153

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

การพฒนาประสทธภาพการใหบรการผปวยนอก

โรงพยาบาลคลองหลวง จงหวดปทมธาน

แสงระว เทพรอด และคณะ

โรงพยาบาลคลองหลวง

sangink@hotmail.com

บทคดยอ

บทความวจยนเปนการศกษาการพฒนาประสทธภาพการใหบรการผปวยนอกโรงพยาบาลคลอง

หลวงแกผทมารบบรการ คอ ผปวยทมารบบรการแผนกผปวยนอกในวนและเวลาราชการ จานวน 600 คน

แบงเปนระบบทางานปกต 300 คน และระบบทางานทคณะผวจยไดทาการปรบปรงอก 300 คน การวจยน

ศกษาเฉพาะขนตอนการใหบรการ ไดแก การยนบตร การตรวจสอบสทธ การคดกรอง การบนทกขอมลลง

ระบบคอมพวเตอร การพบแพทยตรวจ และการออกใบนด

ปญหาทพบในการใหบรการผปวยนอกคอ ขนตอนการใหบรการมหลายขนตอน บางขนตอนมความ

ซาซอนกน ทาใหผรบบรการตองเดนไปหลายจด และระหวางขนตอนตองรอเวลานาน จากการวเคราะห

ปญหาและสาเหต คณะผวจยจงเสนอวธการปรบปรงกระบวนการบรการโดยการลดขนตอนการบรการจาก

เดม 6 ขนตอน เหลอ 5 ขนตอน โดยรวมงานคดกรองและบนทกขอมลเขาดวยกน และจดใหเจาหนาทคด

กรองและบนทกขอมลไปพรอมกน

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลเปนแบบบนทกเวลาปฏบตงานในแตละจดทาการวเคราะห

ขอมลโดยใชสถตคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและทดสอบ t-test จากการวเคราะหขอมลพบวา

ระยะเวลาการใหบรการจากจดคดกรองและบนทกขอมลลดลงจาก 6.8233 นาท เหลอ 5.0567 นาท (ลดลง

รอยละ 25.94) เมอเปรยบเทยบการใหบรการแบบปกตกบการใหบรการแบบทไดปรบปรง พบวา มความ

แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต กลาวคอ ระบบทางานปรบปรงทาใหการบรการรวดเรวขน ลดการใช

บคลากรจาก 7 คน เหลอ 2 คน

ขอพงระวงจากการวจย พบวา ระยะเวลารอคอยในภาพรวมของผปวยกอนเขาสระบบทางานปรบปรง

เพมขนจาก 79.3633 นาท เปน 105.24 นาท ทเปนเชนนอาจเปนเพราะจานวนคอมพวเตอรและจานวน

บคลากรทลดลงจากเดม ขอเสนอแนะคอ ควรเพมจานวนคอมพวเตอรและบคลากรใหมากขนในขนตอนทม

การปรบปรง และควรจดกจกรรมทเปนประโยชนแกผรบบรการ เชน ใหสขศกษา ออกกาลงกาย ทากลม

แลกเปลยนเรยนร ระหวางรอคอย

คาสาคญ: กระบวนการลน, ระยะเวลารอคอย

154

P r o c e e d i n g s

บทสรปงานวจย

หลกการและเหตผล

ปจจบนการใหบรการผปวยนอกโรงพยาบาลคลองหลวง มจานวนผรบบรการประมาณ 300 คนตอวน

จากการสารวจระยะเวลารบบรการรวมของผปวย ใชเวลาเฉลยคนละ 218.7774 นาท ซงปจจยทเกยวของกบ

ระยะเวลารอคอย พบวาม 4 ปจจย ไดแกบคลากร ผปวย ระบบงาน และระบบคอมพวเตอร ปจจยบางอยาง

ไมสามารถควบคมได เชนจานวนผปวย จานวนแพทย ดงนนผวจยจงพจารณาปรบปรงประสทธภาพในการ

บรการ โดยใชทรพยากรทมอย ใหเกดประสทธภาพสงสด

คณภาพบรการทผรบบรการคาดหวง คอความรวดเรวในการใชบรการ รอไมนาน ขนตอนไมยงยาก

ซบซอน การรอคอยและความลาชา สวนหนงมาจากทรพยากรทไมสอดคลองกบปรมาณความตองการของ

ผรบบรการ และอกสวนหนงมาจากการออกแบบระบบงานทสงสมกนมา โดยบางครงผทปฏบตงานกไม

เขาใจวาทาไมตองทาเชนนน แตไมกลาทจะปรบเปลยน บางครงเปนเรองทออกไปนอกขอบเขตความรบผดชอบ

ของแตละหนวยงาน หรอแตละองคกรขาดการประสานงานทด เพอแกไขปญหารวมกน (วรฬท พรพฒนกล,

2009) แนวคดการพฒนาคณภาพในระบบบรการสขภาพโดยการลดความสญเสยทเกดขนตลอดกระบวนการ

วธการดงกลาว เรยกวาการจดการแบบลน

จากการสงเกตการปฏบตงานใหบรการแผนกผปวยนอกโรงพยาบาลคลองหลวง คณะผวจยพบวา

มขนตอนการใหบรการหลายขนตอน และทางานซาซอน ทาใหใชเวลาในการปฏบตงานเพมขน สนเปลอง

ทรพยากรทงบคลากรและงบประมาณ ระบบงานขาดประสทธภาพ คณะผวจย จงสนใจศกษาถงการลด

ขนตอนการใหบรการแกผปวยเพอใหการบรการมประสทธภาพมากยงขน

วตถประสงค

เพอศกษาผลของการพฒนาประสทธภาพการใหบรการผปวยนอกโรงพยาบาลคลองหลวง

แนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ

หลกการของลนจะเนนทคณคาของสนคาหรอบรการ โดยจะพยายามทจะกาจดองคประกอบหรอ

ขนตอนทไมทาใหเกดคณคาออกไป ขณะเดยวกนกพฒนาปรบปรงกระบวนการทกอใหเกดมลคาเพมตามท

ลกคาตองการ โดยหลกการของลนจะมงเนนในการระบคณคาจากมมมองของลกคา มงหาหลกในการพฒนา

กระบวนการผลตททาใหสามารถเพมคณคา โดยมเปาหมายในการทาใหกระบวนการเพมคณคา (Value

process) ไรรอยตอหรอสามารถผลตไดตรงตามความตองการอยางตอเนอง ใหความสาคญกบแนวความคด

“ทาใหถกตงแตตน” ซงการ “ทาใหถก” นจะหมายถงการทางานทปองกนความผดพลาดทเกดขนไดอยาง

สนเชง โดยการวเคราะหรายละเอยดของการพฒนาสนคาหรอบรการ และกระบวนการผลตอยางลกซงใน

การคนหาตนตอของปญหา เพอกาจดตนเหตของปญหาททาใหเกดความผดพลาดในกระบวนการผลตหรอ

กระบวนการใหบรการหมดไป (อารยวรรณ อวมตาน, 2552)

155

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

วธการศกษา

เปนการศกษาวจยจากงานประจา (Routine to Research) โดยอาศยการวจยเชงพฒนา (Development

Research) ทาการศกษาในกลมผมารบบรการแผนกผปวยนอกโรงพยาบาลคลองหลวงในวนและเวลาราชการ

โดยเกบรวบรวมขอมลระยะเวลาการใหบรการและระยะเวลารอคอยในแตละขนตอน ซงมกระบวนการ

ตามปกต 6 ขนตอน และนากระบวนการลนมาใชลดขนตอนเหลอ 5 ขนตอน

ขนตอนตามกระบวนการปกตมดงน

1. การยนบตร 2. การเชคสทธ 3. คดกรอง 4. บนทกขอมล

5. รบการตรวจ

6. ลงนดผปวย

เมอนากระบวนการลนมาใชลดขนตอนการบรการผปวยนอก สามารถลดไดเหลอ 5 ขนตอน โดยรวม

จดตรวจคดกรองและวดสญญาณชพเขากบจดบนทกขอมลลงระบบคอมพวเตอร ดงน

1. การยนบตร 2. การเชคสทธ 3. การคดกรอง และบนทกขอมล

4. รบการตรวจ

5. ลงนดผปวย

ประชากร

ในการศกษาครงนคอ ผรบบรการทมาใชบรการตรวจรกษาโรคในแผนกผปวยนอก โรงพยาบาลคลอง

หลวงและไมไดรบตวไวรกษาในโรงพยาบาล คอยรบบรการแลวกลบบานได

กลมตวอยาง

คอผมารบบรการแผนกผปวยนอกในวนและเวลาราชการ โรงพยาบาลคลองหลวง ระหวางเดอน

ตลาคม–เดอนพฤศจกายน 2555 โดยเกบขอมลระยะเวลาการใหบรการและระยะเวลารอคอยของผมารบ

บรการผปวยนอกครงท 1 จานวน 300 คน และครงท 2 หลงนากระบวนการลนมาลดขนตอนการบรการแลว

อก 300 คน

ขนตอนการดาเนนการ

1. ขนเตรยมการ เปนขนตอนของการเตรยมเครองมอศกษา ไดแก แบบลงเวลาปฏบตงานในแตละจดประสานงานเจาหนาทในสวนทเกยวของ ตดตงคอมพวเตอรใหมในจดทสะดวกในการศกษา

156

P r o c e e d i n g s

2. ขนดาเนนการศกษา โดยครงท 1 เปนการเกบขอมลระยะเวลาการใหบรการและระยะเวลารอคอยในแตละขนตอน ตามระบบทางานปกต ซงม 6 ขนตอน ครงท 2 เปนการเกบขอมลระยะเวลาการใหบรการและ

ระยะเวลารอคอยในแตละขนตอน โดยนากระบวนการลนมาใชลดขนตอนการบรการผปวยนอก สามารถลดได

เหลอ 5 ขนตอน โดยรวมจดตรวจคดกรองและวดสญญาณชพเขากบจดบนทกขอมลลงระบบคอมพวเตอร

3. ขนวเคราะหและสรปผลการศกษา โดยการคานวณระยะเวลาตลอดกระบวนการทงหมดตาม

แนวทางของลน รายงานเปนคาเฉลยและคาเบยงเบนมาตรฐานระยะเวลาการใหบรการและระยะเวลารอคอย

เปรยบเทยบกน

การทดสอบสมมตฐาน

สมมตฐานท 1 ระบบทางานปกต มระยะเวลาปฏบตและระยะเวลารอคอยเฉลยแตกตางจากระบบ

ทางานปรบปรง

ตารางท 1: ตารางการวเคราะหรปแบบการใหบรการ

รปแบบการใหบรการผปวย

นอก N Mean

Std.

Deviation

คา t คา df Sig.

ระบบทางานปกต (แยกการคด

กรองและการบนทกขอมล)

300 6.8233 2.47775 4.033 598 0.000

ระบบทางานปรบปรง (รวมการ

คดกรองและการบนทกขอมล)

300 5.0567 7.17065

จากตารางท 1 สรปไดวาระบบทางานปกต มเวลาเฉลยในการใหบรการผปวยนอก 6.82 นาท

สวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 2.47775 และระบบทางานปรบปรง มเวลาเฉลยในการใหบรการผปวยนอก

5.06 นาท สวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 7.17065 จากการทดสอบสมมตฐาน พบวา มคา t = 4.033 และคา

df เทากบ 598 คา sig. เทากบ 0.000 แสดงวาระบบทางานปกตมระยะเวลาการปฏบตงานและระยะเวลารอ

คอยแตกตางจากระบบทางานปรบปรงอยางมนยสาคญทางสถต หรออาจกลาวไดวา ระบบทางานปกต

ใชเวลาในการใหบรการมากกวาระบบทางานปรบปรง

สมมตฐานท 2 ระยะเวลาการรอคอยกอนเขาสระบบทางานปกตในขนตอนการคดกรองและบนทก

ขอมลในระบบปกตแตกตางจากระบบทางานปรบปรง

157

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

ตารางท 2: ตารางการวเคราะหระยะเวลาการรอคอยกอนคดกรองและบนทกขอมลในระบบทางาน

ปกตและหลงปรบปรง

รปแบบการใหบรการผปวย

นอก N Mean

Std.

Deviation

คา t คา df Sig.

ระยะเวลาการรอคอยในระบบ

ทางานปกต

300 79.3633 33.0135 -9.732 598 0.000

ร ะยะ เ วลาการรอคอยหล ง

ปรบปรง

300 105.2400 32.10949

จากตารางท 2 ระยะเวลารอคอยกอนคดกรองและบนทกขอมลในระบบทางานปกต มเวลาเฉลย

79.36 นาท ขณะทระยะเวลารอคอยกอนคดกรองและบนทกขอมลในระบบทางานปรบปรง มคาเฉลยเทากบ

105.24 นาท จากการทดสอบสมมตฐาน พบวา มคา t เทากบ -9.732 และคา df เทากบ 536 คา sig.

เทากบ 0.000 แสดงวาระยะเวลารอคอยกอนคดกรองและบนทกขอมลในระบบทางานปกตแตกตางจากระบบ

ทางานปรบปรงอยางมนยสาคญทางสถต หรออาจกลาวไดวา ระบบทางานปกตใชเวลาในการรอคอยกอนคด

กรองและบนทกขอมลนอยกวาระบบทางานปรบปรง

สมมตฐานท 3 ระยะเวลาทผปวยรบบรการในภาพรวมของระบบทางานปกตแตกตางจากระบบ

ทางานปรบปรง

ตารางท 3 : ตารางการวเคราะหระยะทผปวยรบบรการในภาพรวมในระบบทางานปกตและ

ระบบทางานปรบปรง

รปแบบการใหบรการผปวย

นอก N Mean

Std.

Deviation

คา t คา df Sig.

ระยะ เ วลาการ ใ หบ รการ ใน

ภาพรวมของระบบทางานปกต

265 218.7774 68.28760 -4.373 536 0.000

ระยะ เ วลาการ ใ หบ รการ ใน

ภาพรวมหลงปรบปรง

273 242.5788 57.65103

จากตารางท 3 พบวา ระยะเวลาทผปวยรบบรการในภาพรวมของระบบทางานปกต มคาเฉลยเทากบ

218.7774 สวนเบยงเบนมาตรฐาน 68.28760 และระยะเวลาทผปวยรบบรการในภาพรวมในระบบทางาน

ปรบปรง มคาเฉลยเทากบ 242.5788 สวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 57.65103 จากการทดสอบสมมตฐาน

พบวา มคา t เทากบ -4.373 คา df เทากบ 536 คา sig. เทากบ 0.000 สรปไดวา ระยะเวลาทผปวยรบบรการ

ในภาพรวมในระบบทางานปกตและระบบทางานปรบปรงแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต หรออาจกลาว

ไดวา ระยะเวลาทผปวยรบบรการในภาพรวมในระบบทางานปกตนอยกวาระบบทางานปรบปรง

158

P r o c e e d i n g s

อภปรายผล

ภายหลงจากพฒนาระบบการใหบรการผปวยนอก โดยนากระบวนการลน (Lean) มาใชเพอลดขนตอน

และเวลา ระบบทางานปรบปรงชวยลดขนตอนการใหบรการจาก 6 ขนตอน เหลอ 5 ขนตอน ใชระยะเวลา

ปฏบตการลดลงจาก 6.8233 นาท เหลอ 5.0567 นาท (ลดลงรอยละ 25.94) แตกตางกนอยางมนยสาคญ

ทางสถต กลาวคอ ระบบทางานปรบปรงทาใหการบรการรวดเรวขน ลดการใชบคลากรจาก 7 คน เหลอ 2

คน ทาใหประสทธภาพการใหบรการผปวยนอกเพมขน สวนระยะเวลากอนคดกรองและบนทกขอมลหลง

ปรบปรงใชเวลาเเพมขนจาก 79.3633 นาท เปน 105.2400 นาท ทงนอาจเนองจากเดมมคอมพวเตอร 3

เครอง ในจดบนทกขอมล มบคลากรทางานในจดคดกรองและบนทกขอมลรวม 7 คน แตชวงเวลาศกษาใน

ระบบทางานปรบปรงเหลอเครองคอมพวเตอรเพยง 2 เครอง บคลากรเหลอเพยง 2 คน ดงนนเพอแกปญหา

น ควรเพมจานวนคอมพวเตอรเปน 3 เครองเทาเดม สวนระยะเวลารบบรการรวมทเพมขนจากระบบทางาน

ปกต จาก เวลาเฉลย 218.7774 นาท เปน 242.5788 นาท นน ทงนอาจเนองมาจากในการศกษานไมไดมการ

ควบคมปจจยอนๆทเกยวของ เชน จานวนแพทย , จานวนผปวย , โรคและอาการของผปวย เปนตน

สอดคลองกบงานวจยของศลปชย วฒนเสย , พษณ มนสปต (2554) ทศกษาการปรบปรงการบรการ

โรงพยาบาล ทแผนกเวชระเบยนโดยการรวมงานเวชระเบยนกบการตรวจสอบสทธ เพมสถานคดกรองและ

ปรบปรงแถวคอยเปนแถวคอยเดยว ทาใหบรการรวดเรวขน , งานวจยของนายแพทยมนศลป คงคา และ

คณะ(2554) ทาการศกษาการกระชบขนตอนและลดระยะเวลาการใหบรการทแผนกผปวยนอก ป 2554 พบวา

สามารถลดขนตอนการบรการ จากเดม 14 ขนตอน เหลอ10 ขนตอน ระยะเวลารอคอยรวมลดลง จาก 2

ชวโมง 30 นาท เหลอ 1 ชวโมง 40 นาท

ขอเสนอแนะ

จากการศกษาผลของการพฒนาประสทธภาพการใหบรการผปวยนอก โดยนาระบบลนมาใชเพอ

ลดขนตอนและเวลา ทาใหระยะเวลาการใหบรการในจดคดกรองและบนทกขอมลลดลง ผปวยไดรบบรการท

รวดเรว และใชบคลากรลดลง บคลากรพยาบาลมเวลาใหบรการสขภาพในกจกรรมอนๆทจาเปน เชน

การใหสขศกษา ใหความรแกผปวย การทากจกรรมกลมเพอปรบเปลยนพฤตกรรมในผปวยโรคเรอรง

เปนการเพมประสทธภาพของการบรการ แตกพบวาระยะเวลารอคอยกอนเขาจดคดกรองและบนทกขอมล

ใชเวลาเพมขน ทงนอาจเนองจากเดมมคอมพวเตอร 3 เครอง ในจดบนทกขอมล มบคลากรทางานในจดคด

กรองและบนทกขอมล รวม 7 คน แตชวงเวลาศกษาในระบบทางานปรบปรง เหลอเครองคอมพวเตอรเพยง

2 เครอง บคลากรเหลอเพยง 2 คน ดงนนเพอแกปญหานควรเพมจานวนคอมพวเตอรและบคลากร

ใหเพยงพอ

159

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

บรรณานกรม

เกยรตขจร โฆมานะสน. (2550). Lean:วถแหงการสรางคณคาสองคกรทเปนเลศ. กรงเทพมหานคร:

อมรนทรพรนตง.

ดวงกมล สายเทพ,พนดา ดามาพงศ. (2550). ผลของการใชโปรแกรมการจดบรการตามมาตรฐานการ

พยาบาลผปวยนอกตอความพงพอใจในบรการของผรบบรการและระยะเวลารอคอยในแผนก

ผปวยนอกโรงพยาบาลเมองสมทรปเจาสมงพราย.วารสารพยาบาลศาสตร มหาวทยาลย

นเรศวร. ปท1 ฉบบท 2ก.ค.-ธ.ค.2550.

มนศลป คงคา. LEAN AT OPD กระชบขนตอนและลดระยะเวลาการใหบรการทแผนกผปวยนอกป

2554 Retrieved November 28,2012.from WWW.Med.cmu.ac.th/.../NEW%20 Lean%

20OPD%20sanpatong%202554.pdf

ยพน อภสทธวงศ. (2555). ประสทธผลของการใชกระบวนการลนในการลดขนตอนการกาหนดการ

ผาตดฉกเฉนในเวลาราชการ: กรณศกษาในโรงพยาบาลสงขลา. วสญญสาร,ปท 38 (ฉบบท 2

เมษายน – มถนายน 2555), หนา 133 – 136.

รตนา พอพน, เรมวล นนทศภวฒน และอรอนงค วชยคา.(มปป). การพฒนากระบวนการเตรยมผาตด

คลอดทางหนาทองในหองผาตด.โรงพยาบาลแมคคอรมค จงหวดเชยงใหม.

วชร หนอแกว. (2553). การพฒนารปแบบการจดการจาหนายผปวย หอผปวยพเศษ 2 โรงพยาบาล

มหาราชนครเชยงใหม.การคนควาแบบอสระ(พยาบาลศาสตรมหาบณฑต(สาขาวชาการ

บรหารการพยาบาล)บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยเชยงใหม.

วรฬท พรพฒนกล. ( 2009 ) . Lean ในโรงพยาบาล . Retrieves . November 28, 2012. from

WWW.narahospital.com / director / Modules. Php ? name = News & file = article = 11.

อารยวรรณ อวมตาน. (2552). การจดการแบบลนกบการบรการสขภาพ. วารสารสภาการพยาบาล,

ปท 24 (ฉบบท 2 เมษายน – มถนายน 2552), หนา 6.

160

P r o c e e d i n g s

การศกษาความพงพอใจของผเขาประชมตอการจดบรการวชาการ

ของศนยการศกษาตอเนองทางการพยาบาลรามาธบด โรงเรยนพยาบาลรามาธบด

A Study of Satisfaction in the Service of Clients Ramathibodi Continuing Nursing

Education Center Ramathibodi School of Nursing.

สเทพ ธระพนธ

ภาสกร ศระพฒนานนท

โรงเรยนพยาบาลรามาธบด คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด

มหาวทยาลยมหดล

suthep.thr@mahidol.ac.th

บทคดยอ

งานวจยนมวตถประสงคเพอศกษาและเปรยบความพงพอใจของผเขาประชมตอการจดบรการวชาการ

ของศนยการศกษาตอเนองทางการพยาบาลรามาธบด โรงเรยนพยาบาลรามาธบด จาแนกตามคณลกษณะ

สวนบคคลของพยาบาลวชาชพทเขารวมประชมวชาการซงจดโดยศนยการศกษาตอเนองทางการพยาบาล

รามาธบด โรงเรยนพยาบาลรามาธบด คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล ระหวาง

เดอนตลาคม 2554–มกราคม 2555 จานวน 226 คน โดยใชแบบสอบถามทผวจยสรางขน วเคราะหขอมลโดย

การคานวณหาคาความถ รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ทดสอบคาท (t-test) และการวเคราะห

ความแปรปรวนทางเดยว(one-way ANOVA) ผลการวจยพบวา กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง (95.1%)

ครงหนงมอายระหวาง 30-40 ป (50.0%) การศกษาระดบปรญญาตร (89.9%) และมประสบการณในการ

ทางานมากกวา 10 ป (49.6%) ผเขาประชมมความพงพอใจของตอการจดบรการวชาการโดยภาพรวมอยในระดบ

มากในรายดาน พบวาผเขาประชมมความพงพอใจระดบมากเชนกน ไดแก ดานการใหบรการของบคลากร ดาน

วชาการดานกระบวนการ/ขนตอนการใหบรการ ดานการจดประชม และดานสงอานวยความสะดวก ตามลาดบ

สวนความพงพอใจตอความคมคากบเวลาและคาใชจายอยในระดบมาก ผลการทดสอบสมมตฐานพบวากลม

ตวอยางทมอายและประสบการณในการทางานแตกตางกน มความพงพอใจตอการจดบรการวชาการโดย

ภาพรวมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต สวนกลมตวอยางทมระดบการศกษาตางกนมความพงพอใจตอ

การจดบรการวชาการ โดยภาพรวมไมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต ผลการวจยครงนเสนอแนะวาการ

จดบรการวชาการทประทบใจ คอ ผจดการประชมมความเปนกนเอง ใหบรการดวยความเตมใจ ยนดใหบรการ

เอาใจใส หนาตายมแยมแจมใส มอธยาศยด สงทควรปรบปรงคอ หองประชมคบแคบและทกหวขอการ

บรรยายนาจะมเอกสารประกอบการประชม ขอเสนอแนะอนๆ คอ ควรมดวดรวบรวมเนอหาการประชมทงหมด

แจกหลงจดประชมจะดมาก

คาสาคญ: ความพงพอใจ, บรการวชาการ, พยาบาลวชาชพ

161

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

Abstract

The purposes of this research were to survey study and compare satisfaction in the service of

clients Ramathibodi Continuing Nursing Education Center, Ramathibodi School of Nursing, which

classified by their personal characteristics. The data were collected by questionnaires. The sample were

226 registered nurses in the service of clients Ramathibodi Continuing Nursing Education Center,

Ramathibodi School of Nursing, Faculty of Medicine Ramathibodi Hospital, Mahidol University during

October 2011 - January 2012 and the data were analyzed by frequency, percentage, mean, standard

deviation, t-test and one-way analysis. To be the result of this study were as follows; 95.1% of the sample

are female, 50.0% during 30-40 years of age, 89.9% get first degree, 49.6% experience more than

10 years. The participants were satisfied with the overall service at the high level. The services

personnel, the academics, the process of service, the meeting, the facilities respectively. Meanwhile the

well worth the time and cost at the high level too. The result of hypothesis testing showed difference

among the nurses with age and experience, while satisfaction in the service of clients overall differences

were statistically significant, whereas levels of education had no significant difference. The findings in this

study suggested that the impressive of academic services were the meeting is friendly. The

wholehearted welcome to our faces beaming with good-natured facilities in various fields. What should

be improved were cramped conference room and conference topics will be documented. Suggested of

other things that DVD compilation of all content should be distributed after the conference.

Keywords: satisfaction, academic services, registered nurses

บทสรปงานวจย

หลกการและเหตผล

การศกษาตอเนองสาขาพยาบาลศาสตร เปนบรบทใหมในการพฒนาความร ความสามารถของผ

ประกอบวชาชพการพยาบาล การผดงครรภ หรอการพยาบาลและการผดงครรภในประเทศไทยเปนกลไกใน

การเชอมโยงองคความรใหมทเกดขนอยตลอดเวลากบความร เดมทผประกอบวชาชพฯ เคยเรยนใน

สถาบนการศกษา เพอนาไปสการปฏบตการพยาบาลทมคณภาพไดมาตรฐานและทนตอเหตการณ นบเปนการ

คมครองผบรโภค หรอประชาชนผใชบรการพยาบาลทเหมาะสมและเปนทยอมรบ ทงในวงการวชาชพและใน

สงคม(สภาการพยาบาล, 2554)

ศนยการศกษาตอเนองทางการพยาบาลรามาธบด ภาควชาพยาบาลศาสตร (ปจจบนคอโรงเรยน

พยาบาลรามาธบด) คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล มหนาทและความ

รบผดชอบ ดงน 1) วางแผนดาเนนการจดการฝกอบรมใหกบบคลากรทกระดบของภาควชาพยาบาลศาสตร

และบคลากรพยาบาลนอกสถาบน 2) ดาเนนการจดฝกอบรมทกโครงการตามแผนทไดกาหนดไวใหเปนไป

162

P r o c e e d i n g s

อยางมประสทธภาพ 3) ประเมนและตดตามผลโครงการจดฝกอบรมประจาปของศนยการศกษาตอเนอง

ทางการพยาบาลรามาธบด 4) ออกหลกฐานรบรองการเขาฝกอบรมในหลกสตรและ/หรอกจกรรมการศกษา

ตอเนองและ 5) จดทาระบบและบนทกหนวยคะแนนการศกษาตอเนองของผเขาฝกอบรมในหลกสตรและ/หรอ

กจกรรมการศกษาตอเนองทสภาการพยาบาลไดรบรองหนวยคะแนนการศกษาตอเนองแลว (สเทพ ธระพนธ

และภาสกรศระพฒนานนท, 2550) นอกจากนยงเปนสถาบนหลกทไดรบการรบรองจากสภาการพยาบาลให

เปนสถาบนทจดการศกษาตอเนองสาขาพยาบาลศาสตร และเปนศนยเครอขายการเรยนรมพนธกจดานการ

พฒนาบคลากรและใหบรการวชาการ ไดแก การจดอบรม/ประชมสาหรบพยาบาลวชาชพ เพอเพมศกยภาพให

ผประกอบวชาชพ การพยาบาล การผดงครรภหรอการพยาบาลและการผดงครรภมความร ทกษะ และเจตคต

ทด สามารถใหบรการพยาบาลตามมาตรฐานของวชาชพไดอยางมประสทธภาพ และเพอการตออาย

ใบอนญาตเปนผประกอบวชาชพการพยาบาล การผดงครรภ หรอการพยาบาลและการผดงครรภ พ.ศ.2547

(สภาการพยาบาล, 2554) ดงนนผวจยจงสนใจทาการศกษาความพงพอใจของผเขาประชมตอการจดบรการ

วชาการของศนยการศกษาตอเนองทางการพยาบาลรามาธบด โรงเรยนพยาบาลรามาธบด รวมทงรวบรวม

ขอมลทเกยวกบขอมลคณลกษณะสวนบคคล ความพงพอใจของผรบบรการตอการจดบรการวชาการ

ความคดเหนและขอเสนอแนะ ทงน เพอจะไดขอมลพนฐานในการปรบปรงและพฒนาคณภาพงานดานการ

บรการวชาการใหมคณภาพและประสทธภาพมากยงขนตอไป

วตถประสงคของการวจย

1. เพอศกษาความพงพอใจของผเขาประชมตอการจดบรการวชาการของ ศนยการศกษาตอเนอง

ทางการพยาบาลรามาธบด โรงเรยนพยาบาลรามาธบด

2. เพอเปรยบเทยบความพงพอใจของผเขาประชมตอการจดบรการวชาการของศนยการศกษา

ตอเนองทางการพยาบาลรามาธบด โรงเรยนพยาบาลรามาธบด ทมอาย ประสบการณในการทางาน และ

ระดบการศกษาแตกตางกน

กรอบแนวคดในการวจย

การวจยครงน ผ วจยมงศกษาความพงพอใจของผ เ ขาประชมตอการจดบรการวชาการของ

ศนยการศกษาตอเนองทางการพยาบาลรามาธบด โรงเรยนพยาบาลรามาธบด ตามวธปฏบตงาน (Work

Instruction) ใน 5 ดาน ไดแก 1) ดานการใหบรการของบคลากร 2) ดานวชาการ 3) ดานกระบวนการ/ขนตอน

การใหบรการ 4) ดานการจดประชม และ 5) ดานสงอานวยความสะดวก ซงการศกษาความพงพอใจของผเขา

ประชมตอการจดบรการวชาการของศนยการศกษาตอเนองทางการพยาบาลรามาธบด โรงเรยนพยาบาล

รามาธบด สามารถสะทอนใหเหนถงคณภาพของการจดบรการวชาการของศนยการศกษาตอเนองทางการ

พยาบาลรามาธบด โรงเรยนพยาบาลรามาธบดและในการวจยครงน ผวจยยงไดพจารณาถงความแตกตางของ

ระดบการศกษา อาย และประสบการณในการทางาน ดงนนผวจยจงไดนาตวแปรระดบการศกษา อาย และ

ประสบการณในการทางาน มาเปนตวแปรอสระในการศกษาดวย

163

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

วธดาเนนการวจย

การวจยครงน ใชระเบยบวธวจยเชงสารวจ(Survey Research) ประชากรทใชในการวจย คอ พยาบาล

วชาชพจากหนวยงานภาครฐและเอกชนทวประเทศ กลมตวอยางทใชในการวจยคอ พยาบาลวชาชพทเขา

ประชมวชาการ ซงจดโดยศนยการศกษาตอเนองทางการพยาบาลรามาธบด โรงเรยนพยาบาลรามาธบด คณะ

แพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล ระหวางเดอน ตลาคม 2554–มกราคม 2555 รวม

จานวนทงสน 226 คน ใชวธการสมตวอยางแบบเจาะจง (Purposive Sampling)

เครองมอทใชในการวจย

1. แบบสอบถามคณลกษณะสวนบคคล ไดแก เพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบการศกษา

ตาแหนงงานปจจบน ประสบการณในการทางาน แหลงทไดรบทราบขอมลขาวสาร การจดประชมวชาการการ

สมครเขารวมประชมอกครง การจายคาลงทะเบยนการประชม การแนะนาผอนใหเขารวมประชมและเหตผลท

เลอกเขาประชม มคาถามรวม 14 ขอ เปนคาถามลกษณะปลายปดใหเลอกตอบ(Check List) และเปนคาถาม

ปลายเปดใหเขยนความเรยงและระบจานวนตวเลขลงในชองวาง

3. แบบสอบถามความพงพอใจของผเขาประชมตอการจดบรการวชาการของศนยการศกษาตอเนอง

ทางการพยาบาลรามาธบด โรงเรยนพยาบาลรามาธบด มคาถามรวม 32 ขอ ลกษณะของแบบสอบถามเปน

แบบมาตราสวนประมาณคา (Rating Scale) ชนด 5 ระดบของลเครท (Likert Scale) คอ มากทสด มาก ปานกลาง

นอย และนอยทสด เกณฑทใชในการพจารณาผลการวดในกรณคาเฉลยจากมาตรสวนประมาณคาแปล

ความหมายโดยใชจดกงกลางชน(Mid Point Average) ของ พงษเทพ จระโร (2554, หนา 13) ดงตารางท 1

คณลกษณะสวนบคคล

- ระดบการศกษา

- อาย

- ประสบการณในการทางาน

ความพงพอใจของผ เขาประชมตอการ

จดบรการวชาการของ ศนยการศกษา

ตอ เน องทางการพยาบาลรามาธบด

โรงเรยนพยาบาลรามาธบด

1) ดานการใหบรการของบคลากร

2) ดานวชาการ

3) ดานกระบวนการ/ขนตอนการใหบรการ

4) ดานการจดประชม

5) ดานสงอานวยความสะดวก

164

P r o c e e d i n g s

ตารางท 1 การแปลความหมายคาเฉลยโดยใชจดกงกลางชน (Mid Point Average)

Mid Point Average แปลความหมาย

1.00 – 1.49 ผลการประเมนระดบนอยทสด

1.50 – 2.49 ผลการประเมนระดบนอย

2.50 – 3.49 ผลการประเมนระดบปานกลาง

3.50 – 4.49 ผลการประเมนระดบมาก

4.50 – 5.00 ผลการประเมนระดบมากทสด

4. แบบสอบถามความคดเหนและขอเสนอแนะ มคาถามรวม 4 ขอ เปนคาถามปลายเปด ผวจยนา

แบบสอบถามไปทดลองใชกบพยาบาลวชาชพทไมใชกลมตวอยาง จานวน 30 คน แลวนาผลทไดมาวเคราะห

หาคาความเชอมน (Reliability) ดวยวธสมประสทธแอลฟาของครอนบาค (Cronbach’s alpha coefficient) ไดคา

ความเชอมนดงน ดานการใหบรการของบคลากร ดานกระบวนการ/ขนตอนการใหบรการ ดานการจดประชม

ดานวชาการ ดานสงอานวยความสะดวกเทากบ 0.95 0.94 0.86 0.85 0.87 ตามลาดบ และไดคาความ

เชอมนทงฉบบ 0.96

จรยธรรมในการวจย

การวจยคร ง นได ผานการพจารณาและอน มตจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในคน

คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล ตามเลขทโครงการ/รหส ID 09-54-11ย มการ

พทกษสทธโดยใหผเขารวมการวจยยนยอมดวยวาจาหรอลงนามเปนลายลกษณอกษรตามความสมครใจทให

ผวจยเกบขอมลตามแบบสอบถามซงขอมลทไดจะเกบเปนความลบและจะไมถกเปดเผยเปนรายบคคล

ผเขารวมวจยสามารถยกเลกการเขารวมโครงการวจยนไดตลอดเวลา โดยจะไมมผลกระทบใดๆ ตอผเขารวม

วจย

การเกบรวบรวมขอมล

ผวจยไดดาเนนการเกบรวบรวมขอมลตามขนตอนตอไปน

1. ขออนมตทาการศกษาวจยและการทดลองในมนษย จากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในคน

คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล และขอความอน เคราะห เกบรวบรวมขอมล

การวจย

2. ภายหลงไดรบอนมต ผวจยดาเนนการเกบขอมลดวยตนเองโดยตดตอกบรกษาการรอง

ผอานวยการโรงเรยนพยาบาลรามาธบด ฝายวจยและวชาการ เพอขออนญาตและขอความรวมมอใหพยาบาล

วชาชพตอบแบบสอบถาม

165

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

3. ชแจงใหพยาบาลวชาชพทเขารวมประชมวชาการ ซงจดโดยศนยการศกษาตอเนองทางการ

พยาบาลรามาธบด โรงเรยนพยาบาลรามาธบด คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล

และอธบายวตถประสงคและวธการตอบแบบสอบถามทเปนกลมตวอยาง จานวน 300 คน

4. ผวจยเกบรวบรวมแบบสอบถามคนดวยตนเอง ไดรบคนจานวน 226 ฉบบ แลวนามาวเคราะห

ขอมลทงสน 226 ฉบบ คดเปนรอยละ 75.3 ของแบบสอบถามทงหมด

การวเคราะหขอมล

1. วเคราะหขอมลคณลกษณะสวนบคคล จาแนกตามเพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบการศกษา

ตาแหนงงานปจจบน ประสบการณในการทางาน แหลงทไดรบทราบขอมลขาวสาร การจดประชมวชาการการ

สมครเขารวมประชมอกครง การจายคาลงทะเบยนการประชม การแนะนาผอนใหเขารวมประชม เหตผลทเลอก

เขาประชม และความพงพอใจของผเขาประชม ดวยสถตบรรยาย โดยใชความถ รอยละ คาเฉลย และสวน

เบยงเบนมาตรฐาน

2. เปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนเฉลยความพงพอใจของผเขาประชมตอการจดบรการ

วชาการของศนยการศกษาตอเนองทางการพยาบาลรามาธบด โรงเรยนพยาบาลรามาธบด โดยภาพรวมและ

รายดานจาแนกตามระดบการศกษา ดวยการทดสอบคาท (Independent t-test) และเปรยบเทยบความ

แตกตางของคะแนนเฉลยความพงพอใจของผเขาประชม โดยภาพรวมและรายดานจาแนกตามอายและ

ประสบการณในการทางานดวยสถต One-way ANOVA เปรยบเทยบคาเฉลยเปนรายคโดยใชวธของ Scheffe’

3. ความคดเหนและขอเสนอแนะซงเปนคาถามปลายเปดทใหเตมคาไดอยางอสระ ผวจยนาคาตอบ

มาจดกลมเพอนาเสนอความเรยง

ผลการวจย

ผเขาประชมสวนใหญเปนเพศหญง รอยละ 95.1 ครงหนงมอายระหวาง 30-40 ป รอยละ 50.0ม

สถานภาพสมรสโสด รอยละ 58.8 การศกษาระดบปรญญาตร รอยละ 89.9 ตาแหนงพยาบาลวชาชพ รอย

ละ 91.6 มประสบการณในการทางานมากกวา 10 ป รอยละ 49.6 เปนการสมครเขารวมประชมวชาการครง

แรก รอยละ 81.0 โดยหนวยงานสงเขารวมประชม รอยละ 76.8 สามารถเบกคาลงทะเบยนไดจากตนสงกด

รอยละ 85.7 มคาใชจายตลอดการประชมมากกวา 6,000 บาท รอยละ 57.5 และไดรบทราบขอมลขาวสาร

การจดประชมวชาการจากจดหมายเชญประชม รอยละ 53.1

หากศนยการศกษาตอเนองทางการพยาบาลรามาธบด จดประชมครงตอไปซงตรงกบเรองทสนใจผ

เขาประชม จานวน 193 คน คดเปนรอยละ 85.8 จะสมครเขารวมประชม เหตผลคอ เพอเพมพนความร

ทบทวนและอพเดทขาวสารใหมๆ ทมเนอหานาสนใจตรงกบงานททา รวมทงไดรบประโยชนและสามารถนา

ความรกลบไปปรบใชในการทางานไดจรง โดยวทยากรสอนตรงประเดนและอธบายไดเขาใจงาย และเปนการ

เสรมศกยภาพตนเองเพอการพฒนางาน และผเขาประชม จานวน 221 คน คดเปนรอยละ 98.7 จะแนะนาผอน

ใหเขารวมประชมในเรองตางๆ ทจดโดยศนยการศกษาตอเนองทางการพยาบาลรามาธบด เหตผลคอ เพอให

ไดพฒนาความร วทยาการ แนวคดตางๆ เพมมากขน มประโยชนตอวชาชพและสามารถนาความรไป

166

P r o c e e d i n g s

ประยกตใชไดจรง เนอหานาสนใจทบรรยายโดยวทยากรผทรงคณวฒทมความรทสามารถถายทอดไดเขาใจ

สวนเหตผลทผเขาประชมเลอกเขาประชมมดงน คอ เพอเพมพนทกษะ ความร และสามารถนาความรไปใชกบ

ผปวยในหนวยงานไดเปนการประชมทมเนอหานาสนใจตรงกบงานทปฏบต เปนสถาบนการศกษาทมชอเสยงม

มาตรฐานและนาเชอถอ ตลอดจนวทยากรเปนผทรงคณวฒทมากดวยความรความสามารถเปนทยอมรบอยาง

แพรหลาย นอกจากน เหตผลทผเขาประชมเลอกเขาประชมเพอเกบสะสมหนวยคะแนนการศกษาตอเนองสาขา

พยาบาลศาสตร และเปนโรงเรยนพยาบาลทมคณภาพชนนาระดบประเทศ

ความพงพอใจของผเขาประชมตอการจดบรการวชาการของศนยการศกษาตอเนองทางการพยาบาล

รามาธบด โรงเรยนพยาบาลรามาธบด พจารณาโดยภาพรวมอยในระดบมาก (M = 4.10, S.D.= 0.48) และเมอ

พจารณาเปนรายดาน พบวา มความพงพอใจในระดบมาก โดยดานการใหบรการของบคลากรมคาเฉลยมาก

ทสด รองลงมาคอดานวชาการ ดานกระบวนการ/ขนตอนการใหบรการ ดานการจดประชม และดานสงอานวย

ความสะดวก (M = 4.32, 4.18, 4.17, 3.90 และ 3.88; S.D.= 0.58, 0.58, 0.52, 0.59 และ 0.65 ตามลาดบ)

ดงตารางท 2 สวนความพงพอใจของผเขาประชมตอความคมคากบเวลาและคาใชจายอยในระดบมากเชนกน

(M = 3.88, S.D.= 0.65)

ตารางท 2 คะแนนเฉลยความพงพอใจของผเขาประชมตอการจดบรการวชาการของ ศนยการศกษาตอเนอง

ทางการพยาบาลรามาธบด โรงเรยนพยาบาลรามาธบด โดยภาพรวมและรายดาน (N=226)

ความพงพอใจตอการจดบรการวชาการ Mean S.D. ร ะ ด บ ค ว า ม พ ง

พอใจ

ดานการใหบรการของบคลากร 4.32 0.58 มาก

ดานกระบวนการ/ขนตอนการใหบรการ 4.17 0.52 มาก

ดานการจดประชม 3.90 0.59 มาก

ดานวชาการ 4.18 0.58 มาก

ดานสงอานวยความสะดวก 3.88 0.65 มาก

รวม 4.10 0.48 มาก

ผลการวเคราะหการเปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนเฉลยความพงพอใจของผเขาประชมตอ

การจดบรการวชาการของศนยการศกษาตอเนองทางการพยาบาลรามาธบด โรงเรยนพยาบาลรามาธบดโดย

ภาพรวมและรายดาน จาแนกตามระดบการศกษาดวยการทดสอบคาท(Independent t-test) พบวาผเขา

ประชมทมระดบการศกษาแตกตางกนมความพงพอใจตอการจดบรการวชาการของศนยการศกษาตอเนอง

ทางการพยาบาลรามาธบด โรงเรยนพยาบาลรามาธบด โดยภาพรวมและรายดานไมแตกตางกนอยางม

นยสาคญทางสถต (p>.05) ดงตารางท 3

167

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

ตารางท 3 ผลการเปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนเฉลยความพงพอใจของผเขาประชมตอการ

จดบรการวชาการของศนยการศกษาตอเนองทางการพยาบาลรามาธบด โรงเรยนพยาบาลรามาธบด โดย

ภาพรวมและรายดาน จาแนกตามระดบการศกษา (N=226)

ความพงพอใจ

ตอการจดบรการวชาการ

ปรญญาตร

(N=203)

สงกวาปรญญา

ตร

(N=23)

t p

Mean S.D. Mean S.D.

ดานการใหบรการของบคลากร 4.35 .559 4.12 .765 1.377 .181

ด านกระบวนการ /ข นตอนการ

ใหบรการ

4.19 .498 3.99 .686 1.354 .188

ดานการจดประชม 3.91 .589 3.76 .631 1.101 .281

ดานวชาการ 4.19 .564 4.05 .677 .969 .342

ดานสงอานวยความสะดวก 3.89 .656 3.84 .599 .343 .734

รวม 4.11 .465 3.96 .581 1.189 .246

ผลการวเคราะหการเปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนเฉลยความพงพอใจของผ เขาประชมตอ

การจดบรการวชาการของศนยการศกษาตอเนองทางการพยาบาลรามาธบด โรงเรยนพยาบาลรามาธบดโดย

ภาพรวมและรายดาน จาแนกตามอาย พบวา ผเขาประชมทมอายตางกนมความพงพอใจตอการจดบรการ

วชาการของศนยการศกษาตอเนองทางการพยาบาลรามาธบด โรงเรยนพยาบาลรามาธบด แตกตางกนอยางนอย

1 ค (F = 2.55, 3.12, 3.58, 3.10, 1.97 และ 4.34; p = .081, .046, .030, .047, .142 และ .005 ตามลาดบ)

ดงตารางท 4

เมอวเคราะห post hoc โดยเปรยบเทยบพหคณ(Multiple comparison test) คะแนนเฉลยความพงพอใจของผเขา

ประชมตอการจดบรการวชาการของศนยการศกษาตอเนองทางการพยาบาลรามาธบด โรงเรยนพยาบาล

รามาธบด โดยใชวธของ Scheffe’ แสดงใหเหนวา ผเขาประชมทมอายนอยกวา 30 ป มความพงพอใจตอการ

จดบรการวชาการของศนยการศกษาตอเนองทางการพยาบาลรามาธบด โรงเรยนพยาบาลรามาธบด

ดานกระบวนการ/ขนตอนการใหบรการ ดานการจดประชม และดานวชาการการ สงกวาผเขาประชมทมอาย

มากกวา 40 ป อยางมนยสาคญทางสถต (p < .05) ดงตารางท 5

168

P r o c e e d i n g s

ตารางท 4 ผลการเปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนเฉลยความพงพอใจของผเขาประชมตอการ

จดบรการวชาการของศนยการศกษาตอเนองทางการพยาบาลรามาธบด โรงเรยนพยาบาลรามาธบด

โดยภาพรวมและรายดาน จาแนกตามอาย (N=226)

ความพงพอใจ

ตอการจดบรการวชาการ

แหลงความ

แปรปรวน SS df MS F p

ดานการใหบรการของบคลากร ระหวางกลม 1.721 2 .861 2.55 .081

ภายในกลม 75.385 223 .338

รวม 77.106 225

ดานกระบวนการ /ข นตอนการ

ใหบรการ ระหวางกลม

1.673 2 .836 3.12 .046

ภายในกลม 59.701 223 .268

รวม 61.374 225

ดานการจดประชม ระหวางกลม 2.465 2 1.233 3.58 .030

ภายในกลม 76.867 223 .345

รวม 79.332 225

ดานวชาการ ระหวางกลม 2.018 2 1.009 3.10 .047

ภายในกลม 72.211 222 .325

รวม 74.229 224

ดานสงอานวยความสะดวก ระหวางกลม 1.645 2 .823 1.97 .142

ภายในกลม 93.171 223 .418

รวม 94.816 225

รวม ระหวางกลม 2.857 3 .952 4.34 .005

ภายในกลม 48.763 222 .220

รวม 51.620 225

169

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

ตารางท 5 ผลการเปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนเฉลยความพงพอใจของผเขาประชมตอการ

จดบรการวชาการของศนยการศกษาตอเนองทางการพยาบาลรามาธบด โรงเรยนพยาบาลรามาธบด รายดาน

จาแนกตามอายเปนรายค (N=226)

ความพงพอใจตอ

ก า ร จ ด บ ร ก า ร

วชาการ

อาย

น อยกว า

30 ป

(N=83)

30-40 ป

(N=113)

มากกวา 40

ป

(N=30)

ด า น ก ร ะ บ ว น ก า ร /

ขนตอนการใหบรการ นอยกวา 30 ป ค า เ ฉ ล ย

4.23

- .794

.048*

30-40 ป คาเฉลย 4.18 - .114

มากกวา 40 ป ค า เ ฉ ล ย

3.96

-

ดานการจดประชม นอยกวา 30 ป ค า เ ฉ ล ย

4.00

- .386 .032*

30-40 ป ค า เ ฉ ล ย

3.88

- .210

มากกวา 40 ป ค า เ ฉ ล ย

3.67

-

ดานวชาการ นอยกวา 30 ป คาเฉลย 4.24 - .785 .049*

30-40 ป คาเฉลย 4.19 - .119

มากกวา 40 ป ค า เ ฉ ล ย

3.94

-

* p < .05

ผลการวเคราะหการเปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนเฉลยความพงพอใจของผเขาประชมตอ

การจดบรการวชาการของศนยการศกษาตอเนองทางการพยาบาลรามาธบด โรงเรยนพยาบาลโดยภาพรวมและราย

ดาน จาแนกตามประสบการณในการทางาน พบวา ผเขาประชมทมประสบการณในการทางานตางกนมความ

พงพอใจตอการจดบรการวชาการของศนยการศกษาตอเนองทางการพยาบาลรามาธบด โรงเรยนพยาบาล

รามาธบดแตกตางกนอยางนอย 1 ค (F=1.56, 3.65, 3.59, 2.26, 3.70 และ 3.25; p = .213, .028, .029, .106,

.026 และ .041 ตามลาดบ) ดงตารางท 6

เมอวเคราะห post hoc โดยเปรยบเทยบพหคณ(Multiple comparison test) คะแนนเฉลยความพงพอใจของผเขา

ประชมตอการจดบรการวชาการของ ศนยการศกษาตอเนองทางการพยาบาลรามาธบด โรงเรยนพยาบาล

รามาธบด โดยใชวธของ Scheffe’ แสดงใหเหนวา ผเขาประชมทมประสบการณในการทางานนอยกวา 5 ป

มความพงพอใจตอการจดบรการวชาการของศนยการศกษาตอเนองทางการพยาบาลรามาธบด โรงเรยน

170

P r o c e e d i n g s

พยาบาลรามาธบด ดานสงอานวยความสะดวก สงกวาผเขาประชมทมประสบการณในการทางานมากกวา 10 ป

อยางมนยสาคญทางสถต (p < .05) ดงตารางท 7

ตารางท 6 ผลการเปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนเฉลยความพงพอใจของผเขาประชมตอการ

จดบรการวชาการของศนยการศกษาตอเนองทางการพยาบาลรามาธบด โรงเรยนพยาบาลรามาธบด

โดยภาพรวมและรายดาน จาแนกตามประสบการณในการทางาน (N=226)

ความพงพอใจ

ตอการจดบรการวชาการ

แหลงความ

แปรปรวน SS df MS F p

ดานการใหบรการของบคลากร ระหวางกลม 1.062 2 .531 1.56 .213

ภายในกลม 76.044 223 .341

รวม 77.106 225

ดานกระบวนการ /ข นตอนการ

ใหบรการ ระหวางกลม

1.944 2 .972 3.65 .028

ภายในกลม 59.430 223 .267

รวม 61.374 225

ดานการจดประชม ระหวางกลม 2.476 2 1.238 3.59 .029

ภายในกลม 76.855 223 .345

รวม 79.332 225

ดานวชาการ ระหวางกลม 1.483 2 .742 2.26 .106

ภายในกลม 72.746 223 .328

รวม 74.229 225

ดานสงอานวยความสะดวก ระหวางกลม 3.047 2 1.523 3.70 .026

ภายในกลม 91.769 223 .412

รวม 94.816 225

รวม ระหวางกลม 1.462 2 .731 3.25 .041

ภายในกลม 50.158 223 .225

รวม 51.620 225

171

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

ตารางท 7 ผลการเปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนเฉลยความพงพอใจของผเขาประชมตอการ

จดบรการวชาการของศนยการศกษาตอเนองทางการพยาบาลรามาธบด โรงเรยนพยาบาลรามาธบด รายดาน

จาแนกตามประสบการณในการทางานเปนรายค (N=226)

ความพงพอใจตอ

ก า ร จ ด บ ร ก า ร

วชาการ

ประสบการณในการทางาน

นอยกวา 5

ป

(N=54)

5-10 ป

(N=60)

มากกวา 10

ป

(N=112)

ด า น ก ร ะ บ ว น ก า ร /

ขนตอนการใหบรการ นอยกวา 5 ป ค า เ ฉ ล ย

4.25

- .986

.121

5-10 ป คาเฉลย 4.27 - .068

มากกวา 10 ป ค า เ ฉ ล ย

4.08

-

ดานการจดประชม นอยกวา 5 ป ค า เ ฉ ล ย

3.99

- .985 .126

5-10 ป คาเฉลย 4.01 - .070

มากกวา 10 ป ค า เ ฉ ล ย

3.79

-

ด านส งอ านวยความ

สะดวก

นอยกวา 5 ป ค า เ ฉ ล ย

4.09

- .087 .037*

5-10 ป ค า เ ฉ ล ย

3.82

- .103

มากกวา 10 ป ค า เ ฉ ล ย

3.82

-

* p < .05

การบรการในการจดประชมทผเขาประชมประทบใจ คอ ผจดการประชมมความเปนกนเอง ใหบรการ

ดวยความเตมใจ ยนดใหบรการ เอาใจใส หนาตายมแยมแจมใส มอธยาศยด อานวยความสะดวกในดานตางๆ

วทยากรเปนกนเอง มความตงใจมากในการถายทอดความรใหกบผเขาประชม ประทบใจอาหารกลางวนและ

อาหารวาง มขนตอนการใหบรการทเปนระบบไมวนวายเรยบรอยด และมการรกษาเวลาในการประชม สวน

สงทควรปรบปรงเกยวกบการจดประชม คอ หองประชมคบแคบและทกหวขอการบรรยายนาจะมเอกสาร

ประกอบการประชม สถานทรบประทานอาหารกลางวนไมเหมาะสมเนองจากตองเดนออกนอกอาคารทาใหเสยเวลา

และควรเปลยนสถานทจดประชม เนองจากพนกงานโรงแรมเลอกใหบรการตางกนระหวางคนไทยกบ

ชาวตางชาตและพดจาไมเพราะ หวขอเรองทสนใจและตองการใหศนยการศกษาตอเนองทางการพยาบาล

172

P r o c e e d i n g s

รามาธบด จดประชมครงตอไป คอ การอานและแปลผลคลนไฟฟาหวใจ การพยาบาลผปวยโรคหวใจและหลอดเลอด

และการพยาบาลผปวยวกฤต ขอเสนอแนะอนๆ คอ ควรมดวดรวบรวมเนอหาการประชมทงหมดแจกหลง

ประชมจะดมาก หรอกรณเปนไฟลใหดาวนโหลดกได อยากใหมการจดประชมอยางตอเนองทกป และควรเรม

ประชมเวลา 9 นาฬกา เผอเวลาสาหรบคนบานอยไกล

อภปรายผลการวจย

จากการศกษาความพงพอใจของผเขาประชมตอการจดบรการวชาการของ ศนยการศกษาตอเนอง

ทางการพยาบาลรามาธบด โรงเรยนพยาบาลรามาธบด พบวา ประเดนทควรนามาอภปรายผล มดงน

1. ผเขาประชมมความพงพอใจตอการจดบรการวชาการของ ศนยการศกษาตอเนองทางการพยาบาล

รามาธบด โรงเรยนพยาบาลรามาธบด พจารณาโดยภาพรวมและรายดานอยในระดบมาก สอดคลองกบ

ผลงานวจยของ ภญญาพชญ เลศฤทธปญญากล (2552) ทพบวา ความพงพอใจตอบทบาทดานบรการ

วชาการแกสงคมของคณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏเชยงรายในภาพรวมและแตละดานอยในระดบ

มาก และสอดคลองกบงานวจยของรวนทนภา เสนา (2550) ทพบวา ผเขาประชมของโรงแรมรอยลปรนเซส

เชยงใหมมความพงพอใจตอการจดประชมภาพรวมอยในระดบมาก นอกจากนยงสอดคลองกบงานวจยของ

กลดเพชร บญชาพฒนศกดา (2548) ทพบวาความพงพอใจของผเขารวมการประชมกลมครอบครวและชมชน

โดยภาพรวมมความพงพอใจในในระดบมาก อยางไรกตาม จากผลการวจยเมอพจารณาเปนรายดานพบวา

ดานทมความพงพอใจมากทสด คอ ดานการใหบรการของบคลากร สอดคลองกบทแบรร (Barry, 1986: 79-

81) ไดกลาวไววา การบรการทจะประสบความสาเรจพนกงานจะตองมคณสมบตสาคญตางๆ เชน ความ

สมาเสมอ ความเตมใจทจะใหบรการ ความพรอมทจะใหบรการและอทศเวลา ปฏบตตอผใชบรการอยางด

มความสามารถในการใหบรการมความสามารถในการสอสารใหผใชบรการ ใชเวลานอย มความสภาพ

ออนโยนมการสอสาร ชแจงขอบเขต และลกษณะงานบรการ ตลอดจนสามารถอธบายขนตอนการใหบรการให

ผใชบรการเขาใจชดเจนและสามารถปฏบตถกตอง สรางคณภาพของงานบรการใหนาเชอถอ พยายามเขาใจ

และเรยนรผใชบรการใหคาแนะนาและเอาใจใสผใชบรการใหความสนใจตอผใชบรการและจดเตรยมวสด

อปกรณใหพรอม เพออานวยความสะดวกแกผใชบรการ

2. ผลการเปรยบเทยบความพงพอใจของผเขาประชมตอการจดบรการวชาการของศนยการศกษา

ตอเนองทางการพยาบาลรามาธบด โรงเรยนพยาบาลรามาธบด จาแนกตามระดบการศกษา พบวาผล

การศกษาไมสอดคลองกบสมมตฐานทตงไว กลาวคอ ผเขาประชมทมระดบการศกษาแตกตางกนมความพงพอใจตอ

การจดบรการวชาการของศนยการศกษาตอเนองทางการพยาบาลรามาธบดโรงเรยนพยาบาลรามาธบดโดย

ภาพรวมและรายดานไมแตกตางกน ทผลการวจยเปนเชนนอาจนองมาจาก พยาบาลวชาชพไมวาจะม

การศกษาระดบใดตางกตองการทจะพฒนาความร ความสามารถของผประกอบวชาชพการพยาบาลการผดง

ครรภ หรอการพยาบาลและการผดงครรภ ในการเชอมโยงองคความรใหมทเกดขนอยตลอดเวลากบความร

เดมทผประกอบวชาชพฯ เคยเรยนในถาบนการศกษา เพอนาไปสการปฏบตการพยาบาลทมคณภาพได

มาตรฐานและทนตอเหตการณ นบเปนการคมครองผบรโภค หรอประชาชนผใชบรการพยาบาลทเหมาะสม

173

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

และเปนทยอมรบทงในวงการวชาชพและในสงคม(สภาการพยาบาล, 2554) กอปรกบวตถประสงคการประชม

วชาการเพอเพมพนความร นาความรไปประยกตใชในการปฏบตงาน การแลกเปลยนความรและประสบการณ

ในการปฏบตงานทงทางตรงและทางออมและขอเสนอแนะระหวางพยาบาลวชาชพกบวทยากร ทาใหพยาบาล

วชาชพเกดความรความเขาใจทอาจตรงกนเปนสวนใหญตลอดจนลดชองวางหรอความแตกตางทางการศกษา

ไดระดบหนง จงทาใหความพงพอใจไมแตกตางกน ซงสอดคลองกบผลงานวจยของสมจตร ปญญาพฒนพงษ

(2550: 92) ทไดศกษาความพงพอใจของบคลากรทผานการฝกอบรมหลกกระบวนการยตธรรมสถาบนพฒนา

บคลากรในกระบวนการยตธรรม สานกงานกจการยตธรรม พบวา บคลากรทผานการฝกอบรมหลก

กระบวนการยตธรรมทมวฒการศกษาตางกน มระดบความพงพอใจไมแตกตางกน และสอดคลองกบผลงานวจย

ของ รวนทนภา เสนา (2550) ทพบวาผเขาประชมทมระดบการศกษาแตกตางกน มความพงพอใจตอการจด

ประชมของโรงแรมรอยลปรนเซส เชยงใหม ดานพนกงานและการตอนรบ ดานขอมลทไดรบจากการบรการ

และดานระยะเวลาในการดาเนนการของโรงแรมไมแตกตางกน นอกจากนยงสอดคลองกบผลงานวจยของ

นรศรา อสรยานนท (2548) ทพบวา ผใชบรการของสายการบนตนทนตาทมระดบการศกษาแตกตางกน

จาแนก ตามสายการบน พบวา โดยภาพรวมผใชบรการของสายการบนนกแอร และผใชบรการของสายการบน

โอเรยนทไทยแอรไลนมความพงพอใจไมแตกตางกน

3. ผลการเปรยบเทยบความพงพอใจของผเขาประชมตอการจดบรการวชาการของศนยการศกษา

ตอเนองทางการพยาบาลรามาธบด โรงเรยนพยาบาลรามาธบด จาแนกตามอาย พบวา ผลการศกษา

สอดคลองกบสมมตฐานทตงไว กลาวคอ ผเขาประชมทมอายแตกตางกนมความพงพอใจตอการจดบรการ

วชาการของศนยการศกษาตอเนองทางการพยาบาลรามาธบด โรงเรยนพยาบาลรามาธบด โดยภาพรวม

แตกตางกนอยางไรกตาม จากผลการศกษาเมอพจารณาตามอายพบวา กลมตวอยางทมอายนอยกวา 30 ป

มความพงพอใจตอการจดบรการวชาการของศนยการศกษาตอเนองทางการพยาบาลรามาธบด โรงเรยน

พยาบาลรามาธบด ดานกระบวนการ/ขนตอนการใหบรการ ดานการจดประชม และดานวชาการการ แตกตาง

จากกลมตวอยางทมอายมากกวา 40 ป และเมอพจาณารายดายพบวา ผเขาประชมทมอายตางกนมความ

พงพอใจตอการจดบรการวชาการของศนยการศกษาตอเนองทางการพยาบาลรามาธบด โรงเรยนพยาบาล

รามาธบด ดานกระบวนการ/ขนตอนการใหบรการ ดานการจดประชม และดานวชาการ แตกตางกน สวนดาน

การใหบรการของบคลากรและดานสงอานวยความสะดวกไมแตกตางกน ทงนทผลการวจยเปนเชนนอาจเปน

เพราะ ผเขาประชมทมอายแตกตางกน มความพงพอใจตอการจดบรการวชาการของศนยการศกษาตอเนอง

ทางการพยาบาลรามาธบด โรงเรยนพยาบาลรามาธบด โดยภาพรวมแตกตางกน สอดคลองกบผลงานวจยของ

วชต สรพนานนทชย (2545: 75) ทไดศกษาความคดเหนของผเขารบการอบรมทมตอการปฏบตหนาทของ

เจาหนาทฝายอบรม: กรณศกษาบรษทกรงไทยการไฟฟา จากด พบวาความคดเหนของผเขารบการอบรมทมอาย

20-25 ป, 26-40 ป และ 41-60 ปทมตอการปฏบตหนาทของเจาหนาทฝายอบรมโดยรวมทกดานแตกตางกน

และสอดคลองกบผลงานวจยของรชนพร นาพทธา (2549: 86) ไดศกษาความพงพอใจตอการฝกอบรมและ

ประสทธภาพของการฝกอบรมบรษทปนซเมนตไทยอตสาหกรรม จากด กรณศกษา: บรษท ปนซเมนตไทย

(ทาหลวง) จากด พบวา พนกงานทมอายตางกนมความพงพอใจตอการฝกอบรมโดยรวมแตกตางกน

174

P r o c e e d i n g s

4. ผลการเปรยบเทยบความพงพอใจของผเขาประชมตอการจดบรการวชาการของศนยการศกษา

ตอเนองทางการพยาบาลรามาธบด โรงเรยนพยาบาลรามาธบด จาแนกตามประสบการณในการทางาน

จากการศกษาพบวา ผลการศกษาสอดคลองกบสมมตฐานทตงไว กลาวคอ ผเขาประชมทมประสบการณใน

การทางานแตกตางกนมความพงพอใจตอการจดบรการวชาการของศนยการศกษาตอเนองทางการพยาบาล

รามาธบด โรงเรยนพยาบาลรามาธบด โดยภาพรวมแตกตางกน อยางไรกตาม จากผลการศกษาเมอพจารณา

ตามประสบการณในการทางานพบวา กลมตวอยางทมประสบการณในการทางานนอยกวา 5 ปมความพง

พอใจตอการจดบรการวชาการของศนยการศกษาตอเนองทางการพยาบาลรามาธบด โรงเรยนพยาบาล

รามาธบด ดานสงอานวยความสะดวกแตกตางจากกลมตวอยางทมประสบการณในการทางานมากกวา 10 ป และ

เมอพจาณารายดายพบวา ผเขาประชมทมประสบการณในการทางานตางกนมความพงพอใจตอการจดบรการ

วชาการของศน ยการ ศกษาตอ เ น องทางการพยาบาลรามาธบด โรง เ รยนพยาบาลรามาธบด

ดานกระบวนการ/ขนตอนการใหบรการ ดานการจดประชม และดานสงอานวยความสะดวกแตกตางกนสวน

ดานการใหบรการของบคลากรและดานวชาการไมแตกตางกน การทผลการวจยเปนเชนนอาจเนองมาจาก

ผเขาประชมทมประสบการณในการทางานแตกตางกนมความพงพอใจตอการจดบรการวชาการของศนย

การศกษาตอเนองทางการพยาบาลรามาธบด โรงเรยนพยาบาลรามาธบด โดยภาพรวมแตกตางกนทงนผเขา

ประชมทมประสบการณในการทางานมาก อาจมความร ทกษะความชานาญในการปฏบตการพยาบาล

มากกวาผเขาประชมทมประสบการณในการทางานนอยกวา จงตองการทจะเพมศกยภาพผประกอบวชาชพ

การพยาบาล การผดงครรภ หรอการพยาบาลและการผดงครรภใหมความร ทกษะ และเจตคตทด สามารถ

ใหบรการพยาบาลตามมาตรฐานของวชาชพไดอยางมประสทธภาพ และเพอการตออายใบอนญาตเปนผ

ประกอบวชาชพการพยาบาล การผดงครรภ หรอการพยาบาลและการผดงครรภ พ.ศ.2547 (สภาการ

พยาบาล, 2554) ซงสอดคลองกบผลงานวจยของรชนพร นาพทธา (2549: 87) ทพบวา พนกงานทม

ระยะเวลาในการปฏบตแตกตางกนมความพงพอใจตอการฝกอบรมโดยรวมแตกตางกน และสอดคลองกบ

ผลงานวจยของกฤตยา บวงาม (2546: 72) ไดศกษาประสทธภาพการฝกอบรมขนพนฐานของพนกงานตอนรบ

บนเครองบน กรณศกษา บรษทการบนไทย จากด (มหาชน) พบวา พนกงานตอนรบบนเครองบนอยระหวาง

การทดลองงานทมประสบการณในการทางานตางกน มความคดเหนตอประสทธภาพของการฝกอบรมขน

พนฐานของพนกงานตอนรบบนเครองบน กรณศกษา บรษทการบนไทย จากด (มหาชน) แตกตางกน

ขอเสนอแนะ

จากผลการศกษาความพงพอใจของผเขาประชมตอการจดบรการวชาการของศนยการศกษาตอเนอง

ทางการพยาบาลรามาธบด โรงเรยนพยาบาลรามาธบด ผวจยมขอเสนอแนะตามผลการวจยทพบดงตอไปน

1. ขอมลดานการจดประชมและดานสงอานวยความสะดวก ผรบผดชอบและผทเกยวของสามารถ

นาไปปรบปรงและพฒนาคณภาพการบรการวชาการจดประชมวชาการของศนยการศกษาตอเนองทางการ

พยาบาลรามาธบด โรงเรยนพยาบาลรามาธบดได เพอใหผเขาประชมวชาการไดรบความพงพอใจในการ

บรการวชาการ ซงจะสงผลตอความเชอมนในการบรการวชาการและกลบมาใชบรการของศนยการศกษา

175

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

ตอเนองทางการพยาบาลรามาธบด โรงเรยนพยาบาลรามาธบด อนจะนามาซงรายไดทเกดจากการบรการ

วชาการ

2. เปนขอมลสาหรบผบรหารโรงเรยนพยาบาลรามาธบดในการจดการคณภาพการบรการวชาการ

ดานการจดประชมวชาการใหเปนไปโดยสอดคลองกบความตองการของผเขาประชมวชาการ พยาบาลวชาชพ

อาจารยพยาบาล จากโรงพยาบาลและสถาบนการศกษาพยาบาลตางๆ ทวประเทศ ตลอดจนสอดคลองกบพนธกจ

คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด และพฒนากลยทธในดานการใหบรการวชาการทสรางความพงพอใจ

สงสด

3. ควรมการศกษาเกยวกบการบรการวชาการดานการจดประชมวชาการทเปนการวจยเชงคณภาพ

ดวยการสมภาษณเชงลกผมสวนไดเสย(Stakeholders) การสงเกตแบบมสวนรวม เพอใหไดขอมลสารสนเทศท

ครอบคลมและเปนประโยชนตอการปรบปรงพฒนางานมากยงขน

กตตกรรมประกาศ

ผวจยขอขอบพระคณ อาจารย นาวาตร ดร.พงษเทพ จระโร คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยบรพา

ผชวยศาสตราจารยศวาพร ทองสข ผชวยศาสตราจารยปารชาต กช เจาหนาทศนยการศกษาตอเนองทางการ

พยาบาลรามาธบด โรงเรยนพยาบาลรามาธบด คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล

และพยาบาลวชาชพทกคนทเขารวมการวจยครงน

บรรณานกรม

กฤตยา บวงาม. (2546). ประสทธภาพการฝกอบรมขนพนฐานของพนกงานตอนรบบนเครองบน

กรณศกษา บรษทการบนไทย จากด (มหาชน). ปรญญานพนธเศรษฐศาสตรมหาบณฑตสาขา

เศรษฐศาสตรศกษา: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

กลดเพชร บญชาพฒนศกดา. (2548). ความพงพอใจของผเขารวมการประชมกลมครอบครวและชมชน:

ศกษากรณสถานพนจ และคมครองเดกและเยาวชน กรงเทพมหานคร. วทยานพนธศลปศา

สตรมหาบณฑต(การบรหารงานยตธรรม): มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

นรศรา อสรยานนท. (2548). ความพงพอใจของผใชบรการตอการบรการของสายการบนตนทนตา.

วทยานพนธหลกสตรบรหารธรกจมหาบณฑต สาขาวชาการจดการทวไป: มหาวทยาลยราชภฏพระนคร.

พงษเทพ จระโร. (2554). หลกการวจยทางการศกษา. (พมพครงท 2). ชลบร: บณฑตเอกสาร.

ภญญาพชญ เลศฤทธปญญากล. (2552). ความพงพอใจตอบทบาทดานบรการวชาการแกสงคมของคณะ

วทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏเชยงราย . การศกษาอสระ บรหารธรกจมหาบณฑต สาขาวชา

การจดการทวไป: มหาวทยาลยราชภฏเชยงราย.

176

P r o c e e d i n g s

รชนพร นาพทธา. (2549). ความพงพอใจตอการฝกอบรมและประสทธภาพของการฝกอบรมบรษทปนซ

เมนตไทยอตสาหกรรม จากด กรณศกษา: บรษท ปนซเมนตไทย (ทาหลวง) จากด ปรญญา

นพนธเศรษฐศาสตรมหาบณฑต สาขาเศรษฐศาสตรศกษา: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนท

รวโรฒ.

รวนทนภา เสนา. (2550). ความพงพอใจของผเขาประชมตอการจดประชมของโรงแรมรอยลปรนเซสเชยงใหม.

การศกษาคนควาดวยตนเอง ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการโรงแรมและการทองเทยว:

มหาวทยาลยนเรศวร.

วชต สรพนานนทชย. (2545). ความคดเหนของผเขารบการอบรมทมตอการปฏบตหนาทของเจาหนาทฝายอบรม:

กรณศกษาบรษทกรงไทยการไฟฟา จากด. สารนพนธการศกษา มหาบณฑต สาขาธรกจศกษา:

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

สมจตร ปญญาพฒนพงษ. (2550). ความพงพอใจของบคลากรทผานการฝกอบรมหลกกระบวนการ

ยตธรรมสถาบนพฒนาบคลากรในกระบวนการยตธรรม สานกงานกจการยตธรรม กระทรวง

ยตธรรม. วทยานพนธ ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขายทธศาสตร การพฒนา มหาวทยาลยราชภฏ พระนคร.

สภาการพยาบาล. (2554). ศนยทดสอบการศกษาตอเนองสาขาพยาบาลศาสตร. Retrieved Oct

26, 2011, from http://www.cnethai.org/nurse/index.php.

สเทพ ธระพนธ และภาสกร ศระพฒนานนท. (2550). การลดวงรอบการรบสมครผเขารบการฝกอบรมนอกคณะฯ ซง

ดาเนนการโดยศนยการศกษาตอเนองทางการพยาบาลรามาธบด. งานมหกรรมคณภาพประจาป

2550. คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล. เอกสารอดสาเนา.

Barry, Vincent. (1986). Moral Issue in Business. Belmont, CA: Wadsworth.

177

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

การพฒนาโปรแกรมคอมพวเตอรออนไลนเพอประเมนสมรรถนะหลกดวยวธ 360 องศา

ขจรยศ อนรกษธรรม, ประภสสร ชชวยคา, ผศ.ดร.วรรธนะ ชลายนเดชะ

คณะกายภาพบาบด มหาวทยาลยมหดล

khajornyod.anu@mahidol.ac.th

บทคดยอ

วตถประสงคและวธการศกษา: การประเมนสมรรถนะหลกดวยวธ 360 องศาใชเวลาและสนเปลอง

ทรพยากรเปนอยางมาก คณะผวจยจงไดศกษาขนตอนดงเดมของการประเมนซงพบวามถง 7 ขนตอนและตอง

ใชเวลาทงสน 43 วนในการรายงานผลการประเมน โปรแกรมการประเมนออนไลนของสมรรถนะหลกดวยวธ

360 องศาเปนโปรแกรมทคณะผวจยเขยนขน เพอทจะลดขนตอนและเวลาในการประเมน

ขอคนพบ: จากการสอบทานขอมลและการประเมนผลของโปรแกรมทเขยนขน พบวาโปรแกรม

ทางานไดอยางไมมขอผดพลาด สามารถลดขนตอนการทางานลงได 4 ขน ใชเวลาการประเมนและรายงานผล

เพยง 10 วน ลดเวลาและทรพยากรทใชในการประเมนไดมาก

ขอเสนอแนะ: โปรแกรมคอมพวเตอรทสรางขนใหมน สามารถทดแทนการประเมนดวยกระดาษได

อยางสมบรณ แตมขอจากดเพยงเลกนอย เชน ผถกประเมนตองเลอกผประเมนในเวลาทกาหนด เมอการ

ประเมนครบแลวจะไมสามารถเปดโปรแกรมเขาไปแกไขไดอก

คาสาคญ: การประเมนแบบ 360 องศา, สมรรถนะหลก และ โปรแกรมคอมพวเตอรออนไลน

Abstract

Purpose & Methodology: Three hundred thirty-six degree assessment in evaluating core

competencies is usually time and resource consuming. It was found that the processes of the assessment

had 7 steps and used 43 days to complete. An online computer program was produced in order to solve

those weak points.

Finding: The new online computer program used only 10 days to complete and can decrease 4

stepsof the evaluation processes. When comparing with the manual method, it was proved that the

program can function without any flaw.

Recommendation: This new online program can completely substitute the manual method. Minor

weaknesses are that evaluators need to enter the program within the exact time and the results cannot

be changed after finishing the evaluation processes.

178

P r o c e e d i n g s

Keywords: 360 degree assessment, Core competencies and Online computer program.

บทสรปงานวจย

หลกการและเหตผล

การประเมน 360 องศา ดวยแบบประเมนสมรรถนะหลก (Core Competency) เปนทนยมใชใน

หนวยงานของภาคเอกชนและภาครฐ มหาวทยาลยมหดลไดนาแบบประเมนชนดนมาใชในระดบคณะ เดมทาง

คณะกายภาพบาบดใชการกรอกการแบบประเมนดวยมอ ใชวธการสมแบบดงเดมเพอจะหาผประเมน

การรวบรวมและการคานวณคะแนนตองทาดวยมอเชนเดยวกน คณะผวจยจงไดพฒนาระบบการประเมน

ออนไลน เพอทดแทนระบบเกาเพอใหการประเมนทาไดรวดเรวและถกตองยงขน

วตถประสงค

1. เพอพฒนาโปรแกรมระบบการประเมนบคลากรออนไลน

2. เพอประเมนประสทธผลของการใชงานโปรแกรม

แนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ

การประเมน 360 องศาเปนกระบวนการประเมนประสทธภาพในการทางานของบคลากรจากการ

ประเมนของผรวมงานหลายระดบเชนหวหนาเพอนรวมงาน และผใตบงคบบญชา[1][2][3] การประเมนแบบนม

ขอดคอทาใหไดขอมลทหลากหลายจากการประเมนของบคลากรหลายระดบสามารถนาขอมลมาปรบปรงการ

ทางานหรอพฒนาสมรรถนะของบคลากรและสรางการมสวนรวมขององคกรไดเปนอยางด นอกจากนยง

สามารถชวยลดปญหาอคตไดบางสวนเมอเทยบกบการประเมนแบบ 1 องศาหรอการทหวหนาประเมน

ผบงคบบญชาเพยงอยางเดยวอยางไรกตามการประเมนชนดน มขอดอยสาคญคอ ตองใชเวลามากในการเกบ

ขอมล ทาใหเพมภาระงานนอกเหนอจากงานประจา

ปจจบนไดมนาการประเมนสมรรถนะหลก (core competency) มาใชรวมกบการประเมนดานอนๆใน

การประเมนบคลากรการประเมนสมรรถนะหลกของมหาวทยาลยมหดลประกอบดวยการประเมน 5 ดาน

1) ความยดมนในคณธรรม 2) การมงผลสมฤทธผล 3)ความรบผดชอบในงาน 4) การทางานเปนทมและ 5)

การวางแผนการทางานอยางเปนระบบโดยแตละหวขอการประเมนจะแบงเกณฑออกเปน 5 ระดบการประเมน

สมรรถนะหลกอาจทาไดดวย [4][5] การประเมนแบบ 1 องศา (หวหนางาน-พนกงาน) หรอแบบ 90 องศาคอ

การประเมนโดยระดบเดยวกนหรอเพอนรวมงานทางคณะกายภาพบาบดไดเลอกการประเมนสมรรถนะหลก

ดวยวธการ 360 องศาเพอใหบคลากรมสวนรวมในการประเมนแตเนองจากคณะมบคลากรดานทรพยากร

บคคลนอยและการประเมนเชนนจะใชเวลาและทรพยากรบคคลคอนขางมาก คณะผวจยซงประกอบดวยฝาย

ทรพยากรบคคลและฝายเทคโนโลยสารสนเทศจงสรางนวตกรรมในรปของโปรแกรมคอมพวเตอรนขน

179

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

วธการศกษา

ขนตอนท 1 ศกษาขนตอน วธการ และหลกการ ในการทาการประเมนสมรรถนะบคลากรแบบเดม

ของฝายทรพยากรบคคลดวยวธ 360 องศา ของคณะกายภาพบาบด มหาวทยาลยมหดลพบวาม 7 ขนตอนใน

การดาเนนงานคอ

1. สงแบบเสนอรายชอเพอประเมนตนเอง งานทรพยากรบคคลจะสงเอกสารแบบเสนอ

รายชอ เพอใหทกคนในคณะทาการเลอกผประเมน โดยจะแบงบคลากรใหเลอกเปน 3 กลม

คอ กลมผบรหาร กลมอาจารย และกลมเจาหนาท โดยใหบคลากรแตละคนเลอกผประเมน

5 รายจากแตละกลม (ระยะเวลาดาเนนการ 10 วน)

2. สมผประเมน งานทรพยากรบคคลจะนารายชอทเสนอมาของแตละคนมาสมเลอกจากกลม

ละ 5 คน เหลอกลมละ 3 คน (ระยะเวลาดาเนนการ 3 วน)

3. เตรยมแบบฟอรมประเมน งานทรพยากรบคคลจดเตรยมเอกสารการประเมนตามจานวน

ของผทมรายชอถกเลอกอยในขนตอนการสมผประเมน (ระยะเวลาดาเนนการ 5 วน)

4. เรมทาการประเมน งานทรพยากรบคคลนาแบบประเมนไปแจกใหกบผประเมนทกคนทถก

สมเลอกขนมาเพอทาการประเมน(ระยะเวลาดาเนนการ 10 วน)

5. คดแยกแบบประเมน งานทรพยากรบคคลจะนาแบบประเมนทประเมนเสรจสนแลวมาทา

การคดแยกเปนชด ตามชอของบคลากร โดย 1 คน จะมแบบประเมน 9 ชด (ระยะเวลา

ดาเนนการ 3 วน)

6. คานวณคะแนนงานทรพยากรบคคลจะนาแบบประเมนทแยกชดเรยบรอยแลวนนมากรอก

คะแนนลงในโปรแกรม Microsoft Excel เพอคานวณคะแนนทได หลงจากนนจะทาการสอบ

ทานโดยการคดคะแนนดวยมอจากแบบประเมนทได เพอความถกตอง (ระยะเวลาดาเนนการ

10 วน)

7. สรปผลเมอทาการคานวณเรยบรอยแลว งานทรพยากรบคคลจะนาผลทไดมาใสในรายงาน

สรปเพอนาไปรวมกบคะแนนประเมนแบบอนๆ (ระยะเวลาดาเนนการ 2 วน)

ขนตอนท 2 วเคราะหหาปญหาของการประเมนบคลากร ในระบบแบบเดม

คณะวจยไดศกษากระบวนการของการจดทาการประเมน360 องศาแบบเดมของคณะม

ปญหาดงน

- มขนตอนในการดาเนนงานหลายขนตอน

- ใชระยะเวลามากในการดาเนนงาน (43 วน)

- มความเสยงตอการผดพลาดและการตกหลนของขอมล เนองจากเปนการแจกจายแบบ

ประเมนไปตามบคคล อาจจะมการตกหลนในระหวางการดาเนนการได

180

P r o c e e d i n g s

ขนตอนท 3 พฒนาโปรแกรม

คณะวจยไดนากระบวนการของการประเมนสมรรถนะแบบ 360 องศา มาพฒนาใหเปนการทาการบน

ระบบเครอขายออนไลน โดยใชโปรแกรมภาษา PHP ในการเขยนและเกบขอมลในโปรแกรมฐานขอมล MySQL

โดยมผงการทางานของโปรแกรมดงน

รปท 1แผนผงการทางานของโปรแกรมประเมนสมรรถนะหลกแบบ 360 องศา

จากการพฒนาโปรแกรมน ทาใหกระบวนการของการทาการประเมนสมรรถนะหลกแบบ 360 องศา

ของคณะฯ เหลอเพยง 3 ขนตอน คอ

1. เปดระบบการเสนอรายชอเพอประเมนตนเองคณะผวจยกรอกรายชอบคลากรทงหมดของ

คณะ (121 คน) ลงในฐานขอมลของโปรแกรมโดยแยกเปน 3 กลมหลงจากนน งานทรพยากร

บคคลแจงใหบคลากรในคณะทกคนเขาระบบเพอทาการเลอกผประเมนใน 3 กลมตอไปน คอ

กลมผบรหาร กลมอาจารย และกลมเจาหนาท โดยใหเลอกกลมละ 5 รายชอเมอทาการเลอก

เสรจสนแลว ระบบจะทาการสมผประเมนใหเหลอ 3 คน (ระยะเวลาดาเนนการ3 วน)หลงจากนน

ระบบการเสนอรายชอจะถกปด

2. เปดระบบทาการประเมน งานทรพยากรบคคลจะแจงใหบคลากรทกคนเขาระบบเพอไปทาการ

ประเมน โดยเมอเขามาในระบบแลว ระบบจะทาการแสดงรายชอของผทถกประเมนแตละคนโดย

อตโนมตเมอเขาไปในรายชอแตละคน จะพบหวขอการประเมนพรอมกบการใหคะแนนตามแบบ

181

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

ประเมนสมรรถนะหลกของมหาวทยาลย โดยผประเมนสามารถคลกดคาจากดความของการให

คะแนนในแตละหวขอไดตลอดเวลาการประเมน (ระยะเวลาดาเนนการ5วน)

3. สรปผลและรายงานเมอทาการประเมนเรยบรอยแลวและผประเมนตองปดการประเมน ระบบ

จะทาการคานวณคะแนนใหโดยอตโนมต เจาหนาทงานทรพยากรบคคลสามารถเขาไปในระบบ

เพอเรยกดสรปรายงานผลในรปแบบของ excel และสามารถบนทกเพอนาไปใชงานอนๆ

ได(ระยะเวลาดาเนนการ20 นาท)

ขนตอนท 4 ทดสอบความถกตองของโปรแกรม

การตรวจสอบความถกตองนน คณะวจยไดทาการตรวจสอบใน 2 ขนตอน

1. การสมผประเมน คณะวจยไดทาการทดสอบการเลอกสมผประเมนโดยการจากดขอบเขตการ

เลอกบคคลคนเพอใหระบบสม ตวอยางเชน จากดวาใหเลอกแค นาย ก, นาย ข, นาย ค, นาย ง,

นาย จ และทดสอบใหระบบสมออกมา 3 คน วาผลทสมออกมาได อยใน 5 คนทไดเลอกเอาไว

โดยมการทดสอบอก 10 ครงพบวาระบบทางานไดอยางสมบรณโดยไมมขอผดพลาด

2. การสรปผลการประเมนคณะวจยจะนาคะแนนประเมนและผลการประเมนทถกตอง 100%จาก

การคานวณดวยมอมากรอกลงไปในระบบ แลวตรวจสอบผลทระบบสรปออกมาวาถกตอง

ตรงกนหรอไม พบวาผลการประเมนถกตองไมมขอผดพลาด

ขอคนพบ

โปรแกรมระบบการประเมนบคลากรออนไลนทพฒนาขนมความถกตองและแมนยา (100%) เวลาท

เคยใชในการประเมนจาก 31 วน ลดลงเปน 10 วน สวนเวลาทใชในการประมวลผลลดลงจาก 10 วนเปนการไม

ใชเวลาในการประมวลผลเลยและสามารถดผลการประเมนไดทนท

นอกจากนน ระบบนยงสามารถลดขนตอนกระบวนการในการทางานของระบบงานเดมไปไดจาก 7

ขนตอน เหลอเพยง 3 ขนตอน ทาใหการประเมน 360 องศาของคณะนนมประสทธภาพ และลดระยะเวลาใน

การดาเนนงานเปนอยางมาก

ขออภปราย และขอเสนอแนะ

จากการไดปอนขอมลตวอยางและใหโปรแกรมประเมนผลเพอเปรยบเทยบกบการกรอกขอมลและ

การคานวณดวยมอซงไดผลถกตอง 100% แสดงใหเหนวาโปรแกรมสามารถทางานตามวธการแบบเดมได

อยางสมบรณ นอกจากนการประเมนดวยโปรแกรมสามารถลดเวลางานในการสมผประเมน โดยวธเดมจะตอง

ใชการทอยลกเตา ในโปรแกรมนจะใชชดโปรแกรมการสมของโปรแกรม PHP อยางไรกตามขอจากดของ

โปรแกรมนคอการทผถกประเมนตองเขาไปในโปรแกรม 2 ครง และตองมชวงเวลาเปดและปดการใหใช

โปรแกรมทแนนอน ถาระบบทางานหรอเลอกผประเมนไปแลวจะไมสามารถแกไขรายชอผประเมนไดอก

เมอเปรยบเทยบกบการประเมนแบบเดมซงสามารถเลอกและเปลยนแปลงผประเมนไดภายหลง ทงนควรจะม

182

P r o c e e d i n g s

การเพมเตมระบบสาหรบการแจงเตอนทาง E-mail เพอเปนการเตอนและเปนการประชาสมพนธ การประเมน

สมรรถนะของคณะใหแกบคลากรไดทราบอกทางหนงดวย

บรรณานกรม

จรประภา อครบวร. (2549). สรางคนสรางผลงาน.กรงเทพมหานคร: ก.พลพมพ (1996).

[ชชย สมทธไกร. (2550). การสรรหา การคดเลอก และการประเมนผลการปฏบตงานของบคลากร.

(พมพครงท2). กรงเทพมหานคร: สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

OK nation. (2552). ประเมน 360 องศา

http://www.oknation.net/blog/knowledge09/2009/09/14/entry-1

NovaBizz. (2555). สมรรถนะขดความสามารถ Competency.

http://www.novabizz.com/NovaAce/Competency.htm#ixzz2GKlxph4v

มหาวทยาลยมหดล. (2553).คาจากดความและรายละเอยดเกยวกบสมรรถนะหลก(Competency).

http://www.op.mahidol.ac.th/orpr/Newhrsite/PerformenceAgreement/Document/Competency/Core

Competency/2.pdf

183

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

ปจจยทมความสมพนธตอการขบเคลอนยทธศาสตรสความเปนเลศในดานการวจยของคณะ

กายภาพบาบด มหาวทยาลยมหดล

Factors Related to Strategic Propulsion for Research Excellence of Faculty of Physical

Therapy, Mahidol University

ศรแพร หนแกว, นฐพร อนทวชรารตน และ ผศ.ดร.จารกล ตรไตรลกษณะ

คณะกายภาพบาบด มหาวทยาลยมหดล

sripair.noo@mahidol.ac.th

บทคดยอ

ดวยมหาวทยาลยมหดลมแผนยทธศาสตรทจะทาใหมหาวทยาลยมความเปนเลศในดานการวจย ทงน

คณะกายภาพบาบดมกลยทธทจะสนบสนนดานการวจยเพอใหสอดคลองกบแผนยทธศาสตรของมหาวทยาลย

ทจะทาใหเกดงานวจยมากขน ซงคณะกายภาพบาบดผลตงานวจยไดจานวนนอยเมอเทยบกบจานวนผวจยและ

สงทเอออานวยทมภายในคณะกายภาพบาบด ทาใหแผนในการพฒนาทจะนาไปสความเปนเลศดานการวจย

เปนไปไดยาก ผวจยจงสนใจทจะศกษาปจจยทมความสมพนธตอการขบเคลอนยทธศาสตรสความเปนเลศใน

ดานการวจยของคณะกายภาพบาบด ซงนาไปสการวางแผนการพฒนาศกยภาพของบคลากรในคณะ

กายภาพบาบด เพอมงสความเปนเลศดานการวจย ซงกลมตวอยางทใชในการวจยครงน คอ บคลากรในคณะ

กายภาพบาบด จานวน 65 คน โดยเครองมอทใชเปนแบบสอบถาม วเคราะหขอมลโดยการหาความถ คาเฉลย

คาสวนเบยงเบนมาตรฐาน และ คาสมประสทธสหสมพนธแบบเพยรสน

ผลการศกษาพบวา บคลากรมปจจยดานแรงจงใจในการทาวจยเพอตองการขอตาแหนงทางวชาการหรอ

ผเชยวชาญและตองการความรและประสบการณในการทาวจย อยในระดบมาก ในดานระบบบรการจดการ/

สนบสนนการวจยของคณะกายภาพบดในปจจบนบคลากรมความรและความเขาใจในเครองมอททนสมยและการ

ใชเทคโนโลยขนสง อยในระดบมาก แตบคลากรมประสบการณในการสงผลงานตพมพและเผยแพรการทาวจย

และเครอขายงานวจยทงภายในและภายนอกหนวยงานมอยในระดบนอย จงทาใหความสาเรจตอการขบเคลอน

ยทธศาสตรสความเปนเลศดานการวจยของคณะฯ เมอไดเปรยบเทยบกบเกณฑของมหาวทยาลยมหดล ชใหเหน

วาตากวาเมอเทยบจานวนอาจารยกบปรมาณงานวจย

สาหรบการวเคราะหคาสมประสทธสหสมพนธแบบเพยรสน พบวาปจจยทมความสมพนธตอการ

ขบเคลอนยทธศาสตรสความเปนเลศในดานการวจย ซงจาแนกตามแนวทางการพฒนาความรและสรางความเปน

เลศแกนกวจย มความสมพนธในเชงบวกอยางมนยสาคญทางสถตกบปจจยดงน ดานระบบบรการจดการ/

สนบสนนการวจยของคณะกายภาพบาบดในปจจบน คอ มเครองมอในการทาวจยทเพยงพอและสะดวกในการทา

วจย มระบบสนบสนนงบประมาณสาหรบการทาวจย มระบบการจดสรรภาระงานทเออตอการแบงเวลาสาหรบ

งานวจยเวลาทเพยงพอสาหรบการวจย มนโยบายสนบสนนการทาวจยในหนวยงานอยางมรปธรรม มนกวจยท

เชยวชาญและชานาญการทาวจยใหคาปรกษาในดานระเบยบวธการวจยและการเขยนโครงรางงานวจย

184

P r o c e e d i n g s

แนวทางการสนบสนนทนและสงเออตอการวจย มความสมพนธในเชงบวกอยางมนยสาคญทางสถตกบ

ปจจยดงน ดานแรงจงใจในการทาวจย คอ ตองการไดรบเงนทนสนบสนน/เงนรางวลจากหนวยงาน และในดาน

ระบบบรการจดการ/สนบสนนการวจยของคณะกายภาพบาบดในปจจบน คอมเครองมอในการทาวจยทเพยงพอ

และสะดวกในการทาวจย มตารา/เอกสารทเกยวของเพยงพอสาหรบคนควาขอมลงานวจย มระบบสนบสนน

งบประมาณสาหรบการทาวจย มนกวจยทเชยวชาญและชานาญการทาวจยใหคาปรกษาในดานระเบยบวธการ

วจย การใชสถตในการวเคราะหขอมล และการเขยนโครงรางงานวจย แนวทางการจดการโครงสรางและระบบ

บรหาร (สาหรบอาจารย) มความสมพนธในเชงบวกอยางมนยสาคญทางสถตกบปจจยดานระบบบรการ

จดการ/สนบสนนการวจยของคณะในปจจบน คอ มระบบสนบสนนงบประมาณสาหรบการทาวจย

ดงนนถาสามารถเพมศกยภาพของบคลากรในสวนของการมประสบการณในการสงผลงานตพมพและ

เผยแพร การสรางเครอขายงานวจยทงภายในและภายนอกหนวยงานใหเกดขนได และมระบบการจดสรรภาระงานท

เออตอการแบงเวลาสาหรบงานวจยเวลาทเพยงพอสาหรบการวจยกจะทาใหเกดความสาเรจตอการขบเคลอน

ยทธศาสตรสความเปนเลศในดานการวจยของคณะกายภาพบาบด

คาสาคญ: กายภาพบาบด, ความเปนเลศทางดานวจย, ความสาเรจ

Abstract

The first strategy of Mahidol University is the research excellence. To support the University’s

strategy, Faculty of Physical Therapy has planned to promote research excellence. The faculty is

equipped with various outstanding research instruments, research facilities and fundings. Given this

situation, there are small numbers of publication. Therefore, this study aimed to investigate the potential

factors influencing research excellence among the staff of the Faculty of Physical Therapy, Mahidol

University. The sample was 65 staff members. The data were presented members frequency, mean,

standard deviation, and Pearson product-moment correlation coefficient.

We found that the motivated factors to conduct as research were the research for requirement

academic ranking/professional expertise and obtaining research experience. Currently, for management

system or research facility for faculty of Physical Therapy, that staff had knowledge, understanding on

research instruments, they had less experience on manuscript submission for publication. Additionally they

had small numbers of networking and collaboration within and outside University. These factors led to the

difficulty to achieve the research excellence. The findings suggest that the research outputs are lower

than the expected number when compared to the amount of staff members.

An analysis of Pearson Correlation showed that factors positively related to strategic propulsion to

research excellence were as follows: management system/ sufficient instruments and funding system,

185

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

workload management system, research support policy, research expert on research methodology and

research proposal preparation.

The supporting approaches of research and research facility showed significant positive

correlation with the following factors: 1) research fundings 2) sufficient textbooks and journals 3) research

funding 4) research mentors and 5) research instruments. The management system of academic staffs

had significant positive correlation to research funding factor system.

Taken together, the findings suggest that to achieve the strategic propulsion for research

excellence of the faculty of physical therapy, Mahidol University, the following strategies should be

promoted: 1) increase experience manuscript in preparation and submission 2) develop research network

and collaboration within and outside University 3) establish workload distribution system to allow sufficient

time for research.

Keyword: physical Therapy, research excellence, achievement

บทสรปงานวจย

บทนา

มหาวทยาลยมหดลมแผนยทธศาสตรทมความตองการทจะทาใหมหาวทยาลยมความเปนเลศในการวจย

ซงผบรหารคานงถงและใหความสาคญโดยการสนบสนนการดาเนนการวจยเพอสรางความเปนเลศทางวชาการดวยการ

สราง สรรหา สนบสนน และคงไวซงนกวจยทมคณภาพระดบสากล สรางศกยภาพการแขงขนดานการวจย เพอเปนผนา

ในเวทระดบชาต และนานาชาต สนบสนนงานวจยทมความสาคญจะเปนประโยชนตอสงคมไทยและสงคมโลก

นาผลงานวจยและนวตกรรมสการสรางมลคา เพอพฒนาศกยภาพในการแขงขนทางเศรษฐกจและอตสาหกรรม

โดยรวมกบภาครฐและเอกชน พฒนาระบบบรหารจดการและสงเอออานวยตอการวจยอยางครบวงจร สรางคลงความร

และระบบเผยแพรความรสสาธารณชนและสากล มหาวทยาลยมหดลจงมบทบาทและหนาทในการสนบสนนการวจย

ใหกบอาจารยและบคลากรในมหาวทยาลย ซงอาจารยทมหนาทรบผดชอบในการสอนและใหบรการทางวชาการจง

จาเปนทจะตองมการพฒนาคณภาพดวยการทาวจยเพอเพมศกยภาพของอาจารยและการสอนใหมประสทธภาพ

เพมขน และมหาวทยาลยตงดชนจานวนผลงานวจยทตพมพภายในป 2560 ไวท 3,200 เรอง/ป ซงโดยเฉลยจะประมาณ

1 เรอง/คน/ป

สาหรบคณะกายภาพบาบดมความตองการทจะสนบสนนดานการวจยเพอใหสอดคลองกบแผนยทธศาสตร

ของมหาวทยาลยทจะทาใหเกดงานวจยภายในคณะฯมากยงขน โดยใหทนสนบสนนการวจยและใหรางวลการตพมพ

เพอใหนกวจยเกดแรงจงใจในการทาวจย จากการศกษาขอมลทเกยวกบการทาวจยภายในคณะกายภาพบาบดพบวา

งานวจยทไดรบการตพมพมอยจานวนนอยโดยเฉลยยอนหลงตงแตป 2550-2554 เทากบ 0.23 เรอง/คน/ป ทาให

แผนการพฒนาทจะนาไปสความเปนเลศทางดานวจยของมหาวทยาลยเปนไปไดยาก เมอเทยบกบจานวนอาจารยกบ

ปรมาณโครงการวจยแลว จะเหนไดวาอาจารยภายในคณะฯ มการทาวจยในปรมาณทนอย ซงปญหาดงกลาวผวจยจง

186

P r o c e e d i n g s

สนใจทจะศกษาขอมลทเกยวกบการทาวจยภายในคณะกายภาพบาบดโดยจะศกษาปจจยทมความสมพนธตอการ

ขบเคลอนยทธศาสตรสความเปนเลศในดานการวจยของคณะกายภาพบาบด เพอหาแนวทางสความสาเรจของการ

ขบเคลอนยทธศาสตรสความเปนเลศทางดานการวจย และสรางสงอานวยประโยชนตอการพฒนาความเปนเลศดาน

การวจย นาไปสการวางแผนการพฒนาศกยภาพของบคลากรของคณะกายภาพบาบดเพอมงสความเปนเลศดาน

การวจยตอไป

วตถประสงค

1. เพอศกษาปจจยทมความสมพนธตอการขบเคลอนยทธศาสตรสความเปนเลศในดานการวจยของ

คณะกายภาพบาบด มหาวทยาลยมหดล

2. เพอศกษาแนวทางสความสาเรจตอขบเคลอนยทธศาสตรสความเปนเลศในดานการวจยของ

คณะกายภาพบาบด มหาวทยาลยมหดล

ขอบเขตการวจย

1. การวจยในครงนมงศกษาปจจยทมความสมพนธตอการขบเคลอนยทธศาสตรสความเปนเลศในดาน

การวจยของคณะกายภาพบาบด มหาวทยาลยมหดล

2. ประชากรทใชในการวจยครงน คอ บคลากรภายในคณะกายภาพบาบด มหาวทยาลยมหดล

ประโยชนทคากวาจะไดรบ

1. ทราบถงแนวทางสความสาเรจตอการขบเคลอนยทธศาสตรสความเปนเลศในดานการวจย

2. เพมศกยภาพของนกวจยในคณะกายภาพบาบด

แนวคด ทฤษฎ และงานวจยตางๆทเกยวของ

คณะกายภาพบาบดมแผนยทธศาสตรทตองการจะสนบสนนดานการวจยเพอใหสอดคลองกบแผน

ยทธศาสตรของมหาวทยาลยในการขบเคลอนสความเปนเลศทางการวจย ดงน

- พฒนาระบบบรหารจดการและสงเอออานวยตอการวจยอยางครบวงจร โดยการสรางฐานขอมล

บน website คณะฯ แบบฟอรมขอทนตางๆ และประเภททนตางๆ

- สราง สรรหา สนบสนน และคงไวซงนกวจยทมคณภาพระดบสากล โดยการพฒนาและสรางความเปนเลศ

แกนกวจย

- สนบสนนงานวจยทมความสาคญเปนประโยชนตอสงคมไทย โดยมจานวนเงนสนบสนนงานวจย

หรองานสรางสรรคจากภายในและภายนอกสถาบน

- สรางศกยภาพการแขงขนดวยการวจยเพอเปนผนาในเวทระดบชาต โดยใหการสนบสนนเงนรางวล

และรางวลสาหรบผลงานวจยทไดรบการตพมพในวารสารระดบชาตและนานาชาตตอจานวนบคลากรสาย

วชาการ

187

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

- สรางคลงความรและระบบเผยแพรความรสสาธารณชน โดยการแลกเปลยนความรทางดานวชาการและ

การทาวจย

โดยมการใชกลไกการจดการความรภายในองคกร (KM) และระบบ Routine to Research (R2R)

ในการกระตนใหเกดการสรางกลมงานวจยในบคลากรทมความเชยวชาญดานตางๆ สรางแรงจงใจในการ

ตพมพผลงานวจย โดยผานกลไกในการใหเ งนสนบสนนและใหรางวลการตพมพ นอกจากนคณะ

กายภาพบาบดมการสรางวฒนธรรมการวจยผานโครงการ Lunch seminar และ Research day เพอเปดเวทให

อาจารยและนกศกษานาเสนอผลงานวจย และมการเผยแพรขอมลผลงานวจยทไดรบการตพมพสสาธารณชน

และสากลผานเวบไซตคณะฯ

กลยทธสความเปนเลศดานการวจยของคณะกายภาพบาบดมความสอดคลองกบรปแบบการบรหาร

งานวจยของสถาบนอดมศกษานโยบายมงเนนความสาคญตอการวจยมากขน โดยการนาผลการวจยไปใช

ประโยชนไดจรง สวนการบรหารงานวจยในภาพรวมเนนการบรหารงานวจยแบบบรณาการ โดยใชระบบ

บรหารในรปแบบชดโครงการวจยและเครอขายวจย ทงนแลวสถาบนอดมศกษามแนวโนมบรหารงานวจยใน

รปแบบเครอขายมากขนโดยเฉพาะความรวมมอทางวจย และมแนวโนมการจดรปองคกรแบบผสมผสานระหวาง

รปแบบเครอขายกบรปแบบยดหยน/นวตกรรมโดยใชแนวคดการบรหารงานวจยทสาคญคอเศรษฐกจฐานความร การ

วจยแบบบรณาการ การประเมนผลการบรหารงานวจยโดยใช Balanced Score Card และการเชอมโยงองคความรไปใช

ใหเกดประโยชน [4]

นอกจากนไดมกลมนกวจย สารวจความคดเหนของนกวชาการในสถาบนอดมศกษาแสดงความ

คดเหนเกยวกบบทบาทของอดมศกษากบระบบวจยและเสนอแนวทางแกไขตอไปน [3]

1. มหาวทยาลยควรเรงดาเนนการกาหนดนโยบายและประชาสมพนธนโยบายดานงานวจยใหชดเจน

2. ระบบการเงนดานวจย ควรแบงเปน 2 สวน ดงน

- สวนท 1 รฐบาลควรจดสรรงบประมาณแกมหาวทยาลย

- สวนท 2 หนวยงานควรจดสรรเงนสนบสนนการวจยเพอกระตนใหเกดการแขงขนในการทางาน

วจย

3. การบรหารบคลากรวจย มหาวทยาลยควรกาหนดการจดกลมภาระงานอาจารยใหเหมาะสมเพอให

อาจารยมเวลาทางานวจยและสงเสรมการสรางนกวจยรนใหม

4. ควรเชอมโยงงานวจยกบหนวยงานภายนอก

อกทงมกลมวจยไดศกษาปจจยทมความสมพนธกบปรมาณการผลตผลงานการวจยของคณาจารย

มหาวทยาลยพายพพบวามเพยง 3 ตวแปร คอ ภาระงานสอน (Teach) เวลาทใชในการทาวจย โดยเฉลยตอสปดาห

(Time) และทศนคตทมตอการวจย (Attitude) โดยทเวลาทใชในการทาวจยโดยเฉลยตอสปดาห (Time) และทศนคตทม

ตอการวจย (Attitude) มความสมพนธทางบวกกบปรมาณการผลต ผลงานการวจยของคณาจารย มหาวทยาลยพายพ

อยางมนยสาคญทางสถต สาหรบภาระงานสอน (Teach) มความสมพนธทางลบกบปรมาณการผลตผลงานการวจย

ของคณาจารย มหาวทยาลยพายพ อยางมนยสาคญทางสถต สวนตวแปรอนๆ ไมมความสมพนธกบปรมาณการผลต

ผลงานการวจยของคณาจารย มหาวทยาลยพายพ [1] และสาหรบตวบงชทมผลตอความสาเรจในการทาวจยทงใน

188

P r o c e e d i n g s

ภาพรวมและรายดาน ไดแก ดานบรรยากาศการวจย ดานการสนบสนนจากหนวยงาน ดานความรเกยวกบการวจย

และดานสงอานวยความสะดวก พบวาอยในระดบปานกลาง [2]

วธการศกษา

การวจยในครงนมงศกษา ปจจยทมความสมพนธตอการขบเคลอนยทธศาสตรสความเปนเลศในดานการ

วจยของคณะกายภาพบาบด โดยมการดาเนนการในการทาวจย ดงน

ประชากรทใชในการศกษาครงน คอ บคลากรภายในคณะกายภาพบาบด ซงเปนกลมตวอยางทใชใน

การเกบขอมลทงหมด จานวน 121 คน ซงไดขอมลจากแบบสอบถามทงหมด 65 คน โดยเครองมอในการวจย

เปนแบบสอบถาม แบงออกเปน 3 ตอน ดงน

ตอนท 1 ขอมลทวไป

ตอนท 2 ปจจยทมความสมพนธตอตอการขบเคลอนยทธศาสตรสความเปนเลศในดานการวจย

คอนท 3 แนวทางสความสาเรจตอการขบเคลอนยทธศาสตรสความเปนเลศในดานการวจย

ซงในการสรางแบบสอบถาม ผวจยสรางขนโดยการศกษาจากเอกสารและงานวจยทเกยวของกบ

แนวคดและทฤษฎทเกยวกบการขบเคลอนยทธศาสตรสความเปนเลศในดานการวจยในสถาบนอดมศกษา

รวมทงการศกษาขอมลทเกยวกบการทาวจยภายในคณะกายภาพบาบด เพอหาแนวทางสความสาเรจตอการ

ขบเคลอนยทธศาสตรสความเปนเลศทางดานการวจย และสรางสงอานวยประโยชนตอการพฒนาความเปนเลศดาน

การวจย แลวนามาสรางเปนแบบสอบถาม โดยการนาแบบสอบถามทสรางขนใหผทรงคณวฒ 3 ทาน คอ รศ.

ดร.สมบรณ ศรสรรหรญ ผศ.ดร.ภทร พลอยแหวน และผศ.ดร.แสงเทยน อยเถา ตรวจสอบความตรงของ

เนอหา เพอแกไขตามขอเสนอแนะของผทรงคณวฒ แลวนาแบบสอบถามทแกไขปรบปรงแลวไปทดลองกบ

บคลากรทไมใชกลมตวอยาง ซงหาคาความเชอมนของแบบสอบถาม โดยใชสตรสมประสทธความเชอมน

ของครอนบาค (Cronbach) ไดคาความเชอมนเทากบรอยละ 94.4 ในการเกบรวบรวมขอมลจากแบบสอบถาม

ผวจยนาแบบสอบถามไปสอบถามบคลากรในคณะกายภาพบาบด

โดยมเกณฑการแปลผลของแบบสอบถาม ซงไดกาหนดตามหลกของ Likert Scale ดงน

คาคะแนนเฉลย 1.00-2.33 หมายถง ความคดเหนอยในระดบนอย

คาคะแนนเฉลย 2.34-3.67 หมายถง ความคดเหนอยในระดบปานกลาง

คาคะแนนเฉลย 3.68-5.00 หมายถง ความคดเหนอยในระดบสง

โดยขอมลทไดจากแบบสอบถามนามาวเคราะหขอมล ดงน

ตอนท 1 ขอมลทวไป วเคราะหขอมลโดยการหาคาความถและรอยละ

189

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

ตอนท 2 ปจจยทมความสมพนธตอการขบเคลอนยทธศาสตรสความเปนเลศในดานการวจย วเคราะห

ขอมลโดยการหาคาเฉลย คาสวนเบยงเบนมาตรฐาน และคาความสมพนธเพยรสน โดยมเกณฑในการแปลผล

ตอนท 3 แนวทางสความสาเรจตอการขบเคลอนยทธศาสตรสความเปนเลศในดานการวจย วเคราะห

ขอมลโดยการหาคาเฉลย และคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน ในสวนของความสาเรจ วเคราะหขอมลโดยใชสถต

เชงพรรณนา

ขอคนพบ

จากผตอบแบบสอบถามจานวน 65 คน เปนเพศชายรอยละ 18.46 และเปนเพศหญงรอยละ 81.54

สวนใหญมอายระวาง 24 ถง 30 ป คดเปนรอยละ 50.77 จากผตอบแบบสอบถามทงหมดสวนใหญเปนนก

กายภาพบาบดและกจกรรมบาบด คดเปนรอยละ 40 รองลงมาเปนอาจารย คดเปนรอยละ 38.46 โดยสวน

ใหญของผตอบแบบสอบถามมประสบการณในการทาวจยนอยกวา 5 ป คดเปนรอยละ 52.31 สาหรบสาขา

ของงานวจยสวนใหญจะเปนงานวจย Orthopedics คดเปนรอยละ 24.62 รองลงมาเปนงานวจย Clinical

Research คดเปนรอยละ 21.54 และ Neurology กบ Community Research คดเปนรอยละ 12.31 สาหรบสาขา

ของงานวจยสวนนอยทสด เปน Occupational Therapy คดเปนรอยละ 1.54

ในสวนของปจจยดานแรงจงใจในการทาวจย พบวาบคลากรมความตองการขอตาแหนงทางวชาการ

หรอผเชยวชาญ และความตองการความรและประสบการณในการทาวจย อยในระดบมาก สวนแรงจงใจใน

ดานอนๆ อยในระดบปานกลาง ในสวนของปจจยดานศกยภาพในการทาวจย บคลากรมศกยภาพในเรองของ

การมความรในระเบยบวจย มความรและความเขาใจในเครองมอททนสมยและการใชเทคโนโลยขนสง และม

ประสบการณในการทาวจย อยในระดบปานกลาง แตมประสบการณในการสงผลงานตพมพและเผยแพร และ

การสรางเครอขายงานวจยทงภายในและภายนอกหนวยงาน อยในระดบนอย ในสวนของปจจยดานระบบ

บรการจดการ/สนบสนนการวจยของคณะในปจจบน บคลากรคดวามเครองมอในการทาวจยทเพยงพอและ

สะดวกในการทาวจย อยในระดบมาก และมปจจยเกอหนนอนๆ (ดตารางท 2) อยในระดบปานกลาง แตม

ระบบการจดสรรภาระงานทเออตอการแบงเวลาสาหรบงานวจยเวลาทเพยงพอสาหรบการวจย อยในระดบ

นอย

ในสวนของปจจยทมความสมพนธตอการขบเคลอนยทธศาสตรสความเปนเลศในดานการวจย จาแนกตาม

แนวทางการพฒนาความรและสรางความเปนเลศแกนกวจย พบวาแนวทางการพฒนาความรและสรางความ

เปนเลศแกนกวจย มความสมพนธเชงบวกอยางมนยสาคญทางสถตกบปจจยดงน ดานระบบบรการจดการ/

สนบสนนการวจยของคณะในปจจบน มเครองมอในการทาวจยทเพยงพอและสะดวกในการทาวจย มระบบ

สนบสนนงบประมาณสาหรบการทาวจย มระบบการจดสรรภาระงานทเออตอการแบงเวลาสาหรบงานวจย

เวลาทเพยงพอสาหรบการวจย มนโยบายสนบสนนการทาวจยในหนวยงานอยางมรปธรรม มนกวจยท

เชยวชาญและชานาญการทาวจยใหคาปรกษา ในดานระเบยบวธการวจย และการเขยนโครงรางงานวจย

ในสวนของปจจยทมความสมพนธตอการขบเคลอนยทธศาสตรสความเปนเลศในดานการวจย จาแนกตาม

แนวทางการสนบสนนทนและสงเออตอการวจย พบวาแนวทางการสนบสนนทนและสงเออตอการวจย

มความสมพนธเชงบวกอยางมนยสาคญทางสถตกบปจจยดงน ดานแรงจงใจในการทาวจยคอตองการไดรบ

190

P r o c e e d i n g s

เงนทนสนบสนน/เงนรางวลจากหนวยงาน และในดานระบบบรการจดการ/สนบสนนการวจยของคณะใน

ปจจบน มเครองมอในการทาวจยทเพยงพอและสะดวกในการทาวจย มตารา/เอกสารทเกยวของเพยงพอ

สาหรบคนควาขอมลงานวจย มระบบสนบสนนงบประมาณสาหรบการทาวจย มนกวจยทเชยวชาญและ

ชานาญการทาวจยใหคาปรกษา ในดานระเบยบวธการวจย การใชสถตในการวเคราะหขอมล และการเขยน

โครงรางงานวจย

ในสวนของปจจยทมความสมพนธตอการขบเคลอนยทธศาสตรสความเปนเลศในดานการวจย จาแนกตาม

แนวทางการจดการโครงสรางและระบบบรหาร (สาหรบอาจารย) พบวาแนวทางการจดการโครงสรางและ

ระบบบรหาร มความสมพนธเชงบวกอยางมนยสาคญทางสถตกบปจจยดงน ดานระบบบรการจดการ/สนบสนน

การวจยของคณะในปจจบน มระบบสนบสนนงบประมาณสาหรบการทาวจย

ในสวนของแนวทางสความสาเรจตอการการขบเคลอนยทธศาสตรสความเปนเลศในดานการวจย

พบวาบคลากรคดวาตองมการจดการโครงสรางและระบบบรหารโดยรวม วเคราะหภาระงานสอนกบฝาย

การศกษา เพอจดสรรเวลาใหอาจารยทางานวจยไดมากขนและเพยงพอ และจดใหมระบบการจางนกศกษา

หลงปรญญาเปนผชวยวจย โครงการสนบสนนทนและสงเอออานวยตอการวจย โครงการพฒนาและสราง

ความเปนเลศแกนกวจย เรอง How to prepare manuscript for international publication และกจกรรมคลนก

R2R อยในระดบมาก

การสรป อภปรายและขอเสนอแนะ

ผลของการศกษาปจจยทมความสมพนธตอการขบเคลอนยทธศาสตรสความเปนเลศในดานการวจยของคณะ

กายภาพบาบด มหาวทยาลยมหดล สอดคลองกบผลการทผานมาซงพบวานกวจยของคณะกายภาพบาบดยงขาด

ประสบการณในการเขยนงานวจยตพมพ การสรางเครอขาย และยงตองการระบบการจดสรรเวลาทเหมาะสมในการ

ทางานวจย ดงนนผวจยขอเสนอใหคณะกายภาพบาบดมการจดกจกรรมเพมศกยภาพในการเขยนงานวจย เพอ

สงผลงานตพมพและเผยแพร หรอมผเชยวชาญทใหคาปรกษาและมการสรางเครอขายงานวจยทงภายในและ

ภายนอกคณะ อกทงควรมระบบการจดสรรภาระงานใหเออตอการมเวลาสาหรบทางานวจย เพอนาไปสความ

เปนเลศทางดานการวจยของคณะกายภาพบาบดตอไป

บรรณานกรม

กนยารตน เออมอมพร. (2545). ปจจยทสงผลตอการทาวจยของบคลากรของมหาวทยาลยพายพ.

วทยานพนธ ศกษาศาสตรมหาบณฑต (วจยและสถตการศกษา). มหาวทยาลยพายพ.

ฐตพร ตนตศรยานรกษ และคณะ. (2548). ปจจยทมผลตอการทาวจยของบคลากรสถาบนเทคโนโลย

พระจอมเกลาพระนครเหนอ. รายงานการวจย. มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาพระนคร

เหนอ.

พเชฐ ดรงคเวโรจน และคณะ. (2546). บทบาทอดมศกษาในระบบวจยแหงชาต รายงานการวจย.

มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาพระนครเหนอ.

191

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

ศโรจน ผลพนธน. (2547). รปแบบการบรหารงานวจยของสถาบนอดมศกษา. รายงานการวจย.

มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต.

192

P r o c e e d i n g s

แนวทางการพฒนาการเบกจายเงนของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน

ประนอม พลบจะโปะ

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน

kpspnp @ku.ac.th

Abstract

This research is a descriptive study. The objectives were to study the problems, to investigate

the causes of the problems in the disbursement and to study the approach of disbursement development

in Kasetsart University, Kamphaeng Saen Campus in several issues. They were the regulation of

payment, the way of withdrawing money, the rules of payment and the proof of payment so that the

disbursement became formally correct, the risk of a refund was reduced and the results were used as a

guideline for developing the disbursement more effectively. The ways of study were interview and

documentation. The tool was structured interview. The sample consisted of 9 people, and the data was

analyzed by descriptive method.

The results were the important problems and the causes of the problems of the disbursement in

Kasetsart University, Kamphaeng Saen Campus. Firstly, the problem from the regulation of payment

which the officers didn’t know or understand a lot of orders on regulations concerned. This was because

the officers couldn’t follow up the systems of information continuously such as letters, university website

or others. Secondly, the problems from the way of withdrawing money which consisted of many difficult

steps of process and ways. There for the officers paid attention only the correct amount of money

without revising or studying the rule / regulation/ orders. Thirdly, the problem from the rule of payment

which was not accordance with the regulations because of payers who did not know and understand the

rule of payment so they did not pay and work according to the rule. Finally, the problem from the proof

of payment which lacked of some complete document. This was because officers did not work carefully

and strictly, they didn’t follow the missing, documents. Moreover they did not try to improve or develop

themselves and didn’t coordinate well.

There were many ways to develop the disbursement of Kasetsart University, Kamphaeng Saen

Campus. In case of the regulation of payment, organizations should deliver officers into the training course

continuously. Officers had to be responsible and did not neglect their duty, and also kept up the news of

regulation all the time. In case of the way of withdrawing money, the officers had to pay more attention

in the process of withdraw and follow the rules completely and accurately. In case of the rules of

payment, the officers had to pay according the law, the rule, the order indicated by the ministers or

allowed by the finance ministry. In case of the proof of payment, the officers had to learn more and be

193

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

careful in any details of the documentation as evidence of payment for preventing refund by the office of

the Auditor General of Thailand - OAG.

Keywords: approaches, development, payment

บทคดยอ

การศกษาครงนเปนการศกษาเชงพรรณนา มวตถประสงคเพอศกษาปญหาและสาเหตของปญหาใน

การเบกจายเงนและศกษาแนวทางพฒนาการเบกจายเงนของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขต

กาแพงแสน ในประเดน ระเบยบการเบก วธการเบกเงน หลกเกณฑการจายเงน หลกฐานการจาย เพอใหการ

เบกจายเงนถกตองเปนไปตามระเบยบ ลดความเสยงในการถกเรยกเงนคน และนาขอมลทไดมาใชเปนแนวทาง

พฒนาการเบกจายเงนใหม ประสทธภาพมากยงขน วธการศกษาใชการสมภาษณและศกษาเอกสารประกอบ

เครองมอเปนแบบสมภาษณแบบมโครงสราง ซงมกลมตวอยาง จานวน 9 ราย และนาขอมลทไดมาวเคราะห

เชงพรรณนาความ

ผลการศกษา พบวา ปญหาและสาเหตของปญหาในการเบกจายเงนของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร

วทยาเขตกาแพงแสน ซงประกอบดวย ระเบยบการเบก ปญหาทพบ คอ พบวา ผปฏบตงานไมร/เขาใจระเบยบ

คาสงและแนวปฏบตทเกยวของในการปฏบตงานเนองจากมจานวนมาก ซงมสาเหตเกดจาก ผปฏบตงานไม

สามารถรบรขาวสารทออกมาอยางตอเนองไดทางระบบ เชน หนงสอเวยน เวบไซดของมหาวทยาลย หรอ

ชองทางอนๆ วธการเบกเงน ปญหาทพบ คอ การเบกเงนมขนตอนและวธการทาทยงยากมากขน ซงสาเหต

เกดมาจาก ผปฏบตงานตรวจสอบความถกตองของตวเงนเปนหลก ตามทมผสอนงานหรอตามสรป

รายละเอยดและอตราคาใชจายตางๆทเบกได โดยไมไดทบทวนหรอศกษาระเบยบ/แนวปฏบต/คาสง/มตเดม

หรอใหม หลกเกณฑการจายเงน ปญหาทพบ คอ มการตความหมายของระเบยบการจายเงนไมถกตอง

ซงสาเหตเกดมาจาก ผปฏบตงานไมทราบวาคาใชจายบางประเภท กระทรวงการคลงกาหนดวาไมถอเปน

คาใชจายทสามารถเบกจายได หลกฐานการจาย ปญหาทพบ คอ เอกสารประกอบหลกฐานการจายไม

ครบถวน ซงสาเหตเกดมาจาก ผปฏบตงานไมมความละเอยดรอบคอบ ไมเขมงวด อะลมอลวยใหกบผเบก ไม

ตดตามทวงถามเอกสารทขาดหายไป ไมมการพฒนาตนเองและไมมการประสานงานทด

แนวทางพฒนาการเบกจายเงนของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน มดงน

ดานระเบยบการเบก จะตองดาเนนการจดสงเจาหนาทผปฏบตงานเขารบการฝกอบรมในหลกสตรทเกยวของ

อยางตอเนอง และเจาหนาทจะตองมความรบผดชอบ ไมละเลยตอหนาท และตดตามขาวสารของระเบยบอย

ตลอดเวลา ดานวธการเบกเงน ผปฏบตงานตองปฏบตตามกฎ หรอระเบยบ อยางเครงครด เพอไมใหผดวนย

ทางการคลง ดานหลกเกณฑการจายเงน การจายเงนใหกระทาเฉพาะทมกฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบ คาสง

กาหนดไว หรอมตคณะรฐมนตรอนญาตใหจายได หรอตามทไดรบอนญาตจากกระทรวงการคลงและผม

อานาจไดอนมตใหจายได ดานหลกฐานการจาย จะตองศกษาหาความร มความละเอยดรอบคอบ

ในรายละเอยดของเอกสารทประกอบเปนหลกฐานการจายใหครบถวน เพอไมใหสานกงานตรวจเงนแผนดน

(สตง.) เรยกเงนคนได

194

P r o c e e d i n g s

คาสาคญ: แนวทาง, การพฒนา , จายเงน

บทสรปงานวจย

ทมาและความสาคญของปญหา

การเบกจายเงน เปนขนตอนหนงทสาคญจะตองจดทาหลงจากไดมการดาเนนการตามระเบยบสานก

นายกรฐมนตรวาดวยการพสด เสรจเรยบรอยแลว ดงนน เพอมใหเกดความผดพลาด ผปฏบตงานจะตองมการ

ตรวจสอบหลกฐาน เอกสารประกอบการเบกจายเงนเพอใหแนใจวาการดาเนนการทางดานการคลงไมวาเปน

การงบประมาณ การพสด ทไดดาเนนการไปแลวมการปฏบตถกตองตามระเบยบฯ แลว

การเบกจายเงนและระเบยบทเกยวของกบการเบกจายนนมมากสงผลทาใหเกดขอผดพลาดใน

ขนตอนการเบกจายเงนมากเชนกน จงมการตรวจสอบเอกสารเพอเบกจายเงนได ซงการเบกจายเงน

งบประมาณแผนดนของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน งานคลงและพสด กองธรการ

(กาแพงแสน) ไดรบเอกสารการเบกจายเงนงบประมาณแผนดนจากหนวยงาน คณะ/ สานก/ สถาบน ททาการ

ตรวจสอบเอกสารมาเรยบรอยแลว งานคลงและพสด กองธรการ (กาแพงแสน) จะทาหนาทเปนผตรวจสอบ

เอกสารอกครง ซงยงพบขอผดพลาดหลายประการ เชน ใบสงของไมลงลายมอชอผรบของ เขยนใบเสรจรบเงน

ผด ไมมการลงลายมอชอกากบ กรรมการตรวจรบพสด ไมไดลงลายมอชอตรวจรบพสด เบกจายเงนผดหมวด

ผดประเภท เปนตน เอกสารดงกลาวจะถกสงกลบไปยงคณะ/สานก/สถาบน เพอทาการแกไข จงทาใหการเบก

จายเงนงบประมาณแผนดนของคณะ/สานก/สถาบน เกดความลาชา จงสนใจทาการศกษาปญหาขอผดพลาด

ในการจดทาเอกสารการเบกจาย และเพอลดความเสยงหรอจดออนของการปฏบตงาน รวมทงปญหาและ

อปสรรคของการปฏบตงานทจะนาไปสการปรบปรงระบบและวธการเบกจายเงนใหมความเหมาะสมกบการ

ปฏบตงานมากขน โดยบทลงโทษตามระเบยบคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนวาดวยวนยทางงบประมาณและ

การคลง พ.ศ. 2544 เกยวกบการจายเงน คอ การจายเงนโดยไมมหลกฐานการจายเงนตามทระเบยบกาหนด

หรอทาหลกฐานการจายเงนเปนเทจ มโทษปรบสาหรบเจาหนาท ตองลงโทษปรบทางปกครองชนท 3

ผบงคบบญชาตองรบโทษปรบทางปกครองชนท 4 เปนตน

จากปญหาดงกลาวขางตน ผ ศกษาซงมหนาทในการปฏบตงานเกยวกบการเบกจายเงน

งบประมาณของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน จงมความสนใจทจะทาการศกษา แนวทาง

พฒนาการเบกจายเงนงบประมาณของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน เพอนาขอมลทไดมา

ใชเปนแนวทางพฒนาการเบกจายเงนงบประมาณของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน ใหม

ประสทธภาพมากยงขน ตอไป

วตถประสงคของการศกษา

1. เพอศกษาปญหาและสาเหตของปญหาในการเบกจายเงนของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยา

เขตกาแพงแสน

2. เพอศกษาแนวทางพฒนาการเบกจายของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน

195

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

ขอบเขตของการศกษา

1. ขอบเขตดานเนอหา

การศกษาครงนมงศกษาแนวทางพฒนากระเบกจายเงนของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขต

กาแพงแสน ในประเดน

1.1 ระเบยบการเบก

1.2 วธการเบกเงน

1.3 หลกเกณฑการจายเงน

1.4 หลกฐานการจาย

2. ขอบเขตดานประชากรประกอบดวย

เจาหนาทการเงนของคณะ/ สานก/ สถาบน วทยาเขตกาแพงแสน ซงมหนาทในตรวจสอบการเบก

จายเงนตามระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการพสด พ.ศ. 2535 และทแกไขเพมเตม และระเบยบการเบก

จายเงนจากคลง การเกบรกษาเงนและการนาเงนสงคลง พ.ศ. 2551 จานวน 9 ราย

3. ขอบเขตดานระยะเวลา

การศกษาครงนจะใชระยะเวลา 3 เดอน ระหวางเดอน มถนายน – สงหาคม 2555

วธดาเนนการศกษา

การศกษาครงนเปนการศกษาเชงพรรณนา (Descriptive Research) โดยศกษาแนวทางพฒนาเบก

จายเงนของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน ผศกษาไดดาเนนการตามขนตอนตาง ๆ

การกาหนดประชากรเปาหมายและกลมตวอยาง

กลมผใหขอมลสาคญทใชในการศกษา เปนนกวชาการเงนและบญช ผทาหนาทในการตรวจสอบ

เอกสารการเบกจายเงน ของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน จานวน 9 รายไดแก

1. นกวชาการเงนและบญชคณะเกษตร จานวน 2 ทาน

2. นกวชาการเงนและบญชคณะสตวแพทยศาสตร จานวน 1 ทาน

3. นกวชาการเงนและบญชคณะวศวกรรมศาสตร จานวน 1 ทาน

4. นกวชาการเงนและบญชคณะศกษาศาสตรและพฒนศาสตร จานวน 1 ทาน

5. นกวชาการเงนและบญชคณะศลปศาสตรและวทยาศาสตร จานวน 1 ทาน

6. นกวชาการเงนและบญชสถาบนวจยและพฒนา มก. จานวน 1 ทาน

7. นกวชาการเงนและบญชสถาบนสวรรณวาจกกสกจ จานวน 1 ทาน

8. นกวชาการเงนและบญชสานกสงเสรมและฝกอบรม จานวน 1 ทาน

เครองมอทใชในการศกษา

แบบสมภาษณแบบมโครงสราง (Structured interview) เปนเครองมอหลก

196

P r o c e e d i n g s

การกาหนดประเดนการสมภาษณ

การจดทาแบบสมภาษณแบบโครงสราง (Structured interview) ผสมภาษณไดแบงประเดนการ

สมภาษณออกเปน 4 สวน ดงน

สวนท 1 เกยวกบขอมลทวไปของผตอบแบบสมภาษณ

สวนท 2 เกยวกบปญหา และสาเหตของปญหาในการเบกจายเงนของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร

วทยาเขตกาแพงแสน

สวนท 3 เกยวกบแนวทางพฒนาการเบกจายเงนของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขต

กาแพงแสน

สวนท 4 ขอเสนอแนะ

วธการเกบรวบรวมขอมล

1. ในการศกษาครงนผศกษาไดเรมตนจากการรวบรวมขอมลทตยภม (Secondary Data)

เปนการศกษาคนควาขอมลจากเอกสารและงานวจยทเกยวของ ระเบยบ กฎมาย หนงสอสงการตางๆ

2. หลงจากนนผศกษาไดเกบรวบรวมขอมลปฐมภม (Primary Data) เปนการรวบรวมขอมลจาก

ประสบการณจรงซงผศกษาไดเกบขอมลดวยตนเอง โดยวธการสมภาษณ ใชแบบมโครงสราง ผศกษากาหนด

ประเดนคาถามไวลวงหนา เพอใหไดขอมลในลกษณะทเปนมมมองของกลมเปาหมายในประเดนทนอกเหนอ

หรอเปนขอมลเพมเตมจากการวเคราะหเอกสาร โดยใชแนวคาถามครอบคลมกรอบแนวคดและขอบเขต

การศกษา ลกษณะการสมภาษณใชคาถามปลายเปด (Open-ended Question) สมภาษณกลมตวอยาง จานวน

9 ราย เพอใหกลมตวอยางผใหขอมลมโอกาสพดคย เลาเรองไดอยางเตมท ตลอดจนสรางความยดหยนใน

ประเดนคาถามตามสถานการณในการสมภาษณ

ประเดนทใชในการสมภาษณ จะประกอบไปดวยประเดนหลกตามคาถามการศกษาเกยวกบปญหา

และสาเหตในการเบกจายเงนของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน และเกยวกบแนวทาง

พฒนาการเบกจายของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน โดยการนดหมายแจงวตถประสงค

ในการสมภาษณทราบกอนลวงหนา เพอใหไดขอเทจจรงทสามารถตอบคาถามการศกษา และใชเวลาเกบ

รวบรวมขอมลจานวน 3 เดอน ระหวางเดอน มถนายน – สงหาคม 2555

การวเคราะหขอมล

เปนการวเคราะหขอมลเชงพรรณนาความ (Descriptive Analysis) จากขอมลทไดจากการสมภาษณ

ผใหขอมลสาคญ และศกษาเอกสาร โดยนาขอมลมาวเคราะหรวมกน ตามประเดนทตองการจะวเคราะห ทงน

ผศกษาใชวธการตความสรางขอสรปจากขอมลทเกดขนจรง และนาผลการศกษามาอธบายใหเหนถงสาเหต

ของปญหาการเบกจายเงน และแนวทางพฒนาการเบกจายเงนของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขต

กาแพงแสน

197

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

ขอคนพบ

1. ปญหาและสาเหตของปญหาในการเบกจายเงนของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขต

กาแพงแสน

1.1 ดานระเบยบการเบก

จากการศกษาปญหาและสาเหตของปญหา ดานระเบยบการเบก พบวา ผปฏบตงานไมร/

เขาใจระเบยบ คาสงและแนวปฏบตทเกยวของในการปฏบตงานเนองจากมจานวนมาก ซงมสาเหตเกดจาก

ผปฏบตงานไมสามารถรบรขาวสารทออกมาอยางตอเนองไดทางระบบ เชน หนงสอเวยน เวบไซดของ

มหาวทยาลย หรอชองทางอนๆ

1.2 ดานวธการเบกเงน

จากการศกษาปญหาและสาเหตของปญหา ดานวธการเบกเงน พบวา การเบกเงนมขนตอน

และวธการทาทยงยากมากขน ซงสาเหตเกดมาจาก ผปฏบตงานตรวจสอบความถกตองของตวเงนเปนหลก

ตามทมผสอนงานหรอตามสรปรายละเอยดและอตราคาใชจายตางๆทเบกได โดยไมไดทบทวนหรอศกษา

ระเบยบ/แนวปฏบต/คาสง/มตเดมหรอใหม

1.3 ดานหลกเกณฑการจายเงน

จากการศกษาปญหาและสาเหตของปญหา ดานหลกเกณฑการจายเงน พบวา มการ

ตความหมายของระเบยบการจายเงนไมถกตอง ซงสาเหตเกดมาจาก ผปฏบตงานไมทราบวาคาใชจายบาง

ประเภท กระทรวงการคลงกาหนดวาไมถอเปนคาใชจายทสามารถเบกจายได

1.4 ดานหลกฐานการจาย

จากการศกษาปญหาและสาเหตของปญหา ดานหลกฐานการจาย พบวา เอกสารประกอบ

หลกฐานการจายไมครบถวน ซงสาเหตเกดมาจาก ผปฏบตงานไมมความละเอยดรอบคอบ ไมเขมงวด

อะลมอลวยใหกบผ เบก ไมตดตามทวงถามเอกสารทขาดหายไป ไมมการพฒนาตนเองและไมมการ

ประสานงานทด

2. แนวทางพฒนาการเบกจายเงนของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน

2.1 ดานระเบยบการเบก

จากการศกษาแนวทางพฒนาการเบกจายเงน ดานระเบยบการเบก จะตองจดสงเจาหนาท

ผปฏบตงานเขารบการฝกอบรมในหลกสตรทเกยวของอยางตอเนอง และฝกความรบผดชอบ เพอไมใหละเลย

ตอหนาท และตองตดตามขาวสารของกฎ ระเบยบอยตลอด

กรณจดซอจดจางจะตองศกษาระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการพสด พบวาการ

จดซอจดจางกระทาได 6 วธ คอ วธตกลงราคาครงหนงไมเกน 100,000 บาท วธสอบราคาวงเงนเกน

100,000 บาท แตไมเกน 2,000,000 บาท วธประกวดราคาวงเงนเกน 2,000,000 บาท วธพเศษวงเงนเกน

100,000 บาท แตจะดาเนนการจดซอจดจางไดจะตองอยในเงอนไขทกาหนด วธกรณพเศษ การซอหรอการ

จางจากสวนราชการ หนวยงานตามกฎหมายวาดวยระเบยบบรหารราชการสวนทองถน หนวยงานอน

มกฎหมายบญญตใหมฐานะเปนราชการบรหารสวนทองถน หรอรฐวสาหกจ และวธประกวดราคาดวยวธการ

198

P r o c e e d i n g s

ทางอเลกทรอนกส (e-Auction) วงเงนในการซอหรอการจางเกน 2,000,000 บาท และการเบกจายเงนจะตอง

ศกษาระเบยบการเบกจายเงนจากคลง เพอใหการปฏบตงานดานการเงน การคลง เปนไปตามทระเบยบ

กาหนดไมวาจะเปนในเรองของหลกเกณฑการเบกเงน วธการเบกเงน หลกเกณฑการจายเงน หลกฐานการ

จาย วธปฏบตในการจายเงน การเบกจายเงนยมและอนๆ

2.2 ดานวธการเบกเงน

จากการศกษาแนวทางพฒนาการเบกจายเงน ดานวธการเบกเงน ผปฏบตงานตองปฏบต

ตามกฎ หรอระเบยบ อยางเครงครด เพอไมใหผดวนยทางการคลง โดยใหผเบกมแนวปฏบตการใชจายเงน

งบประมาณ เรงดาเนนการจดซอจดจางและกอหนผกพน การเบกจายเงนใหเจาหนภายนอก (กรณเปนเงน

เชอ) ตงแต 1,000 บาท ไมถง 5,000 บาท ใหเบกจายตรงเขาบญชเงนฝากของผขายและไมตองจดทา PO

โดยระบขอมลเกยวกบ เลขประจาตวผเสยภาษ กรณเจาหนเปนบรษท หาง ราน ระบเลขทบตรประจาตว

ประชาชน กรณเจาหนเปนบคคลธรรมดา ระบเลขทบญชเงนฝากธนาคาร ตรวจสอบเลขทบญชตองปรากฏอย

ในขอมลผขายนน ทงนขอใหตรวจสอบขอมลผขายในระบบ หากยงไมมผขายขอใหสงขอมลผขาย เพอสราง

ขอมลผขายในระบบ กอนจดทา PO (Purchasing Order) และการจายเงนตงแต 5,000 บาทขนไป ใหเบกจาย

ตรงเขาบญชเงนฝากผขายและจดทา PO ในระบบ GFMIS (Government Fiscal Management Information

System)

2.3 ดานหลกเกณฑการจายเงน

จากการศกษาแนวทางพฒนาการเบกจายเงน ดานหลกเกณฑการจายเงน การจายเงนให

กระทาเฉพาะทมกฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบ คาสงกาหนดไว หรอมตคณะรฐมนตรอนญาตใหจายได หรอ

ตามทไดรบอนญาตจากกระทรวงการคลงและผมอานาจไดอนมตใหจายได การจายเงนตองมหลกฐานการจาย

ไวเพอประโยชนในการตรวจสอบ หากมการจายเงนไมถกตอง ไมปลดเปลองความรบผดชอบของเจาของ

งบประมาณ ผตรวจใบสาคญจายและผจายเงนทจะตองชดใชเงนคนจนครบถวน

2.4 ดานหลกฐานการจาย

จากการศกษาแนวทางพฒนาการเบกจายเงน ดานหลกฐานการจาย ผจดทาตองศกษาหา

ความร มความละเอยดรอบคอบ หนกแนน เขมงวดในการจดทารายละเอยดของเอกสารประกอบหลกฐานการ

จายใหครบถวน กรณเปนคาซอทรพยสนหรอจางทาของใหมเอกสารซอทรพยสนหรอจางทาของหรอเอกสาร

อนอนเปนหลกฐานแหงหน เชน หลกฐานการสงซอหรอสงจาง ใบแจงหน หรอใบสงมอบงาน เอกสารการ

แสดงการตรวจรบทรพยสนหรอตรวจรบงาน กรณเปนเงนประเภทคาอาหารทาการนอกเวลาราชการใหม

เอกสารประกอบหลกฐานดวยหนงสอขออนมตใหปฏบตงานนอกเวลาราชการ คาสงแตงตงใหผปฏบตงานนอก

เวลาราชการ บญชลงเวลาการปฏบตงานนอกเวลาราชการ หลกฐานการจายเงนตอบแทนการปฏบตงานนอก

เวลาราชการ กรณเปนเงนประเภทคาใชจายในการเดนทางไปราชการ ใหมเอกสารหนงสอหรอคาสงใหเดนทาง

ไปราชการ รายงานการเดนทางไปราชการ หลกฐานการจายเงน เชน ใบเสรจรบเงน ตวเครองบน ใบรบรอง

แทนใบเสรจรบเงน ถาหลกฐานการจายเปนใบเสรจรบเงนซงผรบเงนออกให อยางนอยจะตองมรายการซง

ประกอบดวย ชอ สถานทอยหรอทาการของผรบเงน วน เดอน ปทรบเงน รายการแสดงการรบเงนระบไวเปน

199

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

คาอะไร จานวนเงนทงตวเลขและตวอกษร ลายมอชอพรอมทงมตวบรรจงชอและชอสกลของผรบเงน ในกรณท

ใบเสรจรบเงนเปนภาษาตางประเทศ ใหมคาแปลเปนภาษาไทย และนอกจากนยงตองตรวจสอบวามเงน

งบประมาณเพยงพอ รายการถกตองตรงกบหมวดและประเภทในงบประมาณ หลกฐานการจายฉบบใดไม

ถกตองตามสาระสาคญแจงใหผเบกทราบ เพอดาเนนการแกไข ในกรณทหลกฐานการจายมขอผดพลาด

เลกนอย ซงมใชสาระสาคญหรอจานวนเงนทขอเบก ผตรวจอาจดาเนนการแกไขใหถกตองแลวแจงใหผเบก

ทราบกได

จากการศกษาแนวทางพฒนาการเบกจายเงนงบประมาณของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร

วทยาเขตกาแพงแสน ดานระเบยบการเบก ดานวธการเบกเงน ดานหลกเกณฑการจายเงนและดานหลกฐาน

การจาย สอดคลองกบงานวจยของอรสา มทธกา (2553) ศกษาปญหาและสาเหตของปญหาในกระบวนการ

เบกจายเงนและแนวทางพฒนากระบวนการเบกจายเงนของเทศบาลตาบลคลองลานพฒนา อาเภอคลองลาน

จงหวดกาแพงเพชร ผลการศกษาพบวา ปญหาสาคญทพบ คอ เทศบาลจดทาเอกสารไมถกตองตามระเบยบ

จานวนเงนทขอเบกทงตวเลขและตวอกษรมความผดพลาด ไมมการแกไขโดยวธขดฆาแลวพมพหรอเขยนใหม

ทงจานวน แกไขโดยผเบกไมไดลงลายมอชอผรบของ เอกสารประกอบไมครบถวน การพจารณาอนมตมความ

ลาชา หลกฐานการจายเงนไมครบถวน เอกสารประกอบการจายเงนเมอมการแกไข ไมมการลงลายมอชอ

กากบ การจายเงนใหผมสทธรบเงนและเจาหนลาชา สาเหตเนองมาจาก เจาหนาทผปฏบตงานไมมความร

ความเขาใจในกฎ ระเบยบทเกยวของ ปฏบตงานโดยขาดความรบผดชอบ ละเลยตอหนาท ไมมความละเอยด

รอบคอบ ไมหนกแนน ไมเขมงวด อะลมอลวยใหกบหนวยงานผเบก ไมตดตาม ทวงถามเอกสารทขาดหายไป

เจาหนาทผปฏบตงานไมมการพฒนาตนเอง และไมมการประสานงานทด และผจายเงนไมมความรความเขาใจ

ในการจายเงน จายเงนไมเปนไปตามระเบยบและไมไดปฏบตตามระเบยบ แนวทางแกไขปญหาคอ จะตอง

ดาเนนการจดสงเจาหนาทผปฏบตงานเขารวมการฝกอบรมในหลกสตรทเกยวของอยางตอเนอง และเจาหนาท

ตองมความรบผดชอบ ไมละเลยตอหนาท เอกสารประกอบตาง ๆ จะตองครบถวนตามทระเบยบกาหนด

มความละเอยดรอบคอบ หนกแนน เขมงวดในการตรวจสอบรายละเอยดของเอกสารใหครบถวน ลดความ

เสยงในการถกเรยกเงนคน

ขอเสนอแนะ

ในการศกษาครงน ผศกษามขอเสนอแนะ ดงน

1. ควรจดทาคมอการปฏบตงานเกยวกบการเบกจายเงนทใชอยในปจจบนใหเปนรปเลมและเวยนใหกบ

ผทเกยวของถอปฏบต

2. ควรมการประชม การเลาเรอง การแลกเปลยนเรยนร ระหวางหนวยงานสวนกลางกบหนวยงาน

ภายในวทยาเขต อนเปนประโยชนตอผปฏบตงานเปนประจา

3. หนวยงานสวนกลางเปนตวกลางในการตดตามขาวสารของระเบยบ คาสง แนวปฏบตและ

แจงเวยนใหกบหนวยงานภายในวทยาเขตทราบอยางสมาเสมอ

200

P r o c e e d i n g s

4. เมอเกดปญหาในการตความใหสอบถามจากหนวยงานสวนกลางหรอหนวยงานผออกระเบยบ

คาสง แนวปฏบต เชน กรมบญชกลาง สานกงบประมาณ เปนตน ไมควรเบกจายไปกอนแลวตรวจสอบความ

ถกตองภายหลง

ขอเสนอแนะสาหรบการศกษาครงตอไป

1. ควรทาการศกษาถงสาเหตของปญหาการเบกจายเงนและแนวทางพฒนาการเบกจายเงนของ

มหาวทยาลยในเขตพนทอน

2. ควรศกษาถงบทบาท หนาท ความรบผดชอบ ของมหาวทยาลยอนเปนทศทางในการกาหนดแนว

ทางการปฏบตงานทถกตองตอไป

บรรณานกรม

กระทรวงการคลง. (2551). หนงสอดวนทสด กค. 0406.3/ว 105 เรองระเบยบการเบกจายเงนจากคลง

การเกบรกษาเงนและการนาเงนสงคลง พ.ศ. 2551.

ไกรยทธ ธรตนาคนนท. (2528). หลกการงบประมาณแผนดน. กรงเทพมหานคร: คณะเศรษฐศาสตร

จฬาลงกรณ มหาวทยาลย.

จรรยา สวรรณวฒน. (2551). แนวทางการพฒนาระบบการบรหารงานคลงขององคการบรหารสวน

ตาบลในจงหวดฉะเชงเทรา. การศกษาอสระ ปรญญารฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา

การปกครองทองถน มหาวทยาลยขอนแกน.

ชาลตา โอปลอด. (2546). ความคดเหนของหวหนาสวนการคลงองคการบรหารสวนตาบลเกยวกบการ

เตรยมความพรอมในการเบกจายเงนจากคลงจงหวด : ศกษากรณจงหวดชลบร. วทยานพนธ

ปรญญารฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต สาขาวชานโยบายสาธารณะ มหาวทยาลยบรพา.

ทศนย พลอยทบทม. (2550). ปญหาการบรหารงานการเงนการคลงของบคลากรทเกยวของของ

องคการบรหารสวนตาบลในเขตอาเภอบางนาเปรยว จงหวดฉะเชงเทรา. การศกษาอสระ

ปรญญารฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการปกครองทองถน มหาวทยาลยขอนแกน.

ปภาว ไชยอนทร. (2544). ปญหาอปสรรคในการปฏบตงานดานการเงนของบคลากรสายการเงนสงกด

มหาวทยาลยบรพา. วทยานพนธปรญญารฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหาร

ทวไป มหาวทยาลยบรพา.

พลศกด พลภกด. (2550). ปญหาในการบรหารงานคลงขององคการบรหารสวนตาบลในเขตพนท

อาเภอสาโรง จงหวดอบลราชธาน. วทยานพนธปรญญารฐประศาสนศาสตรมาหบณฑต สาขาวชา

การนโยบายสาธารณะ มหาวทยาลยมหาสารคาม.

ไพศาล ชยมงคล. 2546. งบประมาณแผนดน : ทฤษฎและปฏบต พมพครงท 31 กรงเทพมหานคร :

ไทยวฒนาพานช.

201

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

วภาพรรณ ดอนจทรโคตร. 2546. ปญหา สาเหตและแนวทางแกไขปญหาการดาเนนงานการเงนและ

บญชโรงเรยนมธยมศกษาขนาดเลก สงกดกรมสามญศกษา จงหวดหนองคาย. วทยานพนธ

ปรญญาการศกษามหาบณฑต สาขาวชการบรหารการศกษา มหาวทยาลยมหาสารคาม.

สานกงานตรวจเงนแผนดน. 2544. ระเบยบคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนวาดวยวนยทางงบประมาณ

และการคลง พ.ศ.2544.

สานกงบประมาณ. 2549. ระเบยบวาดวยการบรหารงบประมาณ พ.ศ. 2548. กรงเทพมหานคร: บรษท พ.

เอ.ลฟวง จากด.

อทยวรรณ ภพานไร. 2551. ปญหาในการปฏบตงาดานการเงนการคลงของเทศบาลตาบลในจงหวด

กาฬสนธ. วทยานพนธปรญญาการศกษามหาบณฑต สาขาวชานโยบายสาธารณะ มหาวทยาลย

มหาสารคาม.

อทมพร จามรมาน. 2533. การฝกอบรม. คนหาเมอ 17 กนยายน 2555,จาก http:// pirun.

Ku.ac.th/~oskr/section1_1.html.

อรสา มทธกา. 2553. แนวทางพฒนากระบวนการเบกจายเงนของเทศบาลตาบลคลอนลานพฒนา

อาเภอคลอนลาน จงหวดกาแพงเพชร. วทยานพนธปรญญารฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาการปกครองทองถน มหาวทยาลยขอนแกน.

รายนามผใหการสมภาษณขอมล

1.นางสวนย พรหมมะ นกวชาการเงนและบญชชานาญการพเศษ

สานกสงเสรมและฝกอบรมกาแพงแสน

2.นางศรมา เนยมมศร น ก ว ช า ก า ร เ ง น แล ะบญ ช ช า น าญการ พ เ ศษ

คณะศกษาศาสตรและพฒนศาสตร

3.นางสรณสร พลลาภววฒน น ก ว ช า ก า ร เ ง น แล ะบญ ช ช า น าญการ พ เ ศษ

สถาบนสวรรณสาจกกสกจฯ

4.นางวาสนา นอยปก น ก ว ช า ก า ร เ ง น แล ะบญ ช ช า น าญการ พ เ ศษ

คณะเกษตร กาแพงแสน

5.นางจฬารตน วฒนะ นกวชาการเงนและบญชชานาญการ

สถาบนวจยและพฒนาแหงชาต กาแพงแสน

6.นางสกญญา นมเนยม นกวชาการเงนและบญชชานาญการ

คณะศลปะศาสตรและวทยาศาสตร

7.นางสมนรตน เทพสาร นกวชาการเงนและบญชชานาญการ

คณะสตวแพทยศาสตร กาแพงแสน

8.นางสกญญา พนยโดด นกวชาการเงนและบญช

คณะวศวกรรมศาสตร กาแพงแสน

202

P r o c e e d i n g s

9.นางณชชา ออนศร นกวชาการเงนและบญช

คณะเกษตร กาแพงแสน

203

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

การศกษาเปรยบเทยบปจจยทเกยวของกบการควบคมระดบนาตาลในเลอดในผเปนเบาหวานท

ควบคมระดบนาตาลในเลอดไดกบผเปนเบาหวานทควบคมระดบนาตาลในเลอดไมได คลนก

เบาหวานโรงพยาบาลคลองหลวง อาเภอคลองหลวง จงหวดปทมธาน

โชตรส คงหอม

รงนภา คมปรยารตน

พาฝน โชตมา

นายสรเชษฐ เจรญพนธ

บทคดยอ

เบาหวานเปนโรคเรอรงทเปนปญหาสขภาพสาคญของโลก ผปวยเบาหวานทควบคมระดบนาตาล

ไมไดมอตราสง ทาใหอตราการกลบเขารบการรกษาในโรงพยาบาลจากภาวะแทรกซอนของเบาหวานอยใน

เกณฑสงดวยเชนกน ความเจบปวยสงผลตอคณภาพชวตทงของผปวย ครอบครว และสงคม การควบคมโรคท

ดจะทาใหลดภาวะแทรกซอนทจะเกดขนทางดานรางกาย รวมทงลดผลกระทบทงดานจตใจและสงคม

งานวจยนจงเปนการศกษาปจจยทเกยวของกบการควบคมระดบนาตาล ไดแก ความรเรองการดแลตนเอง

เพอควบคมระดบนาตาล และความเครยดในผทเปนเบาหวานทควบคมระดบนาตาลในเลอดไดกบผปวย

เบาหวานทควบคมระดบนาตาลในเลอดไมได ทมารบบรการทคลนกเบาหวานโรงพยาบาลคลองหลวง

จงหวดปทมธาน

คณะผวจยออกแบบการศกษาเปนการวจยเชงปรมาณ โดยอาศยแบบสอบถาม จากกลมตวอยาง

จานวนทงสน 285 คน ทงกลมทมภาวะแทรกซอนและกลมทไมมภาวะแทรกซอน เพอเปรยบเทยบความร และ

ความเครยดของกลมตวอยางกบระดบนาตาลในเลอก

ผลการศกษาพบวา ผเปนเบาหวานกลมทควบคมระดบนาตาลในเลอดได มความรเกยวกบการดแล

ตนเองและมความเครยดไมแตกตางกลมทควบคมระดบนาตาลในเลอดไมได ขอเสนอแนะสาหรบผดแลผปวย

คอ ควรหามาตรการในการดแลกลมทควบคมระดบนาตาลในเลอดไมไดดวยวธการอนๆ รวมกบการใหความร

และลดความเครยดในผปวย

คาสาคญ: ระดบนาตาลในเลอด, ผปวยเบาหวาน

บทสรปงานวจย

ความสาคญและทมาของปญหา

เบาหวานเปนโรคเรอรงทเปนปญหาสขภาพสาคญของโลก องคการอนามยโลก (World Health

Organization : WHO) ประมาณวาจะมผปวยเบาหวาน จานวน 366 ลานคน ในป พ.ศ.2573 ประเทศไทย

สารวจอตราความชก (Prevalent rate) พบวา มผปวยโรคเบาหวาน จานวน 2,379,150 ราย คดเปนอตรา

204

P r o c e e d i n g s

ความชก 6.9 % และพบวาผปวยเบาหวานทควบคมระดบนาตาลไมไดมอตราสง ทาใหอตราการกลบเขารบ

การรกษาในโรงพยาบาลจากภาวะแทรกซอนของเบาหวานอยในเกณฑสงดวยเชนกน ความเจบปวยสงผลตอ

คณภาพชวตทงของผปวย ครอบครว และสงคม เปนปญหาสขภาพเรอรงทมคาใชจายในการรกษาพยาบาลสง

และตองไดรบการดแลรกษาอยางตอเนองภายใตการดแลของแพทย และบคลากรสาขาอนๆ (สานกงานโรคไม

ตดตอ กระทรวงสาธารณสข, 2554) เบาหวานเปนโรคและปจจยเสยงสาคญทนาสโรคหวใจและหลอด

เลอด สงผลตอการเกดภาวะทพพลภาพ มผลกระทบตอเศรษฐกจโดยรวมประเทศไทยตองเสยคาใชจายดแล

รกษาสงปละ3.5 -8.4 ลานบาท ซงเปนความสญเสยทางเศรษฐกจปละกวา 1.5 หมนลานบาท (สานกนโยบาย

และยทธศาสตร. 2553;สถาบนวจยระบบสาธารณสข. 2554)

เบาหวานแมจะรกษาไมหายแตสามารถควบคมโรคหรอระดบนาตาลได โดยการควบคมอาหารการ

ออกกาลงกาย การควบคมอารมณและการจดการความเครยด และการใชยา (ธต สนบบญ และวทยา

ศรดามา, 2543; ศกดชย จนทรอมรกล และชยชาญ ดโรจนวงศ, 2546) การควบคมโรคทดจะทาใหลด

ภาวะแทรกซอนทจะเกดขนทางดานรางกาย รวมทงลดผลกระทบทงดานจตใจและสงคม จากการทบทวน

วรรณกรรมทผานมา พบวา ปจจยทเกยวของกบควบคมระดบนาตาลมหลายปจจย ซงปจจยสาคญทสงเสรม

ใหผทเปนเบาหวานควบคมระดบนาตาลไดด ไดแกระดบการศกษา รายได (จกรกฤษณ พญญาพงษ, 2541;

จนทรา บรสทธ, 2540; เพญศร พรวรยะทรพย, 2540) การรบรสมรรถนะแหงตน (ทพยศภางค สวรรณ

ศร, 2550; พมผกา ปญโญใหญ, 2550) แรงสนบสนนทางสงคม (ชลธชา เรอนคา, 2547) ความรสกม

คณคาในตนเอง การบรประโยชน (ธนพร วงษจนทร, 2543) การมความสามารถในการดแลตนเอง

(จกรกฤษณ พญญาพงษ, 2541; ภาวนา กรตยตวงศ, 2537) ความรในการดแลตนเอง (ชนากานต แสนสงห

ชย, 2550) สวนปจจยทมผลทาใหไมสามารถควบคมระดบนาตาลได ไดแก เพศ (จกรกฤษณ พญญาพงษ,

2541) สถานภาพโสด (วณรฐ ศรชนะ, 2548) การรบรอปสรรค (เยาวเรศ สมทรพย, 2543) อปนสย

แรงจงใจ (ธนพร วงษจนทร, 2543) นสยประจาตว (จราพร กนบญ, 2547) ดชนความหนาของรางกาย

(Veg, Rosenqvist, & Sarkadi, 2006) นอกจากนการรสกคบของใจและกงวลวาไมสามารถควบคมระดบ

นาตาลไดแมจะมการปฏบตตวอยางเครงครด (Nagelkert, Reick, & Meeng, 2006) ความกงวลทเกยวกบการ

เจบปวยเรอรง (Peyrot et al., 2005) หากพจารณาปจจยดงกลาวเปรยบเสมอนปจจย พนฐานบางประการ

ตามแนวคดการดแลตนเองของโอเรม (Orem, 1995) ซงสงผลกระทบตอความสามารถในการดแลตนเองของ

ผทเปนเบาหวาน

โรงพยาบาลคลองหลวง เปนโรงพยาบาลชมชน ขนาด 30 เตยง ในจงหวดปทมธาน มผทเปน

เบาหวานมารบบรการทคลนกเบาหวาน แผนกผปวยนอกในป พ.ศ.2553 ถง 2555 จานวน 1254, 1587

และ 1502 ราย ตามลาดบ (ขอมลเวชสถตโรงพยาบาลคลองหลวง, 2555) กลมผทเปนเบาหวานเปนกลม

ทมารบบรการสงเปน อนดบ 2 ของแผนกผปวยนอก ในชวง 3 ปทผานมาทางโรงพยาบาลเหนถง

ความสาคญของผปวยกลมนจงไดมการจดบรการใหความรโดยการบรรยายเปนรายกลมโดยทมสหวชาชพ

ในระหวางทรอรบการตรวจ ในรายทระดบนาตาลสงตงแต 180 มลลกรมตอเดซลตรเปนตนไป จะมการสง

เขากลมใหคาปรกษา แตอยางไรกตามจากการสารวจในป พ.ศ. 2555 ในผทเปนเบาหวานทงหมด 1502

ราย พบวา ยงมผทไมสามารถควบคมระดบนาตาลในเลอดได โดยมระดบนาตาลตงแต 160 มลลกรมตอ

205

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

เดซลตรเปนตนไป คดเปนรอยละ70.5 และในผทไมสามารถควบคมโรคไดดงกลาวมภาวะแทรกซอนสง คด

เปนรอยละ 37.9(ขอมลเวชสถตโรงพยาบาลคลองหลวง, 2555) จากขอมลดงกลาว แสดงใหเหนวาผทเปน

เบาหวานอาจขาดความรทเฉพาะเกยวกบการดแลตนเองเพอควบคมระดบนาตาล เชน เรองอาหารทตอง

เลอกรบประทานและปรบเปลยนใหเหมาะสมกบชวตประจาวน ขาดความรเกยวกบวธการในการออกกาลง

กาย วธการจดการความเครยด และการรบประทานยาลดระดบนาตาลทถกตอง และมความเครยดจาก

ความเจบปวยทเปนอย ซงทงสองปจจยนอาจเปนปจจยทเกยวของททาใหผทเปนเบาหวานไมสามารถ

ควบคมระดบนาตาลได แตเนองจากยงไมเคยมการศกษาเปรยบเทยบปจจยทเกยวของกบการควบคมระดบ

นาตาล ไดแก ความรเรองการดแลตนเอง เพอควบคมระดบนาตาล และความเครยดในผทเปนเบาหวานท

ควบคมระดบนาตาลในเลอดไดกบผปวยเบาหวานทควบคมระดบนาตาลในเลอดไมได ทมารบบรการท

คลนกเบาหวานโรงพยาบาลคลองหลวง จงหวดปทมธาน วามความแตกตางกนหรอไม อยางไร ซงผล

การศกษาทไดจะเปนแนวทางในการจดรปแบบการดแลอยางเหมาะสมและตอเนองในผทเปนเบาหวาน ทมา

รบบรการโรงพยาบาลคลองหลวง จงหวดปทมธาน

วตถประสงคของการศกษา

เพอศกษาเปรยบเทยบปจจยทเกยวของกบการควบคมระดบนาตาล ไดแก ความรเรองการดแล

ตนเอง เพอควบคมระดบนาตาล และความเครยดในผทเปนเบาหวานทควบคมระดบนาตาลในเลอดไดกบ

ผปวยเบาหวานทควบคมระดบนาตาลในเลอดไมได ทมารบบรการทคลนกเบาหวานโรงพยาบาลคลองหลวง

จงหวดปทมธาน

แนวคด ทฤษฏ และงานวจยทเกยวของ

การศกษาครงนใช ทฤษฎการดแลตนเองของโอเรม การเจบปวยดวยโรคเบาหวานสงผลกระทบตอ

รางกายและจตใจ สงคมและเศรษฐกจ ผทเปนเบาหวานจะมความตองการดแลตนเองทงหมดเพมมากกวาคน

ปกต ในการปฏบตกจกรรมการดแลตนเองโดยเฉพาะการควบคมระดบนาตาล ประกอบดวยการควบคม

อาหาร การออกกาลงกาย การควบคมอารมณและจดการความเครยด การรบประทานยาลดระดบนาตาล

ในเลอด ผทเปนเบาหวานตองมความสามารถในการปฏบตกจกรรมการดแลตนเอง ซงความรและความเครยด

เปนปจจยทเกยวของทมผลตอความสามารถในการปฏบตกจกรรมในการดแลตนเอง เพอควบคมระดบนาตาล

ในเลอด

ความรเกยวกบเบาหวาน

โรคเบาหวานเปนกลมโรคทางเมตะบอลสม ทาใหเกดระดบนาตาลกลโคสในเลอดสง แตรางกายไม

สามารถนามาใชได เกดจากความผดปกตในการหลงอนซลน ความผดปกตในการออกฤทธของอนซลน หรอ

ทงสองประการ (ชยชาญ ดโรจนวงศ และกอบชย พววไล, 2546; ยพน เบญจสรตนวงศ และเกษนภา เตกาญ

จนวนช, 2551; American Diabetes Association, 2011)

206

P r o c e e d i n g s

1.ประเภทของเบาหวาน

สมาคมโรคเบาหวานแหงประเทศสหรฐอเมรกา (American Diabetes Association: ADA) ในป ค.ศ. 2011

แบงโรคเบาหวานตามลกษณะการเกดโรคออกเปน 4 ประเภท(American Diabetes Association, 2011) ดงน

1) โรคเบาหวานชนดท 1 (type 1 diabetes) เกดจากการทาลายเบตาเซลลของตบออน ทาใหเกดการ

ลดลงของจานวนอนซลนในรางกายอยางรวดเรว สงผลใหเกดภาวะพรองอนซลน โรคเบาหวานชนดนมกเกดใน

คนอายนอยและผอม พบไดไมมากประมาณรอยละ 5–10 (ชยชาญ ดโรจนวงศ, 2551)

2) โรคเบาหวานชนดท 2 (type 2 diabetes) เกดจากภาวะดออนซลนรวมกบความผดปกตในการหลง

อนซลนจากตบออนลดลง ทาใหมจานวนอนซลนไมเพยงตอความตองการของรางกาย โรคเบาหวานชนดนพบ

ประมาณรอยละ 90 – 95 และมกพบในผทมอายเกน 40 ป รวมทงผสงอายทมรปรางอวนแบบลงพงท

เรยกวา abdominal หรอ visceral obesity (ชยชาญ ดโรจนวงศ, 2551)

3) โรคเบาหวานชนดอนทมสาเหตเฉพาะ (other specific types of diabetes due to other causes)

ไดแก โรคเบาหวานทเกดจากความผดปกตทางพนธกรรม โรคของตบออน ความผดปกตของฮอรโมน และ

ยาหรอสารเคมบางชนด (ชยชาญ ดโรจนวงศ, 2551)

4) โรคเบาหวานขณะตงครรภ (gestational diabetes mellitus: GDM) พบในหญงตงครรภทไมมประวต

เปนเบาหวาน เกดจากฮอรโมนจากรก มฤทธตานอนซลน ทาใหไมสามารถนานาตาลไปใชได หญงตงครรภ

จงเกดโรคเบาหวาน และหายจากโรคหลงคลอด (ชยชาญ ดโรจนวงศ, 2551)

2. สาเหต และปจจยเสยง

สาเหตและปจจยเสยงของการเกดโรคเบาหวาน (ยพน เบญจสรตนวงศ และเกษนภา เตกาญจนวนช,

2551; ศกดชย จนทรอมรกล และชยชาญ ดโรจนวงศ, 2546) ประกอบดวย

1) เมอบคคลอายมากขน จะเกดการเสอมถอยของสมรรถภาพการทางานของอวยวะตางๆ ในรางกาย

การสงเคราะหและการหลงฮอรโมนอนซลนลดลง ทาใหการนานาตาลกลโคสเขาเซลลรางกายไดนอยลง

สงผลใหระดบนาตาลในเลอดสงขน

2) ความเครยด ทาใหรางกายหลงฮอรโมนบางชนดเพมขน ไดแก แคทคอลามน (catecholamine)

กลคากอน (glucagons) โกรทฮอรโมน (growth hormone) และคอตโซล (cortisol)ทาใหการตอบสนองของ

เนอเยอรางกายตออนซลนไมด สงผลใหระดบนาตาลในเลอดสงขน (ยพน เบญจสรตนวงศ และเกษ

นภา เตกาญจนวนช, 2551)

3) พฤตกรรมการดารงชวตทไมเหมาะสม คอการบรโภคอาหารทไมถกตอง ทงปรมาณและสดสวน

ของอาหาร มการเคลอนไหวรางกายเหมอนมกจกรรมทางกายนอยไปเปนปจจยหลกททาใหเกดภาวะนาหนก

เกนและอวน ซงประมวลโดยคาดชนมวลกาย (Body Mass Index , BMI) หรออวนลงพง มความเสยงตอการ

เกดโรคเบาหวานชนดท 2 สงถงเกอบ 3 เทาของคนทมนาหนกปกต (ศกดชย จนทรอมรกล และชยชาญ ดโรจน

วงศ, 2546)

4) ในสตรทมประวตเปนโรคเบาหวานขณะตงครรภหรอเคยมบตรทมนาหนกตวแรกเกดเทากบหรอ

มากกวา 4 กโลกรม

207

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

5) ผลจากยาหรอสารเคมบางชนด ทาใหระดบนาตาลในเลอดเพมขน เชน คอรตโคส เตอรอยด ยาขบ

ปสสาวะ ยากนชก ยาตานแคลเซยม คาเฟอน นโคตน เปนตน (ยพน เบญจสรตนวงศ และเกษนภา เตกาญ

จนวนช, 2551)

6) พนธกรรม คอมญาตลาดบแรก (First Degree Relative) คอพนองหรอพอแมเปนเบาหวาน

3. อาการและอาการแสดง

เบาหวานมผลกระทบตอระบบตางๆ ของรางกายทวไป อาการและอาการแสดงของโรคเกดจากระดบ

นาตาลในเลอดสงกวาปกต อาการทสาคญคอ ปสสาวะบอย กระหายนามาก หวบอย มองเหนไมชด

ออนเพลย นาหนกลด คนตามผวหนง และมการตดเชอทางเดนปสสาวะ

(ADA, 2011; Intermation Diabetes Federation (IDF), 2011)

สาหรบผทเปนโรคเบาหวานสวนใหญจะมาพบแพทยดวยอาการทหลากหลาย ซงบอยครงเปนการท

ไมจาเพาะ และบางครงอาจไมมอาการทเปนผลจากภาวะนาตาลในเลอดสง เชน อาการกระหายนา ดมนามาก

(Polydipsia) ปสสาวะบอยในเวลากลางคน (Polyuria) เหนอย นาหนกลด เปนแผลเรอรง (อภรด ศรวจตรกมล

และสทน ศรอษฎาพร, 2548; วทยา ศรดามา, 2553; ADA, 2011; IDF, 2012)

4. การวนจฉยโรค

ผปวยจะไดรบการวนจฉยวาเปนโรคเบาหวาน เมอมระดบนาตาลตามเกณฑในการวนจฉยโรค

เบาหวานของสมาคมโรคเบาหวานสหรฐอเมรกา (American Diabetes Association, 2011) อยางใดอยางหนง

ดงน

1. ระดบนาตาลสะสม (Glycosylated hemoglobin: HbA1C) มากกวาหรอเทากบ 6.5 %

2. ระดบนาตาลในพลาสมาขณะอดอาหาร (Fasting Plasma Glucose: FPG) มากกวาหรอเทากบ 126

มก./ดล.

3. ระดบนาตาลในพลาสมาท 2 ชวโมงหลงการตรวจ 75 กรม Oral glucose tolerance test (OGTT)

มากกวาหรอเทากบ 200 มก./ ดล.

4. มอาการของโรคเบาหวานรวมกบระดบนาตาลในพลาสมาเวลาใดเวลาหนง มากกวาหรอเทากบ

200 มก./ ดล.

การวนจฉยวาเปนโรคเบาหวานน ถาไมมอาการของโรคเบาหวาน ตองตรวจพบผลเลอดทผดปกต 2

ครงขนไปในตางวนกน แตถามอาการของโรคเบาหวานรวมดวย การตรวจพบผลเลอดทผดปกตเพยงครงเดยว

กสามารถใหการวนจฉยวาเปนโรคเบาหวานได

5. การรกษา

การรกษาโรคเบาหวานมวตถประสงคคอ รกษาอาการทเกดขนจากภาวะนาตาลในเลอดสง ปองกน

และรกษาการเกดโรคแทรกซอนเฉยบพลน ปองกนหรอชะลอการเกดโรคแทรกซอนเรอรงทกชนด และให

ผปวยมคณภาพชวตทดใกลเคยงกบคนปกต (สมาคมโรคเบาหวานแหงประเทศไทย สมาคมโรคตอมไรทอ และ

สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต, 2551) โดยมเปาหมายเพอควบคมเบาหวาน ดงตารางท 1 (ยพน เบญจ

สรตนวงศ และเกษนภา เตกาญจนวนช, 2551)

208

P r o c e e d i n g s

ตารางท 1 เปาหมายการควบคมโรคเบาหวาน

การตรวจทางหองปฏบตการ เปาหมาย

ระดบพลาสมากลโคสกอนมออาหาร (มก./ดล.) 90 - 130

ระดบพลาสมากลโคสหลงมออาหาร 2 ชม. (มก./ดล.) < 180

ระดบนาตาลสะสม (ฮโมโกลบนเอวนซ) (%) < 7

เอช ด แอล โคเลสเตอรอล (HDL- C) (มก./ดล.) > 40

แอล ด แอล โคเลสเตอรอล (LDL – C) (มก./ดล.) < 100

ไตรกลเซอไรดขณะอดอาหาร (มก./ดล.) < 150

ดชนมวลกาย (Body mass index (กก./ตร.ม 2) (ของเอเชย) < 23

ความดนโลหต (มม.ปรอท) < 130 / 80

ทงนการรกษาแบงออกเปน 2 วธ ไดแก การรกษาโดยไมใชยา และการรกษาโดยใชยา

(สภาภรณ บญทน, 2550 )

1) การรกษาโดยไมใชยา หลกสาคญของการรกษา คอ การปรบเปลยนพฤตกรรม ไดแก การควบคม

อาหาร และการออกกาลงกาย

1.1 การควบคมอาหาร เปนสงจาเปนและสาคญมากในการรกษาผทเปนเบาหวานแมวาผทเปน

เบาหวานจะไดรบการรกษาดวยยาแลวกตาม ยงมความจาเปนตองควบคมอาหารรวมดวย เพราะการ

รบประทานอาหารทเหมาะสมกบความตองการของรางกาย จะชวยใหผทเปนเบาหวานสามารถคมระดบ

นาตาลในเลอดได ทงยงเปนการชวยลดภาวะแทรกซอนตางๆ ทอาจเกดขนจากโรคเบาหวาน การควบคม

อาหารใหไดผลนนผทเปนเบาหวานจะตองปฏบตตนอยางสมาเสมอ (รจรา สมมะสต และคณะ, 2549)

1.2 การออกกาลงกาย เปนอกหนงวธในการรกษาและควบคมโรคเบาหวาน พบวา การออกกาลงกาย

อยางสมาเสมอในปรมาณทเหมาะสม ชวยปองกนการเกดภาวะแทรกซอนผทเปนโรคเบาหวานได การออก

กาลงกายชวยใหเซลลในรางกายไวตออนซลนและชวยลดระดบนาตาล ทาใหเพมประสทธภาพของตวรบ

อนซลนในเซลลกลามเนอ และใชพลงงานแบบแอโรบคดขน สวนการเพมอตราการกาจดกลโคสจากกระแส

เลอดโดยตบ และลดอตราการสรางกลโคสจากตบ (Liver glucose production) เปนผลโดยตรงจากการทตบ

สามารถตอบสนองตออนซลนไดดขนในขบวนการตางๆ ทจะเปลยนรปกลโคสใหเปนไกลโคเจน และลดการ

เปลยน free fatty acid ออกมาเปนกลโคสในกระแสเลอด ซงจะเปนการเสรมกลไกเพมประสทธภาพของ

อนซลน ทาใหลดระดบนาตาลในเลอดไดดขนและเปนปกตในทสด (ฉกาจ ผองอกษร, 2551)

2) การรกษาโดยการใชยา ม 2 กลม คอ ยารบประทาน และยาฉดอนซลน (ยพน เบญจสรตนวงศ, 2551;

สนตย จนทรประเสรฐ และคณะ, 2550)

209

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

6. ภาวะแทรกซอน

โรคเบาหวานทาใหเกดภาวะแทรกซอนทงชนดเฉยบพลนและชนดเรอรง (เทพ หมะทองคา, 2544;

ยพน เบญจสรตนวงศ และเกษนภา เตกาญจนวนช, 2551; ยพน เบญจสรตนวงศ และธวชชย ภาสรกล, 2551;

Munden, 2007) ดงน

1. ภาวะแทรกซอนชนดเฉยบพลน (Acute complication) เกดจากการเปลยนแปลงของระดบนาตาลใน

เลอด ไดแก ภาวะนาตาลในเลอดสง ภาวะหมดสตเนองจาก มนาตาลในเลอดสงโดยไมมกรดคงในกระแสเลอด

และภาวะนาตาลในเลอดตา (ศกดชย จนทรอมรกล และเทพ หมะทองคา, 2551)

2. ภาวะแทรกซอนเรอรง (Chronic complications) เปนภาวะแทรกซอน ทเกดขนทละนอย เนองจาก

มระดบนาตาลในเลอดสงเกนปกตเปนเวลานานๆ ซงเปนอนตรายตอเนอเยอและอวยวะตางๆ ทวรางกาย

พยาธสภาพทเกดขนกบอวยวะตางๆ เปนผลจากการเปลยนแปลงทหลอดเลอด (ยพน เบญจสรตนวงศ และเกษ

นภา เตกาญจนวนช, 2551; ยพน เบญจสรตนวงศ และธวชชย ภาสรกล, 2551; วทยา ศรดามา, 2545; ศกดชย

จนทรอมรกล และเทพ หมะทองคา, 2551)

วธการศกษา

การศกษาเชงพรรณาเพอศกษาเปรยบเทยบปจจยทเกยวของกบการควบคมระดบนาตาลในเลอด

ในผทเปนเบาหวานทควบคมระดบนาตาลในเลอดไดกบผปวยเบาหวานทควบคมระดบนาตาลในเลอดไมได

ทมารบบรการทคลนกเบาหวานโรงพยาบาลคลองหลวง จงหวดปทมธาน ระหวางเดอนตลาคม–ธนวาคม

2555 กลมตวอยางคดเลอกแบบเจาะจงตามคณสมบตทกาหนดประกอบดวยผทเปนเบาหวานชนดท 2

ทควบคมระดบนาตาลในเลอดได 91 ราย และผทเปนเบาหวานชนดท 2 ทไมสามารถควบคมระดบนาตาลใน

เลอดได 194 ราย เครองมอทใชในการรวบรวมขอมลประกอบดวย แบบสมภาษณขอมลสวนบคคล แบบ

สมภาษณ ความรเรองการดแลตนเองเพอควบคมระดบนาตาล แบบประเมนความเครยดทเกยวของกบการ

เจบปวยดวยโรคเบาหวานชนดท 2 โดยใชเครองมอของคณชนากานต แสนสงหชย วเคราะหขอมลโดยใชสถต

เชงพรรณนา t – test และ ANOVA

ขอคนพบ

การศกษาครงนเปนการศกษาเพอเปรยบเทยบปจจยทเกยวของกบการควบคมระดบนาตาลในเลอด ไดแก

ความรเรองการดแลตนเองเพอครอบคลมระดบนาตาลและความเครยดในผทเปนเบาหวาน ระหวางกลมผเปน

เบาหวานทควบคมระดบนาตาลในเลอดไดกบกลมทควบคมระดบนาตาลในเลอดไมได ทมารบบรการใน

โรงพยาบาลคลองหลวง จงหวดปทมธาน จานวน 285 ราย ระหวางเดอน พฤศจกายน–ธนวาคม 2555

ผลการวเคราะหขอมลนาเสนอในรปทรงประกอบคาบรรยาย โดยแบงเปน 2 สวน ดงน

สวนท 1 ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง

210

P r o c e e d i n g s

สวนท 2 เปรยบเทยบปจจยทเกยวของกบการคมระดบนาตาล ไดแก ความรเรองการดแลตนเอง

เพอควบคมระดบนาตาลและความเครยด ของผเปนเบาหวาน ในกลมผเปนเบาหวานทควบคมระดบนาตาลใน

เลอดไดและกลมผเปนเบาหวานทควบคมระดบนาตาลในเลอดไมได

สวนท 1 ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง

1. ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง

พบวากลมตวอยางในการศกษาครงนคอผเปนเบาหวานชนดท 2 ทรกษาโดยการรบประทานยา

ลดระดบนาตาลในเลอด จานวน 285 ราย สวนใหญอยในกลมผทเปนเบาหวานทควบคมระดบนาตาลไมได

คดเปนรอยละ 68.43เปนเพศหญงมากกวาเพศชาย รอยละ 70.5 มอาย 60 ขนไป คดเปนรอยละ 50.9

สถานภาพสมรสค รอยละ 73 สวนใหญจบการศกษาระดบประถมศกษา รอยละ 64.2 กลมตวอยางสวนใหญ

ไมไดประกอบอาชพ รอยละ 47.7 รองลงมาเปนอาชพรบจาง รอยละ 22.4 สวนใหญมรายไดเฉลยของ

ครอบครวตอเดอนตากวา 5,000 บาท คดเปนรอยละ 34.7 และใชสทธการรกษาพยาบาลจากบตรประกน

สขภาพรอยละ 89.1 มโรคประจาตวอนรวมรอยละ 88.1 กลมตวอยางมระยะเวลาทไดรบการวนจฉยวาเปน

โรคเบาหวานอยในชวง 1 -5 ป รอยละ 37.9 และมภาวะแทรกซอนจากโรคเบาหวานรอยละ 33 ควบคม

นาหนกไมไดรอยละ 48.4 ควบคมนาหนกพอใชรอยละ 25.6 และควบคมนาหนกไดดรอยละ 26 สวนใหญ

ระดบนาตาลในเลอดกอนรบประทานอาหารเชา (FBS) อยในชวง 131–180 mg% รอยละ 47.3 การคมโรคของ

กลมตวอยางสวนใหญควบคมไดไมด รอยละ 40.1 รองลงมาควบคมโรคพอใช รอยละ 35.1 และควบคมโรคได

ดรอยละ 24.9

ตารางท 4-1 ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง จาแนกตาม เพศ อาย สถานะภาพสมรส การศกษา อาชพ

รายได สทธการรกษา โรคประจาตวอน ระยะเวลาทเปน ภาวะแทรกซอน BMI ระดบนาตาลในเลอด คะแนน

การควบคมโรค

ลกษณะกลมตวอยาง จานวน รอยละ

กลม

กลมทควบคมนาตาลได 91 31.57

กลมทควบคมไมได 194 68.43

เพศ

หญง 201 70.5

ชาย 84 29.5

อาย

18-30 ป 0 0

31-40 ป 29 10.2

41 – 60 ป 111 38.9

211

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

ลกษณะกลมตวอยาง จานวน รอยละ

60 ปขนไป 145 50.9

สถานะภาพสมรส

โสด 13 4.6

สมรส 208 73

หยาราง/หมาย/แยกกนอย 64 22.4

การศกษา

ไมไดเรยน 24 8.4

ประถมศกษา 183 64.2

มธยมศกษา 64 22.5

ปรญญาตรขนไป 14 4.9

อาชพ

ไมมอาชพ 136 47.7

รบจาง 64 22.4

คาขาย 47 16.5

เกษตรกรรม 35 12.3

ขาราชการ/รฐวสาหกจ 3 1.1

รายได

นอยกวา 5000 บาท 99 34.4

5000 – 10000 บาท 75 26.3

10001 – 20000 บาท 91 32.3

มากกวา 20000 บาท 20 7.0

212

P r o c e e d i n g s

ตารางท 4-1 ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง จาแนกตาม เพศ อาย สถานะภาพสมรส การศกษา อาชพ

รายได สทธการรกษา โรคประจาตวอน ระยะเวลาทเปน ภาวะแทรกซอน BMI ระดบนาตาลในเลอด คะแนน

การควบคมโรค

ลกษณะกลมตวอยาง จานวน รอยละ

สทธ

เบกได 24 8.4

ประกนสงคม 5 1.8

บตรประกนสขภาพ 254 89.1

ชาระเงน 2 0.7

โรคประจ าต ว

อน

มโรคประจาตวอนรวม 251 88.1

ไมมโรคประจาตวอนรวม 34 21.9

ระยะเวลาทเปน

นอยกวา 1 ป 31 10.9

1 – 5 ป 108 37.9

6 – 10 ป 80 28.1

มากกวา 10 ป 66 23.2

ภาวะแทรกซอน

ไมมภาวะแทรกซอน 191 67

มภาวะแทรกซอน 94 33

BMI

ตากวาเกณฑ 73 25.6

อยในเกณฑปกต 74 26

มากกวาเกณฑ 138 48.4

ระดบนาตาลใน

เลอด

70 -130 mg% 77 27

131 -180 mg% 135 47.4

นอยกวา 70 mg% หรอมากกวา 180 mg% 73 25.6

213

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

ตารางท 4-1 ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง จาแนกตาม เพศ อาย สถานะภาพสมรส การศกษา อาชพ

รายได สทธการรกษา โรคประจาตวอน ระยะเวลาทเปน ภาวะแทรกซอน BMI ระดบนาตาลในเลอด คะแนน

การควบคมโรค

ลกษณะกลมตวอยาง จานวน รอยละ

ค ะ แ น น ก า ร

ควบคมโรค

ควบคมไดด 71 24.9

ควบคมไดพอใช 100 35.1

ควบคมโรคไดไมด 114 40.0

สวนท 2 เปรยบเทยบปจจยทเกยวของกบการควบคมระดบนาตาล

ปจจยทเกยวของกบการควบคมระดบนาตาลประกอบดวย ความร 5 ดาน ผลการศกษาพบวา

กลมตวอยางมความรโดยรวมอยระหวาง29–33 คะแนน สวนใหญรอยละ 67.01 (X=46.33) (SD =4.82) ดง

แสดงในตารางท 4-2

ตารางท 4-2 ระดบคะแนนความรในการดแลตนเองของผเปนเบาหวานเพอควบคมระดบนาตาลในเลอด

ระดบคะแนนความร จานวน ( N ) คาเฉลย ( mean ) คาเบยงเบนมาตรฐาน

45 – 56 คะแนน 3 2.33 1.155

40 – 44 คะแนน 24 1.83 .816

34 – 39 คะแนน 53 1.96 .619

29 – 33 คะแนน 191 1.97 .729

214

P r o c e e d i n g s

ตารางท 4-3 แสดงผลการเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนความรในการดแลตนเองของผเปนเบาหวานเพอ

ควบคมระดบนาตาลในเลอดระหวางกลมผเปนเบาหวานทควบคมระดบนาตาลในเลอดไดกบกลมทควบคม

ระดบนาตาลในเลอดไมได

แ ห ล ง ค ว า ม

แปรปรวน

Sum of Square Df Mean Square F Sig.

ระหวางกลม .837 3 .279 .537 .657

ภายในกลม 138.794 267 .520

รวม 139.631 270

ตารางท 4-4 เปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยคะแนนความเครยดในผทเปนเบาหวานกบระดบนาตาล

ในเลอดของกลมทมความเครยดตากวาคาเฉลย และกลมทมความเครยดสงกวาคาเฉลย

ความ เค ร ยด /

ระดบนาตาลใน

เลอด

จ า น ว น

( N )

ค า เ ฉ ล ย

( mean )

ค า เ บ ย ง เบน

มาตรฐาน

t df Sig

( 2-tailed )

ก ล ม ท ม

ความเครยดตา

กวาคาเฉลย

171 1.95 .773 -1.151 274 .251

ก ล ม ท ม

ความเครยดสง

กวาคาเฉลย

105 2.06 .648 -1.201 248.951 .231

กลาวโดยสรป ผเปนเบาหวานกลมทควบคมระดบนาตาลในเลอดไดมความรเกยวกบการดแลตนเอง

ไมแตกตางกลมทควบคมระดบนาตาลในเลอดไมไดและ กลมทควบคมระดบนาตาลในเลอดไดมความเครยดไม

แตกตางกบกลมทควบคมระดบนาตาลในเลอดไมได

การอภปรายผล

การศกษาครงน เปนการศกษาเพอเปรยบเทยบปจจยทเกยวของกบการควบคมระดบนาตาล ในเลอด

ไดแก ความรเรองการดแลตนเองเพอครอบคลมระดบนาตาลและความเครยดในผทเปนเบาหวาน ระหวาง

กลมผเปนเบาหวานทควบคมระดบนาตาลในเลอดไดกบกลมทควบคมระดบนาตาลในเลอดไมได ทมารบ

บรการในโรงพยาบาลคลองหลวง จงหวดปทมธาน จานวน 285 ราย กลมทควบคมระดบนาตาลในเลอดได

91 ราย และกลมทควบคมระดบนาตาลในเลอดไมได 194 ราย

215

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

การศกษาครงนพบวา กลมตวอยางกลมทควบคมระดบนาตาลในเลอดได มคะแนนความรเรองการ

ดแลตนเองไมแตกตางจากกลมทควบคมระดบนาตาลในเลอดไมได (X= 1.96) (SD = 0.719) ซงไมเปนตาม

สมมตฐานงานวจย หากพจารณาตามแนวคดของโอเรม (Orem, 1995) ความรมความจาเปนเพราะความร

เปรยบเสมอนปจจยพนฐานบางประการทมผลตอความสามารถในการดแลตนเอง บคคลทสามารถจะกระทา

การดแลตนเองไดอยางมประสทธภาพนนจะตองมความรเกยวกบตนเองและสงแวดลอม ทผานมามการศกษา

เรองของความรในผทเปนเบาหวานพบวา ผทเปนเบาหวานมความรในการดแลตนเองในระดบสง (จรรยา

ธญนอม, 2549; วณรฐ ศรชนะ, 2548) แตอยางไรกตามกยงพบวา มผทเปนเบาหวานเพยงรอยละ 30

ทสามารถควบคมระดบนาตาลได (Liebl, et al.,2004; Rawdaree et al.,2006) แตจากการศกษาครงน

คะแนนความรของผเปนเบาหวานกลมทควบคมนาตาลในเลอดไดกบกลมทควบคมระดบนาตาลในเลอดไมได

ไมมความแตกตางกน แสดงใหเหนวาปจจยในเรองความรในการดแลตนเองไมไดมผลกบการควบคมระดบ

นาตาลในเลอด ทงนอาจเปนเพราะเหตผลประการทหนงจากตวผเปนเบาหวานเอง กลมตวอยางมระยะเวลา

ทไดรบการวนจฉยวาเปนโรคเบาหวานอยในชวง 1 -5 ป รอยละ 37.9 ซงแสดงวาเพงเรมเปนเบาหวานไดไม

นานในเรองของความรในการดแลตนเอง เพอควบคมระดบนาตาลในเลอดอาจจะยงไมแตกตางกนระหวาง

กลมผเปนเบาหวานทควบคมระดบนาตาลในเลอดไดและกลมทควบคมระดบนาตาลในเลอดไมได และการม

ภาวะแทรกซอนจากโรคเบาหวานรอยละ 33 ควบคมนาหนกไมไดรอยละ 48.4 มโรคประจาตวอนรวม

รอยละ 88.1 ซงมผลกบการควบคมระดบนาตาลในเลอด จากการศกษาปจจยทมผลเชงลบตอความสามารถ

ของผทเปนเบาหวานจะปฏบตกจกรรมในการควบคมระดบนาตาลในเลอด ไดแก เพศ (จกรกฤษณ พญญา

พงษ, 2541) อาชพ (จนทรา บรสทธ, 2540; ภาวนา กรตยวงศ, 2537) สถานภาพโสด (วณรฐ ศรชนะ

, 2548) ดชนมวลกาย (Veg et al., 2006) และจากกลมตวอยางพบวา สวนใหญเปนเพศหญงมากกวา

เพศชาย รอยละ 70.5 มอาย 60 ขนไป คดเปน รอยละ 50.9 จากการศกษาปจจยทมผลเชงบวกตอ

ความสามารถของผทเปนเบาหวานจะปฏบตกจกรรมในการควบคมระดบนาตาลในเลอด ไดแก ระดบ

การศกษา รายได (จกรกฤษณ พญญาพงษ, 2541; จนทรา บรสทธ, 2540) จากการศกษากลมตวอยาง

พบวา สวนใหญจบการศกษาระดบประถมศกษา รอยละ 64.2 กลมตวอยางสวนใหญไมไดประกอบอาชพ

รอยละ 47.7 สวนใหญ มรายไดเฉลยของครอบครวตอเดอนตากวา 5,000 บาท คดเปนรอยละ 34.7

และใชสทธการรกษาพยาบาลจากบตรประกนสขภาพรอยละ 89.1 มโรคประจาตวอนรวมรอยละ 88.1

เหตผลประการทสอง คลนกเบาหวานโรงพยาบาลคลองหลวง จงหวดปทมธาน เปนรพ.ชมชนขนาด 30 เตยง

ซงปจจบนอยบรเวณแผนกผปวยนอกซงมผรบบรการวนละ 100–200 คน รวมทงแผนกผปวยนอกดวย

ผรบบรการคอนขางแออด เมอเทยบกบอาคาร สถานท ทใหบรการ บรเวณทมการใหความรกบผเปนเบาหวาน

คอบรเวณทนงรอตรวจ หนาหองตรวจ ซงไมเปนหองทเหมาะสาหรบใหความร เพราะเปนทนงรอตรวจโลง

จะมเจาหนาทและผปวยอนเดนผานไปมา และมเสยงแทรกจากภายนอกอาจทาใหไมมสมาธและขาดความ

สนใจ และรปแบบการใหความรเปนการใหความรกลมใหญอาจทาใหไมนาสนใจเทาทควรเนองจากการรบร

ของแตละบคคลตางกนรวมทงขาดสอการสอนทเหมาะสม เหตผลประการทสาม การปรบเปลยนพฤตกรรมใน

การควบคมระดบนาตาลในเลอดตองอาศยปจจยในดานตางๆ เชนจากการศกษาของอมรรตน ภรมยชม และ

อนงคหาญสกล (2555) การรบรประโยชนของการปฏบตตามคาแนะนาของเจาหนาท การรบรความรนแรง

216

P r o c e e d i n g s

ของโรคเบาหวาน รายได และระดบนาตาลในเลอดครงสดทาย สามารถรวมกนพยากรณพฤตกรรมการดแล

ตนเอง ของผปวยโรคเบาหวานชนดท 2 (F=13.962,p-value<0.001)

กลมตวอยางกลมทควบคมระดบนาตาลในเลอดได มคะแนนความเครยดเรองการ ดแลตนเองไม

แตกตางจากกลมทควบคมระดบนาตาลในเลอดไมได โดยกลมทมคะแนนความเครยดตากวาคาเฉลย (X=

1.95) (SD = 0.773) และกลมทมคะแนนความเครยดสงกวาคาเฉลย (X= 2.06) (SD = 0.648) ซงไมเปน

ตามสมมตฐานงานวจย ทงนจากการศกษาทผานมาของชนากานต แสนสงหชย (2550) พบวา กลมตวอยางม

คะแนนความเครยดโดยรวมอยในระดบนอยทสดในผเปนเบาหวานทควบคมระดบนาตาลในเลอดไมไดและใน

การศกษาครงนศกษาในกลมทควบคมระดบนาตาลในเลอดไดเปรยบเทยบกบกลมทควบคมระดบนาตาลใน

เลอดไมได พบวา คะแนนความเครยดในผทเปนเบาหวานไมแตกตางกน ทงนอาจเปนเพราะเหตผลประการท

หนงจากตวผเปนเบาหวานเอง โดยพบวากลมตวอยางสวนใหญ สถานภาพสมรสค รอยละ 73 ทงนอาจเปน

เพราะกลมตวอยางมแหลงสนบสนนทางสงคมทด ซงการมแหลงสนบสนนทางสงคมเปรยบเสมอน

ปจจยพนฐานดานแหลงประโยชนตามแนวคดของโอเรม (Orem, 1995) ทมผลตอความสามารถในการดแล

ตนเองและความตองการการดแลตนเอง หากมการสนบสนนทางสงคมดจะชวยสงเสรมใหบคคลสามารถ

คงไว ซงภาวะสขภาพทด และเอออานวยใหมการสรางสภาพแวดลอมทเหมาะสม สงเสรมใหมพฤตกรรม

สขภาพทด ตลอดจนชวยลดความรนแรงของผลกระทบทเกดจากภาวะเครยด ทาใหบคคลมความสามารถใน

การจดการความเครยดทเกดขนได สอดคลองกบการศกษาของชลธชา เรอนคา (2547) ทพบวา การสนบสนน

ทางสงคมสามารถทานายพฤตกรรมสงเสรมสขภาพได ซงในการศกษาครงนกลมตวอยางสวนใหญม

สถานภาพ สมรสค จงอาจมผดแล เอาใจใส คอยใหกาลงใจและเปนทปรกษา ทาใหผทเปนเบาหวานมความ

สนใจสขภาพของตนเองมากขน และสงผลตอการปฏบตกจกรรมการดแลตนเองเพอการควบคมนาตาลใน

เลอดทด (กาญจนา เกษกาญจน, 2541) เมอเกดความเครยดหรอตองเผชญปญหา บคคลอาจแสวงหา

ความชวยเหลอจากคสมรส (Stewart, 1993) ดงสนบสนนดวยการศกษาของเทอรเนอร และมารโน (Tumer

& Marino, 1994) ทพบวาผทแตงงานแลวมโอกาสไดรบการสนบสนนทางสงคมจากคสมรสมากกวาผทเปน

โสด กลมตวอยางมระยะเวลาทไดรบการวนจฉยวาเปนโรคเบาหวานอยในชวง 1-5 ป รอยละ 37.9 รองลงมา

อยในชวง 6-10 ป รอยละ 28.1 ซงการทกลมตวอยาง มระยะเวลาการเปนเบาหวานอยในชวง 1-10 ป นน

ทาใหกลมตวอยางสามารถปรบตวยอมรบไดกบการเปนเบาหวานและสามารถดแลตนเองไดตามสมรรถนะของ

ตน กลมตวอยางใชสทธการรกษาพยาบาลจากบตรประกนสขภาพรอยละ 89.1 การทมสทธประกนสขภาพ

ทาใหผเปนเบาหวานไมมภาระ เรองคาใชจายในการรกษาทาใหไมเครยดเรองภาระคาใชจายในการรกษา

เหตผลประการทสอง จากการสอบถามผเปนเบาหวานทมารบบรการทคลนกเบาหวานโรงพยาบาลคลอง

หลวง จงหวดปทมธานพบวา เจาหนาทผใหบรการดวยความคนเคยและเปนกนเองเมอมปญหาหรอขอสงสย

สามารถสอบถามและใหคาปรกษาได ในระหวางทรอพบแพทยและรอซกประวตในชวงเชาจะมทมสหวชาชพ

ใหความรเรองโรคเบาหวานและการดแลตนเองรวมทงมการเขากลมสาหรบผเปนเบาหวานทมระดบนาตาลใน

เลอดมากกวา 180 มลลกรมเปอรเซนต เพอชวยใหผเปนเบาหวานมความร และสามารถดแลตนเองได ซง

อาจจะเปนเหตผลททาใหผเปนเบาหวานมความเครยดนอยลง

217

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

ขอเสนอแนะ

ผลการศกษาครงนเพอเปนขอมลสาหรบผบรหารในหนวยงานและทมบคคลากรดานสขภาพในการนา

ขอมลมาพฒนาระบบ การดแลผเปนเบาหวาน และการสงเสรมผปวยใหมพฤตกรรมในการดแลตนเองใหม

ประสทธภาพ

บรรณานกรม

กาญจนา เกษกาญจน. (2541). การศกษาพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของผสงอายโรคเบาหวาน.

วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผ ใหญ . บณฑตวทยาลย :

มหาวทยาลยมหดล.

จกรฤษณ พญญาพงษ. (2541). รปแบบความสามารถในการดแลตนเอง แรงสนบสนนทางสงคม และ

คณภาพชวตขงผปวยเบาหวาน. กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข: กรงเทพมหานคร

จนทรา บรสทธ. (2540). การศกษาพฤตกรรมสขภาพของผหญงโรคเบาหวานในภาคเหนอตอนลาง.

วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผ ใหญ . บณฑตวทยาลย :

มหาวทยาลยมหดล.

จราพร กนบญ. (2547). อปสรรคในการควบคมนาตาลในเลอดของผปวยเบาหวาน. วทยานพนธ

พยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผใหญ. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยเชยงใหม.

ชนากานต แสนสงหชย. (2550). ปจจยทเกยวของกบการควบคมระดบนาตาลในผทเปนเบาหวานท

ควบคมโรคไมได ทมารบบรการทโรงพยาบาลแมทาจงหวดลาพน. วทยานพนธพยาบาลศาสตรม

หาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผใหญ, บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

ชลธชา เรอนคา. (2547). ปจจยทานายพฤตกรรมสงเสรมสขภาพในผสงอายโรคเบาหวาน. วทยานพนธ

พยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผใหญ, บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

ชยชาญ ดโรจนวงศ., และกอบชย พววไล. (2546). การวนจฉยและจาแนกโรคเบาหวาน. ใน อภชาต วช

ญาณรตน (บก.) ตาราโรคเบาหวาน (หนา 9 ). กรงเทพมหานคร: เรอนแกวการพมพ.

ทพยศภางค สวรรณศร. (2550). ผลงานของโปรแกรมการสงเสรมสมรรถนะแหงตนตอพฤตกรรม

สขภาพของผทเปนเบาหวาน โรงพยาบาลหางฉตร จงหวดลาปาง. การคนควาแบบอสระ

พยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผใหญ, บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

ธนพร วงษจนทร. (2543). ความรสกมคณคาในตนเอง การรบรประโยชนของการสงเสรมสขภาพและ

พฤตกรรมสงเสรมสขภาพของหญงตงครรภทเปนเบาหวาน. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหา

บณฑตสาขาวชาการพยาบาลแมและเดก, บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล.

ธต สนบบญ, และวทยา ศรดามา. (2545). การควบคมอาหารในผปวยเบาหวาน. ในวทยา ศรดามา

(บรรณาธการ). การดแลผปวยเบาหวาน. (หนา 18-38) (พมพครงท 3). กรงเทพมหานคร:

โครงการจฬาอายรศาสตร ภาควชาอายรศาสตร คณะแพทศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

218

P r o c e e d i n g s

พมผกา ปญโญใหญ. (2550). ผลของโปรแกรมการสงเสรมสมรรถนะแหงตนและการสนบสนนทาง

สงคมตอพฤตกรรมการออกกาลงกายของผสงอายทเปนเบาหวาน. วทยานพนธพยาบาลศาสตร

มหาบณฑต สาขาการพยาบาลผสงอาย, บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

พนศร อรณเนตร. (2541). ผลการสอนโดยใชกระบวนกลมตอความรเรองเบาหวาน พฤตกรรมการดแล

ตนเองและการควบคมโรคของผปวยเบาหวานชนดไมพงอนสลน. วทยานพนธพยาบาลศาสตร

มหาบณฑต สาขาการพยาบาลผใหญ,บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล.

เพญศร พรวรยะทรพย. ( 2540 ).การศกษาพฤตกรรมสขภาพของผหญงโรคเบาหวานในภาคตะวนตก.

ว ทยา นพน ธพยาบาลศาสต รมหาบณฑต .สาขาการพยาบาลผ ใ ห ญ ,บณฑต วทยาล ย

มหาวทยาลยมหดล.

ภาวนา กรตยตวงศ.(2537). การสงเสรมการดแลตนเองในผปวยเบาหวานในระดบโรงพยาบาลประจา

จงหวด.วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผใหญ, บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยมหดล.

ยพน เบญจสรตนวงศ และเกษนภา เตกาญจนวนช. (2551). ความรทวไปเรองโรคเบาหวาน. (หนา 9-

16). กรงเทพมหานคร: หจก.กราฟฟค 1 แอดเวอรไทซง.

เยาวเรศ สมทรพย. (2543). ปจจยทมอทธพลตอการปฏบตดานสขภาพของผปวยเบาหวานในจงหวด

สงขลา.วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลอนามยชมชน, บณฑต

วทยาลยสงขลานครนทร.

วณรฐ ศรชนะ. (2548). ปจจยทมผลตอการควบคมระดบนาตาลในเลอดของผปวยเบาหวานชนดท 2

ทมารบบรการทคลนกเบาหวาน โรงพยาบาลฝาง จงหวดเชยงใหม. การคนควาแบบอสระ

สาธารณสขศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาสาธารณสขศาสตร, มหาวทยาลยเชยงใหม.

วนธนา คศรสน. (2546). การดแลตนเองดานโภชนาการและสขภาพกบระดบนาตาลในเลอดของผปวย

เบาหวานชนดไมพงอนสลน. การคนควาแบบอสระวทยาศาสตรหาบณฑต สาขาโภชนศาสตรศกษา

, บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

ศกดชย จนทรอมรกล, และชยชาญ ดโรจนวงศ. (2546). แผลทเทาในผปวยเบาหวาน. ใน อภชาต วชญาณ

รตน (บก.) ตาราโรคเบาหวาน. (หนา 291 - 307 ). กรงเทพมหานคร: เรอนแกวการพมพ.

สถาบนวจยระบบสาธารณสข. “Health Systems Research Institute.” [ออนไลน] เขาถงไดจาก

http://www.nsri.or.th/th/whatnews/detail.php?id=51, 1 มนาคม 2554.

สมาคมโรคเบาหวานแหงประเทศไทย. (2551).แนวทางเวชปฏบตสาหรบโรคเบาหวาน พ.ศ. 2551. (หนา

22). กรงเทพมหานคร: รงศลปการพมพ.

สานกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข “สถตสาธารณสข ป 2553.” [ออนไลน] เขาถงไดจาก

http://thaincd.com/document/hot%20news/diabetes.pdf , 12 กมภาพนธ 2553.

219

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

สภาภรณ บญทน. (2550). ผลของโปรแกรมสงเสรมการดแลเทาตอพฤตกรรมการดแลเทาของ

ผสงอายโรคเบาหวานชนดท 2. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต, สาขาวชาการ

พยาบาลผสงอาย, บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยขอนแกน.

American Diabetes Association (ADA). “Diagnosis and Classification of Diabetes Mellitus.”

Diabetes care, 33 (Supplement 1) January 2010: S4 – S10.

--------. “Diagnosis and Classification of Diabetes Mellitus.” Diabetes care, 34 (Supplement

1) January 2011: S11 – S53.

---------. “Diagnosis and Classification of Diabetes Mellitus.” Diabetes care, 35 (Supplement

1) January 2012: S11 – S44.

Goudswaard,A.N.,Stolk,R.P.,Zuithoff,N.P.,Valk,H.w.,& Rutten,G.E.(2004).

Long- term effects of self- management education for patients with type 2 diabetes taking

maximal oral hypoglycemic therapy: A randomizized trail in praimary care. Diabetic Medicine,

2(5), 491-496.

International Diabetes Federation (IFD), “Management of diabetes.” (2012)[Online] Available at :

http://www.idf.org/2010-2012-Strateg, 12 February 2012.

Internation Diabetes Federation and World Health Organization. “Bring diabetes to Light.”

[Online] Available at: http://www.idf.org/home/index.cfm?undoe=3B9606B-co26,

22 February 2011.

Negelkert,J.,Reick.,&Meeng,L.( 2006). Percived barriers and effective strategies to

Diabetes self – management.Journal of Advance Nursing.54 (2) 151-158

Orem, D.E. “Nursing concept of practice. 5th ed.. St. Louis: Mosby Year Book, 1995.

Peyrot,M.,Rubint,R.R., Lauritzen,T.,Snoek,F.J.,Mathews,D.R.&Skovlund,S.E.(2005).

Psychosocail problem and barriers to improved diabetes management:

Result of the cross – national diabetes attitudes,wishes and needs (DAWN) study.Diabetic

Medicine,22(10),1379-1385.

Turner,R.J.,&Marino,F.(1994). Social support and social structure: A desriptiveepidemiology.Journal of

Health and Socail Behavior,35(3), 195 – 212

Veg,A.,Rosenqvist,U.,& Sarkadi,A.(2006). Variation of patients’s views on Type 2

Diabetes management over time.Diabetic Medicine, 24 (4), 408-41

220

P r o c e e d i n g s

วนศกรท 22 กมภาพนธ 2556

เวลา 10.15-16.30 น.

หองยอยท 3

ศาสนา จรยธรรม วฒนธรรมกบสงคม

221

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

ปบผเฮอน บนทกเครอญาตคนไทยโซงทเชอมโยงโลกวญญาณ และพธกรรม "เสนเฮอน"

Pub Pee Huan: The Thai Soang’s Kinship Record Connecting

a Spiritual World to the “Sen Huan” Ritual

ปณยจรย สรสสม

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

มหาวทยาลยราชภฏหมบานจอมบง

puncharee82@hotmail.com

บทคดยอ

ครอบครวและเครอญาต มความสาคญตอการสรางความเขมแขงในชมชน อนเนองมาจากบคคลท

เตบโตมาจากครอบครวทใหการเลยงดอยางเอาใจใส และปลกฝงความรกครอบครว รกชมชน รกรากเหงาของ

ตนเอง ยอมทจะเปนผสรางคณประโยชนใหกบชมชนแหงนนอยางอเนกอนนต, การศกษาปบผเฮอน บนทก

เครอญาตคนไทยโซงทเชอมโยงโลกวญญาณ และพธกรรม "เสนเฮอน" มวตถประสงคเพอศกษาบนทกเครอ

ญาต “ปบผเฮอน” ของตระกลหมอเสนชาวไทยโซง “นายพน สขอย” บานหวเขาจน อาเภอปากทอ จงหวด

ราชบร, อธบายความสาคญของปบผเฮอนในพธเสนเฮอน, อภปรายเครอญาตของคนไทยโซงในพนทตางๆ

และสงเสรมใหกลมชนกลมอนๆสรางพนททางสงคมและพฒนาใหเปนชมชนไทยเขมแขงเหมอนกลมไทยโซงใน

ภมภาคตะวนตก ซงไดดาเนนการเกบรวบรวมขอมลโดยวธการสมภาษณ(interview),การมสวนรวม

(participation)และการสงเกต(observation) ชมชนโซงบานหวเขาจน อาเภอปากทอ จงหวดราชบรในชวงวนท

12-20 พฤษภาคม พ.ศ.2555 บทความวจยเรองดงกลาวนตดตอนมาจากรายงานวจยเรองสงครามเกาทพ

และประวตศาสตรเมองราชบร กระบวนทศนการสบสานอตลกษณ 8 กลม ชาตพนธ ทนวจยของ

มหาวทยาลยราชภฏหมบานจอมบง จงหวดราชบร, จากการลงชมชนชาวโซงอยางตอเนองพบสงทนาสนใจใน

ชมชนโซงในแตละพนท กลาวคอ ความเขมแขงทางภาษาและวฒนธรรมของชมชนชาวโซงมอยในบางพนท

แมวาชาวโซงจะอาศยในพนทจงหวดเดยวกน เชน โซงราชบร ในพนท อาเภอปากทอ, อาเภอดาเนนสะดวก

และอาเภอจอมบง ทวาชาวโซงมการรกษาความเขมแขงทางภาษาและวฒนธรรมของกลมตนเองแตกตางกน

โดยโซงในพนทบานหวเขาจน อาเภอปากทอ มความเขมแขงทางภาษาและวฒนธรรมมากทสด ทาใหทาง

ราชการสนบสนนใหเปนชมชน “ไทยเขมแขง” (วณา สขอย. 2555, พฤษภาคม 12-20, สมภาษณ) อกทงใน

ชมชนโซงบานหวเขาจนมปราชญชาวบานซงเปนหมอเสนผประกอบพธเสนเรอนซงมความสามารถในการอาน

และเขยนอกษรไทดา ขบบทสวด บทรองของชาวโซง สานภาชนะเครองใช ฯลฯ ซงกคอ นายพน สขอย ปบผ

เฮอน บนทกเครอญาตคนไทยโซงทเชอมโยงโลกวญญาณ และพธกรรม "เสนเฮอน" จงมาจากการบนทกของ

นายพน สขอย อนทาใหเหนวาปจจบนชาวโซงไมไดบนทกรายชอผลวงลบประจาครอบครวในลกษณะสมดปบ

(พบ)เฉกเชนชาวโซงหรอชาวไทดาทอยในเวยดนามในสมยอดต ทวามการบนทกรายชอผลวงลบลงในสมดเลม

ยาวมเสน เมอมการประกอบพธกรรมเซนไหวบรรพบรษทชาวโซงเรยกวาพธ “เสนเฮอน หรอ เสนเรอน” จงจะ

222

P r o c e e d i n g s

นาปบผเฮอนมาอานรายชอผลวงลบใหมากนของเซนไหว ดงเชนทนายพน สขอย 1 ใน 5 ของหมอเสนประจา

ชมชนบานหวเขาจน อาเภอปากทอ จงหวดราชบร ปฏบตอยในชวงเวลาปจจบน, ทางราชการควรสงเสรมให

กลมชนกลมอนๆสรางพนททางสงคมและพฒนาใหเปนชมชนไทยเขมแขงเหมอนกลมไทยโซงบานหวเขาจน

และควรทจะมการศกษาปบผเฮอนของชมชนโซงในพนทอนๆ เชน พนทภาคตะวนตกของไทย หรอ จงหวด

สระบร เพอเปรยบเทยบความเปนเครอญาตทสบตอเนองมาจากชวงอพยพมาอยในประเทศไทยไดชดเจนมาก

ยงขน

Abstract

Family and kinship are essential in strengthening the community because those who are from a

caring family teaching them to love family, community and their roots are likely to grow up working for

the sake of their community. The present study is aimed at examining “Pub Pee Huan” record belonging

to “Mr. Pan Sook-you” of the “Mor Sen” family in Hua Khao Cheen village of Pak Thor district in the

province of Ratchaburi, explaining the importance of the “Pub Pee Huan” in the Sen Huan ceremony,

discussing the kinship of the “Thai Soang” in different areas and encouraging other ethnic groups to form

a social space and strengthen it in the way demonstrated by the “Thai Soang” in Thailand’s western

region. Data collection was based on in-depth interviews, participation and observation in the Soang

community in Hua Khao Cheen village of Pak Thor district in the province of Ratchaburi during 12-20

June 2012. This research is part of the research report entitled “The Nine Troop War” and “The History of

Ratchaburi Province”. The paradigm of identity preservation of the eight ethnicities is supported by

Muban Chombueng Rajabhat University in the province of Ratchaburi. According to the fieldtrips to the

local Soang communities, it was interesting to find out that there are strong aspects of linguistic and

cultural identities in some areas. Although they are living in the same province; such as the Soang of

Ratchaburi in the districts of Pak Thor, Damnern Saduak and Chombueng, they have had a different level

of linguistic and cultural identities. In the case of the Soang in Hua Khao Cheen village in Pak Thor district,

they have the strongest level, officially making them one of the “Strengthened Thai.” (Veena Sook-you.

2555, May 12-20, Interview)Besides, in Hua Khao Cheen village, there is a village expert in ancient Sen

ceremony named Mr. Pan Sook-you, who is fluent in written and spoken Tai Dam dialect, singing

traditional Soang songs and knowing Soang craftsmanship. Therefore, the Pub Pee Huan as the Thai

Soang’s kinship record connecting a spiritual world and the “Sen Huan” ceremony comes from his record.

This suggests that the Soang do not have the list of their dead ancestors in a folded form of book (or Pub)

like the Thai Soang or Tai Dam in Vietnam in the past. However, their list is in the long lined notebook. In

the process of the ancestor worship ceremony by the Soang people, which is called “Sen Huan” or “Sen

Ruan”, the Pub Pee Huang record is brought for name-calling of their ancestor spirits to come and

receive the given food as Mr. Pan Sook-you, one of the five Sen practitioners (Mor Sen) of Hua Khao

223

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

Cheen village of Pak Thor district in the province of Ratchaburi, still carries on. The government sector

should promote other ethnic groups in the area to have their own space and develop them into strong

communities under the “Strengthened Thai” project similar to the Soang communities in other areas; such

as those in Thailand’s western province of Saraburi to compare their kinship since the period of their

immigration to Thailand.

บทสรปงานวจย

หลกการและเหตผล

ดนแดนสวรรณภมมความหลากหลายทางดานภาษา กลมชน และวฒนธรรม ซงความหลากหลาย

ดงกลาวนนามาซงการปรบเปลยน ผสมผสาน สบทอด และสรางขนมาใหมเพอการคงอยในพนทอยางไมคลอน

แคลน (สมทรง บรษพฒน และคณะ, 2554: 31-32)

ไทยทรงดา, ไทยซวงดา, ไทยโซง, ลาวซวงดา หรอ ลาวโซงเปนชนกลมหนงทมประวตศาสตรท

นาสนใจในดนแดนสวรรณภม กลาวคอ ไทยโซงมถนฐานเดมอยในประเทศจนตอนกลางซงเปนถนฐานเดมของ

ชนเผาไท ตอมาคนไทไดอพยพลงมาทางใตมาตงหลกแหลงทเมองแถงหรอปจจบนคอเมองเดยนฟซงมอาณา

เขตตดตอกบจนทางตอนใตและตอนเหนอของประเทศเวยดนาม ไทยโซงอพยพเขามาอยในประเทศไทยหลาย

ครงดวยเหตผลทางการเมอง ครงแรกในป พ.ศ.2322 สมเดจเจาพระยามหากษตรยศกใหกองทพเมองหลวง

พระบางยกกาลงไปตเอาเมองของผไททรงดาซงตงอยรมเขตแดนเวยดนามเหนอ แลวกวาดตอนครอบครวลาว

เวยงจนทนและไทดาลงมายงประเทศไทย ใหลาวเวยงจนทนตงบานเรอนอยเมองสระบร ราชบร และจนทบร

สวนไทดาใหตงบานเรอนอยทตาบลหนองปรง อาเภอเขายอย จงหวดเพชรบร ดงนน ถนฐานเดมของไทยโซงใน

ประเทศไทยจงอยทจงหวดเพชรบร ตอมาไดมการโยกยายไปหาททากนใหมในบรเวณใกลเคยง เชน จงหวด

ราชบร สพรรณบร นครปฐม สมทรสาคร เลย พจตร พษณโลก กาแพงเพชร (สมทรง บรษพฒน และคณะ,

2554 : 78-79)

การเคลอนยายอพยพจากดนแดนดงเดมมายงประเทศไทย ทาใหนกวชาการ นกมานษยวทยา และ

นกภาษาศาสตรจานวนมากใหความสนใจในแงของการสบทอดวฒนธรรม “เสนเฮอน”, การแตงกายดวย

“สวงฮ”, การปนเกลา และอนกอนฟอนแกน เชนเดยวกบนกภาษาศาสตร ทศกษาภาษาพดของไทยโซงแลว

อภปรายถงการผสมผสานระบบเสยงและระบบคาของคนโซงดวยภาษาพดของคนลาวและคนไทย แมกระทง

นกมานษยวทยาทลงพนทแบบฝงตวตางตระหนกวาคนโซงในพนทภาคตะวนตก ไดแก โซงจงหวดนครปฐม,

โซงจงหวดเพชรบร, โซงจงหวดสพรรณบร และโซงจงหวดราชบรมการสราง “ความเขมแขงในการรวมกลมใน

เทศกาลอนกอนฟอนแกน” และ “สรางหมบานไทยเขมแขง” เพอสอดรบนโยบายของชาตในเรอง “ปฏบตการ

ไทยเขมแขง 2555” (วณา สขอย. 2555, พฤษภาคม 12-20, สมภาษณ)

นกภาษาศาสตรและนกวจยของสถาบนวจยภาษาและวฒนธรรมเอเชย มหาวทยาลยมหดล สารวจ

ชมชนไทยทรงดา หรอไทยซวงดา แลวพบวา กลมชนในพนทภาคตะวนตกของประเทศไทยทมความเขมแขง

ทางวฒนธรรมมากทสด คอ กลมคนไทยทรงดา ความเขมแขงทางวฒนธรรมของชนกลมดงกลาวไมไดเกด

224

P r o c e e d i n g s

เพยงเพราะการสนบสนนจากรฐบาลหรอองคกรทองถนเทานน ทวาสงสาคญททาใหเกดความเขมแขงเกดจาก

“ความรกและความตระหนก” ในความเปนคนโซงของตนเอง

“ความรกและความตระหนก” ในความเปนคนโซงพจารณาไดจากการรวมกลมและการมสวนรวมของ

คนโซงอยางพรอมเพรยงในเทศกาลหรองานพธกรรมตางๆ ตวอยางทนาเสนอ ณ ทนคอ พธกรรมเสนเรอน

“เสนเฮอน” หรอ เสนเรอนของคนโซงคอพธการบชาบรรพบรษ การเซนไหวบรรพบรษเปนการสบ

เนองมาจากคตความเชอในเรองเครอญาตทลวงลบไปแลวจะกลบกลายเปนผและมาเฝาปกปกรกษาลกหลาน

ทยงคงมชวต การเสนเรอนจงเปนการแสดงความกตญญและบอกกลาวเชญใหวญญาณผเรอนมาปกปองดแล

ใหคนในครอบครวรวมทงหมเครอญาตใหอยเยนเปนสข (ชตมา เดชะบญ, 2550 : 15)

เนองจาก “การเสนเฮอน” เปนพธกรรมทคนโซงทกคนใหความสาคญและสบทอดตอมาจนถงปจจบน

คนโซงยงมการแบงประเภทการเสนเรอนออกเปนประเภทยอยอก 7 ประเภท ไดแก เสนตออาย, เสนเรยกขวญ

, เสนสะเดาะเคราะห, เสนรบผมด, เสนฆาเกอด, เสนเตง และเสนกวดไกว (วณา สขอย. 2555, พฤษภาคม

12-20, สมภาษณ)

พธกรรมเสนเฮอนเชอมโยงโลกวญญาณ อนเนองมาจากความเชอเรองการนบถอผของกลมชาตพนธ

ไทยโซง ในงานวจยของระววรรณ วรรณวไชย (2550 : 163-167) กลาวถง ความเชอเรองการนบถอผวาม

บทบาทสาคญตอวถแหงการดาเนนชวต 6 ลกษณะ กลาวคอ 1) ควบคมพฤตกรรมของคนในชมชน, 2) ปลกฝง

คณธรรมจรยธรรม, 3) สรางขวญและกาลงใจ, 4) สรางสานกความเปนชาตพนธ, 5) สรางความสมพนธ

ภายในครอบครว และ6) ดารงและสบทอดวฒนธรรม

“ปบผเฮอน” เปนสมดจดทรวบรวมรายชอผบรรพบรษในตระกลทนบถอผเดยวกนทไดเสยชวตไปแลว

และไดเชญขนไปอยในหองผเรอนหรอหองกะลอหอง “ปบผเฮอน” จะมรายชอผบรรพบรษทเสยชวตดวยการ

ตายดทงหมด ในเวลามพธเสนเฮอนหรอพธกรรมทตองมการเซนไหวผเรอน ซงจะตองกลาวเรยกชอผบรรพ

บรษทงหมดมารบเครองเซน กจะอานรายชอจากสมดจดรายชอหรอ “ปบผเฮอน” “ปบผเฮอน” จงทาหนาท

คลายสมดจดรายชอผบรรพบรษทงหมดเพอเวลาทาพธเสนหรอเซนไหว หมอเสนจะเชญมารบเครองเซนได

ครบถวน

การศกษาปบผเฮอน บนทกเครอญาตคนไทยโซงทเชอมโยงโลกวญญาณ และพธกรรม "เสนเฮอน"

นาไปสการเขาใจความเหนยวแนนทางเครอญาตของคนโซงและตระหนกถงการใหความเคารพบรรพบรษ

โดยเฉพาะผปยาตายายอนนาไปสการประกอบพธกรรมเสนเรอนทยงคงเปนจารตนยมของคนโซงมาจนถง

ปจจบน

วตถประสงค

1. ศกษาบนทกเครอญาต “ปบผเฮอน” ของตระกลหมอเสนชาวไทยโซง “นายพน สขอย” บานหวเขา

จน อาเภอปากทอ จงหวดราชบร

2. อธบายความสาคญของปบผเฮอนในพธเสนเฮอน

3. อภปรายเครอญาตของคนไทยโซงในพนทตางๆ

225

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

4. สงเสรมใหกลมชนกลมอนๆสรางพนททางสงคมและพฒนาใหเปนชมชนไทยเขมแขงเหมอนกลม

ไทยโซงในภมภาคตะวนตก

วธการศกษา

งานวจย ปบผเฮอน บนทกเครอญาตคนไทยโซงทเชอมโยงโลกวญญาณ และพธกรรม "เสนเฮอน"

เปนการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) มวธดาเนนการดงตอไปน

1. ศกษาเอกสารในเบองตน

การวจยนเปนการใชระเบยบวจยเชงคณภาพ ทเรมตนการวจยจากการศกษาเอกสาร

สงพมพและงานวจยอนๆทเกยวของกบไทยทรง-ดา ไดแก มโน กลบทอง (2544), เรณ เหมอนจนทรเชย

(2541), กลมนกศกษาโครงการเรยนรรวมกนสรรคสรางชมชน (2547), สมทรง ษรษพฒน (2539;2554),

สภาวฒนธรรมจงหวดราชบร (2547), ระววรรณ วรรณวไชย (2550) เปนตน

อยางไรกตามงานดงกลาวมรายละเอยดของ“ปบผเฮอน นอยมาก อกทง“ปบผเฮอน”

เปนบนทกทหาดไดยาก และมววฒนาการทแตกตางไปจากเดมคอนขางมาก อกทงผวจยลงพนทศกษาชมชน

โซงในชวงวนท 12-20 พฤษภาคม พ.ศ.2555 โดยทนสนบสนนการวจยของมหาวทยาลยราชภฏหมบานจอม

บง ดวยเหตนการไดมสวนรวม การไดอยอาศยกบครอบครวชาวโซงบานหวเขาจน ตาบลหวยยางโทน อาเภอ

ปากทอ จงหวดราชบร ไดซมซบความรกบรรพบรษและความเคารพสงเหนอธรรมชาตและโลกของวญญาณ

ของคนโซง โดยเฉพาะการประกอบพธเสนเฮอนตออาย อกทงยงเปนการเพมเตมองคความรทางวฒนธรรม

ควบคกบการอนรกษวฒนธรรมของกลมชาตพนธไทยโซงใหสบเนองตอไป

2. การเลอกกรณศกษา ไดแก ชมชนไทยโซง หวเขาจน ตาบลหวยยางโทน อาเภอปากทอ จงหวด

ราชบร

3. วธการเกบขอมล ไดแก โดยการสมภาษณเชงลก, การมสวนรวม และการสงเกต

4. การนาขอมลมาวเคราะห

4.1 กระบวนการทาความเขาใจเกยวกบเอกสารสงพมพและงานวจยของไทยโซง

4.2 อธบายขนตอนตางๆทปรากฏในพธเสนตออาย ตงแตเรมตนพธและจนสนสดพธ และ

อธบายรายชอผตายทปรากฏในบนทกเครอญาต “ปบผเฮอน” ของตระกลหมอเสนชาวไทยโซง “นายพน

สขอย” บานหวเขาจน อาเภอปากทอ จงหวดราชบร

4.3 อธบายอธบายความสาคญของปบผเฮอนในพธเสนเฮอน และอภปรายเครอญาตของคน

ไทยโซงในพนทตางๆ

4.4 ตรวจสอบความถกตองของขอมลทไดรบ (data triangulation) โดยเนนการถามซา

จากผใหขอมลสาคญ หรอผใหขอมลหลก ทงนายพน สขอย ผใหขอมลหลกกบนางสนท กมกร, นางศรไพร

นนทกจ, นางวณา สขอย และนางอไร แหงหน ผรวมพธในพธเสนเฮอนวาขอมลทไดรบมความเหมอนกน

หรอไม ซงถาทกแหลงขอมลพบวาไดรายละเอยดทผวจยสมภาษณมาเหมอนกน แสดงวาขอมลทผวจยไดมา

มความถกตอง

226

P r o c e e d i n g s

ขอคนพบ

พธเสนตออายของครอบครววณา สขอย (2555, พฤษภาคม 12-20) กรรมการและเลขานการศนย

วฒนธรรมไทยทรงดา บานหวเขาจน ตาบลหวยยางโทน อาเภอปากทอ จงหวดราชบร ซงมหมอเสนผประกอบ

พธจานวน 3 คน ดงน หมอยน หอมลอม อาย 68 ป, หมอเดน สมเกยรต อนละมอม อาย 55 ป และหมอพน

สขอย อาย 70 ป, หมอเปาปเลก 1 คน ไดแก หมอซม คมสวสด อาย 77 ป, หมอเปาปใหญ 1 คน ไดแก หมอ

ใบ เอยะแหวก อาย 70 ป, ผขบรอง “เพลงแอว” ซงขบนาการเสน 2 คน คอ แมลาดวน มหาพล อาย 70 ป

และแมบญม อาจเออม อาย 73 ป เสนตออายของครอบครวนมการสรางหลกมนหลกยนโดยพอหมอเสนทง

5 คน จะเปนผอานรายชอผตายจากปบผเฮอนทละรายและคบเครองเซนใสลงในชองฝากระดานใหผเรอนแต

ละรายจนหมดรายชอ ในระหวางนนจะหยดนาลงไปในชองใหผเรอนไดดมดวย ตอจากนนจงจะขบบทตออาย

และขบบทตอเงาหวพรอมบรรเลงเพลงปใหกบญาตผใหญ(เอมเฒา)ของนางวณา สขอย

โลกของคนอย (ครอบครวของนางวณา สขอย) กบโลกของคนสนชวตถกเชอมดวยหมอเสนผทาพธ

การเสนซงกคอการเชนไหวบรรพบรษ, ปยาตายายทสนชวต และผบานผเรอนของคนโซงเปนพลงศรทธาท

ยงใหญทาใหเชอมนวาปยาตายายจะทาใหลกหลานหายปวยไข ซงตองมการเชอเชญใหวญญาณปยามารวมใน

พธ ดวยเหตน “ปบผเฮอน” บนทกเครอญาตผลวงลบจงเปนสอกลางเชอมโยงโลกวญญาณ และพธกรรม

"เสนเฮอน"

“ปบผเฮอน” ทถกบนทกโดยพอหมอเสนทชอนายพน สขอย 1 ใน 5 ของหมอนเสนในชมชนบานหวเขา

จน มเครอญาตรวมผเดยวกนจานวน 10 ครอบครว ดงน

1) กอนางสมยบานหวเขาจน มเครอญาตผเสยชวตทถกเชญมาในพธเสนเรอนโดยหมอเสนพนจานวน

16 คน ไดแก ปอกวาน ซม, แมนาง เชด, ปกวาน แกว, ยานาง ปอม, ปกวาน ฮอ, ปกวาน จนทร, ยานาง สน

, ปกวาน ยอด, ปกวาน ซอ, ปกวาน เซยง, ยานาง สา, ปกวาน ทอง, ยานาง ล, ปกวาน เพรช, ยานาง อนทร

และหลานกวาน พม

2) กอนางพาบานดงยาง มเครอญาตผเสยชวตทถกเชญมาในพธเสนเรอนโดยหมอเสนพน จานวน 13

คน ไดแก ปกวาน เอน, ปกวาน แหว, ยานาง เฮย, ปกวาน ซบ, ปกวาน แซบ, ปกวาน ขน, ลวนาง ฮต, ลวนาง

พน, อานาง เหลยว, อาวกวาน ดา, ยานาง จม, อาวกวาน หมวย และหลานกวาน เนยง

3) กอนายพายบานหนองเข มเครอญาตผเสยชวตทถกเชญมาในพธเสนเรอนโดยหมอเสนพน จานวน

7 คน ไดแก ปกวาน ฮวง, ยานาง ซอ, ปกวาน มน, ปกวาน อน, อานาง เพยก, นองนาง เถา และนองนาง หวย

4) กอนางปราณบานบซา มเครอญาตผเสยชวตทถกเชญมาในพธเสนเรอนโดยหมอเสนพน จานวน 9

คน ไดแก ปกวาน เยน, ยานาง ทต, ปกวาน แกว, ยานาง ลอย, ปกวาน เมยน, ยานาง อน, ยานาง ซด, ป

กวาน แอน และปกวาน อน

5) กอนางพร บานดงยาง มเครอญาตผเสยชวตทถกเชญมาในพธเสนเรอนโดยหมอเสนพน จานวน 7

คน ไดแก หนากวาน เทยง, ปกวาน เลาะ, ยานาง ปน, ปกวาน แดง, ยานาง ให, ยานาง อย และยานาง เหมาะ

6) กอนายพายโปงกระตาย มเครอญาตผเสยชวตทถกเชญมาในพธเสนเรอนโดยหมอเสนพน จานวน

9 คน ไดแก ปกวาน ซม, ยานาง วอย, ลวนาง เมาะ,ปกวาน ออน, ปกวาน เรยง, ปกวาน ทราย, ปกวาน เทยง,

ปกวาน กลาย และปกวาน เหลว

227

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

7) กอนายยงบานหวเขาจน มเครอญาตผเสยชวตทถกเชญมาในพธเสนเรอนโดยหมอเสนพน จานวน

7คน ไดแก ปกวาน แอ, ปกวาน แหวง, ปกวาน สรอย, ยานาง จา, ยานาง ไกร, ลงกวาน หมน และปกวาน

ใบ

8) กอนายหวดโปงกระตาย มเครอญาตผเสยชวตทถกเชญมาในพธเสนเรอนโดยหมอเสนพน จานวน

7คน ไดแก ปกวาน ทอง, ยานาง สรอย, ยานาง เหมาะ, ลวนาง สด, อาวกวาน ยอด, ลวนาง เฝา และยานาง

แอม

9) กอนายเขยดบานเขายอย มเครอญาตผเสยชวตทถกเชญมาในพธเสนเรอนโดยหมอเสนพน จานวน

15 คน ไดแก ปกวาน ซอ, ปกวาน ออน, ยานาง สน, ยานาง แส, ปกวาน นอย, ยานาง บง, ยานาง บาน,

ยานาง ซ, ปกวาน แทน, ยานาง แปง, ปกวาน บว, ปกวาน พล, ปกวาน พน, ปกวาน ไพ และยานาง ส

10) กอนายเลกบานบชา มเครอญาตผเสยชวตทถกเชญมาในพธเสนเรอนโดยหมอเสนพน จานวน 3

คน ไดแก ลงกวาน ไม, ปกวาน สข และยานางศร

รายชอเครอญาตรวมผเดยวกนจะถกเรยกในพธเสนเฮอน โดยในพธเสนตออายของครอบครวนาง

วณา สขอย ผมศกดเปนญาตของหมอเสนทชอนายพน สขอย นนจะมการเรยกชอคนตายดงน “ซกถอปอหลา

ปอกวาน..(ชอพอ)...กวานบษวมากน มากนเหยอหม เซนกากก เฮอนยาว นงลเจาเสอใหมนทวมฟน กนมน

หมทวมแขว แกวกนกบกาขาวไฮขาวหนา กบกาขาวนาขาวออน กาขาวหลอนนางว กาขาวดนางปน นางปน

นนกกวงปอไมจา นางปนนนกอยกวงฝาไมยม กาขาวกลมหมอเจยน กาขาวเลยนลงคอ ตกคอนอยยาจวง

ตกคอหลวงยาแกน จแกนแตนาเตา แกวกอฮองหมรอง บวนสะกวาง สะทอง หมอผอน หมอผอน หลาใด

ไดกนคอน จงคอยคอยกนหลายปานเผอน ปางเจาลอ เซนปอนจอ ตางตาวเมอหลา”

การเรยกชอคนตายในคากลาวนน เพอบงบอกเรองศกดของคนตายวาเปนใคร มความสมพนธ

เกยวของกบครอบครวอยางไร จงมการใชคาขนตนทแตกตางกน ดงน

หากเปนป จะขนตนดวยคาวา “ซกถอปหลา ปกวาน...ชอ.......”

หากเปนยา จะขนตนดวยคาวา “ซกถอยาหลา ยากวาน...ชอ.......” เปนตน

ขนตอนพธเสนตออายของญาตผใหญ(เอมเฒา)ของนางวณา สขอย มดงน

1. พธเซนครงท 1 เรยกวา “เสนปางแปง” หรอ “เซนปางแปง” เปนการเรยกเชญวญญาณพอ แม ป

ยา ตา ยาย บรรพบรษทปรากฏในปบผเฮอนมากนเครองเซน โดยเรยกชอทละคน พรอมกบทหมอเสนคบ

อาหารในปานเผอนใสรทเจาะไวทชองฝากระดาน ดงกลาวในตอนตน

2. พธเซนครงท 2 เรยกวา “เซนกากก” หมอเสนจะเรมพธเชญวญญาณอกครง โดยในครงนจะ

เรยกชอผตายเฉพาะพนองทมพอเดยวกน และเปนผทตายดเปนอนดบแรกกอน แลวจงจะเรยกญาตทตายไมด

หรอตายโหงใหมากนเครองเซนเปนอนดบสดทาย เรยกวา “สามสบลา” หลงจากนนจงจะเรมพธ “กาตอกา”

โดยกลาวคาอวยพรใหญาตพนองทกคนในครอบครวทยงมชวตอยและนบถอผบรรพบรษเดยวกนใหมความ

เปนอยทด

228

P r o c e e d i n g s

3. พธเซนครงท 3 เรยกวา “เซนสองตบ” เปนพธทหมอเสนจะยกปานเครองเซนทวางอยบนหงปางลง

มาใสเครองเซน และใสอาหารชนดเดมเพมไปอก เพราะถอวาของเกาผเรอนไดกนพรองไปแลว พรอมกบ

เรยกชอผเชนเดยวกบขนตอนท 1 และ 2

4. พธเซนครงท 4 เรยกวา “เซนเหลา หรอ เซนเหลาหลวง” ขนตอนนหมอเสนจะเรยกชอผ

เชนเดยวกบขนตอนท 1 และ 2 แตเปลยนของเซนเปนเหลา

5. พธเซนครงท 5 เรยกวา “เซนเหลาลางแกง” เปนพธเซนทมความหมายวา กนอมแลว จะลางถวย

ลางชามเลกงานเลยงแลว

6. พธเซนครงท 6 เรยกวา “เซนเหลาก” หมอเสนจะอานรายชอบรรพบรษทเสยชวตจากปบผเฮอน

เชนเดยวกบในรายชอทผตายทปรากฏในขนตอนท 1 และ 2 พรอมกบเทเหลาทชองฝากระดาน หลงจากนนจะ

มคนมายกเครองเซนออก พรอมกบเกบเครองเซนในปานเผอนใหหมอเสนนากลบไปรบประทานทบาน

จากการศกษาปบผเฮอน บนทกเครอญาตคนไทยโซงทเชอมโยงโลกวญญาณ และพธกรรม "เสน

เฮอน"ทาใหผวจยตระหนกวา “คนโซงเชอวาถาเราดแลผด ผกจะคมครองเรา เพราะผบรรพบรษกตองมาคอย

ดแลคมครองลกหลาน เรากมการขอบคณเขากจดพธอะไรขอบคณ เชนไหวกนทกป เปนความผกผนทลกซง

ของครอบครว เครอญาต บรรพบรษ และความเชอเรองการนบถอผของคนโซงทดาเนนสบเนองมาจากอดต

และมแนวโนมทจะยงดารงอยตอไปในชมชนโซง บานหวเขาจน ตาบลหวยยางโทน อาเภอปากทอ จงหวด

ราชบร

ขออภปราย

เอกสารสงพมพ วทยานพนธ และงานวจยจานวนมากไดกลาวถงความเชอเรองการนบผและการสบ

ทอดการนบถอผใหเปนหนาทของฝายชาย ทงนนบจากผชายทอาวโสทสดในครอบครวหรอพอบานตองเปนผ

สบทอดในกรณทผสบทอดคนเดมเสยชวตลง หากพอบานเสยชวต จะตองหาผสบทอดการนบถอตอ โดยเปน

หนาทของบตรชายในครอบครวทตองนบถอผ โดยลาดบตามความอาวโสของบตรชายในครอบครว ในกรณท

ไมมลกชายอาจใชหลานชายเปนผสบทอดได สาหรบลกสาวและแมนนไมมหนาทสบทอดการนบถอผ เพราะแม

มาจากผตระกลอน เมอแตงงานจงมานบถอผฝายขางสาม สวนลกสาวเมอแตงงานแลว ตองไปนบถอผฝาย

สาม แตหากครอบครวใดไมมลกชายเปนผสบทอดการนบถอผ มเพยงลกสาว อาจใชวธขอใหฝายชายแตงเขา

มานบถอผฝายหญงได (ระววรรณ วรรณวไชย, 2550: 72)

นอกจากนประเดนเรองพธเสนเฮอนของไทยโซงในพนทตางๆทมผศกษาจานวนมากเปนสงทแสดงให

เหนโลกทศนของคนโซงทมตอความเชอเรองการนบผ อยางไรกตามประเดนเรอง”ปบผเฮอน” บนทกเครอ

ญาตคนไทยโซงควรทจะมการศกษาใหมากและใหลมลก เนองจากจะนาไปสการคนพบเครอญาตของไทยโซง

ทอาจมการเคลอนยาย อพยพ หรอมความเปนพเปนนอง เกยวเนองกนมาจากเมองแถง ทมากกวาเพยงแค

การคนพบความผกผนทลกซงของคนโซงกบครอบครว เครอญาต บรรพบรษ และโลกทศนทางวญญาณของ

พวกเขาเอง

229

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

สรป

ในสมยกอนไทยโซงมความเชอวา “การเจบปวยเกดจากการผดผและตองรกษาโดยพอหมอประจา

ชมชนซงยอมรบกนวาสามารถสอสารกบผได (ระววรรณ วรรณวไชย, 2550: 169) ชาวโซงจงสรางพธเสน

เฮอนขนมาเพอแสดงถงการใหความเคารพ และยงเปนการฝากผใหรกษาไข อนทาใหความกลว ความทกข

ความกงวลของพวกเขาลดนอยลง การศกษาปบผเฮอน บนทกเครอญาตคนไทยโซงทเชอมโยงโลกวญญาณ

และพธกรรม "เสนเฮอน" ทาใหผวจยตระหนกถงความผกผนของคนโซงทมตอครอบครว เครอญาต บรรพบรษ

แมวาสภาพสงคมของชมชนชาวโซงจะเปลยนแปลงไปมาก กลาวคอ มความซมซบลกษณะสงคมไทยเขาไปอย

ในวถของคนโซง รวมถงภาวะการใชภาษาของคนโซงมแนวโนมทลกหลานชาวโซงจะใชภาษาไทยสอสารใน

ชวตประจาวนมากกวาภาษาโซง ทวาพธกรรมเสนเฮอน และความเชอเรองการนบถอผ ยงคงเปนวฒนธรรมท

เขมแขงของคนโซงบานหวเขาจน หากมนกวจย นกศกษา ไดศกษาปบผเฮอนของหมอเสนคนอนๆในพนทบาน

หวเขาจนแหงนหรอในพนทอนๆอาจทาใหคนพบสงทนาสนใจเพมเตมจากสงทผวจยไดคนพบ ซงทางราชการ

ควรสงเสรมใหกลมชนกลมอนๆ รกและสบทอดรากเหงาของตนเองเหมอนเชนทลกหลานชาวโซงในภมภาค

ตะวนตกไดสบทอดรากเหงาของตนเองมาจนถงปจจบน

ขอเสนอแนะ

1. ทางราชการควรสงเสรมใหกลมชนกลมอนๆสรางพนททางสงคมและพฒนาใหเปนชมชนไทย

เขมแขงเหมอนกลมไทยโซงบานหวเขาจน

2. ควรศกษาปบผเฮอนของชมชนโซงในพนทอนๆ เชน พนทภาคตะวนตกของไทย หรอ จงหวดสระบร

เพอเปรยบเทยบความเปนเครอญาตทสบตอเนองมาจากชวงอพยพมาอยในประเทศไทย

บรรณานกรม

หนงสอ :

มโน กลบทอง. (2544). พพธภณฑสถานแหงชาต ราชบรและจงหวดราชบร. ราชบร: สานกพมพ

สมาพนธ.

วลาวลย ปานทอง และคณะ. (2551). ภาษาและวฒนธรรมไทยทรงดา . กรงเทพมหานคร: คณะ

มนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏจนทรเกษม.

สภาวฒนธรรมจงหวดราชบร. (2547). 8 ชาตพนธในราชบร. ราชบร: ธรรมรกษการพมพ.

อภญวตน โพธสาน. (2552). สารตถะคต ความเชอและพธกรรมลาวโซง. กรงเทพมหานคร: สาขาวชา

ศาสนาและปรชญา คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม.

หนงสอทผแตงเปนสถาบน และผแตงเปนผพมพ

โรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพท178. (2542). ไทยทรงดาดอนคลง. ราชบร : ไทยทรงดาดอนคลง.

สถาบนราชภฏหมบานจอมบง. (2543). ศลปวฒนธรรมทองถนราชบร. ราชบร : สานกศลปวฒนธรรม

สถาบนราชภฏหมบานจอมบง.

230

P r o c e e d i n g s

อบต.หนองปรง โรงเรยนวดหนองปรง สานกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวดเพชรบร.

(2553). วฒนธรรมไทดา-ไทยทรงดา. เพชรบร: เพชรภมการพมพ.

รายงานการวจย

สมทรง บรษพฒน และคณะ. (2554). การใชภาษาและทศนคตตอภาษาและการทองเทยวเชงชาตพนธ

ของกลมชาตพนธในภมภาคตะวนตกของประเทศไทย. นครปฐม: สถาบนวจยภาษาและ

วฒนธรรมเอเชย มหาวทยาลยมหดล.

ระววรรณ วรรณวไชย. (2550). ความเชอเรองการนบถอผ : กรณศกษากลมชาตพนธตางๆในจงหวด

สพรรณบร. สาขาวชานาฎศลป คณะศลปกรรมศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

เอกสารอดสาเนา

ชตมา เดชะบญ, ผเรยบเรยง. (2550). โสงคอไทย ไทยคอเรา คายพกแรมโครงการรกชาต รกภาษา ณ

ศนยวฒนธรรมไทยทรงดา บานหวเขาจน ตาบลหวยยางโทน อาเภอปากทอ จงหวดราชบร.

(เอกสารอดสาเนา)

เอกสารประกอบการสอน

ถนอม คงยมละมย. (2544). เอกสารประกอบการสอนวชา ส 071 ทองถนของเรา1 เรองอาเภอเขายอย.

(เอกสารอดสาเนา)

สารานกรม

สมทรง บรษพฒน. (2539). สารานกรมกลมชาตพนธไทยโซง. กรงเทพมหานคร: สหธรรมก.

กลมนกศกษาโครงการเรยนรรวมกนสรรคสรางชมชน . (2547). สารานกรมไทดาลาคา. เพชรบร: เพชรภม

การพมพ .

วทยานพนธ

บญเสรม ตนตะสวรรณ. (2545). ศกษาผาและเครองนงหมของชาวไทยทรงดา ตาบลหนองปรง อาเภอ

เขายอย จงหวดเพชรบร. วทยานพนธปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต, สาขาไทยศกษา บณฑต

วทยาลย มหาวทยาลยรามคาแหง.

เรณ เหมอนจนทรเชย. (2541). การศกษาอทธพลความเชอประเพณ และพธกรรมของชาวไทยโซงทมผล

ตอการพฒนาคณภาพชวต : กรณศกษาหมบานแหลมกะเจา 2 ตาบลลาบว อาเภอดอนตม

จงหวดนครปฐม . ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพฒนาชนบทศกษาบณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยมหดล.

สมภาษณ

พน สขอย. (2555, พฤษภาคม 12-20). หมอเสนประจาชมชน. บานหวเขาจน ตาบลหวยยางโทน อาเภอปาก

ทอ จงหวดราชบร. สมภาษณ.

สนท กมกร. (2555, พฤษภาคม 12-20). ประชาสมพนธ. ศนยวฒนธรรมไทยทรงดา บานหวเขาจน ตาบลหวย

ยางโทน อาเภอปากทอ จงหวดราชบร. สมภาษณ.

231

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

ศรไพร นนทกจ. (2555, พฤษภาคม 12-20). รองประธาน. ศนยวฒนธรรมไทยทรงดา บานหวเขาจน ตาบล

หวยยางโทน อาเภอปากทอ จงหวดราชบร. สมภาษณ.

วณา สขอย. (2555, พฤษภาคม 12-20). กรรมการและเลขานการ. ศนยวฒนธรรมไทยทรงดา บานหวเขาจน

ตาบลหวยยางโทน อาเภอปากทอ จงหวดราชบร. สมภาษณ.

อไร แหงหน. (2555, พฤษภาคม 12-20). ประชาสมพนธ. ศนยวฒนธรรมไทยทรงดา บานหวเขาจน ตาบล

หวยยางโทน อาเภอปากทอ จงหวดราชบร. สมภาษณ.

232

P r o c e e d i n g s

ประสบการณการปวยเปนโรคเบาหวานของพระสงฆไทย: ภายใตแนวคดการปฏสมพนธ

สญลกษณนยม

พระจตพล พรานบญ

คณะสงคมศาสตรและมนษยศาสตร

chatuphol_pharnbun@hotmail.com

บทคดยอ

การวจยนมวตถประสงคเพอศกษาประสบการณการปวยเปนโรคเบาหวานของพระสงฆ และรปแบบ

การปฏสมพนธ ตลอดทงการใหความหมายทางสงคมของผอนทมอทธพลตอการจดการกบโรคเบาหวานของ

พระสงฆ โดยใชวธการวจยเชงคณภาพ กลมตวอยางเปนพระสงฆทปวยดวยโรคเบาหวานชนดท 2 จานวน 16

ราย ซงมอายตงแต 33-74 ป โดยมภมเลานาทพกอาศยอยภายในวดราษฎร สงกดมหานกาย ในจงหวด

นครปฐม

ผลการศกษาประสบการณการปวยเปนโรคเบาหวานของพระสงฆภายใตแนวคดการปฏสมพนธได

พบวา พระสงฆใหความสาคญตอการจดการของผอนมากกวาตนเองหรอเจาหนาทการแพทย คอ การรบร

ความผดปกตของพระสงฆเกดขนจากผอน เชน จากมารดา ญาตพนอง เพอน ญาตโยมมากกวาเจาหนาท

การแพทยหรอตวของพระสงฆ การตดสนใจไปตรวจของพระสงฆเกดขนจากผอน เชน พระสงฆตองการสราง

ความสบายใจใหกบบคคลในครอบครว กลวผอนจะเขาใจผดหรอตตราตนเองไปในทางไมด กลววาอาการท

เกดขนจะสรางปญหาใหกบผอน กลววาเจาอาวาสจะมองไมด และกลวหมอวา การไดรบความทกขเปนความ

ทกขทเกดขนจากการใหความหมายของสงคม มากกวาความทกขทเกดขนจากเจาหนาททางการแพทยหรอตว

ของพระสงฆเอง เชน ทกขจากการสญเสยความนาเชอถอและการเลอมใสศรทธา ทกขจากการถกเขาใจผดใน

สายตาผอน ทกขจากตองกลายเปนภาระของญาตโยม ทกขจากการปฏสมพนธกบเพอนพระสงฆ ทกขจาก

การตองคอยปกปดอาการกบผอน และการไดรบการตตราเปนการตตราทเกดขนจากการตตราของผอน

มากกวาการตตราจากตวเอง เชน ถกมองวาเปนพระขเกยจ ถกมองวาเปนพระเรองมาก ถกมองวาเปนพระไม

สารวม ถกมองวาเปนพระทเอาเปรยบคนอน และถกมองวาเปนพระทศลหรอมศลดางพรอย การให

ความหมายของการปวยเปนโรคเบาหวานเกดขนจากการใหความหมายของผอนมากกวาการใหความหมาย

ดวยตนเอง เชน มองวาเปนโรคทไมแนนอน เปนโรคทไมรสาเหต เปนโรคทรกษาไมหายและเปนโรคททก ๆ คน

ม การเปลยนวธการรกษากเกดขนจากอทธพลของผอนมากกวาตนเอง เชน โยมทเขารจกกนเขาแนะนามา

คนเขาเคยปวยกนแลวหาย คนในครอบครวเขาซอมาถวาย เพอนเขาแนะมา และโยมทสนทกนเขาถวายมา

และแมแตการอยกบโรคเบาหวานของพระสงฆกยงอยภายใตอทธพลของผอนดวยเชนกน เชน การออกกาลง

กาย การควบคมอาหาร การพกผอน การใชยา การไปหาหมอ การแกไขอาการ การออกบณฑบาต การรบกจ

นมนต และการเดนทางไปรกษาลวนตกอยภายใตแนวคดของการปฏสมพนธกบผอนแทบทงสน ขอเสนอแนะ

จากการศกษาครงน คอ ควรสนบสนนใหเจาหนาททางดานการแพทยและญาตโยม ทาความเขาใจเกยวกบ

233

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

เงอนไขการปฏสมพนธทางสงคมของพระสงฆ เพอใหลดปญหาความขดแยงในการปฏบตจรงและทาให

พระสงฆกลาทจะเปดใจถงสาเหตทแทจรงในการใชชวตอยกบโรคเบาหวานของพระสงฆไทย

คาสาคญ: ประสบการณการปวย, พระสงฆ, การปฏสมพนธม, การใหความหมาย, การถกตตราม, การอยกบ

โรคเบาหวาน

Abstract

The purpose of this research was to study the experience of being diabetic patients experienced

by Buddhist monks and to study the process of interaction of people’s social interpretations which closely

influence the monks’ diabetic management. By using the qualitative research, the subjects were 16

Buddhist monks with type 2 diabetic mellitus aged among 33-74 whose residential monasteries belong to

Mahanikaya sect in Nakorn Pathom Province.

The result of the study of the monks experienced with diabetic mellitus under the interaction

concept has found out that the treatment offered to monks importantly focused on others much more than

medical officers or the monks themselves, that is, the other people such as parents, relatives, friends or

lay devotees play an important role in observing the health problems of monks. To make a decision to

take heath examinations of monks sometimes deals with others, for instance, for the relief or happiness of

their own families’ members or the requests of lay devotees. In addition, being concerned or stigmatized

about the others’ misunderstanding for which the problems may arise from their decease, the abbot’s

prejudice and being blamed by doctors also are related to their considerations. Suffering, therefore, has

its influence of social interpretations much more than the sufferings caused by medical officers or the

monk themselves. For instance, the suffering from losing their credit and lay people’s faiths, the suffering

from being misconceived from others, the suffering from becoming other people’s concern, the suffering

from interaction with other monks and the suffering from the concealment of symptoms. Being

stigmatized from others is generally worse than one’s own stigmatization, that is, being stigmatized as

lazy or difficult monks, taking advantages of others and not perfectly composed in morality conducts.

Differences in diabetic interpretations and treatment suggestions from others have greater influence than

individual realization. For instance, thinking that it is unpredictable disease and its root is not obviously

seen. And it is believed as an incurable disease and anyone is able to possess. Moreover, changing the

methods of treatment also has been influenced by others, i.e., the medicine instructions suggested by lay

people or experienced patients with diabetes including the medicines offered by members of their

families, friends and close lay devotees. Even while living with diabetes, the regulations of taking food,

exercises, resting, taking medicine, meeting with doctors and lifestyle like going for alms or religious

234

P r o c e e d i n g s

activities and invitations are all relatively connected with others. Recommendation from this study is to

encourage the medical officers and lay people to deeply understand and realize the importance of social

interaction between monks with diabetes and lay people. So that to decrease the difficulties and

complexities of practical modes and encourage the monks to be honestly aware of causes and conditions

while living with diabetes mellitus of Thai monks.

Keywords: illness experience, monks, interaction, meaning, stigmatization, living with diabetes

บทสรปงานวจย

หลกการและเหตผล

การปวยเปนโรคเบาหวานของพระสงฆมอตราการปวยเปนโรคเบาหวานทเพมสงขนอยางตอเนอง

ซงจะเหนไดจากสถตของโรงพยาบาลสงฆ 10 ป ยอนหลง ตงแตป พ.ศ. 2543-2552 จะพบวามพระสงฆทเปน

ผปวยใน ปวยเปนโรคเบาหวาน เพมขนกวา 3 เทาตวในป พ.ศ. 2544 มพระสงฆทปวยเปนโรคเบาหวานเพยง

218 ราย สวนในป พ.ศ. 2552 กลบเพมขนเปน 589 ราย ซงอตราการปวยของพระสงฆมลกษณะทสอดคลอง

กบพระสงฆทเปนผปวยนอก คอมอตราการปวยเพมขนเกอบ 3 เทาตว และนอกจากนยงมการจดอนดบสถต

10 โรคแรกทเปนปญหากบพระสงฆทเปนผปวยใน พบวาโรคเบาหวานจดเปนโรครายแรงทจดอยในอนดบท 2

ถง 4 ปซอน คอตงแตป พ.ศ.2549-2552 ในขณะทการจดอนดบสถต 10 โรคแรกทเปนปญหากบพระสงฆท

เปนผปวยนอก พบวาโรคเบาหวานจดเปนโรครายแรงอนดบท 1 ถง 3 ปซอน คอตงแตป พ.ศ. 2550-25552

(งานเวชระเบยนและสถต กลมงานเทคโนโลยสารสนเทศฯ, 2543-2552)

การปวยเปนโรคเบาหวานเปนภยเงยบทคราชวตพระสงฆ โดยพระสงฆโดยทวไปมกจะไมทราบมา

กอนลวงหนาวาตนเองปวยเปนเบาหวาน จนกวาจะไดรบการวนจฉยหรอยนยนจากเจาหนาททางการแพทย

โดยทวไปพระสงฆทปวยเปนเบาหวานจะไมมอาการใดๆ แสดงหรอปรากฏออกมา นอกจากระดบนาตาล

ภายในเลอดทเพมสงขน และกสงผลใหมอาการเจบปวยเลกนอยตามมา เชน วงเวยนศรษะ หนามดคลายจะ

เปนลม ฯลฯ ซงอาการเจบปวยดงกลาวกไมไดมความรนแรง ทาใหพระสงฆเกดความชะลาใจทจะทาการ

ปองกนหรอเขารบการรกษา โดยตวของพระสงฆเองมกมองวาอาการเจบปวยเหลานเปนเรองเลกนอยใน

ชวตประจาวนซงใครๆ กอาจเปนได ไมควรตองไปกงวลอะไร เพยงแคตนเองไดพกผอนหรอหายามา

รบประทานตามอาการกจะหายเปนปกตไดเอง ดวยเหตนเองทาใหพระสงฆจานวนมากทเขามาพบแพทยพบวา

ตนเองปวยเปนโรคเบาหวานแลว

การปวยเปนโรคเบาหวานนาไปสปญหาของโรคแทรกซอนตางๆ อกมากมาย กลาวคอ โดยปกตถา

พระสงฆมระดบนาตาลในเลอดสงหรอเกนกวาปกตเปนเวลานานๆ จะสงผลใหเกดความผดปกตทเกดขนกบ

หลอดเลอดแดงทปลายประสาท และทาใหการทางานของอวยวะภายในผดปกต เชน เกดภาวะตอกระจก

ตอหน ตาบอดหรอตามวชวขณะ ภาวะไตวายเรอรง และหากเปนมากๆ จะสงผลตอการเกดภาวะของการเปน

235

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

อมพาตและอมพฤกษของพระสงฆได นอกจากนโรคเบาหวานยงเปนสาเหตทนาไปสการเกดโรคเรอรงชนดอนๆ

อาท เชนโรคหวใจ โรคความดนโลหต โรคนว และโรคอวน เปนตน

การปวยเปนโรคเบาหวานปญหานาไปสการทากจวตรประจาวนของพระสงฆ เชน ปญหาของการ

ดแลรกษาบาดแผลในชวตประจาวน และปญหาของการออกบณฑบาต เพราะวาเมอพระสงฆปวยเปน

โรคเบาหวานโดยมากมกมปญหาในเรองการเปนแผลแลวรกษาใหหายไดชา โดยปญหาในการบณฑบาตของ

พระสงฆซงตามหลกของพระธรรมวนยนนพระสงฆจะตองไมสวมรองเทาขณะรบบาตร และพนททพระสงฆ

จะตองออกไปรบบาตรนนในบางพนทเปนพนทขรขระ มเศษแกว เศษหน ททาใหเกดบาดแผลไดงาย

แตพระสงฆกหลกเลยงไมได เพราะการสวมรองเทาไปรบบณฑบาตนนอาจจะไมไดรบความศรทธาเลอมใสจาก

ญาตโยมและผดพระธรรมวนยดวย ดวยเหตนทาใหพระสงฆจาเปนจะตองเลอกวาจะออกรบบาตรเพอรกษา

ธรรมวนยและรกษาศรทธาของญาตโยม หรอวาจะไมออกรบบาตรเพอรกษาชวตของตนใหดารงอยตอไป

การปวยเปนโรคเบาหวานนาไปสปญหาของคาใชจายในการรกษาพยาบาลของพระสงฆ เพราะถา

ลองคดอยางคราวๆ จะพบวาขณะนพระสงฆทปวยเปนโรคเบาหวานจะตองสญเสยคาใชจายในการ

รกษาพยาบาลเปนรายบคคลตกอยทปละประมาณ 7,000-19,000 บาทตอป ซงถอวาเปนคาใชจายทรฐบาล

ตองสญเสยงบประมาณในการรกษาพยาบาลใหกบพระสงฆทปวยเปนโรคเบาหวานคอนขางสง นอกจากน

โรคเบาหวานยงเปนสาเหตหนงทนาไปสการมรณภาพของพระสงฆ เพราะสภาพอาการของโรคม

ความสมพนธกบภาวะโรคเบาหวานอยางเฉยบพลน และโรคแทรกซอนทเกดขนอยางรวดเรว ถาผปวยไมไดรบ

การชวยเหลอโดยทนทวงทกยอมทจะนาไปสการเสยชวตได และแมวาจากการทบทวนวรรณกรรมในครงนจะ

พบวา ผลของการมรณภาพของพระสงฆจากการปวยเปนโรคเบาหวานใน 10 ปทผานมา จะมจานวนไมมาก

เทาไรนก แตทวาโรคนกลบเปนปจจยทนาไปสสาเหตของการมรณภาพของพระสงฆอยางตอเนอง

นอกจากการศกษาความสาคญของดงกลาวขางตนแลว ผวจยยงพบความสาคญทางวชาการวา

งานวจยโรคเบาหวานในพระสงฆยงขาดการศกษางานวจยเชงคณภาพ และขาดการศกษางานดานประสบการณ

การปวยเปนโรคเบาหวานของพระสงฆทเกดขนจรงตามบรบทของสงคม ซงรปแบบการศกษาโดยมากมกจะ

ทาการศกษาโดยเจาหนาททางการแพทย และการศกษาเหลานมกจะมจดมงหมายเพยงแคผลสมฤทธของการ

ทดลองหรอการจดโปรแกรมโครงการเพยงเทานน โดยเจาหนาททางการแพทยพยายามทจะจาลองรปแบบ

สถานการณและควบคมตวแปรทางสภาพแวดลอม โดยพยายามทจะตดเงอนไขทางสงคมออกไป จงเปนเหตให

การศกษาโรคเบาหวานในพระสงฆสวนใหญอยในขอบเขตทจากด ดวยเหตนผวจยจงมองเหนถงความสาคญ

ของการนาแนวคดการปฏสมพนธสญลกษณนยมทางสงคมมาเปนแนวทางในการอธบายถงประสบการณความ

เจบปวยกบโรคเบาหวานในพระสงฆไทย

วตถประสงค

1. เพอศกษาประสบการณการปวยเปนโรคเบาหวานของพระสงฆ

2. เพอศกษาถงรปแบบการปฏสมพนธและการใหความหมายทางสงคม และอทธพลของผอนทมผล

ตอการจดการกบโรคเบาหวานของพระสงฆ

236

P r o c e e d i n g s

แนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ

การศกษาครงนใชทฤษฎปฏสมพนธสญลกษณนยมมาศกษาแนวทางในการปฏสมพนธของผอน ทม

ผลตอการจดการกบโรคเบาหวานของพระสงฆ โดยผวจยมแนวคดทวาการจดการกบโรคเบาหวานของ

พระสงฆนนเปนกระบวนการการจดการทอยภายใตอทธพลของ การใหความหมายหรอการตความทางสงคม

ของผอน ซงคาวา “ผอน” ในทนหมายถง บคคลทอยใกลชดกบพระสงฆ เชน บคคลในครอบครว ญาตโยม

และเพอนฯลฯ ลวนเปนผทมอทธพลตอการจดการกบโรคเบาหวานของพระสงฆมากกวาเจาหนาททางดาน

การแพทยหรอตวของพระสงฆเอง

วธการศกษา

การศกษาครงนเปนการศกษาวจยเชงคณภาพ ใชวธการสมภาษณเชงลกกบพระสงฆทปวยเปน

โรคเบาหวานชนดท 2 ทอาศยอยในวดราษฎรมหานกาย จงหวดนครปฐม จานวน 16 ราย โดยขนตนผวจยได

ลองประเมนแบบสอบถามในการวจยและทดสอบกบพระสงฆทปวยเปนเบาหวาน 3-4 ราย กอนทจะลงไป

สมภาษณจรง หลงจากนน คนหากลมตวอยางดวยวธการ โทรศพทไปสอบถามตามวด และลงไปสารวจขอมล

ตามวดดวยตนเองอกครงเพอยนยนคดเลอกกลมตวอยาง ใหอยภายใตกฎเกณฑการวจยทกาหนด ขนทสองนด

เวลาการสมภาษณซงขนอยกบความสะดวกและความเปนสวนตวของพระสงฆทไดรบการสมภาษณ ขนทสาม

เพอใหไดขอมลทมความเทยงตรงและถกตองผ วจยไดใชวธการตรวจสอบแบบสามเสา(Triangulation

technique) คอ เกบขอมลในประเดนคาถามเดยวกนจากผใหขอมลคนเดยวกน แตจานวนหลายครง และสอบ

ทวนคาถามทใชในการสมภาษณเกยวกบผใหขอมลหลายแหลงทงจากเพอนพระสงฆและญาตโยมทอยใกลชด

กบพระสงฆ

การวเคราะหขอมล

1. ทาการตรวจสอบขอมล (Verification)

2. ทาการวเคราะหขอมล( Analyzing Data)

วธการลงรหสขอมลม 2 ขนตอน

1. การลงรหสแบบเปดกวาง(Open coding) เรมจากผศกษาไดอานบนทกภาคสนาม บนทกคา

สมภาษณ และเอกสารอน ๆ อยางละเอยดบรรทดตอบรรทด คาตอคา แลวจงทาการวเคราะหขอความ เพอ

ทาการรวบรวมแนวคดทเหมาะสมกบขอมลทมอย แลวใสรหสคาของขอมลภายในตวแปรหลก หวขอหลก

(Core categories) และลงรหสขอมลเปนหวขอรอง(Sub-categories) เชนหวขอหลกวา “ประสบการณของ

พระสงฆทปวยเปนเบาหวาน” หวขอรอง กเชน “กอนปวยพระสงฆมประสบการณการปวยเปนโรคเบาหวาน

เปนอยางไร” หรอ “หลงปวยพระสงฆมประสบการณการปวยเปนโรคเบาหวานเปนอยางไร” เปนตน

2. การลงรหสแบบแกน (Axial coding) นาขอมลทไดมาจากขนตอนแรก มาเชอมโยงกน Categories

ตวอน ๆ เพอดความสมพนธของตวแปรดงตอไปน คอดบรบท /เงอนไขของความสมพนธ/ความเปนเหตเปนผล

ตอกนและกน/ การปฏสมพนธตอกนและกน เพอใหเกดความเขาใจเกยวกบปรากฏการณทางสงคม เชน

237

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

พระสงฆใหความหมายความเจบปวยอยางไรและมรปแบบการและกระบวนการจดการกบความเจบปวยภายใต

กระบวนการปฏสมพนธทางสงคมในลกษณะใดบาง?

ขอคนพบ

ประสบการณการปวยเปนโรคเบาหวานของพระสงฆทง 16 ราย ลวนตกอยภายใตอทธพลของการ

ปฏสมพนธและการใหความหมายของสงคม(ผอน) แทบทงสน กลาวคอ กระบวนการปฏสมพนธไดเขาไปม

บทบาทตงแตการรบรความผดปกตของพระสงฆ การตดสนใจจะไปตรวจหรอขอรบการวนจฉย การมความ

ทกข การถกตตรา การใหความหมาย การตดสนใจเปลยนวธการรกษา ไปจนกระทง การใชชวตอยกบ

โรคเบาหวาน โดยการปฏสมพนธทางสงคมไดเขามามบทบาททสาคญตออยางมากตอการจดการกบ

โรคเบาหวานและประสบการณการปวยเปนโรคเบาหวานของพระสงฆ ดงทจะไดอธบายดงตอไปน

1. การรบรความผดปกตของพระสงฆเกดขนจากผอนมากกวาตวของพระสงฆเอง คอ การรบรความ

ผดปกตของพระสงฆโดยมากมกขนเกดจาก บคคลใกลชดของพระสงฆมากกวาเจาหนาทการแพทยหรอตว

ของพระสงฆเอง ดงทหลาย ๆ คนเขาใจวาเจาหนาททางดานการแพทยจะเปนผคนพบความผดปกตของผปวย

ไดเพยงเทานน แตทวาในความเปนจรง กลมบคคลทอยใกลชดกบพระสงฆตางหากทเปนผทสามารถคนพบ

ความผดปกตไดกอนทจะไปทาตรวจกบเจาหนาทการแพทย ดงทผลสรปของการศกษาครงนพบวาบคคลท

สามารถรบรไดถงความผดปกตเปนอนดบแรกกคอ มารดา อนดบสองคอ ญาตพนอง อนดบสามคอ เพอน

อนดบสคอ ญาตโยม และทายสดกคอหมอ เปนผคนพบความผดปกต

2. การตดสนใจไปตรวจของพระสงฆไดรบอทธพลจากผอนในการตดสนใจไปตรวจมากกวาตว

พระสงฆเอง คอ การตดสนใจไปตรวจมโดยทวไปของพระสงฆมกไดรบอทธพลจากผ อน เชน บคคลใน

ครอบครว ญาตโยม เพอนพระสงฆ เจาอาวาส และหมอตามลาดบ โดยบคคลทเปนผอนเหลานไดมสวนและท

สาคญอยางมากตอการตดสนใจทพระสงฆจะไปตรวจหรอขอรบคาวนจฉยจากเจาหนาทการแพทย ซงจาก

การศกษาครงนพบวาพระสงฆโดยมากไดใหความความสาคญกบเงอนไขของการปฏสมพนธกบทางสงคมกบ

บคคลอนดวยเหตผล 5 ประการ คอ 1. ตองการสรางความสบายใจใหกบบคคลในครอบครว 2. กลววาผอนจะ

เขาใจผดหรอตตราตนเองไปในทางไมด 3. กลววาอาการทเกดขนจะสรางปญหาใหกบผอน 4. กลววาเจา

อาวาสจะมองไมด และ 5. กลวหมอจะวา

3. การไดรบความทกขเปนความทกขทเกดขนจากการใหความหมายของสงคม มากกวาความทกขท

เกดขนจากเจาหนาทการแพทย คอ โรคเบาหวานเปนโรคทาใหเกดความทกขโดยแทจรง จากผลของการศกษา

ครงนแมวาพระสงฆหลายรปจะใหคาตอบวาการปวยเปนโรคเบาหวานเปนเปนความทกขทเกยวของกบความ

ผดปกตภายในรางกายตามแนวคดทางดานการแพทย แตความทกขจากการปวยเปนโรคเบาหวานของ

พระสงฆโดยมากในการศกษาครงนกบพบวา พระสงฆมความทกขทซาซอนมากกวาความทกขของฆราวาส

หรอญาตโยมโดยทวไป โดยมทกขอกชนหนงทเรยกวาทกขจากการใหความหมายของสงคมของญาตโยมหรอ

ผอนทมตอตนเอง เชน ความทกขจากการสญเสยความนาเชอถอและการเลอมใสศรทธา ความทกขจากการ

238

P r o c e e d i n g s

ถกเขาใจผดในสายตาผอน ความทกขจากตองกลายเปนภาระของญาตโยม ความทกขจากตองสญเสยการ

ปฏสมพนธกบเพอนพระสงฆ และความทกขจากการทตองคอยปกปดอาการกบผอน

4. การไดรบการตตราเปนการตตราทเกดขนจากการตตราของผอนมากกวาการตตราทเกดขนจาก

ตนเอง คอ โรคเบาหวานนถงแมวาจะไมใชโรครายแรงหรอเปนโรคทสงคมรงเกยจ อยางทหลายคนเขาใจ

แตวาโรคนเปนโรคทมกจะหรอตาหนจากผอนได อนเนองมาจากการทพระสงฆจาตองเขาไปมสวนรวมกบ

สงคมของกลมพระสงฆเอง และกบกลมของสงคมของญาตโยม จงทาใหพระสงฆทปวยเปนโรคเบาหวาน มก

ถกสงคมตาหนหรอถกตตราหรอถกมองในแงลบจากผอน เพราะการปวยเปนโรคเบาหวานของพระสงฆน

โดยมากมกไมมพยาธสภาพ หรอเปนบาดแผลทใหเหนไดชดเจนเหมอนกบการปวยดวยโรคเฉยบพลนอนๆ ดวย

เหตนพระสงฆทปวยเปนโรคเบาหวานหลายรปจงมกถกเขาใจผดและถกตตราจากผอน เชน ถกมองวาเปนพระ

ขเกยจ ถกมองวาเปนพระเรองมาก ถกมองวาเปนพระไมสารวม ถกมองวาเปนพระทเอาเปรยบคนอน และถก

มองวาเปนพระทศลหรอมศลดางพรอย

5. การใหความหมายของการปวยเปนโรคเบาหวานเกดขนจากการใหความหมายของผอนมากกวา

ความหมายของตนเอง คอ พระสงฆหลายรปไดใหความหมายของการปวยเปนโรคเบาหวานจากประสบการณ

ของผอนทตนเองไดมสวนเขาไปปฏสมพนธดวยอาทเชน จากเจาหนาททางการแพทยหรอบคคลทเคยปวย

กลาวคอพระสงฆทปวยเปนโรคเบาหวานเหลานไดเคยผานการปฏสมพนธผทเคยปวยมาแลว ดงนนพระสงฆ

จงไดรบอทธพลจากผอนในการตความหรอใหความหมาย เชน เปนโรคทไมรสาเหตแนชด (เปนการตความของ

เจาหนาทการแพทย) เปนโรคทไมแนนอน (เปนการตความของผทเคยปวย) เปนโรคทรกษาไมหาย (เปนการ

ตความของเจาหนาทการแพทย) และเปนโรคททก ๆ คนม (เปนการตความของผทเคยปวย)

6. การเปลยนวธการรกษากเกดขนจากอทธพลของผอนมากกวาตนเอง คอ นอกจากวธการรกษา

ดวยแพทยแผนปจจบน ดวยการกนยา ฉดยา หรอการควบคมอาหาร และการออกกาลงกาย ในระยะแรกของ

การรกษาแลว เมอพระสงฆรกษาไปไดสกระยะเวลาหนง พระสงฆทปวยดวยโรคเบาหวานกสามารถทจะ

ประเมนผลของการรกษาไดดวยตนเอง รวมทงจากการใหความหมายวาเปนโรคทไมรสาเหตแนชด เปนโรคท

ไมแนนอน เปนโรคทรกษาไมหาย และเปนโรคททก ๆ คนม จงทาใหพระสงฆหลายรปเลอกทจะเปลยนแนว

ทางการรกษาใหมๆ โดยอทธพลทมความสาคญตอการเปลยนแนวทางในการรกษาก เชน บคคลในครอบครว

ญาตโยม เพอน และบคคลทเคยปวยเปนโรคเดยวกน โดยเหตผลทพระสงฆเปลยนแนวทางในการรกษาก เชน

โยมทรจกกนเขาแนะนามา คนทเขาเคยปวยกนแลวหาย คนในครอบครวเขาซอมาถวาย เพอนเขาแนะนามา

และโยมทเขาสนทกนถวายมา

7. การอยกบโรคเบาหวานของพระสงฆกยงอยภายใตอทธพลของผอนดวยเชนกน คอ กระบวนการ

การอยกบโรคเบาหวานของพระสงฆพบวาสาเหตทพระสงฆไมสามารถปฏบตตามคาสงแพทย และปฏบตตาม

สงทบรรทดฐานทางสงคมหรอสงทญาตโยมคาดหวงกเนองมาจากอทธพลของผอน เชน การทพระสงฆไมออก

กาลงกายตามแพทยสง กเพราะวา กลววาถาออกกาลงกายแลวจะทาใหปวยหนกกวาเดมและจะกลายเปน

ภาระของญาตโยม กลววาออกกาลงกลายแลวจะกลายเปนพระบาในสายตาของผอน กลววาออกกาลงกาย

แลวจะทาใหเปนพระไมดในสายตาของญาตโยม การทพระสงฆไมควบคมอาหารตามแพทยสง กเพราะวา ไม

ตองการเปนคนแปลกในสายตาของพระสงฆดวยกน ญาตโยมทรจกกนดเขานามาถวาย เพอฉลองศรทธาญาต

239

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

โยม พระสงฆทดไมควรเลอกฉน การทพระสงฆไมสามารถพกผอนไดตามทแพทยสง กเพราะวา กลวโยมจะวา

เปนพระขเกยจ และกลววาจะเปนพระไมดในสายตาของญาตโยม การทพระสงฆไมใชยาแพทยสง กเพราะวา

กลววาใชแลวจะตองตดยา กลววาญาตโยมจะมองไมดในขณะทใชยา การทพระสงฆไมไปหาหมอตามแพทยสง

กเพราะวา กลววาหมอจะวา “วาทาไมจงไมปฏบตตามคาสงหมอ” กลววาจะทาใหญาตโยมตองลาบากในการ

พาไป การทพระสงฆไมแกไขอาการทนทเมอเกดอาการตามคาสงแพทย กเพราะวา กลววาอาการของตนจะ

สรางปญหาใหกบญาตโยม กลววาญาตโยมจะมองตนเองไมด การทพระสงฆไมออกบณฑบาตตามบรรทด

ฐานของสงคมหรอตามทญาตโยมคาดหวง กเพราะวา กลววาอาการจะเกดขนและเปนปญหากบญาตโยมทรบ

บาตร กลววาอาการทเกดขนจะรนแรงและภาระกบญาตโยมทคอยดแล การทพระสงฆไมยอมรบกจนมนตตาม

บรรทดฐานของสงคมหรอตามทญาตโยมคาดหวง กเพราะวา กลววาการจะเกดขนและเปนปญหากบญาตโยม

ทมานมนต การทพระสงฆไมเดนทางไปรบการรกษาดวยรถประจาทางหรอพาหนะทประหยดตามทบรรทด

ฐานของสงคมหรอตามทญาตโยมคาดหวง กเพราะวา กลวญาตโยมจะลาบากใจทตองลกใหตนเองนง กลววา

จะทาใหรถประจาทางเขาขาดรายได กลววาจะไปสรางปญหาใหกบญาตโยมในขณะทเกดอาการ

สรปวา ประสบการณการปวยเปนโรคเบาหวานแบงออกเปน 7 ขนตอนดวยกน คอ 1.การรบรความ

ผดปกต 2. การตดสนใจไปตรวจ 3. การมความทกข 4. การถกตตรา 5.การใหความหมาย 6. การตดสนใจ

เปลยนวธการรกษา และ 7. การอยกบเบาหวาน โดยผลของการศกษารปแบบการปฏสมพนธ และการให

ความหมายทางสงคม และอทธพลของผอนมผลตอการจดการกบโรคเบาหวานของพระสงฆ โดยพระสงฆให

ความสาคญกบผอน(ญาตโยม)มากกวาเจาหนาทการแพทยหรอหรอตวของพระสงฆเอง กลาวคอ พระสงฆ

รบรความผดปกตในการปวยได จากมารดาเปนอนดบแรก อนดบทสองคอญาตพนอง อนดบสามคอญาตโยม

และอนดบสดทายคอหมอ พระสงฆตดสนใจไปตรวจกเนองดวยอทธพลของผอน เชน พระสงฆตองการสราง

ความสบายใจใหกบบคคลในครอบครว กลวผอนจะเขาใจผดหรอตตราตนเองไปในทางไมด กลววาอาการท

เกดขนจะสรางปญหาใหกบผอน กลววาเจาอาวาสจะมองไมด และกลวหมอวา พระสงฆมความทกขจากการ

ใหความหมายของสงคมมากกวาการใหความหมายของเจาหนาทการแพทย เชน ความทกขจากการสญเสย

ความนาเชอถอและการเลอมใสศรทธา ความทกขจากการถกเขาใจผดในสายตาผอน ความทกขจากตอง

กลายเปนภาระของญาตโยม ความทกขจากการปฏสมพนธกบเพอนพระสงฆ และ ความทกขจากการตองคอย

ปกปดอาการกบผอน พระสงฆถกตตราจากผอนมากกวาตนเอง เชน ถกมองวาเปนพระขเกยจ ถกมองวาเปน

พระเรองมาก ถกมองวาเปนพระไมสารวม ถกมองวาเปนพระทเอาเปรยบคนอน และถกมองวาเปนพระทศล

หรอมศลดางพรอย พระสงฆใหความหมายการปวยจากผอน เชน มองวาเปนโรคทไมแนนอน เปนโรคทไมร

สาเหต เปนโรคทรกษาไมหายและเปนโรคททกๆ คนม พระสงฆเปลยนวธการรกษากเนองดวยอทธพลของผอน

เชน โยมทเขารจกกนเขาแนะนามา คนเขาเคยปวยกนแลวหาย คนในครอบครวเขาซอมาถวาย เพอนเขาแนะมา

และโยมทสนทกนเขาถวายมา และแมแตการอยกบโรคเบาหวานของพระสงฆเองกลวนอยภายใตอทธพลของ

ผอนดวย เชน การออกกาลงกาย การควบคมอาหาร การพกผอน การใชยา การไปหาหมอ การแกไขอาการ

การออกบณฑบาต การรบกจนมนต และการเดนทางไปรกษา

240

P r o c e e d i n g s

ขออภปราย

1. การศกษาครงนพบวา ประสบการณการปวยเปนโรคเบาหวานในเรองของการรบรความผดปกต

ของพระสงฆกอนปวยเปนเบาหวานไมใชแคการรบรความผดปกตทางรางกายอยางท ขวญใจ ถมยามงคลและ

คณะ,2551 กลาวอางไวในการศกษาประสบการณการดแลตนเองของพระสงฆโรคเบาหวานทสามารถควบคม

นาตาลในเลอด วามอาการหนามดใจสน เหมอนจะเปนลม กระหายนา หวบอย ปสสาวะบอย ปลอยไวมมดขน

เปนแผลแลวรกษาใหหายไดชา ชาทตามปลายมอปลายเทา เพยงเทานน แตการศกษาครงนไดมพบวา การรบร

ความผดปกตของพระสงฆทปวยเปนเบาหวานนนยงมมตทางดานสงคมเกยวของอยดวย โดยหลกของการ

ปฏสมพนธทางสงคมไดเขามามบทบาทตอการรบรความผดปกตกอนปวยเปนโรคเบาหวานจากการเฝาสงเกต

ของบคคลทอยใกลชดกบพระสงฆ เชนมารดา ญาตพนอง เพอน ญาตโยม ไดถอวามบทบาททสาคญตอการ

รบรถงความผดปกตกอนปวยเปนโรคเบาหวานของพระสงฆ

2. หวขอทใชในการศกษาประสบการณกบการปวยเปนโรคเบาหวาน มความแตกตางจากในอดตท

ผานมาคอ กลาวคอ กมลวรรณ กองฉนทะและคณะ,2548 ไดแบงหวการศกษาไว 4 หวขอคอ 1. ชวงรบร

ความผดปกต 2. ชวงแสวงหาคาตอบ 3. ชวงการปรบตวปรบใจยอมรบ และ4.ชวงการอยกบเบาหวาน ในขณะ

ทนงนช โอบะและคณะ, 2551 ไดแบงหวขอในการศกษาเกยวกบประสบการณการปวยเปนโรคเบาหวาน ไว 3

หวขอคอ 1. การปวยเปนเบาหวาน 2. การเปลยนผานภายหลงจากการปวยเปนเบาหวาน และ 3. การจดการ

กบความเจบปวยเบาหวาน สวน Joan Thoman,2009 ไดแบงหวในการศกษาเกยวกบโรคเบาหวานชนดท 2 ไว

4 หวขอคอ 1. การไดรบการวนจฉย 2. การตดสนใจ 3. การเปลยนแปลงพยาธสภาวะของโรค 4. การใชชวต

อยกบผลลพธของโรคเบาหวาน สวน Mary Cappelle, 2010 ไดศกษาแบงหวในการศกษาโรคเบาหวานชนดท 2

ไว 4 หวขอคอ 1. การเรมตน 2. การเปลยนผานไปสอนาคต 3. การอธบายเกยวกบการรกษา และ 4. การ

แสวงหาความหมายทลกซงกวาเดม สวน ขวญใจ ถมยามงคลและคณะ,2551 ไดศกษาประสบการณการปวย

เปนโรคเบาหวานในพระสงฆทสามารถควบคมระดบนาตาลในเลอดได ไว 4 หวขอคอ 1. การรบรกอนปวยเปน

2. การใหความหมายกบโรคเบาหวาน 3. ความรสกภายหลงการปวยเปนเบาหวาน และ 4. การรกษา

จงเหนไดวารปแบบหวขอทใชในการศกษาประสบการณการปวยเปนโรคเบาหวานนนนอยสดกคอ 3

หวขอ และมากสดกคอ 4 หวขอ โดยในแตละหวขอกจะมความละเอยดหยาบทแตกตางกน ซงโดยสวนมากผท

ศกษาประสบการณกบโรคเบาหวานมกจะเนนหนกไปทเรองของการอยกบโรคเบาหวาน และวธการจดการกบ

โรคเบาหวานเสยเปนสวนใหญ โดยการศกษาทผานมายงขาดการนาแนวคดอทธพลการปฏสมพนธเชงสงคม

เขาไปมสวนรวมในศกษา ซงงานวจยนครงนผวจยไดใชแนวคดการปฏสมพนธเชงสงคมเขามามสวนในการ

ตความหรอใหความหมายกบการจดการศกษาในการศกษาประสบการณการปวยเปนโรคเบาหวานของ

พระสงฆ ซงทาใหเพมมตหวขอใหความละเอยดและลมลกทางสงคมทเพมมากขนกวาเดมถง 7 หวขอ คอ

1. การรบรความผดปกต 2. การตดสนใจไปตรวจ 3. การมความทกข 4. การถกตตราจากสงคม 5. การให

ความหมาย 6. การตดสนใจเปลยนวธการรกษา 7. การอยกบเบาหวาน

3. การตดสนใจไปตรวจของพระสงฆ ไมไดขนอยกบเรองของคาใชจาย และระยะทางในการเดนทาง

ไปขอรบการตรวจหรอรบการรกษาดงทการศกษาของสาธารณสขไทยในอดตทไดศกษาถงกระบวนการและ

สาเหตของการทบคคลตดสนใจไปตรวจหรอขอรบการรกษาเพยงแคนน แตการตดสนใจไปตรวจของพระสงฆ

241

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

ยงมความเกยวของกบการใหความหมาย ของผทอยใกลชดกบพระสงฆรวมดวย เชน มารดา ญาตพนอง เพอน

ญาตโยม และเจาอาวาส ซงสาเหตทพระสงฆตดสนใจไปตรวจกเพราะ การตองสรางความสบายใจใหกบ

บคคลในครอบครว การกลววาผอนจะเขาใจผดหรอตตราตนเองไปในทางไมด การกลววาอาการทเกดขนจะ

สรางปญหาใหกบผอน การกลววาเจาอาวาสจะมองไมด และ การกลวหมอจะวา เหลานลวนเปนสาเหตในการ

ตดสนใจไปตรวจทไมยงหยอนไปกวาปจจยในเรองของคาใชจาย และระยะทางในการเดนทางของการตดสนใจ

ไปตรวจ ทเจาหนาททางดานการแพทยและเจาหนาทสาธารณสขพงทจะตองจะนามาพจารณาเปนความรและ

เขาเงอนไขตอการตดสนใจไปตรวจของพระสงฆ

4. การมความทกข นอกจากความทกขทเกดขนทางดานรางกายแลวยงมความทกขทเกดขนจาก

ความทกขทางดานจตใจทางสงคมของพระสงฆรวมดวย กลาวคอ การเจบปวยดวยโรคเบาหวานของพระสงฆ

ไมไดเปนความทกขทรมานจากภาวะแทรกซอนทงและโรคเฉยบพลนดงทแนวคดทางดานการแพทยกลาวไว

เพยงเทานน แตความทกขของพระสงฆเปนความทกขทเกดขนจากการอยรวมกบผอนภายในสงคมท ผอนได

เขามามบทบาททาใหพระสงฆพบกบความทกขซาซอนเปนความทกขทมากกวาการปวยของญาตโยมดวย

ทวไป เพราะพระสงฆจะตองพยายามรกษาสถานภาพของความเปนสงฆในสายตาของผอน ในขณะทตนเองเอง

ปวย ดงนนความทกขของพระสงฆจงเปนความทกขทซอนความทกขเขาไวดวยกนหลายชน คอทกขทงจากการ

เจบปวยทางดานรางกายแลวกยงตองทนทกขจากการตตราหรอใหการใหความหมายของผอนทมตอพระสงฆ

ดงนนกระบวนการความทกขทางสงคมของพระสงฆจงมมากกวาความทกขทางรางกายดงทแพทยเขาใจ

5. การตตราทางสงคม กบโรคเบาหวานของพระสงฆมความแตกตางจากงานศกษาของ Dawn

Marie Weiler,2007 ทไดศกษาโรคเบาหวานในผใหญทเปนชาวลาตนอพยพ พบวาผปวยถกตตราจากความคด

ของตนเอง โดยเรมตงแต การคดวาโรคทเกดขนกบตนเองเปนโรคทชวราย คอทาใหตวเองรสกสญเสยการม

ชวต ถกปฏเสธจากผอน และรสกอดอดใจเมออยกบผอน และมองวาโรคทเกดขนเปนเรองใหญ จงทาใหรสก

ละอายและรสกวาตนเองไรคา และเปนโรคททก ๆ คนรจงทาใหไมมใครตองการอยใกลชด เหลานลวนเปนการ

ตตราทเกดขนจากความคดของตวผ ปวยเองทพยายามตตราผานความคดของตนเอง ซงการศกษา

ประสบการณการเจบปวยดวยโรคเบาหวานของพระสงฆครงนไดพบวา นอกจากจะเปนการตตราทเกดจาก

ความคดของพระสงฆเองแลว การตตราของพระสงฆยงอยภายใตเงอนไขของการใหความหมายทางสงคมท

ผอนมตอพระสงฆรวมดวย เชน การถกตตราวาเปนพระขเกยจ (ซงในความเปนจรงสงคมคาดหวงวา พระสงฆ

ตองขยน) การถกตตราวาพระเรองมาก (ซงในความเปนความจรงสงคมคาดหวงวา พระตองไมเรองมาก) การ

ถกตตราวาเปนพระไมสารวม (ซงในความเปนจรงสงคมคาดหวงวาพระตองสารวม) การถกตตราวาเปนพระท

เอาเปรยบคนอน (ซงในความเปนจรงสงคมคาดหวงวา พระตองไมเอาเปรยบคนอน) การถกตตราวาเปนพระ

พระทศล(มศลไมบรบรณหรอดางพรอย) (ซงในความเปนจรงของสงคมคาดหวงวา พระจะตองมศลทบรบรณ)

6. การศกษาการใหความหมายกบการปวยเปนโรคเบาหวานของพระสงฆ ในครงนมความแตกตาง

จากการศกษาของ ขวญใจ ถมยามงคลและคณะ,2552 ทไดศกษาการใหความหมายการปวยเปนโรคเบาหวาน

ของพระสงฆทอยภายใตฐานแนวคดทางการแพทย เชน การใหความหมายวา เปนโรคทรกษาไมหายเปนโรค

เปนโรคทไมใชโรคตดตอ และเปนโรคทางพนธกรรม เหลานลวนเปนแนวคดทเกดจากแนวคดทางดาน

การแพทยพยามใหความรกบผปวยแทบทงสน แตการศกษาครงนกบพบวา มกระบวนการปฏสมพนธกบ

242

P r o c e e d i n g s

บคคลทเคยมสบการณการปวยดวยโรคเบาหวานมากอนมามสวนชวยในการใหความหมายกบความเจบปวย

ดวยเชนกน เชน การทพระสงฆใหความหมายวา โรคนเปนโรคทไมรสาเหตแนชดกเกดจากการทพระสงฆได

เคยผานการปฏสมพนธกบเจาหนาทการแพทยมาแลว การทพระสงฆใหความหมายวา โรคนเปนโรคทเกดขน

ไมแนนอนกเกดจากการไดรบคาบอกเลาจากบคคลทเคยปวยมาแลว การทพระสงฆใหความหมายวา โรคน

เปนโรคทรกษาไมหาย กเนองมาจากการทพระสงฆไดเคยรบคาบอกเลาจากเจาหนาทการแพทย และการท

พระสงฆใหความหมายวา โรคนเปนโรคททก ๆ คนมกเกดจากคาบอกเลาของบคคลทเคยปวยมากอนแลว

7. การตดสนใจเปลยนวธการรกษาวธการ ไมไดเกดขนจากอทธพลของวฒนธรรมความเชอทาง

วฒนธรรมความเชอทเปนรากฐานของแนวคดของผปวยเพยงเทานนคอ อยางทงานของ Catherine A.

Chesla,Kevin M. Chun, & Christine M.L. Kwan,2009 ไดศกษาวฒนธรรมและความทาทายของครอบครวกบ

การจดการกบโรคเบาหวานชนดท 2 ในชาวจนอพยพอเมรกน พบวา อทธพลของวฒนธรรมทางครอบครวได

มผลตอกระบวนการตดสนใจเปลยนกระบวนการรกษา โดยผอพยพทเหลานมมกมมมมองทเปนลบกบการ

รกษาดวยแพทยแผนตะวนตกและมกใหความสาคญตอวธการรกษาดวยพชสมนไพรหรอการฝงเขมตาม

แนวคดทางวฒนธรรมของแพทยจนมากกวา แตการศกษาในประสบการณการตดสนใจเปลยนวธการรกษาใน

ครงนไดคนวา กระบวนการเปลยนแปลงแนวทางในการรกษาของพระสงฆไมไดขนอยกบแนวคดทางวฒนธรรม

เพยงเทานน แตทวาการเปลยนแปลงแนวทางในการกษากบขนอยกบกระบวนการปฏสมพนธกบบคคลทอย

ใกลชดกบพระสงฆ เชน การทพระสงฆรสกเกรงใจญาตโยมทมาแนะนา พระสงฆจงเปลยนแนวทางในการ

รกษา การทพระสงฆตองการสรางความสบายใจใหกบบคคลในครอบครวพระสงฆจงเปลยนแนวทางในการ

รกษา การทพระสงฆตองการเอาใจหรอสรางความสบายใจใหกบญาตโยม พระสงฆ จงเปลยนแนวทางในการ

รกษา

8. การอยกบเบาหวาน ในการศกษาครงนพบวามความแตกตางจากการศกษา ของกมลวรรณ

ทองฉนทะ,2548 ทพบวากระบวนการอยกบโรคเบาหวานมดวยกน 7 ประการคอ การเปลยนแปลงทาง

รางกาย การเปลยนแปลงทางอารมณ การเปลยนแปลงในททางาน การเปลยนแปลงของความสมพนธภายใน

ครอบครว การเปลยนแปลงทางดานการเขาสงคม การเปลยนแปลงทางดานการมเพศสมพนธ และการจดการ

กบโรคเบาหวาน ในขณะทการศกษาครงนพบวาการอยกบโรคเบาหวานของพระสงฆมดวยกน 9 ประการคอ

การออกกาลงกาย การควบคมอาหาร การพกผอน การใชยา การไปหาหมอ การแกไขอาการ การออก

บณฑบาต การรบกจนมนต และการเดนทางไปรกษา ซงจากการศกษาครงนยงพบอกวารปแบบของการ

ปฏสมพนธของผอนไดเขามามบทบาทกบการจดการกบโรคเบาหวานในพระสงฆ เชน การทพระสงฆไมออก

กาลงกาย กเนองจากเงอนไขของการปฏสมพนธ เชน กลววาถาออกกาลงกายแลวจะทาใหปวยหนก

กวาเดมและจะเปนภาระของญาตโยม กลววาออกกาลงกายแลวจะกลายเปนพระบาในสายตาของผอน กลววา

ออกกาลงกายแลวจะทาใหเปนพระไมดในสายตาของญาตโยม เปนตน

243

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

ขอเสนอแนะ

1. เจาหนาททางดานการแพทยและเจาหนาททางดานสาธารณสขควรทจะทาความเขาใจถงรปแบบ

ของการปฏสมพนธของบคคลพระสงฆและความสมพนธของบคคลใกลชดกบพระสงฆวามผลตอการตดสนท

จะไปตรวจและรกษาของพระสงฆรวมดวย

2. ควรสนบสนนใหเจาหนาททางการแพทยทาความเขาใจเกยวเงอนไขของการปฏสมพนธทางสงคม

ของกลมพระสงฆทมผลตอการจดการรกษา การตตรา และความทกข เพอใหลดปญหาความขดแยงในการ

ปฏบตจรงและทาใหพระสงฆกลาทจะเปดใจถงสาเหตทแทจรงในการใชชวตอยกบโรคเบาหวาน

3. ควรสนบสนนใหญาตโยมและบคคลคนใกลชดกบพระสงฆทาความเขาใจเกยวกบเงอนไขของการ

ปฏสมพนธทางสงคมวามผลตอการจดการกบโรคเบาหวานของพระสงฆเพอลดความเขาใจผดและลดความ

ขดแยงและการถกตตราและความทกขกบการใชชวตอยกบโรคเบาหวานของพระสงฆ

4. ควรสนบสนนใหมการวจยเพมเตมเกยวกบ การใหความหมาย และการตความเกยวกบ

ประสบการณความเจบปวยทเกดขนในชวตประจาวนของพระสงฆทเปนหนวยยอยเพมมากขน

5. ควรทาการศกษาประสบการณเกยวกบโรคเบาหวานของพระสงฆในบรบทของสงคมอนๆ ทไมได

แคอยบรบทของบาน วด และโรงพยาบาล เชน อาจจะทาการศกษาในบรบทของการเดนทาง หรอบรบทของ

การทางานกจะทาใหเราเขาในสถานการณและรปแบบการจดการกบความเจบปวยของพระสงฆไดมากกวาน

6. ควรทาการศกษาเฉพาะกรณของพระสงฆทปวยเปนโรคเบาหวานอยางเดยวแยกกบการศกษา

พระสงฆทปวยเปนโรคอนรวมดวย กจะทาใหเหนไดวาอะไรคอปญหาทเกดขนจากประสบการณของ

โรคเบาหวานทแทจรงไดมากกวาน

7. ควรทาการวจยกลมบคคลททมความเกยวของกบการจดการโรคเบาหวานของพระสงฆใหเพมขน

มากกวานเพอทาใหเราเหนภาพของการปฏสมพนธทหลากหลายในการจดการกบโรคเบาหวานของพระสงฆ

8. ควรทาการศกษาในพระสงฆทมลกษณะทางประชากรทคลายคลงกนใหมากกวาน เชน ในเรอง

ของระยะเวลาปวย และลกษณะการรกษา ระดบอาย พรรษา สถานะภายในวด กจะทาใหเราเหนภาพท

แตกตางจากวจยนได

9. การศกษาในงานวจยครงนอาจไมใชภาพรวมใหญของพระสงฆไทยโดยรวมทงประเทศ แตเปน

การศกษาเพอใหเขาใจสถานการณชวตของพระสงฆกบประสบการณการปวยเปนเบาหวานในระดบขนาดเลก

เพอสรางเปนรากฐานในวางนโยบายภาพรวมใหญของพระสงฆไทยในระดบเทศตอไป

บรรณานกรม

กมลวรรณ กองฉนทะและคณะ.(2548).อยกบเบาหวาน: ประสบการณและการจดการความเจบปวย

ของ ผปวยเบาหวาน.วทยานพนธปรญญาสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต สาขาสาธารณสขศาสตร

มหาวทยาลยนเรศวร

งานเวชระเบยนและสถต กลมงานเทคโนโลยสารสนเทศฯ. (2543-2552). สรปสถตโรงพยาบาลสงฆ ตงแต

ปงบประมาณ 2543-2552. กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข

244

P r o c e e d i n g s

ขวญใจ ถมยามงคล.(2552). รายงานการวจยเรอง “ประสบการณการดแลตนเองของพระสงฆ

โรคเบาหวานทสามารถควบคมระดบนาตาลในกระแสเลอดได”.กลมภารกจบรการวชาการ

โรงพยาบาลสงฆกรมการแพทยกระทรวงสาธารณสข 2552

นงนช โอบะ,ชลกร ดานยทธ และสมจตร ชยรตน.(2551).รายงานการวจย ประสบการณความเจบปวยของ

ผปวยเบาหวาน.ไดรบทนอดหนนการวจยจากงบประมาณรายได คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลย

นเรศวร พ.ศ.2545

Catherine.A.Chesla,Kevin M.Chun&Christine M.L. Kwan.(2009). Cultural and Family challenges to

managing type 2 diabetes in immigrant Chinese Americans.Diabetes care. Volume 32, Number

10 2009. (pp.1812-1816)

Dawn Marie Weiler.(2007).The socio-cultural influences and process of living with diabetes for

the migrant Latino Adult. A dissertation submitted to the Faculty of the college of nursing in

partial fulfillment of the requirements for the degree of Doctor of Philosophy in the Graduate

college The University of Arizona

Joan Thoman. (2009). The process by which persons with type 2 Diabetes manage their

disease. A dissertation submitted to the Kent State University College of Nursing in partial

fulfillment of the requirements for the degree of Doctor of Philosophy

Mary Cappelle.(2010).Type 2 Diabetes mellitus beliefs and experiences. A Clinical paper submitted

in partial fulfillment of the requirements for the degree of Master of Science in Nursing Family

Nurse Pracitioner at University of Wisconsin Oshkosh

245

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

ฮญาบในบญญตอสลาม ศกษาทรรศนะของนกวชาการอสลาม และนกศกษามสลมะฮใน

กรงเทพมหานคร

HIJAB IN ISLAM, A STUDY OF THE OPINION OF ISLAMIC SCHOLARS AND MUSLIMAH

STUDENTS IN UNIVERSITIES IN BANGKOK.

มารยา ยงวฒนไกร

คณะสงคมศาสตรและมนษยศาสตร สาขาศาสนาเปรยบเทยบ

มหาวทยาลยมหดล

mar_yamy@hotmail.com

บทคดยอ

งานวจยนเปนการศกษาเชงคณภาพมวตถประสงค 3 ประการ คอ 1. เพอศกษาการแตงกายฮญาบใน

บญญตอสลาม 2. เพอศกษาทศนคตเรองฮญาบของนกวชาการอสลามสายซนนะฮในกรงเทพมหานคร

3. เพอศกษาทศนคตเรองฮญาบของนกศกษามสลมะฮ (สตรมสลม ) ท ศกษาในมหาวทยาลยใน

กรงเทพมหานคร ขอมลไดจากการศกษาคมภรอลกรอาน อลหะดษ และเอกสารทเกยวของประกอบกบการ

สมภาษณเชงลกนกวชาการอสลาม และนกศกษาสตรมสลมในกรงเทพฯ

จากการวจยพบวาในดานหลกการ การคลมฮญาบในบญญตสาหรบสตรมสลม วาดวยการแตงกาย

อยางมดชด และประกอบดวยจรยธรรมการครองตนของสตร อนมงสการสารวมทางเพศ การปกปองผสวมใส

สงคม และผลประโยชนดานตางๆ มความเหนทแตกตางกนบางในระหวางนกนตศาสตรวาดวยเรองขอบเขต

ของรางกายทตองปกปด นกวชาการอสลามทรวมวจยทงหมดมความเหนสอดคลองกบหลกการดงกลาว

เหนวามสลมะฮอยภายใตบญญตทตองยดถอฮญาบและอาจเลอกขอบเขตการแตงกายทสอดคลองกบ

ทรรศนะจากการตความคมภรลกษณะใดกไดโดยไมถอวาผดบญญตศาสนา สวนนกศกษามสลมะฮมการ

ปฏบตตามหลกการฮญาบ เนองมากจากการสนบสนนและการเอออานวยจากครอบครวทมการปฏบตตาม

หลกการศาสนา ภมลาเนาของนกศกษาและการเรยนรทไดจากสถาบนทางสงคมเหลานน นกศกษามสลมะฮ

เหนวาการคลมฮญาบเปนหนาทของมสลมะฮทกคน ทใหประโยชนสอดคลองกบหลกการทางศาสนา ทรรศนะ

ของนกวชาการ และสงคมปจจบนทกาลงเปลยนแปลง

คาสาคญ: ฮญาบ, เอาเราะฮ, มะฮรอม, มสลมะฮ, อลกรอาน, ซนนะฮ, นกวชาการอสลาม

246

P r o c e e d i n g s

Abstract

This research is a qualitative study to investigate three objectives. They are 1) to study the hijab

dress code under the tenets of Islam; 2) to study the opinion of Sunni scholars in Bangkok on hijab dress;

3) to study the opinion of Muslimah (female Muslim) university students in Bangkok on hijab dress. The

research data was collected from Al Quran, Al Hadith, and related documents as well as in-depth

interviews of Islamic scholars and Muslimah students in Bangkok.

According to the research, it is found that in terms of the Islamic principle, the wearing of a hijab

under the Islamic dress code for Muslim women prescribes decent dressing as well as ethical behavior

that leads to sexual modesty, protection of the wearer and society, and other various benefits. Opinions

differ somewhat among Islamic legal experts as regards the extent of the female body that is supposed

to be concealed. All of the Islamic scholars are of the opinion that Muslimah are subject to the hijab dress

code, but may choose the extent of dress that conforms to the views derived from the interpretations of

the holy books in any fashion without being regarded as breaching the code. On the other hand,

Muslimah students comply with the hijab dress code because they have been encouraged by their

families, they practice according to religious principles, they follow what people do where they are

from, and they follow what they have learned from social institutions. In addition, the students

interviewed are of the opinion that wearing a hijab is a duty of every Muslim woman and doing so

generates benefits in conformity to religious principles, the concurrent views of scholars, and changing

society.

Key Words: Hijab, Awrah, Mahram, Muslimah, Al Quran, Sunni, Islamic scholars

บทสรปงานวจย

หลกการและเหตผล

อสลามในประวตศาสตรเปนชอศาสนาทศาสดามฮมมด ประกาศเมอตนครสตศตวรรษท 7

ในคาบสมทรอาหรบ และไดแผขยายเปนศาสนาสากลในปจจบน ในแงสาระสาคญอสลามหมายถงการจานน

ตอพระเปนเจาพระองคเดยวคอ อลลอฮ และหมายถงสนต ผทนบถอศาสนาอสลามเรยกวามสลมซงหมายถง

ผทจานนตออลลอฮ และผทมหรอใหสนต

การจานนนนมอยดวยกนสองแบบคอ การจานนทางรางกาย และการจานนทางจตใจ กลาวคอมสลม

ตองมความศรทธาในหลกความเชอตามคาสอนของศาสนาและปฏบตตามสงทพระองคอลลอฮทรงไดทรงม

บญญตไว ซงนนถอวาเปนการจานนอยางแทจรง สงคมมสลมมทงเพศชายทเรยกวามสลม และเพศหญงซง

เรยกวามสลมะฮ ในการศกษาเรองฮญาบจะวาดวยเรองการจานนทางรางกาย ในสวนการปฏบตตาม

247

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

ขอบญญตการแตงกายของสตรมสลม ฮญาบเปนผาทสตรมสลมใชคลมศรษะ ไหล และหนาอก(Cowan J. M.,

1976: 156) ซงเปนอกบญญตหนงทอลลอฮไดสงใชใหสตรมสลมปฏบตตาม

คาวา “ฮญาบ” เปนทรจกและเปนทเขาใจกนโดยสามญวาเปนชดคลมผมในการแตงกายของมสลมะฮ

หรอของผหญงทนบถอศาสนาอสลาม ความเขาใจเชนนยงไมตรงกบความหมายอนสมบรณของ “ฮญาบ”

ในอสลามซงมขอบเขตทกวางและครอบคลม การใชชวตในหลายแงมม

เนองจากวาในปจจบนมความตนตวในกลมของเยาวชนหนมสาวในปจจบนและ หนกลบไปปฏบตตาม

ในหลกบญญตเปนอนมาก อยางไรกตามในเรองการแตงกายมทรรศนะทแตกตางกนอยวาขอบเขตของการ

แตงกายนนมเพยงใด เพราะฉะนนในเรองนจงมขอถกเถยงกนอย วา การแตงกายทถกตองเปนเชนใด

เพราะฉะนน สงคมมสลมจงใหความสาคญกบการตความ และบญญตเรองน โดยองไปถงคาอธบาย

ขอบญญตเรองน คาบญญตของนกวชาการในสมยแรกผานผรในปจจบน นอกจากนนการปฏบตขอบญญต

เรองฮญาบในปจจบน มคาอธบายถงเหตผลความจาเปนและ ความสาคญอยางกวางขวาง

เพราะฉะนนการศกษาเรองนนอกจากจะชวยใหเกดความเขาใจในเรองฮญาบอยางกวางขวางและ

ลกซงนน ยงเปนประโยชนในการเสนอทางเลอกในการนาขอบญญตมาใช และเขาใจถงเหตผลของการตความ

และการยดถอแนวทรรศนะตอขอบญญตดงกลาวซงจะชวยสรางความเขาใจอนดระหวางผยดถอขอปฏบต

เดยวกนในลกษณะทแตกตางกน

ในการศกษาเรองนผวจยมงพจารณาวาบญญตฮญาบในแงทมา ความหมาย เจตนารมณ และ คณคา

จากคมภรหลกของศาสนาอสลามคออลกรอาน และอลหะดษ ซงมการตความจากผทรงความรในแงมมตางๆ

ประกอบกบผลของบญญตเรองนทปรากฏในทรรศนะของนกวชาการมสลมและนกศกษาสตรมสลม หรอมสล

มะฮในประเทศไทยโดยกาหนดวตถประสงค ขอบเขต และ ระเบยบวธวจยไวดงน

วตถประสงคในการศกษาวจย

1. ศกษาแนวความคด และการแตงกายฮญาบในบญญตอสลาม

2. ศกษาทรรศนะเรองฮญาบของนกวชาการอสลามสายซนนะฮในกรงเทพมหานคร

3. ศกษาทรรศนะเรองฮญาบของนกศกษามสลมะฮทศกษาในมหาวทยาลยในกรงเทพมหานคร

วธการศกษา

การวจยเรอง “ฮญาบในบญญตอสลาม ศกษาทรรศนะของนกวชาการอสลาม และนกศกษามสลมะฮ

ในกรงเทพมหานคร” เปนการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) ประกอบดวย

248

P r o c e e d i n g s

การวจยภาคเอกสาร

1. เอกสารชนปฐมภม (Primary Sources) ศกษาจากคมภรอลกรอาน อลหะดษ และตาราทาง

นตศาสตรอสลาม

2. เอกสารชนรอง (Secondary Sources) ศกษาจาก หนงสอ งานเขยนหรองานวจยของนกวชาการ

อสลามตางๆ เอกสาร วารสาร บทความ วรรณกรรมทเกยวของ และเอกสารทางอเลกทรอนก

การวจยภาคสนาม (Field Research)

การวจยสวนนอาศยการสมภาษณประกอบกบการสงเกตนกวชาการอสลาม และนกศกษามสลมะฮ

ศกษาในมหาวทยาลยในกรงเทพมหานคร โดย สมภาษณนกวชาการอสลาม จานวน 10 คน และสมภาษณ

นกศกษามสลมะฮ จานวน 20 คน

เหตผลทเลอกทรรศนะของนกวชาการอสลาม เพราะเปนผทมความรความเขาใจเกยวกบหลกการทาง

ศาสนาและความรทางบทบญญตของการแตงกายในอสลามเปนอยางด ตลอดจนการมองในภาพรวมของ

สงคมไทยไดเปนอยางดแมวาจะเปนในเรองของปญหาและมทางออกของปญหาทเกดขนในความคดของบคคล

ทวไป และสามารถชแจงขอเทจจรงได

นกศกษามสลมะฮ เจาะจงเลอกนกศกษาทมภมลาเนาในภาคตางๆของประเทศไทยทเขามาศกษาใน

มหาวทยาลยในกรงเทพมหานคร เพอใหเกดความหลากหลาย

การสมภาษณทงสองกลมใชวธการสมภาษณแบบเชงลก (In-depth interview) โดยการสมภาษณแบบ

ไมเปนทางการทมการวางแนวคาถามเอาไวกอนลวงหนา (Semi standardized Interview) โดยใชเครองบนทก

เทป บนทกคาใหสมภาษณ และมการจดบนทกในประเดนทสาคญเพอใหไดรายละเอยดเพมเตมมากยงขน เพอ

หาขอสรปจากทศนคตตางๆ จากผใหสมภาษณ จากนนจงนาขอมลจากการสมภาษณมาเปรยบเทยบและสรป

เปนภาพรวม

การวเคราะห

ขอมลทไดนามาวเคราะหเรองเนอหาในลกษณะเปรยบเทยบระหวางหลกคาสอนเชงคมภร ทรรศนะ

ของนกวชาการ และแนวคดประสบการณของนกศกษามสลมะฮ

ขอคนพบ

สงทคนพบจากการวจย พจารณาไดเปน 2 สวนคอ สาระในภาคเอกสาร และสาระในภาคสนาม

ซงประกอบดวยทรรศนะของนกวชาการมสลม และทรรศนะของนกศกษามสลมะฮ

สาระในภาคเอกสาร

บญญตเรองการแตงกายของสตรมสลม มาจากคาภรอลกรอานเสรมดวยซนนะฮหรออลหะดษจาก

ทานศาสดามฮมมด ในเรองของการคลมฮญาบ โดยใหผหญงทเปนเสรชนปกปดรางกายของนางจากชายท

249

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

ไมใชมะฮรอม (ชายทสามารถแตงงานกบหญงนนไดตามบญญตอสลาม) ตามหลกฐานทางคมภรและทรรศนะ

ทางศาสนาของนกวชาการศาสนาแตเดมบญญตขอนมไวเพอปกปองตวนางเอง ชอเสยง และเกยรตยศ

(บรรจง บนกาซน, 2549: 133) วงตระกลของนาง เพอใหแตงตางจากทาส และเปนการปองกนไมใหเกดปญหา

ตางๆขน (Naik Zakir, 2008: 17) อนสบเนองจากการเปดเผยเรอนรางในปจจบน ไดมการชใหเหนถงคณคา

ของฮญาบไดในแงมมอนชดมาก เชน แงสขภาพและพลานามย เศรษฐกจ ครอบครวและสงคม (อบนรซารฮ

ดาห อเซง, 1999: 4)

การคลมฮญาบเปนบญญตของศาสนาอนเนองมาจากการทมสลมยอมจานนตอคาสงทมาจากพระเจา

ดวยความศรทธา ซงมสลมนนกแปลวาผทจานนตออลลอฮองคเดยว ไมใชประเพณอยางทหลายๆคนเขาใจ

เปนสงจาเปนทจะตองยดถอและปฏบต เชนเดยวกบการละหมาดในการดารงชวตของมสลมเพยงแตในกรอบ

ของบญญตขอน สตรอาจเลอก ชนดผา สสน รปแบบชดไดหลากหลายตามรสนยมของแตละวฒนธรรม

ฮญาบนนรวมถงการสารวมจตใจพรอมทงการควบคมกรยา มารยาทใหอยในความสารวม มความละอาย และ

รจกความยบยงชงใจ การละเลยตอหลกบญญตฮญาบนนมโทษตอผทละเลยในปรโลก

เรองขอบเขตรางกายภายใตการคลมฮญาบ ตามหลกฐานในคมภรอลกรอาน มการตความของ

นกวชาการอสลามอยางกวางเปน 2 แนวทางคอ ปกปดรางกายทกสวน “ยกเวนใบหนาและฝามอ” และ

“ปกปดเรอนรางทงหมดรวมทงใบหนา” การเลอกแตงกายในสองแบบนมขอเสนอแนะใหผแตงกายพจารณาถง

ความเสยงตอความเสยหายทอาจจะเกดขน หากการเปดเผยใบหนาของนางนน เกรงวาจะกอใหเกดความ

เสยหายทงตวนางเองและตอเพศตรงขามเปนการดกวาสาหรบนางทจะปดใบหนาของนางเสย (มยรา วงษสนต,

2554: 20) และสาหรบผทคลมฮญาบโดยเปนทรกนวาอนญาตใหเปดใบหนาและฝามอนนกจาเปนสาหรบนาง

ทจะตองแตงกายใหถกตองตามหลกการศาสนาไดกาหนดไว

เนองจากฮญาบมเจตนารมณ เพอคณคาดงทกลาวมา ซงเกยวของกบ ศลธรรม คณธรรม จรยธรรม

นอกจากฮญาบ พจารณาถงรปแบบการแตงกายแลว ยงเกยวของกบคณธรรม ความประพฤต การสารวมตน

ของผสวมใส และของสงคมนเกยวของดวย ( Memon Madani M. I., 2000:107-108)

สาระในภาคสนามในสวนทรรศนะของนกวชาการอสลาม สรปความไดวา

นกวชาการอสลามทกคนมทรรศนะทตรงกนวา การคลมฮญาบเปนเรองทจาเปนทมสลมะฮพงตอง

ปฏบต และสงทอลลอฮสงใชนน เปนสงทสามารถปฏบตได ไมวาจะทไหนหรอวายคสมยใดกตาม เปนสงทเปน

สากล แมวาโลกจะเปลยนแปลงไปมากเทาใดกตาม

เรองการเปดเผยใบหนาและปดใบหนา นกวชาการสวนมากไดใหทรรศนะวา การคลมฮญาบเปนเรอง

จาเปนอยแลว แตการทจะปดใบหนาดวยกแลวแตใครจะยดถอปฏบตเนองจากการตความจากอลกรอาน

ในบรบทของประเทศไทย นกวชาการอสลามในกรงเทพมหานครหลายๆทานไดใหนาหนกไปทการคลมฮญา

บปกต โดยเปดเผยใบหนานนเหมาะกบบรบทในประเทศไทยมากกวา โดยใหมมมองทวาเพอเปนการดสาหรบ

การเผยแผศาสนาและทาใหศาสนาดเปนมตร งายตอการดารงชพ และเขาถงบคคลตางๆ ถาเปนการดกวากให

ปฏบตแบบคลมปกตโดยการเปดเผยใบหนา แตกไมไดคดคานสาหรบฮญาบแบบปดทงหมด โดยใหความเหน

ทวาหากสตรมความสามารถกทาได ถอวาเปนสงทดกวา

250

P r o c e e d i n g s

การวางตวของผทคลมฮญาบกเปนเรองทสาคญ เพราะวาฮญาบเปรยบเสมอนภาพลกษณของศาสนา

อสลามเชนกน นกวชาการทงหมดไดใหทรรศนะวา ควรวางตวใหเหมาะสม ประพฤตตนตามกรอบของศาสนา

ไดกาหนดไว ตองคมความประพฤต อากปกรยาตางๆ

ในกรณทไมอยในฐานะ หรอสภาพแวดลอมทไมเอออานวยแกการคลมฮญาบ นกวชาการสวนใหญได

ใหทรรศนะวาใหสตรพยายามจะคลมฮญาบจนถงทสดกอน ทกสงทกอยางขนอยกบจตใจหากวาเรามความรก

ตออลลอฮและศาสดามฮมมดกเปนเรองงายทเขาจะปฏบตตามคาสง หากวามอปสรรคกใหอธบายใหเขาเขาใจ

วาเปนคาสงของศาสนาไมใชทากไดไมทากได

แนวการสงเสรมใหสตรคลมฮญาบนน นกวชาการสวนใหญไดใหนาหนกไปในดานการเลยงด

ครอบครวมสวนสาคญทจะชวยสงเสรมใหเรมฝกหดตงแตเลกๆเพอวา การคลมฮญาบนนจะไดเปนเรองงาย

สาหรบสตรผนนเมอถงวยทตองคลมฮญาบ นอกจากนนการเขารวมกลม หรอชมรมนนกมบทบาทสาคญใน

การชวยสงเสรมอกดานหนง

การแกไขปญหาสาหรบผทมอคตตอสตรทคลมฮญาบ ตองอาศยการชแจงและใหความเขาใจแกผทไม

ร โดยปกตแลวมนษยมกเปนศตรกบสงทตนไมคนเคยและไมรจก การโตแยงแนะนาใหกระทาโดยการใหเหตผล

ทดกวา

สาระในภาคสนามในสวนทรรศนะของนกศกษามสลมะฮ สรปความไดวา

ในดานของนกศกษามสลมะฮทศกษาในมหาวทยาลยในกรงเทพมหานคร โดยทวไปนกศกษามพน

ฐานความรเชนกบมสลมโดยทวไปวา การคลมฮญาบนนเปนสงทมสลมะฮทกคนจะตองพงปฏบต แตเนองจาก

ปจจบนในสงคมไทยนนกระแส และแฟชนตางๆ กเปนสงทดงดดใหวยรนทวไป ไมวาจะเปนนกศกษา หรอ

นกเรยน บคคลทวไป กตามแตงกายขดตอบญญตอสลามนน การวจยนจงเจาะกลมเปาหมายทเปนกลม

นกศกษาซงอยในชวงวยรน ซงเปนพลงหนงของสงคมและมความเปนตวของตวเอง

จากการวจยพบวาสวนสาคญในการผลกดนใหปฏบตตามหลกการศาสนานนมาจากการทเปนมสลมท

มความศรทธาเปนผทยอมจานนตอบญญตทพระเจาไดสงใช ดวยกบมครอบครวทมการปฏบตตามหลกการ

ศาสนาและอบรมและสงสอนตงแตวยเดกเขาใจ และยงพบอกวาภมลาเนาของนกศกษาแตละคนกมสวนสาคญ

ในการคลมฮญาบ เปนสวนหนงททาใหครอบครวของแตละคนนนมความรศาสนาตามไปดวย จากการวจย

พบวานกศกษาทอยในกรงเทพมหานครเองมความรและมการคลมฮญาบและปฏบตตวอยในหลกการศาสนา

โดยถอเปนเรองธรรมดาทงๆทกรงเทพมหานครเปนแหลงของแฟชนตางๆ สวนหนงเพราะการใหความรทาง

ศาสนามมาก และครอบครวยงสงเสรมดวย ยงพบวาภมลาเนาทอยหางไกลกรงเทพมหานคร พบวามการคลม

ฮญาบและการแสดงความเปนมสลมและใหความสาคญนอยกวานอยกวา

การทนกศกษาคนหนงคนใดจะตดสนใจคลมฮญาบนน มปจจยหลายๆอยาง ทามกลางกระแสของ

สงคมลมลอม ทาใหนกศกษาผทมความร ความเขาใจและมความศรทธายดมนในหลกการศาสนา มกลมเพอน

ชมรมมสลมตามมหาวทยาลยตางๆ หรอผสนบสนน นนสามารถปฏบตได ตรงกนขามกบนกศกษาทหางจาก

กลมหรอสงคมมสลม ทาใหไมมผทสนบสนน ไมมตวกระตน เกรงวาจะเปนอะไรทแปลก เสยงตอการยอมรบ

ของเพอนฝง ซงหลกการศาสนาไมสามารถทจะไมปฏบตได เปนสงทจาเปน

251

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

นกศกษาทกคนนนไดใหทรรศนะวาการคลมฮญาบนนเปนเรองทจาเปนแมกระทงผทยงไมไดคลม

ฮญาบ ไดใหทรรศนะวาโดยเฉพาะกบสงคมทกวนน การคลมฮญาบนนนอกจากเปนการปฏบตตามคาสงของ

พระเจาแลว ยงชวยปองกนตวของพวกเธอเองจากสงทไมด หรอนาพาไปถงสงทศาสนาตองหามดวย

เมอคลมฮญาบแลวนกศกษาสวนมากทเพงเรมคลมในชวงศกษาอยในมหาวทยาลยมกจะพบกบ

คาถามจากเพอนฝง และคนรอบขาง อาจจะทาใหผทเพงเรมคลม มอาการเขนอายบาง แตเมออธบายใหคน

รอบขางเขาใจ การดาเนนชวตของเธอกไมมอปสรรคอนใดตอการทจะปฏบตตามคาสงของพระเจา ใชชวต

ตามปกต และการคลมฮญาบนนทาใหพวกเธอปฏบตตามหลกการศาสนาไดมากขนดวย เชน กอใหเกดความ

สขม สารวม ระมดระวงในกรยามารยาท เปนการปกปองศาสนา เพอไมใหใครมาดหมนได และยงไดรบเกยรต

จากคนรอบขางอกดวย

สวนในเรองของการตความในเรองฮญาบ โดยทวไปแลวนกศกษากลมศกษาสวนใหญ ตอบวาตนพอม

ความรในเรองนระดบหนง แตยงมบางคนกไมมพนความรมากอนเลย บางคนไมทราบถงวา การทบางคนคลม

ผมแบบปดใบหนาเปนเพราะสาเหตใด แตถามความรไดมการศกษาในเรองการตความแลวกมกจะตอบวา

เปนการกระทาทดกวา และถอวาเรองนเปนเรองสวนบคคล

ในประสบการณของนกศกษาแตละคน เมอคลมฮญาบแลว รสกวาคนอนทพบเหนยงพบการจองมอง

อย บางกยงมความสงสยอย ซงยงมเกดขนอยในสงคมไทย

จากการศกษาภาคสนามอาจกลาวไดโดยรวมวา นกศกษามสลมะฮทศกษาในมหาวทยาลยใน

กรงเทพมหานครนนมความรพนฐานทางศาสนามาบาง ทาใหรวาอะไรคอสงทศาสนาไดบญญตไว แตจะรมาก

หรอรนอย จะเอาใจใสวาสงใดสาคญหรอไมนนขนอยกบแตละบคคล ครอบครว และสภาพแวดลอมรอบขาง

ภมลาเนากเปนสวนสาคญทรรศนะในดานการแตงกายในบญญตอสลามนนถงแมวา ทกคนกรวาเปนหลกการ

ของศาสนา แตหากยงขาดแรงสนบสนน หรอแรงผลกดนทด กไมสามารถปฏบตได แตบางคนกไดสรางขนมา

เองเมอไดพบเจอเพอนฝง พนองมสลมดวยกน ทาใหมแรงผลกดนในการคลมฮญาบและปฏบตตามหลกการ

ศาสนายงขน แสดงใหเหนวา กลมหรอชมรมของมสลมนนมแรงขบเคลอนสงในมหาวทยาลย หากวานกศกษา

ทไมไดอยในกลมหรอเพอนฝงทเปนมสลมแลวเปนการยากทจะคลมฮญาบตามหลกการของศาสนา เพราะ

ปจจยหลายๆดาน เลยไมมแรงสนบสนนดงกลาว

ขออภปราย

การคลมฮญาบในบญญตสาหรบมสลมะฮ วาดวยการแตงกายอยางมดชดน ประกอบดวย

จรยธรรม อนมงสการสารวมทางเพศ การปกปองผสวมใส สงคม และผลประโยชนดานตางๆ มความเหนท

แตกตางกนบางในระหวางนกนตศาสตรวาดวยเรองขอบเขตของรางกายทตองปกปด กลาวไดวาแมคมภร

หลกของศาสนา คออลกรอาน และอลหะดษจะเปนแหลงอางองรวมกนของนกวชาการนบแตอดตตราบจน

ปจจบน แตการใหความหมายในเชงปฏบตโดยฐานะบญญตทมสลมจะตองยดถอมไดตรงกนเสยทเดยว

ความแตกตางดงกลาวเปนทอางองในการแตงกายของสตรมสลมแตละคน หรอแตละชมชน ผดแผก

แตกตางกนโดยไมถงกบกอความแตกแยก แมการตความเชงปฏบต แตกตางกนอยในเรองขอบเขตการ

252

P r o c e e d i n g s

ปกปดรางกายแตนกวชาการทงหมดรวมทงนกวชาการอสลามผรวมการวจยมไดเหนแตกตางกนในแง

เจตนารมณ หรอคณคาของบทบญญตเร องน ขอสงเกตทสาคญในเร องขอบเขตของการแตงกายตาม

บญญตในทรรศนะของนกวชาการอสลามในอดตกคอ การแตงกายมความผอนปรนในเร องความมดชด

ตราบใดทการเปดเผยไมกอใหเกดความเสยหาย นกวชาการไทยผรวมวจยเหนวามสลมะฮอย ภายใต

บญญตนตองยดถอฮญาบโดยอาจเลอกขอบเขตการแตงกายทสอดคลองกบทรรศนะจากการตความคมภร

ในลกษณะใดกไดโดยไมถอวาผดบญญตศาสนา นบวาทรรศนะของนกวชาการไทยเหลานอยในกรอบความ

เขาใจบทบญญตเรองฮญาบทมมาแตเดม สวนนกศกษามสลมะฮมการปฏบตตามหลกการฮญาบ เนองมาก

จากการสนบสนนจากครอบครวทมการปฏบตตามหลกการศาสนา ภมลาเนาของนกศกษาและการเรยนรท

ไดจากสถาบนทางสงคมเหลานน นอกจากนนยงเหนวาการคลมฮญาบเปนหนาทของมสลมะฮทกคน ทให

ประโยชนสอดคลองกบหลกการทางศาสนา ทศนะของนกวชาการ และสงคมปจจบนทกาลงเปลยนแปลง

สรป

ฮญาบนนเปนเครองแตงกายของมสลมะฮ ซงเปนบญญตของศาสนาอสลามทมาจาก อลกรอาน

และอลหะดษ บญญตในเรองฮญาบนมไวเพอปกปอง คมครอง ผหญงจากปญหานานาประการ ไมวาจะเปน

ทางตรงหรอทางออม อนเนองจากการเปดเผยเรอนรางในปจจบน นอกเหนอจากทจะเปนบญญตจากพระเจา

แลวฮญาบนนยงมคณคาในแงมมอนๆอก เชนในแงสขภาพและพลานามย เศรษฐกจ ครอบครวและสงคมอก

ดวย

การคลมฮญาบนนไมใชเปนประเพณอยางทหลายๆคนเขาใจ ผทคลมฮญาบนน จะตองมความจานน

และมความศรทธาตอพระเจาไมเชนนนแลวกคงไมอาจจะปฏบตตามบญญตของศาสนาได การแตงกายตาม

บญญตของอสลามโดนภาพรวมอยางกวางๆมอย 2 แบบ ดวยกน ทงการคลมปกตเปดใบหนา และคลมแบบ

ปกปดใบหนา แลวแตมสลมะฮจะพงปฏบตขนอยกบการตความจากหลกฐานทางคมภรศาสนา

กลาวโดยรวม มความสอดคลองระหวางหลกคาสอนทางคมภรศาสนาอสลาม การตความของ

นกวชาการดงเดม นกวชาการอสลาม และนกศกษามสลมะฮทเปนกลมเปาหมาย ทงนอาจเปนเพราะวา

แมสงคมไทยไมใชบรบทการปฏบตศาสนาอสลามอยางเขมงวด และเปนสงคมทมเสรภาพในทางวฒนธรรม

แตบทบญญตศาสนาอสลาม และการตความบทบญญตมความยดหยนพอทจะรองรบการปฏบตเรองฮญาบ

เดยวกนในลกษณะทมความแตกตางในระดบหนง

ขอเสนอแนะ

1. ใหองคกรตางๆทผลตสอสรางความเขาใจในเรองฮญาบ ควรนาเสนอองคความรทางวชาการ

เกยวกบเรองฮญาบครอบคลมทรรศนะทหลากหลาย และเหตผลในการตความขอบญญต ไมจากดอยเพยง

ทรรศนะใดทรรศนะหนง

2. องคกรและสถาบนตางๆ ควรสนบสนนการปฏบตเรองฮญาบโดยการรวมมอระหวางกนและ

เนนความสาคญของสถาบนการศกษาและครอบครว

253

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

3. ควรชใหเหนถงคณคาของฮญาบทมตอสงคม สขภาพ เศรษฐกจ และศลธรรม ในยคปจจบน

4. ควรมการศกษาวจยถงขอบญญตฮญาบในแงมมตางๆมากขน เชน ฮญาบกบปญหาสทธสตร

ฮญาบกบการคกคามทางเพศ ฮญาบกบเศรษฐกจ ฮญาบกบความสมพนธระหวางบคคล

บรรณานกรม

Cowan J Milton. (1976). THE HANS WEHR dictionary of modern written Arabic. New York: Spoken

Language Services

Naik Zakir. (2008). Most common questions asked by non Muslims. Kuala Lumpur: Percetaken IWC

Sdn. Bhd.

Sadiq Mohammad (translated). Mohammed Ismail Memon Madani.(2000). Hijab The Islamic

Commandments of Hijab. Pakistan: The Sami Sons printer

บรรจง บนกาซน. (2549). ทกคาถามอสลามมคาตอบ เลม 4. กรงเทพมหานคร: สานกพมพ อลอะมน

มยรา วงษสนต. (2554). ขอเทจจรงเรองฮญาบ. กรงเทพฯ: ศนยหนงสอมม

อบนรซารฮดาห อเซง. (1999). ฮญาบกดขหรอเสร. วนทคนขอมล 13 มถนายน 2555. เวปไซด:

http://www.thaingo.org/story/hijab1.pdf

254

P r o c e e d i n g s

ความสมพนธจน-ญปนบนเสนทางแหงความรงโรจนของเอเชย

Sino-Japanese Relations on the Path toward Asian Prosperity

ผศ. ศรลกษม มาศวรยะกล

คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยรามคาแหง

chenyulan@hotmail.com

บทคดยอ

วตถประสงคและวธการศกษา

1. ศกษาเปาหมายและยทธศาสตรของสาธารณรฐประชาชนจนและญปนในการกาหนดนโยบาย

ตางประเทศ

2. ศกษาความรวมมอและความขดแยงระหวางสาธารณรฐประชาชนจนและญปน นบตงแตสถาปนา

ความสมพนธทางการทต – ปจจบน (๑๙๗๒-๒๐๑๒)

3. วเคราะหความเปน “หนสวน” หรอ “คแขง” เชงยทธศาสตรของสาธารณรฐประชาชนจนและ

ญปนในฐานะมหาอานาจแหงเอเชยในศตวรรษท ๒๑

เนองจากสาธารณรฐประชาชนจนและญปนเปนชาตมหาอานาจททรงอทธพลในปจจบน

ความสมพนธจน-ญปนมผลกระทบตอเสถยรภาพ ความมนคง ความเจรญรงเรองของภมภาคและโลก

จากการศกษากรอบวเคราะหการตดสนใจทใหความสาคญกบรฐ โครงสรางอานาจ และการกาหนดนโยบาย

ตางประเทศ สาธารณรฐประชาชนจนและญปนตางมยทธศาสตรและเปาหมายในการเพมพนผลประโยชนและ

ชาต โดยเฉพาะอยางยงในฐานะของความเปนชาตมหาอานาจในภมภาค นบตงแตมการสถาปนา

ความสมพนธทางการทต (ค.ศ.1972-2012) ปญหาและอปสรรคสาคญในความสมพนธ ไดแก ปญหาประเดน

ทางประวตศาสตรทญปนเคยรกรานจน (ค.ศ. 1937) ปญหาการอางกรรมสทธเหนอเกาะเตยวหย/เซนกาก

ปญหาความเปนพนธมตรระหวางญปนและสหรฐอเมรกา และการพฒนาระบบปองกนขปนาวธ เปนตน แมจะ

มการแขงขนกนในเชงยทธศาสตรของการเปนมหาอานาจทางเศรษฐกจ แตทงสองประเทศมผลประโยชน

รวมกนในการสรางสนตภาพและความเจรญรงเรองของภมภาคเอเชย

คาสาคญ: ความสมพนธจน-ญปน, ชาตมหาอานาจ, นโยบายตางประเทศ, ความเจรญรงเรองของภมภาค

เอเชย

255

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

Abstract

Purpose & Methodology

Objectives of this study are as follows:

1. To study the strategies and goals of China and Japan in formulating their foreign policies

2. To study cooperation and conflict between China and Japan from the date of the

establishment of diplomatic relations to the present (1972-2012)

3. To analyze the status of ‘partnership’ or ‘competition’ of the two countries as great powers

of Asia in the 21st century

At present, China and Japan are the most powerful countries in Asia. Sino-Japanese relations

affect stability and prosperity of the region and the world. Examining the decision making framework,

focusing on the role of state actors, their structural power, and foreign policy formulation, both China and

Japan have their strategies and goals in promoting their national interests, especially the status as great

powers in the region. From the date of the establishment of diplomatic relations to the present (1972-

2012), obstacles in their relationship include the Japanese invasion of China in 1937, Diauyu/Senkaku

territorial dispute, alliance between the United States and Japan, and theater missile defense research

systems, etc. Although China and Japan have competing strategic objectives on regional economic

development, the two countries have a mutual interest in creating peace and prosperity in Asia towards

the 21st century.

Keywords: sino-Japanese relations, great powers, foreign policy, Asian prosperity

บทสรปงานวจย

หลกการและเหตผล

ศตวรรษท 21 จะเปนยคสมยแหงความเจรญรงเรองของเอเชย? เปนปรากฏการณทนกอนาคตวทยา

ทานายไวลวงหนา และมความพยายามอยางตอเนองในการศกษาถงปจจยอนนามาซงความรงโรจนทงภายใน

ภมภาคเอเชยและในมมมองของโลกตะวนตก ขณะทนกวชาการดานสงคมศาสตรเฝาจบตามมองปรากฏการณ

ดงกลาวและศกษาผลกระทบทางสงคม นกรฐศาสตรใหความสาคญในมตการกาวขนสอานาจและการเสอม

คลายจากอานาจของชาตมหาอานาจในประวตศาสตรโลก พฒนาการและบทบาทของรฐในการสรางชาตบน

เสนทางแหงความรงโรจนของเอเชย ความเปนตนแบบในดานการพฒนาของญปนทมตอสเสอแหงเอเชย

การขนมาโดดเดนในเชงอานาจของสาธารณรฐประชาชนจนภายหลงการปฏรปเศรษฐกจมาอยางตอเนอง

นาไปสศกยภาพในการทาทายความเปนเอกะอภมหาอานาจของสหรฐอเมรกาซงมอทธพลตอระเบยบโลกมา

กอน หรอในมตของความรวมมอทางเศรษฐกจภายในภมภาคเอเชยตะวนออก และแนวความคดภมภาคนยม

อนนามาซงคาถามเกยวกบฐานะและลกษณะของ “รฐ” ในภมภาคเอเชยในศตวรรษท 21 การดาเนนนโยบาย

256

P r o c e e d i n g s

ของมหาอานาจแหงเอเชยเพอนาพาความเจรญรงเรองมาสยคสมยแหงเอเชยโดยเนนวเคราะหถงความสมพนธ

ระหวางสาธารณรฐประชาชนจนและญปนบนเสนทางแหงความรงโรจนของเอเชย

วตถประสงค

1. ศกษาเปาหมายและยทธศาสตรของสาธารณรฐประชาชนจนและญปนในการกาหนดนโยบาย

ตางประเทศ

2. ศกษาความรวมมอและความขดแยงระหวางสาธารณรฐประชาชนจนและญปน นบตงแตสถาปนา

ความสมพนธทางการทต – ปจจบน (1972-2012)

3. วเคราะหความเปน “หนสวน” หรอ “คแขง” เชงยทธศาสตรของสาธารณรฐประชาชนจนและ

ญปนในฐานะมหาอานาจแหงเอเชยในศตวรรษท 21

แนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ

ทฤษฎวาดวยการกาหนดนโยบายตางประเทศ (decision-making theory) โดยเนนศกษาแนวทางการ

กาหนดนโยบายตางประเทศเพอตอบสนองเปาหมายและผลประโยชนแหงชาต (national interest)

ซงกระบวนการกาหนดนโยบายตางประทศนนมลกษณะเปนระบบ การกาหนดนโยบายจะตองนาเอาปจจย

ตาง ๆ ทเกยวของ (ปจจยภายนอกและปจจยภายใน) มาพจารณาประกอบ โดยตวแสดงรฐ (state actors)

ของระบบเปนผผลตนโยบายตางประเทศ กระบวนการประกอบดวยการกระทา ปฏกรยา และการปฏสมพนธ

ระหวางรฐนนมหลายรปแบบทงในดานความรวมมอและความขดแยง (Snyder, et al, 1961)

สาหรบกรอบการวเคราะหความเปนมหาอานาจของจนและของญปนภมภาคเอเชย บทความนได

อาศยแนววเคราะหของ Dominic Kelly (2002) ซงศกษาบทบาทของญปนในการปรบโครงสรางทางเศรษฐกจ

ของเอเชยตะวนออกโดยใชแนวคดเศรษฐศาสตรการเมองระหวางประเทศ (International political economy)

ของ Susan Strange วเคราะหโครงสรางอานาจ (Structural Power) 4 มต ไดแก ดานการผลต (production)

การเงน (finance) ความมนคง (security) และองคความร (knowledge) วเคราะหศกยภาพในการเปน

มหาอานาจของของญปนในภมภาคเอเชย และบทความนไดใชกรอบการวเคราะหดงกลาวศกษาสถานภาพ

ของสาธารณรฐประชาชนจนในฐานะมหาอานาจดวย รวมทงวเคราะหการเปน “หนสวน” หรอ “คแขง”

ของสาธารณรฐประชาจนและญปนบนเสนทางแหงความรงโรจนของภมภาคเอเชยในศตวรรษท 21

จากการศกษาแนวคดทฤษฎทกลาวมาขางตน ผเขยนพฒนากรอบความคดทเชอมโยงเกยวกบ

“รฐ อานาจ และนโยบายตางประเทศ” โดยเชอมโยงความเปนรฐและการสรางอานาจทางการเมอง

เศรษฐกจ และสงคมในฐานะมหาอานาจในภมภาคเอเชย และปฏสมพนธในความรวมมอกนระหวางรฐใน

ลกษณะทวภาคกรณของสาธารณรฐประชาชาจนและญปน โดยการกาหนดนโยบายบนพนฐานของ

ผลประโยชนแหงชาตและผลประโยชนรวมททงสองชาตมตอกนในการสรางสนตภาพและการพฒนาของ

ภมภาคเอเชย

257

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

วธการศกษา

บทความนศกษาเชงคณภาพและขอมลจากเอกสาร (documentary research) และวธการศกษาแบบ

วเคราะหเชงพรรณนา (descriptive analysis)

ขอคนพบ

การศกษาความสมพนธระหวางประเทศในมตของการกระทาท “รฐ” มการกระทา ปฏกรยาและ

ปฏสมพนธตอกน สาหรบกรณของความสมพนธระหวางสาธารณรฐประชาชนจนกบญปน แมจะมความ

ใกลชดทางภาษาและวฒนธรรม อทธพลลทธขงจอทเนนการสรางระเบยบทางสงคม ภมปญญาและวถแหง

เอเชยทหลอหลอมจตใจของชาวเอเชยตะวนออก เมอมองในมตวฒนธรรมความเปนเอเชย สาธารณรฐ

ประชาชนจนกบญปนนาจะตดตอสมพนธกนและคบคากนไดเปนอยางด แตความเปนจรงในกระแสการเมอง

โลก โดยเฉพาะอยางยงกระแสทอยภายใตแนวความคดรฐชาตรฐทสรางใหสาธารณรฐประชาชนจนมความ

เปนรฐทเขมแขงและปกครองชนกลมนอยใหมความภกดตอรฐกบ “รฐชาตญปน” กระแสการพฒนาและการ

สรางความเปนรฐในลกษณะดงกลาว ทาใหสาธารณรฐประชาชนจนกบญปนตองอยรวมกนในสงคมระหวางรฐ

ทมสภาพของการแขงขนเชงอานาจอยตลอดเวลา

ในการตดตอสมพนธกนนน “ผลประโยชนแหงชาต (national interest) เปนเปาหมายสาคญในการ

กาหนดนโยบายนโยบายตางประเทศ ซงผลประโยชนแหงชาตนนไดแก การดารงรกษาไวซงความเปนชาตของ

ตนเอง (การรกษาไวซงรฐบาล ดนแดน ประชาชนและอธปไตยของรฐ)การแสวงหาความมนคง การสรางความ

อยดกนดของประชาชนในชาต การสงเสรมและรกษาศกดศรและเกยรตภมของชาต การเผยแพรและรกษา

อดมการณของชาต ตลอดจนการแสวงหาและเพมพนอานาจของชาต โดยเฉพาะอยางยงการสรางอทธพลของ

ชาตมหาอานาจในเวทการเมองระหวางประเทศ ภายใตเงอนไขการเมองระหวางประเทศทรฐทงหลายตางม

“ผลประโยชนแหงชาต” เปนทตง การรกษาไวซงผลประโยชนแหงชาตนของรฐหนงอาจเปนการคกคาม

ผลประโยชนของอกรฐ อนเปนปญหาทกอใหเกดความขดแยงระหวางประเทศ ในขณะเดยวกนหากเงอนไข

ทางการเมองระหวางประเทศเออตอการสรางความรวมมอกน ความรวมมอระหวางรฐตอรฐกจะเปนไปเพอ

การเพมพนผลประโยชนของรฐทงสองหรอระหวางกลมรฐ หรอสามารถพฒนาผลประโยชนรวมกนทจะมตอ

การสรางความเจรญรงเรองในภมภาค

เปาหมายและยทธศาสตรของสาธารณรฐประชาชนจนในการกาหนดนโยบายตางประเทศ

สาธารณรฐประชาชนจนสถาปนาขนในวนท 1 เดอนตลาคม ค.ศ. 1949 ภายหลงทพรรคคอมมวนสตม

ชยชนะเหนอพรรคกกมนตงในสงครามกลางเมองทยดเยอถง 28 ป (ค.ศ.1921-1949) ภายใตการนาของพรรค

คอมมวนสตจน และการสถาปนาการปกครองแบบสงคมนยม นาไปสการเปลยนแปลงโครงสรางทาง

การเมอง เศรษฐกจและสงคมจนอยางมาก การปกครองตามแนวทางสงคมนยมโดยมระบบการเมองของ

สหภาพโซเวยตเปนแบบอยางมลกษณะสาคญคอ พรรคคอมมวนสตจนควบคมกลไกของรฐ ควบคมกองทพ

และแทรกซมทกหนวยสงคม รวมทงใชหลกประชาธปไตยแบบรวมศนยเปนแนวทางการปกครอง

258

P r o c e e d i n g s

ตลอดระยะเวลา 60 กวาปภายใตระบอบใหมนน เปาหมายและยทธศาสตรของสาธารณรฐประชาจนมการ

ปรบเปลยนไปตามสภาวะแวดลอมทางการเมองภายในและภายนอกประเทศ การเปลยนแปลงผนาจากรนหนง

สอกรนหนง (จากเหมาเจอตงสเตงเสยวผง) มผลตอการกาหนดทศทางในการพฒนาประเทศ เปาหมายและ

ยทธศาสตรของประเทศ เปาหมายของสาธารณรฐประชาชนจนในยคเหมาเจอตง (ค.ศ. 1949-1976) คอการ

สรางรฐสงคมนยมของจน โดยเนนในเรองอดมการณลทธมารกซ-เลนนและแนวความคดของเหมาเจอตง

เปาหมายดงกลาวทาใหสาธารณรฐประชาจนสนบสนนการทาสงครามประชาชน (People’s War) และใหความ

ชวยเหลอแกพรรคคอมมวนสตหรอขบวนการปลดแอกในประเทศตางๆ เพอปลดแอกประชาชนใหหลดพนจาก

การถกกดขขมเหง (จลชพ ชนวรรโณ, 2523, หนา 85) เมอมการเปลยนแปลงผนา จะเหนไดวาทศนคตของ

ผนาตอการวางนโยบายเปนปจจยทสาคญเชนกน เตงเสยวผงเปนผนาตอจากเหมาเจอตงไดเนนนโยบายการ

พฒนาประเทศใหทนสมย ในยคของเตงเสยวผง (ค.ศ. 1978-1992) จนไดยตการสนบสนนการปฏวตและการ

ตอสทางชนชนแกพรรคคอมมวนสตตางประเทศ ทงนโดยถอวาการปฏวตเปนกจการภายในของแตละประเทศ

(สรชย ศรไกร, 2537, หนา 2) เพอเปนการสานตอนโยบายปฏรปทางเศรษฐกจของจนผนาจนในยคหลงจาก

เตงเสยวผงไดมงเนนการพฒนาประเทศใหทนสมยภายใตการนาของพรรคคอมมวนสตจน

สาหรบนโยบายตางประเทศของจน เปาหมายสาคญตามแนวคดเรองผลประโยชนแหงชาตคอ

“การดารงรกษาไวซงความเปนชาตของตนเอง ไดแก การรกษาไวซงรฐบาล ดนแดน ประชาชนและอธปไตย

ของรฐ” และ “การแสวงหาความมนคง การตความผลประโยชนทสาคญอยางยงยวดของจนในทนคอ

การสรางบรณภาพทางดนแดน และในดานการพฒนาเศรษฐกจเพอเสรมสรางความอยดกนดของประชาชน

ในชาต เนนการเปดประเทศใหตางชาตลงทนโดยการวางแผนอยางเปนขนตอน เพอจะยกระดบการพฒนา

เศรษฐกจ สรางรายไดแกประชาชนภายในประเทศ นอกจากนน ยงเนนสงเสรมผลประโยชนแหงชาตในเรอง

การรกษาศกดศรและเกยรตภมของชาต โดยเหนไดจากการเขาเปนสมาชกองคการคาโลก (WTO) และการเปน

เจาภาพกฬาโอลมปคป ค.ศ. 2008 เปนตน สาหรบผลประโยชนทางเศรษฐกจในภมภาคเอเชยในศตวรรษท

21 นน ภายใตการนาของผนารนท 5 ทมทานสจนผงเปนแกนนานน ประสบการณของผนารนท 5 ในการ

พฒนาพนทเศรษฐกจของจนและวสยทศนในการดาเนนนโยบายตางประเทศนน สาธารณรฐประชาชนจนจะ

ปรบเปลยนบทบาทจากประเทศทเคยเปดรบเงนทนตางประเทศไปสการเปนประเทศทขยายการลงทนใน

ตางประเทศทงในรปแบบของโครงสรางพนฐานและโครงการขนาดใหญในหลายพนท โดยมภมภาคเอเชยเปน

เปาหมายทสาคญในการพฒนา

เปาหมายและยทธศาสตรของญปนในการกาหนดนโยบายตางประเทศ

นบตงแตพายแพในสงครามโลกครงท 2 ญปนตกอยภายใตการยดครองของสหรฐอเมรกาในนามของ

ฝายสมพนธมตรนานถง 7 ป ในขณะเดยวกนสหรฐอเมรกากมความตงใจแนวแนทจะใหญปนเปนรฐ

ประชาธปไตย จงไดรางรฐธรรมนญฉบบหลงสงครามของญปนทมลกษณะเปนประชาธปไตยสงมากรจกกนใน

นาม“รฐธรรมนญฉบบแมคอาเธอร” อยางไรกตาม แมวาแมคอาเธอรจะมความเชอวารฐประชาธปไตยจะไม

ทาสงครามตามแนวคดแบบสานกอดมคตนยม (Idealism) หรอแนวคดสนตภาพประชาธปไตย (Democratic

259

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

peace) ทโดงดงในสหรฐอเมรกา แตแมคอาเธอรกยงเชอวาลทธทหารนยมยงฝงรากลกอยในประสบการณของ

ญปน จงตองการใหญปนสละสทธในการประกาศสงครามและตดกาลงอาวธลงในรฐธรรมนญฉะนนมาตรา 9

(ผนาญปนยอมรบมาตรา 9 ดงกลาวเพอแลกเปลยนกบการรกษาสถาบนจกรพรรดไวในฐานะกษตรยใต

รฐธรรมนญ) ในรฐธรรมนญฉบบหลงสงครามจงระบไววาญปนจะสละสทธในการทาสงครามและจะไมม

กองทพบก กองทพเรอ กองทพอากาศอกตอไป การประกาศใชรฐธรรมนญฉบบใหมทรางโดยสหรฐอเมรกา

ถอเปนการปฏรปทางการเมองทสาคญมาก เนองจากรฐธรรมนญฉบบเมจนนมลกษณะสงเสรมเผดจการ

สหรฐอเมรกาจงรางรฐธรรมนญฉบบใหมทสงเสรมประชาธปไตยขนแทน ประกาศใชเมอวนท 3 พฤศจกายน

ป ค.ศ. 1946 และมผลบงคบใชตงแตวนท 3 พฤษภาคม ปค.ศ. 1947 เปนตนมา (ววฒนชย อตถากร, 2532,

หนา 117) โดยมหลกการสาคญๆดงตอไปน

- อานาจสงสดของปวงชน

- ญปนจะไมทาสงครามและไมมกองทพของตนเองตลอดไป

- มการแบงแยกอานาจการปกครองเปนฝายนตบญญต บรหาร และตลาการ

- สมาชกของวฒสภา และสภาผแทนราษฎรมาจากการเลอกตง

- มการคมครองและประกนสทธขนพนฐานสวนบคคล

- มการปกครองแบบกระจายอานาจไปยงทองถน

ฯลฯ

ในขณะเดยวกน สหรฐอเมรกากมงปฏรประบบเศรษฐกจสงคมของญปนใหเปนประชาธปไตย

กอใหเกดการเปลยนแปลงในโครงสรางทางสงคมของญปนอยางมาก เชน การยกเลกลทธชนโตในฐานะลทธ

ประจาชาต เนองจากเปนลทธทมบทบาทในการปลกฝงลทธทหารนยมและเนนความจงรกภกดตอสถาบน

จกรพรรดและประเทศชาต

สาหรบนโยบายตางประเทศ เปาหมายและยทธศาสตรของญปนในยคหลงสงครามโลกครงท 2 คอ

การเปนพนธมตรกบสหรฐอเมรกา และญปนยนยอมใหสหรฐอเมรกาตงฐานทพในประเทศเพอแลกกบการท

สหรฐอเมรกาจะชวยปองกนประเทศ เพอญปนจะไดหนไปพฒนาทางเศรษฐกจและกลายเปนประเทศทมงคง

ภายในเวลาอนรวดเรว เพอทาความเขาใจเปาหมายและยทธศาสตรของญปน จาเปนอยางยงทจะตอง

กลาวถง “ลทธโยะฌดะ” ซงเปนแนวความคดเกยวกบเปาหมายของญปน นายโยะฌดะ ฌเงะร (Yoshida

Shigeru) ดารงตาแหนงนายกรฐมนตรของญปนในชวงหลงสงคราม (ระหวางปค.ศ. 1946-1947 และสมยท 2

ระหวางป 1948-1954) แนวคดของโยะฌดะไดรบการสานตอโดยนกการเมองยคตอมาโดยเฉพาะนายอเกะดะ

ฮะยะโตะ (Ikeda Hayato) ดารงตาแหนงชวงป ค.ศ.1960-1964 และนายซะโต เออซะก (Sato Eisaku) ชวงป

ค.ศ. 1964-1972 ทงสองไดทาใหลทธโยะฌดะเปนสถาบนและทาใหมนคงเปนมตของชาต (ไพล เคนเนธบ,

2540, หนา 49) ในทนจะขอกลาวถงหลกการของลทธโยะฌดะ มสาระสาคญดงตอไปน

1. การกฐานะทางเศรษฐกจของญปนจะตองเปนเปาหมายสาคญอนดบแรกของชาตดงนน

การรวมมอกบสหรฐอเมรกาจงเปนสงจาเปน

260

P r o c e e d i n g s

2. ญปนควรจะรกษากองกาลงขนาดเลกไวและหลกเลยงไมเขาไปเกยวของกบเรองยทธศาสตร

การเมองระหวางประเทศ การกระทาเชนนไมเพยงแตทาใหชาวญปนเปนอสระและสามารถ

ทมเทพลงใหแกการพฒนาผลตผลทางอตสาหกรรมเทานน ยงทาใหไมมการตอส

ภายในประเทศซงโยะฌดะเรยกวา “เสนขนานท 38” ในจตใจของชาวญปนอกดวย

3. เพอประกนความปลอดภยของญปนในระยะยาว ญปนจะจดหาสถานทใหสหรฐอเมรกาตง

ฐานทพสาหรบกองทพบก กองทพเรอ และกองทพอากาศ

ตลอดระยะเวลากวาครงศตวรรษ นบตงแตหลงสงครามโลกครงท 2 เปนตนมา กระบวนการกาหนด

นโยบายตางประเทศของญปนอยภายใตการควบคมของคณะผมอทธพลยงตอการเมองญปนในระยะเวลา

ตอมาคอ พรรคเสรประชาธปไตย ระบบราชการ และธรกจขนาดใหญ สวนภาระความจาเปนพนฐานในการ

กาหนดนโยบายตางประเทศของญปนทเหนไดชดคอ เงอนไขทจะสรางใหญปนมโอกาสพฒนาเศรษฐกจและ

เปนผผลตทมสถานะเปนเหมอน “โรงงานโลก” ไดแก สภาพแวดลอมระหวางประเทศทสนต ระบบการคาเสร

เพอญปนจะสามารถผลตสนคาไปแขงขนกบสนคาในตลาดโลกได และหลกประสทธภาพทางสงคมและ

เศรษฐกจในประเทศ (ประเสรฐ จตตวฒนพงศ, 2533, หนา 151-152)

ลกษณะเดนในการกาหนดเปาหมายนโยบายตางประเทศของญปนในยคตอมาคอ การสรางกระแสส

ความเปนนานาชาตนยม ทงนเนองจากปลายทศวรรษท 1970 นกการเมอง ขาราชการและผนาเศรษฐกจญปน

จานวนมากแสดงความเหนวาผลประโยชนของญปนไมไดมเพยงการเนนนโยบายพาณชยนยมและการลด

บทบาทในวงการเมองระหวางประเทศ (ตามแนวลทธโยะฌดะ) อกตอไปแลว (ไพล เคนเนธบ, 2540, หนา

106) ผนาทางการเมองของญปนจงไดพฒนาแนวคด “ลทธนานาชาตนยมแบบใหม” ซงมหลกการพนฐานท

สาคญ คอ

1. ความสนใจระดบชาตของญปนคอ การใหความสนบสนนและความเปนผนาแกองคกรและ

สถาบนในระบบเศรษฐกจเสรนยมนานาชาต

2. ญปนจะตองเรมและปรบปรงผลประโยชนของตนใหสอดคลองกบบรรทดฐาน และความ

คาดหวงของนานาชาต

3. ชาวญปนตองพฒนาจตสานกรวมระดบโลกและลทธชาตนยมเสร ในขณะทมความ

ภาคภมใจในมรดกทางวฒนธรรมของตน ญปนจะเปดรบและอดทนตอวฒนธรรมชาตอน

โดยตงอยบนความหมายของผลประโยชนแหงชาตทกวางและการรบรวาความเจรญเตบโต

ของญปนนนมความเกยวของกบสวนอนๆ ของโลก

อนทจรงแนวความคดแบบนานาชาตนยมแบบใหมนเปนผลผลตของคณะกรรมการสมยนายกรฐมนตร

โอฮระ ซงมความคดอนรกษนยมแบบใหม นอกจากนนแนวคดแบบนานาชาตนยมแบบใหมยงไดรบการ

สนบสนนจากพวกลทธชาตนยมทางการเมอง เชน นายนะกะโซะแนะ ยะซ ฮโระทตอตานลทธโยะฌดะมา

ตลอด นายนะกะโซะแนะ ซงมโอกาสเปนนายกรฐมนตรของญปนในชวงปค.ศ. 1982-1987 สรางวสยทศนใหม

เกยวกบบทบาทของญปนในสงคมโลกและเนนการปฏบตเชงรก อยางไรกตามผนาทางการเมองของญปนสวน

หนงยงสนบสนนยทธวธของโยะฌดะ รวมทงทาทของขาราชการและชาวญปนทยงมความขดแยงในการสราง

ความเปนนานาชาตนยม

261

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

อาจกลาวไดวาหลายทศวรรษญปนพยายามตความแบบขางนอยทสด (minimalist) ในการเขา

ชวยเหลอสงคมโลกกรณเกดวกฤตการณทางการเมอง โดยญปนอางถงรฐธรรมนญมาตรา 9 ทจากดบทบาท

ทางทหารของญปน แมจะมแนวคดนานาชาตนยมแบบใหมเกดขน นโยบายตางประเทศเชงรกดงกลาวมกจะ

กอใหเกดขอขดแยงและการแตกแยกภายในของกลมการเมองภายในประเทศ

ภมหลงทางประวตศาสตรในความความสมพนธจน–ญปน

สาธารณรฐประชาชนจนและญปนเปนชาตทมความใกลชดกนทงในทางการและวฒนธรรม ในยค

โบราณจนมอทธพลทางการคาและวฒนธรรมในภมภาคเอเชยตะวนออกเปนอยางยง แตในชวงปลายยค

ราชวงศแมนจ (ราชวงศชง) ทตางชาตรกรานจน รฐบาลราชวงศแมนจไมสามารถปรบตวใหทนตอสถานการณ

และความเปลยนแปลงจงตองพายแพแกชาตตะวนตก ในขณะเดยวกน ญปนภายใตการปฏรปเมจ (ค.ศ.

1868-1912) ไดมการปฏรปสงคม การเมอง การศกษา เศรษฐกจและอตสาหกรรม ทาใหญปนกลายเปน

ประเทศทมความทนสมย สามารถพฒนาแสนยานภาพทางการทหารและอตสาหกรรม และในชวงนเองท

ญปนตองการแผขยายอานาจ เนองจากความจาเปนทางยทธศาสตรและความมนคง รวมทงตองการ

ทรพยากรเพอตอบสนองการเจรญเตบโตทางอตสาหกรรม ญปนจงทาสงครามกบประเทศเพอนบานสามารถ

ชนะจนและรสเซยได รวมทงผนวกเอาเกาหลเปนอาณานคมในทสด

ประวตศาสตรความสมพนธจน –ญปนในชวงปลายศตวรรษท 19 จนถงสงครามโลกครงท 2 สนสด

เปนยคแหงความขมขนทชาวจนรสกตอการกระทาของญปน ในการดาเนนความสมพนธของทงสองประเทศ

ยามทมปญหาเรองรายในอดตจะถกนามากลาวอาง ลทธขยายดนแดนของญปนในชวงระยะเวลา 50 ป (ค.ศ.

1895-1945) อยในภาพทรงจาของชาวจนและบนทกอยในประวตศาสตรจน (เขยน ธระวทย, 2541, หนา 215)

กลายเปน “หนทางประวตศาสตร” ทญปนมตอจน และเปน “บาดแผลทางประวตศาสตร” ทยงลบเลอนไม

หมดในความสมพนธระหวางสองประเทศ

ญปนทาสงครามกบจนเมอปค.ศ. 1984 และจนไดยอมแพในเดอนมนาคม ค.ศ. 1985 โดยญปนได

ไตหวนเปนอาณานคมและเกด “อบตการณแมนจเรย” เมอเดอนกนยายน ค.ศ. 1931 มการวางระเบดทสถาน

รถไฟแมนจเรยทซงกองกาลงทหารญปนควบคมอย ฝายทหารญปนกลบประกาศวาฝายจนเปนผลอบวาง

ระเบด ทงทจรงแลวฝายญปนเปนฝายกระทาเอง เพอเปนขออางในการยกกองกาลงเขายดแมนจเรยในเวลา

ตอมา หลงจากยดไดแลว ญปนไดสถาปนาดนแดนแมนจเรยเปนประเทศใหมในชอ “แมนจกว” (แปลวาประเท

ของชาวแมนจ) โดยใหปย (Pu-Yi) อดตจกรพรรดองคสดทายแหงราชวงศแมนจเปนผนาหนเชดของญปน

เหตการณดงกลาวไดนามาซงการพพาทระหวางญปนกบจน จนกลายเปนการทาสงครามยาวนานระหวาง

ชาตทงสองจากป ค.ศ. 1937 จนกระทงสนสดสงครามโลกครงท 2 (ววฒนชย อตถากร, 2532, หนา 116)

นอกจากนนในชวงสงครามโลกครงท 2 คนจนไดรบบาดเจบและตายไมนอยกวา 35 ลานคน เฉพาะการสงหาร

หมโดยทหารญปนทนานกงกมมากกวา 300,000 คน ญปนไดใชอาวธเคมสงหารชาวจน และสรางความ

เสยหายใหจนโดยตรงในทางเศรษฐกจประมาณ 200,000 ลานเหรยญสหรฐอเมรกา ทางออมประมาณ

500,000 ลานเหรยญสหรฐ (ขอมลจาก Beijing Review, September 18-24, 1995, pp.4-8 อางในเขยน

262

P r o c e e d i n g s

ธระวทย, 2541, หนา 215) ดงนน จงกลาวไดวาภมหลงทางประวตศาสตรดงกลาวนบเปนอปสรรคสาคญ

ประการหนงตอการดาเนนความสมพนธตอกนในยคตอมา

เมอสงครามเยนอบตขน ภายหลงสงครามโลกครงท 2 โลกเรมถกแบงออกเปน 2 คาย โดยมผนาฝาย

โลกเสร คอ สหรฐอเมรกา และฝายสงคมนยมทมสหภาพโซเวยตเปนผนา จนและญปนกเปนประเทศทไดรบ

ผลกระทบโดยตรงจากสภาพแวดลอมทางการเมองดงกลาว เหมาเจอตงซงเปนผนาจนในยคนนไดเลอกดาเนน

โยบายหนไปพงพงสหภาพโซเวยต ในปลายปค.ศ. 1949 เหมาเจอตงไดเดนทางไปสหภาพโซเวยตเพอเจรจา

กบสตาลนและเซนสญญามตรภาพพนธมตรและความชวยเหลอซงกนและกนเปนเวลา 30 ป สวนญปนซงถก

สหรฐอเมรกายดครองอยนนสามารถอาศยสภาวะสงครามเยนเลอกดาเนนนโยบายในลกษณะทรวมมอกบ

สหรฐอเมรกา เมอวนท 8 กนยายน ปค.ศ. 1951 ไดมการลงนามในสนธสญญาสนตภาพระหวางฝาย

สมพนธมตรกบญปน และตอมาในวนท 28 เมษายน ค.ศ. 1952 ญปนไดรบเอกราช เพอแลกกบการไดรบเอก

ราชทเรวขน สหรฐอเมรกาไดลงนามในสนธสญญาความมนคงกบญปนเพอใหความคมครองทางการทหารแก

ญปน โดยทรฐบาลญปนกไดอนญาตใหสหรฐอเมรกามฐานทพไดตอไปทเกาะโอกนาวา และเมอเกดสงคราม

เกดสงครามเกาหล ในปค.ศ. 1950 สหรฐอเมรกาไดใหญปนจดตงกองกาลงกงทหารขนมาได ซงตอมาเปลยน

ชอเปน “กองกาลงปองกนตนเอง” (Self-Defense Force)

ปญหาในความสมพนธจน –ญปนทสาคญคอ ทงสองฝายตางยนอยกนคนละขวทางการเมองในชวง

สงครามเยน สาธารณรฐประชาชนจนดาเนนนโยบายเปนพนธมตรกบสหภาพโซเวยต (ในชวงทศวรรษท

1950-ตนทศวรรษ 1960) ขณะทญปนรวมมอกบสหรฐอเมรกาดาเนนนโยบายปดลอมจน และญปนในขณะนน

ไมรบรองรฐบาลของสาธารณรฐประชาชนจนแตใหการรบรองรฐบาลสาธารณรฐจน (ไตหวน) ตงแตปค.ศ.

1950-1971 ในระหวางสงครามเกาหล (ค.ศ. 1950-1953) สาธารณรฐประชาชนจนตองสงกาลงเขาชวย

เกาหลเหนอตอสกบฝายเกาหลใตทมสหรฐสนบสนน ในชวงนนญปนกเปนแดนหลงของกองทพทเปนฝาย

ตรงกนขามกบจน (เขยน ธระวทย, 2541, หนา 215)

เนองจากญปนถกสหรฐอเมรกากดดนใหตองลงนามสนธสญญาสนตภาพกบรฐบาลไตหวนในฐานะท

เปนรฐบาลตวแทนของประเทศจน ทาใหสาธารณรฐประชาชนจนถอวาญปนไดแสดงเจตนาอนเปนปรปกษตอ

จน แตญปนกใชสตร “แยกการเมองออกจากเศรษฐกจ” (seikei bunri) คอ ดาเนนการคาขายกบสาธารณรฐ

ประชาชนจน โดยมขอแมวาการคานนกระทากนอยางไมเปนทางการ และไมไดแสดงถงการยอมรบรฐบาล

ปกกงทางการเมอง โดยสาธารณรฐประชาชนจนยอมคาขายกบบรษทญปนตามขอตกลง “บรษททเปนมตร”

(friendly firms arrangement) ซงตามขอตกลงน สาธารณรฐประชาชนจนจะยอมใหบรษทท (1) มความเหนใจ

จน (2) ยอมรบหลกการไมเปนปฏปกษตอจน (3) ไมสนบสนน “นโยบายการมสองจน” และ (4) ไมขดขวางการ

ทจนกบญปนจะมความสมพนธทางการทตตอกน สามารถคาขายกบจนได (ประทมพร วชรเสถยรและ

ไชยวฒน คาช, 2541, หนา 227-228)

263

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

การสถาปนาความสมพนธทางการทตระหวางสาธารณรฐประชาชนจนและญปน

เมอมการเปลยนแปลงทางการเมองระหวางประเทศครงสาคญ คอ เกดสภาวะดลแหงอานาจสามเสา

ทสหรฐอเมรกาหนมา “เลนไพจน” คอ ประธานาธบดนกสนเดนทางมาเยอนสาธารณรฐประชาชนจนในป

ค.ศ.1972 ซงในชวงเวลากอนหนานนไมนานสาธารณรฐประชาชนจนกขดแยงอยางรนแรงกบสหภาพ

โซเวยต (มตรรวมอดมการณ) และในชวงตนทศวรรษท 1970 สาธารณรฐประชาจนไดรบการยอมรบในเวท

การเมอง โลกมากขน ปค.ศ. 1971 ไดคนทนงใหสหประชาชาตภายใตการสนบสนนของประเทศโลกท 3 และ

สหรฐอเมรกาไดเลกลมนโยบายสกดกนจน การดาเนนนโยบายของสหรฐอเมรกาทแสดงทาทญาตดกบ

สาธารณรฐประชาชนจ ทาใหผนาญปนนายคาคเอะอ ทานากะ (Kakuei Tanaka) ตดสนใจเดนทางไปเยอนจน

เพอสถาปนาความสมพนธทางการทตกบสาธารณรฐประชาจนในปลายเดอนกนยายน ค.ศ. 1972 อนทจรง

หลงจากทสาธารณรฐประชาชนจนไดเขาเปนสมาชกของสหประชาชาตแทนไตหวน คณะผแทนการคา (trade

mission) บรรดาผนาฝายคาน กลมธรกจขนาดใหญ และสอมวลชนตางกสนบสนนใหรฐบาลญปนสถาปนา

ความสมพนธทางการทตกบสาธารณรฐประชาชนจนโดยเรว (Haruhiro Fukui, 1997, pp. 60-102) ในเงอนไข

ในการสถาปนาความสมพนธทางการทต ญปนไดยอมรบในนโยบายจนเดยวโดยการตดความสมพนธทางการ

ทตกบไตหวน แตในขณะเดยวกนญปนไดตงสานกงานทจะตดตอทางธรกจและเรองอนๆ ทไมเกยวกบการทต

กบไตหวน วธการจดการเชนนเปนประโยชนตอทงสาธารณรฐประชาชนจน ไตหวน และญปน และยงเปน

แบบอยางใหสหรฐอเมรกาและประเทศอนๆ ทตองการหนมาสถาปนาความสมพนธทางการทตกบสาธารณรฐ

ประชาชนจนแทนไตหวน

แมจะสถาปนาความสมพนธทางการทตตอกน โดยญปนไดใหความสนใจอยางมากตอการคาและการ

ลงทนในสาธารณรฐประชาชนจน แตทงสองประเทศยงไมไดลงนามสนธสญญาสนตภาพ จนกระทงปค.ศ.

1978 เนองจากประเดนเกยวกบมาตราตอตานลทธครองความเปนจาวในสนธสญญาดงกลาว เพราะญปนไม

ตองการแสดงตววารวมมอกบสาธารณรฐประชาชนจน เพอเปนปรปกษตอสหภาพโซเวยต (ในมมมองของ

ญปน สหภาพโซเวยตนนเปนภยคกคามตอความมนคงของญปน โดยเฉพาะอยางยงในดานภมรฐศาสตร

ญปนซงตองการเนนพฒนาเศรษฐกจจงไมตองการสรางความบาดหมางกบสหภาพโซเวยตโดยไมจาเปน)

ญปนจงเสนอใหเพมมาตราอกมาตราโดยมขอความวา “สนธสญญานจะไมกระทบตอจดยนของประเทศ

คสญญาไมวาฝายใดเกยวกบความสมพนธของฝายหนงประเทศทสาม” สนธสญญาสนตภาพมสาระสาคญ

คอ ทงสองประเทศใหคามนวาจะยดหลกหาประการของการอยรวมกนอยางสนต นนคอจะเคารพอธปไตย

บรณภาพแหงดนแดน การไมรกราน การไมแทรกแซงในกจการภายใน ความเสมอภาคและผลประโยชน

ของกนและกนและการเคารพซงกนและกน จะไมแสวงความเปนจาวในภมภาคเอเชยแปซฟก จะสงเสรม

ความสมพนธทางเศรษฐกจ ทางวฒนธรรม และการแลกเปลยนระหวางประชาชนของทงสองประเทศ

การวเคราะหเกยวกบการเยอนของผนาระดบสง

จากการศกษาในสวนของพฒนาการความรวมมอทางการทตระหวางสาธารณรฐประชาชนจนและ

ญปน จะเหนไดวาความสมพนธของทงสองชาตมหาอานาจในภมภาคเอเชยนมลกษณะของการพงพาอาศยกน

264

P r o c e e d i n g s

ทางเศรษฐกจสงมาก แตความสมพนธนนไมราบรนนก มลกษณะของความหางเหนและหวาดระแวงตอกน

อกทงปญหาบาดแผลทางประวตศาสตรและความรสกชาตนยมทมในหมประชาชนของทงสองชาตไดเปนสงท

บนทอนความสมพนธ การเยอนของผนาระดบสงทนามาวเคราะหในความสมพนธจน-ญปน มดงน

- ประธานาธบด เจยง เจอ หมน เดนทางเยอนญปนอยางเปนทางการในป ค.ศ. 1998

เพอฉลองครบรอบ 20 ป ของสนธสญญาสนตภาพระหวางสาธารณรฐประชาชนจนกบญปน

นบเปนครงแรก ทประมขของจนเดนทางเยอนญปนอยางเปนทางการ และมการออก

แถลงการณรวมกนเพอวางแนวทางสาหรบการสรางความสมพนธยคใหมของทงสองประเทศ

ในศตวรรษท 21 โดยการประสานความรวมมอกนโดยเฉพาะอยางยงในภมภาคเอเชย-

แปซฟค รวมทงยนยนถงความสมพนธแบบทวภาคทมความสาคญมากสาหรบประเทศทง

สอง อยางไรกตามในระหวางการเยอนญปนเปนเวลา 6 วน ประธานาธบดเจยง เจอ หมนได

ยกประเดนทางประวตศาสตรเกยวกบการรกรานจนของญปนมากลาวเกอบทกโอกาส

แมกระทงในงานพธเลยงรบรองทจดขนเพอเปนเกยรตแกประธานาธบดเจยง เจอหมนในพระ

ราชวงจกรพรรด การกลาวยาวพากษวจารณลทธทหารญปนดวยภาษาทรนแรงทาใหชาว

ญปนจานวนมากรสกไมพอใจ การกลาวประเดนประวตศาสตรไดสรางความรสกดานลบตอ

จนในสายตาชาวญปน

- ในเดอนตลาคม ค .ศ . 2000 นายกรฐมนตรจหรงจเดนทางเยอนญปนเพอปรบปรง

ความสมพนธทงสองประเทศ แตในปถดมาความสมพนธระหวางญปนกบจนกตกตาอยาง

มาก จากการเดนทางเยอนญปนเปนการสวนตวของประธานาธบดไตหวน (นาย ล เตง ฮย)

และการอนมตตาราเรยนประวตศาสตรสาหรบโรงเรยนระดบมธยมของญปน ทจนถอวา

บดเบอนขอเทจจรง ทางประวตศาสตรเกยวกบการรกรานจนของญปน รวมทงเหตการณท

นายกรฐมนตร โคอสม จนอชโรเดนทางไปคาราวะศาลเจายาสคน แตสมพนธภาพทาง

การเมองระหวางญปนกบจน กระเตองขนเมอนายกรฐมนตร โคอสมเดนทางไปเยอนจนเมอ

ตนเดอนตลาคม ค.ศ. 2001 เพอปรบปรงความสมพนธระหวางประเทศทงสอง ซงขณะเขา

พบประธานาธบดเจยง ทงสองฝายตางเหนตรงกนทจะแกไขปญหา ทเกดขนกอนจะถงวาระ

การฉลองครบรอบ 30 ป ของการสถาปนาความสมพนธทางการทตระหวางญปนกบจนในป

ค.ศ. 2002 (Fuse Shigeyoshi, 2001, p. 6-7; ไชยวฒน คาช , 2549 ,หนา 206-207)

ตงขอสงเกตไดวาผนาจนเยอนญปนอยางเปนทางการนอยครงมาก และในการเยอนอาจจะไมไป

ในทางทจะกระชบความสมพนธมากเทาไหร หากผนาจนยงยนยนทจะตอกยาในเรองบาดแผลทาง

ประวตศาสตรและความตกตาในความสมพนธระหวางจนกบญปน ในชวงระหวางป 2001-2006 สาธารณรฐ

ประชาชนจนยกเลกการเจรจาระดบสง ทางการทตกบญปน เพอจะรอฟนความสมพนธกบสาธารณรฐ

ประชาชนจนนายกรฐมนตรยาสโอะ ฟกดะของญปน ถงกบประกาศจะไมไปเยอนศาลเจายาสคนในขณะทดารง

ตาแหนงผนาญปน และระหวางเดนทางเยอนประเทศจนเปนเวลา 4 วน นายฟกดะพยายามจะรอฟน

ความสมพนธกบจน นอกจากนนในวนสดทายของการเดนทางเยอนสาธารณรฐประชาชนจน นายกรฐมนตร

265

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

ญปน นายยาสโอะ ฟกดะ เดนทางเยยมบานเกดของขงจอ นกปราชญชาวจน ซงเปนทเคารพนบถอของทงจน

และญปน และการเดนทางเยอนครงนมเปาหมายเพอกระชบความสมพนธแลวเนนใหถงวฒนธรรมทคลายกน

ของทงสองประเทศ ภายหลงความพยายามในการปรบปรงความสมพนธตอกน ในปค .ศ . 2008

ประธานาธบดหจนเทาเยอนญปนเปนครงแรกในรอบทศวรรษ ในแถลงการณรวมประธานาธบดหจนเทาของ

จนไดยกยองบทบาททเปนไปอยางสนตของญปน ตงแตสงครามโลกครงท 2 เปนตนมา โดยทงสองประเทศเหน

ดวยวาญปนและสาธารณรฐประชาชนจนมความรวมผดชอบรวมกนสาหรบสนตภาพของโลกและการพฒนาใน

ศตวรรษท 21

ปญหาและอปสรรคในความสมพนธสาธารณรฐประชาชนจน-ญปน

ตงแตลงนามสนธสญญาสนตภาพในปค.ศ. 1978 นน กลาวไดวา อปสรรคและปญหาสาคญใน

ความสมพนธของสาธารณรฐประชาชนจนกบญปน สามารถแยกเปนประเดนสาคญไดดงตอไปน

ปญหาการอางกรรมสทธในเกาะเตยวหย/เซนซาก ซงทงสาธารณรฐประชาจนและญปนตางอาง

อานาจอธปไตยเหนอหมเกาะดงกลาว ซงเปนหมเกาะเลกๆทไมมคนอาศยอยคาดวาจะมทรพยากรแรธาต

โดยเฉพาะนามน จากมมมองของญปน นกธรกจชาวญปนไดซอหมเกาะและมกรรมสทธครอบครอง

แตสาธารณรฐประชาชนจนไมยอมรบ ปญหาดงกลาวผนาจนเตงเสยวผง ไดใหสมภาษณในตอนทจนกบญปน

ลงนามในสนธสญญามตรภาพและสนตภาพในปค.ศ. 1978 วาเรองเตยวหยเกบไวใหอนชนรนหลงแกไขกน

แตปญหาดงกลาวทาใหเกดความตงเครยดในความสมพนธของทงสองประเทศเปนระยะ ๆ นาไปสความขดแยง

ทรนแรงในปลายป ค.ศ. 2012 กระทงทางการจนประกาศเลอนจดงานฉลองครบรอบ 40 ปความสมพนธจน-

ญปน โดยระบวางานดงกลาวจะมการจดขนในชวงเวลาทเหมาะสมและมรายงานขาววา งานเฉลมฉลอง

ดงกลาวจะจดขนในชวงสนเดอนกนยายน โดยทงสองประเทศไดสถาปนาความสมพนธทางการทตเมอวนท

29 กนยายน ค.ศ. 1972 ดวยการลงนามแถลงการณรวมจน-ญปน อนทจรงทงสองประเทศควรใชวาระการ

ครบรอบ 40 ปการสถาปนาความสมพนธทางการทตเปนโอกาสในการผลกดนความสมพนธทวภาค

การแลกเปลยนและความรวมมอกนในทกๆ ดาน แตจากสภาพการณทรฐบาลญปนไมไดคานงถงการคดคาน

อยางรนแรงจากประชาชนชาวจน และยนกรานจะซอหมเกาะเตยวหยจากนกธรกจญปนไดเปนประเดนทบน

ทอนความสมพนธจน-ญปน ทาลายบรรยากาศของการครบรอบ 40 ปความสมพนธ โดยมการประทวงของ

คนจนกวา 100 เมองและตอตานสนคาญปนอยางกวางขวาง

ปญหาความเปนพนธมตรระหวางญปนกบสหรฐอเมรกา นนพจารณาไดวามผลกระทบตอความ

มนคงในทศนะของสาธารณรฐประชาชนจน ในมมมองของผนาจน ความเปนพนธมตรระหวางญปนกบ

สหรฐอเมรกามใชแคเปนการถวงดลอานาจ (balance of power) กบสาธารณรฐประชาจนในภมภาคเอเชย

เทานน หากแตเปนปญหาในมมมองทสาธารณรฐประชาจนมตอสหรฐอเมรกา และระแวงวาสหรฐอเมรกากบ

ญปนจะรวมมอกนทจะทาใหไตหวนเปนเอกราช อยางไรกตาม นกวเคราะหชาวตะวนตกมกจะมองวา ปจจยท

จะยบยงไมใหเกดความตงเครยดทรนแรงในภมภาคคอ การคงทหารสหรฐอเมรกาไวในภมภาคโดยเฉพาะใน

ญปน รวมทงเชอวาความเปนพนธมตรระหวางสหรฐ-ญปนจะเปนสงททาใหเกดเสถยรภาพในภมภาค

266

P r o c e e d i n g s

ปญหาการรวมมอกนวจยระบบปองกนขปนาวธ (theater missile defense-TMD) ระหวาง

ญปนกบสหรฐอเมรกาเปนปญหาทสาคญอกประการหนงในมมของสาธารณรฐประชาชนจนคอ จะเปนปญหา

ตอความมนคงโดยตรง เพราะเกรงวาระบบปองกนขปนาวธนจะทาใหญปนขาดความยบยงชงใจและอาจ

นาไปสความพยายามสรางกองกาลงทหารในอนาคต และสาธารณรฐประชาชนจนกไมอยากใหไตหวนพฒนา

ระบบ TMD นดวย (Christensen, 1999,) เพราะจะทาใหทงญปนและไตหวนไมกลวการขมขของสาธารณรฐ

ประชาชนจนโดยการใชขปนาวธ

นกวเคราะหดานความมนคงของสาธารณรฐประชาชนจน โดยเฉพาะฝายทหารนนเกรงกลววาญปน

จะกลบไปเปนมหาอานาจทางการทหารในชวงตนทศวรรษท 21 ภมหลงทางประวตศาสตรนนทาใหสาธารณรฐ

ประชาชนจนไมไววางใจญปนอยางมาก ดงนน เปนพนธมตรระหวางญปน-สหรฐอเมรกาจงเปนเรองสาคญ

ดานความมนคงของภมภาค สาธารณรฐประชาชนจนเคยเรยกรองใหญปนขอโทษจนสาหรบการกระทาในอดต

ทญปนเคยบกประเทศจน รวมทงใหญปนแกไขตาราเรยนประวตศาสตร รวมทงไมพอใจการทนายกรฐมนตร

ญปนเดนทางไปศาลเจายาสคนซงเปนสถานทระลกถงทหารญปนทตายในสงครามโลกครงท 2

ความเปน “หนสวน” หรอ “คแขง” ในศตวรรษท 21

สาธารณรฐประชาชนจนและญปนตางกเปนมหาอานาจททรงอทธพลในภมภาคเอเชย กลาวคอทง

สองประเทศมเปาหมายและยทธศาสตรทตองการเพมพนผลประโยชนแหงชาตของตน อนไดแก ความมนคง

ความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ ชอเสยงเกยรตภมในเวทการเมองระหวางประเทศ และความเปนมหาอานาจ

ททรงอทธพลในภมภาคเอเชย แตดวยเงอนไขทางประวตศาสตรและยทธศาสตรการพฒนาประเทศทแตกตาง

กน ทาใหทงสาธารณรฐประชาชนจนและญปนมรปแบบการพฒนาทแตกตางกนไปและมผลประโยชนท

กระทบกระทงกน เกยวกบคาถามความเปน “หนสวน” (partnership) ระหวางสาธารณรฐประชาจนกบญปน

ในศตวรรษท 21 น จะเหนไดชดเจนในดานการเปนคคาทสาคญตอกน กลาวไดวาการพงพาอาศยกนทาง

เศรษฐกจ (economic interdependence) ระหวางจนกบญปนในปจจบนนนมสงขนเรอยๆ โดยดไดจากตวเลข

การคาการลงทนในทศวรรษท 1990 และชวงตนทศวรรษท 21 และญปนยงเปนแหลงทนและเทคโนโลยท

สาคญ ในขณะทสาธารณรฐประชาชนจนเปนแหลงวตถดบทสาคญของอตสาหกรรมของญปน และญปนยง

เนนการลงทนในสาธารณรฐประชาชนจนในดานการพฒนาโครงสรางพนฐาน ดานพลงงาน การคมนาคมและ

การสอสาร (Christensen, 1999, p. 190)

นบตงแตสาธารณรฐประชาชนจนประกาศดาเนนนโยบาย 4 ทนสมย การพฒนาเศรษฐกจของญปน

และการเจรญเตบโตอยางรวดเรวของสเสอแหงเอเชย (ไตหวน เกาหลใต ฮองกง สงคโปร) ทเนนดานการลงทน

ภาคอตสาหกรรมและเนนการสงออกเปนสาคญเปนแบบอยางในความสาเรจ สาธารณรฐประชาชนจนจงเนน

เรองการลงทนจากตางชาตในเขตเศรษฐกจพเศษ และญปนเปนประเทศทมบทบาทสาคญอยางยงในการเปด

ประเทศจนสการคาและการลงทน (อนทจรงญปนกคาขายกบจนโดยใชนโยบายแยกการคาออกจากการเมอง

มาตงแตสมยทสาธารณรฐประชาชนจนยงไมดาเนนนโยบายเปดประเทศในทศวรรษท 1980) การเปดประเทศ

267

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

ของสาธารณรฐประชาชนจนจงเปนการเปดทางและอานวยความสะดวกใหบรษทญปนไปลงทนเปนจานวนมาก

เนองจากคาจางแรงงานถกและสาธารณรฐประชาชนจนกเปนตลาดขนาดใหญทมประชากรมากทสดในโลก

นอกจากนน ญปนยงสนบสนนใหสาธารณรฐประชาชนจนไดคนสถานสภาพสมาชกของธนาคารโลก

(World Bank) และกองทนการเงนระหวางประเทศ (IMF) ในชวงทสหรฐอเมรกากดดนใหธนาคารโลกตดเงนกท

จะใหกบสาธารณรฐประชาชนจนภายหลงเหตการณเทยวอนเหมน ค.ศ.1989 ญปนเปนแกนนาในการผลกดน

ชกชวนใหประเทศอนๆในกลม G-7 สนบสนนใหสาธารณรฐประชาชนจนไดเงนกจากธนาคารโลก ญปน

สนบสนนใหจนไดเขาเปนประเทศ สงเกตการณ ในการเจรจา การคารอบอรกวย ค.ศ. 1987-1993 มจะลด

การกดกนทางการคาและยกระดบ GATT ไปสการเปนองคการการคาโลก (WTO) สาหรบญปนนน ประเดน

สทธมนษยชนของจนไมไดมาเปนตวเงอนไขในความสมพนธทางการคาระหวางประเทศ ในทางตอบแทน

สาธารณรฐประชาชนจนไดเปดโอกาสใหญปนลงทนมากขน ญปนสามารถผลตสนคาโดยใชแรงงานผลตสนคา

โดยใชแรงงานคนจนดวยตนทนถกกวาแรงงานญปนหลายเทา ในดานความรวมมอทางดานความมนคง เชน

ในประเดนภยจากอาวธนวเคลยรของเกาหลเหนอ ภายใตลทธมยาซาวา (Miyazawa Doctrine) ญปนพยายาม

สานตอความเปนพนธมตรทางทหารกบสหรฐอเมรกา แตในขณะเดยวกนกรเรมทจะเพมบทบาทของตนในการ

รกษาความมนคงระดบโลกดวยลทธมยาซาวาดงกลาวมสาระสาคญดงตอไปน

1) มขอผกพนทางทหารกบสหรฐอเมรกาตอไปแมวาจะลดกาลงทหาร สหรฐอเมรกาลงในญปน

2) เพมความสามารถดานอากาศและทางนา รวมกบสหรฐอเมรกาในการผลต FSX fighter รนใหมใน

อนาคต

3) รกษาระดบของกองกาลงปองกนตนเองไวทจานวน 250,000 คน

4) สงวนสทธในการตดสนใจจะผลตนวเคลยรในอนาคต

สาหรบปญหาการเปน “คแขง” ในศตวรรษท 21 นนมความเปนไปไดเชนกน หากวเคราะหในมตการ

แขงกนในทางอทธพลตอภมภาคเอเชย โดยเฉพาะในทางเศรษฐกจตอเอเชยตะวนออกเฉยงใตทเปนฐานการ

ลงทนสาคญของญปน ซงในอนาคตสาธารณรฐประชาชนจนจะขยายการลงทนในภมภาคเอเชย รวมทงการ

พฒนาโครงขายรถไฟในภมภาค เชน เสนทางรถไฟความเรวสงจากคนหมงถงสงคโปร และการเชอมโยงทาง

เศรษฐกจในภมภาคเอเชยตะวนออก โดยเฉพาะอยางยงในการพฒนาเศรษฐกจในอนภมภาคลมแมนาโขง

(Greater Mekong Subregion) ซงธนาคารพฒนาแหงเอเชยภายใตการสนบสนนของญปนมบทบาทในการวาง

แผนการพฒนามาตงแตป ค.ศ. 1992

ในประเดนการแขงขนทางทหารหรอการสะสมอาวธ ถงแมวาญปนจะถกจากดบทบาททางทหารดวย

รฐธรรมนญมาตรา 9 ทาใหญปนมเพยงกองกาลงปองกนตนเองเพยง 250,000 คน แตญปนใชงบประมาณ

ทางการทหารสงมาก แมวาจดยนทางการทหารของญปนนบตงแตหลงสงครามโลกครงท 2 จะเปนไปในเชงตง

รบและเพอปองกนตนเอง และรฐธรรมนญยงกาหนดใหญปนไมสามารถแสดงความกาวราวและรกรานชาตอน

ไดอก รวมทงญปนไดรบการปกปองดานความมนคงจากสหรฐอเมรกา แตกไมมอะไรเปนหลกประกนวาถา

หากสหรฐอเมรกาถอนตวออกจากภมภาคแลวญปนจะไมหนไปพฒนากองทพและอาวธ ซงญปนมความพรอม

ทางเทคโนโลยชนสงแลวในการผลตแนนอนเปนอยางยงวาสาธารณรฐประชาชนจนยอมไมตองการเหนญปน

เปนมหาอานาจทางการทหารอยางแนนอน

268

P r o c e e d i n g s

ขออภปราย

ในปจจบน สาธารณรฐประชาชนจนและญปนเปนมหาอานาจทมบทบาทและอทธพลในภมภาค

เอเชยทงทางการเมอง เศรษฐกจและความมนคง กลาวไดวาความสมพนธจน-ญปนจะเปนเงอนไขสาคญใน

การกาหนดเสถยรภาพและสนตภาพ ตลอดจนความเจรญรงเรองทางเศรษฐกจของภมภาคเอเชยตะวนออก

ในศตวรรษท 21 (Ming Wan, 2006) ความโนมเอยงทมหาอานาจทงสองจะสรางความรวมมอหรอเปนคแขงกน

และมมมองทตางฝายมตอกนในฐานะ “หนสวน” หรอ “คแขง” จะมผลกระทบตอระบบเศรษฐกจการเมองของ

ภมภาคอยางยง ในปจจบนโครงสรางทางการเมองและการพฒนาเศรษฐกจของญปนมแนวโนมทจะสอดรบกบ

ระบบเศรษฐกจการเมองโลกภายใตลทธเสรนยมใหม (neo-liberalism) แตสาหรบสาธารณรฐประชาชนจน

การปรบตวดงกลาวนนเปนโจทยทยากยงของพรรคคอมมวนสตจนทตองการผกขาดอานาจและสราง

เสถยรภาพทางการเมอง ในขณะทการพฒนาเศรษฐกจนนยอมรบเงอนไขของกลไกตลาดและการลงทนขาม

ชาต ทงในฐานะการเปดประเทศรบการลงทนจากตางประเทศและการออกไปลงทนภายนอกประเทศของ

รฐวสาหกจและนกลงทนจน

อยางไรกตาม ในการพฒนาของทงสาธารณรฐประชาชนจนกบญปนภายใตระบบเสรนยมใหมน

แมทงสองประเทศจะมผลประโยชนในการรวมมอกนทางเศรษฐกจ แตประเดนปญหาทเปนอปสรรคใน

ความสมพนธระหวางทงสองประเทศ อาท ปญหาการเขาซอเกาะและการอางกรรมสทธในเกาะเตยวหย/เซน

ซาก ปญหาความเปนพนธมตรระหวางญปนกบสหรฐอเมรกาเปนปญหาใหญตอความมนคงในทศนะของ

สาธารณรฐประชาชนจน แตหากวเคราะหใหถงทสดแลวทงสาธารณรฐประชาชนจนและญปนตางม

“ผลประโยชนรวมกน” ทจะสรางเสถยรภาพและสนตภาพในภมภาคเอเชยตะวนออก ในขณะเดยวกน

พฒนาการของความรวมมอระหวางสาธารณรฐประชาชนจนกบญปนนนมความสาคญตอความรงโรจนของ

ภมภาคเอเชย

ขอเสนอแนะ

ในศตวรรษท 21 เมอสาธารณรฐประชาชนจนพฒนาเศรษฐกจอยางรวดเรว และไดรบชอเสยง

เกยรตภมในเวทการเมองโลก จงมการหวนเกรงวาจะหวนราลกถงความยงใหญในอดตของการเปนอาณาจกร

กลาง (Middle Kingdom)หรอไม ? สาธารณรฐประชาชนจนจะแกไขปญหาเรองบรณภาพแหงดนแดนอยางไร

โดยเฉพาะอยางยงปญหาเกยวกบการรวมไตหวนโดยสนตวธ ? ปญหาดงกลาวจะเปนอปสรรคในการสราง

ความรวมมอบนเสนทางสการเปนประชาคมเอเชยตะวนออกหรอไม สาหรบญปนซงเปนมหาอานาจทาง

เศรษฐกจทประสบปญหาความถดถอยทางเศรษฐกจ โอกาสทจะขยายอานาจในภมภาคนนมมากนอยเพยงไร

ในการประเมนสถานภาพของญปนในเวทโลกและความเปนมหาอานาจในตามแนววเคราะหเชงเศรษฐกจ

การเมองเกยวกบโครงสรางอานาจ 4 มตคอ ดานการผลต (production) การเงน (finance) ความมนคง

(security) และองคความร (knowledge) ความสาเรจในประเดนโครงสรางการผลตของเอเชยตะวนออกในดาน

การผลตนน ญปนสามารถเปนผสงออกสนคาอตสาหกรรม และเปนชาตทมขดความสามารถในการใหสนเชอ

(credit) มบทบาทสาคญในธนาคารพฒนาแหงเอเชย (Asian Development Bank) และดานองคความร

269

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

ญปนมความพยายามอยางมากทจะพฒนาเทคโนโลยททนสมย ในขณะเดยวกนกเนนใหความชวยเหลอในการ

พฒนาบคลากรกบประเทศกาลงพฒนาทงหลายทงในรปแบบทนการศกษาและการฝกอบรม มเพยงดานความ

มนคงเทานนทญปนยงตององอาศยและพงพาสหรฐอเมรกา สวนศกยภาพของสาธารณรฐประชาชนจนจาก

มมมองโครงสรางอานาจดงกลาว จะเหนถงความสาเรจในสถานะของการเปนผผลตทสาคญเปรยบดง

“โรงงานของโลก” ภายหลงการปฏรปเศรษฐกจโดยระบบสงคมนยมทมกลไกคลาด และมบทบาทสาคญใน

การใหสนเชอแกประเทศอน ๆ หรอแมกระทงการสรางองคความรเทคโนโลยทไมไดนอยไปกวาญปน รวมทงม

ความพยายามทจะพฒนาโครงสรางอานาจในทกๆ ดาน เหนไดจากการเนนการผลตและการพฒนา

อตสาหกรรม การเพมเงนทนสารองระหวางประเทศและการใหสนเชอกบประเทศกาลงพฒนา รวมทงการ

พฒนาเทคโนโลยตางๆ เชน สงนกบนอวกาศไปนอกโลก การพฒนารถไฟความเรวสง เปนตน

อยางไรกตาม แมวาทงสาธารณรฐประชาชนจนและญปนตางมศกยภาพในการเปนมหาอานาจใน

ภมภาคเอเชย สหรฐอเมรกาในฐานะมหาอานาจของโลกในยคหลงสงครามเยนไดสรางเงอนไขใหกบสงคม

ระหวางรฐ ภายใตระบบเศรษฐกจการเมองระหวางประเทศทเออตอการสรางอานาจทางเศรษฐกจ การเมอง

รวมทงการเผยแพรวฒนธรรมตะวนตกทสหรฐอเมรกาดาเนนมาตลอดตงแตหลงสงครามโลกครงท 2

ในปจจบน โครงสรางทางการเมองและการพฒนาเศรษฐกจของญปนมแนวโนมทจะสอดรบกบระบบเศรษฐกจ

การเมองโลกภายใตการนาของสหรฐอเมรกา แตสาหรบสาธารณรฐประชาจนการปรบตวดงกลาวเปนโจทยท

ยากยงของพรรคคอมมวนสตจน ซงตองการรกษาฐานอานาจและความชอบธรรมทางการเมองภายใตการ

พฒนาเศรษฐกจภายใตระบบเศรษฐกจการเมองโลกแบบเสรนยมดงนนการศกษาเกยวกบบทบาทของพรรค

คอมมวนสตจนในศตวรรษท 21 จงเปนขอเสนอแนะทางวชาการทจาเปนตอทาความเขาใจอนาคตและความ

เปนไปของภมภาคเอเชยดวย

เนองจากความสมพนธระหวางสาธารณรฐประชาชนจนและญปนนนมผลกระทบตอเสถยรภาพทาง

การเมอง เศรษฐกจของโลก โดยเฉพาะอยางยงความเจรญรงเรองของภมภาคเอเชย การศกษาวจยในประเดน

ความรวมมอไปสการเปนประชาคมเอเชยตะวนออก ซงมทงสาธารณรฐประชาชนจนและญปนเปนชาตทม

บทบาทอยางสงตอการพฒนาภมภาคในศตวรรษท 21 รวมทงศกษาถงลกษณะความรวมมอพหภาคททงสอง

ประเทศเขาไปมสวนรวม และวเคราะหถงแนวโนมของการรวมมอและแขงขนกนในกรอบพหภาค ในมตของ

ความมนคงและปญหาเรองการแขงขนอานาจกนในภมภาค ผนาของชาตในเอเชยตะวนออกจะมวสยทศนทจะ

แสวงหาความรวมมอไดหรอไม โดยอาศยความรวมมอเศรษฐกจเปนฐานแหงผลประโยชนรวมกน เพอสราง

ความเขมแขงใหกบภมภาคเอเชยและสรางสงคมทเปนชาวเอเชย โดยศกษาตวอยางความสาเรจจากการ

รวมกลมทางเศรษฐกจของกลมประเทศยโรป ทแมจะเคยบาดหมางกนในอดตกสามารถประสบความสาเรจใน

การบรณาการทางเศรษฐกจในระดบสง กลาวโดยสรป ภายใตความหวาดระแวงและการขาดการสมานฉนทน

เอง ชาตมหาอานาจภายนอกจงสามารถเขามามอทธพลในภมภาคเอเชยและเปนผสรางเงอนไขของมนคงใน

ภมภาคตงแตหลงสงครามโลกครงท 2 จวบจนปจจบน ทาใหชะตากรรมของชาวเอเชยตะวนออกอยภายใต

ทศทางการเมองโลกทกาหนดโดยระเบยบโลกใหมของสหรฐอเมรกา ประเดนเหลานเปนคาถามทจาเปนตอ

การศกษาวจยเพอทาความเขาใจอนาคตของภมภาคเอเชย โดยเฉพาะการตดสนใจของผกาหนดนโยบาย

ตางประเทศในเวทการเมองระหวางประเทศและการสรางวสยทศนในแบบฉบบของชาวเอเชย

270

P r o c e e d i n g s

บรรณานกรม

Calder, K. (2006). China and Japan’s Simmering Rivalry. Foreign Affairs. 85 (2).

Christensen, T. (1996). Chinese Realpolitik. Foreign Affairs. 75 (5).

Christensen, T. (1999). China, the US-Japan Alliance, and the Security Dilemma in East Asia.

International Security. (Spring)

Fuse Shigeyoshi. (2001) China and Japan. Japan Echo. 28 (2).

Haruhiro Fukui. (1997). Tanaka Goes to Peking: A Case Study in Foreign Policy-Making. In T.J. Pempel

(ed). Policy Making in Contemporary Japan. Itacha: Cornell University Press.

Kelly, D. (2002). Japan and the Reconstruction of East Asia. Great Britain: Antony Rowe Ltd.

Lanteigne, M. (2009). Chinese Foreign Policy. New York: Routledge.

Ming, W. (2006). Sino-Japanese Relations: Interaction, Logic, and Transformation. Washington

D.C.: Woodrow Wilson Center Press.

Naisbitt, J. (1984). Megatrends. New York: Warner Books.

Snyder, R., et al. (1961). The Decision-Making Approach to the Study of International Politics. In J.N.

Rosenau (Ed.), International Politics and Foreign Policy. New York: The Free Press.

Rosenau, J. (1967). Linkage Politics. (Essays on the Convergence of National and International Systems)

New York: The Free Press.

เขยน ธระวทย. (2539). การกาหนดนโยบายตางประเทศเปรยบเทยบ. กรงเทพฯ : ภาควชาความสมพนธ

ระหวางประเทศ คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

เขยน ธระวทย. (2541). นโยบายตางประเทศจน. กรงเทพมหานคร: สถาบนเอเชยศกษา จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย.

เขยน ธระวทย. (2549). จนใหมในศตวรรษท 21. กรงเทพฯ : มตชน.

จลชพ ชนวรรโณ. (2523). นโยบายตางประเทศของสาธารณรฐประชาชนจน: อดตถงปจจบน. เอเชยปรทศน

, 1 (4) , น.33-106.

จลชพ ชนวรรโณ. (2555). ผลดแผนดนมงกร: จนภายใตผนารนท 5. กรงเทพฯ : openbooks.

ไชยวฒน คาช. (2549). นโยบายตางประเทศญปน: ความตอเนองและความเปลยนแปลง.

กรงเทพมหานคร : เลคแอนดฟาวเทน พรนตง จากด.

ดนย ทองใหญ. (2554). เอกสารประกอบการสอนวชาทฤษฎความสมพนธระหวางประเทศ.

กรงเทพมหานคร : คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยรามคาแหง.

ประทมพร วชรเสถยรและไชยวฒน คาช (บรรณาธการ). (2541). จนในโลกทกาหลงเปลยนแปลง.

กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

271

การประชมวชาการประจาปสงคมศาสตร มนษยศาสตร และศกษาศาสตร ประจาป พ.ศ. 2556 หวขอ “เอเชยรงโรจน: วกฤตหรอโอกาสสาหรบไทย”

ประเสรฐ จตตวฒนพงศ. (2533). การเมองและนโยบายตางประเทศญปน. กรงเทพมหนคร: โรงพมพ

จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ไพล เคนเนธบ. (2540). อานาจและเปาหมายของญปนในโลกสมยใหม. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย.

ไพศาล หรพาณชยกจ. (2553). เอเชยตะวนออกบนเสนทางสการเปนประชาคม. กรงเทพมหานคร: โรง

พมพ มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ววฒนชย อตถากร. (2532). ลทธการเมองและยทธศาสตรการพฒนาของประเทศญปน. ในเอกสาร

ประกอบการสอนชดวชาลทธการเมองและยทธศาสตรในการพฒนาหนวยท 1-7. นนทบร:

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

ศรลกษม มาศวรยะกล. (2552). เอกสารประกอบการสอนวชาการเมองระหวางประเทศในเอเชย

ตะวนออก (หมายเลข 243). กรงเทพมหานคร: คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยรามคาแหง.

สรชย ศรไกร. (2537). นโยบายตางประเทศของจนตอประเทศอาเซยน. กรงเทพมหานคร: สถาบนเอเชย

ตะวนออกศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

สมภพ มานะรงสรรค. (2551). ธรกจจนในตางแดน. กรงเทพมหานคร: มตชน.

อกษรศร พานชสาสน. (2554). ทนจนรกอาเซยน. กรงเทพมหานคร: กรงเทพธรกจ.