Upload
others
View
1
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
2
marTlmsajulebislogika
dasjadia Tu araeqspresiuli qmedeba
Tamar kinwuraSvili
sasamarTlo dacvisZiriTadi ufleba
maiko oqruaSvili
saxelmwifosazRvrebs gareSe
#3 (39), marti, 2005sfdbceakt,f
03
22
30
15
kote kublaSvili
3
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
Tamar kinwuraSvili
marTlmsajulebislogika
amboben, karg iurists ori ram moeTxoveba _ logikis unari
da imis codna, Tu sad romeli kanoni unda eZebo. am ori
komponentis aucileblobaSi sityvis TavisuflebasTan
dakavSirebuli qarTuli sasamarTlo praqtikis gacnobac
dagarwmunebT, romelic erTgvari testia logikaSi. testis
pasuxebis saZebnelad, albaT, mizanSewonilia gamoxatvis
Tavisuflebis maregulirebel saerTaSoriso standartebs
CavxedoT. da ara imitom, rom yvelafris gasaRebi sadRac
Cvengan Sorsaa. ubralod imitom, rom gamoxatvis Tavisuf-
leba Tavisi bunebiT universaluri uflebaa, romelic geog-
rafiuli sazRvrebiT ar izRudeba da misi regulireba saerTa-
Soriso samarTals eqvemdebareba. adamianis uflebaTa univer-
saluri deklaraciis me-19 muxli calsaxad gansazRvravs, rom
azrisa da gamoxatvis Tavisufleba moicavs adamianis
sityvis Tavisuflebada qarTuli sasamarTlo praqtika
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
4
Tavisuflebas, daubrkoleblad
misdevdes Tavis mrwamss da moiZios
da gaavrcelos informacia da
ideebi nebismieri saSualebiT,
saxelmwifo sazRvrebis miuxedavad.~
gamoxatvis Tavisuflebis sferoSi saqarT-
velos bolo rvawliani gamocdileba Tval-
naTliv warmoaCens, rom sityvisa da azris
gamoxatvis uflebis erTgvarovani gageba
qarTul samarTlebriv sivrceSi jer kidev
did problemad rCeba. 2004 wlis 24 ivniss
sityvisa da gamoxatvis Tavisuflebis Sesaxeb
kanonis miRebiT radikalurad Seicvala am
sferos maregulirebeli kanonmdebloba.
miuxedavad imisa, rom sakanonmdeblo
reformis Sedegad gamoxatvis Tavisufleba
maRali saerTaSoriso standartebiTaa
daculi, uaxlesi sasamarTlo praqtika
cxadyofs, rom am uflebiT sargeblobaSi
dausabuTebel Carevas xSirad im mosamarT-
leTa msoflmxedvelobrivi problema ganapi-
robebs, romelTac uWirT liberaluri
Rirebulebebis gaTaviseba da dResac
sabWoTa kodeqsebiT xelmZRvaneloben.
winamdebare publikacia efuZneba Tavisuf-
lebis institutis mier Catarebul kvlevas1,
romelic rva wlis (1996-2004) ganmavlobaSi
saerTo sasamarTloebis mier sityvis Tavi-
suflebasTan dakavSirebiT ganxiluli sasa-
marTlo gadawyvetilebebis2 analizs
moicavs. publikaciaSi asaxulia is ZiriTadi
tendenciebi, romelic bolo periodSi qar-
Tul marTlmsajulebaSi sityvisa da gamo-
xatvis Tavisuflebis sferoSi gamoikveTa.
ciliswamebis dekriminalizacia
erT-erT mniSvnelovan novaciad, romelic
axalma kanonma Semoitana, difamaciis
dekriminalizacia iTvleba. sityvisa da
gamoxatvis Tavisuflebis Sesaxeb kanonma
gaauqma sisxlis samarTlis kodeqsis 148-e
muxli, romelic ciliswamebisTvis sisxlis
samarTlis pasuxismgeblobas iTvaliswineb-
da. saxeldobr, ciliswameba danaSaulis
dabralebiT isjeboda jarimiT an sazogado-
ebisaTvis sasargeblo SromiT, vadiT asidan
oras saaTamde anda gamasworebeli samuSa-
oTi, vadiT erT wlamde.
pirveli pozitiuri Sedegi, rac sityvisa da
gamoxatvis Tavisuflebis Sesaxeb kanonis
amoqmedebis Sedegad sasamarTlo praqtikaSi
gamovlinda, iyo is, rom Jurnalistis
winaaRmdeg sisxlis samarTlis saqmis
araRZvras swored axali kanonis norma
daedo safuZvlad. saqmeze mamuka nozaZe
saba wiwikaSvilis winaaRmdeg kaspis raio-
nulma sasamarTlom sityvisa da gamoxatvis
Tavisuflebis Sesaxeb axali kanonis safuZ-
velze ganacxada, rom sakanonmdeblo cvli-
lebebis Sedegad difamacia sisxlis samarTlis
wesiT dasjadi danaSauli ar aris, sisxlis
samarTlis kodeqsis 148-e muxli ki, rome-
lic iTvaliswinebda sasjels cilismwameb-
luri gancxadebebis gamo gauqmebulia.
imisaTvis, rom gavaanalizoT, Tu ramdenad
arsebobda ciliswamebis dekriminalizaciis
aucilebloba im pirobebSi, roca gasuli
wlebis ganmavlobaSi saqarTveloSi arc
erTi piri ar CausvamT cixeSi ciliswamebis
braldebiT, mizanSewonilia, mimovixiloT
wina wlebis sasamarTlo praqtika.
Tu Cvens xelT arsebul sisxlis samarTlis
saqmeebis statistikas gavaanalizebT,
davinaxavT, rom sisxlis samarTlis
kodeqsSi arsebuli normis gamoyenebis
negatiuri efeqti ufro sawyis periodSi
aRiniSneboda, rodesac Jurnalist klara
,,
5
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
abramias deputat nestan kirTaZis koruf-
ciaSi mxilebis3, xolo moqalaqe klara
Sukvans politikuri Sexedulebis gamoTqmis
gamo4 , aRmkveTi RonisZieba miusajes da
Semdeg pirobiTi sasajeliT Seucvales.
rvawliani periodis ganmavlobaSi cxra
sisxlis samarTlis saqmidan mxolod klara
abramiasa da klara Sukvanis zemoxsenebul
saqmeebze gamoitana sasamarTlom saboloo
gadawyvetileba sisxlis samarTlis saqmis
aRZvris Sesaxeb, kanonis moTxovnaTa darR-
veviT; erTjer qalaqis prokuraturam lav-
renti naWyebiasa da klara abramias saqmeze,
rac sabolood gaauqma kidec generalurma
pro-kuraturam da ganmcxadeblis moTxovna
arc sasamarTlom daakmayofila; erTjer
raionulma da saolqo sasamarTloebma
saqmeze buaCiZe l. lomsaZis winaaRmdeg,
rodesac sisxlis samarTlis damnaSaved
cnes piri im gancxadebebis gamo, romelic
mxareebs Soris sajaro polemikis dros ga-
moiTqva. aRniSnuli gadawyvetileba sabolo-
od uzenaesma sasamarTlom procesualuri
darRvevebis motiviT 2004 wlis dasawyisSi
gaauqma.
aseTi statistikis miuxedavad, arsebuli
praqtika iZleva imis Tqmis safuZvels, rom
sisxlis samarTlebrivi pasuxismgeblobis
�gamyinavi efeqti� mainc moqmedebda.
sisxlis samarTlis kodeqsis 148-e muxlSi
arsebuli norma, Tavisi bunebidan
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
6
gamomdinare, sityvis Tavisuflebis gakont-
rolebis gansakuTrebul cdunebas aRZravda
saxelmwifo organoebSi, politikosebsa da
sajaro Tanamdebobis pirebSi. ganvlili peri-
odis statistikac swored am tendenciaze
metyvelebs. kerZod, am periodSi ganxilu-
li cxra sisxlis samarTlis saqmidan:
mxolod or SemTxvevaSi mimarTa kerZo
pirma sasamarTlos sisxlis samarTlis
wesiT Tavisi uflebebis dasacavad;
oTx SemTxvevaSi kerZo bralmdeblad
sajaro politikuri Tanamdebobis piri
mogvevlina: ori saxelisuflebo
politikuri Zalis warmomadgeneli,
saqarTvelos parlamentis wevrebi _
nestan kirTaZe da guram SaraZe;
afxazeTis avtonomiuri respublikis
Sinagan saqmeTa ministri _ lavrenti
naWyebia; q. foTis sakrebulos
Tavmjdomare _ T. wurwumia;
or saqmeSi sajaro Tanamdebobis piri:
axalcixis ganaTlebis ganyofilebis
gamge _ nana ioseliani, liaxvis saolqo
saarCevno komisiis Tavmjdomare _
mamuka nozaZe;
orSi ki bralmdebeli saxelmwifo iyo:
klara Sukvanisa da lavrenti naWyebiasa
da klara abramias saqmeebSi.
amdenad, rvawliani periodis analizi iZleva
imis Tqmis safuZvels, rom qveyanaSi cilis-
wamebis dekriminalizaciis aucilebloba
imisda miuxedavad arsebobda, Tu ramdeni
adamiani gaamweses an ar gaamweses sakuTari
azris gamoxatvis gamo drois am monakveTSi
sasjelaRsrulebiT dawesebulebebSi. am
sakanonmdeblo cvlilebis aucileblobas
ufro is garemoeba gansazRvravs, amgvari
araliberaluri sakanonmdeblo normisa da
Tundac Sesabamisi sisxlissamarTlebrivi
sasamarTlo praqtikis simwiris pirobebSi,
Tu ramden adamians daekarga sakuTari
Sexedulebis gamoxatvis survili.
msoflmxedvelobrivi problema
axali kanonis miRebam sasamarTlo praqtikaSi
gamoavlina rogorc pozitiuri tendencia,
aseve is msoflmxedvelobrivi problema,
romelic mosamarTleTa korpusis nawils
liberaluri Rirebulebebis miRebaSi
uSlis xels. yvelaze TvalsaCino magali-
Tad goris raionuli sasamarTlos mier
saqmeze mamuka nozaZe `TrialeTis~ winaaR-
mdeg gamotanili gadawyvetileba gamodgeba.
mosamarTle g. goCitaSvilma antikonstitu-
ciurad da evropis adamianis uflebaTa
dacvis konvenciasTan Seusabamod gamoacxa-
da axali kanoni sityvisa da gamoxatvis
Tavisuflebis Sesaxeb.
amave gadawyvetilebiT mosamarTlis mier
sainformacio saSualebisaTvis bodiSis
moxdis dakisreba isev da isev msoflmxed-
velobrivi konfliqtis Sedegad unda miviC-
nioT. am instituts arc saqarTvelos
samoqalaqo kodeqsi da arc ukve gauqmebu-
li presisa da masobrivi informaciis sxva
saSualebebis Sesaxeb kanoni icnobda.
bodiSis moxdas iTvaliswinebda sabWoTa
kanonmdebloba, kerZod, 1964 wlis saqarT-
velos ssr samoqalaqo samarTlis kodeqsi,
romelic 1997 wels axali samoqalaqo
kodeqsis miRebis Semdeg Zaladakargulad
gamocxadda. Tumca, rogorc rvawliani
sasamarTlo praqtika cxadyofs, saerTo
sasamarTloebi isev sabWoTa kanonmdeblo-
bas aniWebdnen upiratesobas da cnobierad
Tu gaucnobiereblad, sakmaod xSirad
mimarTavdnen pasuxismgeblobis am formas.
7
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
axali kanonis miRebamde sasamarTloebma
TerTmet saqmeSi5 gamoitanes gadawyveti-
leba bodiSis moxdis dakisrebis Sesaxeb da
mxolod xuT SemTxvevaSi gadasinjes aseTi
kanonSeusabamo gadawyvetilebebi zemdgomma
instanciebma.
swored arsebuli maxinji pratika gaxda
safuZveli imisa, rom axal kanonSi Caido
specialuri norma (17-e muxlis me-3 punqti),
romelic krZalavs piris iZulebas, moixados
bodiSi. aRniSnul normas iTvaliswinebs
saqar-Tvelos konstituciac, romlis me-19
muxlis me-2 punqtis Tanaxmad, dauSvebelia
adamianis iZuleba, gamoTqvas sakuTari
mrwamsisa da Sexedulebebis sawinaaRmdego
mosazrebebi.
mamuka nozaZisa da `TrialeTis~ saqmeze
kanonmdeblobis reformirebis Semdeg gamo-
tanili gadawyvetileba wamoWris, erTis
mxriv, mosamarTleTa korpusis gadasinjvis,
xolo, meores mxriv, axali kanonmdeblobis
popularizaciis aucileblobis sakiTxs.
politikuri koniunqturis gavlena
aRniSnuli periodis sasamarTlo praqtika
yvelaze naTlad asaxavs qveyanaSi ganviTa-
rebul politikur cvlilebebs. 2003 wlis
23 noembris vardebis revoluciamde tele-
kompania `rusTavi-2~-is eTeriT moZraoba
`kmaras~ klipebis translirebis akrZalva,
klara Sukvanis saqmis Semdeg, politikuri
gamoxatvis yvelaze uxeSi xelyofis nimuSi
iyo. sasamarTlo xelisufleba politikuri
dakveTis Semsruleblad mogvevlina, rode-
sac saqmeze saqarTvelos antimonopoliuri
samsaxuri rusTavi 2-is winaaRmdeg, yovel-
gvari samarTlebrivi safuZvlis gareSe,
araeTikurad gamoacxada da akrZala
`kmaras~ klipebis Cveneba, aseve aragonivru-
li finansuri sanqcia _ 127 716, 96 aSS
dolaris ekvivalenti larebSi _ daakisra
sainformacio saSualebas. is garemoeba,
rom aRniSnuli gadawyvetilebis gadasinjva
qveyanaSi politikuri xelisuflebis
Secvlis Semdeg procesualuri darRvevebis
motiviT moxda, ukve metyvelebs vake-sabur-
Talos raionuli sasamarTlos gadawyveti-
lebis politikur mizanSewonilobaze.
politikuri koniunqturis gavlenisagan
sasamarTlo Tavisufali arc revoluciis
Semdeg aRmoCnda. saqmeze Temur SaSiaSvili
daviT kupreiSvilisa da `axali versiis~
winaaRmdeg erTi da igive sasamarTlo
kolegiis mier drois sxvadasxva monakveTSi
(2003 wlis 23 noembramde da 23 noembris
Semdeg) gamotanili gadawyvetileba Tval-
naTliv warmoaCens im saSiS tendencias, ro-
melic eWvqveS ayenebs saerTod sasamarTlo
xelisuflebis damoukideblobis sakiTxs.
Temur SaSiaSvilis saqme
Tanamedrove qarTuli sasamarTloebis
praqtikaSi Znelad Tu moiZebneba iseTi
kuriozuli gadawyvetileba, rogoric
quTaisis saolqo sasamarTlom mocemul
saqmeze gamoitana. Tavad is faqti, rom
Temur SaSiaSvilis pativisa da Rirsebis
gamo, sasamarTloSi daibares daviT mumla-
Ze, romelmac misi winamorbedisagan (Temur
SaSiaSvilisagan) mxolod imereTSi preziden-
tis saxelmwifo rwmunebulis uflebamosi-
leba gadaibara, Rimilis momgvrelicaa da
im samwuxaro realobis amsaxveli, romlis
Tanaxmad, revoluciamdec da revoluciis
Semdegac sasamarTlo xelisufleba poli-
tikuri koniunqturis Sesatyvisad ufro
moqmedebda, vidre kanonierebis.
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
8
im droisaTvis, roca Temur SaSiaSvili
sajaro Tanamdebobis pirs _ imereTSi
prezidentis saxelmwifo rwmunebuls
warmoadgenda, quTaisis saolqo sasamarT-
lom miiRo gadawyvetileba, romliTac
SaSiaSvilis sasargeblod biznesmen daviT
kupreiSvils 1 338 000 aSS dolaris Sesabamisi
Tanxis gadaxda daakisra, am ukanasknelis
mier gubernatoris mimarT gazeT �axali
versiis� furclebze gakeTebuli gancxade-
bebis gamo. es iyo yvelaze didi finansuri
sanqcia, rac ki difamaciur saqmeebze
sasamarTloebs aqamde daukisrebiaT.
qveyanaSi politikuri xelisuflebis
cvlilebis Semdeg ki, rasac SaSiaSvilis
Tanamdebobidan wasvla mohyva, uzenaesi
sasamarTlos miTiTebiT, quTaisis saolqo
sasamarTlos imave kolegias xsenebuli
gadawyvetilebis gadasinjva mouwia. quTa-
isis saolqo sasamarTlom ki am SemTxvevaSi
martivi gamosavali ipova _ man ganuxilve-
li datova saqme im motiviT, rom Temur
SaSiaSvilis uflebamonacvle, daviT
mumlaZe procesze ar gamocxadda da ar
daakmayofila Temur SaSiaSvilis Suamdgom-
loba im sababiT, rom es ukanaskneli saku-
Tar pativsa da Rirsebas rwmunebulis
rangSi icavda, sarCelis ganxilvis momen-
tisTvis ki Sesabamisi Tanamdeboba sul sxva
pirs, saxeldobr, daviT mumlaZes ekava.
aseTma logikam, SesaZloa, iseT absurdul
mdgomareobamde migviyvanos, rom prezident
SevardnaZis misamarTiT gavrcelebuli
cnobebis gamo, mis uflebamonacvle prezi-
dent saakaSvils mouwios SevardnaZis pati-
visa da Rirsebis dacva, SevardnaZes _
gamsaxurdias da a. S.
aRniSnuli ganCineba ewinaaRmdegeba ara
marto logikas, aramed saqarTvelos
samoqalaqo saproceso kanonmdeblobasac.
Temur SaSiaSvilis sasarCelo gancxadeba
marTalia, saxelmwifo rwmunebulis
blankze iyo dabeWdili, magram mosarCled
miTiTebuli iyo fizikuri piri _ Temur
SaSiaSvili, gancxadebaSi aseve aRniSnuli
iyo mosarClis sacxovrebeli misamarTi. es
faqtobrivi garemoeba Tavidanve gamoric-
xavda imis albaTobas, rom sarCeli saxel-
mwifo rwmunebulis saxeliT iyo Setanili.
TavisTavad pativi da Rirseba ar SeiZleba
axasiaTebdes Tanamdebobas, gavrcelebuli
cnobebis gamo garkveuli fizikuri Tu
sulieri tanjvebi SesaZloa, miadges mxo-
lod fizikur pirs. gadawyvetilebidan
gamomdinare bundovani darCa, Tu vis daekis-
ra 5 aTasi laris odenobiT baJis gadaxda _
Temur SaSiaSvils Tu mis uflebamonacvle
daviT mumlaZes, romelmac, SesaZloa, arc
ki icoda daviT kupreiSvilis mier Temur
SaSiaSvilis Sesaxeb gavrcelebuli
cnobebis Sinaarsi.
albaT, saWiroa yuradRebis gamaxvileba
imazec, Tu ramdenad kanonieri iyo quTaisis
saqalaqo sasamarTlos revoluciamdeli
dauswrebeli gadawyvetileba, romelic
uprecedento finansuri kompensaciis gamo
sajaro Tanamdebobis pirebis Sesaxeb
sakuTari azris gamoxatvis survils
daukargavda nebismier adamians. anu saxeze
iyo gadawyvetilebis �gamyinavi efeqti�.
pirvel rigSi, sasamarTlos mxedvelobaSi
unda mieRo is, rom daviT kupreiSvilsa da
Temur SaSiaSvils Soris sajaro polemika
sadavo sagazeTo publikaciamde gacilebiT
adre mimdinareobda da mopasuxis sagazeTo
gamonaTqvamebi ar warmoadgenda e.w. �pirvel
Tavdasxmas� gubernatoris misamarTiT.
daviT kupreiSvilis cnobiT, mopasuxe mas
9
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
kacis mkvlels, yaCaRsa da
bandits uwodebda. sajaro
interesis saganze _ siliko-
manganumis Temaze mxareebs
Soris mimdinare sajaro
diskusia ukve Tavad ganapi-
robebda sityvis Tavisufle-
bis dacvis gacilebiT maRal
standarts. amasTanave dis-
kusiis erT-erTi mxaris
Tanamdebobrivi statusi am
ukanasknels Tmenis gacile-
biT met valdebulebas
akisrebda.
rac Seexeba sakiTxs imis
Sesaxeb, Tu ra saxis cnoba
gaavrcela mopasuxem _ faqti
Tu mosazreba, unda aRiniS-
nos, rom daviT kupreiSvilis
braldeba, rom saxelmwifo
rwmunebuli qarxanaSi 6%-s
flobda, mtkicebiT formaSi
ar iyo gadmocemuli. man
mxo-lod is aRniSna, rom
�rogorc qarxnis muSebi
amboben, Temur SaSiaSvili
wilis 6%-s flobda.�
mopasuxis mier gavrcele-
buli cnobebi warmoadgenda
ara faqtebs, aramed erT
SemTxvevaSi _ SefasebiT
msjelobas, meore SemTxve-
vaSi ki _ asaxavda qarxnis
muSebSi moarul xmebs.
amdenad, im droisaTvis
moqmedi samoqalaqo kodeq-
sis me-18 muxli ar iZleoda
cnobebis uaryofis dakisre-
bis SesaZleblobas, radgan
pasuxismgeblobis am formas
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
10
mxolod sinamdvilesTan Seusabamo
faqtebis gavrcelebis dros mimarTavdnen.
cxadia, calke saubris Temaa is sanqciebi,
romelic sasamarTlom mopasuxes daakisra.
kerZod, bodiSis moxda, rasac ar iTvaliswi-
nebda da arc amJamad iTvaliswinebs moqmedi
kanonmdebloba; moraluri zianis kompensacia
da kompensaciis odenobad 1 338 000 aSS-is
gansazRvra.
mocemul SemTxvevaSi moraluri zianis
dakisrebis araviTari safuZveli ar arse-
bobda: gavrcelebuli cnoba ar warmoad-
genda faqts, amdenad, ver Selaxavda mosar-
Clis pativsa da Rirsebas, xolo mopasuxis
braleul moqmedebaze Tavad mosarClesac
ki ar hqonia warmodgenili raime argumenti
sasarCelo gancxadebaSi. rac Seexeba kom-
pensaciis gansazRvras, proporciulobis
principi am SemTxvevaSi aSkarad darRveuli
iyo. mopasuxes marTlac rom gaevrcelebina
difamaciuri cnobebi, anu saxeze rom
yofiliyo sanqciis dakisrebis kanonieri
mizani, aseTi zomis sanqciis dakisreba
maSinac ki gaumarTlebeli iqneboda da
bevrs daukargavda xelisuflebis
warmomadgenlis gakritikebis survils.
aragonivruli finansuri sanqciebis dakisre-
bis saSiS tendenciaze dawvrilebiT Cven
qvemoT visaubrebT. rac Seexeba gansaxilvel
saqmes, daskvnis saxiT SeiZleba iTqvas, rom
am SemTxvevaSi sakiTxis gamartiveba iqnebo-
da, Tu problemas martooden `telefonis
marTlmsajulebaSi� davinaxavdiT. sasamarT-
lo xelisuflebis tradiciis ararsebobam
garkveulwilad ganapiroba is, rom mosa-
marTleTa korpusis nawili Tavadve cdi-
lobs moargos sakuTari gadawyvetilebebi
yoveli morigi saxelisuflebo Zalis
interesebs, rac kidev erTxel cxadyofs,
rom kompetenciaze metad xSir SemTxvevaSi
saqme isev da isev mosamarTleTa msoflmxe-
dvelobriv problemasTan gvaqvs.
aragonivruli finansuri
sanqciebi
zogadad finansuri sanqciebis mkveTri
zrdis tendencia, ramac 2003 wlis 23 noem-
bramde iCina Tavi, ukve imis momaswavebeli
iyo, rom im droindeli politikuri xeli-
sufleba Tavisufali sityvis Sezrudvas
represiuli meTodebiT cdilobda da
represiul aparatad swored sasamarTlo
xelisuflebas iyenebda.
politikuri xelisuflebis survili,
sasamarTlos meSveobiT gaekontrolebina
sityvis Tavisufleba, CxartiSvili-berZe-
niSvilis saqmis6 Semdeg, yvelaze TvalnaT-
liv 2003 wels gamovlinda. swored drois am
monakveTs, anu wina xelisuflebis mmarTve-
lobis krizisis periods ukavSirdeba
yvelaze maRali da aragonivruli finansu-
ri sanqciis dakisrebis sami SemTxveva:
Tbilisis saolqo sasamarTlom saqmeSi
akaki CxaiZe `rusTavi 2~-is, akaki gogiCaiS-
vilisa da aleqsandre maRlaferiZis wina-
aRmdeg mopasuxeebs daakisra 1 000 000
laris gadaxda; quTaisis saolqo sasamarT-
lom wina TavSi ganxilul saqmeSi Temur
SaSiaSvili daviT kupreiSvilisa da `axali
versiis~ winaaRmdeg daviT kupreiSvils _
1 338 000 aSS dolaris Sesabamisi Tanxis
gadaxda larebSi; vake-saburTalos rai-
onulma sasamarTlom ki saqmeSi saqarTve-
los saxelmwifo antimonopoliuri samsa-
xuri `rusTavi 2~-is winaaRmdeg daavalde-
bula telekompania, gadaexada 127 716, 96
aSS dolaris Sesabamisi Tanxa larebSi.
11
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
cxadia, Tavad dakisrebuli finansuri san-
qciebis moculoba gansazRvravs pasuxis-
mgeblobis amgvari formis gonivrulobasac
da daniSnulebasac. gamoikveTa saSiSi
tendencia im mxriv, rom imJamindelma
politikurma xelisuflebam gansxvavebul
azrTan angariSsworebis procesi
sasamarTlo sistemis xeliT daiwyo.
aragonivruli maRali sanqciis dakisrebam
SesaZloa, gamoiwvios media saSualebis
gakotreba, rac saxifaToa demokratiuli
saxelmwifosaTvis. amave dros aseT
sanqciebs axlavs �gamyinavi efeqti�, rac
sxva sainformacio saSualebebsa Tu
calkeul individebs sakuTari azris
gamoxatvis survils unelebs. saxelmwifo,
romelic dainteresebulia qveynis demokra-
tiuli ganviTarebiTa da pluralizmis
SenarCunebiT, pasuxismgeblobis amgvar
zomebs ar mimarTavs.
diskriminaciuli gadawyvetileba
vaxtang xmalaZisa da
`jorjian Taimsis~ saqme
aRniSnul saqmeze sasamarTlos mier
miRebuli gadawyvetileba uprecedentoa im
mxriv, rom Seuracxmyofelad acxadebs
konkretul erovnebas. es gadawyvetileba
aratipiuria qarTuli sasamarTloebis
praqtikisTvis im TvalsazrisiTac, rom
wamoWris sakiTxs, romelic ufro TviTre-
gulirebis sferoa, vidre samarTlebrivis.
marTalia, jerjerobiT saqarTveloSi
TviTregulireba institucionalizebuli
saxiT ar arsebobs, magram es srulebiTac
ar amarTlebs imgvar gadawyvetilebebs,
rogoric aRniSnul saqmeze jer krwanisi-
mTawmindis raionulma, xolo Semdeg
Tbilisis saolqo sasamarTloebma miiRes.
erT SemTxvevaSi, roca sakiTxi mosarClis
mier gvaris gamocvlas Seexeboda, gazeTma
`jorjian Taimsma~ gaavrcela araswori
informacia. kerZod, is rom vaxtang
xmalaZes gvari hqonda gadakeTebuli da
me-8 klasamde igi manukianad iwodeboda.
daSvebuli Secdoma sasamarTlo procesze
Tavad sainformacio saSualebamac aRiara,
Tumca mocemul SemTxvevaSi araswori
cnobis gavrceleba ar SeiZleba gamxdariyo
Jurnalistis pasuxismgeblobis safuZveli.
saqmis ganxilvis momentisTvis moqmedi
kanonmdeblobis Tanaxmad, imisaTvis, rom
mopasuxes dakisreboda pasuxismgebloba
araswori cnobebis gavrcelebis gamo,
sadavo cnobebi erTdroulad unda yofi-
liyo sinamdvilesTan Seusabamoc da imavd-
roulad Seuracxmyofelic. aseTi iyo samo-
qalaqo kodeqsis me-18 muxlis moTxovna.
Semdegi SekiTxva, romelzec sasamarTlos
unda gaeca pasuxi, iyo is, Tu ramdenad
SeiZleba xelyofdes piris pativsa da
Rirsebas araswori informaciis gavrcele-
ba mis mier sakuTari erovnebis Secvlis
Sesaxeb. Tuki mosarCle da sasamarTlo
Tvlian, rom TavisTavad somxuri gvaris
gadakeTeba qarTul gvarad SeiZleba warmo-
adgendes pativisa da Rirsebis Semlaxvel,
Seuracxmyofel informacias, maSin isini
apriori amboben, rom somxoba TavisTavad
aris sircxvili. amiT ki Tavad avlenen dis-
kriminaciul damokidebulebas am erovnebis
warmomadgenelTa mimarT da aSkara
moralur zians ayeneben maT.
sasamarTlom arasworad daakisra pasuxis-
mgebloba sainformacio saSualebas im zo-
gadi msjelobis gamo, romelic garkveuli
deputatebis mxridan antiqarTuli poli-
tikis gatarebas Seexeboda. publikaciis am
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
12
epizodTan dakavSirebiT mxedvelobaSia
misaRebi is, rom mosarCle am SemTxvevaSi
calsaxad identificirebuli ar yofila,
anu gazeTs konkretulad masze ar miuTi-
Tebia. es garemoeba ki ar iZleoda samarT-
lebriv safuZvels imisaTvis, rom pirs
edava iseTi gamonaTqvamebis gamo, romleb-
Sic igi calsaxad identificirebuli ar
yofila. xsenebul gamonaTqvamSi mosarCle
identificirebuli kidevac rom yofiliyo,
sasamarTlos mainc ar eqneboda mopasuxi-
saTvis pasuxismgeblobis dakisrebis
ufleba, radganac sadavo fraza warmoad-
genda SefasebiT msjelobas, azrs da ara
mtkicebas faqtis Sesaxeb. xolo mosazrebis
gamo, rac ar unda kritikuli da miuRebeli
iyos igi vinmesTvis, dauSvebelia pasuxis-
mgeblobis dakisreba, radganac azris
Tavisuflebas icavs rogorc saqarTvelos
konstitucia, aseve evropis adamianis
uflebaTa konvencia.
zemoT ganxiluli garemoebebis gaTvalis-
winebiT, SesaZlebelia iTqvas, rom saolqo
sasamarTlos gadawyvetileba gavrcelebu-
li cnobebis uaryofisa da moraluri
zianis anazRaurebis saxiT 1000 laris
dakisrebis Sesaxeb warmoadgenda kanonis
uxeS darRvevas. moraluri zianis dakisreba
SesaZlebelia mxolod maSin, Tu gavrcele-
buli cnobebi laxavs piris pativsa da
Rirsebas, rasac mocemul SemTxvevaSi
adgili ar hqonia.
regulirebis ra meqanizmebi moqmedebs iseT
SemTxvevaSi, rodesac gavrcelebuli cnoba
ar Seesabameba sinamdviles, an sxva tipis
eTikur problemasTan gvaqvs saqme?
unda iTqvas, rom samoqalaqo kodeqsis me-18
muxlis me-4 punqti iTvaliswinebs pasuxis
uflebas, magram am normis amoqmedebis
winapirobac pativisa da Rirsebis Semlax-
veli araswori cnobebis gavrcelebis faqti
unda yofiliyo. amdenad, erTaderTi
gamosavali aseT SemTxvevaSi TviTreguli-
rebis meqanizmebis amoqmedebaa.
tradiciuli demokratiisa da zogierTi
gardamavali demokratiis qveynebSi apro-
birebulia sazogadoebis winaSe mediis
angariSvaldebulebis sxvadasxva sistema.7
amerikuli modeli iTvaliswinebs calkeul
sainformacio saSualebaSi media ombuds-
menis institutis arsebobas. ama Tu im
sainformacio saSualebis ombudsmeni
ixilavs mkiTxvelTa saCivrebs da axdens
reagirebas araswori cnobis gavrcelebis
Tu sxva eTikuri normis darRvevis faqtze,
mkiTxvelis werilis gamoqveynebis an sxva
formiT. evropaSi aprobirebuli modeli
Svedur gamocdilebas efuZneba da
iTvaliswinebs mkiTxvelTa saCivrebis
ganxilvas koleqtiuri organos _ presis
sabWos mxridan. saCivrebis ganxilvas
mediisa da sazogadoebis warmomadgenlebi-
sagan Semdgari organo mediis mierve
aRiarebuli eTikis kodeqsebis safuZvelze
axdens8. TiTqmis yvela qveynis eTikis ko-
deqsi iTvaliswinebs iseT normas, rogori-
caa sizustis dacva da araswori faqtebis
gamoqveynebis SemTxvevaSi, pasuxis saSuale-
bas aZlevs mkiTxvels sainformacio saSu-
alebis mier daSvebuli uzustobis gamo.
Tumca unda iTqvas isic, rom am tipis nor-
mebs savaldebulo Zala ara aqvT da maTi
dacva ufro mediis keTil nebazea damoki-
debuli.
swored profesiuli standartisa da eTi-
kuri normebis darRvevis kuTxiT unda gan-
xiluliyo aRniSnuli dava. saqarTveloSi
13
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
TviTregulirebis institutis ararseboba
ki ver gamodgeba Tbilisis saolqo sasamar-
Tlos mier gamotanili kanonSeusabamo
gadawyvetilebis gamarTlebad.
araerTgvarovani sasamarTlo
praqtika
dasasruls unda iTqvas im negatiuri
tendenciis Sesaxebac, rac sasamarTloebis
mier kanonis araerTgvarovan interpreta-
ciaSi gamoixata. miuxedavad imisa, rom
sakuTriv saqarTvelos Sida kanonmdebloba
precedentul samarTals ar iTvaliswinebs,
es garemoeba srulebiTac ar ganapirobebs
kanonis araerTgvarovani interpretaciis
dasaSvebobas. yvelaze paradoqsuli, albaT,
is aris, rom araerTgvarovan da winaaRmde-
gobriv praqtikas xSirad amkvidreben ara
mxolod sxvadasxva donis sasamarTlo
instanciebi, aramed erTi da igive sasamar-
Tlos erTi da igive mosamarTleebi. maga-
liTad, uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo,
samewarmeo da gakotrebis saqmeTa palatam
(mosamarTleebi _ m. wiqvaZe, l. goCelaSvi-
li, r. nadiriani, m. gogiSvili) drois
sxvadasxva monakveTSi analogiuri tipis
saqmeebze miiRo arsobrivad winaaRmdegob-
rivi gadawyvetilebebi. esenia: vladimer
kereseliZe nodar jaianis winaaRmdeg;
Tamaz wivwivaZe da saqarTvelos mweralTa
saerTo erovnuli kavSiri akaki gogiCaiSvi-
lisa da `rusTavi 2~-is winaaRmdeg; Tamaz
nadareiSvili jondi baRaTurias winaaRm-
deg; ivane CxartiSvili levan berZeniSvilis
winaaRmdeg; kaxa TargamaZe, avTandil
CxaiZe, vasil daviTaia, zaqaria varaziSvili,
nikoloz ivaniSvili, zurab urotaZe, revaz
maWavariani `rezonansisa~ da eliso CafiZis
winaaRmdeg.
aseTi winaaRmdegobrivi praqtika, rodesac
ara Tu sxvadasxva sasamarTloebi, erTi da
igive mosamarTleebi ar arian SeboWili maT
mierve miRebuli gadawyvetilebebiT, wamoW-
ris kanonis erTgvarovani gagebis damkvid-
rebis aucileblobis sakiTxs, rac konsti-
tuciuri principebis _ Tanasworobisa da
winaswarganWvretadobis dasacavad aris
saWiro.
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
14
1 dawvrilebiT ix. `gamoxatvis Tavisufleba~, tomi I I , Tavisuflebis
instituti, 2005.2 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos, aWaris a/r umaRlesi
sasamarTlos, Tbilisisa da quTaisis saolqo sasamarTloebis,
Tbilisis raionuli sasamarTloebis, quTaisis, foTis, rusTavis
saqalaqo sasamarTloebis, goris, gurjaanis, Coxatauris, xaragaulis
raionuli sasamarTloebis mier gamotanili 133, sakonstitucio
sasamarTlos mier gamotanili erTi gadawyvetileba da prokuraturaSi
warmarTuli erTi saqme.3 ix. nestan kirTaZe klara abramias winaaRmdeg.4 ix. prokuratura klara Sukvanis winaaRmdeg.5 bela SalvaSvili �qarTuli maxvilisa� da jemal davlianiZis
winaaRmdeg (gldani-naZaladevis raionuli sasamarTlo); i. orjonikiZe
n. xoferiasa da q. qurdovaniZis winaaRmdeg (vake-saburTalos
raionuli sasamarTlo); mevlud egrisaSvili mayvala berianiZis
winaaRmdeg (vake-saburTalos raionuli sasamarTlo); Tamaz wivwivaZe
da saqarTvelos mweralTa saerTo erovnuli kavSiri akaki
gogiCaiSvilisa da `rusTavi 2~-is winaaRmdeg(Tbilisis saolqo
sasamarTlo, saqarTvelos uzenaesi sasamarTlo); telekompania `rioni~
telekompania `quTaisis~ winaaRmdeg(quTaisis saqalaqo sasamarTlo);
giorgi jiSkariani badri kapetivaZis, daviT liklikaZisa da eliso
kilaZis winaaRmdeg(quTaisis saqalaqo sasamarTlo); roman kvaWaZe
`lanCxuTi Plus~-is, qeTevan da zaza nakaSiZeebis winaaRmdeg
(Coxatauris raionuli sasamarTlo); evgeni juRaSvili griSa onianis
winaaRmdeg (krwanisi-mTawmindis raionuli sasamarTlo); aWaris
soflis meurneobisa da sursaTis saministro avTandil gadaxabaZis,
`pres-klub baTumisa~ da `axali versiis~ winaaRmdeg (baTumis saqalaqo
sasamarTlo); paata SavaZe tariel qaTamaZisa da `aWara P.S.~-is
winaaRmdeg (baTumis saqalaqo sasamarTlo); nugzar maRularia da
`besana da giorgi~ guram ximSiaSvilis winaaRmdeg (baTumis saqalaqo
sasamarTlo).6 ix. ivane CxartiSvili levan berZeniSvilis winaaRmdeg.7 ix. `Jurnalisturi eTika da TviTregulirebis meqanizmebi~,
Tavisuflebis instituti, 2003.8 ix. `mediis TviTregulirebis qrestomaTia~, Tavisuflebis instituti,
2004.
SeniSvnebi:
15
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
SeerTebul StatebSi boi-skautebi
yovelwliurad aTasobiT gacveTil
da gamousadegar droSas wvaven,
Sesabamisi ceremoniis TanxlebiT. erTaderTi
gansxvaveba maTsa da grZelTmian, anarqist
demonstrantebs Soris maTi azrebia.
saqarTvelos mTavrobis sakanonmdeblo iniciativa, romelic
saxelmwifo simboloebis dacvis mizniT administraciuli
zomebis dadgenas iTvaliswinebs, parlamentis iuridiul
komitetSi winaaRmdegobas waawyda. miuxedavad imisa, rom
sakanonmdeblo organos dRis wesrigidan aRniSnuli
proeqtis ganxilva moixsna, Tavad sakiTxis aqtualobidan
gamomdinare, albaT, mizanSewonilia ganvixiloT, rogorc
sakuTriv momzadebuli sakanonmdeblo cvlilebebi, aseve am
maiko oqruaSvili
dasjadia Tu araeqspresiuli
qmedeba?
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
16
sferos maregulirebeli saerTaSoriso
normebi da rac mTavaria, pasuxi gavceT
SekiTxvas _ SesaZloa Tu ara SeizRudos
gamoxatvis Tundac iseTi ukiduresi forma,
rogoric saxelmwifo simboloebis xelyofaa.
saqarTvelos saxelmwifo simboloebis `dad-
genili wesis darRveviT gamoyenebisaTvis~
administaciul samarTladarRvevaTa kodeqsSi
SemoTavazebuli cvlilebebi iTvaliswinebda
Semdegi saxis pasuxismgeblobas :
saqarTvelos saxelmwifos gerbis,
saxelmwifo droSisa da saxelmwifo
himnis dadgenili wesis darRveviT
gamoyeneba _ gamoiwvevs moqalaqis
dajarimebas 50 laris odenobiT,
xolo Tanamdebobis piris
dajarimebas 100 laris odenobiT.~
saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenilia
droSis, himnis da gerbis gamoyenebis wesebi
saxelmwifo organoebSi da Tanamdebobis
pirebis mier. Tumca Cveni ganxilvis sagans ar
warmoadgens kanonmdeblobis es aspeqti.
SemoTavazebuli cvlilebebis Tanaxmad,
administraciuli pasuxismgeblobis subieqti
SeiZleba, gamxariyo nebismieri moqalaqe,
romelic gadawyvetda, `dadgenili wesis
darRveviT~ gamoeyenebina saxelmwifo
simbolika. kanonmdeblobaSi arsad aris
miTiTebuli, Tu ras warmoadgens aRniSnuli
simbolikis dadgenili wesiT gamoyeneba
Cveulebrivi moqalaqisaTvis. Sesabamisad,
nebismieri qmedeba, magaliTad, saxelmwifo
himnis remiqsuli variantiT Sesruleba,
saxelmwifo gerbis an droSis motivebze
raime sxva gamosaxulebis Seqmna, saxelmwifo
droSis gamosaxulebis tansacmlis, TeTreulis
tareba an misi daxeva SeiZleba, administra-
ciuli wesiT dasjadi gamxdariyo. ufro
metic, dRevandeli sisxlis samarTlis
kanonmdeblobiT, dasjadia saxelmwifo
`droSis SebRalva~ da Sesabamisi sasjeli,
sxva sisxlis samarTlis wesiT dasjad danaSa-
ulebTan SedarebiT sakmaod mkacria _
Tavisuflebis SezRudva or wlamde an tusa-
Roba samidan eqvs Tvemde an or wlamde
Tavisuflebis aRkveTa.
saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis
343-e muxlis (ÓÀØÀÒÈÅÄËÏÓ ÓÀáÄËÌßÉ×Ï
ÂÄÒÁÉÓ ÀÍ ÃÒÏÛÉÓ ÛÄÁÙÀËÅÀ) Tanaxmad:
ÓÀØÀÒÈÅÄËÏÓ ÓÀáÄËÌßÉ×Ï ÂÄÒÁÉÓ ÀÍÃÒÏÛÉÓ ÛÄÁÙÀËÅÀ, _ ÉÓãÄÁÀÈÀÅÉÓÖ×ËÄÁÉÓ ÛÄÆÙÖÃÅÉÈ ÅÀÃÉÈ ÏÒßËÀÌÃÄ ÀÍ ÔÖÓÀÙÏÁÉÈ ÅÀÃÉÈ ÓÀÌÉÃÀÍÄØÅÓ ÈÅÄÌÃÄ ÀÍÃÀ ÈÀÅÉÓÖ×ËÄÁÉÓÀÙÊÅÄÈÉÈ ÅÀÃÉÈ ÏÒ ßËÀÌÃÄ.~
aRsaniSnavia isic, rom sisxlis samarTlis
kodeqsSi Zalian bevri da SeiZleba iTqvas,
bevrad ufro seriozuli danaSauli gacilebiT
msubuq sasjels iTvaliswinebs, vidre iseTi
gamoxatva, rogoricaa saqarTvelos saxelm-
wifo gerbis an droSis SebRalva. gaurkveve-
lia, Tu ra gaxda am qmedebis danaSaulad
Seracxvis da Semdeg aseTi sasjelis dawesebis
kriteriumi.
simboluri gamoxatva gamoxatvis Tavisufle-
bis erT-erTi mniSvnelovani formaa.
simbolizmi ideebis komunikaciis sakmaod
Zlieri meqanizmia. simbolur gamoxatvas
xSirad Raribi kacis sagazeTo gamocemas
uwodeben. samxedro bileTis an droSis dawva
mediis da sazogadoebis yuradRebas ufro
metad izidavs, vidre preskonferenciis
gamarTva. es forma farTod gamoiyeneba
sxvadasxva demonstraciebis, protestis Tu
piketirebisas. simboluri gamoxatva verbalur
gamoxatvasTan garkveuli qmedebebis naerTs
warmoadgens. cxadia, rom simboluri
gamoxatvac, sxva formebTan erTad, daculia
saqarTvelos konstituciiT da sityvisa da
,, ,,
17
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
gamoxatvis Tavisuflebis Sesaxeb kanoniT. rac
Seexeba saqarTvelos kanonmdeblobas, ismis
kiTxva, Tu ramdenad Seesabameba sisxlis samar-
Tlis kodeqsSi droSis da gerbis SebRalvis
Sesaxeb arsebuli norma da administraciul
samarTaldarRvevaTa kodeqsSi SemoTavaze-
buli cvlilebebi sityvisa da gamoxatvis
Tavisuflebis Sesaxeb kanonsa da saerTaSo-
riso standartebs?
axlad miRebuli kanoni sityvisa da gamoxat-
vis Tavisuflebis Sesaxeb Seicavs debulebas,
romlis mixedviTac, nebismieri norma, rome-
lic am kanoniT dacul uflebebs zRudavs,
�viwrod mizanmimarTuli~, �naTeli da
ganWvretadi~ unda iyos. Tu ras niSnavs es
ori definicia, advilad gasagebi gaxdeba,
evropis adamianis uflebebis sasamarTlos
precedentuli samarTlis gacnobisas.
saqmeSi sandi taimsi gaerTianebuli samefos
winaaRmdeg, sasamarTlom daadgina, rom
kanoni, romelic gamoxatvis da sityvis
Tavisuflebas zRudavs, imgvarad unda iyos
formulirebuli, rom moqalaqes SeeZlos
misi qmedebebis Sedegis winaswar daaxloebiT
mainc ganWvreta. swored evropuli preceden-
tuli samarTlidan gaCnda qarTul kanonm-
deblobaSi msgavsi testi, romelic avalebs
kanonmdebels, gamoxatvis Tavisufleba
mxolod viwrod formulirebuli, naTeli da
ganWvretadi normebiT SezRudos.
SemoTavazebuli cvlilebebi da sisxlis sa-
marTlis kodeqsSi droSis SebRalvis Sesaxeb
arsebuli muxli ki Cvens kanonmdeblobaSi
yvelaze farTod formulirebuli normaa.
rac Seexeba mis ganWvretadobas, igi advilad
dasadgenia: nebismier moqalaqes ecodineba,
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
18
rom sakuTari saxelmwifos simbolikas
saerTod ar unda Seexos, radgan Tu ras niS-
navs droSis an gerbis SebRalva an saxelmwifo
simbolikis dadgenili wesiT gamoyeneba, ro-
gorc ukve aRvniSneT, gansazRvruli ar aris.
cxadia, sainteresoa saerTaSoriso gamocdi-
lebis gacnoba. miT ufro, rom bevr qveyanaSi
droSis, gerbis da sxva saxelmwifo simbolo-
ebisa da sityvis Tavisuflebis dacvis erT-
maneTTan Sesabamisobis sakiTxi dRemde gada-
uWrel problemad rCeba. SeerTebuli Statebis
senatSi prezident buSis iniciativa, romelic
droSis SeuracxyofisTvis pasuxismgeblobis
dawesebas iTvaliswinebda, samjer Cavarda.
safrangeTSi aseTi kanonis miReba SedarebiT
advilad moxerxda, Tumca am nabijs sazoga-
doebaSi uaryofiTi reaqcia mohyva. qvemoT
detalurad mimovixilavT am sferoSi
ramdenime qveynis gamocdilebas.
safrangeTi
2003 wels, rodesac prezidenti Siraki
safexburTo matCs eswreboda, igi Seuracxyo
im faqtma, rom safrangeTis gundis mier
matCis wagebis Semdeg gundis gulSematkiv-
rebma stadionis tribunaze safrangeTis
droSa dawves. Sirakma stadioni swrafad
datova da safrangeTis Sinagan saqmeTa
ministrs axali sakanonmdeblo iniciativis
momzadeba daavala. saxelmwifo himnis da
droSis Seuracxyofa, imJamindeli kanonmdeb-
lobis Tanaxmadac isjeboda 6 Tvemde patim-
robiT da 6000 frankamde jarimiT. safran-
geTSi farTo kampania daiwyes am kanonmdeb-
lobis winaaRmdeg. maSin opoziciurma partiebma
sakonstitucio komisiaSi sarCelic Seitanes
da axalgazrdulma jgufebma da organiza-
ciebma demonstraciebi gamarTes. am kanonmdeb-
lobas dRemde aqtiurad akritikeben adami-
anis uflebebis damcveli jgufebi evropaSi.
aSS
SeerTebul StatebSi droSis dawvasTan
dakavSirebul seriozul debatebs 1984 wels
daedo saTave, rodesac dalasSi, texasis
StatSi respublikuri partiis erovnuli
Sekreba gaimarTa. gregori li jonsoni am
SekrebasTan dakavSirebul saprotesto
demonstraciaSi monawileobda. demonstraci-
is mizani iyo reiganis administraciisa da
dalasSi arsebuli ramdenime korporaciis
politikisadmi protestis gamoxatva. demon-
strantebi dalasis quCebSi politikuri
`sloganebiT~ gamovidnen. isini ramdenime
adgilze gaCerdnen, raTa birTvuli omis
Sedegebis dramatizirebis mizniT sikvdilis
inscenireba moexdinaT. demonstrantebma
ramdenime adgilze Senobebs saRebavi Seasxes
da quCaSi mdgari yvavilebis qoTnebi gadaat-
riales. aRniSnul qmedebebSi gregori li
jonsons monawileoba ar miuRia. demonst-
racia dasrulda dalasis meriis Senobis win,
sadac jonsonma demonstrantebis SeZaxile-
bis TanxlebiT SeerTebuli Statebis droSas
cecxli waukida da dawva. demonstraciis
dros aravin daSavebula, Tumca iq myofi
ramdenime adamiani sakmaod Seuracxyofili
darCa droSis dawvis faqtiT. 100 demonst-
rantidan brali mxolod jonsons wauyenes.
texasis Statis kanonis safuZvelze, pativ-
sacemi obieqtis (am SemTxvevaSi, droSis)
SeuracxyofisaTvis sasamarTlom mas orwli-
ani patimroba miusaja da 2000 dolariani
jarimis gadaxda daakisra. saapelacio sasa-
marTlom ZalaSi datova pirveli instanciis
gadawyvetileba, Tumca texasis uzenaesma
sasamarTlom daadgina, rom saxelmwifos ar
hqonda ufleba, sisxlis samarTlebrivi
pasuxismgebloba daekisrebina jonsonisTvis,
radgan droSis dawva iyo eqspresiuli qme-
deba, romelic pirveli SesworebiT aris
daculi. Statis uzenaesma sasamarTlom aseve
aRniSna, rom kanoni ar iyo formulirebuli
viwrod, mxolod im mizniT, rom daesaja
19
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
droSis dawva, rac safrTxes Seuqmnida
sazogadoebriv wesrigsa da simSvides.
jonsonis mier droSis dawva ki sazogadoebrivi
wesrigis TvalsazrisiT safrTxes ar qmnida.
mosarClem SeerTebuli Statis uzenaes
sasamarTlos mimarTa.
uzenaesma sasamarTlom Tavdapirvelad gani-
xila sakiTxi imis Sesaxeb, Tu ramdenad aris
daculi eqspresiuli qmedebebi konstituci-
is pirveli SesworebiT, romelic sityvisa da
presis Tavisuflebis garantiebs adgens.
sasamarTlos mosazreba warmoadgina mosa-
marTle brenanma. kerZod, man aRniSna:
jonsons sisxlis samarTlis
pasuxismgebloba daakisres droSis
dawvisaTvis da ara sityvebis
gamoTqmisaTvis. es faqti ramdenadme
arTulebs Cvens mier jonsonis
pasuxismgeblobis gadaxedvis sakiTxs.
Tavdapirvelad Cven unda
davadginoT, aris Tu ara droSis
dawva eqspresiuli qmedeba, romelsac
pirveli Sesworeba icavs. Tuki es
dadgindeba, Semdgom sasamarTlo
miubrundeba im sakiTxs, Tu ramdenad
SeeZlo Stats am gamoxatvis
akrZalva. sityvasityviT, pirveli
Sesworeba krZalavs `sityvis~
Tavisuflebis SezRudvas. Tumca
uzenaes sasamarTlos mravaljer
uRiarebia, rom pirveli SesworebiT
dadgenili garantiebis moqmedeba ar
mTavrdeba gamoTqmul an daweril
sityvaze. Cven davadgineT, rom
saWiroa, qmedeba sakmarisad
gajerebuli iyos komunikaciuri
elementebiT, raTa is pirveli da
meToTxmete Sesworebebis dacvis qveS
moeqces. imis gadasawyvetad, Tu
ramdenad saTanado komunikaciur
elements Seicavs qmedeba, saWiroa
dadgindes, arsebobs Tu ara
garkveuli `mesijis~ gadacemis mizani
da imis albaToba, rom am qmedebis
mayurebeli pirebi `mesijs~
adekvaturad gaigeben.~
amis Semdeg sasamarTlom ganixila, Tu
ramdenad amarTlebda Statis interesi _
daecva droSa, rogorc saxelmwifoebriobis
da eris mTlianobis simbolo _ jonsonis
,,
gregori li jonsoni
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
20
sisxlis samarTlis pasuxismgeblobaSi
micemas. sasamarTlom mxedvelobaSi miiRo is
garemoeba, rom eqspresiuli qmedeba ufro
metad SeiZleba SeizRudos, vidre gamoTqmu-
li sityvebi; Tumca, saxelmwifos ar aqvs uf-
leba, SezRudos garkveuli qmedeba mxolod
imis gamo, rom is eqspresiul elementebs
Seicavs. SezRudvis kanonierebis gansasazRv-
rad mniSvneloba eniWeba ara gamoxatvis ver-
balur Tu araverbalur xasiaTs, aramed saxel-
mwifos interess, moawesrigos es qmedeba.
amrigad, imis gasamarTleblad, rom jonsonis
sisxlissamarTlebrivi pasuxismgebloba
Seesabameboda konstitucias, saxelmwifos
unda eCvenebina, rom moqmedebda legitimuri
miznis misaRwevad da dasacavad, rac ar iyo
dakavSirebuli droSis dawviT gamoxatul
politikur gancxadebasTan. mosarClem am
saqmeSi warmoadgina ori interesi: pirveli _
sazogadoebrivi wesrigis dacva; da meore _
droSis, rogorc saxelmwifoebriobis da
eris mTlianobis simbolos dacva. pirvel
interesTan dakavSirebiT unda aRiniSnos,
rom am saqmeSi sazogadoebriv wesrigs safr-
Txe ar Seqmnia. mxolod imis albaToba, rom
auditorias SesaZloa, Seuracxmyofelad mi-
eRo gamoxatva da amis gamo safrTxe Seqmnoda
sazogadoebriv wesrigs, arasakmarisi iyo ga-
moxatvis SesazRudad. sasamarTlom aRniSna,
rom sityvis Tavisuflebis funqciaa diskusiis
inicireba. am funqciam SesaZloa, miaRwios
piks maSin, rodesac igi iwvevs xalxis mRelva-
rebas, gabrazebas da qmnis ukmayofilebas:
Cven ufleba ar migvicia mTavrobisTvis,
rom provokaciuli ideis yovelgvari
gamoxatva man areulobis gamomwvevad
miiCnios. amis nacvlad, saWiroa, rom
ganxilul iqnes garemoebebi,
romlebSic xdeba gamoxatva da
dadgindes, mimarTulia Tu ara es
gamoxatva ukanono qmedebis myisieri
gamowvevisken, an, Tundac, waqezebisken.
rac Seexeba arguments, rom jonsonis
dasja saWiro iyo droSis, rogorc
simbolos dasacavad, sasamarTlo
,,
21
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
adgens: jonsonis dasjaSi igulisxmeba,
rom igi daisaja im politikuri
mesijis gamo, ris gamoxatvasac droSis
dawviT cdilobda. dauSvebelia misi
dasja mxolod imitom, rom misi qmedeba
Seuracxmyofelia; radgan saxelmwifos
ufleba ar aqvs, akrZalos an
SezRudos gamoxatva mxolod imitom,
rom sazogadoeba aseTi gamoxatviT
Seuracxyofilia da mas miuReblad
miiCnevs. Tundac saxelmwifoebriobis
iseTi centraluri simbolo, rogoric
saxelmwifo droSaa, ar dgas
gamoxatvis Tavisuflebaze maRla.~
am gadawyvetilebam amerikul sazogadoebaSi
did diskusias daudo saTave. prezidentma
buSma ganacxada, rom sasamarTlo arasworad
moiqca da saxelmwifo droSis dasacavad,
saWiro iyo kanonSi Sesworebis Setana. Sesa-
bamisad, 1989 wels kongresma miiRo kanoni,
romelic dasjadad acxadebda SeerTebuli
Statebis droSis ganzrax ganadgurebas,
dagdebas, dawvas, iatakze an miwaze ganTavse-
bas, masze fexiT Sedgomas. rogorc Cans,
arsebobda imedi, rom mosamarTleebi brenani,
kenedi da skalia, romlebmac warmoadgines
sasamarTlo gadawyvetileba saqmeze texasi
jonsonis winaaRmdeg1, azrs Seicvlidnen da
kanons ZalaSi datovebdnen. Tumca es imedebi
ar gamarTlda. saqmeSi SeerTebuli Statebi
aixmanis winaaRmdeg2 imave mosamarTleebma
antikonstituciurad cnes 1989 wlis kanoni.
mosamarTle brenanma am gadawyvetilebaSi
ganacxada, rom kanonis realuri mizani ko-
munikaciis da ideebis SezRudva iyo, radgan
aravin dainteresdeboda raime qsovilis _
droSis bediT, romelic adamianebis sakuT-
rebaa; samagierod, am kanons gamoiyenebdnen
droSis meSveobiT Cadenili eqspresiuli
qmedebebis dasasjelad.
dReisaTvis SeerTebul StatebSi kvlav
daiwyo kampania droSis damcavi sakanonmdeb-
lo Sesworebis misaRebad, rasac adamianis
uflebebis damcavi jgufebi aqtiurad
ewinaaRmdegebian.3 rogorc ukve aRvniSneT,
droSis dacvis Sesaxeb kanonproeqtebis
wardgena ramdenjerme warumatebeli
aRmoCnda SeerTebuli Statebis kongresSi da
savaraudod, mis miRebas seriozuli
perspeqtivebi ar gaaCnia.
* * *
dasasruls SeiZleba iTqvas, rom saxelmwifo
simboloebis ganadgurebiT moqalaqem
SesaZloa, gamoxatos sakuTari kritikuli
damokidebuleba xelisuflebis ama Tu im
qmedebis mimarT. demokratiuli saxelmwifo
ki, Tavisi bunebidan gamomdinare, pluraliz-
mis waxalisebazea orientirebuli, rac,
pirvel rigSi, gansxvavebuli azris sxvadas-
xva formiT gamoxatvisTvis xelsayreli
garemos Seqmnas gulisxmobs.
1 ix. `gamoxatvis Tavisufleba~, tomi I,
Tavisuflebis instituti, 2005.2 United States v. Eichman. 496 US 310 (1990). Docket
Number: 89-1433. Abstract. Argued: May 14, 1990.
Decided: June 11, 19903 ixileT amerikis samoqalaqo uflebebis kavSiris
peticia http://www.aclu.org/FreeSpeech
FreeSpeech.cfm?ID=16355&c=50
SeniSvnebi:
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
22
internetis gaCenasTan erTad informaciis miRebisa da gavrcelebis
meTodebi radikalurad Seicvala. informaciis gadacemis yvela
uwindeli saSualebisagan gansxvavebiT, internetis meSveobiT yvelas,
visac aqvs kompiuteri da CarTulia qselSi SeuZlia, myisierad
daamyaros kavSiri adamianebTan mTels msoflioSi. interneti
urTierTobis unikaluri saSualebaa. misi unikaluroba Semdeg
TvisebebSi vlindeba:
globaluroba _ eleqtronuli fostis saSualebiT SeiZleba,
gavagzavnoT Setyobineba sxva kontinentze iseve advilad, rogorc,
vTqvaT, mezobel SenobaSi. World Wide Web-is qseli xelmisawvdoms
xdis aTasobiT gazeTsa Tu informaciis asiaTasobiT sxva
wyaros mTels msoflioSi.
decentralizacia _ interneti gamiznulia, rogorc
decentralizebuli saSualeba. igi moqmedebs im `sainformacio
modarajeebis~ gareSe, romlebic yovelTvis arian mauwyeblobaSi,
sakabelo televiziasa da informaciis TanamgzavriT gadacemisas.
yvela masala erTnairad xelmisawvdomia nebismieri adgilidan.
saxelmwifo mowyobis an politikuri reJimis formas mniSvneloba
ara aqvs.
`saxelmwifo
sazRvrebs gareSe~gamoxatvis Tavisufleba da interneti _amerikuli da evropuli praqtika
23
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
Riaoba � internetis meSveobiT
kompiuterisa da modemis nebismieri
mflobeli SeiZleba, gaxdes gamomcemeli.
telekomunikaciebis sferoSi
adgilobrivi xelisuflebis mier
gatarebuli politika gansazRvravs
internetis xelmisawvdomobis siiafes.
informaciuli resursebis Seqmnisa da
gavrcelebisaTvis gasawevi xarjebi Zalian
dabalia.
informaciis siuxve _ internetSi
informaciis SeuzRudavi moculobis
sacavebi arsebobs. mauwyeblobis
saSualebebisagan gansxvavebiT, interneti
araa damokidebuli SezRudul
sixSireebze, romlebic nawildeba
erTmaneTis konkurent mauwyeblebs Soris.
interaqtiuroba _ interneti ormxriv
kavSirzea gamiznuli. internetis yvela
momxmarebeli SeiZleba iyos rogorc
oratori, aseve msmeneli. interneti
saSualebas iZleva, ganxorcieldes
informaciis aqtiuri gacvla
erTidan meorisken, erTidan
bevrisken da bevridan
erTisken.
kontroli momxmareblis mxridan _
interneti momxmarebels gacilebiT
farTo arCevans sTavazobs, vidre
sakabelo televizia an mokletalRovani
radio. momxmarebeli SeiZleba,
mogzaurobdes saitidan saitze
sainformacio resursis momwodeblisa an
provaideris miuxedavad. individualurma
momxmarebelma SeiZleba, gamoiyenos
Setyobinebebis daSifvris sakuTari
teqnologia.
msoflios yvela qveyanaSi cdiloben
internetis kontrolisa da regulirebis
arsenalis gazrdas. meTodebi mravalgvaria:
pirdapiri TvalTvali, dosieebis Sekreba,
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
24
arasasurveli veb-gverdebis daxurva an maTi
xelmisawvdomobis SezRudva. lamazi sityvebis
ukan (rogoricaa magaliTad, wesrigis
damyarebis aucilebloba) imaleba xelisu-
falTa survili _ `daicvas~ mosaxleoba
`negatiuri informaciisagan~ da aRkveTos
nebismieri opoziciuri gamovlineba. samwuxa-
rod, yvelaferi es adamianTa uflebebisa da
Tavisuflebebis Selaxvis xarjze xdeba. ase
magaliTad, CineTsa da indoeTSi saxelmwifo
awarmoebs im moqalaqeTa registracias, rom-
lebsac aqvT internetTan dakavSirebis
SesaZlebloba, aseve blokaven arasasurvel
saitebs. amas garda CineTSi saxelmwifos
mxridan waxalisebulia momxmareblis mier
saxelmwifosaTvis pornosaitebis misamarTebis
miwodebis praqtika, maTi Semdgomi blokire-
bis mizniT. indoeTSi cdilobdnen internet-
kafeebis momxmareblebis registraciis
SemoRebas, Tumca uSedegod. zog qveyanaSi
miiRes kanonebi, romlebic krZalavs
garkveuli xasiaTis masalebis gavrcelebas
internetis meSveobiT. sxvebi cdiloben
internetis xelmisawvdomobis gakontrolebas
da moiTxoven saxelmwifos SigniT informaciis
damfiltravi `brandmauerebis~ (Suamavali
serverebis) dayenebas. aris qveynebi, sadac
xelisuflebis mier waxalisebulia TviTkon-
trolis garkveuli formebi, romelic
sinamdvileSi gamiznulia provaideris mier
klientis saqcielis gasakontroleblad.
interneti Slis barierebs informaciis nakadis
Tavisuflad gavrcelebis gzaze, is yvela
sxva teqnologiaze ukeT iZleva saxelmwifo
sazRvrebis gadalaxvis saSualebas, anu avrce-
lebs informacias da ideebs saxelmwifo
sazRvrebis miuxedavad. uneburad gaxsendeba
adamianis uflebaTa
deklaraciis me-19 muxli.
swored am muxlSi Camoyali-
bebuli uflebis realiza-
ciis srulfasovan SesaZleb-
lobas iZleva interneti:
yovel adamians
aqvs ufleba,
Tavisuflad gamoxatos
sakuTari azri; es
ufleba moicavs
adamianis Tavisuflebas,
daubrkoleblad
misdevdes Tavis
mrwamss da moiZios,
miiRos da gaavrcelos
informacia da ideebi
nebismieri
saSualebebiT,
saxelmwifo sazRvrebis
miuxedavad~.
,,
25
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
es teqnologia aramarto WeSmaritad globa-
luria _ is, informaciis, xelovnebis nawar-
moebis da sxva inteleqtualuri masalis Seq-
mnasa da gavrcelebaze kontrols calkeul
adamianebs gadascems.
Tu gaviTvaliswinebT adamianis uflebebisa
da Tavisuflebebisadmi miZRvnili saerTaSo-
riso da regionuli dokumentebis formuli-
rebebs, xelisufalTa qmedebebi internetTan
mimarTebaSi uTuod SeiZleba gasaCivrdes
saerTaSoriso samarTlis normebidan gamom-
dinare. interneti ar cnobs sazRvrebs,
amitom cneba `saxelmwifo sazRvrebis
miuxedavad~, romelic figurirebs adamianis
uflebebis umniSvnelovanes dokumentebSi,
axlebur gaazrebas saWiroebs. maSin, rodesac
nebismieri adamiani SeiZleba gaxdes gamomce-
meli, informaciis gavrcelebis ufleba axal
azrs iZens, vinaidan erT qveyanaSi moqmedma
cenzuram SeiZleba, daarRvios meore qveyanaSi
adamianis mier informaciis gavrcelebis da
miRebis ufleba.
internetis decentralizebulobis meSveobiT
xelisuflebis mxridan internetis kontrolis
bevri saSualeba naklebefeqturi da uazroc
ki xdeba, radgan momxmarebeli amgvari
kontrolisagan Tavis daRwevis bevr meTods
flobs. amasTan erTad, imis gamo, rom momxma-
rebeli mimarTavs teqnikuri saSualebebis
kontrols, saxelmwifos mxridan kontroli
zogjer aucileblobas aRar warmoadgens.
magaliTad, mSoblebs SeuZliaT, Tavad miiRon
zomebi sakuTari Svilebis dasacavad. es zomebi
SeiZleba moicavdes kontrols, swavlebas da
Tu es aucilebeli xdeba, gamfiltravi prog-
ramuli saSualebebis gamoyenebas. amasTan,
Tu gaviTvaliswinebT internetis usazRvro
moculobas, saxelmwifos Carevis naklebi
safuZveli arsebobs samarTlianobis an vinmes
reputaciis dacvis mizniT. kargi ideebi imde-
nad vrceldeba, ramdenadac isini amas imsaxu-
rebs. SeiZleba, magaliTad, Secdomis gasworeba
da dauyovneblivi pasuxis gacemis uflebis
gamoyeneba. swored amitom, internetis
meSveobiT SeiZleba Seiqmnas arsebulidan
yvelaze srulyofili `ideaTa Tavisufali
bazari~, rac xels uwyobs demokratiis
winsvlasa da sxva sasargeblo miznebis
ganxorcielebas saxelmwifos Carevis gareSe.
amerikuli da evropuli midgomebi
amerikis SeerTebuli Statebis uzenaesi sasa-
marTlos mier 1997 wels miRebul Rirsaxso-
var gadawyvetilebaSi, saqmeze reno ACLU-s
winaaRmdeg aRiarebulia, rom kongresis mier
gatarebuli zomebi internetSi uxamsi an
aSkarad Seuracxmyofeli masalebis akrZalvis
mizniT arakonstituciuria, konstituciis
pirveli Sesworebidan gamomdinare.1
amerikis SeerTebuli Statebis kanonmdeblo-
bis mixedviT, `uxamsoba~ samarTlebrivi ter-
minia, romelic gamoiyeneba aSkarad seqsualu-
ri masalis mimarT da igi SeiZleba, aikrZalos
konstituciis normebidan gamomdinare. maga-
liTad, Tavisi arsiT uxamsi da ukanonoa bav-
SvTa pornografia. meores mxriv, uxamsi an
aSkarad Seuracxmyofeli pornografiuli
masala konstituciurad daculia zrdasrul
adamianebTan mimarTebaSi.
saqmeSi reno ACLU-s winaaRmdeg sasamarTlom
miiCnia, rom interneti _
mTels msoflioSi adamianebis
urTierTobis unikaluri da sruliad
axali saSualebaa, romlis sainformacio
resursebi iseve mravalferovania,
rogorc adamianis azrovneba~.
sasamarTlo mivida im daskvnamde, rom es sa-
Sualeba Zalian maRal doneze unda iyos da-
,,
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
26
culi da rom kanonis formulirebebi arasak-
marisad konkretulia, raTa daakmayofilos
saxelmwifos interesi bavSvTa dasacavad.
Tavis mkafiod Camoyalibebul reziumeSi,
romelic kargad axasiaTebs amerikul midgomas
am sakiTxisadmi, sasamarTlo askvnis, rom
demokratiul sazogadoebaSi azris
gamoxatvis Tavisuflebis waxalisebis
interesi gadaswonis nebismier jer
daumtkicebel Teoriul mosazrebas,
romelic cenzuris sargeblianobas
amtkicebs.~
im dros, rodesac aSS-s uzenaesi sasamarTlo
axdenda Tavisi gadawyvetilebis formuli-
rebas saqmeze reno ACLU-s winaaRmdeg,
miunhenelma prokurorebma brali dasdes
provaideruli samsaxuris _ CompuServe-is
germanuli ganyofilebis xelmZRvanels
feliqs zoms kanonsawinaaRmdego masalebis
gavrcelebaSi Tanamonawileobis gamo. zomi
gaasamarTles da damnaSaved cnes imis gamo,
rom man kompuservis abonentebisaTvis xel-
misawvdomi gaxada sami tipis masalebi:
axali ambebi, romelic Seicavda
masalebs bavSvTa pornografiis Sesaxeb
da aSkarad seqsualur scenebs;
kompiuteruli TamaSi, romelic xotbas
asxamda hitlers da Seicavda nacistur
simbolikas;
kompiuteruli TamaSebi Zaladobis
scenebiT.
zomis devna sasamarTlos mier provaiderebis
qmedebebis gamoZiebis kampaniis kulminacia
gaxda, ramac ramdenime provaiderisaTvis
zogierTi saitis xelmisawvdomoba SezRuda.
miuxedavad imisa, rom es ori magaliTi
gviCvenebs germaniisa da aSS-is sasamarTlo-
ebis gansxvavebul midgomebs kibersivrcis
reglamentirebisadmi, zog SemTxvevaSi
kontrasti arcTu ise mkveTria. miuxedavad
imisa, rom reno ACLU-s winaaRmdeg saqmem
mniSvnelovani precedenti Seqmna, aSS-is
kongresi ar wyvetda internetis masalebis
Sinaarsis reglamentirebis mcdelobebs.
grZeldeba sakanonmdeblo saqmianoba,
romelic Tavs axvevs skolebs da sajaro
biblioTekebs safiltracio programuli
saSualebebis gamoyenebis moTxovnas.
aSS-Si sasamarTlo devnas internetSi
aSkarad seqsualuri masalebis gavrcelebis
winaaRmdegac hqonda adgili. gemaniaSi ki
miiRes sakanonmdeblo aqtebi, romlebic gark-
veul valdebulebebs akisrebda provaiderebs,
raTa maT gaekontrolebinaT sainformacio
resursebi. magram kanoni ar gulisxmobda
provaiderebis pasuxismgeblobas im masalebis
Sinaarsis gamo, romelTac provaiderebi
mxolod ganaTavseben, amitom, zomis zemoT
xsenebuli sabraldebulo ganaCeni gasaCivrda,
rogorc axali kanonisadmi Seusabamo.
internetis momavali da adamianis
uflebaTa saerTaSoriso principebi
ramdenad Seesabameba adamianis uflebaTa
saerTaSoriso principebs zemoT ganxiluli
gansxvavebuli midgomebi. cifruli
teqnologiebis Suqze adamianis uflebaTa
fuZemdeblur dokumentebSi mocemuli
formulirebebi SesaniSnavad esadageba inte-
rnetis funqcionirebas. adamianis uflebaTa
sayovelTao deklaraciis me-19 muxlSi
naxmari gamoTqma _ `nebismieri saSualebiT~
aSkarad Seesatyviseba azris gamoxatvis
Tavisuflebas internetis saSualebiT.
,,
27
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
informaciis `moZiebis~ da `gavrcelebis~
ufleba, rogorc Cans, pirdapir kavSirSia
internetSi `mogzaurobasTan~ da informaci-
ebis saitebze gadagzavnasTan, raTa is sayo-
velTaod xelmisawvdomi gaxdes. informaciis
`miRebis~ ufleba ki moicavs mis gacvlas
eleqtronuli fostis meSveobiT da
informaciis atvirTvas.
imisaTvis, rom SevafasoT internetis mimarT
azris gamoxatvis Tavisuflebis sayovelTaod
aRiarebuli principis gamoyenebis SesaZleb-
loba, SeiZleba mivmarToT precedentuli
samarTlis normebs, romlebic SemuSavebulia
adamianis uflebaTa da ZiriTad Tavisufle-
baTa evropis konvenciis me-10 muxlis safuZ-
velze. adamianis uflebaTa evropis sasamarTlos
gadawyvetilebebi safuZvlianad amyarebs
mosazrebas, rom azris gamoxatvis Tavisuf-
leba internetis saSualebiT dacvis umaR-
lesi xarisxiT unda iyos uzrunvelyofili.
aSS-is uzenaesi sasamarTlos msgavsad, evropis
sasamarTlom mkafiod mianiSna, rom me-10 mux-
liT aRiarebuli azris gamoxatvis Tavisuf-
lebis principi, sxvadasxvagvarad SeiZleba
iqnes gamoyenebuli masobrivi informaciis
sxvadasxva saSualebebis mimarT. daSvebuli
SezRudvebis xasiaTi da xarisxi damokidebu-
lia konkretuli masobrivi informaciis
saSualebis xasiaTze. kerZod, rodesac xdeba
gadawyvetilebis miReba me-10 muxlis
debulebebis gamoyenebis Sesaxeb
mniSvnelovani faqtoria, Sefasdes
gansaxilveli saSualebis potenciuri
gavlena~.2
sasamarTlom aRniSna, rom masalebi, romlebic
ar SeiZleba gadaices mauwyeblobis meSveobiT,
ar aris aucilebeli, aikrZalos presaSic.
interneti, Tavisi Zalmosilebis miuxedavad
gamoirCeva zemoqmedebis kidev ufro
naklebad uSualo, naklebad wamqezebluri
xasiaTiT. ase magaliTad, xalxis masis win
warmoTqmulma Seuracxmyofelma an mgznebare
sityvam SeiZleba, safrTxe Seuqmnas sazoga-
doebriv wesrigs, magram igive Sinaarsis masala
SeiZleba, ar warmoadgendes raime safrTxes
internetSi, sadac mkiTxvelebi gafantulni
arian sivrceSi da SesaZloa, droSic.
internetis elementebis unikaluroba moiTxovs
im ori koncefciis axleburad gaazrebas,
romelic sasamarTlos mier me-10 muxlis
Sefasebas udevs safuZvlad. jer erTi, rom
gamoxatvis SezRudvisaTvis saWiroa calke-
uli qveynebis Taviseburebebis gaTvaliswine-
ba, meores mxriv, yovelgvari SezRudva unda
iyos `aucilebeli demokratiul sazogado-
ebaSi~. pirveli principi internetTan
mimarTebaSi gansakuTrebiT mniSvnelovania,
radgan am saSualebisaTvis saxelmwifo
sazRvrebi ar arsebobs. amitom, saxelmwifos
mxridan SezRudvis zomebi ver iqneba
efeqturi. zogierT saqmeebSi adamianis
uflebaTa evropis sasamarTlom uari Tqva,
eRiarebina akrZalva garkveuli masalebis
publikaciaze, Tu Sesabamisi informaciis
miReba sxva saSualebebiT SeuZlebeli iyo.
termin `aucilebelia~-s ganmarteba inter-
nets uSualod exeba, radgan Tuki saxelm-
wifo an provaideri xuravs romelime saits,
misi (saitis) masalebis dublireba xSirad
xdeba sxva saitebze, romlebsac saxelmwifo
an provaideri ver akontrolebs.
eWvgareSea, rom odesme arsebul masobrivi in-
formaciis saSualebebs Soris interneti yve-
laze pluralisturia. misi mravalferovneba,
Riaoba da masalebis siuxve gvaiZulebs axle-
burad SevxedoT konfliqts azris gamoxatvis
Tavisuflebasa da rasistuli da antidemok-
ratiuli gamonaTqvamebis SezRudvas Soris.
,,
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
28
daskvna
odesRac iTvleboda, rom saxelmwifos
xelewifeba masobrivi informaciis saSuale-
bebis kontroli sakuTari sazRvrebis farg-
lebSi. Sesabamisad, Tu konkretul qveyanaSi
aris SezRudvebis safuZvlebi, is vrceldeba
rogorc adgilobriv, ise ucxour masalebze,
Tundac isini sakuTar qveyanaSi kanonis sa-
fuZvelze iyos gamocemuli. Tu germaniaSi
vinmes unda gaavrcelos an hqondes sakuTari
moxmarebisaTvis Jurnali, romelic kanoni-
erad aris dabeWdili niderlandebSi, aRniS-
nuli gamocema mainc germaniaSi arsebuli
normebis safuZvelze fasdeba. magram es
doqtrina, aSkara winaaRmdegobaSia
terminTan `saxelmwifo sazRvrebis
miuxedavad~.
erT-erTi mTavari faqtori, romelic uzrun-
velyofs azris gamoxatvis Tavisuflebas
internetis saSualebiT aris is, rom infor-
29
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
macia aRar aris mibmuli fizikur obieqtebze
an geografiul punqtebze. amitom, arc xeli-
suflebas, arc gamomcemlobas aRara aqvT
informaciis kontrolis is saSualebebi,
romlebsac isini Cveulebriv iyenebdnen.
rogorc aRniSna mosamarTle martensma
(Martens) saqmeSi obzerveri da gardiani
gaerTianebuli samefos winaaRmdeg,3
dRevandel informaciis saukuneSi
saxelmwifo sazRvrebs aRar ZaluZT
informaciisa da ideebis SeCereba~.
moamzada
fridon sayvareliZem
,,
1 saqme Reno v ACLU SeiZleba ixiloT
misamarTze: http://www.gseis.ucla.edu/iclp/
reno.html
2 adamianis uflebaTa evropis sasamarTlos
saqmeTa sruli teqstebis gacnoba
SesaZlebelia veb gverdze:
http://hudoc.echr.coe.int HUDOC-is Zebnis
sistemis meSveobiT. sakmarisia Sesabamis
grafaSi SevitanoT saqmis dasaxeleba,
aplikaciis nomeri, ganaCenis gamotanis
TariRi, an nebismieri sxva miTiTebuli
informacia.
3 ix. `gamoxatvis Tavisufleba~, tomi I,
Tavisuflebis instituti, 2005.
SeniSvnebi:
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
30
kote kublaSvili
sasamarTlodacvis
ZiriTadi ufleba
3. m. 40 - udanaSaulobis prezumfcia
rogorc zemoT aRiniSna, saqarTvelos konstitucia me-40 muxliT
aRiarebs Tavisufal adamiansa da saxelmwifos Soris urTierTo-
baTa ganmsazRvrel erT-erT umniSvnelovanes princips _ udanaSa-
ulobis prezumfcias. rogorc zemoT aRiniSna, 42-e muxliT kons-
titucia aRiarebs samarTliani sasamarTlos ZiriTad uflebas da
mis Semadgenel im calkeul uflebebsa Tu principebs, romlebic
adamianis saproceso uflebaTa ZiriTadi birTvia, zRudavs saxel-
mwifo xelisuflebas da adgens pirovnebisa da xelisuflebis
urTierTobis safuZvlebs. adamianis uflebaTa evropuli konvencia
da gabatonebuli samarTlebrivi Sexeduleba udanaSaulobis
prezumfcias miiCnevs samarTliani sasamarTlos ZiriTadi uflebis
arsebiT, ganuyofel Semadgenel nawilad da erT-erT fundamentur
principad, xolo saqarTvelos konstitucia xazs usvams am prin-
cipis gansakuTrebul mniSvnelobas da calke, damoukidebeli
muxliT aRiarebs mas (m. 40). amave dros, konstitucia iziarebs
gagrZeleba. dasawyisi ix. `Tavisufleba~ #2(38)
31
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
evropuli konvenciis midgomasac, radgan
me-40 muxliT aRiarebuli udanaSaulobis
prezumfcia konstituciur-samarTlebri-
vad 42-e muxliT gansazRvruli samarTli-
ani sasamarTlos uflebis erT-erTi Ziri-
Tadi komponentia.
konstituciis me-40 muxlis mixedviT:
1. adamiani udanaSaulod iTvleba,
vidre misi damnaSaveoba ar
damtkicdeba kanoniT dadgenili
wesiT da kanonier ZalaSi Sesuli
sasamarTlos gamamtyunebeli ganaCeniT.
2. aravin ar aris valdebuli, amtkicos
Tavisi udanaSauloba. braldebis
mtkicebis movaleoba ekisreba
bralmdebels.
3. dadgenileba braldebulis saxiT
piris pasuxisgebaSi micemis Sesaxeb,
sabraldebo daskvna da
gamamtyunebeli ganaCeni unda
emyarebodes mxolod utyuar
mtkicebulebebs. yovelgvari eWvi,
romelic ver dadasturdeba kanoniT
dadgenili wesiT, unda gadawydes
braldebulis sasargeblod.~
udanaSaulobis prezumfciis principi
ganmtkicebulia saqarTvelos sisxlis
samarTlis saproceso kodeqsiTac, romelic
afarToebs konstituciis me-40 muxlis
debulebis Sinaarss da acxadebs, rom
braldebuls ufleba aqvs, uari Tqvas
braldebaze, xolo kanoniT dadgenili
wesiT daudasturebeli eWvi unda
gadawydes ara marto braldebulis, aramed
eWvmitanilis sasargeblodac.1
zemoaRniSnuli debulebebidan gamomdinare,
cxadi xdeba, rom udanaSaulobis prezumf-
cia moqmedebs piris dakavebis momentidan
sisxlissamarTlebrivi ganxilvis mTeli
periodis ganmavlobaSi. gansakuTrebiT
mniSvnelovania sasamarTlo stadia, radgan
nebismieri SeniSvna, romelsac mosamarTle
gaakeTebs saqmis ganxilvis damTavrebis an
piris gamarTlebis dros, udanaSaulobis
prezumfciis darRvevad CaiTvleba. garda
amisa, marTalia, es principi ZiriTad
saproceso garantias warmoadgens, magram
misi moqmedebisa da gamoyenebis sfero
gacilebiT farToa. udanaSaulobis pre-
zumfciis dacva Tanabrad savaldebuloa
rogorc sisxlis samarTlis procesis
monawile yvela saxelmwifo organosa da
mosamarTlisaTvis, ise nebismieri sxva
saxelmwifo organosa da Tanamdebobis
pirisaTvis. anu, iseve rogorc mosamarT-
leebi TavianTi movaleobis Sesrulebisas
ar unda eyrdnobodnen winaswar Camoyali-
bebul azrs braldebulisa Tu gansasjelis
mimarT, sxva saxelmwifo organoTa Tanam-
debobis pirebic ar unda gamoTqvamdnen
mosazrebebs piris braleulobis Sesaxeb.
udanaSaulobis prezumfciis darRvevad
unda CaiTvalos iseTi SemTxvevebic,
rodesac sasamarTlo procesis mimdina-
reobisas an mis dawyebamde qveyndeba
mikerZoebuli da araobieqturi sagazeTo
publikaciebi, sadac braldebuli ukve
damnaSaved aris Seracxuli. am dros
saxelmwifos valdebulebaa, braldebuls
Seuqmnas yvela piroba imisaTvis, rom man
aseve presis saSualebiT gaabaTilos
sagazeTo publikaciebis argumentebi.
me-40 muxliT adamiani ar aris daculi
saxelmwifos im moqmedebebisagan,
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
32
romlebic Tan sdevs sisxlissamarTlebriv
devnas (magaliTad, winaswari dakaveba an
dapatimreba). magram udanaSaulobis
prezumfcia icavs adamians sxva pirTa mier
Cadenili danaSaulis gamo pasuxismgeblo-
bis dakisrebisagan. garda amisa, udanaSa-
ulobis prezumfciis erT-erTi ZiriTadi
elementi _ `yovelgvari eWvi _ braldebu-
lis sasargeblod~ (in dubio pro reo) _ erT-
erTi umTavresi kriteriumia mtkicebule-
baTa Sefasebisas. mosamarTle valdebulia,
ar aRiaros iseTi faqtebisa da mtkicebu-
lebebis utyuaroba, rodesac neitraluri
mxridan obieqturi Sefasebisas rCeba am
mtkicebulebaTa utyuarobis eWvi.
adamianis uflebaTa evropuli sasamarT-
los mravalwliani praqtika adasturebs
udanaSaulobis prezumfciis zemoaRniS-
nul Sinaarss. upirveles yovlisa, sasamar-
Tlo xazs usvams, rom udanaSaulobis
prezumfcia samarTliani sasamarTlo
ganxilvis uflebis Semadgeneli nawilia,2
da acxadebs, rom am principis dacva
evaleba yvela saxelmwifo organosa da
Tanamdebobis pirs. saqmeSi alene de
ribemoni safrangeTis winaaRmdeg3 sasamar-
Tlom konvenciis me-6 muxlis me-2 punqtis
darRvevad miiCnia Sinagan saqmeTa minist-
risa da kriminaluri policiis direqto-
ris gancxadeba, romlebmac qalbatoni
ribemoni mkvlelobis Tanamonawiled da
wamqezeblad moixsenies, Tumca am dros
qalbaton ribemons oficialurad jer
kidev ar hqonda wayenebuli brali da,
Sesabamisad, sasamarTlo ganxilvac ar iyo
dawyebuli.
udanaSaulobis prezumfciis dacva saWiroa
gamamarTlebeli ganaCenis gamotanis drosac.
evropulma sasamarTlom udanaSaulobis
prezumfciis darRvevad miiCnia avstriis
erovnuli sasamarTloebis gadawyvetileba
da aRniSna, rom, roca gamotanilia gama-
marTlebeli ganaCeni, dauSvebelia erovnuli
sasamarTlo eyrdnobodes piris brale-
ulobis eWvs da am safuZvliT uari uTxras
mas kompensaciaze. evropulma sasamarTlom
xazi gausva, rom, radgan piri gaamarTles
udanaSaulobis prezumfciis principis
safuZvelze, anu imis gamo, rom yvela eWvi
gadawyda misi, rogorc braldebulis
sasargeblod, erovnulma sasamarTlom ar
SeiZleba ar daakmayofilos piris moTxov-
na im safuZvliT, TiTqos mainc `arsebobs
eWvi piris braleulobis Sesaxeb~.4 evro-
pulma sasamarTlom aseve daadgina uda-
naSaulobis prezumfciis principis darR-
veva saqmeSi mineli Sveicariis winaaRmdeg,5
romelSic Jurnalisti sasamarTlos ga-
dawyvetilebis gareSe daajarimes ciliswa-
mebisaTvis im safuZvliT, rom igive bral-
debiT sxva Jurnalists sasamarTlom ja-
rimis gadaxda daakisra. sasamarTlom aRniSna,
rom, roca adamians ar eZleva samarTleb-
rivi dacvis saSualeba, es niSnavs
udanaSaulobis prezumfciis darRvevas.
evropulma sasamarTlom gaafarTova am
principis moqmedebis sfero da ganacxada,
rom zog SemTxvevaSi igi vrceldeba samo-
qalaqo saqmeebzec, romlebsac sasamarTlo
ganixilavs `sisxlissamarTlebrivis~ kon-
teqstSi (aRniSnulis erT-erTi magaliTi
SeiZleba iyos profesiul saqmianobasTan
dakavSirebuli disciplinuri samarTal-
warmoeba).6 garda amisa, sasamarTlom
gaiTvaliswina udanaSaulobis prezumf-
33
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
ciis is komponenti, romliTac igi icavs
adamians sxva piris mier Cadenili danaSa-
ulis gamo pasuxismgeblobis dakisrebisa-
gan da saqmeSi a. p., m. p. da T. p. Sveicariis
winaaRmdeg7 am principis darRvevad miiC-
nia saxelmwifo xelisuflebis Sesabamisi
organoebis moqmedeba. am organoebma
jarimis gadaxda daakisres fizikur pirebs,
romlebsac daqiravebuli hqondaT im
pirTa sacxovrebeli binebi, romlebic
damnaSaved cnes gadasaxadebis gadaxdisa-
gan Tavis aridebis gamo.
udanaSaulobis prezumfciis principis
darRvevad iTvleba nebismieri SemTxveva,
rodesac xelyofilia misi erT-erTi
ZiriTadi komponenti, romelic acxadebs:
`braldebis mtkicebis movaleoba ekisreba
bralmdebels.~ upirveles yovlisa, es
niSnavs, rom aravin ar aris valdebuli,
amtkicos Tavisi udanaSauloba (me-40 mux-
lis me-2 punqtis pirveli winadadeba).
aqedan gamomdinare, udanaSaulobis pre-
zumfciis darRveva iqneba nebismieri
SemTxveva, rodesac sasamarTlo
mtkicebis tvirTs braldebis mxridan
gadaitans dacvis mxareze da
gadawyvetilebas daasabuTebs imiT,
rom braldebulma ver daamtkica
Tavisi udanaSauloba. evropulma
sasamarTlom swored am nawilis
da, Sesabamisad, udanaSaulobis
prezumfciis principis darRveva
daafiqsira saqmeSi telfneri
avstriis winaaRmdeg8 da ganac-
xada, rom sasamarTlos wevrebi
Tavisi movaleobis Sesrulebas
ar unda Seudgnen winaswar
Camoyalibebuli azriT, rom
gansasjelma Caidina misTvis bralad
Seracxuli danaSauli, maT unda axsovdeT,
rom braldebis mtkicebis tvirTi ekisreba
braldebis mxares da yoveli eWvi unda
gadawydes braldebulis sasargeblod;
udanaSaulobis prezumfcia irRveva im
SemTxvevaSi, roca mtkicebis tvirTi gada-
tanilia braldebis mxridan dacvis mxareze.
gansaxilvel saqmeSi erovnulma sasamarT-
loebma, romlebmac ver daadgines prima
facie damajerebeli SemTxveva braldebu-
lis sawinaaRmdegod, mtkicebis tvirTi
braldebis mxridan gadaitanes dacvis
mxareze, riTac daarRvies udanaSaulobis
prezumfciis principi.
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
34
4. m. 42, p. 4 - erTi da imave
danaSaulisaTvis orjer dasjis
dauSvebloba (ne bis in idem)
ne bis in idem, anu erTi da imave danaSauli-
saTvis orjer dasjis dauSvebloba aseve
saproceso ZiriTadi ufleba da erT-erTi
uZvelesi da umniSvnelovanesi samarTleb-
rivi principia. saqarTvelos konstitucia
aRiarebs am princips 42-e muxlis me-4
punqtiT, romlis mixedviTac, `aravis ar
SeiZleba ganmeorebiT daedos msjavri
erTi da imave danaSaulisaTvis~.
aRniSnuli uflebiT daculia nebismieri
fizikuri piri, miuxedavad misi moqalaqe-
obisa Tu moqalaqeobis arqonisa. daculi
sikeTe aris erTi da imave danaSaulisaTvis
orjer dasjis dauSvebloba. `erTi da
igive danaSauli~ niSnavs warsulSi
arsebul garemoebebs, romelTa safuZvel-
zec aRiZra da sasamarTlom ganixila
sisxlis samarTlis saqme, xolo sasamarT-
lo ganaCenis mixedviT, konkretuli bral-
debuli piri cnobil iqna damnaSaved an
Tanamonawiled. anu mocemuli principis
amoqmedebis aucilebeli winapirobaa
kanonis safuZvelze miRebuli da kanonier
ZalaSi Sesuli sasamarTlos ganaCenis
arseboba. am saqmesTan dakavSirebiT axali
garemoebebis gaCena, magaliTad, danaSa-
ulis CadenisaTvis piris dasjidan garkve-
uli drois Semdeg, danaSaulis msxverplis
janmrTelobis gauareseba an misi gardac-
valeba, ar SeiZleba CaiTvalos saqmis
ganaxlebis da am `axali~ danaSaulisaTvis
piris dasjis safuZvlad. dasjili piri-
saTvis damatebiTi an ufro mkacri sasje-
lis dakisreba dauSvebelia da ewinaaRmde-
geba princips ne bis in idem. im SemTxvevaSi,
rodesac sisxlissamarTlebriv sasjelTan
erTad pirs daekisreba disciplinuri sas-
jelic, magram orive saxis sasjelis safuZ-
veli erTi da igive danaSaulia, aseve saxeze
gvaqvs ne bis in idem principis darRveva.
ne bis in idem principi moqmedebs im SemTx-
vevaSic, Tu sasamarTlom gamoitana piris
gamamarTlebeli gadawyvetileba. dauSvebe-
lia imave sakiTxTan dakavSirebiT axali
saqmis aRZvra da sisxlissamarTlebrivi
devna. es dadasturebulia saqarTvelos
sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis
28-e muxlis pirveli nawilis `m~ qvepunqtiT,
romlis mixedviTac, sisxlis samarTlis
saqme ar SeiZleba aRiZras, xolo aRZruli
unda Sewydes, Tu `arsebobs kanonier ZalaSi
Sesuli ganaCeni imave braldebis gamo anda
sasamarTlos (mosamarTlis) ganCineba (dad-
genileba) imave braldebiT aRZruli sisxlis
samarTlis saqmis Sewyvetis Taobaze~. gamo-
naklisia SemTxveva, roca saqmeSi gamoikve-
Teba da warmoiSoba axali garemoebebi,
romelTa samarTlebrivi ganxilva da Sefa-
seba ar momxdara sasamarTlo procesze.
ne bis in idem principis amoqmedebis auci-
lebel winapirobaSi, romlis mixedviTac
unda arsebobdes sasamarTlos kanonier
ZalaSi Sesuli ganaCeni, igulisxmeba, rom
es unda iyos saqarTvelos sasamarTloebis
gadawyvetileba. anu sxva saxelmwifoTa sa-
samarTloebis gadawyvetilebaTa arseboba
ar iwvevs ne bis in idem principis amoqmede-
bas da pirs SeiZleba, daekisros pasuxis-
mgebloba saqarTvelos kanonmdeblobiT im
danaSaulisaTvis, romelic man ucxo
saxelmwifoSi Caidina. amas adasturebs
35
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi,
romelic acxadebs, rom `saqarTvelos
moqalaqes, agreTve saqarTveloSi mudmi-
vad mcxovreb moqalaqeobis armqone pirs,
romlebmac sazRvargareT Caidines am
kodeqsiT gaTvaliswinebuli iseTi qmedeba,
romelic danaSaulad iTvleba im saxelmwi-
fos kanonmdeblobiT, sadac is Cadenilia,
sisxlis samarTlebrivi pasuxismgebloba
daekisrebaT am kodeqsiT~.9
42-e muxlis me-4 punqtis teqstidan kargad
Cans, rom ne bis in idem principi absolu-
turad uzrunvelyofilia, anu konstitucia
ar adgens am principis SemzRudav farg-
lebs. Sesabamisad, am principis nebismieri
darRveva antikonstituciuria da SeuZle-
belia misi konstituciur-samarTlebrivi
gamarTleba raime safuZvliT.
5. m. 42, p. 5 _ araviTari sasjeli
kanonis gareSe (nulla poena
sine lege), kanonis ukuZala
a) nulla poena sine lege
kanonierebis umniSvnelovanesi principi ne
bis in idem (sityvasityviT: araviTari
sasjeli kanonis gareSe) niSnavs adamianis
dasjis dauSveblobas im moqmedebisaTvis,
romelic misi Cadenis dros kanoniT ar iyo
gansazRvruli samarTaldarRvevad.
saqarTvelos konstitucia am princips,
romelic, imavdroulad, saproceso
ZiriTad uflebas warmoadgens, 42-e muxlis
me-5 punqtiT aRiarebs: `aravin ar agebs
pasuxs im qmedobisaTvis, romelic misi
Cadenis dros samarTaldarRvevad ar
iTvleboda~. es principi aseve aRiarebu-
lia saqarTvelos sisxlis samarTlis
kodeqsis me-2 muxlis pirveli nawiliT,
romlis mixedviTac, `qmedebis danaSauleb-
rioba da dasjadoba ganisazRvreba sisxlis
samarTlis kanoniT, romelic moqmedebda
misi Cadenis dros~.
aRniSnuli ZiriTadi uflebiT daculia
yvela fizikuri piri, agreTve kerZo
samarTlis iuridiuli pirebi. garda amisa,
am ZiriTad uflebas safuZvlad udevs
samarTlebrivi saxelmwifos sami
umniSvnelovanesi principi:
kanonierebisprincipi
kanonisaraorazrovnebisa
da gansazRvrulobisprincipi
sisxlis samarTliskanonis ukuZalis
principi
kanonierebis principis mixedviT, sisxlis
samarTlis danaSaulis saxeebi da sasjeli
mxolod kanoniT unda ganisazRvros; sas-
jelis gamoyeneba unda moxdes aseve mxo-
lod kanonis safuZvelze, romelic, Tavis
mxriv, miRebuli da amoqmedebulia konsti-
tuciiTa da kanonmdeblobiT dadgenili
sakanonmdeblo normebis dacviT.
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
36
kanonis araorazrovnebisa da gansazRv-
rulobis principi kanonmdeblisagan mo-
iTxovs gasagebi, araorazrovani da konk-
retuli sisxlissamarTlebrivi normebis
dadgenas, raTa moqalaqeTaTvis SesaZle-
beli iyos kanonis normaTa gageba da am
normaTa Sesabamisad moqmedeba. dauSvebe-
lia sisxlis samarTlis sferoSi analogiis
gamoyeneba piris sazianod, Tumca aRsaniS-
navia, rom saqarTvelos sisxlis samarTlis
kodeqsSi dasaSvebadaa miCneuli analogia
piris sasargeblod, rac SeiZleba ganxor-
cieldes samosamarTleo samarTalSemoqme-
debiT, romelsac safuZvlad SeiZleba
daedos kodeqsis 32-e da 38-e muxlebiT
aRiarebuli marTlwinaaRmdegobis
gamomricxveli da bralis gamomricxveli
zekanonuri garemoebebi.10
kanonis araorazrovnebisa da gansazRvru-
lobis principis sawinaaRmdego iqneba,
magaliTad, kanonis aseTi norma: `yvela
qmedeba, romelic ar Seesabameba zneobis
normebs, isjeba Tavisuflebis aRkveTiT~.
kanonis ukuZalis principis gansakuTre-
buli mniSvneloba gaiTvaliswina konsti-
tuciis kanonmdebelma da 42-e muxlis me-5
punqtis meore winadadebiT aRiara igi:
`kanons, Tu is ar amsubuqebs an ar auqmebs
pasuxismgeblobas, ukuZala ara aqvs~. es
principi srulad aisaxa da ganimarta
saqarTvelos axali sisxlis samarTlis
kodeqsis me-3 muxlSi:
`1. sisxlis samarTlis kanons, romelic
auqmebs qmedebis danaSaulebriobas, amsu-
buqebs sasjels an sxvagvarad aumjobesebs
damnaSavis mdgomareobas, aqvs ukuZala.
sisxlis samarTlis kanons, romelic
awesebs qmedebis danaSaulebriobas,
amkacrebs sasjels an sxvagvarad auaresebs
damnaSavis mdgomareobas, ukuZala ara aqvs.
2. Tu axali sisxlis samarTlis kanoni
amsubuqebs sasjels qmedebisaTvis, romlis
gamoc damnaSave mas ixdis, es sasjeli unda
Semcirdes am sisxlis samarTlis kanonis
sanqciis farglebSi.
3. Tu danaSaulis Cadenidan ganaCenis
gamotanamde sisxlis samarTlis kanoni
ramdenjerme Seicvala, gamoiyeneba
yvelaze msubuqi kanoni~.
konstituciis zemoaRniSnuli debulebidan
da sisxlis samarTlis kodeqsis me-3 mux-
lidan ikveTeba kidev erTi mniSvnelovani
garemoeba, kerZod, Tu axali kanoni sxvag-
varad aumjobesebs an sxvagvarad auaresebs
damnaSavis mdgomareobas, maSin axal kanons
ukuZala eqneba. magaliTad, Tu axalma
kanonma daawesa xandazmulobis an nasamar-
Tlobis gaqarwylebis axali vadebi an gan-
sxvavebuli wesi, ukuZala eqneba axal nor-
mebs, imisda miuxedavad, amsubuqebs Tu
amkacrebs igi piris mdgomareobas. es wesi
savsebiT Seesabameba konstituciis 42-e
muxlis me-5 punqtis debulebas, radgan
danaSaulis Camden pirs konstitucia da
sisxlis samarTlis kanoni garantias
aZlevs mxolod or SemTxvevaSi. Tu:
a) qmedebis danaSaulebriobis dawesebas
qmedebis Cadenis Semdeg ar aqvs
ukuZala;
b) qmedebis dasjadobis gamkacrebas
qmedebis Cadenis Semdeg ar aqvs ukuZala.
37
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
yvela sxva SemTxvevaSi sisxlis samarTlis
kanons ukuZala aqvs.
aRniSnul saproceso ZiriTad uflebaSi
Careva dauSvebelia. konstitucia ar adgens
am ZiriTadi uflebis SezRudvis raime
safuZvels. igi absoluturad uzrunvelyo-
fili ZiriTadi uflebaa. aseve ar arsebobs
am ZiriTadi uflebis koliziuri konsti-
tuciuri ufleba an samarTlebrivi sikeTe.
b) samarTlebrivi saxelmwifo da
ndobis dacvis principi
kanonis ukuZalis konstituciur princip-
Tan erTad aucilebelia samarTlebrivi
saxelmwifos erT-erTi ZiriTadi principis
_ ndobis dacvis _ ganxilva. es principi
konkretulad ar aris miTiTebuli konsti-
tuciis romelime muxlSi, magram igi
samarTlebrivi saxelmwifos principis
erT-erTi ZiriTadi Semadgeneli nawilia,
romelic, Tavis mxriv, konstituciiT Seq-
mnili axali qarTuli saxelmwifos safuZ-
vels warmoadgens. aqedan gamomdinare,
Tavdapirvelad aucilebelia Tavad samar-
Tlebrivi saxelmwifos Sinaarsis mokled
ganxilva da misi mniSvnelobis warmoCena.
saqarTvelos konstituciis arc erTi
muxli ar Seicavs uSualo miTiTebas
samarTlebrivi saxelmwifos principze,
magram sakonstitucio samarTali Sedgeba
ara marto konstituciaSi uSualod moce-
muli debulebebisagan, aramed agreTve am
debulebebis Semkvreli, Sinaarsobrivad
maTi gamaerTianebeli sayovelTao princi-
pebisa da ideebisagan, romlebic kanonmde-
belma ar daakonkreta arc erT winadade-
baSi. saqarTvelos konstituciis mier
aRiarebul erT-erT aseT ZiriTad prin-
cips ganekuTvneba samarTlebrivi saxelm-
wifos principi.
yvelaze mokle da martivi ganmartebiT,
samarTlebrivia saxelmwifo, romelSic
saxelmwifo xelisufleba SezRudulia
samarTliT. ufro konkretulad,
samarTlebrivi saxelmwifos cneba
gadmoscems konstituciis Sesabamisad
miRebuli kanonebiT saxelmwifos (aRmas-
rulebeli xelisuflebis) SezRudvis,
xolo konstituciiT mTeli saxelmwifo
xelisuflebis SezRudvis ideas.
saqarTvelos konstitucia preambulaSi
garkveviT miuTiTebs, rom saqarTvelos
moqalaqeTa uryevi nebaa samarTlebrivi
saxelmwifos damkvidreba, ZiriTad nawilSi
ki upirobod iziarebs samarTlebrivi
saxelmwifos zemoaRniSnul fundamentur
debulebas da acxadebs, rom `saxelmwifo
xelisufleba xorcieldeba konstituciiT
dadgenil farglebSi~ (m. 5, p. 1). miuxeda-
vad imisa, rom aRniSnuli debuleba sul
ramdenime sityvisagan Sedgeba, swored is
Seicavs samarTalze orientirebuli saxel-
mwifos ideas. am debulebis ganmartebis
Sedegad samarTlebrivi saxelmwifos
principi gamoxatulia Semdegi saxiT:
kanonmdebloba SeboWilia konstituciiT,
ufro konkretulad _ konstituciiT
Seqmnili da ganmtkicebuli samarTlebrivi
wesrigiT, aRmasrulebeli xelisufleba da
marTlmsajuleba ki � konstituciis Sesa-
bamisad miRebuli kanonebiT, anu samarT-
liT (me-6 muxlis pirveli punqtiT dadas-
turebulia konstituciis uzenaesoba da
misi upiratesi Zala yvela sxva aqtis mi-
marT: `saqarTvelos konstitucia saxelm-
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
38
wifos uzenaesi kanonia. yvela sxva samarT-
lebrivi aqti unda Seesabamebodes konsti-
tucias~). aRmasrulebel xelisuflebas
ekrZaleba Tavisufali, mxolod sakuTari
Sexedulebebis Sesabamisi gadawyvetilebe-
bis miReba. igi aucileblad unda iyos
orientirebuli moqmedi samarTlis nor-
mebze, gansakuTrebiT _ konstituciasa da
kanonebze, es ki, anu kanonis upiratesoba,
kanonis normis upiratesi Zala, samar-
Tlebrivi saxelmwifosaTvis damaxasiaTe-
beli erT-erTi umTavresi niSania. konsti-
tuciiT ganmtkicebuli aRniSnuli norma
niSnavs, rom kanonis saxiT gadmocemul
saxelmwifos nebas upiratesi Zala aqvs
nebismieri sxva formiT gamoxatuli saxel-
mwifos nebis mimarT (ra Tqma unda, konsti-
tuciis garda). saqarTvelos konstituciis
Sesabamis muxlebSi miTiTebulia, rom
adamianis ZiriTadi uflebebis SezRudva
dasaSvebia mxolod kanonis safuZvelze
(magaliTad: m. 19 _ sityvis, azris, sindi-
sis, aRmsareblobisa da rwmenis Tavisuf-
lebebi; m. 20 _ piradi cxovrebisa da saq-
mianobis Tavisufleba; m. 21 _ sakuTrebisa
da memkvidreobis ufleba; m. 22 _ Tavisu-
fali mimosvlisa da sacxovrebeli adgilis
Tavisufali arCevis ufleba; m. 24 _ infor-
maciis Tavisufleba; m. 25 _ Sekrebisa da
manifestaciis ufleba da a.S.), anu saxelm-
wifo xelisuflebis mxridan pirovnebis
mimarT yovelgvari moqmedebis ganxorci-
elebis, mis cxovrebasa da saqmianobaSi
Carevis aucilebeli winapirobaa kanonis
arseboba, rac aseve samarTlebrivi saxel-
mwifos ganuyofeli niSania. aRniSnuli
debulebis mixedviT, saxelmwifos (am Sem-
TxvevaSi aRmasrulebel xelisuflebas)
SeuZlia moqalaqeTa TavisuflebaSi an
maTi saqmianobis sxvadasxva sferoSi Careva
mxolod maSin, Tu igi kanoniT iqneba
uflebamosili.
me-5 muxlSi mocemuli umniSvnelovanesi
debulebis garda, samarTlebrivi saxel-
mwifos principi dakonkretebulia
konstituciis sxva muxlebSic:
a) upirveles yovlisa, am mxriv
gansakuTrebiT mniSvnelovania
konstituciis debulebebi saxelmwifo
organoebis Seqmnisa da funqcionirebis,
agreTve maTi uflebamosilebebis
Sesaxeb, romelTa mixedviTac,
saxelmwifo xelisufleba safuZvelSive
samarTliT aris SezRuduli;
b) samarTlebrivi saxelmwifo
warmoudgenelia saxelmwifos ZiriTadi
kanoniT, anu konstituciiT aRiarebuli
da ganmtkicebuli adamianis ZiriTadi
uflebebis gareSe. konstituciis me-2
TavSi mocemulia adamianis ZiriTadi
uflebebi, romlebic uSualod moqmed
samarTals warmoadgens da romlebiTac
SezRudulia xalxi da saxelmwifo
xelisuflebis ganxorcielebisas (m. 7).
gansakuTrebuli mniSvneloba aqvs
konstituciis me-18 da 42-e muxlebis
debulebebs, romlebiTac garantirebulia
yoveli adamianis ufleba _ Tavisi
uflebebisa da Tavisuflebebis
dasacavad mimarTos sasamarTlos, aqve
mocemulia e.w. saproceso ZiriTadi
uflebebi;
g) xelisuflebis danawilebis principi
(m. 5, p. 4);
d) 82-e_91-e muxlebis debulebebi,
romlebic gansazRvravs damoukidebeli
sasamarTlo xelisuflebis Seqmnisa da
39
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
funqcionirebis safuZvlebsa da
uflebamosilebebs, agreTve afuZnebs
Sesabamisi uflebamosilebebiT
aRWurvil sakonstitucio kontrolis
sasamarTlo organos _ saqarTvelos
sakonstitucio sasamarTlos.
samarTlebrivi saxelmwifos cneba Seicavs
samarTlianobis ideas. es idea yoveli saxel-
mwifoebrivi moqmedebis miznad saxavs
materialuri samarTlianobis miRwevasa da
SenarCunebas. samarTlianobis idea moiTxovs
samarTlianobisaken swrafvas ara zogadad,
aramed yovel konkretul SemTxvevaSi. es
imas niSnavs, rom kanonebi samarTlian normebs
unda Seicavdes, samarTlian wesebs unda
adgendes da am normaTa gamoyenebas yovel
konkretul SemTxvevaSi xelisuflebis or-
ganoTa an sasamarTloTa mxriv samarTlian,
anu Sinaarsobrivad gamarTul gadawyveti-
lebamde da Sedegebamde unda mivyavdeT.
Tu ra aris mocemul SemTxvevaSi samarTli-
ani, amis Tqma SesaZlebelia mxolod yvela
mniSvnelovani garemoebis gaTvaliswinebisa
da Sefasebis Semdeg. samarTlianobis
moTxovnis darRvevaa, magaliTad, sisxlis
samarTlis damnaSavis mimarT misi bralis
Seusabamo, zedmetad mkacri sasjelis
gamoyeneba, anu Tu ar iqneba gaTvaliswine-
buli misi bralis sidide. aseve usamarTlo
iqneba samxedro piris an sajaro moxelis
disciplinuri wesiT ramdenjerme dasja
erTi da imave samsaxurebrivi gadacdomi-
saTvis an piris iseTi qmedebisaTvis, rome-
lic erTdroulad samsaxurebriv gadacdo-
masa da sisxlissamarTlebriv danaSauls
warmoadgens, agreTve pirisaTvis erTdro-
ulad disciplinuri saxdelisa da sisxlis-
samarTlebrivi sasjelis dakisreba.
samarTlebrivi usafrTxoeba, samarTli-
anobis msgavsad, samarTlebrivi saxelmwi-
fos principis mniSvnelovani Semadgeneli
nawilia. misi mizania, sazogadoebaSi
samarTlebrivi mSvidobisa da stabiluro-
bis uzrunvelyofa. moqalaqeebma unda
icodnen, Tu ras SeiZleba daeyrdnon isini
da risi ndoba unda hqondeT. samarTlebri-
vi usafrTxoeba niSnavs, rom ar SeiZleba
mudmivad ganaxldes yoveli samarTlebrivi
dava da rom samarTlebrivi mSvidoba
myardeba sasamarTlos gadawyvetilebiT.
sasamarTlos gadawyvetileba ar SeiZleba
gasaCivrdes da gadaisinjos mxolod maSin,
roca igi usamarTloa; amisaTvis aucile-
belia kanoniT gansazRvruli pirobebis
Sesruleba. kanonmdebelma am sferoSi
samarTlianobis idea gamoxata imiT, rom
dasaSvebad miiCnia sasamarTlos mier gan-
xiluli davis xelaxali ganxilva da saqmis
gadasinjva mxolod ramdenime zustad
gansazRvruli garemoebis arsebobisas.
amas adasturebs saqarTvelos konstitu-
ciis 84-e muxlis me-5 punqtic: `sasamarT-
los gadawyvetilebis gauqmeba, Secvla an
SeCereba SeuZlia mxolod sasamarTlos
kanoniT gansazRvruli wesiT~.
samarTlebrivi saxelmwifos principidan
gamomdinareobs agreTve Tanazomierebis
(igive proporciulobis) principi. am
principis mixedviT, fizikuri piri daculi
unda iyos misi cxovrebisa da saqmianobis
sxvadasxva sferoSi sajaro xelisuflebis
zedmeti, arasaWiro Carevisagan. Tu aseTi
Careva gadaudebeli da aucilebelia, mas
unda hqondes kanoniT gansazRvruli
safuZveli, amasTan, es safuZveli Tavisi
Sinaarsis, formis, miznisa da gavrcelebis
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
40
mixedviT, unda iyos sakmarisad gansazRv-
ruli, naTeli da araorazrovani, raTa
moqalaqem advilad Seicnos igi. Tanazomi-
erebis principi saSualebasa da mizans
Soris urTierTobis safuZvelia. ZiriTadi
uflebis SezRudva raime saSualebiT
dasaSvebia mxolod im SemTxvevaSi, roca
igi gamosadegi da aucilebelia dasaxuli
miznis misaRwevad. saSualeba gamosadegia,
Tu misi daxmarebiT SesaZlebelia dasaxu-
li miznis miRweva. saSualeba aucilebelia,
Tu ar arsebobs sxva gza, romelsac msgavsi
moqmedebis Zala aqvs, magram gacilebiT
ufro naklebad zRudavs ZiriTad uflebas.
Sesabamisad, aucilebelia yovelTvis
yvelaze ufro rbili, moqnili, araradika-
luri saSualebis gamoyeneba. amasTan,
yvela SemTxvevaSi, gamoyenebuli saSualeba
misaRwevi miznis proporciuli unda iyos.
samarTlebrivi saxelmwifos principis
erT-erTi umniSvnelovanesi Semadgeneli
nawilia udanaSaulobis prezumfcia,
romelic ukve ganvixileT da romelic
aRiarebulia konstituciis me-40 muxlis
pirveli da me-2 punqtebiT: `adamiani
udanaSaulod iTvleba, vidre misi damnaSa-
veoba ar damtkicdeba kanoniT dadgenili
wesiT da kanonier ZalaSi Sesuli sasamarT-
los gamamtyunebeli ganaCeniT~; `aravin ar
aris valdebuli, amtkicos Tavisi udanaSa-
uloba. braldebis mtkicebis movaleoba
ekisreba bralmdebels~.
udanaSaulobis prezumfciis principiT
aseve akrZalulia braldebulisaTvis
sasjelis dakisreba bralis dadasturebis
gareSe, anu yoveli sasjelis ucilobeli
winapirobaa bralis arseboba (nulla poena
sine culpa), braldebis mtkicebis movaleoba
ki bralmdebels ekisreba. dauSvebelia
piris dasja, Tu mas brali ar miuZRvis.
saqarTvelos konstitucia, Tavisi saerTo
koncefciis Sesabamisad, garkveviT aRiarebs
xelisuflebis danawilebis princips.
yoveli demokratiuli da samarTlebrivi
saxelmwifos arsebobis safuZvlad
miCneuli es principi gacxadebulia
konstituciis me-5 muxlis me-4 punqtiT:
`saxelmwifo xelisufleba xorcieldeba
xelisuflebis danawilebis principze
dayrdnobiT~. konstituciis debulebebiT
gansazRvrulia sakanonmdeblo, aRmasru-
lebel da sasamarTlo xelisuflebaTa
Seqmnisa da saqmianobis wesi da maTi ufle-
bamosilebebi, rogorc damoukidebeli
saxelmwifo xelisuflebebisa. konstitu-
ciis 82-e muxlis me-3 punqti sasamarTlo
xelisuflebis Sesaxeb pirdapir miuTiTebs,
rom `sasamarTlo xelisufleba damouki-
debelia da mas axorcieleben mxolod
sasamarTloebi~.
Tu xelisuflebis danawilebis principis
istoriul ganviTarebas gadavxedavT, mis
fesvebs isev aristotelesTan vnaxavT.
aristotele ganasxvavebda e.w. rCevebis
(sadac rCevebs aZleven, bWoben sxvadasxva
sakiTbze) xelisuflebas (sakanonmdeblo
xelisufleba), magistrats (aRmasrulebeli
xelisufleba) da marTlmsajulebas. jon
loki xelisuflebas anawilebda xalxze,
parlamentze, monarqsa da adgilobriv
TviTmmarTvelobaze (Two treatises of govern-
ment, 1690). Sarl lui monteskies saqveynod
cnobil naSromSi _ `kanonTa goni~ (1748) _
mocemuli debulebebis Sesabamisad,
41
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
saxelmwifo xelisuflebis dayofa sakanon-
mdeblo, aRmasrulebel da sasamarTlo
xelisuflebebad pirvelad gvxvdeba
pensilvaniis Statis konstituciaSi (1776),
Semdeg _ amerikis SeerTebuli Statebis
konstituciaSi (1787), me-18 saukunis bolos
ki mas imeorebs imanuel kanti (`samarTlis
Teoriis metafizikuri safuZvlebi~, 1798).
xelisuflebis danawileba miznad ar isaxavs
mxolod xelisuflebis organizaciul
ganawilebas sxvadasxva saxelmwifo orga-
noze. is ZiriTadad mimarTulia Zalmomre-
obiTi, erTpirovnuli, diqtatoruli
mmarTvelobis safrTxis Tavidan acilebis
an Semcirebisken mainc. xelisuflebis uzur-
paciisa da usamarTlo mmarTvelobis safr-
Txe minimumamdea dasuli, rodesac saxelm-
wifo xelisuflebas axorcielebs ara erTi
piri an erTi saxelmwifo organo, aramed
roca saxelmwifos amocanebi ganawilebu-
lia sxvadasxva saxelmwifo organos Soris.
xelisuflebis organizaciuli danawilebi-
sas saxelmwifos ZiriTadi funqciebi gana-
wilebulia sxvadasxva organoze imgvarad,
rom arc erT maTgans ar SeuZlia legalu-
rad, kanonieri gziT moipovos mTeli saxel-
mwifo xelisuflebis kontroli. amasTan,
erTi xelisuflebis warmomadgenlebi ar
SeiZleba iyvnen sxva xelisuflebis Tanam-
debobis pirebi (xelisuflebis personalu-
ri danawileba). magaliTad, dauSvebelia
moqmedi mosamarTle imave dros iyos par-
lamentis wevri an ministri, iseve rogorc
dauSvebelia, moqmedi saxelmwifo moxele
iyos mosamarTle an parlamentis wevri.
xelisuflebis danawilebis principis
mizania erTmaneTisagan damoukidebel
xelisuflebis sam sxvadasxva ganStoebas
Soris urTierTkontrolisa da urTierT-
gawonasworebis meqanizmis (checks and
balances) Seqmna. saqarTvelos konstitucia
iziarebs xelisuflebis danawilebis
principis am ZiriTad ideas da amitom
xelisuflebaTa absolutur gayofas ki ar
axdens, aramed qmnis urTierTkontrolisa
da gawonasworebis sistemas. konstituciis
mixedviT, xelisuflebis danawilebis azria
ara saxelmwifo xelisuflebis funqciebis
mkacri gayofa, aramed is, rom sakanonmdeb-
lo, aRmasrulebeli da sasamarTlo orga-
noebi erTmaneTs akontroleben da zRu-
daven, raTa gawonaswordes saxelmwifos
Zalaufleba da daculi iyos pirovnebis
Tavisufleba. aRniSnuli sistema gamoxa-
tulia konstituciis sxvadasxva muxlSi,
magaliTad: parlamenti akontrolebs
mTavrobis saqmianobas (m. 48, m. 56, m. 59, m.
60, p. 2, m. 64), sasamarTloebi (saerTo
sasamarTloebi da saqarTvelos sakonsti-
tucio sasamarTlo) axorcieleben aRmas-
rulebeli da sakanonmdeblo xelisufle-
bebis aqtebis kontrols kanonebsa da
konstituciasTan maTi Sesabamisobis
TvalsazrisiT; Tavis mxriv, sakanonmdeblo
procesSi monawileobs prezidenti e.w.
vetos uflebiT, amave dros, asamoqmedeb-
lad xels awers da aqveynebs kanons (m. 68).
urTierTkontrolisa da urTierTgawonas-
worebis sistemaSi ZiriTadad erTi xeli-
suflebis organo niSnavs an irCevs sxva
xelisuflebis Tanamdebobis pirebs da pi-
riqiT. saqarTvelos konstituciis 77-e
muxlis Sesabamisad, mTavrobis
Semadgenlobas amtkicebs parlamenti, 90-e
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
42
muxlis mixedviT ki, uzenaesi sasamarTlos
mosamarTleebs prezidentis wardginebiT
irCevs parlamenti.
garkveul SemTxvevebSi, xelisuflebis
specifikuri amocanebi SeiZleba aRsasru-
leblad gadaeces samarTlebrivad TviTm-
yofad da damoukidebel organos, romelic
uflebamosilia moawesrigos Sesabamisi
urTierTobebi sakuTari pasuxismgeblobi-
Ta da Sexedulebisamebr. aseT organoebad
saqarTvelos konstitucia aRiarebs
saqarTvelos erovnul banksa da kontro-
lis palatas, romelTa damoukideblobis
garantiebi da uflebamosilebebi aRweri-
lia 95-e da 97-e muxlebSi. am muxlebiT
gansazRvrulia, rom erovnuli banki da
kontrolis palata TavianT saqmianobaSi
damoukidebeli arian. maTTvis gadacemuli
saxelmwifoebrivi amocanebis mniSvnelobi-
dan gamomdinare da xelisuflebis danawi-
lebis principis zemoaRniSnuli niSnis
gaTvaliswinebiT, saqarTvelos erovnuli
bankis sabWosa da saqarTvelos kontrolis
palatis Tavmjdomaris Tanamdebobebze
pirTa gamwesebaSi monawileoben sakanonm-
deblo da aRmasrulebeli xelisuflebebi.
rogorc zemoT aRiniSna, samarTlebrivi
saxelmwifos kidev erTi Semadgeneli nawi-
lia ndobis dacvis principi, romelic arse-
biTadaa dakavSirebuli konstituciis 42-e
muxlis me-5 punqtiT aRiarebul sisxlis
samarTlis kanonis ukuZalis principTan.
Tavdapirvelad unda aRiniSnos, rom ndobis
dacvis principi mWidrod aris dakavSire-
buli samarTlebrivi saxelmwifos kidev
erT ZiriTad Semadgenel nawilTan _ samar-
Tlebriv usafrTxoebasTan. xSir SemTxve-
vaSi samarTlebrivi usafrTxoeba, upirve-
les yovlisa, swored ndobis dacvas niS-
navs, kerZod, moqalaqis im ndobis dacvas,
rom mis moqmedebas mogvianebiT ar mohy-
veba misTvis arasasurveli is samarTleb-
rivi Sedegebi, ris gaTvaliswinebac
SeuZlebeli iyo moqmedebis ganxorci-
elebisas. swored aqedan gamomdinare,
ndobis dacva exeba ukuZalis mqone da ara
momavalSi moqmed samarTlebriv normebs.
ndobis dacvis principidan gamomdinare,
dauSvebelia e.w. `namdvili ukuZalis~
mqone kanonebisa Tu kanonqvemdebare
aqtebis miReba. namdvili ukuZala saxeze
gvaqvs im SemTxvevaSi, roca axali kanoni
exeba warsulSi ganxorcielebul da arse-
biTad ukve damTavrebul moqmedebebs Tu
garemoebebs da adgens axal normebs am
garemoebaTa Sesaxeb. aseTia, magaliTad,
kanoni, romelic warsulSi ganxorciele-
bul moqmedebebze awesebs gadasaxads da
moiTxovs maT gadaxdas fizikuri Tu
iuridiuli pirebisagan. es kanoni ewinaaR-
mdegeba ndobis dacvis princips, radgan
aryevs moqalaqeTa ndobas samarTlebrivi
saxelmwifosadmi da, Sesabamisad, antikon-
stituciuria. magram xSiria SemTxveva,
roca kanonis normebi exeba ara marto
warsulSi momxdar an momavalSi gansaxor-
cielebel moqmedebebs, aramed awmyoSi
mimdinare movlenas, romelic warsulSi
warmoiSva, awmyoSi agrZelebs moqmedebas
da Sewydeba momavalSi. aseT kanonebs
mxolod nawilobriv aqvs ukuZala da maT
e.w. `aranamdvili ukuZalis~ mqone
normebi hqvia. magaliTad, kanonma SeiZleba
daawesos amJamad arsebuli sagadasaxado
43
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
SeRavaTebis momavalSi gauqmebis TariRi.
aseTi normebi ZiriTadad ar ewinaaRmdege-
ba ndobis dacvis princips, magram mainc,
yovel aseT SemTxvevaSi aucilebelia
mocemuli konkretuli SemTxvevis garemo-
ebebis Sefaseba da imis garkveva, Tu ramde-
nad mniSvnelovnad Seicvala (gauaresebis
TvalsazrisiT) moqalaqis samarTlebrivi
mdgomareoba. am Sefasebisas gadamwyveti
mniSvneloba aqvs moqalaqis interesis
(romelsac surs moqmedi normis momavalSi
arseboba) Sedarebas saxelmwifos interes-
Tan, romelsac garkveuli mosazrebis gamo
surs arsebuli normis Secvla.
swored samarTlebrivi saxelmwifos prin-
cipis aRniSnul umniSvnelovanes normas
efuZneba saqarTvelos samoqalaqo kodeq-
sis me-6 muxli, romlis mixedviTac, `kano-
nebsa da kanonqvemdebare normatiul
aqtebs ara aqvT ukuqceviTi Zala, garda im
SemTxvevisa, roca es pirdapir aris kanoniT
gaTvaliswinebuli. ar SeiZleba kanons
mieces ukuqceviTi Zala, Tu igi zianis
momtania an auaresebs piris mdgomare-
obas~. amdenad, ndobis dacvis principisa
da saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis
zemoxse-nebuli muxlis safuZvelze
SeiZleba ganisazRvros kanonis ukuZalis
principis namdvili Sinaarsi.
6. m. 42, p. 7 - kanonis darRveviT
mopovebuli mtkicebulebebi
a) Sesavali
saqarTvelos konstituciis 42-e muxlis
me-7 punqtis mixedviT, `kanonis darRveviT
mopovebul mtkicebulebas iuridiuli
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
44
Zala ara aqvs~. es debuleba meordeba
saqarTvelos sisxlis samarTlis saproce-
so kodeqsis me-7 muxlis me-6 punqtSi da
uSualod ukavSirdeba konstituciis me-20
muxliT uzrunvelyofil adamianis piradi
cxovrebis, mimowerisa da sacxovreblis
xelSeuxeblobis ZiriTad uflebebs.
amasTan, saqarTvelos sisxlis samarTlis
kodeqsi iTvaliswinebs sisxlissamarTleb-
riv pasuxismgeblobas piradi an ojaxuri
saidumlos xelyofis (m. 157), kerZo saub-
ris saidumloebis (m. 158), piradi mimowe-
ris, telefoniT saubris an sxvagvari
xerxiT Setyobinebis saidumloebis (m. 159),
binis an sxva mflobelobis xelSeuxeblo-
bis (m. 160) darRvevisaTvis. es pasuxismgeb-
loba ekisrebaT ara marto kerZo pirebs,
aramed saxelmwifos warmomadgenel im
oficialur pirebsac, romlebic kanonis
moTxovnaTa darRveviT iWrebian adamianis
pirad cxovrebaSi. zemoT ukve aRiniSna,
rom adamianis piradi cxovrebis, mimowe-
risa da sacxovreblis xelSeuxeblobis
ZiriTadi uflebebi mxolod kanonis safuZ-
velze da kanoniT gaTvaliswinebul
konkretul SemTxvevebSi SeiZleba SeizRu-
dos, es SezRudva ki saxelmwifom SeiZleba
ganaxorcielos mxolod kanoniT dadgeni-
li wesebis Sesabamisad (rac dawvrilebiT
aris aRwerili 46-e muxlis komentaris
farglebSi). yovelive amis erT-erTi mTa-
vari safuZveli ki konstituciis 42-e mux-
lis me-7 punqtia, romelic zRudavs saxel-
mwifos da avaldebulebs mas, saWiroebis
SemTxvevaSi, mxolod kanonis moTxovnaTa
Sesabamisad, da ara sakuTari survilisa-
mebr Caerios adamianTa cxovrebaSi. amave
dros, aRniSnuli debuleba afrTxilebs
saxelmwifos, rom kanoniT dadgenili wese-
bis darRveviT mopovebul mtkicebulebas
ar eqneba iuridiuli Zala da igi pasuxs
agebs am darRvevisaTvis, iseve rogorc
nebismieri kerZo piri, romelic sxva ada-
mianis pirad cxovrebaSi ukanonod Caereva.
b) braldebulis gamamarTlebeli
mtkicebulebebi
miuxedavad imisa, rom gansaxilvel sakiT-
xTan dakavSirebiT TiTqos yvelaferi
naTeli da garkveulia, mainc unda SevCer-
deT konstituciis 42-e muxlis me-7 punq-
tis debulebaze. es norma yuradRebiT
unda ganimartos. Tavdapirvelad ise Cans,
rom am normiT iuridiuli Zalis armqoned
aris gamocxadebuli nebismieri mtkicebu-
leba, romelic kanonis darRveviT iqneba
mopovebuli. konstituciis miRebis Semdeg
saqarTvelos sasamarTloTa samarTalSe-
moqmedeba cxadyofs, rom mosamarTleebi,
konstituciisa da sisxlis samarTlis
kanonmdeblobaze dayrdnobiT, aseT mtki-
cebulebebs uaryofen, ar miiCneven dasaS-
vebad da gadawyvetilebis miRebisas ar
iTvaliswineben maT. roca saqme exeba
saxelmwifos (sagamoZiebo organoebis)
mier braldebis sasargeblod (anu
braldebulis sawinaaRmdegod) kanonis
darRveviT mopovebul mtkicebulebebs,
bunebrivia, aseTi midgoma aucilebelia da
savsebiT Seesabameba konstituciis moTxov-
nas. magram, Tu gaviTvaliswinebT Cvens
qveyanaSi konstituciiTa da kanonmdeblo-
biT aRiarebul samarTalwarmoebis Tanas-
worobisa da SejibrebiTobis princips, es
imas niSnavs, rom dacvis mxaresac aqvs
ufleba da Seecdeba moipovos braldebu-
lis gamamarTlebeli mtkicebulebebi.
swored aseT mtkicebulebebze ar
45
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
vrceldeba konstituciis 42-e muxlis me-7
punqtiT dadgenili zogadi norma, radgan
am normis mTavari mizania daisajos mxo-
lod damnaSave; igi ukrZalavs sasamarT-
los ukanonod mopovebuli mtkicebule-
bis gamoyenebas swored imitom, rom ar
moxdes udanaSaulo adamianis dasja.
aqedan gamomdinare, roca dacvis mxare
waradgens braldebulis aSkarad gamamarT-
lebel mtkicebulebebs, romlebic namdvi-
lad kanonis darRveviT aris mopovebuli,
sasamarTlom unda gamoiyenos es mtkicebu-
lebebi da gadawyvetilebis miRebisas, sxva
mtkicebulebebsa da garemoebebTan erTad,
gaiTvaliswinos maTi mniSvnelobac. maga-
liTisaTvis SeiZleba warmovidginoT
sasamarTlo procesi, romelzec gansas-
jels brali edeba mezoblis mkvlelobaSi,
romelTanac mas sxvadasxva sayofacxovre-
bo problemis gamo metad rTuli da
daZabuli urTierToba hqonda. sasamarTlo
procesze dacvis mxares moaqvs mtkicebu-
leba _ videofiri, romelic ukanonod aris
mopovebuli. videofiris ukanonobas Tavad
dacvis mxarec aRiarebs, radgan acxadebs,
rom videofiri moipares im sacxovrebeli
korpusis erT-erTi mobinadris binidan,
romlis sadarbazosTanac moxda mkvlelo-
ba. am mobinadres ki, Tavis mxriv, aseve
kanonis darRveviT hqonda damontaJebuli
sadarbazos SesasvlelTan faruli vide-
okamera, romelic afiqsirebda yvela
Semsvlelsa da gamomsvlels, agreTve
quCaSi gamvlel moqalaqeebs. am videofir-
ze aRbeWdili iyo mkvlelobis faqtic da,
gviani Ramisa da sibnelis miuxedavad,
garkveviT Canda, rom mkvleli sul sxva
piri iyo. bunebrivia, rom aseTi mtkicebu-
leba, romelic amarTlebs braldebuls,
aucileblad unda gamoiyenos sasamarTlom
da miiRos Sesabamisi gadawyvetileba. Tu
sasamarTlo aseT SemTxvevebSi uars ityvis
im (ukanonod mopovebuli) mtkicebulebis
gamoyenebaze, romelic aSkarad abaTilebs
braldebas da amarTlebs braldebuls,
miviRebT viTarebas, roca realuri
damnaSave dausjeli darCeba, udanaSaulo
adamiani ki usamarTlod daisjeba.
aRsaniSnavia, rom saqarTvelos sisxlis
samarTlis saproceso kodeqsSi 2004 wlis
13 Tebervals Sevida damateba, romelic
Seesabameba konstituciis 42-e muxlis me-7
punqtis debulebis zemoT ganmartebul
moTxovnebs. am damatebis mixedviT,
`sisxlis samarTlis procesSi piris Cvene-
bis sarwmunoobis Sesafaseblad dasaSvebia
faruli audio- an videoCanaweri, Tu igi
dafiqsirebulia: a) farulad im piris mier,
romlis winaaRmdeg mimarTuli iyo danaSa-
uli da romelic aris saubris an qmedebis
monawile; b) teqnikuri saSualebiT
SemTxveviT, rac asaxvs ganxorcielebul
qmedebas.~ rac Seexeba faruli audio- an
videoCanaweris dasaSvebobis sakiTxs, misi
`ganxilva da gadawyveta xdeba sasamarT-
los gadawyvetilebiT~.11
am sakiTxTan dakavSirebiT metad sainte-
resoa dasavleTis demokratiul saxelmwi-
foTa Sesabamisi kanonmdeblobisa da
sasamarTlo praqtikis mokle mimoxilva,
rac saSualebas mogvcems SevadaroT isini
saqarTvelos konstituciis 42-e muxlis
me-7 punqtis debulebis zemoT mocemul
ganmartebas. am saxelmwifoebSi mosamarT-
leebi avtomaturad da formalurad ar
uaryofen ukanonod mopovebul mtkicebu-
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
46
lebebs. magaliTad, SotlandiaSi moqmedebs
ZiriTadi principi, romlis mixedviTac,
yvela mtkicebuleba dasaSvebia, Tu mas
Sexeba aqvs saqmesTan. inglissa da uels-
Sic esaa mtkicebulebaTa dasaSvebobis
mTavari kriteriumi. ukanonod mopovebul
mtkicebulebas dauSveblad cnobs
sasamarTlo Tavisi Sexedulebisamebr,
magram ara avtomaturad. yovelTvis dauS-
veblad cnoben mtkicebulebas, romelic
zians ayenebs dacvis mxaris interesebs.
Zalian gansxvavebulia holandiis kanon-
mdebloba, sadac ar arsebobs norma,
romelic krZalavs kerZo pirebis mier
ukanonod mopovebuli da saxelmwifo
organoebisaTvis gadacemuli mtkicebu-
lebis dauSveblobas, Tumca holandiaSic
sruliad dauSvebelia braldebulis
piradi cxovrebisa da interesebis damcve-
li normis darRveviT mopovebuli mtki-
cebulebis gamoyeneba sasamarTlos mier.
daniaSi kanonis darRveviT mopovebuli
mtkicebuleba aucileblad ar iwvevs mis
dauSveblobas. sasamarTlo, rogorc wesi,
mas mxedvelobaSi iRebs, magram es ar exeba
gamoZiebis mier mopovebul mtkicebule-
bebs da, amasTan, policiis moxele, romel-
mac ukanonod moipova mtkicebuleba,
pasuxs agebs amisaTvis. safrangeTSi
umTavresia mosamarTlis Sinagani rwmena.
mtkicebulebaTa Sefasebisas mosamarTle
sargeblobs sruli TavisuflebiT, magram
igi ver daeyrdnoba saxelmwifos mier
kanonis an braldebulis uflebaTa darR-
veviT mopovebul mtkicebulebebs.
germaniaSic aseve gadamwyvetia mosamarT-
lis Sinagani rwmena, ukanonod mopovebuli
mtkicebuleba ki avtomaturad dauSveblad
ar iTvleba. italiaSi mosamarTles SeuZ-
lia daeyrdnos iseT mtkicebulebas, rome-
lic kanonSi uSualod ar aris moxseni-
ebuli, Tu igi saqmes uSualod exeba da ar
xelyofs braldebulis uflebebs. bralde-
bulis mier warmodgenili ukanonod mopo-
vebuli mtkicebulebebi ki yovelTvis
dasaSvebia. amerikis SeerTebul StatebSi
xSiria SemTxveva, roca sasamarTlo gadawy-
vetilebas iRebs dacvis mxaris mier uka-
nonod mopovebul werilobiT da videodo-
kumentur mtkicebulebebze dayrdnobiT.
g) kerZo saubari da faruli Canawerebi
gansaxilvel sakiTxs mWidrod ukavSirdeba
adamianis piradi cxovrebis sferoSi da
kerZo saubrisas gamoyenebuli faruli
mosmenisa da Canaweris mtkicebulebad
aRiarebis problema. zemoT ukve dawvrile-
biT aRvwereT saxelmwifos mier adamiane-
bis piradi cxovrebisa da kerZo saubrebis
mosmenisa da Caweris konstituciuri da
sakanonmdeblo safuZvlebi. konstituciis
me-20 muxli da kanonmdeblobis zemoT
dasaxelebuli debulebebi uzrunvelyofs
adamianis piradi cxovrebis, mimowerisa da
sacxovreblis xelSeuxeblobas. saxelmwi-
fos am sferoSi SeWra SeuZlia mxolod
kanoniT gansazRvrul SemTxvevebSi da
kanoniT dadgenili wesiT. kanonis moTxov-
naTa darRveviT adamianis piradi cxovre-
bidan rame detalebis dafiqsireba dauSve-
belia, am gziT mopovebul mtkicebulebebs
ara aqvT iuridiuli Zala da sasamarTlo
gadawyvetilebis miRebisas ar gaiTvalis-
winebs maT.
sxva viTareba iqmneba kerZo pirebis mxri-
dan individTa pirad cxovrebaSi Carevisas.
adamianis piradi cxovrebis, mimowerisa da
47
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
sacxovreblis xelSeuxeblobis ZiriTadi
uflebebi, upirveles yovlisa, saxelmwi-
fos winaaRmdeg aris mimarTuli da icavs
individs saxelmwifosagan. magram, amave
dros, es uflebebi (da saqarTvelos kanon-
mdeblobis Sesabamisi debulebebi) uzrun-
velyofs adamianis piradi cxovrebis
yovlismomcvel dacvas, romelic mimarTu-
lia kerZo pirebis mxridan Carevis winaaR-
mdegac. Tu ar arsebobs TviT individis
Tanxmoba, dauSvebelia romelime fizikuri
piri Caerios mis pirad cxovrebaSi, Tval-
yuri adevnos mas farulad, mousminos mis
saubars, farulad Caiweros da a.S. magram,
adamianis piradi cxovrebis sferos aseTi
yovlismomcveli dacvis miuxedavad, aqac
arsebobs gamonaklisi da igi, upirveles
yovlisa, sajaro pirebs exeba.
rogorc cnobilia, sajaro pirebis piradi
cxovrebis mimarT, romlebic mniSvnelovan
sajaro funqciebs asruleben da, Sesabami-
sad, gamudmebiT arian sazogadoebis
yuradRebis centrSi, Cveulebriv moqala-
qeebTan SedarebiT ufro sustad vrcelde-
ba ZiriTadi uflebebiT uzrunvelyofili
dacva. isini iZulebuli arian, Seeguon am
mdgomareobas, radgan es ganpirobebulia
maTive surviliT _ imuSaon mniSvnelovan
saxelmwifo Tanamdebobebze da Seasrulon
iseTi funqciebi, romelTac gansakuTrebu-
li mniSvneloba aqvT sazogadoebisaTvis.
aqedan gamomdinare, sajaro pirma unda
icodes, rom yoveli Secdoma da am funq-
ciebis arajerovani Sesruleba mkacrad
iqneba Sefasebuli da gakritikebuli sazo-
gadoebis mier presiTa da masobrivi infor-
maciis sxva saSualebebiT. swored amitom
unda ganvasxvaoT sajaro piris piradi
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
48
cxovreba Cveulebriv moqalaqeTa piradi
cxovrebisagan. sajaro piris piradi
cxovrebis sfero misi sacxovrebeli
saxlis karis zRurblTan mTavrdeba (amas
adasturebs demokratiul saxelmwifoTa
mravalwliani samarTalSemoqmedeba).
rogorc ki am zRurbls gadmoabijebs, igi
yvelasaTvis sajaro piria da misi saubre-
bisa Tu saqmianobis mimarT sazogadoebis
legitimuri interesi izrdeba. Sesabamisad,
kerZo saubari da urTierToba mas SeiZ-
leba hqondes ZiriTadad sakuTar saxlSi
Tavisi ojaxis wevrebTan da sxva uaxloes
naTesavebTan. magram, roca sajaro piri
samsaxurebrivi movaleobis Sesrulebisas
esaubreba kerZo pirs, aris Tu ara es
kerZo saubari da misi piradi cxovrebis
sfero? ra Tqma unda, ara. sajaro piri am
dros Tavis sajaro funqcias asrulebs;
amitom es ar aris kerZo saubari da, Sesa-
bamisad, igi ar aris daculi piradi cxov-
rebis, kerZo saubrisa da mimoweris xelSe-
uxeblobis ZiriTadi uflebebiT. amasTan,
saqarTvelos zogadi administraciuli
kodeqsis Tanaxmad, sajaro piris mier
nebismieri formiT miRebuli an gacemuli
informacia aris sajaro informacia.
aqedan gamomdinare, roca sajaro piri,
iqneba es ministri, prokurori, mosamar-
Tle Tu vinme sxva, individs saubrisas
mosTxovs qrTams da am yvelafers es indi-
vidi farulad Caiwers, cxadia, rom am
Canaweris safuZvelze unda aRiZras sisx-
lis samarTlis saqme, xolo sasamarTlom
unda gaiTvaliswinos misi mniSvneloba
gadawyvetilebis miRebisas.
49
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
1 sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis m. 10.2 Barbera, Messegue and Jabardo v. Spain, 6 December, 1988.3 Allenet de Ribemon v. France, 10 February, 1995.4 Sekanina v. Austria, 25 June, 1993.5 Minelli v. Switzerland, 21 February, 1983.6 Albert and le Compte v. Belgium, 10 February, 1983.7 A.P., M.P. and T.P. v. Switzerland, 29 August, 1997; E.L., R.L. and J.O.-L.
v. Switzerland, 29 August, 1997.8 Telfner v. Austria, 20 March, 2001.9 sisxlis samarTlis kodeqsis m. 5 _ `sisxlissamarTlebrivi
pasuxismgebloba sazRvargareT Cadenili danaSaulisaTvis~.10 m. 32 _ sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobisagan gaTavisufleba
sxva marTlzomieri qmedebis dros: `marTlsawinaaRmdegod ar
moqmedebs is, vinc am kodeqsiT gaTvaliswinebul qmedebas Caidens
sxva iseTi garemoebis arsebobisas, romelic Tumca am kodeqsSi
saxeldebiT ar aris moxseniebuli, magram savsebiT akmayofilebs am
qmedebis marTlzomierebis pirobebs~.
m. 38 _ sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobisagan gaTavisufleba
sxva arabraleuli qmedebis dros: `braleulad ar moqmedebs is,
vinc am kodeqsiT gaTvaliswinebul qmedebas Caidens sxva iseTi
garemoebis arsebobisas, romelic Tumca am kodeqsSi saxeldebiT ar
aris moxseniebuli, magram savsebiT akmayofilebs am qmedebis
arabraleulobis pirobebs~.11 sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi, m. 110, naw. 21 da 22.
SeniSvnebi:
Tavisuflebamarti/2005/#3(39)
50
iuridiuli
eleqtronul
mogvmarTeT Semdeg misamarTze:http://www.liberty.ge/geo/faq_contact.php?from=index
konsultacia
reJimSi
Tu Tqveni uflebebi
irRveva, gaqvT SekiTxva
da gWirdebaT iuristis
rCeva, `Tavisuflebis
institutis~ iuristebi
da eqspertebi gagiweven
ufaso konsultacias.
yvela ufleba daculia
redaqtori:
Tamar kinwuraSvili
redkolegia:
akaki minaSvili
giorgi melaZe
levan ramiSvili
maia oqruaSvili
xaTuna kveselava
dizaini:
besik danelia
garekanze:
guga kotetiSvilisfoto
vrceldeba ufasod
Tavisuflebis institutis gamocema
sfdbceakt,fgamocemulia aSS-is saerTaSoriso
ganviTarebis saagentos (USAID) da
merilendis universitetis IRIS Center-is
finansuri mxardaWeriT
Tbilisi 0108, griboedovis 23tel.: 93 66 15, faqsi: 93 67 84el-fosta: [email protected]
www.liberty.ge
\ 2005, Tavisuflebis instituti