Embed Size (px)
Citation preview
qarTuliena da literatura
nino gordelaZe gvanca Cxenkeli TinaTin kuxianiZe
6
maswavleblis wigni
sarCevi
Sesavali:
moswavliswignidamisistruqtura 4
teqstebi 4
TeoriulisakiTxebidaena(gramatika) 6
moswavliswignisSinaarsi 10
sanimuSogakveTilebisaRwera:
InimuSi–ena (gramatika) 16
II-III nimuSebi–leqsikologiidan 20
IV nimuSi–morfologiidan 24
V-X nimuSebi–literatura 28
XI-XII nimuSebi–literaturis Teoria 36
rekomendaciebiwerismeTodikaSi
werisstrategia 48
redaqtireba 48
TxzulebisSefaseba 49
masalebidawyebiTisafexurismaswavleblis
meTodurigzamkvlevidan
leqsikurerTeulebzedayrdnobiTteqstisSedgena 50
weramagidisirgvliv 54
piramiduliistoria 55
`roli,auditoria,formaTema~ 57
wera`fantazia~ 59
swavlaSecdomebisgasworebiT 60
moswavleTaSefasebis(niSnebisweris)sistema 62
moswavleTaTviTSefaseba 66
mkvlevarblumistaqsonomiadakritikuliazrovneba 66
standarti–VIklasi 73
4
Sesavali
winamdebaresaxelmZRvaneloTvisebrivadSeesabamebadaagrZelebsamavegamomcem-lobismiermexuTeklaselTaTvisSedgenilwigns `qarTulienadaliteratura5~.isSeqmniliaaxalierovnulisaswavlogegmismixedviTdamoicavs180sagakveTilosaaTis(36saswavlokviris)saswavlokurss.
saxelmZRvaneloorikomponentisganSedgeba:moswavlis wigni
maswavleblis wigni
moswavlis wigni da misi struqtura
moswavlis wigni meeqvse klasis saxelmZRvanelos ZiriTadi komponentia. sax-elmZRvanelos agebis safuZveli, iseve rogorc wina klasebSi, amjeradac masalisTematuradmowesrigebaa,racimasniSnavs,romsaxelmZRvanelosyoveliTavierTikonkretuliTemisadaamTemazeSeqmnilisxvadasxvatipisnawarmoebebis(mxatvru-lidaSemecnebiTiteqstebis)Seswavlasmoicavs.sul10Temaa.
yoveliTavisdasawyisSicalkegverdzeamoTavsebuliTavisnomeri,miTiTebuliaTemissaTauri,gverdigaformebuliasaTanadonaxatiTdaerTvisepigrafebi,rom-lebicamTemasSeesabameba.esgverdigamiznuliaerTgvariSesavalisaubrisaTvis.aqveganTavsebuliaTavissarCevi.
yoveli Tavi moicavs teqstebs, gramatikul masalas, Teoriul sakiTxebs.saxelmZRvanelosareebzegataniliazogierTi,savaraudod,ucnobisityvismniSvn-eloba;wignSiCarTuliamasala`qarTuliidiomebisleqsikonidan~,wignisboloskimocemuliauSualodsaxelmZRvanelosleqsikoni,romelSicganmartebuliaamaTuimTavSiSetaniliteqstebisareebzegatanilidavarskvlaviTmoniSnulisityvebi.aqve aRvniSnavT, rom leqsikonSi Tavmoyrili sityvebi kargi masalaa damatebiTidavalebebisaTvis.TumaswavlebelsdromorCeba,masSesaZleblobaaqvs,daavalosmoswavleebswinadadebebisSedgenaamsityvebisgamoyenebiT.
teqstebisaxelmZRvaneloSi Setanilia moTxrobebi, zRaprebi, legendebi, igav-arakebi,
leqsebi,SemecnebiTixasiaTisteqstebi.saxelmZRvanelosteqstebiSerCeuliaramdenimeniSniT:1)SeesabamebodesTemas;2)hqondesmxatvrulianSemecnebiTiRirebuleba;3)SeesabamebodesdaiTvaliswinebdesmoswavleTaasakobrivTaviseburebebs;4) aisaxos is enobriv-gramatikuli momentebi, romlebic Sesabamis TavSi
Seiswavleba.
5
umetesiwiliamteqstebisaqarTuliklasikuriliteraturaa.gardaamisa,sax-elmZRvaneloSi Setanilia fragmenti homerosis `odiseadan~, gadmoqarTulebuliTamazCxenkelisadazurabkiknaZismier.
yvelateqsti ilustrirebuliaferadad, bavSvisaTvis gasagebi,Temis SesabamisisuraTebiT. saxelmZRvaneloSi warmodgenilia unikaluri fotomasala, sagangebodmopovebuliliteraturis muzeumidan, xelnawerTa erovnulicentridandafoto-fiqsaciis laboratoriidan. teqstebi specialurad SerCeuli, advilad aRsaqmeli,kargadsakiTxaviSriftiTarisawyobili.
iseve,rogorcwinaklasebissaxelmZRvaneloebSi,aqacuzarmazarirolieniWebaleqsikaze muSaobas.leqsikuri savarjiSoebiuxvadaadavalebaTa blokebSi, aseve,moswavleTa leqsikurimaragisgamdidrebas isaxavs miznaduxvi masala `qarTuliidiomebisleqsikonidan~.
wignis yovelteqsts mosdevssavarjiSoebis bloki. am blokSi sxvadasxvatipisdavalebebigvxvdeba.ganvixiloTesdavalebebirubrikebismixedviT:
teqstis Sinaarsi–amrubrikaSiZiriTadadmocemuliateqstebisSinaarsTanuSu-aloddakavSirebuliSekiTxvebi,romlebzecmoswavlemmoklepasuxiundagasces.zogierTisavarjiSokimoswavlisaganteqstisromelimeepizodisSinaarsisgaaaz-rebasadagadmocemasmoiTxovs.
imsjele – rogorc rubrikis saxelidan Cans, aq gaerTianebuli savarjiSoebimoswavleebisagan, individualurad an jgufurad, ama Tu im sakiTxze sakuTariazris Camoyalibebas moiTxovs. Sesabamisad, miTiTebaSigamoyenebulizmnebi mrav-lobiTricxvSidgas.
gaixsene–amrubrikissavarjiSoebimoswavlisaganmoiTxovs,gaixsenosesaTuisSeswavlilinawarmoebianamaTuimnawarmoebispersonaJebidadaukavSirosperson-aJebismoqmedebaaxladSeswavlilmasalasTupiradcxovrebiseulgamocdilebas.gardaamisa,moswavlemundagaixsenosromelimesakvanZosityvismniSvneloba.
moZebne–amrubrikaSimocemulisavarjiSoebimoswavlesteqstSiorientirebaSiexmareba.
moipove informacia – am rubrikaSi gaerTianebuli savarjiSoebi moswavlessTxovs,amaTuimsakiTxzemoipovosdamatebiTiinformaciasabavSvoenciklopedi-idan,moiZiossasurveliwignibiblioTekaSi(esukanasknelikiTavisTavadgulisx-mobs, rom moswavles unda SeeZlos sabavSvo biblioTekis anbanuri da TematurikatalogebiTsargeblobadabiblioTekiskatalogebsadabaraTebzeganTavsebuliinformaciissworadamokiTxva.gardaamisa,Tuxelimiuwvdeba,moiZiosinformaciainternetiTac.
dawere –amrubrikaSiTavmoyriliaweriTisavarjiSoebi.
ena – am rubrikaSi gaerTianebulia gramatikuli savarjiSoebi marTlwerisnormebisasaTvisebladdagansamtkiceblad.
6
es sainteresoa – am rubrikaSi mocemulia damatebiTi informacia SemecnebiTteqstebTan dakavSirebiT, rac miznad isaxavs moswavleTa ganwyobis Seqmnas dainteresisgaRrmavebas.
zogierTi savarjiSo moiTxovs, moswavlem Tavad moifiqros SekiTxva ama Tu imteqstTandakavSirebiTdadausvasTanaklasels.
erTi teqstis bolos sami, oTxi, xuTi an meti rubrikis savarjiSoebi SeiZlebaiyosmocemuli.savarjiSoebiserTiblokisfarglebSiSesaZlebeliarubrikameor-debodes.magaliTadase:
teqstis Sinaarsi dawere imsjele teqstis Sinaarsi
esimasniSnavs,rom,CvenirekomendaciiT,maswavlebelmaamTanamimdevrobiTundaSeasrulebinosklasssavarjiSoebi.
moswavlis wignis savarjiSoebSi aseve miTiTebulia, romelia jgufebSi an wyvi-lebSi samuSao, rac maswavlebels daexmareba saswavlo procesis organizebaSi.amgvarisavarjiSoebismiTiTebaSizmnebimravlobiTricxvSidgas.
Teoriuli sakiTxebiyovelTavSiSetaniliagarkveuliTeoriulimasala.oRondmizaniiskiararis,
rom bavSvebs es Teoriuli teqstebi gavazepirebinoT, aramed is, rom moswavlesSeeZlos,SeZenilicodnapraqtikuladgamoiyenos.magaliTad:
ITaviSesuliamxatvrulixerxebi,IITavi–moTxrobadaaseSemdeg.
ena (gramatika)enobriv-gramatikuli masala yovelTviscalke gverdzea moTavsebuli. am gver-
debis dizainic gansxvavebulia. gverdis zolze miTiTebuli aqvs rubrika `grama-tika~daSesabamisisakiTxissaTauri.
gramatikisswavlebadavgegmeTstandartisgaTvaliswinebiT.meeqvseklaselTasaxelmZRvaneloskursienisswavlebisnawilSieyrdnobadaaR-
rmavebsamaveavtorTamierme-5klasissaxelmZRvaneloSiSetanilmasalas.rogorcwina wlebSi, ise amjeradac, dagegmilia enisa da literaturis sakiTxebis koor-dinirebulad swavleba; kerZod, enis swavlebisas TvalsaCino magaliTebad gamoy-enebulialiteraturissagakveTilomasala,amavebazisgamoyenebiTarisSedgenilisavarjiSodgamiznulidavalebebic.
saprogramo sakiTxebis CamonaTvali:1.sametyvelobgera(rasSeiswavlisfonetika)2.fonetikurimovlenebi3.rasSeiswavlisgramatika(dargebi:morfologiadasintaqsi)4.sityvisSinaarsisSeswavla(leqsikologia)5.mravalmniSvnelobianisityva6.sinonimebi7.morfologiiskursi:arsebiTisaxeli8.arsebiTisaxelidaTandebuli9.TandebulebismarTlwera
7
10.zedsarTavisaxeliswarmoqmna11.ricxviTisaxelebi12.nacvalsaxeli13.zmna14.zmnadagramatikulipirebi15.zmniswinidasrulianusrulimoqmedeba15.zmnizeda16.Sorisdebuli17.kavSiri18nawilaki
aseve, saxelmZRvaneloSi Setanilia:19.kninobiT-alersobiTisaxelebidaucxoafiqsianisaxelebi
(nodardumbaZisadagiorgileoniZisprozisswavlebisas)20.masalaqarTulienisidiomebisleqsikonidan(al.oniani)
(CarTuliasaxelmZRvanelosTiTqmisyovelTavSi)21.sakiTxebiZveliqarTulienisgramatikidan
(TanerTvis`vefxistyaosnis~fragmentebisswavlebas)22.moswavliswignSicalkeTavissaxiTgamoyofilia:
masalebiqarTulisaliteraturoenisistoriidan:a)`qarTulisaliteraturoenadailiaWavWavaZe~
•brZolabarbarizmebiswinaaRmdeg •axalisityvebisdamkvidreba •sinonimebisadaantonimebiswarmoeba (zurabWumburiZissamecnierostatia,adaptirebulisaxiT) b)XXsaukuneSiSemoRebuliqarTuliterminebidagiorginikolaZe g)erTisityvisistoria(haeri,hava,airi)
zogadi rekomendacia:
1. gakveTilis msvlelobisas, dro rom dazogoT, winaswar dafaze dawereTsaxelmZRvanelosleqsikonisimgverdebisnomrebi,romelzedacmocemuliasavar-audoducnobi(varskvlaviani)sityvebisganmartebebi.
2. winaswar SeafaseT Tqveni klasis moswavleTa SesaZlebloba da SesabamisadgaanawileTerTianadmocemuligramatikulimasalisaTvisdasaTmobidroerTsaTuorgakveTilze.
3.saxelmZRvaneloSigaTvaliswinebuliaxolmewinaklasebSiSeswavlilimasaliscodna,maTiSexseneba.TuTqvenaraswavlidiTCveniwignebiT,TqvenisaubriTgaa-caniTmoswavleebsaRniSnulinawarmoebebi.
4. winaswargaafrTxileT mSoblebi, moumaragon moswavleebsqarTuli enis gan-martebiTi leqsikoni (erTtomeuli)daorTografiuli leqsikoni.
5.teqstzemuSaobisdros,wakiTxulisukeTgasaazreblad,SeaxseneTmoswavleebs,mexsierebis xarjze ki ar gascen mocemul SekiTxvebs pasuxi, aramedteqsts miub-rundnen,ipovonadgili,romlisSexsenebacmniSvnelovaniasworipasuxisgasacemad.
gTavazobTenobriv-gramatikulisakiTxebissrulCamonaTvals,romelsacerT-vissagakveTilosaaTebisganawilebac:
8
I Tavi – ametyvelebuli buneba1.sametyvelobgera(rasSeiswavlisfonetika) 1saaTi2.fonetikurimovlenebi 2saaTi
II Tavi – `da me vigoneb~...3.rasSeiswavlisgramatika 1saaTi4.sityvisSinaarsisSeswavla(leqsikologia) 2saaTi
III Tavi – sibrZne sicruisa5.mravalmniSvnelobianisityva 1saaTi6.sinonimebi 2saaTi
IV Tavi – legendebSi Semonaxuli warsuli7.morfologiiskursi:arsebiTisaxeli 2saaTi8.arsebiTisaxelidaTandebuli 2saaTi
V Tavi – sicili gadamdebiao9.TandebulebismarTlwera 2saaTi10.zedsarTavisaxeliswarmoqmna 2saaTi
VI Tavi – xalxuri sityviereba11.ricxviTisaxelebi 2saaTi12.nacvalsaxeli 2saaTi
VII Tavi – vaJa-fSavelas samyaroSi13.zmna 2saaTi14.zmnadagramatikulipirebi 2saaTi
VIII Tavi – didi wignebi15.sakiTxebiZveliqarTulienisgramatikidan 1saaTi16.zmnizeda 1saaTi17.zmniswinidasrulianusrulimoqmedeba 1saaTi18.Sorisdebuli 1saaTi
IX Tavi – qarTuli saliteraturo enis istoriidan:19.a)`qarTulisaliteraturoenadailiaWavWavaZe~b)XXsaukuneSiSemoRebuliterminebidagiorginikolaZeg)erTisityvisistoria(haeri,hava,airi)5saaTi(jamSi)
X Tavi – Cemi Tbilisi 20.kavSiri 2saaTi21.nawilaki 2saaTi22.masalaqarTulienisidiomebisleqsikonidan(saxelmZRvanelosyovelTavSiTiTogakveTili) 10saaTi
SeniSvna: a)kninobiT-alersobiTisaxelebi;b)ucxoafiqsianisaxelebierwymismeoreTavissavarjiSoTabloksdaSeiswavleba
nodardumbaZisadagiorgileoniZisprozisswavlebisas.
9
maswavleblis wigni
maswavlebliswignSiwarmodgeniliasanimuSogakveTilebisamivesferosmixed-viT: ena, literatura, literaturis Teoria. garda amisa, Tavmoyrilia faseulirekomendaciebiswavlebismeTodikaSi:
werisstrategia–sqemapersonaJisdaxasiaTebisaTvis; redaqtireba; TxzulebisSefaseba; blumistaqsonomiadakritikuliazrovneba; moswavleTaTviTSefaseba.
maswavleblis wignSi mocemulia aseve moswavleTa Sefasebis (niSnebis weris)sistemadaVIklasisstandartiqarTulenasadaliteraturaSi.
moswavlis wignis Sinaarsi
teqstebi Teoria gramatika
ametyvelebuli buneba
mTani maRalni vaJa-fSavela 12quCi vaJa-fSavela 16nekerCxlis wiTeli foToli revaz inaniSvili 25TuTa ana kalandaZe 28
mxatvruli xerxebi
21
sametyvelo bgera
23
fonetikuri movlenebi
29
da me vigoneb...
wamye beTaniisaken galaktion tabiZe 34xazarula nawili pirveli nodar dumbaZe 35xazarula nawili meore nodar dumbaZe 39xazarula nawili mesame nodar dumbaZe 44Cveni Werami giorgi leoniZe 49aleqsandre yazbegi biografia 55namwyemsaris mogonebani aleqsandre yazbegi 56bardnala lado asaTiani 60
moTxroba
48
ras Seiswavlis gramatika
53
sityvis Sinaarsi
62
sibrZne sicruisa
sulxan-saba orbeliani biografia 66mTieli da kaklis xe (igav-araki) sulxan-saba orbeliani 67aqlemi da viri (igav-araki) sulxan-saba orbeliani 70mefe da avsityva (igav-araki) sulxan-saba orbeliani 71usamarTlo SirvanSahi (igav-araki) sulxan-saba orbeliani 76
igavi
78
mravalmniSvnelobiani sityva
68
sinonimebi
73
legendebSi Semonaxuli warsuli
sparsi istorikosis Canaweri SemecnebiTi xasiaTis teqsti 80baxtrionis aReba xalxuri 82baxtrionis aReba vaJa-fSavela 85baxtrionis aReba akaki wereTeli (nawyveti moTxrobidan `baSi-aCuki~) 86legenda bazaleTis tbis Sesaxeb SemecnebiTi xasiaTis teqsti 92bazaleTis tba ilia WavWavaZe 94ori Tqmuleba sakuTari saxelis warmoSobaze xalxuri
I. sofeli glola 96II. modinaxe 99
faqti, varaudi, Tvalsazrisi
105
sityvaTa klasebi – arsebiTi
saxeli
88
arsebiTi saxeli da Tandebuli
101
Tavi III
Tavi II
Tavi I
Tavi IV
teqstebi Teoria gramatika
ametyvelebuli buneba
mTani maRalni vaJa-fSavela 12quCi vaJa-fSavela 16nekerCxlis wiTeli foToli revaz inaniSvili 25TuTa ana kalandaZe 28
mxatvruli xerxebi
21
sametyvelo bgera
23
fonetikuri movlenebi
29
da me vigoneb...
wamye beTaniisaken galaktion tabiZe 34xazarula nawili pirveli nodar dumbaZe 35xazarula nawili meore nodar dumbaZe 39xazarula nawili mesame nodar dumbaZe 44Cveni Werami giorgi leoniZe 49aleqsandre yazbegi biografia 55namwyemsaris mogonebani aleqsandre yazbegi 56bardnala lado asaTiani 60
moTxroba
48
ras Seiswavlis gramatika
53
sityvis Sinaarsi
62
sibrZne sicruisa
sulxan-saba orbeliani biografia 66mTieli da kaklis xe (igav-araki) sulxan-saba orbeliani 67aqlemi da viri (igav-araki) sulxan-saba orbeliani 70mefe da avsityva (igav-araki) sulxan-saba orbeliani 71usamarTlo SirvanSahi (igav-araki) sulxan-saba orbeliani 76
igavi
78
mravalmniSvnelobiani sityva
68
sinonimebi
73
legendebSi Semonaxuli warsuli
sparsi istorikosis Canaweri SemecnebiTi xasiaTis teqsti 80baxtrionis aReba xalxuri 82baxtrionis aReba vaJa-fSavela 85baxtrionis aReba akaki wereTeli (nawyveti moTxrobidan `baSi-aCuki~) 86legenda bazaleTis tbis Sesaxeb SemecnebiTi xasiaTis teqsti 92bazaleTis tba ilia WavWavaZe 94ori Tqmuleba sakuTari saxelis warmoSobaze xalxuri
I. sofeli glola 96II. modinaxe 99
faqti, varaudi, Tvalsazrisi
105
sityvaTa klasebi – arsebiTi
saxeli
88
arsebiTi saxeli da Tandebuli
101
Tavi III
Tavi II
Tavi I
Tavi IV
teqstebi Teoria gramatika
sicili gadamdebiao!
anotacia
127
reklama
128
Tandebulebis marTlwera
110
zedsarTavi saxelis warmoqmna
123
xalxuri sityviereba
miwa Tavisas moiTxovs zRapari 130sabralo dedabrisasa xalxuri 139eTeri zRapari
I-II. 140III-V. 142VI-VII. 145VIII-IX. 148
opera `abesalom da eTeri~ SemecnebiTi xasiaTis teqsti 151
zRapari
154
ricxviTi saxeli
134
nacvalsaxeli
152
vaJa-fSavelas samyaroSi
personaJi
180
zmna
166
zmna da gramatikuli pirebi
175
didi wignebi
funqciuri teqstebi
212
sakiTxebi Zveli qarTuli enis
gramatikidan
194sruli da usruli moqmedeba
207Sorisdebuli
209
Tavi VII
Tavi VI
Tavi V
Tavi VIII
baron miunhauzenis Tavgadasavali rudolf erix raspe
I. rvafexa kurdReli 108II. galxobili bgerebi 109
baron miunhauzenis Tavgadasavali rudolf erix raspe
III. Cinuri Rvino 115oboli da qosamatyuara zRapari 119uwindeli cxenebi raRa iqmneno xalxuri 122
Svlis nukris naambobi vaJa-fSavela
I. 156II-III. 159IV-V. 162
xmeli wifeli vaJa-fSavela 170Rame mTaSi vaJa-fSavela 179
vefxistyaosani SoTa rusTaveli 182ambavi rostevan arabTa mefisa 183rostevan mefisagan da avTandilisagan nadiroba,
naxva arabTa mefisagan mis ymisa vefxistyaosnisa 188vefxistyaosnis aforizmebi 192homerosis `odisea~ SemecnebiTi xasiaTis teqsti (zurab kiknaZe, Tamaz Cxenkeli) 198odisevsi da penelope homerosi
I. 199II. 203
teqstebi Teoria gramatika
sicili gadamdebiao!
anotacia
127
reklama
128
Tandebulebis marTlwera
110
zedsarTavi saxelis warmoqmna
123
xalxuri sityviereba
miwa Tavisas moiTxovs zRapari 130sabralo dedabrisasa xalxuri 139eTeri zRapari
I-II. 140III-V. 142VI-VII. 145VIII-IX. 148
opera `abesalom da eTeri~ SemecnebiTi xasiaTis teqsti 151
zRapari
154
ricxviTi saxeli
134
nacvalsaxeli
152
vaJa-fSavelas samyaroSi
personaJi
180
zmna
166
zmna da gramatikuli pirebi
175
didi wignebi
funqciuri teqstebi
212
sakiTxebi Zveli qarTuli enis
gramatikidan
194sruli da usruli moqmedeba
207Sorisdebuli
209
Tavi VII
Tavi VI
Tavi V
Tavi VIII
baron miunhauzenis Tavgadasavali rudolf erix raspe
I. rvafexa kurdReli 108II. galxobili bgerebi 109
baron miunhauzenis Tavgadasavali rudolf erix raspe
III. Cinuri Rvino 115oboli da qosamatyuara zRapari 119uwindeli cxenebi raRa iqmneno xalxuri 122
Svlis nukris naambobi vaJa-fSavela
I. 156II-III. 159IV-V. 162
xmeli wifeli vaJa-fSavela 170Rame mTaSi vaJa-fSavela 179
vefxistyaosani SoTa rusTaveli 182ambavi rostevan arabTa mefisa 183rostevan mefisagan da avTandilisagan nadiroba,
naxva arabTa mefisagan mis ymisa vefxistyaosnisa 188vefxistyaosnis aforizmebi 192homerosis `odisea~ SemecnebiTi xasiaTis teqsti (zurab kiknaZe, Tamaz Cxenkeli) 198odisevsi da penelope homerosi
I. 199II. 203
teqstebi Teoria gramatika
qarTuli saliteraturo enis istoriidan
qarTuli saliteraturo ena da ilia WavWavaZe nawili pirveli zurab WumburiZe 216qarTuli saliteraturo ena da ilia WavWavaZe nawili meore zurab WumburiZe 220meoce saukunis qarTuli terminebi da giorgi nikolaZe SemecnebiTi xasiaTis teqsti 222
arqaizmi da neologizmi
224
Cemi Tbilisi
teqstis gasworeba
249
kavSiri
232
nawilaki
244
Tavi X
Tavi IX
Tbilisis istoria SemecnebiTi xasiaTis teqsti (saymawvilo enciklopedia `Tbilisi~; T. beriZe) 226... rusTvelis prospeqtze siaruli lado asaTiani 236sadRegrZelo iyos misi galaktion tabiZe 237gazafxulis dResaswauli SemecnebiTi xasiaTis teqsti (saymawvilo enciklopedia `Tbilisi~) 238lurji sufra SemecnebiTi xasiaTis teqsti (saymawvilo enciklopedia `Tbilisi~) 238muSTaidi SemecnebiTi xasiaTis teqsti (saymawvilo enciklopedia `Tbilisi~) 239`zepiri gazeTebi~ Zvel TbilisSi SemecnebiTi xasiaTis teqsti (saymawvilo enciklopedia `Tbilisi~) 241pansionebi da gimnaziebi SemecnebiTi xasiaTis teqsti (saymawvilo enciklopedia `Tbilisi~) 241transporti SemecnebiTi xasiaTis teqsti (saymawvilo enciklopedia `Tbilisi~) 242saxelmZRvanelos leqsikoni 251
teqstebi Teoria gramatika
qarTuli saliteraturo enis istoriidan
qarTuli saliteraturo ena da ilia WavWavaZe nawili pirveli zurab WumburiZe 216qarTuli saliteraturo ena da ilia WavWavaZe nawili meore zurab WumburiZe 220meoce saukunis qarTuli terminebi da giorgi nikolaZe SemecnebiTi xasiaTis teqsti 222
arqaizmi da neologizmi
224
Cemi Tbilisi
teqstis gasworeba
249
kavSiri
232
nawilaki
244
Tavi X
Tavi IX
Tbilisis istoria SemecnebiTi xasiaTis teqsti (saymawvilo enciklopedia `Tbilisi~; T. beriZe) 226... rusTvelis prospeqtze siaruli lado asaTiani 236sadRegrZelo iyos misi galaktion tabiZe 237gazafxulis dResaswauli SemecnebiTi xasiaTis teqsti (saymawvilo enciklopedia `Tbilisi~) 238lurji sufra SemecnebiTi xasiaTis teqsti (saymawvilo enciklopedia `Tbilisi~) 238muSTaidi SemecnebiTi xasiaTis teqsti (saymawvilo enciklopedia `Tbilisi~) 239`zepiri gazeTebi~ Zvel TbilisSi SemecnebiTi xasiaTis teqsti (saymawvilo enciklopedia `Tbilisi~) 241pansionebi da gimnaziebi SemecnebiTi xasiaTis teqsti (saymawvilo enciklopedia `Tbilisi~) 241transporti SemecnebiTi xasiaTis teqsti (saymawvilo enciklopedia `Tbilisi~) 242saxelmZRvanelos leqsikoni 251
16
Tavi 1 – ametyvelebuli buneba
I nimuSi (fonetikidan)(moswavlis wigni, gv. 29)gakveTilis Tema – fonetikuri movlenebi
mizani – ZiriTadi fonetikuri movlenebis gacnobiereba; SeZenili codnis gamoyeneba
marTl weraSi
gakveTilis etapebi:
I. wina gakveTilze Seswavlilis gameoreba. 5 wT.
sTxoveTmoswavleebs,gaixsenonsametyvelobgerisSesaxebSeZenilicodnadaganewyonTqvensSekiTxvebzesapasuxod;
gamoiyeneTe.w.gonebriviieriSisstrategia,dasviTSemdegiSekiTxvebi:
1. enaTmecnierebis romeli dargi Seiswavlis sametyvelo bgerebs?(fonetika);
2. ratom aRniSnaven enaTmecnierebi, rom yvela xmovani bgera mJReria?(imitom,rommaTiwarmoTqmisasadamianissaxmosimebiperioduladirxevadaJRers);
3. ra gansxvavebaa mJRersa da yru Tanxmovnebs Soris?(yruTanxmovnebiswarmoTqmisdrossaxmosimebiarirxeva,amitombgerayrudmoismis);
4. amaTgan romelia mJReri da romeli – yru?sameulebadCamoTvaleTdada-fazecdawereT:
b p f; g k q; d t T; Z w c; j W C.
5. ra ganasxvavebs erTmaneTisagan yru TanxmovanTa or jgufs: mkveTrsa da fSvinviers?(yrumkveTriTanxmovnebiswarmosaTqmeladsakmarisiahaerisismaragi,romelicadamianispirisRruSiadagrovebuli.yrufSvinvierTanxmovanTawarmoTqmisaskifiltvebidanamodishaerisdidinakadi);
6.amaTgan romelia mkveTri da romeli – fSvinvieri?wyviladCamoTvaleTdadafazecdawereT:
yru bgerebi: p f; q k; T t; w c; C W.
rogorcamjerad,iseSemdgometapebzeCainiSneTTqvenmierSerCeulimoswav-lispasuxisSefaseba(TqvenTvismisaRebiformiT:sityvieradTuqulissaxiT).
II. axali sakiTxis dasma. 5-6 wT.
a)ganmartebiTiSesavlisSemdegdasviTSekiTxva:Tqven iciT, rom qarTuli ena, misi xangrZlivi istoriidan gamomdinare,
etapebad iyofa; magaliTad, Cven araerTxel gvixsenebia: Zveli qarTuli ena, Tanamedrove qarTuli ena; mkvlevarTa mier, aseve, gamoyofilia saSu-ali qarTulis etapic. cxadia, aTasxuTaswliani qarTuli samwerlobo ena sxvadasxva etapze cvlilebas ganicdida; icvleboda xolme misi gramatikis, marTlweris normebic; cvlileba zogierT sityvaTa Sinaarsmac ganicada; ma-galiTad: Tqven iciT, rom sityvas wigni werilis mniSvnelobac hqonda Zvel qarTulSi... Zvelisa da Tanamedrove enis gramatikul normebs Soris gan-
ena (gramatika)nimuSi 1
17
sxvavebis magaliTia saxelebSi nar bolosarTiani da eb bolosarTiani mrav-lobiTis warmoeba: Tu Zvelad varskvlavni norma iyo, dRes is Zvel formad aris miCneuli...
Tqveni azriT, enaSi momxdar rogor cvlilebas SeiZleba ewodos fone-tikuri movlena, ra ganicdis cvlilebas amgvar SemTxvevebSi? (moswavleebigamoTqvamenvaraudebs).
b)dasviTSekiTxvadamagaliTidafazedawereT:ra gansxvavebaa Zveli qarTulisa da Tanamedrove enis am formebs Soris?
tredi mtredi(moswavleebiSeniSnaven,romsityvisZvelformasbgeradaemata).
miubrundiTmTavarsakiTxsdaganmartebadaazusteT:
sityvaSi bgeriT cvlilebas fonetikuri movlena ewodeba.
g)daimowmeTfonetikurimovlenissxvamagaliTebic;dafazedawereT:xe – xeis CurCuli wyali – wyalis rakraki TuTa – TuTais xe pepela – pepelais frTa
dasviTSekiTxva:
ra SegiZliaT miTxraT am fonetikuri movlenebis Sesaxeb?moswavleebiamoicnobenkvecisadakumSvisSemTxvevebsdadaaskvnian,romarsebiTi saxelebis kveca da kumSva fonetikuri movlenis nimuSebia.
III. gamokveTili sakiTxis gaRrmaveba. 20 wT.
viyenebTe.w.aRmoCenis (anuevristikul)meTods.dafazedawereTSesaswavlisakiTxi:
fonetikuri movlenebi:
SemdegkiCamowereTmagaliTebi:1.cissartyelacisartyela;deda-mama ded-mama
dasviTSekiTxva:– daakvirdiT bgeris dakargvis am magaliTebs. amaTgan romelSi daikarga
Tanxmovani da romelSi – xmovani?dafazedawereTSemdegimagaliTi:
2.mindori – mindvris yvavili...dasviTSekiTxva:– aq ra cvlileba momxdara? ra cvlileba ganicada xmovanma bgeram?ganmarteT:amgvar fonetikur cvlilebas xmovnis dasusteba ewodeba.
3.dawereTmesamemagaliTi:rvaTvrameti dasviTSekiTxva:– daakvirdiT, ra cvlileba ganucdia rTuli sityvis Sedgenis dros sityvas –
rva?ganmarteT:– am fonetikur cvlilebas bgeraTa gadasma ewodeba.dafazedawereT:
4.bedSavibeCavidasviTSekiTxva:– aq ra cvlileba momxdara rTuli sityvis Sedgenis Semdeg?ganmarteT:– amgvar fonetikur cvlilebas bgeraTa Serwyma ewodeba.
18
dawereTdafazemexuTemagaliTikomentariT:
5.Zvelad:tredi, vecxli, wmidaaxla:mtredi,vercxli,wminda
dasviTSekiTxva:– ra cvlileba ganucdia Zveli sityvebis formebs Tanamedrove enaSi?
ganmarteT:– es xom bgeris dakargvis sapirispiro fonetikuri movlenaa; Sesabamisad,
mas bgeris gaCena ewodeba.dawereTdafazemeeqvsemagaliTikomentariT:
6.Zvelad: simSili,lelwamiAaxla: SimSili,lerwami
dasviTSekiTxva:– ra cvlileba ganucdia Zveli sityvebis formebs Tanamedrove enaSi? ra
arsebiTi gansxvavebaa am or magaliTs Soris?
ganmarteT:– pirvel SemTxvevaSi gvaqvs bgeris damsgavseba: sityvis fuZeSi mdebare
Sin Tanxmovanma daimsgavsa sityvis pirveli bgera – sani; meore SemTxvevaSi ki piriqiT momxdara – bgeraTa ganmsgavseba: sityvis pirvelma bgeram – lasmaganimsgavsa fuZiseuli lasi, mis nacvlad rae gvaqvs.
bolosCamoTvaleTfonetikurimovlenebidasTxoveTmoswavleebs,Caiweron:– fonetikuri movlenebia: 1) bgeris dakargva, 2) xmovnis dasusteba, 3) bge-
raTa gadasma, 4) bgeraTa Serwyma, 5) bgeris gaCena, 6) bgeris damsgavseba an ganmsgavseba.
SeamowmeT, miusadagebenTu ara sworad moswavleebi amdefiniciebsdafazeCamowerilmagaliTebs.
IV. axlad SeZenili codnis gamoyeneba. 5-6 wT.
sanammoswavleebiTqvenmiermicemuldavalebasasruleben,dafazeCamowe-reT:
aTerTmeti – TerTmetiaTormeti – TormetiaTsammeti – cametiaToTxmeti – ToTxmetiaTxuTmeti – TxuTmetiaTeqvsmeti – TeqvsmetiaTSvidmeti – CvidmetiaTrvameti – TvrametiaTcxrameti – cxrameti
SeamowmeTwinadavalebadaganawyveTmoswavleebiaxlisSesasruleblad:modiT,SevadaroTerTmaneTsZvelisadaTanamedroveenisformebi,gavaanal-
izoT,rafonetikurimovlenebimomxdararicxviTsaxelebSi:dasviTSekiTxvebi:
1. SenarCunebulia Tu ara aTis nawili, sawyisi a xmovani? (yvelgandakar-gulia);
2. daakvirdiT, romeli fonetikuri movlenis magaliTia – cameti?(bgera-TaSerwymis:Tsc)
3. kidev romel ricxviT saxelSi Seerwya erTmaneTs Tanxmovnebi da erT sametyvelo bgerad gardaiqmna?(Cvidmeti:TSC)
4. romel ricxviT saxelSi gvaqvs bgeraTa gadasmis magaliTi?(Tvrameti)
19
5. Cven ukve aRvniSneT bgeris, kerZod, a xmovnis dakargvis Sesaxeb, magram daakvirdiT, romelma saxelma dakarga xmovanTan erTad Tanxmovanic?(cxrameti)
V. Seswavlili sakiTxisa da SeZenili codnis gaRrmaveba. 5-6 wT.
moswavleebsauxseniT,ganumarteT,rom:– enis ganviTarebis garkveul etapze, SesaZlebelia, normad iyos miCneuli
ori marTebuli forma – enaSi gaCndes e.w. paraleluri formebi. axla gagac-nobT amgvar nimuSebs qarTuli enis orTografiuli leqsikonidan:
gadaSaleTleqsikonidadawereTdafaze:cdomileba (// cTomileba) cduneba (// cTuneba)
ganagrZeTsaubari:– wignieri, ganaTlebuli adamiani enaSi dadgenil normebs icavs. Cveni mi-
zania, rom Tqven, werisas Tu metyvelebisas, gamoiyenoT saliteraturo enis normebis mixedviT marTebuli formebi;
magaliTad,TanamedroveqarTulienisnormebismixedviT:(dafazeCamowereT)
marTebulia: mcdaria:kargi karqitkbili tkpilifrCxili brCxilifrTxili brTxiliRvTisneba xvTisnebamSvidad mSvidaT
erTad veZioT Secdomis mizezebi:
dasviTSekiTxvebi:
1. CamoTvlilTagan romel mcdar formebSi yruvdeba marTebuli forme-bis mJReri Tanxmovani? ipoveT da daasaxeleT amgvari Secdomis oTxi ma-galiTi.(kargi,tkbili,RvTis,mSvidad)
2. romel mcdar formebSi Secvlila marTebul formaTa yru Tanxmovani mJReriT?(frCxili,frTxili)
VI. Sefaseba da saSinao davalebis CaniSvna. 2 wT.
gaacaniT klass,rogor SeafasebTgakveTilis msvlelobisdrosTqven mierSerCeulmoswavleTamonawileobas;
Semdeg sTxoveT moswavleebs, CainiSnon moswavlis wignSi gverdi 29 codnisganmtkicebismizniT,saxlSiyuradRebiTgaecnonaqwarmodgenilmasalas;Seas-rulonmocemulidavalebebi:
1.ganmarte:romelifonetikurimizeziTaixsnebaSecdomaqvemoTmocemulmagaliTebSi?
marTebuli: mcdari:brtyeli prtyelisafrTxe sabrTxeaRSfoTda axSfoTda
2.Seadginewinadadebebi,romlebSicmarTebulformebsgamoiyeneb:mSvidad, frTxilad, sibrtye, sitkbo, safrTxe, aRSfoTda.
