Upload
others
View
21
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
buneba
maia bliaZe rusudan axvlediani daviT kereseliZe
moswavlis wigni
6
gaecaniT Cvens saxelmZRvaneloebs internetiTac:
www.sulakauri.ge
saxelmZRvanelo meeqvseklaselTaTvis
Seqmnilia axali erovnuli saswavlo gegmis mixedviT;
Tematur principze agebuli Tavebi Sedgenilia maRali gemovnebiT
SerCeuli teqstebiT;
saukeTesod Serwymulia erovnuli tradiciebi da uaxlesi
samecniero miRwevebi.
nivTierebebis Tvisebebi
1. nivTierebebi Cven irgvliv 9
2. rogor vimuSaoT laboratoriaSi 12
3. sxeulis moculoba da simkvrive 15
4. nivTierebis Tvisebebi 18
5. agregatuli mdgomareoba 21
6. fizikuri da qimiuri movlenebi 23
7. organizmisTvis aucilebeli nivTierebebi 25
nivTiereba da narevi
8. sufTa nivTiereba da narevi 30
9. rogori narevebi arsebobs? 32
10. narevebis dayofa 34
kvebiTi jaWvebi
11. riT ikvebebian cxovelebi? 39
12. ra rogor moipovebs sakvebs? 41
13-14. yvelaferi mcenareebiT iwyeba... 43
15. adamiani kvebiT jaWvSi 46
mzis sistema
16-17. Cveni samyaro 50
18-19. varskvlavebi da Tanavarskvlavedebi 53
20. mze 58
21-22. mzis sistema 61
23. asteroidebi, kometebi, meteoroidebi ... 67
24. Cveni planeta – dedamiwa 70
25-26. mTvare 72
27. dedamiwis dReRamuri moZraoba 75
28. dedamiwis moZraoba mzis garSemo 77
Sinaarsi
1
2
3
4
8
6
7
siTbosa da sinaTlis ganawileba dedamiwaze
29. siTburi sartylebi 81
30. notio tropikuli tyeebi 84
31. polaruli regionebi 87
ekologia
32. ekosistema 91
33. ekologiuri faqtorebi 94
34. bioturi urTierTobebi 98
35. saqarTvelos flora da fauna 101
36. rogor irCeven saarsebo garemos? 104
37. saqarTvelos ekosistemebi 107
38. saqarTvelos tyeebi 110
39. saqarTvelos velebi da naxevarudabno 115
40. zRvis ekosistema 120
garemos dacva
41. rogor Secvala adamianma garemo? 124
42. Ggaremos dacva 126
43. daculi teritoriebi 128
44. biomravalferovneba 132
45. wiTeli wigni da wiTeli nusxa 136
46. biologiuri indikatorebi 140
moZraoba da siCqare
47. moZraoba 144
48. gavlili manZili 146
49-50. siCqare 149
5
9 janmrTeloba da usafrTxoeba
51. uxilavi mtrebi 152
52. baqteriuli daavadebebi da maTi higiena 155
53. Tambaqos mavne zemoqmedeba 158
54. alkoholi da narkotikebi 160
55. saSiSi nivTierebebi 164
56. qimiuri damwvroba da mowamvla 167
57. wamlebi da janmrTeloba 174
58. ra aris radiacia 176
59. radiacia da janmrTeloba 180
60. usafrTxoeba elqtrodeniT sargeblobisas 184
61. daxmareba eleqtrotravmebis dros 186
leqsikoni 189
danarTi
danarTi 1 196
danarTi 2 197
gaixsene
dakvirveba
ifiqre
!
daimaxsovre
logoebis ganmartebebi
gaixsene naswavli masala
praqtikuli samuSao
SedarebiT rTuli, saazrovno kiTxvebi
ZiriTadi debulebebi
usafrTxoebis wesebis dacva
damatebiTi informacia TemasTan dakavSirebiT
yvela weriTi samuSao SeasruleT rveulSi.
es sainteresoa
buneba 6
maia bliaZe rusudan axvlediani daviT kereseliZe
moswavlis wigni
1Tavi
Seityob:
SeZleb:
nivTierebebis Tvisebebi
ra aris nivTiereba;
rogor imuSao usafrTxod laboratoriaSi;
ra aris moculoba, simkvrive da nivTierebis agregatuli mdgomareoba;
ra TvisebebiT xasiaTdeba nivTiereba;
rogor icvleba nivTierebaTa Tvisebebi;
ra nivTierebebi sWirdeba organizms arsebobisTvis.
CamoTvalo yofa-cxovrebaSi gamoyenebadi nivTierebebi da imsjelo maT Tvisebebze;
daakvirde da Seadaro nivTierebebi erTmaneTs Tvisebebis mixedviT;
Caataro cdebi nivTierebis fizikur da qimiur cvlilebebze.
1. nivTierebebi Cven irgvlivyvela sxeuli – cocxali Tu ara cocxali – nivTierebisgan Sedgeba. magaliTad, rkina, wyali, Jangbadi, alumini, sufris marili da sxv. nivTierebebia.
carci kirqvisgan Sedgeba, oqros samajuri – oqrosgan, rkinis lursmani – rkinisgan. carci, lursmani da samajuri sxeulia, kirqva, rkina da oqro ki nivTiereba, romlisganac es sxeulebia damzadebuli. am nivTierebebisgan sxva sxeulebis damzadebac SeiZleba.
yvela sxeuli niTierebis-gan Sedgeba. erTi da imave nivTierebisgan SeiZleba sxvadasxva sxeuli damzaddes da piriqiT – erTi da igive sxeuli SeiZleba sxvadasxva niv-Tierebisgan Sedgebodes.
gaixsene1. ra aris sxeuli?
2. rogori sxeulebi arsebobs?
3. riT gansxvavdeba sxeulebi erTmaneTisgan?
savarjiSoebi
1.CamoTvale sxeulebi, romlebic oqrosgan an
rkinisgan mzaddeba. Seni azriT, kidev romeli
nivTierebebisgan SeiZleba am sxeulebis damzadeba?
ra daskvnas gamoitan?
2.daakvirdi suraTs da CamoTvale, romeli
nivTierebebi gamoiyeneba suraTze gamosaxuli
sxeulebis dasamzadeblad?
daimaxsovre
nivTierebebis Tvisebebi 9
Cven ara marto vcxovrobT nivTierebebs Soris, aramed Tavad Cveni sxeulic nivTierebebisgan Sedgeba. adamianis kani, sisxli, kunTebi, Zvlebi, kbilebi, Tma sxvadasxva nivTierebisgan Sedgeba. Cveni organizmi wylis garda cilas, cxims, Saqars, Jangbads, naxSirorJangs, marilebsa da kidev bevr sxva nivTierebas Seicavs.
nivTierebaTa nawili bunebaSi moipoveba, danarCens ki adamiani qmnis. amitom nivTiereba SeiZleba iyos bunebrivi, magaliTad, wyali, Jangbadi, da xelovnuri – magaliTad, plastmasa, kaproni, polieTileni da sxva.wyali dedamiwaze yvelaze
gavrcelebuli nivTierebaa.
saukuneebis ganmavlobaSi yalibdeboda warmodgenebi nivTierebis Sesaxeb. zogi „nivTTa sawyisad“ cecxls aRiarebda, zogi – haers, zogi – wyals, zogi – miwas, zogi ki oTxives erTad. „yvelaferi sabolood wylad, haerad, miwad da cecxlad iSleba,“ – werda berZeni mecnieri aristotele.dRes msoflioSi 20 milionze meti nivTierebaa cnobili.
es sxeulebi xelovnuri nivTierebisgan –
polieTilenisganaa damzadebuli.
es sainteresoa
Tavi 110
savarjiSoebi
3.CamoTvale SenTvis cnobili nivTierebebi.
4.ra gansxvavebaa sxeulsa da nivTierebas Soris?
5.daajgufe cxrilSi sxeulebi da nivTierebebi: fanqari, naxSiri, varskvlavi, oqros
samajuri, Saqari, marili, rkinis gasaRebi, mina, aluminis qvabi, rkina, wyali, Tixis
doqi.
sxeuli nivTiereba
6.gadaiwere qvemoT mocemuli savarjiSo rveulSi da erTmaneTs daukavSire nivTiereba
da misgan damzadebuli sxeuli:
sxeuli
1. sufris marilis kristali
2. lursmani
3. wylis wveTi
4. zeTis wveTi
5. aluminis kovzi
6. spilenZis sadeni
7. yinulis natexi
nivTiereba
a) sufris marili
b) mcenareuli cximi
g) alumini
d) rkina
e) Saqari
v) wyali
z) spilenZi
7.daadgine, ra niSniT aris SerCeuli suraTze gamosaxuli sxeulebi?
nivTierebebis Tvisebebi 11
2. rogor vimuSaoT laboratoriaSibunebaSi uamravi sxeuli da nivTiereba arsebobs. maT Sesaswavlad adamiani sxvadasxva xerxsa da meTods iyenebs, magaliTad: dakvirvebas, cdas, eqsperimentsa da sxv. maT Casatareblad specialuri xelsawyoebi da WurWelia saWiro, romlebic laboratoriaSia Tavmoyrili.
sazomi Wiqa (sawyao)
minis kolba
sinjaramenzura
minis lambaqi
faifuris jamebi
sinjarebis sadgami
qimiuri WurWeli da xelsawyoebi
momWeri
damWeri
spirtqura
TaTi
Stativi
filtris qaRaldikovzi
Zabri jagrisi
pipeti
minis wkiri
Tavi 112
laboratoriaSi cdebisa da sxvadasxva samuSaoebis Casatareblad aucilebelia usafrTxoebis wesebis codna da dacva. zogjer gamosakvlevi an gamosayenebeli nivTiereba saSiSia: zogi momwamvlelia, zogi – advilad aalebadi, zogic –feTqebadi da a.S. amitom TiToeuli nivTierebis SesafuTi an Sesanaxi WurWlis etiketze kanoniT savaldebuloa, miTiTebuli iyos specialuri simbolo, warwera an gamafrTxilebeli niSani.
laboratori-aSi muSaobisas aucilebelia damcavi saTvalis gamoye-neba da usafrTxoebis wesebis dacva.
laboratoriaSi muSaobisas gasaTvaliswinebeli gamafrTxilebeli niSnebi:
mJangavi – xels uwyobs wvasa da Jangvas.
feTqebadsaSiSi – advilad feTqdeba.
radioaqtiuri – iwvevs daavadebebs.
advilad aalebadi – advilad ekideba cecxli.
toqsikuri (Sxami) – momwamvlelia, saSiSia
sicocxlisaTvis.
mwvave (mJava, tute) – azianebs kansa da Tvalebs.
savarjiSoebi
1.daakvirdi suraTebs da upasuxe SekiTxvebs:
a) risTvis SeiZleba gamoiyenebodes suraTze naCvenebi WurWeli da xelsawyoebi?
b) romeli nivTierebisganaa damzadebuli isini?
g) amave nivTierebisgan damzadebul kidev romel sxeulebs iyeneb cxovrebaSi?
Dd) Seni azriT, SeiZleba Tu ara, sinjarisa da sazomi Wiqis dasamzadeblad sxva nivTierebis ( mag; rkina, vercxli da a.S.) gamoyeneba an Stativisa da sinjarebis sadgamis minisgan damzadeba? pasuxi daasabuTe.
e) gamoitane daskvna: ra ganapirobebs nivTierebis praqtikaSi gamoyenebas?
daimaxsovre
zz daiyaviT jgufebad
da CamowereT
laboratoriaSi qcevis
wesebi;
zz gaecaniT momdevno
gverdze mocemul
wesebs da Tqven mier
Camowerili wesebi
SeadareT maT;
zz daadgineT, romeli
wesebi daemTxva
erTmaneTs da romeli
ara.
zz kidev erTxel
yuradRebiT waikiTxeT
laboratoriaSi
moqcevis wesebi da
axseniT, Tu ratom aris
maTi dacva aucilebeli.
praqtikuli
nivTierebebis Tvisebebi 13
z laboratoriaSi qcevis wesebi:
zz arasodes Sexvide laboratoriaSi
marto, maswavlebli s gareSe.
zz ar gadaaadgilo laboratoriuli
WurWeli an mowyobiloba maswavleblis
nebarTvis gareSe.
zz ar SeiZleba laboratoriaSi Wama da
wylis daleva, sirbili, xtunva da a.S.
zz yoveli cdis Catarebis Semdeg
saguldagulod garecxe gamoyenebuli
WurWeli.
zz dauSvebelia ucnobi nivTierebis gemos
gasinjva.
zz ar dado spirtqurasTan axlos advilad
aalebadi sxeulebi, mag. qaRaldi. Tavad
spirtqurac ar moaTavso aseve advilad
aalebad sxeulze.
zz spirtquris gamoyenebisas ar mixvide
masTan Zalian axlos.
zz cdis Catarebisas aucileblad
gamoiyene damcavi saTvale.
zz cdis Catarebisas, Tu romelime
nivTiereba SemTxveviT kanze mogxvda,
saswrafod moibane sapniani wyliT da es
ambavi maswavlebels acnobe.
zz cdis msvlelobisas gacxelebuli
WurWeli ar Seinaxo, sanam kargad ar
gacivdeba.
zz cdis msvlelobis TiToeuli etapi
Cawere rveulSi, monacemebi Seitane
cxrilSi.
savarjiSoebi
2.daakvirdi suraTs da daadgine, laboratoriaSi qcevis wesebidan romelia darRveuli?
3.maswavlebelma merxze eqvsi sxvadasxva saxis xelsawyo
daalaga. daakvirdi suraTs, amoicani TiToeuli
maTgani da Seavse cxrili:
saxelwodeba risTvis gamoiyeneba
Tavi 114
ori nivTierebis gansasx-vaveblad aucilebelia maTi Tvisebebis erTnair pirobebSi Sedareba.
Tu ori nivTiereba Tun-dac mxolod erTi Tvise-biT gansxvavdeba erT-maneTisgan, maSin isini sxvadasxva nivTierebebia.
nivTierebis Tvisebebi garemo pirobebzea damokidebuli. pirobebis SecvliT misi fizikuri maxasiaTeblebic icvleba. amitom nivTierebaTa Tvisebebs, rogorc wesi, erTmaneTs erTnair pirobebSi adareben.
xSirad sxeulebSi sxvadasxva cvlileba mimdinareobs. mag., namcxvris cxobisas saWiroa Saqari, kvercxi, fqvili da sxva nivTierebebi, romelTa fizikuri Tvisebebis aRwera advilad SegiZlia. magram, rogorc ki namcxvari gamocxveba, am nivTierebebs pirvandeli saxiT ukan veRar daabruneb. isini cxobis procesSi qimiurad Seicvala, radgan Seicvala maTi Tvisebebi da sruliad axali nivTierebebi warmoiqmna.
nivTierebis qimiuri Tvisebebi uSualod erTi nivTierebidan meoreSi gardaqmnisas vlindeba. magaliTad, Jangbadis unari, xeli Seuwyos wvis process, qimiuri Tvisebaa.
nivTierebebi erTmaneTTan SereviT da maTze sxvadasxvagvari zemoqmedebis Sedegad icvlebian. qimiuri reaqcia procesia, romlis drosac nivTiereba gardaqmneba da axali nivTiereba warmoiqmneba. zogi nivTiereba swrafad Sedis reaqciaSi, zogi ki nela.
Tu mawons saWmel sodas daamateb, SeamCnev, rom airis buStukebi gamoiyofa da mawoni gafuvdeba. faqtobrivad, Sen qimiuri cda Caatare da ramdenjerac unda gaimeoro igi, erTsa da imave Sedegs miiReb. ici, ratom moxda ase? imitom, rom mawvnisa da saWmeli sodis SereviT qimiuri reaqcia moxda da nivTierebebi gardaiqmna. sainteresoa, igive moxdeba Tu ara mawvnis magivrad rZe, wyali an Tundac araJani rom gamoiyeno? am kiTxvaze pasuxis gasacemad axali cdis Catareba mogiwevs.
daimaxsovre
dakvirveba
zz zsaWiro masala:
rkinisa da aluminis
naqlibi, 2 cali
faifuris jami, 2
cali wyliani Wiqa.
zz zmsvleloba:
1.dayare faifuris
jamebze cal-
calke rkinisa da
aluminis naqlibi da
aRwere TiToeuli
maTgani (feri, suni,
bzinvareba).
2.miuaxlove TiToeuls
magniti da aRwere, ra
moxda.
3.Cayare isini wylian
WiqebSi da daakvirdi
process.
4.gamoitane daskvna.
Tavi 120
5. agregatuli mdgomareoba
nivTierebaTa umravlesobas sami saxiT SeuZlia iarsebos: myari nivTierebis, siTxisa da airis saxiT. amas nivTierebis agregatuli mgdomareoba hqvia.
nivTierebis agregatuli mdgomareoba.
zz saWiro masala: nebismieri formis myari sxeuli (magaliTad, lursmani, saSleli, fanqari
da sxva), samedicino Sprici, wyali, sxvadasxva formis WurWeli.
zz msvleloba:
1.aiRe sxvadasxva formis myari sxeuli da Seecade, maT forma Seucvalo. aRwere, rogor
icvlis formas da moculobas myari sxeuli masze zemoqmedebisas;
2.aiRe samedicino Sprici da mis Ria bolos TiTi mWidrod miaWire,
meore xeliT ki dguSs miaweqi. upasuxe kiTxvebs: a) ra iyo
samedicino SpricSi? b) Seicvala Tu ara dguSma mdgomareoba?
g) gamoitane daskvna.
3.samedicino SpricSi Caasxi wyali da mis bolos TiTi mWidrod miaWire. Semdeg dguSs
daaweqi. daakvirdi, icvlis Tu ara dguSi mdgomareobas? gamoitane daskvna.
4.aiRe sxvadasxva formis WurWeli da TiToeulSi morigeobiT Caasxi wyali. aRwere,
Seicvala Tu ara wyalma forma da rogor?
5.miRebuli Sedegebi
warmoadgine cxrilis saxiT:
dadebiTi pasuxis aRsaniSnad
gamoiyene `~ niSani, xolo
uaryofiTis – `~ niSani.
nivTierebebis
agregatuli
mdgomareoba
advilad
icvlis
formas
advilad
icvlis
moculobas
Znelad
icvlis
formas
Znelad
icvlis
moculobas
myari
Txevadi
airadi
gaixsene1. ra aris nivTierebis agregatuli mdgomareoba?
2. qvemoT CamoTvlili nivTierebebi daajgufe cxrilSi agregatuli mdgomareobis mixedviT: gogirdi, acetoni, azoti, oqro, sufris marili, spirti, rkina, zeTi, Jangbadi, Sabiamani, spilenZi, vercxli, Zmari, naxSirorJangi.
3. daasaxele nivTiereba, romelic bunebaSi erTdroulad samive agregatul mdgomareobaSi SegiZlia naxo.
4. moiyvane magaliTebi, roca sxeuls ecvleba forma da zoma.
5. rogor sxeulebs uwodeben drekads da plastikurs? moiyvane magaliTebi.
myari Txevadi airadi
daimaxsovrebunebaSi arsebobs myari, Txevadi da airadi niv-Tierebebi.
myariTxevadi
airadi
nivTierebebis Tvisebebi 21
zamTris yinvian amindSi Tovlisa da yinulisagan Seqmnili figurebi didxans inarCunebs formasa da moculobas.
myar sxeulebs garkveuli moculoba da forma aqvs. siTxes moculoba ki gaaCnia, magram misi forma imis mixedviT icvleba, Tu rogor WurWelSia Casxmuli. airs ki arc moculoba gaaCnia da arc forma. igi moZraobs da nebismier sivrces avsebs.
erTi da imave nivTierebis fizikuri Tvisebebi sxvadasxva agregatul mdgomareobaSi gansxvavebulia. maT Soris saerTo isaa, rom nivTierebis Semadgeneli nawilakebi ar icvleba. icvleba mxolod maTi ganlageba. swored nivTierebis Semadgeneli nawilakebis ganlageba ganapirobebs myari, Txevadi da airadi nivTierebebis gansxvavebul fizikur Tvisebebs.
savarjiSoebi
1.erTi da imave moculobis siTxe sxvadasxva
formis WurWelSi asxia. Ddaakvirdi suraTs da
axseni, ra emarTeba siTxes sxvadasxva formis
WurWelSi moTavsebis Semdeg.
2.suraTze mocemulia wylisa da airis onkanebi.
Ddaakvirdi maT da gansazRvre erTi Tviseba,
riTac siTxe da airi gansxvavdeba myari
nivTierebisgan.
3.daakvirdi suraTs. Seni azriT, Tu kolbebs
Soris damakavSirebeli onkanis sakets gaxsni,
rogor gadanawildeba airi kolbebSi?
ifiqreSens saxlSi saremonto samuSaoebi mimdinareobs da Seni oTaxis kedlebi xelosanma saRebaviT SeReba. SeigrZnob Tu ara saRebavis suns samzareuloSi, romelic Seni oTaxidan 10 metris daSorebiT mdebareobs? ratom?
a
b
g
dsm
sm
sm3
sm3
sm3
sm
Tavi 122
2Tavi
Seityob:
SeZleb:
nivTiereba da narevi
ra aris narevi;
ra gansxvavebaa nivTierebasa da narevs Soris;
rogori narevebi arsebobs;
ra gansxvavebaa erTgvarovan da araerTgvarovan narevebs Soris.
Seadaro nivTierebisa da narevis Tvisebebi;
moiyvano bunebrivi narevebis magaliTebi;
daamzado erTgvarovani da araerTgvarovani narevebi;
cxovrebiseul situaciebSi gamoiyeno sxvadasxva meTodi narevis Semadgenel komponentebad dasayofad.
8. sufTa nivTiereba da narevi
nivTiereba SeiZleba sufTa an narevis saxiT arsebobdes. zogi sxeuli mxolod erTi nivTierebisgan Sedgeba. mas sufTa nivTiereba hqvia. magaliTad, rkinis lursmani sxeulia, romelic mxolod erT nivTierebas – rkinas Seicavs.
bunebaSi sxeulebis umetesoba erTmaneTTan Sereuli sxvadasxva nivTierebisgan warmoiqmneba. mag., Jangbadi sufTa nivTierebaa, haeri ki, romelsac Cven vsunTqavT, Jangbadis garda sxva nivTierebebsac Seicavs – azots, naxSirorJangs, wylis orTqls, Wvartls. amitom haeri narevia.
sxvadasxva nivTierebis erTmaneTTan SereviT narevi miiReba. narevi ramdenime nivTierebis erTobliobaa. narevis Semadgenel nivTierebebs komponentebi hqvia.
spilenZis mili sufTa nivTierebisgan – spilenZisganaa damzadebuli.
sufTaa nivTiereba, romelsac sxva nivTiereba ara aqvs Sereuli.
narevi erTmaneTTan Sereuli sxvadasxva niv-Tierebis erTobliobaa.
nayini yinulis, rZis, cximisa da haeris narevia.
daimaxsovre
sufTa nivTierebisa da narevis Tvisebebi
zz saWiro masala: rkinis naqlibi, gogirdi, magniti,
wyali, Wiqa, faifuris jami, kovzi, spirtqura.
zz msvleloba:
1.aRwere da Cawere rveulSi
rkinis naqlibisa da gogirdis
fizikuri Tvisebebi:
feri, suni, agregatuli
mdgomareoba, wyalSi
xsnadoba, magnitiT mizidvis
unari;
2.rkinis naqlibi da gogirdi Cayare faifuris jamSi
da erTmaneTs Seurie. Uupasuxe kiTxvebs: a) rogor
fiqrob, ra miiRe rkinis naqlibisa da gogirdis
Serevis Sedegad? Bb) Seni azriT, ra TvisebebiT
SeiZleba xasiaTdebodes igi?
3.miRebul masas miuaxlove magniti da daakvirdi, ra
moxdeba;
4.Cayare miRebuli masa wylian WiqaSi da aRwere, ra
moxda;
5.Seadare erTmaneTs rkinis naqlibis, gogirdisa da
maTi narevis Tvisebebi da gamoitane daskvna.
Tavi 230
savarjiSoebi
bunebaSi absoluturad sufTa nivTiereba ar arsebobs. nivTierebas sufTas vuwodebT, Tu masSi minarevebis Semcveloba imdenad mcirea, rom nivTierebis Tvisebebze gavlenas ver axdens.
rZe wylis, rZis cximis, cilebisa da rZis Saqris narevia.
vaSli nivTierebaTa nakrebs Seicavs: Saqars, mJavas, rkinas, vitaminebs da sxv.
narevSi Semavali nivTierebebi maTTvis damaxasiaTebel Tvisebebs inarCuneben. magaliTad, Tu rkinis naqlibsa da higienur pudras erTmaneTSi avurevT, TiToeuli maTgani Tavis Tvisebebs SeinarCunebs: rkinis naqlibi isev magnituri iqneba, xolo higienuri pudra kvlav Seiwovs wyals. narevSi Semavali nivTierebis gancalkeveba SesaZlebelia, radgan maT gansxvavebuli fizikuri Tvisebebi aqvT, magaliTad, duRilis sxvadasxva temperatura.
sufTa nivTierebisgan gansxvavebiT narevis Sedgeniloba cvalebadia. narevis Semadgeneli nawilebi SeiZleba nebismieri TanafardobiT SevurioT. narevis Tvisebebi masSi Semavali nivTierebebis Tanafardobazea damokidebuli.
narevidan sufTa nivTierebis gamoyofa fizikuri meTodebiT advilad SegviZlia.
es sainteresoa
zz saWiro masala: 2 cali cecxlgamZle Wiqa, wyali, sufris
marili, Cais kovzi, 2 spirtqura, Termometri.
zz msvleloba:
1.erT wylian WiqaSi Cayare 1 kovzi marili da mourie. ra
miiRe maTi SereviT?
2.gaagrZele wyalSi marilis Cayra. rogor fiqrob, ra
mouva wyals yoveli damatebuli marilis SereviT?
3.spirtquraze dadgi wyliani da marilwyliani Wiqebi
da aaduRe. daakvirdi, romeli maTgani ufro swrafad
aduRdeba. gazome TiToeulis duRilis temperatura.
4.Catarebuli cdebis Sedegad gamoitane daskvna.
1.SeiZleba Tu ara ewodos narevi Saqrian da marilian wyals, niadags,
iodizirebul marils? pasuxi daasabuTe.
2.moiyvane im narevis magaliTi, romelsac adamiani mSeneblobaSi iyenebs.
3.daajgufe cxrilSi sufTa da narevi nivTierebebi: zRvis
wyali, rZe, wyali, xilis wveni, haeri, tkbili Cai, qviSa,
TabaSiri, Jangbadi, vercxli, merqani, kvamli, benzini,
oqro, Saqari.
sufTa
nivTierebanarevi
sxeuli da nivTiereba 31
9. rogori narevebi arsebobs?
nivTierebaTa narevebs erTgvarovan da araerT gva-rovan narevebad yofen.
erTgvarovani narevis Semadgeneli nawilakebis Tva liT an optikuri xelsawyoebiT (mikroskopiT) aRmoCena an gansazRvra SeuZlebelia, radgan aseT dros nivTierebebi metad daqucmacebul mdgo mare-obaSia. magaliTad, haeri azotis, Jangbadisa da sxva airebis erTgvarovani narevia. aseve erTgvarovani narevia Saqrisa da wylis narevi, kaliumis permanga-natis wyalxsnari, spirtis wyalxsnari da sxva.
araerTgvarovani narevis Semadgeneli nawilakebis SemCneva SesaZlebelia Tu TvaliT ara, optikuri xelsawyoebiT mainc. mag., wyalSi areuli cxeli rZe, wyalSi gaxsnili puris fqvili, carci an qviSa da sxva.
zeTi da Zmari erTgvarovani narevia.
zeTis wyalxsnari da pamid-vris wveni araerTgvarovani narevia.
niadagi araerTgvarovani narevia. igi qviSas, marilebs, wyals, Tixas, organul nivTierebebs Seicavs.
zz saWiro masala: sufris marili, 2 Wiqa anaduRari
wyali.
zz msvleloba:
1.orive WiqaSi Caasxi anaduRari wyali;
2.erT-erT WiqaSi Cayare sufris marili da mourie;
3.Seadare Sen mier miRebuli narevi da sufTa wyali
erTmaneTs garegnulad;
4.upasuxe kiTxvebs: a) rogori narevi miiRe? b) Seni
azriT sad `qreba~ marili wyalSi gaxsnisas?
Tavi 232
1.CamoTvale narevebi, romlebic Sedgeba:
a) mxolod myari nivTierebebisgan;
b) mxolod airadi nivTierebebisgan;
g) myari da Txevadi nivTierebebisgan.
2.axseni, ratom aris haeri erTgvarovani narevi, xolo
niadagi araerTgvarovani narevi.
3.ratom unda gaaniavo sacxovrebeli oTaxi xSirad?
erTgvarovan narevSi TvaliT an mikroskopiT SeuZlebelia Semadgeneli nivTierebebis danaxva, araerTgvarovan narevSi ki – SesaZlebelia.
liTonebis narevs maTi erTmaneTTan SednobiT Rebuloben. amas Senadnobi hqvia. mag., brinjao spilenZis Senadnobia kalasTan, aluminTan da sxva liTonTan. misi damzadeba da gamoyeneba adamianma Zalian didi xnis win daiwyo (brinjaos xana).
oqro rbili liTonia da amitom saiuveliro nakeTobebis damzadebisas mas simtkicisTvis spilenZTan Seadnoben. Senadnobebs simtkicis gamo teqnikaSi xSirad iyeneben. TviTmfrinavebisa da raketebis Zravebs Senadnobebisgan amzadeben.
narevi SeiZleba myari nivTierebebis, siTxeebisa da airebis nebismieri kombinacia iyos. magaliTad, haeri airebis narevia, zRvis wyali ki marilisa (myari nivTiereba) da wylis (siTxe).
zz saWiro masala: rkinis naqlibi, xis naxerxi, carcis fxvnili, wyali, sufris marili,
zeTi, kaliumis permanganati.
zz msvleloba:
1.gamoTqvi varaudi, romeli nivTierebebis Serevis Sedegad miiReb erTgvarovan da
araerTgvarovan narevebs.
2.mocemuli masalis mixedviT daamzade araerTgvarovani da erTgvarovani narevebi;
3.Seadare erTmaneTs miRebuli Sedegebi ukve gamoTqmul varaudebs da gamoitane
daskvna.
savarjiSoebi
daimaxsovre
es sainteresoa
sxeuli da nivTiereba 33