seminarski rucno programiranje

8/10/2019 seminarski rucno programiranje

1/24

Mainski fakultet u Zenici

Proizvodni sistemi

Doc.dr.sc Darko Petkovi

13

Runo programiranje Munir Deli

Emir Salki

Arnel Jaarevi


2/24

1

Sadraj Struktura programa ................................................................................................................................. 2

Koordinatni sistemi ................................................................................................................................. 3

Karakteristine take - nulte take obra nog sistema ............................................................................ 5

G kodovi (funkcije,rijeci) .......................................................................................................................... 8

G00 ZAUSTAVLJANJE U POLAZNOJ POZICIJI BRZO KRETANJE U PRAZNOM HODU ....................... 10

G01 LINEARNA INTERPOLACIJA ......................................................................................................... 11

G02, G03 KRUZNA INTERPOLACIJA ................................................................................................... 11

M kodovi (funkcije, rijeci) ...................................................................................................................... 13

Razlike izmedu G i M kodova ............................................................................................................. 13

Smijer obrtanja glavnog vretena M03, M04 ..................................................................................... 15

Izraunavanje putanje alata .................................................................................................................. 16

Kompenzacija alata............................................................................................................................ 17

Premjetaj nulte take ( G92 ) ............................................................................................................... 19

Memorisani pomak nulte take ( G53 ... G57 ) ..................................................................................... 19

Konstantna brzina rezanja ( G 96 / G 97 ) ............................................................................................. 19

Broj alata ............................................................................................................................................... 20

Naredba za skok i ponavljanje ( G 24 ) .................................................................................................. 20

Rezanje navoja....................................................................................................................................... 21Automatska obra a u vie prolaza ........................................................................................................ 21

Potprogrami........................................................................................................................................... 22

Literatura: .............................................................................................................................................. 23


3/24

2

Struktura programa

Program predstavlja skup instrukcija obradnom sistemu ureenih po redoslijedu zahvata sciljem izvrenja procesa obrade. On se sastoji od programskih rijei i reenica.

Programska reenica, kao i u govornom jeziku sastavljena je od programskih rijei.Programska rije je osnovni nositelj informacija i pri programiranju ima tano odreenioblik pisanja, veliinu (duinu) i sadraj. Nainom pisanja se identificira rije, veliinomse ograniava broj znakova, a sadrajem brojne vrijednosti ili smisao. On predstavljakombinaciju slova, znakova i brojeva. Npr.

Slika 1

Ovako napisana programska rije predstavlja instrukciju upravljakom sistemu alatnemaine za pomijeranje alata u pozitivnom smijeru X ose za odreenu brojnu vrijednost.

Programska reenica se sastoji iz vie programskih rijei i kraja reenice. Znak krajareenice je potrebno uvijek napisati. Programske reenice sadre uvjete puta, informacije

puta i pomone funkcije. Strukturna izgradnja reenice u ISO sistemu ima oblik:

Slika 2Programske reenice se mogu programirati s promjenjivim brojem znakova i mogu bitiizgraene na osnovi fiksne i promjenljive uine rijei. Upravljaki sistem koji prihvadainformacije putem programa s promjenljivom uinom reenice imaju pre nost, jer se timeskraduje program i vrijeme programiranja.

Prva rije reenice je broj programske reenice . Nosi oznaku N(ISO) ili n(EIA) i moe uzet ivrije nost o 1 o 9.999. Broj reenice se programira samo je anput u reenici, i to u

rastudem re oslije u. Programske reenice se programiraju u intervalu 2,5, ili 10, to


4/24

3

omogudava uvoenje u program o atnih reenica. Na primjer, N2, N4, N6,..., N5, N10,N15,... N10,N20,N30,...

Pri programiranju koriste se i ostali znaci iz sistema ko iranja , koji programskoj reeniciupotpunjuju smisao i osiguravaju preglednost programa.

Pore glavnih funkcija neki proizvoai upravljakih je inica koriste i ruge pa na taj nainproiruju mogudnosti programiranja. Glavne funkcije treba uzimati iz kataloga otinoguravljakog sistema, jer postoje izvjesne razlike izmeu poje inih upravljakih sistema.

Broj pomodnih funkcija varira o je nog upravljakog sistema o rugog i zavisi od vrste inamjene alatne maine, zatim o obima pomod nih instrukcija i ureaja na alatnoj maini.

Koordinatni sistemi

Za definiranje uzajamnih poloaja alata i predmeta koji se obrauju upotrebljavaju sekoordinatni sistemi. Najee se p rimjenjuju pravougli i polarni koordinatni sistemi.Uzajamni poloaji alata i predmeta definiraju se sa dva koordinatna sistema, koordinarnimsistemom alatne maine i koordinanim sistemom predmeta. Za koordinatni sistem maine

preko referentne i nulte take maine vezan je poloaj alata, dok se preko koordinatnogsistema predmeta definira geometrija koju treba obradom postii.

U obradnom procesu, kao posljedica promjene uzajamnih poloaja alata i radnog predmeta,vri se transformacija jednog koordinatnog s istema u odnosu na drugi. Na slici 3 prikazane su

transformacije koordinatnih sistema za translaciju, rotaciju i kombinovano kretanje.

Slika 3. Osnovne transformacije koordinatnih sistema

Zavisno od vrste obrade definiraju se odgovarajui koordinatni sistemi maine i radnog

predmeta. Na slici 4 prikazan je koordinatni sistem maine i predmeta pri obradi buenjem. SX,Y i Z oznaen je koordinatni sistem maine, a s X 0, Y0, i Z 0 koordinatni sistem obraivanog


5/24

4

predmeta. Za opis konture obratka imamo na r aspolaganju geometrijske elemente, kao to sutaka, prava, ravan, krug itd. i za njih pri programiranju postoje odreene matematike isimbolike definicije. Pomou matematikih i simbolikih definicija opisana je kontura

predmeta, a s instrukcijama za pomijeranje predmeta i alata osigurana je obrada po takodefiniranoj konturi. Programiranje obradnog procesa se izvodi u koordinatnom sistemu

programa nakon ega se vri usaglaavanje ovog sistema s koordinatnim sistemom maine.

Slika 4. Koordinatni sistem i maine i predmeta pri obradi buenjem

Pri programiranju dimenzije obratka se mogu vezati za koordinatni sistem u apsolutnom ilirelativnom obliku, pa tako nastaju dva oblika programiranja, apsolutno i relativno(inkrementno). Dispozicija koordinatnih s istema zavisi od tipa alatne maine i postupka

obrade. Koordinatni sistemi i upravljake ose nekih numerikih upravljanih alatnih maina prikazani su na slici 5.

Dvoosna builica Troosna builica

Slika 5. Koordinatni sistemi nekih CNC alatnih maina


6/24

5

Karakteristine take - nulte take obradnog sistema

Pri programiranju obradnih procesa, pored definiranja koordinatnih sistema, potrebno jedefinirati karakteristine take elemenata obradnog sistema. To su:

nulta taka alatne maine, nult a taka radnog predmeta, nulta taka programa, referentna taka alata, referentna taka nosaa i draa alata, startna taka, zavrna (krajnja) taka...

Preko karakteristinih taaka izraavaju se meuzavisnosti poloaja elemenata obradnogsistema potrebn ih za programiranje kretanja u procesu obrade. Navedene karakteristine takeobradnog sistema prikazane su na slici 6:

Slika 6. Nulte i referentne take kod obrade tokarenjem

Nulta taka alatne maine je taka koja predstavlja ishodite koordinatnog sistema maine.Ona je fiksirana i ne moe se pomijerati. Obiljeava se s M i znakom kao na slici (6). Bezobzira na nepokretljivost nulte take maine, pomou transformacije koordinata koordi natnisistem se moe dovesti u bilo koju poziciju. Ako se nosa alata i alat nalazi ispod sreditatokarenja, onda je X- osa usmjerena na dole i njen pozitivan smjer oznaava radno podrujemaine. Meutim ako se nosa alata i alat nalaze iznad sredita tok arenja, X-osa je usmjerenana gore i njen pozitivan smjer oznaava radno podruje maine. Z -osa zadrava istuorijentaciju. To najbolje ilustrira slika (7).


7/24

6

Slika 7. Radno podruje maine kod obrade tokarenjem

Nulta taka radnog predmeta W je ishodi te njegovog koordinatnog sistema. Tu taku programer pri programiranju bira proizvoljno, ali se ona najee nalazi u presjeku osi rotacijes referentnom rubnom crtom horizontalnih mjera obratka. Pri tome obiljeavanje osa i osnih

pravaca mora se podudari ti s koordinatnim sistemom maine. To znai da se pozitivna X -osausaglaava prema maini na kojoj se vri obrada.

Granina taka A je taka u kojoj granina ravan presjeca osu tokarenja. Ona predstavljaravninu u kojoj se vri stezanje radnog predmeta. Poloaj ove take zavisi od stezne glave,moe se a i ne mora, poklapati s nultom takom radnog predmeta.

Referentna taka nosaa alata obiljeava se s F . Ona je definirana na nosau alata i pomou nje se mogu odrediti svi poloaji nosaa u koordinatnom sistemu maine.

Referentna taka draa alata se obiljeava s T . Nalazi se na ravni nosaa i najee se poklapa s referentnom takom nosaa alata ( F=T ).

Nulta taka upravljakog programa C je taka koja kod apsolutnog programiranja predstavlja ishodite upravljakog koordinatnog sistema.


8/24

7

Udaljenost nulte take programa u odnosu na nultu taku maine izraena je s XCM i ZCM , au odnosu na nultu taku radnog predmeta (W) s XCW i ZCW, kako je prikazano na slici (8).Ako je upravljaki sistem osposobljen za pomjeranje nulte take programa, u tom sluaju seona se moe pomjeriti npr. u nultu taku radnog predmeta (W). Upravljaki sistemi nadananjem stepenu razvoja opremljeni su modulom za pomjerenje nulte take.

Slika 8. Nulte take programa, stroja i predmeta

Pored opisanih karakteristinih taaka, pri programiranju se upotrebljavaju jo referentne istartne take.Referentna taka R se koristi kod inkrementalnog programiranja, pri emu se odreuje jednofiksno ishod ite ove take na nosau alata. Polazei samo iz ove take, mogu se dosegnutiodgovarajui poloaji u cijelom radnom podruju. To je regulacijska taka iju pozicijuodreuje graninik maine. Referentna taka se moe pri izboru poklopiti s referentnomtakom nosaa alata (F).Startna ili poetna taka (B) oznaava poloaj referentne take nosaa alata (F) na poetkuodvijanja programa. Mjere udaljenosti od nulte take maine (M) definirane su s XMB iZMB. Poetna taka se moe pri programiranju slobodno izabrati pod uslovom da ne moenastupiti kolizija na poetku rada. Preporuuje se da startna taka (B) bude identina sreferentnom takom (R).


9/24

8

G kodovi (funkcije,rijeci)

G kod je zajednicko ime za grupaciju kodova koji se najvise upotrebljavaju kod programiranjanumericki upravljanih masina (NC) a koji mogu imati razlicite primjene. Najcesce se upotrebljava uautomatski upravljanim procesima i dio su softvera za racunarom podrzano inzinjerstvo (CAE-

computer-aided engineering).

G kod se ponekad naziva G programski jezik. U jezickom smislu G kod je jezik pomocu kojeg ljudigovore NC masinama sta da naprave i kako to da naprave.

Izraz kako efinise nare be pomjeranja, kol iko brzo pomjeriti, po kojim koordinatama pomjeriti, ikroz koji dio materijala alat treba da prode. Pomjeranje reznog alata je najcesce prema ovimnaredbama (instrukcijama) kao i odsjecanje viska materijala s ciljem dobijanja zavrsnog izgledakomada.

Prvi program za numericko upravljanje masina sa, implementiranim G kodovima, razvijen je na MIT

(Massachusetts Institute of Technology) 1

Prema drugom autoru G kod ima sljedecu definiciju: 2

G kod (funkcija, rijec) postavlja uslove za izvrsenje naredbe putanje X, Y, Z.

CNC upravljanju se saopstava, kako kod zeljene obrade izratka treba biti izvrseno dovodenje alata zaobradu na ciljanu tacku.

Rijec za G kod se sastoji iz adresnog slova G i kodnog broja kako je prikazano na sljedecoj slici.

G Kodni brojProgramski jezik CNC- upravljanja predvida cijeli niz kodiranih G funkcija, pregled i znacenjeovih naredbi dat je u tabeli 1.

Tabela 1. G- funkcije (uslovi putanje) i njihovo znacenje

Tabela 1. Nastavak

1 Preuzeto sa en.m.wikipedia.org/wiki/G-code, dostupno na dan 10. 05. 2013.2 Edin Begovic Programiranje MAHO CNC masina
http://en.wikipedia.org/wiki/Massachusetts_Institute_of_Technologyhttp://en.wikipedia.org/wiki/Massachusetts_Institute_of_Technology


10/24

9

Iz tabele se vidi podjela u grupe prema pripadajucim G- funkcijama. Sve G- funkcije navedene u tabeli1. ostaju vazece u programu i za naredne programske recenice, sve dok se izricito ne izmjene.

Od G- funkcija navedenih u tabeli 1. u stanju ukljucivanja CNC- upravljanja aktivne su: G0, G17, G40,G51, G90.

U narednom dijelu bit ce prikazane i objasnjene neke od osnovnih naredbi.


11/24

10

G00 ZAUSTAVLJANJE U POLAZNOJ POZICIJI BRZO KRETANJE U PRAZNOM HODU 3

Naredbom G00 vrsi se brzo kretanje u praznom hodu (alat i obradak nisu u kontaktu) do

programirane ciljne tacke. Brzina ovog kretanja se posebno ne navodi.Kod svake alatne masine

brzinaovog kretanja je vec programski odredena.Ovo kretanje od trenutne do ciljne tacke moze se

vrsiti istovremeno u pravcu svih koordinatnih osa, ili ce pak maksimalna brzina biti po onoj osi ucijem pravcu je put kretanja najveci.

Naprimjer, format naredbe je:

za struganje: N.... G00 X.... Z.... za glodanje: N.... G00 X.... Y.... Z....

gdje je: X, Y, Z, koordinate ciljne tacke u apsolutnom sistemu, ili rastojanja u pravcima koordinatnihosa izmedu pocetne i ciljne tacke u inkrementalnom sistemu.

Slika 1. Kretanje u brzom hodu, G00

3 Sabahudin Ekinovic, Edin Begovic N C i CNC masine


12/24

11

G01 LINEARNA INTERPOLACIJA

Naredbom G01 vrsi se posmicno kretanje po pravoj liniji proizisloj iz linearne interpolacije.

Pomjeranje alata od pocetne do ciljne tacke se u ovom slucaju vrsi programiranom brzinom i to F

naredbom. Naprimjer, format ove naredbe je: za struganje: N.... G01 X.... Z.... F.... za glodanje: N.... G01 X.... Y.... Z.... F....

gdje je: X, Y, Z, koordinate ciljne tacke u apsolutnom sistemu, ili rastojanja u pravcima koordinatnih

osa izmedu pocetne i ciljne tacke u inkrementalnom sistemu,

F, brzina radnog hoda, mm/min.

Slika 2. Linearna interpolacija

G02, G03 KRUZNA INTERPOLACIJA

Pomocu naredbe G02 upravljacka jedinica generira kruzno kretanje alata od pocetne do ciljne tacke i

to u smjeru kretanja kazaljke na satu, a pomocu naredbe G03, u smjeru suprotnom kretanju kazaljke

na satu, slika 3. Podaci kojima se opisuje kruzni luk daju se za desno orjentisani koordinatni sistem.

Pri tome se ravan u kojoj se opisuje kruzni luk u smjeru kretanja kazaljke na satu (G02) i smjeru

suprotnom kretanju kazaljke na satu (G03) posmatra u negativnom smjeru koordinatne ose koja je

normalna na ostale dvije ose kojima se definise data ravan, slika 3. Direktno vezano s ovim, na slici 4,

date su i naredbe G17, G18 i G19 za izbor ravnina XY, XZ i YZ. Za kruznu interpolaciju, osim uslova

puta G02 i G03, programska recenica mora da sadrzi i podatke o koordinatama ciljne tacke i

koordinatama sredista kruga, ili velicine radijusa datog kruga.


13/24

12

Slika 3. Kruzna interpolacija G02, G03

Format naredbe za struganje je:

N.... G02 X.... Z.... I.... K.... F.... ili

N.... G02 X.... Z.... B.... F....

gdje je: X, Z, koordinate ciljne tacke kruznog luka,

I, K, relativni kruzni parametri (udaljenosti od pocetne tacke kruznog luka do centra; I se

odnosi na X osu, a K na Z osu),B, radijus kruznog luka (rotacija oko Y ose),

F, brzina radnog hoda

Format naredbe za glodanje je:

N.... G02 X.... Y.... Z.... I.... J.... K.... F.... ili N.... G02 X.... Y.... Z.... U.... F....

gdje je: X, Y, Z, koordinate ciljne tacke kruznog luka,I, J, K, relativni kruzni parametri (I se odnosi na X, J na Y i K na Z osu),

U, radijus kruznog luka (kretanje paralelno X osi),

F, brzina radnog hoda.


14/24

13

Slika 4. Orijentacija kretanje za naredbe G02, G03 i naredbe za izbor ravnina G17,G18, G19

M kodovi (funkcije, rijeci)

M kodovi kontrolisu izvrsenje programa kao sto je naredba za zaustavljanje CNC masine (M00, M01,M02). Uz pomoc M kodova (funkcija) moguce je, ne samo, zaustaviti trenutno izvrsenje cnc programanego smo i u mogucnosti restartovati odnosno ponovo pokrenuti program (M30).

Razlike izmedu G i M kodova

Opcenito, G kodovi su pisani i izvrsavaju se od strane CNC procesora i upravljaju vecinom kretanjamasine. Za razliku od njih, M kodovi su masinski kodovi, oni upravljaju vecinom osnovnim elektricnimoperacijama kao sto su hladenje, izmjena alata itd.

M kodovi se pisu u odvojenom PLC (Programmable Logic Controller) procesoru. Oba procesora (CNC iPLC) komuniciraju medusobno putem zajednickih sabirnica (magistrala) 4

Rijec za M-funkciju ili dodatnu funkciju daje (C)NC-upravljanju dodatnu tehnolosku informaciju kojaopisuje funkciju masine (funkciju ukljucivanja).

Naredba za M funkciju se sastoji, slicno kao i naredba za G funkciju, iz adresnog slova M i kodnogbroja.

4 Preuzeto sa www.cnczone.com/forums/ncplot_g-code_editor_backplotter/45148-g_m_code_difference.html


15/24

14

M Kodni broj

Pregled i znacenje M naredbi dat je u tabeli 2.

Tabela 2. Najvaznije M-funkcije (dodatne funkcije) i njihovo znacenje

M funkcija i znacenje

Trenutak i trajanje djelovanja

Djelujeodmah

Djelujekasnije

Djeluje umemoriji do

poziva

Djeluje urecenici u kojoj

stoji

M3 Vreteno-okretanje nadesno + +

M4 Vreteno-okretanje nalijevo + +

M5 Vreteno-stop + +

M6

Manuelna/automatska zamjenaalata s automatskim prilazom

cvrstoj i o stroju ovisnoj pozicijizamjene

+ +

M8Vanjski dovod rashladnog sredstva

ukljucen+ +

M9Vanjski dovod rashladnog sredstva

iskljucen+ +

M13Vreteno- okretanje nadesno i

vanjski dovod rashladnog sredstvaukljucen

+ +

M14Vreteno- okretanje nadesno i

vanjski dovod rashladnog sredstvaiskljucen

+ +

M30Kraj programa s vracanjem CNCupravljanja u stanje ukljucivanja

+ +

M66Manuelna zamjena alata u

posljednjoj dostignutoj poziciji+ +

Iz tabele 2. proizilazi da se M funkcije medusobno razlikuju prema trenutku kada postaju aktivne uprogramu. M funkcija koja stupa na snagu odmah, postajeva vazeca i izvrsava se, jos prije izvrsavanjaostalih informacija programske recenice u kojoj se nalazi.


16/24

15

Najveci broj M funkcija navedenih u tabeli 2. ostaju vazece u programu, takoder iza naredneprogramske recenice, dok ne dode do izricite izmjene. S toga se M funkcija koja ostaje jednaka pisesamo jednom. Tek s novom istovrsnom M funkcijom prijasnja M funkcija postaje ponovo nevazeca.

M funkcije koje se nalaze u programu, nisu vise aktivne niti onda kada se skace natrag na pocetak

programa, jer naredba za kraj programa M30 vraca CNC upravljanje u stanje ukljucivanja. Time opetpostaju aktivne M funkcije koje su bile postavljene za stanje ukljucivanja.

Od M funkcija navedenih u tabeli 2. u stanju ukljucivanja CNC upravljanja aktivne su M5 i M90. 5

Smijer obrtanja glavnog vretena M03, M04

Smijer glavnog vretena je o reen funkcijama M03 ( esni sm ijer), odnosno M04 (lijevi smijer),

kao to je pokazano na slici 5. Zaustavljanje vretena ostvaruje se sa M05. Izbor programiranog

smijera obrtanja glavnog vretena zavisi da li je alat desnorezni (M03) ili lijevorezni (M04).

Slika 5. Smijerovi obrtanja glavnog vretena M03, M04

5 Edin Begovic Programiranje MAHO CNC m asina


17/24

16

Izraunavanje putanje alata

Kontura ra nog pre meta sastoji se iz segmenata razliitih oblika i sloenosti. Putanja alatade pri obra i o govarati teoretskoj putanji samo u sluaju kretanja alata paralelno sakoordinatnim osama.

Meutim, problemi nastaju pri krunoj obra i i pri obra i po o reenim uglom u o nosu nakoor inatne ose. Greka se javl ja jer rezni vrh alata ne prati teoretsku putanju konture.

Da bi se izbjegla greka problem se rjeava tako to se pri obra i ne programira putanjatake P nego putanja koju opisuje sre ite vrha alata S.


18/24

17

Pod pretpostavkom da se poluprenik vrha alata ne s ma njuje, ta a putanja sre ita reznogruba opisuje ekvidistantnu konturu radnog predmeta. ( Ekvidistanta je geometrijsko mjestotaaka ravnomjerno u aljenih o konture ra nog pre meta ).

Kompenzacija alata

Pri obradi kretanje izvodi vrh reznog alata i njegova putanja se lahko programira, jer seputanja obiva izravno s crtea ra nog pre meta. Pri tome upravljaka je inica ne moekontrolirati putanju vrha alata ukoliko nisu poznate dimenzije alata, odnosno koordinaterez nog vrha. Poto se alat nalazi na nosau alata ije je sre ite ( T ) vrsta refernetna takana stroju, to upravljaki sistem moe lahko kontrolistai njegovu putanju. To omogudavaprogramiranje putanje sre ita nosaa alata, a pomodu pretho no unsesenih r astojanja alataXp i Zp programirana putanja se korigira. Ovaj nain se jo zove i korekcija alata. Ovaj processe pri obradi odvija automatski.


19/24

18

Ka a se programira putanja reznog vrha alata a proraun poloaja vrha alata u o nosu napoloaj sre ita nosaa alata preputa upravljakoj je inici ta a se ra i o kompenzacijiputanje alata.

Prednosti kompenzacije su:

- Alati se ne moraju unaprije tano po esiti, ved samo tano izmjeriti, na primjermikrometrom.

- Putanja vrha alata se izravno oitava s crtea te n isu potrebna naknadnapreraunavanja

Pore kompenzacije putanje alata vri se i kompenzacija reznog vrha alata.

Ukoliko upravljaka je inica uzima u obzir poluprenik reznog ruba on a ona pri obra i vo isre ite otrice ( taka S ). Na osnovu razlike izmeu taaka P i S upravljaka je inicaautomatski izraunava pomjerenu putanju u odnosu programiranu.

Pri programiranju kompenzacije potrebno je vo iti rauna o orijentaciji alata, o nosno opoloaju take P u o nosu na taku S.

Pa tako imamo slije ede sluajeve:

- G40 prestanak kompenzacije ( kompenzacija iskljuena ) - G41 kompenzacija na lijevo- G42 kompenzacija na desno- G43 pozitivna kompenzacija- G44 negativna kompenzacija


20/24

19

Premjetaj nulte take ( G92 )

Nulta taka programa W moe se po elji premjetati unutar po ruja upravljanja. Moe sese samo privremeno premjestiti a bi se za neki io obra e poje nostzavilo vaenjekoor inata, a zatim opet vratiti. Koor inate se o nose uvijek na za nji premjetaj nule.

Unutar je nog programa moe e nulta taka prmjetati nogranien broj puta. Blok u kojemse programira premjetaj nulte take sa ri:

- Uvjet puta G92- Koor inate nove nulte take u o nosu na postojedu - Novu vrstu taku X ili Z

Ukoliko se nula premjeta samo u je noj osi, programir a se koordinata samo za tu osu.

Memorisani pomak nulte take ( G53 ... G57 ) Imamo li vie pozicija stezanja izratka, svaka pozicija ima svoju nultu taku . Koristimo petG funkcija:

- G 53 ponitavanje memorisanog pomaka nulte take - G 54, G 55, G 56, G 57 pozivanje 4 razliitih memorisanih pomaka nulte take.

Konstantna brzina rezanja ( G 96 / G 97 )

S ovim o atkom upravljanje moe automatski mijenjati broj okretaja glavnog vretenaovisno o promjeni polumjera izratka tako a se o rava konstantna brzina rezanja.

Uvjet puta G 97 kae a je broj okretaja konstantan. Na poetku programa on je automatskiaktivan.

Uvjet puta G 96 kae:

- Da se programira konstantna brzina rezanja- Da se ova brzina automatski mora o ravati sve ok se ne programira nova brzina ili

uvjet puta G 97

Brzina rezanja programira se sa a resom S300 > v = 300 m/min. Ko svake promjenepoluprenika izrtaka upravljanje automatski proraunava novi broj okretaja glavnog vretenate ga u obilku napona prosljeuje regulacijskom pojaalu glavnog motora. Ako stroj ima viepo ruja broja okretaja, regulacija brzine rezanja izvo i se samo u po ruju u kojem se strojnalazi ( to po ruje se efinira funkcijama M 41 ... M 44 ) i to o maksimalne brzine togpo ruja ili stroja. Ovaj maksimalni broj okretaja moe moe biti prevelik za obra u pa zatopomodu D rijei moe se programirati maksimalno oputeni broj okretaja. Upravljanjemora na poetku proraunati poetnu brzinu rezanja. Zato mora znati u aljenost ose vrtnjeglavnog vretena i vrha alata.


21/24

20

Broj alata

Prilikom izvoenja programa samo je an alat moe biti aktivan. Broj alata slui za efiniciju.Uz adresu T ide maksimalno peterodifreni broj.

T 5 4 3 2 1

Pozicija revolver glave Broj memorije alata

Kompenzacija radnog polumjera

Cifra 1 aktiviranje ili iskljuivanje kompenzacije reznog polumjera

Cifre 2 i 3 poziv pripa ajude memorije alata

Cifre 4 i 5 oznaavaju poloaj alata na rev olver glavi

Upravljanje ima memorija alata, koja po svakom alatu moe memorisati slje ede veliine:

- Veliinu alata u X,Y, Z smjeru - Rezni polumjer- Orijentaciju alata- Fine korekcije ( U i W )

T rije se koristi u programu i za izmjenu alata. 4. I 5. cifru T rijei u programu koristim o zapoziv o govarajudeg poloaja revolver glave. U trenutku ka a programiramo okretajerevolver glave u neku novu poziciju, glava mora biti u takvom poloaju a a ne oe dokolizije sa ijelom stroja ili izratka. Postoje vije mogudnosti:

- U reenici prije promjene alata o vest demo revolver glavu na pre vieno mjesto zapromjenu alata. Promjenu alata programirat demo pomodu T rijei.

-

Postoji mogudnost a se pomodu strojinih konstanti u upravljanju vrsto o re i je nataka za promjenu alata. Alat moe automatski stidi u vrstu taku za promjenu alata.To demo programirati pomodu M6 rijei. U istoj reenici mora biti programirano G 0 ipoziv slje edeg alata T rije. Ka a se poziva alat u vrstu taku za promjenu alata izte take moraju se programirati apsolutne koor inate X i Z.

Naredba za skok i ponavljanje ( G 24 )

Pomodu uvjeta puta G 24 moemo ponoviti je an ili vie blokova, u programu ili

potprogramu. Blok mora sa ravati slje ede:


22/24

21

- Uvjet puta G24- Broj bloka o kojeg poinje ponavljanje, upie se N1 = ..- Broj poslje njeg bloka koji se ponavlja, upie se po N2 = ...

- Broj ponavljanja upie se uz a resu D Ukoliko se D ne programira izvri se samo je na ponavljanje. Ukoliko se u bloku s G24 poN2 = ne upie nikakav broj, izvrit de se samo blok iji je broj upisan pod N1 = .. . Taj blok jemogude ponavljati D puta. Unutar je nog ponavljanja mogude je programirati rugoponavljanje. Unutar rugog trede i tako re om.

Rezanje navoja

Da bi se izra io ispravan navoj, vano je a za vrijeme rezanja bu e posmina brzinakonstantna. Dio puta ka alat krene potreban je za ubrzanje, a io puta prije krajnje take zakoenje. Potreban zalet, kao i put koenja ovise o eljenoj brzini rezanja navoja. Koprogramiranja mora se u bloku neposredno prije rezanja navoja, alat postaviti u startnutaku. Blok za rezanje navoja obuhvada uvjet puta G 33 i krajnju taku pomaka. U ovombloku se mora uzeti u obzir izlazak alata. Ova taka moe se programirati i sistemu sa vrstimisho item ili u lanastom sistemu.

Izrada n avoja po razumijeva u vedini sluajeva vie prolaza, to znai a bi nave eniprogram iz pretho nog primjera trebalo nastaviti na isti nainza slje ede prolaze. Meutim

vie prolaza navoja moe se je nostavnije programirati uz pomod ponavljanja ijelapro grama ili koritenjem uvjeta puta G 32 koji pre stavlja ciklus za rezanje navoja. Njegovimkoritenjem omoguduje se a u je nom bloku programiramo obra u kompletnog navoja.Upravljanje ta a automatski generira razliite prolaze tako a je povrina presjeka strugotinekonstantna.

Automatska obrada u vie prolaza

Izraujemo li izra ak iz punog materijala, potrebno je za svaki prolaz programirati najmanje

etiri reenice. Da se poje nostavi programiranje, na raspolaganju nam stoje ciklusi zaautomatsko rezanje u vie prolaza ( gruba obra a ). Upravljanje automatski generirapoje ine prolaze. Svaki rugi element konture moe se ciklusom pre obra iti. Drugamogudnost je a se cijela kontura izratka opie a a upravljanje samo generira sve prolaze zagrubu obradu ukljuivi i nakna nu finu obra u.

Ko upravljake je inice PHILIPS 3000C razlikujemo automatski ciklus za obra u u smjeru Z osi, sa uvjetom puta G 38 i automatski ciklus obrade u smjeru X ose sa uvejtom puta G 39.

Pore nave enog upravljanje moe imati i opciju koja nam omoguduje a na osnovu opisacijele konture upravljanje automatski generira pojedine prolaze.


23/24

22

S uvjetom puta G10(aksijalna) ili G11(ra ijalna) programira se eljena obra a.

Slijedi opis konture.

Opis se zavrava sa uvjetom puta G13 koj i aktivira ciklus.

Nakna na, zavrna, obra a se vri sa uvjetom G12.

Rijei u bloku G10 ili G11 imaju slje eda znaenja:

X koor inata poetne take U relativna X veliina Z Koor inata poetne take W relativa Z veliina I o atak za zavrnu obra u u X osi

K o atak za zavrnu obra u u Z osi C maksimalna dubina rezanja L broj memorisane konture F posmak

Blok G13 se satoji iz:

N1 = ... prvi blok konture N2 = ... drugi blok konture

Potprogrami

Potprogram je dio programa koji se memorira u posebnoj memoriji. Potprogram de seobraivati samo on a ka a se to trai u glavnom programu, ili u nekom rugompotprogramu. Potprogram se moe pozvati vie puta. Sve to se moe programirati uprogramu, moe se programirati i u potprogramu.

Potprogram poinje blokom N9.... Taj broj bloka sluit de za raspoznavanje potprograma.Mogude je razlikovati 1000 razliitih potprograma.

Potprogram demo pozvati iz glavnog programa ili nekog rugog potprograma pomodu uvjetaputa G22 i broja N = ....


24/24

Literatura:

Sustav pripreme programiranje obra nih procesa r.sc Darko Petkovid

Sabahu in Ekinovic, E in Begovic N C i CNC masine

E in Begovic Programiranje MAHO CNC m asina

Obradi sustavi, Zagreb, Studij strojarstva

Documents

seminarski rucno programiranje