UNIVERZITET ZA POSLOVNE STUDIJE BANJA LUKA FAKULTET ZA
EKOLOGIJU
SEMINARSKI RAD
Predmet: Ekoloka ekonomija
Tema: Meunarodne ekoloke konvencije
Student: Profesor: Mladen Pandi Doc.dr Zoran Luki
Maj 2012 SADRAJ
Uvod
......................................................................................................................
31.0. Istorijski pegled Meunarodnih konvencija o zatiti ivotne
sredine...................... 42.0. tokholmska konvencija
.......................................................................................
53.0. Beka konvencija o zatiti ozona
............................................................................74.1.
Opte obaveze
..............................................................................................74.2.
Istraivanje i sistemsko osmatranje
..............................................................84.3.
Saradnja u pravnoj, naunoj i strunoj
oblasti...............................................94.0.
Konvencija UN-a o zatiti ivotne sredine u Rio de eneiru
...................................95.1. Naela konvencije
....................................................................................
105.0. Agenda 21
.............................................................................................................125.1.
Zatita atmosfere
.......................................................................................125.1.1.
Stimulisanje odrivog razvoja
.........................................................125.1.2.
Sprijeavanje unitavanja
ozona.....................................................145.1.3.
Prekogranino zagaenje atmosfere
..............................................155.2. Ouvanje
biodiverziteta
..............................................................................165.3.
Zatita vodnih resursa, kvalitet voda i akvatinih ekosistema
...................175.4. Borba protiv gubljenja uma
.......................................................................186.0.
Konvencija o biodiverzitetu .....................
..............................................................197.0.
Kyoto protokol
.......................................................................................................
208.0. Zakoni u Republici srpskoj
.....................................................................................
228.1. Zakon o zatiti ivotne sredine
...................................................................
228.2. Zakon o zatiti vazduha
.............................................................................
238.3. Zakon o otpadu
..........................................................................................
238.4. Zakon o vodama
.........................................................................................
24Zakljuak
.............................................................................................................
26Literatura
......................................................................................................
27
UVOD
Od nastanka planete Zemlje prije 6,5 milijardi godina pa do dan
danas postoje razni prirodni naini zagaenja prirode i
biodiverziteta. Vulkanske erupcije, prirodno izazvani umski poari i
sl. su uticali na biodiverzitet ali ti prirodni zagaivai generalno
nisu mogli da utiu u velikim koliinama na zagaenje i degradaciju
jer planeta Zemlja ima prirodne odbrambene sisteme, tj. mogunost
samopreiavanja vazduha, atmosvere, vode, zemljita itd.Antropogeni
faktori (djelovanje ovjeka) su mnogo promjenili prirodni balans u
ekosistemu! ovjek je svojim djelovanjem, nainom ivota i
iskoritavanjem prirodnih resursa znaajno uticao na naruavanje i
degradaciju ivotne sredine. [footnoteRef:1] [1: Nedovi B. Ekologija
ivotne sredine, Banja Luka, 2008.]
U toku istorije ovjek svojim djelovanjem nije u velikim
koliinama uticao na zagaenje biodiverziteta i ekositema, sve do
pojave industrijske revolucije u XVIII vijeku. Pojavom parne maine,
uvoenjem mehanizacije u proizvodnju, gradnjom industrijskih
postrojenja, iskoritavanjem fosilnih goriva (uglja i nafte),
razvojem automobilske i avio industrije, vojne industrije, voenje
ratova, poveanom emisijom tetnih gasova iz industrijskih
postrojenja, upotrebom pesticida, isputanjem otpadnih voda, krenjem
uma, nagomilavanjem industrijskog otpara i sl. ovjek je trajno
degradirao bidoiverzitet i svoju zivotnu sredinu.Ozonske rupe,
zageenje vazduha, degradacija zemljita, zagaenje voda i kisele kie
su samo od nekih problema sa kojima se ovjek i planeta Zemlja
susreu u XXI vijeku.Da bi se sprijeilo daljnje degradiranje planete
Zemlje, biodiverziteta i ivotne sredine svih ivih bia, ovjek je
morao da napravi mjere kojima bi se se znatno smanjilo daljnje
unitavanje, zatita biodiverziteta i ivotne sredine.U periodu
poslije Drugog svjetskog rata, ovjeanstvo je shvatilo koliku je
tetu nanijelo antropogeno djelovanje, a slike planete Zemlje kao
plavog zamoreta iz 1968.godine koje su napravili lanovi posade
Apola 8 su u mnogome probudile svijest ovjeanstva o vanosti zatite
ivotne sredine.1968.godine na Generalnoj skuptini Ujedinjenih
nacije se prvi put raspravlja o globalnim problemima zatite ivotne
sredine.Nakon prve rasprave u Ujedinjenim nacijama o globalnim
problemima zatite ivotne sredine 1968.godine pa do dan danas odran
je veliki broj meunarodnih ekolokih konvencija o zatiti ivotne
sredine.
1.0 ISTORIJSKI PREGLED MEUNARODNIH KONVENCIJA O ATITI IVOTNE
SREDINE [footnoteRef:2] [2:
http://www.dadalos.org/nachhaltigkeit_hr/grundkurs_4/umweltpolitik.htm]
1968- Generalna skuptina Ujedinjenih nacija prvi put raspravlja
o globalnim problemima zatite ivotne okoline.1972- U tokholmu se na
inicijativu SAD-a i skandinavskih zemalja odravaKonferencija o
ljudskoj okolini(ECO I). Ova Konferencije preporuuje stvaranje
svjetskog programa Ujedinjenih nacija o zatiti ivotne sredine. 15.
decembra Opta skuptina UN-a usvaja program:United Nations
Environment Programme(UNEP).
1979- Prva svjetska konferencija o klimiu enevi:usvojen je
svjetski klimatski program(WCP)1985- Beka konvencija o zatiti
ozonskog omotaa1987- Potpisan Montrealski sporazum koji predvia
postepeni prekid proizvodnje materija tetnih po ozonski omota1992-
Konferencija o zatiti ivotnesredinei razvoju u Riu de
Janeiru(United Nations Conference on Environment and Development
-UNED, "EarthSummit")1992- Konvencija o biodiverzitetu u Riu de
Janeiru1995- Konferencija o klimi u Berlinu1995- EU donosi
strategiju emisije CO2 u saobraaju1996- Konferencija o klimatskim
promjenama u enevi1997- Kyoto protokol1999- Konferencija o
klimatskim promjenamau Buenos Airesu2000- Konferencija o klimatskim
promjenama u Bonnu2002- Konferencija o klimatskim promjenama u Nju
Delhiju2011- Konferencija o klimatskim promjenama u Durbanu
2.0 TOKHOLMSKA KONFERENCIJA [footnoteRef:3] [3:
http://www.unep.org/Documents.Multilingual/Default.asp?documentid=97&articleid=1503]
U eri opteg buenja svijesti o potrebi zatite okoline koje je
nastupilo krajem ezdesetih i poetkom sedamdesetih godina prolog
vijeka, Ujedinjene nacije su 1972.godine sazvale Konferenciju o
ovjekovoj okolini koja je bila odrava u vedskom glavnom gradu
tokholmu.Konferencija je odrana od 5 do 16 juna 1972. godine a
razmjere opte zabrinustosti za ovjekovu okolinu pokazao je velik
odaziv svjetskih drava. Konferenciji su prisustvovali predstavnici
113 drava te brojnih meunarodnih organizacija, pa je to bila najvea
konferencija UN-a do tad odrana.Na tokholmskoj deklaraciji je
usvojena:1. Deklaracija o ovjekovoj okolini koja se sastojala od 26
naela za zatitu, ouvanje i poboljanje ovjekove okoline2. Akcijski
program koji je sadravao 109 konkretnih preporuka za draveNaelima i
preporukama tokholmske deklaracije istaknuta je opta dunost drava
da tite okolinu te dunost da ne uzrokuju tetu okolini drugih drava.
Na konferenciji je takoe istaknuta potreba saradnje drava u
primjeni postojeih meunarodnih ugovora posveenih zatiti okoline te
izradi novih ugovora kojima e biti obuhvaeni svi izvori i nalini
oneienja okoline.Naela tokholmske deklaracije su:1. ovjek ima
temeljno pravo na slobodu, jednakost i adekvate uslove ivota, u
normalnom okruenju koji omoguuje dostojan ivot i blagostanje. ovjek
snosi odgovornost zatite i poboljanja okoline za sadanje i budue
generacije.2. Prirodni resursi na zemlji, ukljuujui zrak, vodu,
zemlju, biljni i ivotinjski svijet moraju se uvati u korist
sadanjih i buduih generacija putem paljivog planiranja i
upravljanja, prema potrebi.3. Zemljin potencijal za proizvodnju
vitalnih obnovljivih izvora mora se odravati i, gdje god je to
mogue, obnavljati ili poboljavati.4. ovjek ima posebnu odgovornost
za ouvanje i mudro upravljanje divljim ivotinjskim svijetom i
njegovim stanitem, koje je sada ozbiljno ugroeno. Biodivezitet,
ukljuujui biljni i ivotinjski svijet, mora dobiti znaaj u
planiranju budueg privrednog razvoja.5. Neobnovljivi izvori na
zemlji moraju biti koriteni na takav nain da se zatite od opasnosti
da budu trajno iscrpljeni.6. Isputanje toksinih supstanci ili
drugih supstanci koje oslobaaju toplotu u tim koliinama koji bi
premaili kapacitet okoline, mora biti zaustavljeno kako bi se
osigurao prestanak degradacija ekosistema.7. Drave moraju preduzeti
sve mogue korake kako bi se sprijeilo oneienje mora od supstanci
koje su opasne za ljudsko zdravlje, koje e ugroziti biodiverzitet i
ekosistema mora .8. Privredni i drutveni razvoj je bitan za
osiguranje povoljne ovjekove ivotne i radne sredine i za stvaranje
uslova na Zemlji koje su potrebne za poboljanje kvaliteta ivota.9.
Nedostaci okoline koji su pogodni za nastanke prirodnih katastrofa
predstavljaju teke probleme i mogu se najbolje otkloniti prenosom
finansijskih sredstava i tehnoloke pomoi kao podrka naporima
zemalja koje su izloene takvim rizicima.10. Za zemlje u razvoju,
stabilnosti cijena osnovnih roba i sirovina su bitne za upravljanje
okolinom, budui da se ekonomski faktori, kao i ekoloki procesi
moraju uzeti u obzir.11. Politike zatite okoline svih drava treba
unaprijediti, a ne negativno utjecati na sadanje ili budui razvojni
potencijal u zemljama u razvoju. Drava i meunarodne organizacije
trebaju preduzeti odgovarajue mjere s ciljem postizanja dogovora o
moguim nacionalnim i meunarodnim privrednim posljedicama koje
proizlaze iz primjene mjera zatite okoline.12. Resursi trebaju biti
dostupni za ouvanje i poboljanje okoline, uzimajui u obzir
okolnosti i posebne zahtjeve zemalja u razvoju i bilo koje trokove
koji mogu proizilaziti iz zatite okoline.13. Kako bi se postiglo
racionalno upravljanje resursima a time i poboljanje okoline, drave
bi trebale usvojiti integrisani i koordinisani pristup njihovom
planiranju razvoja kako bi se osiguralo da je razvoj u skladu sa
potrebom zatite i poboljanja okoline za dobrobit svih
stanovnika.14. Racionalno planiranje predstavlja osnovni alat za
usklaivanje sukoba izmeu potreba razvoja i potreba da se zatiti i
pobolja okolina.15. Planiranje mora biti promjenjeno na ljudska
naseljavanja i urbanizaciju s ciljem izbjegavanja tetnih uticaja na
okolinu i dobijanje maksimalne socijalne, ekonomske i ekoloke
koristi za sve.16. Demografska politika treba da bude promjenjena
od strabe Vlade na onim podrujima gdje se smatra da e prekobrojna
populacija imati negativne uticaje na okolinu.17. Odgovarajuim
dravnim institucijama moraju biti povjereni zadaci planiranja i
upravljanje ekolokim resursima s ciljem poboljanja kvalitete
okoline.18. Nauka i tehnologija, kao dio njihovog doprinosa
privrednom i drutvenom razvoju, moraju se primijeniti na
identifikaciju, izbjegavanje i kontrolu rizika za okolinu i
rjeavanje ekolokih problema za optu doobrobit ovjeanstva. 19.
Obrazovanje svih uzrasnih grupa o zatiti okoline je neophodno kako
bi se proitili temelji za odgovorno ponaanje pojedinca, preduzea i
zajednice u zatiti i poboljanju okoline.Takoe je bitno da mediji
vre kampanje i da podignu svijest svih ljudi o znaaju ouvanja
okoline.20. Nauno istraivanje i razvoj u kontekstu ekolokih
problema, kako na nacionalnom, tako i na globalnom nivou, moraju
podizati svijest ljudi o zatiti okoline u svim zemljama, naroito u
zemljama u razvoju.Potrebno je omoguiti slobodan protok naunih
informacija, razmjena iskustava kako bi se olakalo rjeavanje
problema zatite okoline. Ekoloke tehnologije trebaju biti dostupne
zemljama u razvoju i da podstaknu njihovu iroku upotrebu. 21. U
skladu sa Poveljom Ujedinjenih nacija i naelima meunarodnog prava,
drave imaju suvereno pravo da iskoritavaju svoje resurse u skladu
sa vlastitom politikom zatite okoline, te su odgovorne da
aktivnosti eksploatacije resursa ne uzrokuju tetu na okolinu.22.
Drave e saraivati kako bi daljnji razvoj meunarodnog prava u vezi
odgovornost i naknadu za rtve zagaenja okoline i ostalih oteenja
uzrokovanih aktivnosti u okviru nadlenosti ili kontrole takvih
drava.23. Ne dovodei u pitanje kriterijume koji mogu biti
dogovoreni od strane meunarodne zajednice ili standarda koji e
morati biti odreeni nacionalno, bie neophodno u svim sluajevima
uzimati u obzir sistem vrijednosti koji preovladava u svakoj
zemlji.24. Meunarodna pitanja o zatiti i unapreenju okoline treba
postupati u duhu saradnje sa svim zemljama.25. Drave su dune
osigurati da meunarodne organizacije djeluju koordinisano,
uinkovito i da imaju dinaminu ulogu za zatitu i unapreenje
okoline26. ovjek i njegova okolina moraju biti poteeni uticaja
nuklearnog oruja i svih drugih sredstava za masovno unitenje.Drave
moraju nastojati postii brz dogovor na uklanjanje i potpunom
unitenju takvog oruja.Naalost, naela tokholmske konferencije nisu
bila bila obavezna. tokholmska konferencija, iako na njoj nije
usvojen meunarodni ugovor, uspjela je stvoriti novu kolektivnu
atmosferu saradnje izmeu drava i bila prvi ozbiljan korak u
izgradnji meunarodnog prava o zatiti okoline.
3.0 BEKA KONVENCIJA O ZATITI OZONSKOG OMOTAA [footnoteRef:4] [4:
http://www.greenhome.co.me/fajlovi/greenhome/attach_fajlovi/lat/projekti/zeleni-resursni-centar/2011/10/pdf/Becka_konvencija_o_zastiti_ozonskog_omotaca.pdf]
1985 godine je otkrivena ozonska rupa iznad Antarktika i
objavljivanje tog podatka je izazvalo veliku reakciju u svijetu.
Ujedinjene nacije su hitno reagovale i 22.marta 1985 godine je
odrana konferencija o Zatiti ozonskog omotaa u Beu. Ozonski omota
oznaava omota ozona u atmosferi iznad planetarnog graninog sloja.
tetne posljedice za ozonski omota oznaavaju promjene u fizikoj
sredini i biosferi, ukljuujui promjene klime, koje imaju znatne
tetne posljedice za ljudsko zdravlje odnosno sastav,
prilagodljivost i produktivnost prirodnih i umjetnih ekosistema,
ili materijala korisnih za ovjeanstvo. Podsjeajui na znaajne
odredbe Deklaracije koja je donesena na konferenciji, Ujedinjenih
nacija o ivotnoj okolini, a posebno na principu br. 21, koji glasi
da Drave imaju, u skladu s Poveljom UN i principima meunarodnog
prava, suvereno pravo da eksploatiu vlastita bogatstva u skladu sa
svojom politikom o zatiti ivotne sredine te odgovornost da
osiguraju aktivnosti koje se provode u okviru njihove jurisdikcije
i kontrole ne nanose tetu ivotnoj okolini drugih drava ili podruja
koja ne potpadaju pod njihovu nacionalnu jurisdikciju. Uzimajui u
obzir okolnosti i posebne zahtjeve zemalja u razvoju, imajui na umu
rad i studije koje se obavljaju u okviru meunarodnih i nacionalnih
organizacija, a posebno Svjetski akcioni plan o ozonskom omotau u
okviru programa UN za ivotnu okolinu, imajui na umu i mjere opreza
za zatitu ozonskog omotaa koje se ve preduzimaju na nacionalnom i
meunarodnom planu, svjesne i potrebe daljnjeg istraivanja i
sistematskog osmatranja radi razvijanja znanstvenih spoznaja o
ozonskom omotau i moguim negativnim posljedicama koje njegova
promjena moe imati. Odlune da zatite zdravlje ovjeka i ivotnu
okolinu od tetnih efekata koji su posljedica modifikacije ozonskog
omotaa, lanice na Bekoj konferenciji dogovorile su sledee:
3.1 Opte obaveze1. Strane preduzimaju odgovarajue mjere u skladu
sa odredbama ove konvencije i onih vaeih protokola iji su
potpisnici radi zatite ljudskog zdravlja i ivotne okoline od tetnih
posljedica do kojih dolazi ili moe doi od aktivnosti ovjeka koje
modifikuju , ili vjerovatno mogu modifikovati ozonski omota. 2. U
tom cilju strane, u skladu sa raspoloivim sredstvima i mogunostima:
sarauju tako to e sistematski osmatrati, istraivati i razmjenjivati
informacije radi boljeg razumjevanja i procjene posljedica koje
aktivnosti ovjeka imaju na ozonski omota te posljedica to ih
promjene u ozonskom omotau imaju na ljudsko zdravlje i ivotnu
okolinu. usvajaju odgovarajue zakonske i administrativne mjere i
sarauju pri usklaivanju odgovarajuih politika u vezi s kontrolom,
ograniavanjem, smanjivanjem ili sprijeavanjem aktivnosti ovjeka
koje su pod njihovom jurisdikcijim ili kontrolom , ako se utvrdi da
takve aktivnosti imaju ili mogu imati tetne posljedice zbog
promjena ili moguih promjena u ozonskom omotau, sarauju pri izradi
usklaenih mjera, procedura i standarda za provedbu ove konvencije
radi usvajanja protokola i priloga, sarauju sa nadlenim meunarodnim
tijelima radi uspjene provedbe ove konvencije i protokola iji su
potpisnici
3.2 Istraivanje i sistematsko osmatranje
1. Strane se obvezuju da, ako je pogodno, ponu i sarauju
direktno ili preko nadlenih meunarodnih tijela, u istraivakome i
naunom utvrivanju: fizikih i hemijskih procesa koji mogu uticati na
ozonski omota, ljudskog zdravlja i ostalih biolokih efekata koji se
javljaju kao posljedica promjena u ozonskom omotau, posebno onih
koji nastaju zbog promjena u ultraljubiastom sunevom zraenju a
imaju bioloki efekt (UV-B), klimatskih efekata koji se javljaju kao
posljedica promjena u ozonskom omotau, efekata koji se javljaju kao
posljedica promjena u ozonskom omotau i odgovarajuih promjena u
UV-B zraenju na prirodne i vjetake materijale koji su korisni za
ovjeanstvo, supatancija, primjena procesa i aktivnosti koje mogu
utiecati na ozonski omota te njihov ukupni efekt, alternativnih
supstanci i tehnologija, 2. Strane se obavezuju da, ako je
potrebno, unaprijede ili ustanove direktno ili preko nadlenih
meunarodnih tijela, uzimajui u potpunosti u obzir nacionalno
zakonodavstvo i odgovarajue aktivnosti koje se poduzimaju na
nacionalnom i meunarodnom nivou, zajednike ili dopunske programe za
sistematsko osmatranje stanja ozonskog omotaa i ostalih
odgovarajuih parametara.3. Strane se obavezuju da redovno i aurno
sarauju, direktno ili preko meunarodnih tijela, pri radovnom ili
povremenom skupljanju, kontroli i prenoenju podataka do kojih se
dolo istraivanjem i osmatranjem, u okviru odgovarajuih meunarodnih
informacijskih centara.
3.3 Saradnja i pravnoj, naunoj i strunoj oblasti
1. Strane e poticati i omoguiti laku razmjenu naunih, strunih,
drutveno ekonomskih, trgovinskih i pravnih informaciuja koje su
vane za konvenciju, te e se informacije dostavljati tijelima to ih
utvrde same strane. Svako takvo tijelo koje primi takvu inforamciju
smatrae da je povjerljivog karaktera i treba osigurati da se takva
informacija ne otkrije i povjerljivost prije nego to se ta
informacija dostavi svim ostalim stranama. 2. Strane e saraivati ,
u skladu sa svojim nacionalnim zakonima , propisima i praksom, a
uzimajui u obzir posebno potrebe zemalja u razvoju, pri
unapreivanju razvoja, transfera tehnologije i znanja direktno ili
preko nadlenih meunarodnih tijela. Ta e se saradnja provoditi
posebno na temelju. osiguravanja uslova da druge strane lake steknu
alternativne tehnologije, obavjetava o alternativnim tehnologijama
i opremi, te osiguravanja posebnih prirunika ili vodia s tim u
vezi, osiguravanju potrebne opreme i olakica za provedbu
istraivanja i sistematskih osmatranja , odgovarajueg obrazovanja
znanstvenog i strunog osoblja
4.0 KONVENCIJA UJEDINJENIH NACIJA O ZATITI IVOTNE SREDINE U RIU
DE ENEIRU [footnoteRef:5] [5:
http://unfccc.int/resource/docs/convkp/conveng.pdf]
Konferencija Ujedinjenih nacija o zatiti ivotne sredine i
razvoju (UNCED), odrzana od 3-14 juna 1992 godine u Rio de aneiru
(Brazil) i bila je najvea od svih ikad odranih konferencija
Ujedinjenijh nacija. Prisustvovalo je blizu 10.000 zvaninih
predstavnika iz oko 150 zemalja, ukljuujui i 116 nacionalnih
politikih lidera. Paralelno deavanje - konferencija namjenjena
nevladinim organizacijama, privukla je jos vie uesnika.
Konferenciju je pratilo preko 7.000 predstavnika sedme sile. Cilj
ove konferencije je bio da se emisija tetnih gasova u atmosferu do
2000.godine smanji i dovede na nivo emisije iz 1990. godine. Zemlje
uesnice, su konstatovale injenice da ljudske aktivnosti znatno
poveavaju emisiju tetnih gasova i stvaranje efekta staklene bate,
da e emitovanje tih tetnih gasova rezultirati globalnim
zagrijavanjem zemljine povrine i atmosvere to e neminovno uticati
na kompletan ekosistem i ovjeanstvo. Zemlje uesnice konferencije su
takoe konstatovale da najvee emitovanje tetnih gasova dolazi iz
razvijenim zemalja, i da e zemlje u razvoju poveavati emisiju
tetnih gasova da bi poveale svoj ekonomski i industrijski rast.
4.1 Naela kovencije [footnoteRef:6] [6:
http://www.unep.org/Documents.Multilingual/Default.asp?documentid=78&articleid=1163]
Ljudska bia su u sreditu brige za odrivi razvoj. Ljudska bia
imaju pravo na zdrav i produktivan ivot u harmoniji sa prirodom.
Drave imaju, sa poveljom Ujedinjenih nacija i sa principima
meunarodnog prava, suvereno pravo da eksploatiu svoje prirodne
resurse, u skladu sa vlastitom razvojnom politikom, i imaju
odgovornost da osiguraju u okviru njihove nadlenosti da kontroliu
da se nanosi teta okolini koje pripadaju drugim dravama. Pravo na
razvoj mora biti ispunjen kako bi se zatitila okolina za potrebe
sadanjih i buduih generacija. Da bi se postigao odrivi razvoj,
zatita okoline je sastavni dio razvojnog procesa, i ne moe se
posmatrati odvojeno od njega. Svi ljudi i sve drave moraju
saraivati u iskorjenjavanima siromatva kao neophodan uslov za
odrivi razvoj, kako bi se smanjila razlika u standardu ivljenja, i
radi boljeg zadovoljavanja potreba stanovnitva. Specifina situacija
i potrebe zemalja u razvoju, posebno onih zemalja koje su slabo
razvijene i koje su najvie ekoloki ugroene, dovodi do toga da im se
mora dati poseban prioritet. Meunarodne akcije na podruju okoline i
razvoja takoe treba obratiti panju na interese i potrebe svih
zemalja. Drave trebaju da sarauju u duhu globalnog partnertstva za
ouvanje, zatitu i vraanje zdravlja i integriteta ekosistemu. S
obzitom na razliite uzroke degradacije ekosistema, drave imaju
zajedniku ogdovornost. Da bi se postigao odrivi razvoj i bolji
kvalitet ivota za sve ljude, drave trebaju smanjiti neodrive oblike
proizvodnje i potronje, te promicati odgovarajuu demografsku
politiku. Drave moraju saraivati da bi ojaaje endogeni kapacitet za
odrivi razvoj, poboljanje naunog razumjevanja kroz razmjenu naunog
i tehnolokog znanja, te jaanje razvoja, irenje i prenos
tehlologije, ukljuujui nove i inovativne tehnologije. Pitanje
okoline se najbolje rijeava uz uee svih zabrinutih graana, na
odgovarajuem nivou. Na nacionalnom nivou, svaki pojedinac bi trebao
da ima odgovarajui pristup informacijama vezanih za okolinu,
ukljuujui opasne materijale i akitivnosti u svim zajednicama i
priliku za uestvovanje u donoenju odluka. Drave e donijeti
uinkovite zakone o ouvanju okoline, standardne za zatitu okoline, i
upravljanje ciljevima i prioritetima bi trebalo da se odrazi na
zatitu okoline. Drave trebaju saraivati na promociji podrke i
otvoren meunarodni ekonomski sistem koji e dovesti do ekonomskog
rasta i rasta odrivog razvoja. Drave trebaju da donesu zakone o
odgovornosti i naknadi za rtve oneienja i drugih vrsta degradacije
okoline. Drave trebaju saraivati da sprijee prenos tetnih materija
koje uzrokuju degradaciju okoline u druge drave . U cilju zatite
okoline, drave moraju da donesu mjere opreza prema svojim
mogunostima. Nacionalne vlasti treba da promoviu upotrebu
ekonsomskih instrumenata uzimajui u obzir pristup da oneiiva treba
snositi trokove oneienja. Procjene uticaja na okolinu, kao
nacionalni instrument, moraju se preduzeti za predloene aktivnosti
za koje se vjeruje da e imati znaajan negativani uticaj na okolinu.
Drave moraju obavjestiti druge drave u sluaju prirodnih nepogoda i
drugih hitih sluajeva ako se smatra da e proizvesti negativne
uticaje na okolinu tih drava. ene imaju kljunu ulogu u upravljanu
okolinom. Njihovo puno sudjelovanje je neophodno za postizanje
odrivog razvoja. Drave su dune da pravovremeno obavjeste svim
relevantnim informacijama drave koje su pod moguim uticajem
prekograninih negativnih uticaja na okolinu. Kreativnost, hrabrost
i ideje mladih ljudi u cijelom svijetu trebaju biti mobilizovani
kako bi stvorili globalno partnertstvo za osiguranje boljeg odrivog
razvoja i osigurali bolju budunost za sve.Domorodako stanovnitvo i
druge lokalne zajednice imaju vanu ulogu u upravljanju okolinom
zbog njihovog znanja i tradicionalnih praksi.Drave bi trebale
podravati njihov identitet, kulturu i interese i omoguiti njihovo
uinkoviti uee u ostvarenju odrivog razvoja. Okolina i prirodno
bogatstvo ljudi koji su pod okupacijom moraju biti zatienja. Ratovi
destruktivno djeluju na odrivi razvoj. Drava mora da potuje
meunarodna prava i zatitu okoline dok traju oruani sukobi. Mir,
razvoj i zatita okoline su meuzavisni i nedjeljivi. Drave e rijeiti
sve sporove u vezi zatite okoline mirnim putem i potujui pravila
koja su u skladu sa poveljom Ujedinjenih nacija. Drave i svi ljudi
e saraivati u partnertstvu i u dobroj vjeri da bi se ispunila naela
donesena u ovoj Deklaraciji, daljni razvoj meunarodnog prava i
odrivog razvoja.5.0 AGENDA 21 [footnoteRef:7] [7:
http://waste-environment.vin.bg.ac.rs/docu/agenda_21.pdf]
Jedan od kljunih dokumenata usvojenih na samitu u Rio de Zaneiru
je Agenda 21 - deklaracija o namjerama i obavezivanje na odrivi
razvoj u 21. vijeku. Na oko 500 stranica nalazi se 40 poglavlja -
od teme siromatva, zatite atmosfere, uma, vodenih resursa, preko
zdravstva, poljoprivrede, ekoloki zdravog upravljanja
biotehnologijom do pitanja odlaganja otpada. Novitet u odnosu na
druge dokumente Ujedinjenih nacija predstavlja izriito priznavanje
uloga "bitnih grupacija", kao sto su ene, djeca i omladina,
poljoprivrednici i preduzetnici. Od 1992. godine, pa nadalje,
Ujedinjenih nacije su poele da sve vie raunaju na ulogu ovih
grupacija u svojim programima, za razliku od prethodne prakse koja
je iskljuivala sve aktere osim nacionalnih vlada i nekoliko
favorizovanih posmatrakih organizacija. "Agenda 21" obradjuje
najtee probleme u oblasti ivotne sredine sa kojima se svijet danas
sueljava i ima za cilj da taj isti svijet pripremi za izazove
21[footnoteRef:8]. vijeka. Ona odraava globalni konsenzus i visoki
stepen politike saglasnosti o neodvojivosti razvoja i ivotne
sredine. Za njeno odgovarajue ostvarivanje su najodgovornije vlade.
Nacionalne strategije, politike, planovi i programi su od
prioritetnog znaaja za njeno ostvarivanje. Meunarodna saradnja e
podravati nacionalne napore. Sistem UN u tome ima kljunu ulogu.
Medjutim, i druge meunarodne, regionalne i subregionalne
organizacije su pozvane da uestvuju u ovim naporima. iroko uee
javnosti, nevladinih organizacija i drugih grupa, treba da bude to
vie podsticano [8: Balaban M. Agenda 21- prezentacija, Univerzitet
za poslovne studije Banja Luka.]
U sledeem dijelu rada, izdvojeno je nekoliko najvanijih stavki
Agende 21 koji su posebno interesantni za nas ekologe.
5.1 Zatita atmosfere
5.1.1 Stimulisanje odrivog razvoja1. Razvoj efikasnosti i
potronje energijeCiljevi: Promovisati politike i programe ekonomski
opravdanih i po ivotnu sredinu bezbjednih energetskih sistema
(posebno novih i obnovljivih) koji e doprinjeti razvoju energetske
efikasnosti i racionalnijem korienju energije.Aktivnosti: Saraivati
u identifikovanju i razvijanju ekonomski opravdanih i po ivotnu
bezbjednih energetskih izvora; Podsticati razvoj metodologija koje
bi obezbjedile donoenje odluka koje su u skladu sa odrivim razvojem
pomou procjene uticaja na sredinu; Podsticati istraivaki rad,
razvoj, transfer i primjenu/korienje tehnologija i postupaka koji
su energetski efikasni i koji obezbjeuju bezbjedne energetske
sisteme (ukljuujui nove i obnovljive); Podsticati razvoj
institucionalnih, naunih, planskih i upravljakih kapaciteta,
posebno u zemljama u razvoju, da razvijaju, proizvode i koriste
efikasnije i manje zagaujue oblike energije; Razmotriti postojee
energetsko snabdjevanje da bi se utvrdilo kako se moe uveati uee
energetskih sistema koji ne ugroavaju ivotnu sredinu, a posebno
novih i obnovljivih energetskih sistema i ispitati i primjeniti
mjere za prevazilaenje bilo kakvih prepreka za njihov razvitak i
upotrebu; Koordinirati energetske planove regiona i podregiona i
prouiti primenljivost efikasne distribucije energije koja ne
ugroava ivotnu sredinu posebno iz novih i obnovljivih energetskih
izvora; Podsticati politike i programe koji su ekonomski opravdani
da bi se poboljala energetska efikasnost;2.
TransportCiljevi:Razviti i podsticati finansijski opravdane
politike i programe za ograniavanje, smanjenje ili kontrolu emisije
izduvnih gasova u atmosferu i drugih negativnih efekata transporta
na ivotnu sredinu, uzimajui u obzir razvojne prioritete kao i
specifine lokalne i nacionalne uslove i bezbjednosne aspekte.
Aktivnosti: Razvijati i stimulisati finansijski opravdane,
produktivnije, manje zagaujue i bezbjednije sisteme transporta,
posebno integrisanog seoskog i gradskog javnog prevoza; Olakati
transfer na meunarodnom, regionalnom, subregionalnom i nacionalnom
nivou tehnologija transporta koje su bezbjednije, efikasnije i
manje zagaujue, ukljuujui i sprovoenje odgovarajuih programa za
obuku; Pojaati prikupljanje, analiziranje i razmjenu relevantnih
informacija na relaciji ivotne sredine i transporta, sa posebnim
naglaskom na sistemsko osmatranje emisija i razvoj odgovarajuih
baza podataka; Stimulisati finansijski opravdane politike i
programe, da bi se podsticalo korienje vidova transporta koji
minimizira negativne uticaje na atmosferu; Razvijati ili
unapreivati mehanizme koji integriu planiranje transporta sa
urbanistikim i regionalnim planiranjem, u cilju smanjenja uticaja
transporta na ivotnu sredinu; Prouiti, u okviru Ujedinjenih nacija
i drugih meunarodnih foruma mogunost odravanja regionalnih
konferencija o transportu i ivotnoj sredini. 3. Industrijski
razvojCiljevi:Stimulisati industrijski razvoj koji e prouzrokovati
minimalne negativne uticaje na atmosferu kroz poveanje efikasnosti
u procesu proizvodnje i potronje po pitanju korienja prirodnih
resursa i sirovina i razvoj nezagaujuih i za sredinu zdravih
tehnologija. Aktivnosti: Procjenjivati i stimulisati finansijski
opravdane politike, programe i tehnologije koji bi minimizirali
industrijsko zagaivanje i negativne uticaje na atmosferu;
Stimulisati industriju da povea i ojaa svoje kapacitete za razvoj
tehnologija, proizvoda i procesa koji su bezbjedni, manje zagauju i
efikasnije koriste sve resurse i sirovine, ukljuujui energiju;
Saraivati u razvoju i transferu takvih industrijskih tehnologija i
razvoju kapaciteta za upravljanje i korienje tehnologija;
Razvijati, poboljavati i vriti procene uticaja na ivotnu sredinu
radi podsticanja odrivog industrijskog razvoja; Podsticati efikasno
korienje sirovina i resursa, uzimajui u obzir vijek trajanja
proizvoda, u namjeri da se ostvari ekonominije korienje resursa sa
to manje proizvedenog otpada
5.1.2 Sprijeavanje unitavanja ozonaCiljevi: Realizovati ciljeve
Beke Konvencije i Montrealskog Protokola i prateih amandmana iz
1990. godine, uzimajui u obzir specijalne potrebe i uslove zemalja
u razvoju i podsticati tehnologije i prirodne proizvode koji
smanjuju potranju za materijama koje unitavaju ozonski omota;
Razviti strategije koje imaju za cilj da ublae negativne efekte
ultravioletnog zraenja koje dopire do povrine zemlje kao posledica
unitavanja i modifikacije ozonskog omotaa stratosfere. Aktivnosti:
Prihvatiti Montrealski Protokol i njegove amandmane iz 1990.
godine; pruiti doprinos beko/montrealskom i multilateralnom
ozonskom fondu; i doprinjeti sprovoenju Montrealskog Protokola i
njegovih mehanizama, ukljuujui omoguavanje stvaranja uslova za
zamenu CFC i drugih materija koje unitavaju ozon. Olakati transfer
odgovarajuih tehnologija u zemlje u razvoju da bi im se omoguilo da
ispune obaveze iz Protokola; Podrati dalje irenje Globalnog sistema
za osmatranje ozona (GOOS) ime bi se olakalo, kroz bilateralno i
multilateralno finansiranje, uvoenje i rad dodatnih stanica za
sistemsko osmatranje, posebno u tropskom pojasu u junoj hemisferi;
Aktivno uestvovati u kontinuiranoj procjeni naunih informacija i
efekata na zdravlje i ivotnu sredinu, kao i tehnoloko-ekonomskih
implikacija unitavanja stratosferskog ozona; razmotriti dalje
akcije koje se pokazuju opravdanim i izvodljivim na bazi ovih
procena; Na osnovu rezultata naunih istraivanja o efektima poveanog
ultravioletnog zraenja koje dopire do povrine zemlje, razmotriti
preduzimanje odgovarajuih sanacionih mjera u oblasti zdravstvne
zatite, poljoprivrede i zatite mora; Zameniti CFC i druge materije
koje unitavaju ozon, shodno Montrealskom Protokolu, uzimajui u
obzir da se pogodnost zamjene mora procjeniti u potpunosti a ne
samo na osnovu njenog doprinosa u rjeavanju jednog problema ivotne
sredine.
5.1.3 Prekogranino zagaivanje atmosfereCiljevi: Razviti i
primjeniti kontrolu zagaivanja i tehnologije mjerenja zagaivanja
vazduha iz stacioniranih i pokretnih izvora i razviti alternativne
tehnologije koji ne ugroavaju ivotnu sredinu; Sistematski pratiti i
ocjenjivati izvore i obim prekograninog zagaivanja vazduha; Pojaati
mogunosti mjerenja, modeliranja i procjene uticaja prekograninog
zagaenja vazduha kroz razmenu informacija i obuavanje eksperata;
Razviti mogunosti za procjenu i ublaavanje prekograninog zagaivanja
vazduha koje je rezultat industrijskih i nuklearnih havarija,
prirodnih nepogoda i namjernih ili sluajnih unitavanja prirodnih
resursa; Podsticati osnivanje novih i sprovoenje postojeih
regionalnih sporazuma za ograniavanje prekograninog zagaivanja
vazduha; Razvijati strategije koje imaju za cilj smanjenje emisija
(gasova) koji izazivaju prekogranino zagaivanje vazduha i pratee
efekte. Aktivnosti: Ustanoviti i pojaati regionalne sporazume za
kontrolu i saradnju na polju prekograninog zagaivanja vazduha;
Ustanoviti ili ojaati sisteme i odgovarajue mehanizme za rano
upozoravanje o prekograninom zagaenju vazduha koje je rezultat
industrijskih nesrea i prirodnih nepogoda, namernog ili sluajnog
unitavanja prirodnih resursa; Olakati mogunosti za obuku i razmjenu
podataka, informacija i nacionalnih i regionalnih iskustava;
Saraivati, na regionalnoj, multilateralnoj i bilateralnoj osnovi,
po pitanju procjenjivanja prekograninog zagaivanja vazduha, i
izraditi i primjeniti programe za identifikovanje specifinih akcija
u cilju smanjenja atmosferskih emisija, uzimajui u obzir njihove
efekte na ivotnu sredinu, ekonomske, drutvene i druge
posljedice.
5.2 Ouvanje biodiverzitetaCiljevi: Uiniti maksimalan napor da
Konvencija o Biolokom diverzitetu stupi na snagu to je prije mogue,
uz to je mogue ire uee svih medjunarodnih i nacionalnih subjekata;
Razviti nacionalne strategije za ouvanje bioloke raznovrsnosti i
nesmetano korienje biolokih resursa; Integrisati strategije za
ouvanje bioloke raznovrsnosti i odrivog korienja biolokih resursa u
strategije nacionalnog razvoja i/ili planova; Preduzeti odgovarajue
mere za pravednu i jednaku podelu koristi koje proistiu iz
istraivanja i razvoja kao i korienja biolokih i genetikih resursa,
ukljuujui i biotehnologiju, izmedju (zemalja) izvora ovih resursa i
onih koji ih koriste; Obaviti prema potrebi istraivanja u zemlji
koja se odnose na ouvanje bioloke raznolikosti i odrivog korienja
biolokih resursa, ukljuujui analize relevantnih trokova i koristi,
sa posebnim osvrtom na socio-ekonomske aspekte; Davati redovno
aurirane svjetske izvjetaje o biodiverzitetu koji se zasnivaju na
nacionalnoj proceni; Priznati i negovati tradicionalne metode i
znanja starosedelaca i njihovih zajednica, naglaavajui posebnu
ulogu ena, znaajnu za ouvanje bioloke raznolikosti i odrivo
korienje biolokih resursa, i obezbjediti mogunost za uee tih grupa
u ekonomskim i komercijalnim koristima koje proistiu iz upotrebe
tradicionalnih metoda i znanja; Primeniti mehanizme za poboljanje,
proizvodnju, razvoj i nesmetano korienje biotehnologije i njenog
bezbjednog transfera, posebno u zemlje u razvoju, vodei rauna o
potencijalnom doprinosu biotehnologije ouvanju bioloke raznolikosti
i nesmetanom korienju biolokih resursa; Stimulisati iru
medjunarodnu i regionalnu saradnju u unapredjivanju naunog i
ekonomskog razumjevanja vanosti bioloke raznovrsnosti i njenih
funkcija u ekosistemima; Razvijati mjere i aranmane za primenu
prava zemalja porekla genetikih resursa ili zemalja koje obezbeuju
genetike resurse, kako je to definisano u Konvenciji o biolokom
diverzitetu, posebno zemalja u razvoju, da uivaju koristi
biotehnolokog razvoja i komercijalne upotrebe proizvoda koji
proizilaze iz takvih resursa
Aktivnosti: Aktivnosti vezane za upravljanje; Unapreivanje
informatike osnove; Meunarodna i regionalna saradnja i
koordinacija.
5.3 Zatita vodnih resursa, kvalitet voda i akvatinih
ekosistemaCiljevi: Odravanje integriteta ekosistema shodno
principima uvanja akvatinih (vodenih) ekosistema, ukljuujui ive
izvore, i njihova efikasna zatita od bilo kog oblika degradacije na
bazi slivova; Zatita zdravlja ljudi ukljuujui obezbjeivanje
snabdjevenosti sigurnom vodom za pie i kontrolu vektora zaraznih
bolesti u vodenim sredinama; Razvoj ljudskih resursa kao klju za
izgradnju kapaciteta i pretpostavka za sprovodljenje regulacije
kvaliteta voda. Sve zemlje, shodno svojim kapacitetima i
raspoloivim izvorima, putem bilateralne ili multilateralne
saradnje, ukljuujui Ujedinjene Nacije i druge relevantne
organizacije, mogu da postave sledee ciljeve: 1. Da identifikuju
povrinske i podzemne izvore koji se mogu unaprediti za korienje na
odrivim osnovama kao i druge velike, od vode zavisne resurse koji
se mogu unaprediti, i istovremeno da iniciraju programe za zatitu,
ouvanje i racionalno korienje ovih izvora na odrivim osnovama; 2.
Da identifikuju sve potencijalne izvore vodosnabdevanja i pripreme
eme za njihovu zatitu, ouvanje i racionalno korienje; 3. Da
iniciraju efektivne programe za prevenciju zagaenja i kontrolu
voda, zasnovane na odgovarajuoj meavini strategija redukcije
zagaenja na izvoru, analize uticaja na sredinu i primenjivih
standarda za isputanje veih pojedinanih zagaivaa i visokorizinih
"rasutih" izvora zagaenja, srazmjerno svom drutveno-ekonomskom
razvoju; 4. Da uestvuju, prema potrebi, u meunarodnim programima za
upravljanje i praenje kvaliteta vode, kao to su GEMS/WATER
(Globalni program za praenje kvaliteta voda) EMINWA/UNEP (Ekoloki
ispravno gazdovanje unutranjim vodama); regionalnim tijelom FAO za
unutranje ribarstvo, Konvencija o movarama od meunarodnog znaaja,
posebno stanita ptica movarica (Ramsarska konvencija); 5. Da smanje
do 2000-te godine uestalost oboljenja, poev sa iskorenjivanjem
drakunkuliase(zarazna glista) i onhocersiase (rijeno slepilo); 6.
Da u skladu sa kapacitetima i potrebama uspostave kvalitativne
bioloke, zdravstvene, fizike i i hemijske kriterijume za kvalitet
voda (povrinskih i podzemnih), imajui u vidu aktuelnu politiku
kvaliteta vode; 7. Da usvoje integralni pristup odrivom upravljanju
vodnim izvorima, ukljuujui zatitu akvatinih ekosistema i ivota u
njima; 8. Da postave strategije za ispravno upravljanje
ekosistemima svjee vode i odgovarajuim pri obalnim ekosistemima,
ukljuujui razmatranje ribarstva, akva kulture, panjaka,
poljoprivrednih aktivnosti i bioloke raznolikosti
Aktivnosti: Zatita i ouvanje vodnih resursa; Suzbijanje zagaenja
i kontrola voda; Razvoj i primjena istih tehnologija; Zatita
podzemnih voda; Zatita akvatinih ekosistema; Zatita akvatinog
ivota; Monitoring kvaliteta vodnih resursa i voda u koje dospjevaju
otpaci; Razvijanje nacionalnih i meunarodnih pravnih instrumenata
za zatitu kvaliteta vodnih resursa.
5.4 Borba protiv gubljenja uma- poveanje zatite, odrivog
razvoja, upravljanja i ouvanja svih uma, ozelenjavanje opustoenih
uma, poumljavanje i drugih sanacionih mjeraCiljevi: Odrati i
proiriti oblast pod umom i drveem; Pripremiti i sprovesti,
nacionalne programe i/ili planove za upravljanje, ouvanje i odriv
razvoj uma, koji treba da se integriu sa drugim vidovima korienja
zemljita; Objezbediti odrivo upravljanje i, gdje je pogodno, zatitu
postojeih i buduih umskih resursa; Odrati i poveati ekoloke,
bioloke, klimatske, socijalno-kulturne i ekonomske doprinose umskih
resursa; Olakati i podrati efikasno sprovoenje valjanih principa
koji nisu zakonski obavezujui a odnose se na globalni konsenzus o
upravljanju, konzervaciji i odrivom razvoju svih tipova uma.
Aktivnosti:Aktivnosti vezane za upravljanje Unapreivanje
informatike osnove Meunarodna i regionalna saradnja i
koordinacija
6.0 KONVENCIJA O BIODIVERZITETU [footnoteRef:9] [9:
http://www.zastita-prirode.hr/Aktivnosti-projekti-i-medunarodna-suradnja/Medunarodni-sporazumi/Konvencija-o-bioloskoj-raznolikosti-CBD]
Konvencija biodiverzitetu (Convention on Biological Diversity
CBD)je globalno prihvaen temeljni dokument za zatitu biodiverziteta
koji uspostavlja ouvanje bioloke raznolikosti kao temeljno
meunarodno naelo u zatiti prirode i zajedniku obavezu ovjeanstva.
Donesena je u Rio de Janeiru 1992. godine na Konferenciji
Ujedinjenih nacija o okolini i razvoju. Biodiverzitet je
sveukupnost svih ivih organizama koji su sastavni dijelovi ekolokih
sistema, a ukljuuje raznolikost unutar vrsta, izmeu vrsta, ivotnih
zajednica, te raznolikost izmeu ekolokih sistema. Vanost
biodiverziteta ogleda se u meuzavisnosti svih ivih organizama i
njihovog uravnoteenog djelovanja kao kljua zdravlja planeta kao
cjeline.Stranke potpisnice su se obvezale na ostvarivanje tri cilja
Konvencije:1. ouvanje sveukupnog biodiverziteta2. odrivo koritenje
komponenata biodiverziteta3. pravedna i ravnomjerna raspodjela
dobrobiti koje proizlaze iz koritenja genetskih izvoraU cilju
implementacije Konvencije na nacionalnoj, regionalnom i globalnom
nivou, Stranke potpisnice su usvojile Strateki plan Konvencije
2002.-2010. s pripadajuim ciljevima (2010 Targets).Tree izdanje
Globalnog pregleda biodiverziteta (GBO 3), koji je na temelju
nacionalnih izvjetaja drava stranaka pripremio Sekreterijat CBD-a,
pokazalo je da meunarodna zajednica nije uspjela dostii ciljeve
postavljene Konvencijom za smanjenje gubitka biodiverziteta do
2010. godine, a svi indikatori ukazuju i na poveanje pritisaka na
prirodu. Na desetom sastanku Konferencije stranaka Konvencije o
biodiverzitetu (CBD/COP-10), koji se odrao u septembru 2010. godine
u Nagoyi, Japan, usvojen je novi, desetogodinjiStrateki plan
Konvencije za razdoblje 2011.-2020., kao temeljni dokument za
usmjeravanje meunarodnih i nacionalnih aktivnosti kako bi se ouvao
biodiverzitet te se pridonijelo ostvarenju temeljna tri cilja
konvencije. Novi Strateki plan CBD-a sadri 20 ciljeva (Aichi
Biodiversity Targets) za smanjenje gubitka i pritisaka na
biodiverzitet, ouvanje biodiverziteta na svim nivoima, poboljanje i
odravanje dobrobiti/usluga koje dobijamo od biodiverziteta te
osiguranje jaanja kapaciteta.Prema lanku 6. Konvencije, kako bi
stranke bile u mogunosti implementirati ciljeve Konvencije, sve
drave stranaka trebaju izraditi strategije, planove ili programe za
ouvanje i odrivo koritenje biodiverziteta.
7.0 KYOTO PROTOKOL [footnoteRef:10] [10:
http://unfccc.int/resource/docs/convkp/kpeng.pdf]
Protokol iz Kjotauz Okvirnu konvencijuUjedinjenih nacijao
promjeniklime(engl. The Kyoto Protocol to the United Nations
Framework Convention on Climate Change) je dodatak meunarodnom
sporazumu o klimatskim promjenama, potpisan sa ciljem smanjivanja
emisijeugljen-dioksidai drugih gasova koji izazivaju efekat
staklene bate. Do sada ga je potpisalo 182 drava i vladinih
organizacija (stanje: maj 2008). Protokol je stupio na snagu16.
februara2005. godine, kada ga je ratifikovalaRusija. Drave koje su
ga ratifikovale izazivaju 61% zagaenja koje dovodi do efekta
staklene bate.Protokol je otvoren za potpisivanje ujapanskomgradu
Kjotu u organizaciji Konvencije Ujedinjenih nacija za klimatske
promjene (UNFCCC), 11. decembra1997. godine. Za njegovo stupanje na
snagu bilo je potrebno da ga ratifikuje najmanje 55 drava i da
drave koje su ratifikovale protokol ine najmanje 55% zagaivaa. To
se dogodilo 16. februara 2005. godine kada je Rusija ratifikovala
Protokol. Bosna i Hercegovina je prihvatila Kjoto protokol 16.
aprila 2007. godine. [footnoteRef:11] [11:
http://www.vladars.net/sr-SP-Cyrl/Vlada/Ministarstva/mgr/PAO/Documents/STRTEGIJA%20ZA.pdf]
Protokolom se smanjuje isputanje estgasovakoji izazivaju efekat
staklene bate: U gasove koji proizvode efekat staklene bate spadaju
ugljendioksid (CO2), metan (CH4), azotsuboksid (N2O) i industrijski
gasovi grupe HFC, PFC i sumporheksafluorid (SF6). U poslednjih
nekoliko decenija poveale su se koncentracije ovih gasova
uatmosferi zbog koritenjafosilnih gorivauindustriji,saobraajuitd.,
to je doprinijelo globalnom zagrijavanju i klimatskim
promjenama.Prema protokolu iz Kjotoa, industrijske zemlje do 2012.
godine moraju da smanje emisiju tetnih gasova u atmosferu u
prosjeku za 5 odsto ili u odnosu na nivo emisije iz 1990.godine.SAD
i Australija su meutim istupile iz protokola, Kambera uz
obrazloenje da e njegovom ratifikacijom izvoz prljave industrije
biti usmjeren ka zemljama u razvoju, a u Australiji nastati manjak
radnih mjesta, to e prema njihovom misljenju znatno ugroziti
industriju zemlje. Interesantno je meutim da prema protokolu
Australija ima pravo da za osam procenata povea nivo emisije CO2 u
odnosu na 1990. godinu. Sjedinjene Amerike Drave, najvei svjetski
zagaiva, svoje odbijanje su obrazloile injenicom da bi
ratifikovanje Kjoto protokola nanijelo tetu nacionalnoj ekonomiji,
a Vaington je zauzvrat formulisao domai plan zatite ivotne
sredine.
Slika 1. Zemlje potpisnice Kjoto protokola
8.0 ZAKONI U REPUBLICI SRPSKOJ
Ustavom Republike Srpske (lan 35) je definisano: "ovjek ima
pravo na zdravu ivotnu sredinu. Svako je, u skladu sa zakonom, duan
da u okviru svojih mogunosti titi i unapreuje ivotnu sredinu". Isto
tako, u lanu 64 se propisuje da "Republika titi i podstie:
racionalno korienje prorodnih bogatstava u cilju zatite i
poboljanja kvaliteta ivota i zatite i obnove sredine u optem
interesu ...". lanom 68 (pod 13) regulisano je da "Republika ureuje
i obezbjeuje zatitu ivotne sredine". [footnoteRef:12] [12:
http://www.vladars.net/sr-SP-Cyrl/Vlada/Ministarstva/mgr/PAO/Documents/STRTEGIJA%20ZA.pdf]
8.1 Zakon o zatiti ivotne sredine [footnoteRef:13] [13:
http://www.ippc.ba/images/stories/downloads/RS_LEGISLATION/zakon%20o%20zastiti%20zivotne%20sredine%20sl.glasnik%20rs%2029-10%20-%20izmjene%20i%20dopune.pdf]
Ovim zakonom utvruje se: Ouvanje, zatita, obnova i poboljanje
ekolokog kvaliteta i kapaciteta ivotne sredine, kao i kvaliteta
ivota Mjere i uslovi za upravljanje, ouvanje i racionalno koritenje
prirodnih resursa Okvir pravnih mjera i institucija za ouvanje,
zatitu i poboljanje zatite ivotne sredine Finansiranje aktivnosti
vezanih za ivotnu sredinu Poslovi i zadaci organa uprave
predvidjeni zakonom i podzakonskim aktima, te obaveze organa javne
upraveOvaj zakon promovie: Smanjeno koritenje, sprijeavanje
optereivanja i zagaivanja ivotne sredine, sprijeavanje naruavanja
kao i poboljanje i obnovu oteene ivotne sredine Zatitu ljudskog
zdravlja i poboljanje uslova ivotne sredine za kvalitet ivota
Ouvanje i zatitu prirodnih resursa, racionalno koritenje resursa i
takav nain privrede kojim se osigurava obnova resursa Usklaenost
drugih interesa Republike sa zahtjevima za zatitu ivotne sredine
Meunarodnu saradnju u zatiti ivotne sredine Inicijative od strane
javnosti i uee javnosti u djelatnostima koje imaju za cilj zatitu
ivotne sredine Koordinaciju privrede i integrisanog socijalnog i
ekonomskog razvoja u skladu sa zahtjevima zatite ivotne sredine
Uspostavljanje i razvoj institucija za zatitu ivotne sredine
8.2 Zakon o zatiti vazduha [footnoteRef:14] [14:
http://www.ippc.ba/images/stories/downloads/Zakon_o_vazduhu/%20%20%20.pdf]
Zakon o zatiti vazduha doneen je 2002. godine (Slubeni glasnik
RS, broj 53/02). Ovim zakonom je ureena zatita vazduha od
zagaivanja radi zatite zdravlja ljudi, klime i ivotne sredine od
tetnog uticaja zagaenog vazduha. Ovim zakonom je predvieno da se
donese republika strategija zatite vazduha s akcionim planom, radi
postizanja ciljeva zatite vazduha utvrenih ovim zakonom. Ovim
zakonom utvruje se zatita i upravljanje kvalitetom vazduha i
odreuju mjere, nain organizovanja i kontrola sprovoenja zatite i
poboljanja kvaliteta vazduha kao prirodnog dobra od opteg interesa
koje uiva posebnu zatitu.Zatita vazduha ostvaruje se:
Uspostavljanjem, odravanjem i inapreivanjem jedinstvenog sistema
uravljanja kvalitetom vazduha na teritoriji Republike Srpske
Ouvanjem i poboljanjem kvaliteta vazduha kroz utvrivanje i
ostvarivanje mjera u oblasti zatite kako bi se sprijeile ili
smanjile tetne posljedice po zdravlje ljudi ili ivotnu sredinu
Izbjegavanjem, sprijeavanjem i smanjenjem zagaenja koja utiu na
oteenje ozonskog omotaa i klimatske promjene Praenjem,
sprijeavanjem i smanjenjem zagaenja koja utiu na oteenje ozonskog
omotaa i klimatske promjene Praenjem, pribavljanjem i
procjenjivanjem odgovarajuih podataka o kvalitetu vazduha na osnovu
mjerenja i standardizovanih metoda Obezbjeivanjem dostupnih
podataka o kvalitetu vazduha Izvravanjem obaveza u skladu sa
potvrenim meunarodnim ugovorima Meunarodnom saradnjom u oblasti
zatite i poboljanja kvaliteta vazduha i osiguranjem dostupnih tih
podataka javnosti
8.3 Zakon o otpadu [footnoteRef:15] [15:
http://www.ippc.ba/images/stories/downloads/RS_LEGISLATION/zakon%20o%20upravljanju%20otpadom%20sl.%20glasnik%20rs%2053-02.pdf]
Ovim zakonom utvruju se: Sve kategorije otpada Sve vrste
djelatnosti, operacije i postrojenja u upravljanju otpadom
Odredbe ovog zakona primjenjuju se na: Otpad nastao
istraivanjem, ekstrakcijom, tretmanom i skladitenjem mineralnih
resursa i radom kamenoloma Teni otpad ivotinjski otpad i drugi
neopasni materijal prirodnog porijekla koji se moe koristiti u
poljoprivredne svrhe Odloeni eksploziv, osim ako to nije regulisano
posebnim propisomCilj zakona o upravljanju otpadom je podsticanje i
obezbjeivanje najvanijih uslova radi: Sprijeavanje nastajanja
otpada Prerada otpada za ponovnu upotrabu i reciklau Izdvajanje
sirovog materijala iz otpada i njegovo koritenje za proizvodnju
energije Sigurno odlaganje otpada
8.4 Zakon o vodama[footnoteRef:16] [16:
http://www.vladars.net/sr-SP-Cyrl/Vlada/Ministarstva/mps/Documents/Zakon%20o%20vodama.pdf]
Ovim zakonom, ureuje se nain integralnog upravljanja vodama
unutar teritorije Republike Srpske. Upravljanje vodama obuhvata
integralan pristup, i to: zatitu voda, korienje voda, zatitu od
tetnog djelovanja voda, ureenje vodotoka i drugih vodnih tijela i
javnog dobra. Ovim zakonom, ureuje se i finansiranje obavljanja
djelatnosti, organi uprave, javne slube i institucije u sektoru
voda, vodni objekti i postrojenja, i druga problematika vezana za
integralno upravljanje vodama u Republici Srpskoj. Svrha ovog
zakona je osiguranje integralnog upravljanja vodama, a naroito:
postizanja dobrog stanja voda i spreavanje njene degradacije
postizanja odrivog korienja voda osiguranja pravinog pristupa
vodama podsticanje drutvenog i privrednog razvoja pruanja zatite
akvatinih, poluakvatinih i kopnenih ekosistemima koji su zavisni od
voda organizovanje odbrane od poplava i od drugih negativnih
uticaja koje moe da prouzrokuje voda osiguranja uea javnosti u
donoenju odluka koje se odnose na vode, ukljuujui i pristup
javnosti, potpunim, tanim i pravovremenim informacijama o stanju
voda, o aktivnostima koje su preduzele osobe koje koriste ili
zagauju vode i o aktivnostima koje su preduzeli nadleni organi i
institucije sprjeavanje i rjeavanje sukoba vezanih za zatitu i
koritenje voda ispunjavanja obaveza iz meunarodnih ugovora koji su
obavezujui za Bosnu i Hercegovinu
ZAKLJUAK
Zahvaljujui fotografijama planete Zemlje, koje su napravili
lanovi svemirske ekspedicije Apolo, ovjeanstvo je prvi put vidjelo
kako naa planeta izgleda, to je bila prekretnica u nainu
razmiljanja i svjesti ljudi i dovelo je do snanog pokreta za
ouvanje planete, to je rezultiralo ekolokim konvencijama i naelima
koje su iz njih proizale.Kroz istoriju je bilo mnogo konvencija
koje su pomenute i obraene u ovom seminarskom radu, od kojih su
svakako najbitnije konvencije iz tokholma, Bea, Ria de eneira,
Agenda 21 i Kjoto protokol.Odluke, smjernice, naela i pravila koja
su donesena na raznim ekolokim konvencijama se naalost ne
primjenjuju do kraja jer razvijene zemlje i zemlja u razvoju ne
primjenjuju u potpunosti pravila koja su i same potpisale pravdajui
se da e potovanje strogih pravila o zatiti okoline nanijeti tetu
razvoju privrede i ekonomije. Najbolji primjer je odbijanje
Sjedinjenih Amerikih drava (najvei svjetski zagaiva) potpisivanja
Kjoto protokola pravdanjem da bi potpisivanje Protokola tetilo
njihovoj nacionalnoj ekonomiji, a zauzvrat Vaington je formulisao
nacionalni plan o zatiti ivotne sredine. Razoaravajue vijesti su
prije nekoliko dana stigle sa Konvencije iz Durbana u Junoj Africi,
gdje je Kanada objavila da istupa iz Kjoto protokola pravdajui se
da Kanada oekuje kaznu od 14 milijardi dolara ako ostanu u okvirima
Protokola zbog toga to do kraja sledee godine nee postii ciljano
smanjenje emisije tetnih gasova. Kanadski ministar ekologije je
izjavio da Kjoto protokol ne moe da opstane jer ne pokriva SAD,
Kinu i Indiju kao najvee svjetske zagaivaa. Kina i Indija iako su
potpisale i ratifikovale Kjoto protokol ne pridravaju se u
potpunosti naela iz Protokola. Ovaj potez, kanadske organizacije za
zatitu okoline su nazvale nacionalnom sramotom.Kao to vidimo, mnogo
je kontradiktornih radnji koje dolaze od razvijenih zemalja
(prvenstveno se misli na SAD) i zemalja u zavoju poput Kine i
Indije koje su najvei svjetski zagaivai. Zbog takvih radnji, naela
i pravila ekolokih konvencija su samo slova na papiru.Nadamo se da
e se odredbe i pravila ekolokih konvencija u skoroj budunosti
primjenjivati u potpunosti, i da e najvei svjetski zagaivai
doprinijeti da se smanji degradacija ekosistema i planete Zemlje,
radi dobrobiti cijelog ovjeanstva i buduih generacija.Imamo samo
jednu planetu Zemlju, potrudimo se da je ouvamo i zatitimo to je
vie mogue, a dosadanje meunarodne ekoloke konvencije nam daju prave
smjernice ka tome.
LITERATURA
1. Nedovi B. Ekologija ivotne sredine, Banja Luka, 2008.2.
Balaban M. Agenda 21- prezentacija, Univerzitet za poslovne studije
Banja Luka.3. Internet:
http://www.greenhome.co.me/fajlovi/greenhome/attach_fajlovi/lat/projekti/zeleni-resursni-centar/2011/10/pdf/Becka_konvencija_o_zastiti_ozonskog_omotaca.pdf
http://unfccc.int/resource/docs/convkp/conveng.pdf
http://www.unep.org/Documents.Multilingual/Default.asp?documentid=78&articleid=1163
http://www.ekoforum.org/htm/odrzivi_razvoj.htm
http://waste-environment.vin.bg.ac.rs/docu/agenda_21.pdf
http://www.zastita-prirode.hr/Aktivnosti-projekti-i-medunarodna-suradnja/Medunarodni-sporazumi/Konvencija-o-bioloskoj-raznolikosti-CBD
http://www.dadalos.org/nachhaltigkeit_hr/grundkurs_4/umweltpolitik.htm
http://unfccc.int/resource/docs/convkp/kpeng.pdf
http://www.unep.org/Documents.Multilingual/Default.asp?documentid=97&articleid=1503
http://www.vladars.net/sr-SP-Cyrl/Vlada/Ministarstva/mgr/PAO/Documents/STRTEGIJA%20ZA.pdf
http://www.ippc.ba/images/stories/downloads/RS_LEGISLATION/zakon%20o%20upravljanju%20otpadom%20sl.%20glasnik%20rs%2053-02.pdf
http://www.vladars.net/sr-SP-Cyrl/Vlada/Ministarstva/mgr/PAO/Documents/STRTEGIJA%20ZA.pdf
http://www.ippc.ba/images/stories/downloads/RS_LEGISLATION/zakon%20o%20zastiti%20zivotne%20sredine%20sl.%20glasnik%20rs%2028-07.pdf
http://www.vladars.net/sr-SP-Cyrl/Vlada/Ministarstva/mps/Documents/Zakon%20o%20vodama.pdf
http://www.ippc.ba/images/stories/downloads/Zakon_o_vazduhu/%20%20%20.pdf
27
