2

KONU BAŞLIKLARI1. YETENEK TESTLERİ

1. ZİHİNSEL YETENEK TESTLERİ2. MEKANİK YETENEK TESTLERİ3. PSİKOMOTOR YETENEK TESTLERİ

1. Fiziksel2. Manipulatif 3. Algısal

1. Görsel2. İşitsel

4. BÜRO İŞLERİ YETENEK TESTLERİ

2. KİŞİLİK TESTLERİ1. Gözlemsel teknikler2. Kişilik envanterleri 3. Projektif teknikler

3. HANGİ İŞLER HANGİ YETENEKLERİ GEREKLİ KILAR?

3

4

Zekâ Testleri: bireysel / grup

1. Bireysel Zeka Testleri

Bireysel test uygulamasında, testi uygulayan kişi, testi alan kişi ile yüz yüze bulunur.

Bu tarz testlerin uygulanması oldukça tecrübe ve beceri isteyen bir iştir.

Bu tür testler klinik maksatlar için daha elverişlidir.

Genellikle küçük çocuklara uygulanır. Çok küçük, 2–3 yaşlarındaki çocuklara uygulanabilecek grup testleri yoktur.

Küçük çocuklara test uygulamak, ehliyetli bir test uygulayıcı olmayı, testin standartlarını bozmadan çocuklara cesaret vermeyi, gayrete getirmeyi, onları ilgi ile izlemeyi gerektirir.

5

STANFORD-BİNET ZEKÂ TESTİ (STANDFORD-BINET INTELLIGENCE SCALE)

Fransa Milli Eğitim Bakanı okullardaki normal öğretimi takip edemeyen, zihince geri öğrencilerin seçilmesi ve bunlar için özel okullar açılmasını istemiş ve psikolog ve eğitimcilerden oluşan bir grubu bu işlerle görevlendirmiştir.

2–16 yaşındaki çocuklara bireysel olarak uygulanan sözel/performansı ölçen Modern Standford –Binet zeka testi, ortalama 1–1,5 saatte yanıtlanabilir. Ancak testin bazı maddeleri sürelidir

Nitelik Alanları

Testler

1. Dile Dayanan

Muhakeme

Kelime HazinesiKavrayışYanlışlıklarKelime İlişkileri

2. Soyut ve Görsel Muhakeme

Şekil AnaliziKopya EtmeMatrisKağıt Katlama ve Kesme

3. Sayısal Muhakeme

SayısalSayı DizileriEşitleme

4. Kısa Süreli Bellek

Boncuk DesenleriCümleleri HatırlamaSayı BelleğiObjeleri Hatırlama

6

2. Grup Zekâ Testleri Grup testleri kısa sürede çok sayıda kişiye test uygulamak gibi

pratik bir ihtiyaçtan doğmuştur. Amerika Birleşik Devletleri 1917’de I. Dünya Savaşına girdiğinde,

Robert M.Yerkes ve Otis Başkanlığındaki psikologlar, 1.5 milyon gencin genel zeka seviyesinin tespiti, bu seviyeye göre orduya alınması veya alınmaması, alınanların zeka seviyelerine göre orduda sınıflandırılması konusunda çalışma başlattılar.

Böyle bir çalışmanın bireysel zeka testleriyle yapılamayacağını anlayınca, Ordu Alfa ve Ordu Beta Testlerini geliştirmişlerdir.

Puanlamada ve uygulamada büyük kolaylıklar getiren, nesnel sorulardan oluşan iki formluk ordu testlerinin oluşmasına ön ayak olmuşlardır. Ordu Alfa okuma-yazma bilenler, Ordu Beta ise okuma-yazma bilmeyenler için geliştirilmiştir

7

Grup zeka testlerinden örnekler…

Sözel olmayan mantık yürütme testlerinden (non-verbal reasoning test)

8

Cattell Zekâ Testi 2A-2B B. Cattell tarafından oluşturulan test, 25 dakikada uygulanır.

Her alt testtin süresi farklıdır. Testin eş değer iki formu (A ve B) vardır. Toplam 46 maddeden oluşan form A’nın alt testi aşağıda gösterilmiştir.

Seriyi tamamlama Tasnif etme Yerleştirme

Bireyden, 1. ve 3. alt testlerde her maddede belli bir kurala göre dizilmiş şekil serisini tamamlayacak şekli 5 şık içinden seçmesi;

2. alt teste belli bir kurala göre dizilmiş şekil serisine uymayan şekli bulması ve

3. alt testte ise her serideki örnek şeklin kuralına uygun olarak diğer şekillerden hangisine ‘nokta’yı koyacağını bulması istenir.

9

RAVEN’İN ZEKA TESTİ RAVEN’İN STANDART GELİŞİM MATRİSLERİ TESTİ

Bu test, bireylerin analitik düşünme yeteneğini ölçen, problem çözmeye dayalı bir zeka testidir.

Analitik düşünme yeteneği, bir konuyu, sorunu ya da problemi hem alt başlıklarına ayrıştırıp tümden gelimle düşünmek, hem de her bir başlığı ayrı ayrı irdeleyip eleştirerek ve her biri arasındaki bağlantıları kanıtlarıyla ortaya koyarak, tüme varımla düşünmek ve değerlendirmektir.

Bu testte toplam 60 soru, 5 seri halinde verilir ve şunlar ölçülür:

1. Çabuk gözlem yapabilme, mantık yürütebilme ve gözlemlediklerinden yeni sonuçlara ulaşabilme kapasitesi

2. Figürler arasındaki ilişkiyi sezebilme ve mevcut ilişki sistemini tamamlayan figürü tahmin edebilme becerisi

3. Problemlerin "görünür olmayan" nedenlerini tespit edebilme becerisi4. Karmaşık durumlar ve olaylar hakkında netlikle düşünebilme,

bütünsel değerlendirme yapabilme ve bunlara ilişkin etkili kararlar verebilme becerisi

5. Kavramları kolaylıkla öğrenme becerisi

RAVEN’İN İLERİ GELİŞİM MATRİSLERİ TESTİ Bireyleri cevap sürati ve yetenek bakımından iyi bir şekilde

sınıflandırır. Test, 2 seriden oluşmuştur. İlk serinin 10, ikincisinin ise 20 (toplam 30) dakikada cevaplanması beklenilir.

10

PIRE’NİN ZEKA TESTİ

Mantık yürütmenin, esnekliğin ya da dar görüşlülüğün derecesini, zekanın analitik yapısını değerlendirebilen nümerik bir zeka testidir.

Sorularda “papaz, vale, kız” gibi kartlar yoktur, 1’den 10’a kadar sayılar vardır.

Soru kitapçığında, oyun kartlarından oluşan çeşitli desenler verilmiştir. Ancak desenler eksiktir, çünkü kartlardan biri (veya ikisi) kapatılmıştır.

Bireyden, deseni doğru bir şekilde tamamlayacak olan bu kart veya kartların ne olduğunu bulması beklenir.

Öncelikle bireyin doğru cevabı verebilmesi için mevcut kuralı kavrayabilmesi ve birden çok değişkene (renk, işaret, sayı) bakması gerekir.

Testteki cevapların tipi şans ihtimalini ortadan kaldırır.

Dört değişik işaretli, on kart arasında mümkün olabilecek 40 kombinasyon vardır.

Son sorularda, eksik olan iki kart vardır, böyle sorularda kombinasyon sayısı daha da artmaktadır

11

KOUTEYNIKOFF’UN DESEN TAMAMLAMA SERİLERİ ZEKA TESTİ

11 yaş ve üstü bireylere uygulanabilen bir zeka testidir.

Kuralları keşfedebilme yeteneğini ölçer. Her problem, bir veya daha fazla kuralı içerebilen şekil serilerine sahiptir.

Test 53 problemden oluşmuştur ve süre 40 dakikadır.

12

288 144 72 ? 18 ? 4,5

2 3 4 6 6 9 ? 12 10 ?

KOUTEYNIKOFF’UN NÜMERİK

SERİLER TESTİ

11 yaş ve üstü bireylere uygulanabilen 25 dakikalık bir nümerik zeka testidir.

Sayı serilerini içeren testte 45 soru bulunmaktadır. Her bir soruda belli bir kurala göre sıralanmış sayı serileri vardır ve her seri bir veya birkaç ölçüte sahiptir.

Muhasebe elemanı, stok takip elemanı, banka gişe elemanı, satış işleri, bilgi giriş elemanı, ofis makineleri operatörü, sekreter, sigorta satış elemanı gibi temel matematik yeteneğinin öne çıktığı pozisyonlar için kullanılmaktadır.

13

KOUTEYNIKOFF’UN NÜMERİK

SERİLER TESTİ

Bireyden beklenen bu kuralları çözmesi ve eksik olan sayıları (her bir soruda iki adet) bularak boşlukları doldurmasıdır.

Bu testte, sayılar ilave edilebilir, bölünebilir, çarpılabilir, gerekirse ölçütü bulmak için bir veya birkaç sayı atlanabilir.

Kurallar bir problemden diğerine değişmektedir. Yapılması gereken bu kuralları bulmaktır.

14

Kohs Küpleri (Kohs Blocks)

Endüstride soyut örneklerden hareket ederek somut işlerde ilişkiyi yakalayabilme yeteneğini test etmek için, yaygın kullanılan bir testtir.

16 adet birer yüzleri mavi, kırmızı, sarı ve beyaz ve iki yüzü de köşeleme olarak mavi-san ve beyaz-kırmızı yapılacak şekillerin resmedilmiş olduğu bir kitapçıktan oluşur.

Sekreter ve alt kademe yönetici seçimlerinde kullanılması uygundur.

15

B101- BONNARDEL’İN KÜPLERİ- Somut Zeka Testi

İş görenlerin somut (pratik ) zeka düzeylerini ölçümleyerek, kaza yapma eğilimlerini değerlendirir.

Fabrikalarda, maden ocaklarında, inşaat sahalarında ve yollarda olan endüstriyel kazalarda zeka faktörünün önemi büyüktür.

İş görenlerin pratik (somut) zeka düzeyleri yükseldikçe kaza yapma oranları azalmaktadır.

Tehlike anında karar verirken düşük somut zeka seviyeli insanlar belli tehlikelerden kaçarken doğru ve hızlı karar veremeyip, geleceği görememekte, gerekli önlemleri alamamakta ve düşüncesizce davranma eğiliminde olmaktadırlar.

16

SOYUT KAVRAMA TESTİŞekiller yoluyla soyutlama ve geometrik şekiller arasındaki ilişkiyi görebilme gücünü ölçen bu test, iş etkinlikleri sözcük ve sayılardan ziyade şekillerle uğraşmayı gerektiren alanlardaki başarıyı kestirmede kullanılır

17

UZAY İLİŞKİLERİ TESTİ Şekiller arasındaki

benzerlikleri ve farklılıkları görebilme, cisimleri ve şekillerin döndürüldükleri zaman alacakları durumları göz önünde canlandırabilme, nesneleri görebilme ve görselleştirebilme yeteneğini ölçümler.

UZAY İLİŞKİLERİ TESTİ 18

19

SÖZLÜ DÜŞÜNME TESTİ Sözcüklerle ifade edilen

kavramlar arasındaki benzerlik ve farklılıkları, birbiri ile ilgili sözcük çiftleri arasındaki ilişkileri görebilme ve sözcüklerle akıl yürütebilme yetenekleri ölçülmektedir.

20

21

MEKANİK YETENEKLEREndüstride mekanikle ilgili işlerin çoğu fiziksel

aktiviteyi gerektirse de, mekanik yetenek işlerin zihinsel ve bilişsel yönleri de kapsamaktadır.

Hangi becerileri içerir? Mekanik ilişkilerin kavranması Aletlerin tanınması Makine işletebilme Cisimlerin uzayda, şekillerin düzlem üzerinde

döndürüldüklerinde alacağı biçimleri tahmin etme

Hangi mesleklerde aranır? Çıraklık Zanaatçılık Teknik ressamlık Marangozluk Su tesisatçılığı Makine, inşaat, elektrik, elektronik vb. mühendislik

dalları Teknisyenlik

22

10 yaş ve üstü bireylere uygulanabilir. Uygulama süresi 25 dakikadır ve her alt

testtin süresi ayrıdır.

30 saniye ile 2,5 dakika arasında değişen bir sürat testidir.

7 alt testten oluşmaktadır: Çizgi ve noktalama alt testleri göz ve el

koordinasyonunu ölçerken, diğer alt testler ise mekan kavrama yeteneğini tespit eder.

Bireyin kendi kendine yanıtlayabileceği, grup olarak da tatbik edilebilen uygulaması kolay bir testtir. Testin kullanımı için özel bir eğitim gerekmez. Her alt testtin yanıtlanması farklı farklıdır.

Macquarrie Mekanik YetenekTesti (Macquarrie Test for Mechanical

Ability)

Macquarrie Mekanik YetenekTesti 23

Her alt testtin yanıtlanması farklı farklıdır. Bireyden,1. “çizgi” bölümünde labirenti andıran şeklin açık yerlerinden

geçerek çıkışa varması;

2. “noktalama” bölümünde her dairenin içine mümkün mertebede hızlı bir şekilde 3’er nokta konması;

3. “noktalama (vurma)” bölümünde her dairenin içine bir nokta koyması;

4. “kopyalama” bölümünde şekilleri kopyalaması;

5. “yerleştirme” bölümünde büyük karedeki harflerden küçük karelerdeki noktalara karşılık olan harfleri yazması;

6. “tuğla” bölümünde üst üste dizilmiş tuğlalardan oluşan şekil üzerinde işareti olan tuğlaların kaç tuğla ile temas ettiğini bulması;

7. “takip etme” bölümünde ise 9 ayrı kutudan çıkan çizgileri gözü ile takip ederek her çizginin bitiş noktasını bulması istenir.

24

Mekanik Testi (Le Test Mecanique)

Bu test, mekanik olaylara ilişkin bilgiyi, cisimleri göz önüne getirebilme kapasitesini, algılama hızını, mekanik ilişkileri anlama ve kavrama yeteneğini ölçmeye yöneliktir.

P. Rennes tarafından geliştirilmiş bu testle bireylerin, mekanik problemleri çözmede pratik zekalarını kullanma düzeyi ölçülmektedir.

Kağıt-kalem testi şeklindedir ve grup olarak uygulanabilir. 20 dakika süren 37 maddesi olan bir testtir.

Hangi koşucu dönemeci almak için daha hızlı koşmak zorundadır?

Yanda, birbiriyle bağlantılı dört çark görülmektedir. En hızlı dönen çark hangisidir?

25

Bennett Mekanik Kavrama Testi (Bennett Mechanical

Comprehension Test) G. K. Bennett’in geliştirdiği bu test mekaniksel ilişkilerin yanı

sıra pratik durumlardaki fizik kanunlarını anlamayı ölçer. 30 dakika sürer ve güvenirlik oranı 0. 80 civarındadır.

Hangi yük en az güçle kaldırılır? a) A b) B c) her ikisi de aynı gücü gerektirir

26

Purdue Mekanik Uyum Testi (Purdue Mechanical Adaptability Test)

C. H. Lawshe ve Joseph Tiffin tarafından geliştirilmiş test, 13-19 yaşındaki gençler ile yetişkinlerin mekanik ilgi ve yeteneklerini ölçmek üzere tasarlanmıştır.

Genel marangozluk işlerinde kullanılan en uygun çekiç hangisidir?

27

28

BÜRO İŞLERİ YETENEKLERİ (CLERICAL ABILITIES)

Bu yetenek, genel zeka ile algısal motor yeteneğinin bir kombinasyonudur.

El becerisi (büro malzemeleri) Benzerlik ve farklılıkları algılama hızı ve

doğruluğu Sözel ve sayısal zeka İndeksleme Tasnif etme Düzenleme Kayda geçirme İnceleme & denetimcilik Kağıt-kalem işleri

29

Minnesota Büro İşleri Testi (Minnesota Clerical Test)

Büro işlerinde süratli ve doğru iş yapma yeteneğini ölçen test, D. M. Andrew& D. G. Paterson tarafından geliştirilmiştir. Yazman, müfettiş ile hızlı algılama ve sembolleri ustalıkla yönetmeyi gerekli kılan diğer benzeri mesleklere personel seçiminde sıklıkla kullanılır.

İki alt testten oluşur:

1. Sayı benzerliği (number comparison): bireyden-her biri 3 ile 12 rakamdan oluşan–200 çift sayının gözden geçirilmesi istenir. Eğer iki sayı çifti birbirine eşitse, iki sayının arasındaki boşluğa “” işareti konur

2. İsim benzerliği (name comparison). İsim benzerliği karşılaştırmasında da aynı mantık yürütülür ve yine 200 isim çifti verilir.

Alt testlerden ilkine 7, ikincisine 8 dakika süre verilir. Puanlama her ne kadar doğru cevap üzerinden yapılsa da, değerlendirmede “hız” çok önem taşımaktadır.

Nitekim, dikkatli iş görenler her zaman başarılı olamayabilir. Çünkü hatadan kaçınmak için soruları çok yavaş cevaplandırıp zaman sıkıntısı yaşayabilir.

30

Örnek Soru: 2 sayı ve iki isim çiftlerinden aynı olanı işaretleyin.

79542…………..79525794367…………5794367

Los Angeles Times……….. Los Angeles Times

John C. Linder ……. John C. Lender

31

Ofis Yetenekleri Testi (OST Office Skills Test)

11 boyutu içeren ve uygulanması kolay bir testtir. Katipler, daktilo veya bilgisayar kullananlar, sekreter ve stenograflar ile kütüphane görevlilerinin seçiminde kullanılabilir.

Alt boyutlar: 1. Kontrol etme, denetleme (Checking) –isimleri ve sayıları

doğru bir şekilde kontrol etme yeteneği. Aşağıda sayısal verileri kontrol etme testinden bir örnek görüyorsunuz

Ofis Yetenekleri Testi 32

Burada yapılması gereken, bir makalenin el yazısı ile yazılmış referans listesini, “daktilo edilmiş kopyası” ile kontrol etmek, hata varsa yuvarlak içine almaktır.

ReferencesBuxted J.R. (1984) Finding your feet: New approaches ot ambulatory therapy.  American Journal of Ambulance Medicine, 4, 6, 31-42.

Papandreus A. A. and Lee Wu C. (1985) Pain and Training. British Journal of Sport Psychology, 2, 2,256-282.

Williams B. (1981) Metatarsal distress: The perils of overtraining.  Sporting medicine, 4, 1, 92-98.

Aşağıda Sözel verileri kontrol etme testinden bir örnek görüyorsunuz.

Ofis Yetenekleri Testi 33

2. Kodlama (Coding) – yanlışsız bir şekilde anlaşılır kodlar kullanabilme yeteneği

3. Doldurma (Filing) – farklı çeşitte doldurma sistemine sahip dosyalara bilgileri doğru bir şekilde girebilme yeteneği.

4. Form doldurma - bir bütün olarak verilmiş bilgileri bir forma doğru bir şekilde kaydetme yeteneği.

5. İmla ve gramer hatalarını bulma – dilin doğru kullanımının sınanması

6. Sayısal yetenek –tüm sayılarla (kesirli, ondalıklı, yüzdelikli) toplama, çıkarma, çarpma ve bölme işlemlerini doğru yapabilme yeteneği

Ofis Yetenekleri Testi 34

Bu örnekte imla ve gramer hatalarını bulmanız ve bu hatalarla ilgili olarak açıklama yapmanız istenmektedir.

Testin süresi 8 dakikadır.

Ofis Yetenekleri Testi 35

7. Ağızdan verilmiş talimatları not edebilme (Oral Directions) – bir kayıt cihazından dinletilen bir sunumu not edebilme ve ilgili soruları bu not yardımıyla yanıtlayabilme yeteneği

8. Noktalama işaretlerini doğru kullanma – uygun noktalama işaretlerini kullanabilme ve büyük küçük harf ayrımını doğru yapabilme yeteneği

9. Okuduğunu anlama (Reading Comprehension) –yazılı talimatları anlama yeteneği

10. Kelimeleri harf harf söyleme (Spelling) – ofis ortamında karşılaşılabilecek kelimelerin harflerini düzgün bir sırayla söyleme yeteneği.

11. Kelime hazinesi – ofis iletişiminde kullanılacak sözcükleri anlama yeteneği

36

38

Zihin –kas işbirliğini gerektiren yeteneklerdir.

Zihnin kaslara hükmedebilme gücü

Psikomotor yetenekler 39

Verilen görevin niteliğine göre bazı işlerde kasların, diğer bazı işlerde ise zihnin işlevselliği daha önemli olabilir. Basit işler daha fazla kas,

daha az zihinsel faaliyet gerektirirken karmaşık nitelikli görevlerde bunun tersi geçerlidir.

40

PSİKOMOTOR YETENEKLERİ ÜÇ GRUPTA İNCELEMEK MÜMKÜNDÜR

41

Statik güç (static strenght)

Dinamik güç (dynamic strenght)

Bedensel güç (trunk strenght)

Uzanma esnekliği (extent flexibility)

Dinamik esneklik (dynamic flexibility)

Güçlü vücut dengesi (gross body equilibrum)

Güçlü vücut koordinasyonu (gross body coordination)

Dayanıklılık (stamina)

42

Reaksiyon Zamanı (reaction time):Tek bir uyarana doğru ve çok hızlı bir şekilde davranımda bulunabilme yetisidir.

Seçimli reaksiyon zamanı (choice reaction time):Birden fazla uyarana doğru tepkiyi verebilme yetisidir.

Bilek/parmak hızı (wrist-finger speed):Bu yeti, parmakların ve ellerin hafif vuruş (tapping) ile bileklerin dönme hareketini kapsar

Manipulatif yetenekler 43

El becerisi (manual dexterity):Tek eli veya her iki eli kolla beraber ustalıkla, koordineli bir şekilde hareket ettirebilme yetisidir. Alet kullanımı, büyük parçaların toplanması, paketleme gibi işlerde aranan bir özelliktir. El becerisi bir ölçüde parmak becerisine de bağlıdır. Ancak

yetenekte, parmaklardan ayrı olarak bileğini ve avuç içini kullanma mahareti de bulunmaktadır. Bu yeteneğin ölçüldüğü testlerde adaydan, belli büyüklükteki blok parçaların makineden sökülmesi, dağıtılması ve tekrar yerine takılması istenir.

Kol Becerisi : kol hareketleri ve kolun kullanılma yeteneği ile alakalıdır. Bu yeteneği ölçmek için adaydan, genellikle büyük parçaları kaldırması, taşıması ve kol hareketleriyle bir başka yere yerleştirmesi istenir.

Kol/bacak hareket hızı (speed of limb movement): Hızlı hareket edebilme yetisidir.

2. Manipulatif yetenekler 44

Parmak becerisi (finger dexterity):Parmakları kullanarak küçük nesneleri kavrama, işleme, kontrollü değişimlerini yapabilme yeteneğidir.

Elektrik devrelerini kurma, küçük parçaları ünitelerle birleştirme, saat yapma gibi işlerde parmakların koordineli kullanımı büyük önem taşır.

Bu yeteneği ölçmek için bireyden küçük çivileri özel olarak hazırlanmış deliklere sokması istenir. Başka örneklerde belirli somunları çeşitli büyüklüklerdeki cıvatalara takma da söz konusu olabilir.

İki Elin Koordinasyonu: Bu yetenek, yavaş fakat daha karmaşık hareketlerin yapılmasını gerektirir.

Bir el sağ-sol hareketleri kontrol ederken, diğer el ileri-geri hareketleri kontrol eder. Her iki el hedefe ulaşmak için aday kimi zaman eş zamanlı kimi zamanda değişik hızlarda çalışmak zorundadır.

2. Manipulatif yetenekler 45

El-Kol ve Ayak Koordinasyonu: Genellikle motorlu araç sürücüleri için ölçümlenir. Bu yeteneği ölçmek için bireye seri olarak çeşitli uyarıcılar gönderilir. Bu uyarımların niteliğine göre el-kol veya ayağıyla tepkide bulunması istenir. Puanlar bazen tepki zamanına göre, bazen de hata sayısına göre belirlenir.

Hız Kontrolü (rate control): Sürekli hareket eden bir obje veya hedefin, hızını ve yönünü iyi tespit edip, doğru zamanda, ilerisini düşünerek motor uygulamalar yapabilme yetisidir. Takip ve önceden seziş gerektiren işlerde oldukça gerekli bir özelliktir.

2. Manipulatif yetenekler 46

Nişan alma (aiming):Çember içine ufak noktalara vidaları ustalıkla yerleştirme yetisini içerir.

Araştırmalar ateşli silahlar nişancılığıyla kımıldamazlık yeteneği arasında yüksek korelasyon olduğunu ortaya koymuştur. Ayrıca bu yetenekten radyo parçaları montajı, daktilo yazımı, telefon operatörlüğü, paketleme ve motor sökme işlerinde yararlanılır

El-kol durağanlığı (arm-hand steadiness): Güç ve hızın minimal olduğu durumlarda ellere ve kollara isabetli ve durağan pozisyonlar verebilme yetisidir.

İplik geçirme, film şeridini projeksiyon makinesine takma, nişancılık gibi işlerde oldukça önemli bir yetidir.

Kol kımıldamazlığı (titrememesi) testlerinde birey küçük bir metal çubuğu kıvrımlı dar bir yolda her iki tarafa değmeyecek şekilde hareket ettirmek zorundadır. Metal çubuk her iki taraftan birine değdiğinde elektronik bağlantılı araç hata yazar.

47

48

PRG- REAKSİYON ZAMANI TESTİ

İş görenlerin çalışma esnasında gerekli tepkiyi verememeleri veya gecikmeleri iş kazalarının nedeni olabilir.

Basılması gereken bir düğmeye veya pedala olması gereken zamanda basamama, otomatik bir makinenin altına işlenecek parçayı zamanında koyamama istenmeyen iş kazalarını doğurabilir.

ALT TESTLERİ:1. BASİT REAKSİYON ZAMANI TESTİ2. KARMAŞIK REAKSİYON ZAMANI TESTİ

49

PRG- BASİT REAKSİYON ZAMANI TESTİ

Bu testler kol hareketlerinin hızını, bilek ve parmak hareketlerinin tepki zamanını ölçer.

Söz konusu bu yeteneklerin ölçümünde bireye karşısında gördüğü bir ışığa veya duyduğu bir sese mümkün olduğunca hızlı bir biçimde tepkide bulunması söylenir.

Birey tepki düğmesine bastığında arada geçen zaman, ne kadar bir sürede karşılık verdiğini gösterir.

Genelde uyarıcı işaretler düzensiz aralıklarla gönderilir.

Bu yetenekten otomobil kullanma ve benzeri işlerde yararlanılır. Hızlı tepki gösterme, doğru tepki gösterme yeteneğinden farklıdır.

Doğru tepki göstermede ayrımsal tepki zamanı

önemlidir. Tepki hızı çok iyi öğrenilmiş rutin görevlerde önemlidir.

Bu cihazla, reaksiyon zamanının mili-saniyeler bazında

ölçülebilmesi mümkündür.

50

PRG- KARMAŞIK REAKSİYON ZAMANI TESTİ

Reaktif stres toleransını, dikkat bozukluklarını ve hızla değişen sürekli görsel ve işitsel uyaranlar karşısındaki reaksiyon hızını ölçen bir testtir.

Tehlikeli bir durumda ilk adım vaktinde fark etmektir-İşaretler

İkinci olarak, anormal durum fark edildiğinde, hızla uygun reaksiyonun verilmesi gerekir -Direkt Işıklar

Üçüncü olarak, tepki kendini her duruma adapte etmelidir-Ters Işıklar

51

DT - Tepki Hızı ve Kalitesi Testi

Karmaşık, çoklu uyaranlı ve çoktan seçmeli bir tepki testidir.

Sürekli olarak gelen ve hızla değişen görsel ve işitsel uyaranlar karşısında, kişinin;

A. tepkisel stres toleransınıB. dikkat bozukluklarınıC. tepki hızını ve kalitesini ölçer.

52

SİNYAL -TAKİP Seçici Dikkat/Dikkat Düzeyi Testi

Uzun süreli seçici dikkatin, yani görsel uyaranlar arasından kritik uyaranları ayırt edebilme yeteneğinin ölçülmesini sağlayan bir testtir.

Uygulamalı ve Klinik Psikoloji alanında çocuklar ve yetişkinlerin görsel ayırdedicilik becerisinin ölçülmesi amacıyla kullanılmaktadır.

53

LVT Görsel Süreklilik Testi Görsel algılamada

sürekliliği ve seçici dikkati ölçen bir algılama testidir.

Özellikle elektrik, elektronik, tamir, kontrol, oto elektrik, montaj gibi işlere eleman seçerken uygulanması gereken bir testtir.

54

COG Sürekli Dikkat ve Problem Çözme Testi

Seçici dikkati ve konsantrasyonu ölçmek amacıyla uygulanan bir genel performans testidir.

4 yaş ve üzerine uygulanır.

55

TAVTMB- Takistoskopik Trafik Algı Testi

Kısa sürelerle gösterilen trafikle ilgili görüntüler sonrasında, görsel algılama performansını ve algısal hızı ölçer.

Hem trafik psikolojisi hem de beyaz yakada kullanılmaktadır.

56

FVW Sürekli Görsel Fark

Etme Becerisi Somut-soyut, sözel-sözel olmayan, anlamlı-anlamsız olmak üzere

üç ana kategoride şekiller ve kelimeler cevaplayıcıya sunulmakta ve ekrana gelen uyaranın daha önce gösterilip gösterilmediği sorulmaktadır.

Bu sorgulama yoluyla, hafıza performansı ve beyin fonksiyonlarında oluşabilecek işlevsizlikler ölçülmektedir.

Doğru hatırlama sayısı ve hızı ile hatırlanan "item"ların (hafızamızdaki her parça bilginin) özellikle hangi kategoriye ait oldukları, değerlendirmede ayrıştırıcı veri olarak kullanılmaktadır. 6 yaş ve üzerine uygulanan bir testtir.

İş süreçlerine adaptasyonda, hafızanın ve görsel fark etmenin gücü ve sürekliliği, işe uyumu ve öğrenme hızını olumlu etkileyen özellikler olması nedeniyle iyi bir yordayıcı olarak kullanımı önerilmektedir.

Güvenlik görevlileri, kalite kontrol sorumluları, teknik çalışanlar ve bilgisayar programcılarının seçimine yönelik test bataryaları için uygun bir testtir.

57

VIGIL Sebat Değerlendirme Testi

Uyaranların düşük seviyede olduğu monoton ortamlarda, yüksek seviyede dikkat göstermek ve sürekli takip/gözlem yapmak durumunda olan kişilerin sebat ve dikkat performansını ölçer.

6 yaş ve üzerine uygulanır. Daha az bilgi girişi olan, monoton ortamlarda görsel aktivite düzeyi düşer. (Örneğin, yeni olmayan uyaranların alındığı veya anlamsız uyaranlardan oluşan ortamlarda) Bu özellik de sürekli izlemede etkinliğin düşmesine neden olur.

58

DAKT Farklı Dikkat Testi Algılamanın hız ve doğruluğunu

ölçen, sözel olmayan bir özel yetenek testidir.

Bu test, hem sekreter veya ofis elemanlarına, hem de örneğin tekstil sektöründe, iki farklı şeyi mukayese etmek durumunda olan tüm çalışanlara uygulanabilir.

Örneğin bir taslak ile yazı metninin karşılaştırılması ve hataların bulunması gibi.

Örgütsel - endüstriyel psikoloji, Trafik psikolojisi (özellikle havacılık ve demiryolu taşımacılığı için) ve askeri psikoloji alanlarında ve klinik uygulamalarda da kullanılmaktadır.

59

B19-İKİ EL VE GÖZÜNKOORDİNASYONU TESTİ Önceden belirlenmiş bir hızda

gerçekleştirilmesi gereken bir işte testi alan kişinin el- göz koordinasyonunun ölçülmesini sağlar.

Aletin en önemli parçası kendi ekseni etrafında belli bir hızda dönen silindirdir. Kendi yörüngesindeki bir dönüşünü 3.5 dakikada tamamlayan bu silindirde 20 mm genişliğinde iki oyuk vardır.

Bu oyukların her birinde 16 mm çapında silindirin yörüngesine paralel bir vida (peg) vardır ve bu elle kontrol edilir. Tüm bu mekanizma bir kutunun içindedir.

Aday 20 cm uzunluğunda, 2 cm genişliğinde dikdörtgen bir aralıktan oluğun dönerek ilerlemesini izler. Görevi, vidaların oyuğun ortasında kalmasını sağlamaktır.

Vidaların oyuğun kenarına her dokunuşu hata sayılır ve hataların sayısı ve süresi elektronik sayaca kaydedilir.

60

OMEGA TESTİ El hareketlerindeki

koordinasyonu ve keskinliği ölçen bu test, adayı hız-dikkat karmaşası içine sokar.

Hareketlerin kontrolü, düşünmeden hareket etme eksikliği ve ileriyi düşünerek davranma gibi özellikler bu testte önemli rol oynar.

Bu alet metal omega şeklinde kesilmiş bir oluk yüzeyi içerir.

Bu olukta adayın iki el tekerleğini kullanarak kontrol ettiği hareket eden bir disk bulunmaktadır.

Adaydan el tekerleklerini kullanarak, oluğun kenarlarına değdirmeksizin bir uçtan diğer uca gitmesi beklenir.

Hataların sayısı ve süresi elektrikli sayaç yardımıyla kaydedilir.

SİNUSOİDAL TEST • El ve parmak hareketlerdeki titizliğin ve keskinliğin

ölçümünü sağlar.• Bu test iki sabit vidanın etrafında dönme hareketi

yapabilen metal bir plakayı vidalara değdirmeden, elle hareket ettirmekten ibarettir.

• Adayın yapması gereken bu iki vidayı oyuğun bir ucundan diğerine diski iki eliyle hareket ettirecek şekilde ilerletmektir

BOS TESTLERİ

61

2 EL – İki el koordinasyon Testi

İki elin koordinasyonu ile bir noktayı belli bir yol üzerinde ilerletmeyi gerektiren bir süreç bulunmaktadır.

Bu süreç sonucunda, kişinin görsel-motor koordinasyonu (el-göz ve el- el koordinasyonu) ölçülür.

Ayrıca, sağ ve sol el için de doğruluk ve hızlılık ölçümleri hesaplanarak karşılaştırma yapılabilmektedir. Makinist, vinç operatörü, laborant gibi çalışanlara uygulanan bir testtir.

62

O’Connor Parmak Ustalığı Testi (O’Connor Finger Dexterity Test)

14 yaş ve üstü bireylerin el maharetlerini ölçen bu test, 1920–26 yılları arasında J. O’Connor tarafından tasarlanmıştır.

Testte materyal olarak Pirinç iğneler ile üzerinde delikler bulunan bir plaka kullanılır.

Deneğin hızlı bir şekille iğneleri bu deliklere yerleştirmesi beklenir.

63

O’Connor Cımbız Kullanma Ustalığı Testi (O’Connor Tweezer Dexterity Test)

Bu testte üzerinde çeşitli delikler bulunan bir plaka vardır, ancak farklı olarak denek bu sefer iğneleri deliklere yerleştirirken cımbız kullanır, hız yine önemli bir kriterdir.

Cımbız kullanılarak çalışılan işlerde parmak ustalığı, bu test yardımıyla oldukça güvenilir bir şekilde ölçülür.

64

Bennett Beceri Testi

Vida somunu ve civatanın kullanıldığı parmak becerisi ile el ve kol hareketlerinin ustalığının ölçüldüğü bir testtir.

Ayrıca, sıradan mekanik aletlerin kullanımındaki yeterliliğin test edilmesi için de tasarlanmıştır.

Şüphesiz denek önceki deneyimlerinin etkisiyle aletleri eliyle kontrol etmede başarılı olabilir, fakat testin ölçtüğü bireyin mekanik becerisi değil elini kullanmadaki ustalığıdır.

Deneğin yapması gereken, farklı ebatlardaki vida somunları ve civataları, dik olarak duran plakanın sol yüzünden çıkarıp, sağ taraftaki yüzüne monte etmektir. Kişinin bunu “yapma süresi” skoru belirler

65

Minnesota El Becerisi Hızı Testi

Bu testte de tahta silindirler kullanılır. Silindirlerin bir tarafı kırmızı diğer yanı yeşildir. Test beş aşamadan oluşur:

1. Yerleştirme2. Döndürme3. Yerinden Çıkarma4. Tek elle döndürüp

yerleştirme5. İki elle döndürüp

yerleştirme

Yerleştirme aşamasında 60 adet silindir, yine aynı sayıdaki deliklere hızlı bir şekilde yerleştirilirken,

Döndürme aşamasında deneğin blokları ters çevirip yine deliğe yerleştirmesi istenir.

66

El-kol Durağanlığı

Testi

Bireyin görevi, metal pikap iğnesini, boyutu gittikçe küçülen dokuz deliğin içine kenarlarına değdirmeksizin sokmaktır.

Sağ ve sol elin durağanlığını ayrı ayrı ölçebilen bir testtir.

Bireylerin alkol, sigara vs. alışkanlıklarının durağanlık yeteneklerine etkisi bu test sayesinde ölçümlenebilir.

67

MLS Motor Performans

Serisi

Özel bir test paneli üzerinde, hassas ve kaba el becerilerini ölçen bir testtir

Dar alanlar içinde küçük objeleri, hedef alanlara hatasız yerleştirebilme, elleri titremeksizin hassas uygulamalar yapabilme gibi özellikleri ölçümler.

MLS Motor Performans Serisi, 6 farklı ince motor beceri faktörünü ölçmektedir:

Elin sabitliği, El - kol hareketlerinin uyumu El ve Parmak becerisi El - kol hareketlerinin hızı Bilek parmak hızı Hareketin hedeflenmesi

68

İİB- İkili İşlem

Becerisi Testi

Sürüş gerçekleştirilirken aynı anda çevresel algılama yapabilme becerisini ölçer.

Test, adayın dikkatini, karşısında yer alan bir göreve, direksiyon kullanarak yoğunlaştırdığı esnada, sağ ve soldan gelen uyaranları fark ederek tepki vermesi üzerine kuruludur.

Katılımcının, sol ve sağ olmak üzere toplam görüş açısının ölçülmesinin yanı sıra, karşısındaki göreve karşıt gelen koordinasyon düzeyi de ölçülmektedir.

69

HMT - Hız Mesafe Tahmin Testi Adayların,

uyaranların hareket hızını ve uyaranlar arası mesafeyi tahmin etme becerisi ölçülür.

Uygulama alanları: trafik psikolojisi, havacılık psikolojisi.

70

A. Görsel Görsel keskinlik

• Statik• Dinamik

Derinlik algısı Renk ayrımı Fori keskinliği

B. İşitsel :• Farkındalık• Yerini belirtme• Şekil-zemin ayrımı• Hafıza

71

72

GÖRSEL BECERİLER

1. Görsel Keskinlik Görsel keskinlik gerektiren, hem küçük uyaranları

hem de büyük görsel desenlerdeki küçük ayrıntıların algılanmasının gerekli olduğu işlerde aranan bir özelliktir.

Örneğin tekstilde kopan ipi bulma, ilmikleri geçirme, saat yapımı, montaj, kalite kontrol, kuyumculuk, uzmanlık ve sanatkarlık gerektiren meslekler ile tamircilik, elektrikçilik gibi iş gruplarında bireylerin yakın mesafeleri iyi görebilmesi gerekir.

Öte yandan, kamyon şoförleri, astronomlar, vinç operatörleri uzak mesafeleri iyi görebilmelidir

73

2. Derinlik Algısı Üç boyutlu uzayda nesnelerin pozisyonlarını tanıyabilmelerini, uzaysal ilişkileri doğru kavrayabilmelerini ve üç boyutlu görebilmelerini gerektiren mesleklere eleman alımlarında derinlik algısını ölçümlemek önemlidir. İki göz = Üç boyutlu görüntü (3D)

74

3. Fori Keskinliği Normal görme şartları altında iki gözün obje üzerinde aynı noktayı görebilmesi için birbiriyle bağlantılı hareket etmesi gerekir. Belirginliği sağlayan, bu aynı noktaya bakabilme fonksiyonudur.

Bazı insanlarda bu fonksiyonları kontrol eden kaslar gerektiği gibi dengeli çalışmaz.

Bu insanlarda gözler yatay veya dikey kayabilir. Göz kaymalarına sahip olanlar, göz kaslarını kontrol ederek gözleri gergin tutmayı öğrenmişlerdir.

Ancak uzun süre bu duruşa devam edilirse kaslar yorulabilir. O nedenle fori keskinliği gerektiren mesleklerde adayların gözlerinin sağlıklı olması tercih edilmelidir.

75

4. Renk Ayrımı  Renk körlüğü kalıtımsaldır ve

iyileştirilemez. Bu sorunu yaşayan kimseler genellikle

kırmızı ve yeşili ayırt edemezler. Renk körlüğünün hafif yaşandığı

bireylerde ise renk tonlarını fark edememe söz konusudur.

Renk körlerinin asla işe alınmayacağı meslekler şunlar olabilir: kırmızı ve yeşil işaretlerin kullanıldığı meslekler (demiryolları, denizcilik, karayolları), kontrol paneli, tekstilin çeşitli bölümleri, halı dokumacılığı.

76

77

Snellen Şeması (Snellen Chart)

Test denekten 20 feet* uzağa yerleştirilmiş, boyutu gittikçe küçülen birçok blok harften oluşur. Okunabilen en küçük harf sorulur.

Keskinlik skorları kesirler şeklindedir. Kesir ne kadar küçükse, görüşün o kadar zayıf olduğu anlaşılır. Kesirdeki testin mesafesini gösteren pay değişmez.

Görsel keskinliğin standart skoru, 20/20’dir.

20/40’lık bir skor, bireyin standart gözün 40 feet’de okuyabildiği harfi 20 feet’lik mesafeden, okuyabildiğini ifade eder.

* 1 foot=30,479 cm; 20 feet=6,08 m.

Görsel Becerileri Ölçen testler 78

2.Holmogren Renkli İplikler Testi (Holmogren Woollen Test)

Bireye farklı renkte iplikler verilerek bunların hangi türden olduğu sorulur.

Renk körlüğünü belirlemede kullanılan en eski testlerden biridir, ancak sistematik ve yeterli olmadığından günümüzde pek kullanılmamaktadır.

3.Yalancı Renk Kartları (Pseudoisochromatic Plates) Renk görme yönünden yetersiz bireyleri tespit etmede kullanılan test,

bir dizi karttan oluşmuştur. Kartlar küçük renk farklılıklarını içerecek şekilde dizayn edilmiş olup,

her karta bir numara verilmiştir. Bu numaralar renk körü olan bir kimsenin yanlış algılayacağı ya da

anlayamayacağı şekilde düzenlenmiştir.

4.Orthorater Test Bataryası (Ortho-Rater ) J. Tiffin tarafından yukarıda bahsedilen eksiklikleri gidermek amacıyla

oluşturulmuş bir bataryadır. İlk görsel test envanteri olma özelliğine sahiptir.

79

Renk körü olmayan Kırmızıyı algılayamayan Yeşili algılayamayan

80

VTE-GÖRME TESTİ (VISIO-TEST)

Görsel yeterlilik veya yetersizliklerin hızlı ve kolay bir şekilde yapılabilmesi için testlerin tümü tek bir alette toplanmıştır.

Sağ ve sol göz ile her iki gözün, uzak ve yakın görüş keskinliği

Fori keskinliği (yatay ve dikey; yakın ve uzak görüş için)

Renk körlüğü Derinlik algılama

81

82

Görsel algılama gibi işitsel algılama da alt beceriler içeren kompleks bir süreçtir. Bu süreçler:

Farkındalık (sesin olup olmadığı sinyalini alabilme)

Ayırt etme (sesteki değişimlerin farkına varma)

Yerini belirtme (sesin kaynağını ve yönünü fark etme

Şekil-zemin ayrımı (ilgili sesi, ilgisizden ayırabilme)

Hafıza (duyduğunu saklayabilme ve hatırlayabilme)

83

Bilinen en eski test olma özelliğine sahip bu testte, bireyler testi uygulayan kişiden belli bir mesafe uzaklığa oturtulur. Testi uygulayan bazı sayı, kelime veya ünlü/ünsüz harfi fısıldar. Bireyin bu fısıldanmış sözcük, harf veya sayıları doğru bir şekilde bilebilmesi gerekmektedir.

Testin ikinci aşamasında, testi uygulayan ayağa kalkarak yürümeye başlar ve fısıltılı konuşmaya devam eder.

Amacı, fısıltının hangi mesafeden duyulup duyulamadığı konusunda fikir sahibi olmaktır.

Bu testin pek güvenilir olmadığı açıktır, zira test ortamında kontrol edilemeyen değişkenler bulunabilir.

Fısıltılı Konuşma Testi (Andrews Whispered Speech Test)

84

Audiometre Testi (Audiometer)

Günümüzde yaygın bir kullanıma sahiptir.

Deneklerin kulaklarına dışarıdan gelecek sesi engellemek üzere kulaklık takılır.

Her bir kulak diğerinden bağımsız olarak test edilir.

Deneğe gittikçe azalan yoğunlukta sesler verilir ve artık işitemeyeceği sınır belirlenerek “duyma eşiği” saptanır.

85

86

Kişiliği ölçmek için kullanılan yöntemler

Genel olarak şu üç başlık altında toplanır:

1. Gözlemsel teknikler2. Kişilik envanterleri 3. Projektif teknikler

87

1. GÖZLEMSEL TEKNİKLER1. Gözlem: Herhangi bir davranışı, olguyu, kişiyi dikkatli

ve bir amaca yönelik olarak izleyip onun hakkında bilgi toplamak olarak tanımlanır.

Genel olarak “doğal gözlem” ve “sistematik gözlem” olmak üzere ikiye ayrılır.

Araştırmacının gözlediği nesneyi doğal ortamında, zaman, mekan ve davranış olarak kendinden bir şey katmadan gözlemesi doğal gözlemdir. Doğal ortamda gözlem, davranış hakkında daha yapmacıksız ve zengin bilgi sağlarken, çok zaman alması bakımından ekonomik değildir.

Sistematik gözlemde ise, araştırmacı zaman-mekan ve davranış açısından sınırlamalar getirebilir, dolayısıyla gözlem koşulları araştırmacı tarafından kontrollü bir şekilde oluşturulur.

Elde edilecek bilginin sistematik olması için bilgi formu hazırlanır.

88

GÖZLEMSEL TEKNİKLER2. Mülakat : En az iki kişi arasında, kişi hakkında bilgi toplama,

kişiyi değerlendirme ve/veya iyileştirme amaçlarına yönelik, günlük konuşmalardan farklı, yüz yüze yapılan bir etkileşim sürecidir.

Yönergesiz Görüşme: Görüşme ve görüşme konuları önceden çok az planlanmış veya hiç planlanmamıştır. Görüşme esnasında ele alınan konular, görüşme amacından çok tesadüflere dayanır.

Yönergeli Görüşme: Görüşmeci mesleksel başarıda belirleyicileri ortaya çıkaracak bazı soruları içeren önceden hazırlanmış bir programı veya planı izler. Bu sayede, adayın geçmiş tecrübesi, bilgi düzeyi, eğitimi ve fiziksel görünümü, sosyabilitesi ve ekip ruhu taşıyıp taşımadığı, heyecansal durumu, olgunluğu, yönetme ve kumanda yeteneği hakkında bilgi sahibi olur.

Baskılı Görüşme: Bu görüşmenin amacı, adayın dengesini nasıl koruduğunu, uyum yeteneğini ve beklenmedik durumlar karşısında ne kadar çabuk toparlandığını görmektir. Bu nedenle, adaya dostça bir davranıştan düşmanca bir tutuma kadar çeşitli hareket biçimleri gösterilerek, tepkisi ve savunma biçimleri gözlemlenir.

89

3. Derecelendirme Ölçekleri Bu yöntemle bireyi iyi tanıyan bir kişi, onu

çeşitli özellikleri bakımından derecelendirir. Ancak, insan sosyal bir varlıktır, toplum içinde

yaşar ve onun başkaları üzerinde bıraktığı tesir, kişiliğin önemli bir yanıdır, başkalarını etkileyiş niteliği insanın kişiliğinin tümünü oluşturamaz. Bu yüzden şu sebeplerle derecelendirme ölçekleri eleştirilmiştir:

Aynı denek hakkında muhtelif kişilerin fikirleri çoğu zaman birbirini tutmaz

Değerlendirenlerin kendi kişilikleri ve değerler sistemi, denekleri derecelendirmelerini etkiler.

Halo etkisi; bir insan başkasını ilk defa herhangi bir niteliği ile nasıl tanımışsa, onun tüm diğer niteliklerini de aynı yönde değerlendirme eğilimidir.

GÖZLEMSEL TEKNİKLER

90

2. KİŞİLİK ENVANTERLERİ Kişilik özelliklerinin geniş ve güvenilir bir ölçümünü

sağlamaktadır. Günlük hayatta gösterdiğimiz çeşitli davranışların

tahminine ilişkin de detaylı ve hayatın birçok alanında kullanılabilir bilgiler sağlayan bir ölçüm aracıdır.

En çok kullanıldığı alanlar; işe alım, yönetim geliştirme, takım oluşturma ve geliştirme, kariyer gelişimi danışmanlığı, bireysel ve çift/aile danışmanlığı

91

KİŞİLİK ENVANTERLERİ Kişilik envanteri, bireyin kendini

gözlemlemesi ilkesine dayanır ve temelde kişinin belli durumlardaki tepkilerini ya da hislerini bildirdiği bir ankettir.

Tek bir kişilik boyutunu (örn. Anksiyete düzeyi) ölçmek üzere hazırlanabileceği gibi, birden çok kişilik özelliklerini de aynı anda ölçebilir (Minnesota Çok Yönlü Kişilik Envanteri -MMPI )

92

CATTELL 16 PF KİŞİLİK ENVANTERİ 1949 yılında Raymond Cattell tarafından

geliştirilen bir envanterdir. Envanter çoktan seçmeli 185 sorudan oluşmaktadır.

Uygulama süresi yaklaşık olarak 45 dakikadır. Envanterde yer alan her faktör, 10’lu bir

skala üzerinde düşük ve yüksek olmak üzere iki düzeyde değerlendirilmektedir.

16 PF’in en çok kullanıldığı alanlar; işe alım, yönetim geliştirme, takım oluşturma ve geliştirme, kariyer gelişimi danışmanlığı

93

CATTELL 16 PF KİŞİLİK ENVANTERİ

FAKTÖR SEMBOLÜYÜKSEK PUAN DÜŞÜK PUAN

(1) Sosyal, Sıcak;Uyumlu (A) Soğuk, Kavgacı, Şüpheci(2) Zeki, Kıvrak, Soyut (B) Durgun Zeka, Somut Düşünce(3) Duygusal kararlılık, Sakin (C) Duygusal, Değişken(4) Dominant, Kavgacı, Sert (E) Bağımlı, Nazik, Kurallara Uyan(5) Konuşkan, Neşeli, Uyanık (F) Sessiz, İçe Dönük, Ağır(6) Kararlı, Sorumlu, Olgun (G) Kararsız, Sabırsız, Güven Vermeyen(7) Maceracı, Dışadönük, Gözü pek (H) Utangaç, Dikkatli, Çekingen(8) Hassas, Hayalci, Yardım Alan (I) Gerçekçi, Kendine Güvenen, Rasyonel(9) Şüpheci, Kıskanç, Sert Huylu (L) Toleranslı, Uyumlu, Yumuşak Huylu(10) İçedönük, Dalgın, Yaratıcı (M) Pratik, Geleneksel, Realistik(11) Uyanık, Hesapçı, İç görülü (N) Natürel, Duygulu, İddiasız(12) Kendine Güvensiz, Endişeli (O) Kendine Güvenli, Sakin, Korkusuz(13) Değişikliğe Açık, Radikal (Q1) Geleneklere Bağlı, Sabırlı(14) Kendine Yeterli, Otonom (Q2) Gruba Bağlı, Sosyal Kabule Önem Veren(15) İleriyi Gören, Kontrollü, Gerçekçi (Q3) Görüşlerinde Güvensiz, Kontrolsüz(16) Gergin, Kolayca Kızdırılabilir, Kaygılı (Q4) Sakin, Rahat, Zorlanmamış

94

MİNNESOTA ÇOK YÖNLÜ KİŞİLİK ENVANTERİ -MMPI

“Doğru”, “yanlış” ve “bilmiyorum” şeklinde cevaplandırılan, sağlığı, psikosomatik belirtileri, nörolojik bozuklukları, motor bozukluklar, cinsel, dini, politik ve sosyal tutumlar, eğitimsel, meslek, ailevi ve evlilik sorunları ile çeşitli nevrotik ve psikotik eğilimleri ölçmeyi amaçlayan ve 556 maddeden oluşan bir testtir.

Bugün ABD’de ve birçok Avrupa ve Asya ülkesinde standardizasyonu yapılmıştır.

MMPI, 16 yaş ve üstü, en az orta öğrenim seviyesindeki bireylere, zaman sınırlaması olmaksızın (yaklaşık 1,5–2 saatte ) grup olarak uygulanır.

Testin 10 adet kişilik alt testi vardır.

95

MİNNESOTA ÇOK YÖNLÜ KİŞİLİK ENVANTERİ

TEST ADI MADDE YÜKSEK SKORLARIN DURUMU

GEÇERLİLİK ALT TESTLERİYalan –L Frekans -FDüzeltme -KKLİNİK ALT TESTLER Hipokondriazis -HsDepresyon -DHisteri -HyPsikopatik Sapma -PdKadınlık-Erkeklik -MfParanoya -PaPsikasteni -PtŞizofreni -ScHipomani -MaSosyal İçedönüklük -Si

156430

33606050604048784670

Yaygın zaafların inkârıProfilin geçersizliğiSavunucu, kaçamak

Fiziksel şikâyetlere ağırlık verme, yakınmaMutsuz, depresifSomatik ve sosyal alanlardaki yakınmalarSosyal uyum eksikliği, sık sık kanunla başı derde girmeCinsel nitelikteki sapmalarŞüpheci, paranoid eğilimlerBunalım, korku, aşırı duyarlık ve kendine güven azlığıGarip düşünceler, sosyal yabancılaşma, algı bozukluklarıHareket ve düşünce hızlanması, heyecanlılıkUtangaçlık, kişilerarası etkileşimde rahatsızlık

96

QMF-BAŞARI MOTİVASYONU TESTİ Bireylerin çalışmalarını yönlendirme

yöntemini ölçümlemekte olup başarı motivasyonları hakkında objektif sonuçlar sağlar.

Testin, 3 alt boyutu bulunmaktadır:• başarı ihtiyacı• kontrol odağı• zaman yönetimi

97

3. PROJEKTİF TEKNİKLER Kişinin içsel süreçlerinin dışa yansıtılması sayıltısına

dayanır. Bilinçaltı süreçler açık olarak ifade edilmezler; bunları açığa çıkarmak için öyle uyarıcılar verilmelidir ki, kişi bunlara verdiği tepkiyle iç dünyasını ifade edebilmeli, yansıtabilmelidir.

Bu testler Kişinin ağzından /kaleminden çıkan her tepki mutlaka bir nedene dayanır ilkesine dayanır.

Projektif test, kişinin istediği gibi cevap verebileceği muğlâk bir uyaran sunar. Kuramsal olarak, uyaran muğlâk olduğundan ve belli bir cevabı gerektirmediğinden, birey kişiliğini uyarana yansıtır.

98

99

100

RORSCHACH MÜREKKEP LEKESİ TESTİ Mürekkep lekelerinden meydana getirilmiş 10 karttan

ibarettir. Bunlardan beşi siyah-beyaz, beşi de renkli simetrik

mürekkep lekelerinden oluşturulmuştur. Deneğe teker teker bu kartlar da ne gördüğü sorulur. Denek

bu biçimleri anlamlı bütünler olarak yorumlarken kişiliğinin dikkate değer yanları, gizli, yarı gizli istekleri ve ihtiyaçları; geçmiş yaşantıları, sosyokültürel durumu meydana çıkar.

Testi uygulayan, deneğin tüm tepkilerini not eder ve standart puanlama esaslarına göre değerlendirir.

Böylece deneğin ilgileri, istekleri, duygu hayatının belirgin nitelikleri, kişilik yapısı vb. özellikleri konularında yorumlamalar yapar.

101

Uyarımlara alınan yanıtlar üç açıdan değerlendirilir

1. Alınan yanıt, uyarım olarak verilen karttaki lekenin; bütününe mi, bir ayrıntısına mı, küçük bir ayrıntısına mı yoksa lekenin sınırladığı beyaz fona mı ilişkindir?

2. Alınan yanıtın, uyarım olarak gösterilen karttaki lekenin hangi niteliğine göre verildiği değerlendirilir; şekle mi, renge mi yoksa harekete ilişkin mi?

3. Verilen yanıtların neyle ilgili olduğunun belirtilmesi gerekir. Böylece çok sayıdaki yanıt belirli küme adları altında toplanarak değerlendirilir.

102

103

Hangi iş hangi görsel beceriyi gerektirir?

Bu konuda hem niteliksel hem de niceliksel değişkenler bulunmuştur.

Bazı meslekler, uzak görüş keskinliği

gerektirirken (vinç operatörlüğü, kamyon şoförlüğü gibi),

bazıları yakın görüş keskinliğini gerekli kılar (saat yapımı, tamirciliği, kuyumculuk gibi). Bunlar niceliksel değişkenlerdir.

Birde bazı işler için gerekli niteliksel değişkenler vardır, renk körlüğü gibi. Tekstilde, halı ve kilim dokumacılığında renk ayrımı aranan bir özelliktir.

104

Hangi iş hangi görsel beceriyi gerektirir?

Uzun yıllar, binlerce işte çalışan bireylerin görsel test skorları ve mesleki başarı kriterleri ile ilgili datalar toplanmış, aralarında yüksek korelasyonlar olduğu bulunmuştur. Birçok endüstriyel meslekte benzer görsel gereklilikler söz konusudur. Bu da bizi “görsel meslek aileleri” denilen bir kavrama götürmektedir. Görsel iş aileleri, benzer görsel nitelikleri gerektiren iş gruplarından oluşur.

1. Büro ve idari işler (clerical & administrative): Özellikle derinlik algılaması ile birlikte tüm diğer görsel beceriler önem taşımaktadır.

2. Makine operatörlüğü (machine operator): Torna, matkap gibi, bir kol boyu uzaklığı içerisinde çalışmayı gerektiren iş grubudur. Bu gibi mesleklerde tüm görme becerilerinin değişen oranlarda önemli olduğu düşünülmektedir.

105

Hangi iş hangi görsel beceriyi gerektirir?

3. Denetleme-teftiş işleri (inspection): Hataların denetlendiği işler ile yakın mesafe çalışma gerektiren işlerde yakın görüş keskinliği, derinlik ve renk algılama aranan bir özelliktir.

4. Vasıfsız işçilik (laborer): Hamallık, bekçilik, el arabasıyla yük taşıma gibi fazla beceri gerektirmeyen işlerde, normal görme netliği yeterlidir.

5. Taşıt operatörlüğü (vehicle operator): Uzak görüş keskinliğinin önemli olduğu iş grubudur. Örn. Kamyon sürücülüğü, forklift sürücüsü, vinç operatörlüğü

6. Uzmanlık ve sanatkârlığı gerektiren işler (Mechanic and skilled tradesmen): Tamircilik, teknisyenlik ile su tesisatçılığı, değirmencilik, elektrikçilik ve zanaatkârlıkta yakın görüş keskinliği gerekli bir özelliktir.

106

Hangi iş hangi yeteneği gerektirir?

Öğretmenlik: Öğretme ve prezantasyon

yeteneği en öncelikli olarak aranan yeteneklerdir.

Diğerlerini dinleyebilme, analiz edebilme, yazılı iletişim kurabilme ve plan yapabilme

107

Hangi iş hangi yeteneği gerektirir?

Banka müdürleri: Çok iyi yazabilmeli (örneğin bir müşterinin

şikayetine cevap yazabilme) ve iyi bir dinleyici olmalıdır.

İkna edicilik de (örneğin yerel bir firmanın rakip bankayla değil de kendi bankasıyla çalışmasına ikna edilmesi) aranması gereken bir başka önemli yetenektir.

Hem personelini yönetmeyi bilmeli hem de onlarla işbirliği yapabilme becerisine sahip olmalıdır.

Bilgileri analiz etmeyi, doğru karar almayı bilmelidir.

Ve tabi ki matematik zekasının olması bir zorunluluktur.

108

Hangi iş hangi yeteneği gerektirir?

Muhasebeci: Mantıklı olmalı, Yıllık hesap denetimi yaparken

araştırıcı olabilmeli. Bunun yanı sıra, sorgulayıcı olduğu kadar uzman

bir kişi olarak müşterilerine bilgiler vermeli, tavsiyelerde bulunmalı.

Matematik zekasına sahip olmalı, Karar alma, plan yapma ve sözel iletişim

yeteneklerine haiz olmalıdır. Çevresindeki insanlara sosyal olarak güven

uyandırması gerektiği gibi gerektiğinde ikna edici olmalıdır.

Müşterilerini dinleyebilmeli, görüşlerini onlarla paylaşabilmelidir.

109

Hangi iş hangi yeteneği gerektirir?

Avukatlar: Çok iyi sözlü iletişim becerisine sahip

olmalı ve müşterilerini çok iyi dinlemelidir.

Hukuki sorunları çözebilmesi için soruşturan, sorgulayan, analitik bir yapıda olmalı ve

Hangi yolu izlemesi gerektiği konusunda bir yargısının olabilmesi için problem çözme becerisine sahip olmalıdır.

110

Hangi iş hangi yeteneği gerektirir?

İnsan kaynakları yöneticisi: İş için başvuran adayların görüşmelerini

dinlemede başarılı ve Raporları tutmada çok iyi yazma yeteneğine

sahip olmalıdır. İşin gerektirdiği nitelikleri (iş analizi, iş tanımı)

belirleyebilmesi için iyi bir analiz yeteneğine ihtiyacı vardır.

Herhangi bir departmanda bir personel problemiyle baş edebilmesi için diğer yöneticilerle işbirliği yapabilmelidir.

Gerek eğitim gerek işe alımlar için ön görü sahibi olmalı gelecekte oluşabilecek ihtiyaçları şimdiden görebilmeli ve bununla ilgili planlar yapmalıdır.

111

Hangi iş hangi yeteneği gerektirir?

Pazarlama ve marka müdürü: Teşvik edici yazıları yazabilmeleri için yazılı

iletişimde çok iyi olmalıdır. Ayrıca ikna edici olmalı, analiz etmede

başarılı (örneğin bir ürünün fiyatını belirlemede ve ürünün

anahtar özelliklerini belirlemede) , Soruşturmada iyi olmalı

(örneğin pazarı, müşteriler, rakipleri araştırmada) Organize etmede

(örneğin stok seviyelerini yönetme ürünü pazardan geri çekip çekmeme planını yapmada) yetenekli olmalıdır.

Butik satış elemanının temel iş boyutları1) Karşılama ve ilgileme ile görevleri

Müşteriyi ayakta karşılamak Müşteriye tebessümle hitap etmek Müşteriyi dinlemek

2) Bilgilendirme Sorularına yanıt vermek Ürünün özelliklerini bilmek Bilgileri doğru şekilde anlatmak

3) Ürün takibi Azalan ürünü yerine koymak Ürünü katlayıp yerleştirmek Tezgahı temiz tutmak Müşteri isteklerini kaydetmek

4) Müşteriyi uğurlama5) Satış işlemleri (fiş doldurma)

113

Seçim Yöntemleri Değerlendirme Standartları

  Geçerlilik Doğruluk Uygulanabilirlik

Maliyet

Zeka Testleri Orta Yüksek Yüksek DüşükMekanik Yetenek

Testleri Orta Yüksek Orta Düşük

Psikomotor Yetenek Testleri

Orta Yüksek Düşük Düşük

Kişilik Testleri Orta Yüksek Orta OrtaFiziksel Yetenek

Testleri Yüksek Orta Düşük Düşük

Mülakat Orta Orta Yüksek OrtaDeğerlendirme

Merkezleri Yüksek Yüksek Orta Yüksek

Örnek İş Testleri Yüksek Yüksek Düşük YüksekBiyografik Bilgi

Formları Yüksek Orta Yüksek Düşük

Dikkat Değerlendirmesi

Orta Orta Düşük Düşük

Tavsiye Mektubu Düşük Bilinmiyor Yüksek Düşük

Seçim yöntemlerine göre değerlendirme standartları

114

Çalışanları seçmek için üç temel öneri

Yetenekli olanı seçin

Çalışanın güçlü yanlarına odaklanın

Herkese uygun olan pozisyonu bulun

115

SON SÖZ… İşletmenin gelecekteki eleman sorununun

şansa bırakılmamalıdır. Bölüm yöneticisi şirketin refahı ve devamı açısından buna dikkat etmelidir.

Gerekli elemanları zamanında tespit etmeli, yetenekleri kaçırmamalıdır.

Çalışanlarını kazanma yoluna gitmeli onların gereksinimlerini çözmelidir.

Çok önemli bir noktada: eğer böyle bir gelişmeye karar verilirse ilk yapılacak şey eldeki değerleri tanımak olmalıdır. Yenilikleri düşünmeye başlamadan önce eskilerin

sağlamlaştırılıp, pekiştirilmesi lazımdır.

Eğer bu sayfada bir şeyler dönüyorsa-hemen evinize gidin.Paydos saati gelmiş. (İyice bir bakın bakalım.. Aslında dönen bir şey yok!)

118