Pedagogika współczesna

Sebastian Bakuła

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Struktura wykładu

• Wprowadzenie

• Teoria wychowania

• Czynniki zewnętrzne edukacji – kultura, rewolucja informatyczna, Internet

• Warsztat nauczyciela – program szkolny, metody nauczania, oceny

• Zakończenie

Nowe wyzwania

„Żyjemy w świecie, który w coraz mniejszym stopniu pozwala ludziom zrozumieć swoje środowisko życia, poddawać je własnej kontroli czy kształtować na własną rękę”

B. Śliwerski

Teoria wychowania

„Dyscyplina uważana w Polsce za jedną z podstawowych nauk pedagogicznych, zajmująca się problematyką celów, treści, metod i organizacji wychowania moralnego, społecznego, estetycznego i fizycznego”

W. Okoń

Teorie wychowania w Polsce

Cztery orientacje badawcze:

• Socjologiczna

• Normatywna (ideologiczna, filozoficzna)

• Psychologiczna

• Eklektyczna

Nowe kategorie pojęciowe współczesnych teorii wychowania

• Ambiwalencja – kulturowy kontekst wychowania

• Decentracja – społeczny kontekst wychowania

• Tożsamość – rozwojowy kontekst wychowania

Kultura popularna jako czynnik socjalizacji

• Socjalizacja – spontaniczne wrastanie w normy zachowań społecznych oraz naturalne przyswajanie wzorców kultury symbolicznej

Jedna forma kultury Multikulturowość

Kultura

• Konsumpcja

• Instant

• Koniec ideałów

• Mass media

• Amerykanizacja

• Globalizacja

Negatywne skutki informatyzacji

1. Sfera poznawcza – kolektywizacja nawyków percepcyjnych i umysłowych, ograniczenia postrzegania problemów i twórczego myślenia, osłabienie umiejętności abstrakcyjnego myślenia, zalew informacji

2. Sfera emocjonalna – uzależnienia 3. Sfera wolicjonalno-refleksyjna – osłabienie

autonomiczności i podmiotowości myślenia, manipulacja własną tożsamością

4. Sfera relacji interpersonalnych – zaburzenia kontaktów społecznych, wyzwalanie zachowań agresywnych

Wyzwania teorii wychowania

• Dążenia do zablokowania istniejących trendów kulturowych

• Bezrefleksyjne dryfowanie wraz z kulturą

• Akceptacja euforii i konsumpcja wartości niskich

• Negocjacje z młodzieżą kształtu rzeczywistości, w której wspólnie żyjemy

Modele szkoły współczesnej

• Szkoła jako miejsce rozwoju uczniów i nauczycieli

• Treści programów szkolnych i sposobów ich wdrażania

• Nowe sposoby oceniania

Ewolucja modelu szkoły

• Model adaptacyjny (konserwatywny) – wychowanie młodzieży wg zasad tradycji, rygoryzm edukacyjny, nagrody i kary

• Model emancypacyjny (progresywny) – wychowanie młodzieży zgodne z indywidualnymi możliwościami ucznia, podmiotowe traktowanie ucznia, symulacja wewnętrznej motywacji

• Współczesne modele szkoły – interdyscyplinarne, multimetodyczne

Program szkolny

Tradycyjnie wyznaczony przez:

1. Zestaw „obowiązujących” ideałów i celów edukacji

2. Listę przedmiotów szkolnych

3. Zbiór proponowanych metod wdrażania

Dokonujące się obecnie zmiany w systemie oświaty stwarzają możliwości tworzenia uczelniom indywidualnych programów kształcenia.

Kształtowanie programu Założenia Behawioryzm Humanizm konstruktywizm

Rola szkoły Socjalizacja wg norm społecznych

Samorealizacja jednostek

Krytyka wszelkich form edukacji trad., otwartość na nowe znaczenia

Metody Akcent na wydajność, metoda-wynik: techniki pamięciowego przyswajania gotowych treści

Akcent na indywiduację, samorefleksję, samorealizację: doświadczenia, gry dydaktyczne, twórcze rozwiązywanie problemów

Dynamiczny, całościowy rozwój jednostki: samowiedza, osobiste przemyślenia, dialog krytyczny, świadomość moralna

Program Szczegółowy plan działania, mierzalne rezultaty

Szeroki, zdefiniowany w kategoriach doświadczeń

Szeroki, zdefiniowany w kategoriach fil. i psychol.

cd.

Model Liniowy Spiralny Spiralny/otwarty

Wzorzec programu Skupienie na treściach, uniformizm, szczegółowość

Skupienie na uczniu, refleksja nad wiedzą i jej krytyka, całościowość, elastyczność

Brak ścisłego wzorca, racjonalność elastyczna, intuicja, pluralizm, możliwość krytyki programu

Wdrażanie Odgórne Oddolne Oddolne

Style nauczania

• Zamknięty/formalny/frontalny – wyraźnie określony cel kształcenia, konkretne zadania ukierunkowujące aktywność ucznia, materiał dokładnie podzielony na logicznie wiążące się części, ćwiczenie nawyków poprzez powtarzanie bodźców, system kar i nagród, dostarczanie modeli rozwiązań i zachęcanie do ich naśladowania

• Ramowy/zindywidualizowany – nacisk na interpretację i wyjaśnianie faktów, zgodny z indywidualnym stylem poznawczym ucznia, zamiast przekazu wiedzy – pomoc w samodzielnym odkrywaniu znaczeń zdarzeń i faktów

• Negocjacyjny - wiedza tworzona w interakcji nauczyciela i ucznia, akcent położony na wyrobienie w uczniu metod samodzielnego uczenia się, uczeń ma pełne prawo: stawiać drażliwe pytania, swobodnie tworzyć własne plany badań, kreatywnie przekształcać środowisko dydaktyczne

Cele kształcenia

Określone na poziomie:

• Ideałów

• Zadań

• Celów szczegółowych: operacyjnych, nieoperacyjnych

Strategie uczenia się

Wzory procesualno-poznawcze: 1. Strategie aktywnego przyswajania informacji –

podawanie i wyjaśnianie wiadomości, wykład, opowiadanie, indukcyjny model nauczania, mnemotechniki, mapy myśli, myślenie metaforyczne, twórcze rozwiązywanie problemów

2. Uczenie się społeczne/we współpracy – praca w parach, grupach, inscenizacje

3. Uczenie się całościowe/osobowościowe – metody z wykorzystaniem fantazji i eksperymentu, medialnej transpozycji, przetwarzania sytuacji percepcyjnych, różne formy uczenia się z doradcą

Aktywne przyswajanie informacji

Podawany materiał powinien być:

1. Strukturalnie uporządkowany

2. Powiązany pojęciami wskazującymi związki między wyróżnionymi częściami

3. Ukonkretniony przykładami, porównaniami

Nowe narzędzia

• Mnemotechniki – strategie wspomagające zapamiętywanie materiału, który początkowo może wydać się bezsensowny

• Mapy myśli – technika notowania, rozumienia i wiązania pojęć polegająca na przedstawianiu informacji tekstowej w formie graficznej

• Techniki twórczego myślenia – wyrabiają płynność i giętkość myślenia przejawiającą się w znajdowaniu wielu różnych rozwiązań zadanego problemu

Ocenianie – zmiana paradygmatu Ocenianie Tradycja Konstruktywizm

Przedmiot Wiedza faktograficzna Operowanie/korzystanie z wiedzy

Forma Czynność wyodrębniona z procesu nauczania

Czynność integralnie związana z całym procesem uczenia się

Strategia Test, egzamin Ocenianie sumujące, ciągłe (portfolio)

Kryteria Niejasne, zazwyczaj nie prezentowane publicznie

Jawne i ogólnie dostępne

Poziom Ocena pojedynczych atrybutów, izolowanych fragmentów wiedzy

Ocena wielowymiarowa – wiedza, umiejętności, myślenie, metapoznanie, afekty

Zakres Ocena indywidualna Ocenianie grupowe – zdolności do współpracy i jej produkty

Nowe formy oceniania

Portfolio:

• Zbiór zróżnicowanych rezultatów edukacyjnych ucznia, od prac pisemnych (rysunki, grafiki, eseje) po szkice projektów, planów, koncepcji

• Charakter kumulatywny – materiały skupiają prace z określonego obszaru edukacji w wyraźnie określonym przedziale czasu

• Nie podlegają standaryzacji – zbiory mogą się różnić między dwoma uczniami tych samych zajęć prowadzonych przez jednego nauczyciela

Podsumowanie

1. Przedmiot teorii wychowania

2. Czynniki zewnętrzne mające wpływ na kształt, metody i sposoby oddziaływań wychowawczych.

3. Warsztat nauczyciela – program, metody ocenianie.

Wnioski

1. Teoria wychowania stoi dziś przed złożonymi wyzwaniami – przesunięcie socjalizacyjne ze szkoły i rodziny na mass media, zalew ambiwalentnych wzorców kultury.

2. Zmianie podlega warsztat nauczyciela. Wzrastają wymagania związane z wprowadzaniem technik i metod nastawionych na kształcenie umiejętności wykorzystania wiedzy i kompetencji społecznych, wprowadzania metod mierzących postępy uczenia się wielowymiarowego i ciągłego

Zakończenie

„Źle się wywdzięcza swojemu mistrzowi ten, kto tylko jego uczniem zostaje”

F. Nietzsche

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.