Termin * Samobójstwo w filozofii i religii * Efekt Wertera * Rodzaje i przyczyny * Czy mamy prawo

do samobójstwa? Co robić?

SUICIDIUM - celowy i świadomy akt odebrania sobie życia.

„Samobójstwem nazywa się każdy przypadek śmierci będący bezpośrednim lub pośrednim wynikiem działania lub zaniechania, przejawianego przez ofiarę zdającą sobie sprawę ze skutków swego zachowania” (Emil Drukheim, Le Suicide)

Lucjusz Anneusz Seneka (Seneka Młodszy, 4 w. p.n.e. – 65 n.e.)

Starożytny teoretyk samobójstwa:

„Śmierć jest ostatecznym wyzwoleniem

z każdego bólu […]. Śmierć nas

przywraca do tego stanu pokoju,

w którym trwaliśmy przed naszym

narodzeniem” (Dialogi)

• PESYMIZM

• SWOISTY STAROŻYNY EGZYSTENCJALIZM

Hegezjasz Peisitanatos (IV/III w. p.n.e., przedstawiciel szkoły cyrenejskiej)

Uczeń Sokratesa, nazywany

„nawołujący do śmierci” lub

„Doradcą Śmierci”:

„Dla człowieka głupiego życie

przedstawia wartość, dla

mędrca natomiast jest czymś

obojętnym”.

• ESCHATOLOGICZNY PESYMIZM

Paul-Henri d’Holbach (1723-1789, krytyk religii oraz despotyzmu, obrońca wolności słowa)

Broni prawa człowieka do

decydowania o własnym życiu.

Przychodząc na świat wbrew

swej woli, mamy władzę nad

kresem swego istnienia:

„Człowiek może kochać swój

byt tylko wtedy, gdy jest

szczęśliwy”

(System przyrody)

Albert Camus (1913-1960, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za 1957 r.)

Reprezentant egzystencjalizmu

ateistycznego (obok Martina

Heideggera oraz Jeana-Paula

Sartre’a): „Jest tylko jeden

problem filozoficzny prawdziwie

poważny: samobójstwo. Orzec,

czy życie jest, czy nie jest warte

trudu, by je przeżyć, to

odpowiedzieć na fundamentalne

pytanie filozofii”

(Absurd i samobójstwo)

Św. Augustyn z Hippony (IV-V w. n.e., biskup, doktor Kościoła)

Według św. A. zakaz zabijania dotyczy

tylko ludzi (zwierzęta i rośliny, ich życie

i śmierć mają służyć człowiekowi): „Bo i ten,

co siebie zabija, nie co innego zabija jeno

też człowieka”. Dalej w Państwie Bożym

czytamy: „Nie ma żadnej takiej władzy, która

by upoważniała chrześcijan do dobrowolnej

śmierci dla jakiejkolwiek przyczyny”.

Św. Augustyn Augustyn nie dopuszcza nawet samobójstwa ucieczkowego,

popełnianego po to, by uniknąć zgwałcenia: „Nie wolno unikać grzechu przez popełnienie innego grzechu”. Gwałt nie usprawiedliwia samobójstwa - Augustyn zaleca hiobowy heroizm trwania i stwierdza: „[…] wstydliwość jest cnotą duszy i ma za towarzyszkę męstwo nakazujące jej znosić […] wszelkie cierpienia […]”.

Problem:

CHRZEŚCIJAŃSKA APOTEOZA SAMOBÓJSTW

OFIARNICZYCH , CZYLI WYNOSZENIE NA OŁTARZE

SAMOBÓJCÓW-ŚWIĘTYCH

Pierwszy zakaz samobójstwa ogłosił synod w Arles w 452 roku. Kolejny w 693 roku (w Todedo) za próby samobójcze nakłada ekskomunikę. W XI wieku św. Bruno nazwał samobójców „męczennikami Szatana”.

Św. Tomasz z Akwinu (XII w.)

Dla Tomasza targnięcie się na własne życie jest

grzechem śmiertelnym przeciwko Bogu,

dawcy życia, a także grzechem przeciw

sprawiedliwości i miłosierdziu. Odpowiedzialność

jednostki za państwo zapożycza Akwinata od

Arystotelesa. Pod miłosierdziem rozumie instynkt

samozachowawczy – sprzeciw temu instynktowi

jest jednoznaczny z sprzeciwem wobec natury.

Od średniowiecza do XVII w. próba samobójcza była karana śmiercią – podłoże religijne (samobójstwo jest grzechem śmiertelnym; całkiem niedawno samobójców grzebano przy płocie na cmentarzu; niegdyś zwłoki palono, wyrzucano na śmietnik, odcinano głowy, topiono i etc.). Bezczeszczenie zwłok samobójców było w Europie uświęconym przez Kościół rytuałem. W polskim prawie samobójstwo czy jego próba nie jest czynem zabronionym. Przestępstwem jest namowa lub pomoc w samobójstwie (art. 151 Kodeksu karnego)

Stanowisko Kościoła katolickiego

uległo złagodzeniu. I choć prawo

kanoniczne nadal odmawia

samobójcom chrześcijańskiego

pochówku, to przewiduje odstępstwa

od tej zasady (np. gdy samobójca

nie był w pełni władz umysłowych,

gdy zdążył wyrazić skruchę lub

mamy wątpliwości, co do

charakteru czynu samobójczego)

David Philips (socjolog na Uniwersytecie Kalifornijskim)

Istnieje udowodniona naukowo

korelacja między nagłośnieniem

w mass mediach samobójstwa a

wzrostem liczby popełnionych

samobójstw. Związek ten określa

Philips efektem Wertera, nawiązując

do książki Johanna W. Goethego

„Cierpienia młodegoWertera” z 1774

roku.

Kurt Cobain (1967-1994, gitarzysta, wokalista zespołu Nirvana)

„Lepiej spłonąć od razu,

niż tlić się powoli”

(K. Cobain). Śmierć samobójcza

lidera Nirvany spowodowała

falę samobójstw wśród fanów.

Problem etyczny:

Czy media powinny informować

o śmierci samobójczej znanej

osoby?

„LOgin – Młodzieżowy Dwutygodnik Powiatowy”

Przykład rzetelnego

informowania czy dźwignia

handlowa oparta na szokowaniu

i szukaniu taniej sensacji?

Projekt okładki odrzucony

przez wydawcę, wg którego:

„To promocja samobójstwa”

(Powiat gryficki, red. Mariusz Rakoski,

nakład 2500 tys.).

„LOgin – Powiatowy Dwutygodnik Młodzieżowy”

Samobójstwo jako współczesny

konflikt moralny zaplanowany

na trzech stronach grudniowego

wydania (nr 17, 2011) zostaje

zredukowany do dwóch

stron. Strona poświęcona

znanym samobójcom oraz

samobójstwie w Internecie

zostaje przekreślona. Argumentacja

ta sama: „Promocja. Młodzież może

brać przykład”.

Samobójstwo egoistyczne

Ektem zbyt słabej integracji

jednostki z grupą i społecznością.

To jednostka wyobcowana, która

nie godzi się na zastaną rzeczywistość

To dramat ludzi „samotnych w tłumie”.

Samobójstwo tego rodzaju wspomagane

czynnikami psychopatologicznymi,

np. depresją, impulsywnością,

niedojrzałością emocjonalną).

Tutaj m.in. Edward Stachura,

Rafał Wojaczek, Mirosław Nahacz,

Kurt Cobain).

Samobójstwo altruistyczne

Podłożem samobójstw altruistycznych

jest zbyt silna integracja i nadmierna

identyfikacja z obowiązującymi

normami społeczno-obyczajowymi.

Należą tu również samobójstwa na

wieść o przegranej wojnie,

protestacyjne samospalenie oraz

zamachy bombowe terrorystów

z Hamasu.

Tu m.in. Jan Palach

Samobójstwo anomiczne

Przejaw zakłócenia ładu społecznego oraz

wysokiego wskaźnika rozregulowania

norm i litery prawa. Wysoki stopień

dezintegracji społecznej, której efektem

jest wzrost liczby samobójstw.

Samobójstwo fatalistyczne

To samobójstwo jednostki, która

znalazła się w sytuacji tragicznej,

z której wyjścia zablokowane są

perspektywicznie.

CZYNNIKI PSYCHOLOGICZNE

CZYNNIKI SPOŁECZNE

Choroby psychiczne

Samotność, wyobcowanie

Rozpad małżeństwa, rozpad rodziny

Kłopoty finansowe

Nieszczęśliwa miłość

Nieuleczalne choroby

Poczucie braku własnej wartości

Śmierć bliskiej osoby

Problemy w szkole

?