Upload
dangthu
View
215
Download
1
Embed Size (px)
Citation preview
s a r C e v i
ძვირფასო მკითხველო!გაცნობებთ, რომ რედაქციაში შემოსული
მასალების სიზუსტეზე პასუხს აგებს ავტორი. რაც შეეხება სარეკლამო ტექსტს,
მთელი პასუხისმგებლობა რეკლამის შემკვეთს ეკისრება.
misamarTi: Tbilisi, leseliZis q. #27, me-2 sarTuli, oTaxi #3, tel.: 790 74 68 10
el-fosta: [email protected] masalebis ganTavseba fasiania!
7 aprili - xarebis
dResaswauli! ............................... 2
bzoba - uflis didebiT
Sesvla ierusalimSi ................2
dausviT kiTxva moZRvars ........ 3
paskis kultura
saqarTveloSi .............................. 5
mimoza miqaia
ardaviwyebis SaravandediT
gabrwyinebuli
pimen miqaia .................................... 6
eka pataraia
gadaeca Tu ara sinamdvileSi
arabul kompania `rakins~
foTSi miwebi usasyidlod,
ratom daajarima sasama-
rTlom foTis meri 800 lariT
da vin arian`oficialuri
milionrebi~ foTSi ................. 10
argonavtebis miTis
saidumlo ...................................... 14
`arn. Ciqobava warsulis
did kacebsac hgavda da
momavlis moqalaqec iyo~ ........ 18
Tamaz kvaWantiriZe
`Zma-enebi - megrul, svanur,
Wanuri~ ........................................... 20
lali jelaZe
`deda ena~ _qarTuli sulis
savane............................................... 26
petre qoCakiZe- Waladideli
`qaldeuri anu
winareqarTuli ena~ ................... 30
tician tabiZe
`me davibade aprilis TveSi,
vaSlebis gaSlil
yvavilebidan~ .............................. 34
visi gorisa xar ............................ 35
sruliad saqarTvelos
amcnobs .......................................... 38
mTavari redaqtori _ nino rexviaSvili
tel: 599 74 68 10damfuZnebeli _
goCa gutaSvilitel: 599 53 58 94
kompiuteruli uzrunvelyofadali jvarSeiSvili
teqsti aawyoTamar goginaZem
koreqtoriqeTevan waxnakia
misamarTi: Tbilisi, leseliZis q. #27, me-2s., 790 74 68 10
el-fosta: [email protected]
2 “სამეგრელო” № 4
„xareba“ aRwerilia erTaderTi maxareblis – lukas mier. marTali elisabedisagan ioane winamorbedis Casaxvis meeqvse Tveze, gabriel mTavarangelozi mivlinebul iqna nazareTs, qalwul mariamTan. warudga angelozi qalwuls da uTxra: „gixaroden, mimadlebulo, ufali SenTana. kurTxeul xar Sen dedaTa Soris“. mariami SeaZrwuna misma sityvebma da gaifiqra: „viTar-me ars mokiTxva¡ ese?“ - ras unda niSnavdes es mokiTxvao? angelozma uTxra: „nu geSinin, mariam, rameTu hpove madli winaSe RmrTisa. da aha, esera Sen muclad-iRo da hSva Ze da uwodi saxeli misi iesu“.
rig RvTismetyvelTa TvalsazrisiT, mTavarangelozis sityvebi: „gixaroden, mimadlebulo“ iyo „madlis“ pirveli uwyeba kacobriobisaTvis, codviT dacemis Semdeg.
saeklesio gadmocema gvamcnobs, rom mTavarangelozis gamoCenis Jams wmida mariami kiTxulobda isaias wigns, sadac aRbeWdilia winaswarmetyveluri sityvebi: „aha, qalwulman muclad-iRos da Sves Ze“ (7,14). amitom, xarebis xatebze zogjer RvTismSobeli gaSlili wigniT
aris gamosaxuli.xarebis TariRi pirdapir kavSirSia
macxovris Sobis TariRTan – dRidan Casaxvisa ( 7 aprilidan) Sobamde (7 ianvars) zustad 9 Tvis Sualedia.
xareba odiTgan miiCneoda did uqmed. xalxSi gavrcelebuli iyo gamoTqma: „ xarebas Citic ki ar agebso budes“ – anu, am dRes ar SeiZlebao muSaoba; iyo aseTi miniSnebac: „rogorc gaatareb am dRes, iseTi iqnebao SenTvis mTeli weliwadi“!
7 aprili - xarebis dResaswauli!
bzoba - uflis didebiT Sesvla ierusalimSi
ieso qriste saxedarze amxedrebuli Sedis ierusalimSi, sadac mas egebeba xalxi, romelic palmis totebs ufens win SeZaxilebiT: „osana! kurTxeul ars momavali saxeliTa uflisa¡Ta, meufe isra¡lisa¡!“ (ioane, 12,13).
TiTqosda qristianoba dResaswaulobs – qristes eTayvaneba wminda qalaqi, mTeli xalxi aRtacebiT xvdeba mas. magram sul male gaxdeba cxadi, rom visac elodnen, is Turme ar sWirdebaT – elodnen politikur belads, vinc maT gaaTavisuflebda miwieri mtrisgan - okupanti romaelebisagan da ara gacilebiT saSiSi mtrisgan – eSmakisagan. amitom, brbo, romelic dRes iZaxis: „osana Zesa daviTisas“, xval daiZaxebs: „jvars acu ege“!
ierusalimSi Sesvlisas, ieso, pirvel yovlisa, taZridan gamoyris yvela myidvelsa da gamyidvels, aayiravebs mekermeTa tablebs da mtredebiT movaWreTa merxebs. Tanac mkacrad ganmartavs sakuTari saqcielis mizezs: „Cemi saxli salocav saxlad iwodeba; Tqven ki yaCaRTa bunagad giqceviaT igi“ (maTe. 21:13). amis Semdeg
vnebis kvira
3“სამეგრელო” № 4
ratom vRebavT saaRdgomod kvercxs
wiTlad?
wmida gadmocemis mixedviT, amaRlebamde
ieso qristem Tavisi mowafeebi sxvadasxva
adgilebSi gaagzavna, raTa adamianebisTvis
misi aRdgomis Sesaxeb exarebinaT. macxovris
mimdevari da misi erTguli mariam magdalineli
saqadageblad romSi Cavida. is qveynis
mmarTvels imperator tiberiuss warudgines,
romelsac ZRvnad wiTeli kvercxi miarTva da
axara: – qriste aRdga!. “amis dajereba iseve
Znelia, rogorc am kvercxis gawiTleba” –
ieso kurnavs usinaTloebsa da xeibrebs.bzobis dResaswauli simboloa, erTi
mxriv, ieso qristes misiis aRiarebis, meore mxriv – winare saxea adamianis Zis samoTxeSi Sesvlisa. is, rom macxovari Sedis qalaqSi virze amxedrebuli, gulisxmobs mSvidobis, da ara omis, mosurneobas (simbolurad virze amxedreba – mSvidobis niSania, cxenze – omisa).
mwuxris locvaze damswre morwmuneni
bzebiT, yvavilebiT da anTebuli sanTlebiT xelSi, miesalmebian uxilavad ierusalims momaval macxovars, rogorc jojoxeTisa da sikvdilis damTrgunvels. ciskris locvisas bzis totebi, romlebic xelSi uWiravT morwmuneebs, ipkurebian nakurTxi wyliT.
marTlmadidebeli qristianebi nakurTx bzis totebs mTeli weli inaxaven da maT xatebis mosarTavadac iyeneben.
dausviT
kiTxva
moZRvars
vnebis kvira
didi xuTSabaTidid xuTSabaTs qristem ukanaskneli
seroba gaumarTa 12 mociquls. am movlenis saxarebiseuli interpretaciiT: „moZRvarma jer maT saTiTaod dabana fexi, Semdeg Tqva: erTi Tqvengani gamcemso. yvela SeZrwunda da ikiTxa: „nuTu me varo“. „swored Sen“,
uTxra qristem iudas da CasCurCula: „romel gegulvebis saqmed, hyav adre“. iuda adga, mRvdelmTavrebTan gaeSura, qristem ki puri gautexa mociqulebs, miawoda da uTxra: „ese ars xorci Cemi TqvenTvis gatexili“, Semdeg Rvino dausxa: „ese ars sisxli Cemi, TqvenTvis da mravalTaTvis danTxeuli“.
lazares SabaTibzobis dResaswauls win uZRvis „lazares
SabaTi“, rodesac eklesia dResaswaulobs ieso qristes mier Tavisi megobris, oTxi dRis mkvdari lazares aRdginebas (ioane 11. 1-45).
es aris udidesi saswauli, romelic qmna ufalma Tavisi jvarcmis win! lazares SabaTi - es aris kidev erTi saocari gamovlineba imisa, Tu ramdenad didia da mowyale ufali! rogorc patriarqi brZanebs erT Tavis qadagebaSi:
„...lazare iyo „megobari RvTisa“. uyvarda ufals lazare da misi debi. da roca uTxres,
rom lazare mokvda, macxovari atirda. xom icoda iesom, rom aRadgenda lazares, maS, ratomRa tiroda igi? tiroda imitom, rom moaxloebuli iyo Jami misi vnebisa; tiroda imitom, rom zogi cxondeboda da zogi - vera. tiroda imitom, rom Wvretda, rom ramdenime dRis Semdeg mTeli ierusalimi gamovidoda mis Sesaxvedrad da sul 3-4 dRis Semdeg ki igive xalxi iyvirebda: „jvars acu, jvars acu ege“. aseTia dacemuli adamianis buneba. ufali tiroda da tiris kacobriobis cxonebisaTvis“.
4 “სამეგრელო” № 4
CaiRima imperatorma da sityva arc hqonda
dasrulebuli, rom kvercxi jer gavardisfrda,
bolos ki gawiTlda.
gaocebul tiberiuss mariamma mouTxro ieso
qristes cxovrebaze, jvarcmasa da mkvdreTiT
aRdgomaze. kvercxi zogadad sicocxlis
simboloa, wiTlad SeRebva ki imisa, rom
jvarcmuli macxovris sisxliT gamosyidul
kacobriobas maradiuli sicocxle mieniWa. es
movlena gaxda dasabami imisa, rom qristianebs
uflis aRdgoma erTmaneTisTvis wiTeli
kvercxiT mielocaT. kvercxis SeRebvis
tradicia wiTel paraskevs, anu qristes
jvarcmis dRes ukavSirdeba.
tradiciis Tanaxmad, saaRdgomo kvercxebi
wiTlad, wiTel paraskevs mzis Casvlamde
iRebeba. kvercxis SesaRebad ZiriTadad
bunebriv saRebavs, endros iyeneben da zogjer
xaxvis furclebsac umateben.
ra unda vicodeT saflavze gasvlisas.
`cudi tradicia iyo, rom aRdgomis dResaswauls adamianebi micvalebulebs ukavSirebdnen, magram Cveni patriarqis didi ZalisxmeviTa da SemweobiT, dasabami daedo aRdgomis sworad aRniSvnas saqarTveloSi, rom am dRes ar gavideT saflavze", - ambobs
sionis sakaTedro taZris dekanozi giorgi
sanamaSvili, romelsac konkretulad am
sakiTxze vesaubreT, Tu qristes aRdgomis
Semdeg, rodis unda gavideT micvalebulTa
saflavebze.
- aRdgoma ara micvalebulebis, aramed,
cocxlebis dResaswaulia, anu sikvdili
daiTrguna da qriste aRsdga. magram CvenSi
araerTi eklesia sasaflaosTan mdebareobs da
aRdgomas qristianebi erTmaneTs SeZaxilebiT,
_ `qriste aRsdga!" _ egebebian. Semdgom
t aZris garSemo Semotareba xdeba da im dros
simbolurad saflavebzec dadeben xolme
kvercxs, SeZaxilebiT: qriste aRsdga! anu
imis Sesaxseneblad, rom aRsdgeba TiToeuli
adamiani. es tradicia ar aris cudi da arc
araferi SezRudvaa imaSi, rom saflavTan ar
mixvide, magram upirvelesad unda gaacnobiero,
rom radganac qriste aRsdga - es sicocxlis
sikvdilze gamarjvebis dResaswaulia da ara
glovisa da mwuxarebis.
- adre eSlebodaTo... mgoni, es dResac
eSlebaT...
- ZiriTadad aRar eSlebaT, magram maT, visac
es jer kidev gacnobierebuli ara aqvs, saWiroa
Sexseneba, rom aRsdgoma micvalebulebis dRe
ar aris da am periodSi saflavze glova ar
SeiZleba. Tu maincdamainc mivlen, saflavs
unda SeuZaxon, rom qriste aRdga! riTac didi
sixaruli Semodis. mokled, am yvelafrisTvis
uwmindesma daawesa aseTi dResaswauli
kalendarSi, aRdgomis meore dRe, orSabaTi,
romelsac saflavTa kurTxevis dRe, diduboba
hqvia. Semdgom ki kviracxovlobis samSabaTi,
anu Tomas kviris Semdeg aris micvalebulTa
mosaxseniebeli dRe.
- weliwadSi micvalebulTa ramdeni
mosaxseniebeli dRe arsebobs?
- Svidi da maTgan kviracxovlis samSabaTia
erT-erTi, roca xdeba micvalebulTa
panaSvidebis gadaxda.
- ise, saflavze gasvlis ritualic
sakmaod damaxinjebulia. aRdgomis
dResaswaulze iq SamfurebiTa da 20
litriani bociTac minaxavs adamianebi
misulebi...- es sircxvilia. saerTod, ara marto
saflavebze Rreoba, aramed Rreoba ojaxebSic. eklesia gamijnulia am qmedebisgan, miuxedavad imisa, rom trapezi, qarTuli sufra RmerTisgan nakurTxia. es yvelaferi Zalian mozomilad unda moxdes. Tan, erTbaSad adamiani ar SeiZleba ase xarbad Seeqceodes, rac xSirad qarTvelebs gvaxasiaTebs. yanwebs vcliT, litrobiT Rvinos vsvamT. Tu TiToeuli amas daakvirdeba, mixvdeba, rom amiT upirvelesad mis janmrTelobas vnebs, sxvaze rom araferi vTqvaT. zogadad, samwuxaroa, roca qristiani adamiani mouwesrigebelia, ar aqvs maRali Segneba. ar SeiZleba kaci qristians uwodebdes sakuTar Tavs da abinZurebdes saflavebs iq mitanili sakvebis narCenebiT. zogadad, ar uvlides micvalebulTa saflavebs da mindobili iyos mxolod iq momsaxure personalze. es yvelaferi codvaa da adamianis ukiduresi gaukuRmarTeba. qriste aseTi ar iyo da amas ar mouwodebda sxvebs. higiena da wesrigi, sisufTavis dacva, sasaflaos movla rom aucilebeli ram aris, es dauwereli kanonia.
vnebis kvira
5“სამეგრელო” № 4
saaRdgomod
masala10 kvercxi1.200 Saqari3 kg.fqvilimSrali safuari didi Sekvris naxevarze cota meti1 litra rZe250 grami margarini250 grami karaqi1 Wiqa zeTi300 grami Savi qiSmiSi,cukatebi survilis mixedviT
rogor movamzadoT paska
paskis kultura saqarTveloSi
naxevar litra Tbil rZeSi gaxseniT safuari 6 sufris kovzi,1 Cais kovzi Saqari daumateT, rom kargad afuvdes
meore naxevar litr Tbil rZeSi gaxseniT cximi, margarini, karaqi, naxevari Wiqa zeTi.
calke 10 kvercxis cila kargad amoiyvaneT (oTaxis temperaturis kvercxis cila ufro kargad amodis), daumateT 10 sufris kovzi Saqari, mwikvi marili da kargad aurieT.
calke 10 kvercxis gulisgan da darCenili Saqrisgan vakeTebT goglimogls, kargad aTqvifeT gaTeTrebamde.
goglimogls daumateT gamzadebuli beze da kargad aurieT.
calke did Tasze davyriT 3 kg fqvils davasxamT safuarian da cximian zeTs,kargad aurieT da SeazileT kverciani masa, kargad aurieT, daumateT darCenili naxevari Wiqa zeTi da kargad mozileT comi.
coms amosasvlelad sWirdeba 6 saaTi.RamiT mozileT SefuTeT Tbilad da diliT
ukve mzad aris, Rame Cazelva ar sWirdeba.diliT amosuli comi CazileT kargad,
daumateT qiSmiSi, Tqveni survilis mixedviT,
Tu gnebavT cukatebi, 1 cali limonis cedra, vanili, naxevar-naxevari Cais kovzi muskatis kakali, ili, mwikvi dariCini da mixaki, visac ar giyvarT dariCinis gemo ar daumatoT.
aiRebT formebs, CaufineT qaRaldi, wausviT cximi.
coms formaSi vdebT naxevramde. cxobisas 2-jer izrdeba.
formaSi coms vaCerebT 6 saaTi. Semdeg SedgiT gaxurebul RumelSi 150 gradusze.
1 saaTis Semdeg gamoaReT Rumeli da xis CxiriT gasinjeT. roca gamocxveba Segrildes da Semdeg amoiReT formidan.
Tqveni surviliT SegiZliaT morToT, me minanqars vasxam.
yvelaze mTavaria, comis mozelis dros unda iyoT karg ganwyobaze da mTeli siyvaruliT moziloT comi, unda moeferoT coms.
warmatebebs gisurvebT!am receptiT paska gamodis mZime da
notio, rogoric unda iyos namdvili paska, arafumfula.
2 ulufas erTad nu moamzadebT.
paska, savaraudod, aris arTosis saxecvlileba, romelic qarTul istoriul-eTnografiul wyaroebSi naxsenebia rogorc qada. did xuTSabaTs trapezze iesom Tavis mociqulebs daalevina Rvino da misca puri, sisxli da xorci misi. mas Semdeg rac qriste jvarze gaakres, misi mociqulebi, im dRis gasaxseneblad purs acxobdnen, romelzec jvars gamosaxavdnen da debdnen sufraze, imis mosagonad, rom ufalma iesom daubara maT am ziarebis saidumlos Sesaxeb.
savaraudod es puri mrevlSi qadis saxiT gadmovida. es qada unda iyos paska, romelsac es forma da moyvaniloba ar hqonda maSin, magram iyo raRac msgavsi.
TviTon paskis forma, golgoTis mTis simboloa. afuebuli comi imitomaa, rom qristem ziarebis saidumlos dawesebisas, swored afuebuli puri Wama.
6 “სამეგრელო” № 4
trialebs Carxi, brunavs qveyana, dro ki mihqris SeuCereblad. foTlebiviT icvlebian saxeebi, miwa da adamianebi. vnebebi ki naklebad emorCilebian drois cvalebadobas.
drom waiRo yvelaferi da mogonebad aqcia, dro_ daundobeli, ulmobeli da maradiuli! diax! maradiuli maTTvis, visTvisac es wuTisofeli marto sikvdil-sicocxliT ki ara, saxel-sikeTiTac izomeba. ̀ yoveli adamiani Tavis saqmianobiT, adamianebTan urTierTobiT xatavs Tavis portrets, romelsac sazogadoeba mkacr msajulad evlineba...
pimen miqaia swored is kaci gaxlavT, misxal-misxal rom qmnida Tavis lamaz biografias.
siyvaruliT mosili es gvar-saxeli yvelasTvis mtkivneul mogonebad darCa-erudirebuli da kvalificirebuli eqimi ara marto janmrTelobis dargis muSakebs Soris, aramed raionis mTel aqtivSi monawileobda da pativiscemiT iyo mosili~...
wignidan `ar daviwyeba~ _ petre kirTaZe, demur kilasonia~.
pimeni- erasti miqaiasa da Nnatalia foCxuas keTilSobil ojaxSi gaizarda. siTbosa da siyvaruls miCveul bavSvs ucbad cxovrebis niri Seecvala, gardaicvala ojaxis deda qalbatoni natalia. erasti friad damwuxrebuli iyo. usazRvrod uyvarda Tavis meuRle, amitom misi adgili veravisTvis gaimeta, imasac fiqrobda, Svilebi
dameCagrebiano, amitom ojaxis mTliani tvirTi Tavis Tavze aiRo da qal-vaJs patiosnad zrdida.
erastis keTil gulsa da zne keTilobas misi saqvelmoqmedo faqtic adasturebs. man ilia WavWavaZesTan da sergi daneliasTan erTad saqarTveloSi wera-kiTxvis gamavrcelebeli sazogadoebis SeqmnaSi miiRo monawileoba. garda amisa, man safrangeTSi levilis miwebis Sesasyidad vercxlis fuliT savse qoTani gaiRo.
cnobili eqimi da sazogado moRvawe pimen miqaia daibada 1907 wlis 28agvistos, mariamobas, rogorc Tavad uyvarda Tqma `maraSona~-s martvilis raionis sofel muxurCaSi. aqve daamTavra dawyebiTi skola, Semdeg ki martvilis cxrawledi saswavlebeli. deda rva wlis asakSi gardaecvala. 1929 wels pimenma swavla gaagrZela Tbilisis saxelmwifo universitetis samkurnalo
fakultetze (SemdgomSi igi samedicino institutad gamoe-yo universitets). umaRlesi saswavleblis warCinebiT damTavrebis Semdeg dainiSna martvilis raionis sofel salxinos saubno saavadmyofos gamged, mogvianebiT, igi daawinaures martvilis raionis aRmaskomis janmrTelobis ganyofilebis gamgis moadgiled, bolos ki mSobliuri soflis saeqimo ubnis ufrosad gadmoiyvanes, raTa martoxela moxuci mama mouvlelad ar
eqimi
ar daviwyebis
SaravandediT
gabrwyinebuli
pimen miqaia
7“სამეგრელო” № 4
darCeniliyo.1937 wels daojaxda _ lola
siguaze daqorwinda. 6 Svili aRuzardes samSoblos, magram manamde iyo didi samamulo omi...
1943 wels moxalised Caewera da fronts miaSura. jer moskovSi gagzavnes. saidanac ukrainis me same frontis 46-e armiis hospitalis mTavar eqimad dainiSna. erT xel, roca daWri-lebis dasax mareblad miiCqaroda, sam sanitarTan erTad dabombvaSi mohyva, naxevraddangreuli wis-qvilkombinatis Senobas Seafares Tavi, magram mainc daiWra, armiis mednawilSi mxolod meore dRes miiyvanes, sakmaod mZime mdgomareobaSi iyo, qarTveli eqimebi irakli ZagniZe, ilia beraZe, zinaida mgelaZe, griSa baramia, giorgi moseSvili mkurnalobdnen...
male fexze wamoayenes mravalTa msgavsad, xifaTs ar erideboda, kidev daiWra, magram mainc mwyobrSi darCa, rac kidec sabWoTa sardlobam saTanado jildoebiT aRniSna.
1944 wels, ukrainis ganTavisuflebis Sem deg besarabiaSi, gadaisroles, Semdeg rumineTsa da bulgareTSi.
1945 wels muxurCelma axalgazrda eqimma buklgareTSi q. sofiaSi armiis samxedro hospitalSi aimaRla kvalifikacia da mieniWa samedicino samsaxuris kapitnis wodeba. saintereso isaa, rom erTxel germanelebis winaaRmdeg xelCa-rTul brZolaSic ki mouwia monawileoba. mraval brZolebSi gamowrTobili sabWoTa mebrZo-lebi gaocebulebi ucqerdnen TiTqos mowodebiT `aramebrZol~ kacs, romelic mtris jariskacebs Soris lomiviT trialebda.
samamulo omis damTavrebis Semdeg kvlav mSobliur sofel muxurCas miaSura da saeqimo ambulatoria gaxsna, sadac male 25-sawoliani lamazi saavadmyofo aaSena. es misi didi xnis ocneba da mizani gaxldaT.
miuxedavad ukanasknel Jams qveynis politikur da socialur yofaSi momxdari kataklizmebis
da teqnikuri Zvrebisa, es saavadmyofo dResac pimen miqaias saxels atarebs.
didi samamulo omis droi-dan moyolebuli, sicocxlis bolomde, uamravi jildo hqonda miRebuli: ordeni da medali sabrZolo damsaxurebebisaTvis, friadosani sanitaris medali, kvalificiuri eqimis umaRlesi xarisxis medali, germaniaze gamarjvebis (1941-1945) medali, omis damTavrebidan 20 da 30 wlis TariRebis aRmniSvneli
medlebi, 50-e saiubileo wlis medlebi da ordenebi, sabWoTa kavSiris umaRlesi mTavarsardlobisagan 8-jer hqonda miRebuli madloba, dajildovda aTeulobiT diplomiTa da sigeliT. samoqalaqo samsaxuris periodSi mTavrobisagan miRebuli aqvs wiTeli jvris me-100 wlisTavTan dakavSirebuli medali da diplomi, aTi samkerde niSani socialistur SejibrebebSi gamarjvebisaTvis da a.S. yvela es jildo imis mimaniSnebelia, Tu rogori efeqtianobiT da TavdadebiT emsaxureboda samSoblos eqimi pimen miqaia.
marTlac unkaluri pirovneba 1986 wlis 1 dekembers 79 wlis asakSi gardaicvala.
es is asakia, roca cxovrebis sawyao met-naklebad aRvsebulia, pimen miqaiam Tavis kacobiT, zneobiT, profesionalizmiT, keTil-
SobilebiT, Tavis piro vnebas sicocxleSive Zegli augo. mis xsovnas da naTel didebas saTuTad inaxavs martvilis mxareTmcodneobis muzeumi: _`miqaia pimeni_samamulo omis veterani, damsaxurebuli eqimi, saocrad gulTbili eqimi da adamiani, dakrZalulia vedidkarSi~ _ es is oqros asoebiT amotvifruli frazebia, romelsac mSobliuri kuTxe martvili didi siyvaruliTa da rudunebiT inaxavs. pimen miqaias Tavdadebaze saubrobs wigni `eqimebi jariskacis farajaSi~ da aseve wigni Rirseul adamianze `pimen eqimi~, romelic gamosca batonma naro kolxelma (nariman
eqimi
8 “სამეგრელო” № 4
eqimiiaSaRaSvilma). mweralma zurab qobaliam madloba gadauxada naro kolxels rom ukvdavyo am marTlac didebuli eqimisa da pirovnebis saxeli.
batoni pimenis Rvawlze saubrobs mwerali ilia rurua: `Soreuli bavSvobidan aqamde momyveba araerTxel nanaxi suraTi_soflis gzebsa da SukebSi zamTar-zafxul darsa Tu avdarSi cxenze amxedrebuli, ufro xSirad ki fexiT mimavali axalgazrda eqimi, romelsac yvela mowiwebiT esalmeboda. Tavidanve kargi saxeli hqonda, Tavze SuaRamiTac rom dadgomodnen, gaWirvebul patrons avadmyofTan gayolas ar dazardeboda, ubralod, arc ki waibuzRunebda. dRe da Rame TiTqmis gasworebuli hqonda, magram beds ar emduroda. axarebda imis Segneba, rom sofelsa da adamianebs ase sWirdebodaT, rom sul ufro imdidrebda praqtikul codnas da profesiul gamocdilebas. eqimis mier gamowerili receptiT wamlis Sovna maSindel sasoflo afTiaqebSi saerTod sWirda, magram Tu mainc moaxerxebdnen, sjerodaT: pimen eqimis wamali utyuvrad gaWrida, avadmyofs Svebasa da xsnas miscemda~.
ojaxiRirseul mamas da sayvarel adamians
efereba mTeli ojaxi, Svilebi, SviliSvilebi, siZeebi, ufrosi qaliSvili izolda Rrmad ganaTlebuli qalbatoni gaxlavT. violeta cnobili entomologi iyo, gardaicvala 2014 wlis 19 ianvars. qalbatoni pilosi eqimi-veterinari iyo. rogorc Tavad xsnian mesame Svilis, pilosis saxeli mSoblebis (pimeni da lola) abreviaturaa. pilosi 2009 wlis 2 marts gardaicvala. qalbatoni mimoza kanisa da vensneulebaTa samecniero-kvleviTi erovnuli centris eqimi-baqteriologi da mecnier-TanamSoromelia. umcrosi qaliSvili rusudani saqonelmcdonea.
aseTi didi saxelovani ojaxis mouSuSebeli iara erTaderTi Zis, pimenisa da lolas vaJis, 49 wlis eqimi, veterinaris erasti miqaias gardacvalebaa.
mis naTel xsovnas dRemde eferebian meuRle nani labartyava da Svilebi: lola da nato.
didi ojaxi dRemde yvelasTvis TiTiT saCvenebelia. miqaiebis genuri kodi pimenis STamomavalSi ufro da ufro Rvivdeba. naperwkali jer kidev uta miqaiam aanTo,
romelic SemdgomSi erastim gaaRviva da pimenma ki gaCaxCaxebul koconad aqcia. sul axlaxans ojaxs kidev erTi wevri Seemata, gvjera, rom didi winaprebis nakvalevze gabriel WankvetaZe gamarTulad ivlis da Taobebs misi ojaxis saxels arasdros daaviwyebs.
RvTiuri siyvarulipatara gogona, ar iqneboda 15 wlis, siyva-
rulma moajadova. gogonas lola erqva. ma-mamisi nikoloz sigua da deda foti gagua-sigua raionSi cnobili adamianebi gaxldaT. gogona soxumSi swav-lobda. mavani ifiqrebda, angelozi gogo sofelSi ar gaTxovdeboda, magram lola iseTi kargi bunebis adamiani aRmoCnda, rom sayvarel meuRles yvelanairad gverdiT daudga. eqvsi Svili, aqedan xuTi qali da erTi vaJi gauzarda.
Tavdapirvelad, rogorc kekluc gogonebs sCveviaT, lolam, cota ar iyos, gaawvala momavali meuRle. pimeni vrcel werilebs werda satrfos, RvTiur siyvaruls eficeboda, eklesiaSi jvari daviweroTo. gadaWriT sTxova, an xo eTqva da an ara! isic arc xos eubneboda da arc aras, es ki pimens moTminebas ukargavda da aRizianebda... leqsebs uwerda, simRerebsac... bolos, rogorc ityvian, dumili Tanxmobis niSaniao, Zveli wesiT, mSoblebis gadawyvetilebiT, lamazi ojaxi Seiqmna.
Cemi papaSapapaSa _ ase veZaxdiT da dResac ase
vloculobT masze, mama CvenTvis yvelafers niSnavda. mis mier ganvlili naTeli gza dResac
9“სამეგრელო” № 4
eqimiCveni gzamkvlevia.
didia mamis Rvawli da damsaxureba Cveni kuTxis xalxisa da qveynis winaSe, jariskacis farja mosili pimeni eqimi araerTxel gadaurCa sikvdils da Tavis gambedaobiT uamravi adamianis sicocxle ixsna.
mamam udidesi saqme gaukeTa sofels, misi uSualo xelmZRvnelobiT 1946 wels vedidkarSi saeqimo ambolaturia gaxsna, romlis gamgedac TviTon dainiSna. yvelafers akeTebda imisaTvis, rom soflis mosaxleobisaTvis mkurnaloba xelmisawvdomi yofiliyo. mama mxolod adgilobriv mosaxleobas asaqmebda. 1951 wels vedidkaris ambulatoria Tavis saStato erTeulTan erTad muxurCaSi gadavida, Tumca miwis nakveTis moZieba gaWirda, rom ambulatoria aSenebuliyo, amitom 2 weli kerZo ojaxSi muSaobdnen. mamas uSualo xelmZRvanelobiT da soflis TanadgomiT male aSenda orsarTuliani kapitaluri Senoba. amrigad, 1955 wels gaxsna muxurCis saubno saavadmyofo, am faqtiT sofeli aRfrTovanebuli iyo. cota xnis Semdeg mamam zemdgom organoebSi, gafarTobis sakiTxi daayena. Sedegmac ar daayovna da 1959 wels 25 sawolian saavadmyofod gadakeTda.
romlis mTavari eqimi iyo sicocxlis bolomde.
amavdroulad mamam calke erTsarTuliani
poliklinikis mSenebloba daiwyo.
1971 wels aRniSnuli saavadmyofo gaauqmes
da saeqimo ambulatoriad gadaakeTes, rac
mamam Zalian ganicada, amas daemata isic, rom
mamas aSenebuli poliklinika-laboratoriis
SenobaSi im Jamad mevenaxeobis sabWoTa
meurneobis direqcia ganaTavses...
amiT mamas far-xmali ar dauyria da axla
baga-baRis gaxsnaze daiwyo fiqri... da gaxsna
kidec.
vin moTvlis ramdeni keTili saqme aqvs
nakeTebi Cvens papaSas, mamikos, romelsac deda
yovelTvis mxarSi edga da Sin dabrunebul,
daRlil meuRles Tavisi mzrunvelobiT yofas
umsubuqebda.
mamas saxlSi mosvla CvenTvis dResaswaulis
tolfasi iyo, mTeli saRamo Cven gvefereboda,
RamiT ki kiTxulobda, werda, samecniero
naSromebs amzadebda da aqveynebda.
mama dedasTan erTad xSirad dadioda
vedidkaris wminda mTavarangeloz miqae-
lis saxelobis eklesiis nangrevebze da
gulmxurvaled loculobda. yovelTvis
swamda, rom es eklesia odesRac aucileblad
aRdgeboda. marTlac dRes eklesia moqmedia da
iq mama ioane msaxurobs. swored aq ganisveneben
Cemi bebiebi, babuebi, mSoblebi da da-Zma.
2013 wlis 8 ianvars kaTolikos patriarqma
Cveni gvari daloca. specialurad am dRisTvis
dawerili vladimiris RvTismSoblis xati
swored Cvens mier vedidkarSi wminda
mTavarangeloz miqaelis saxelobis eklesiaSia
dabrZanebuli.
ai, aseTi iyo erT-erTi epizodi mamas
cxovrebidan. mamas saxeli arasdros miecema
daviwyebas, mas ezrdeba STamomavali, rome-
lmac kargad icis pimen miqaias Rvawli da
damsaxureba. Cvens, anu Svilebis Semdeg,
SviliSvilebi: nana, kaxa, aleqsandre, Tea,
lola, nato, nino da SvilTaSvilebi: viqtori,
sandro, nana, luka, irakli, nikolozi da
gabrieli daweren Cveni ojaxis istorias.
Rrmad mwams, rom mamas kvali arasdros
waiSleba. mimoza miqaia
bolo foto pimenis cxovrebidan
10 “სამეგრელო” № 4
gadaeca Tu ara sinamdvileSi arabul kompania `rakins~
foTSi miwebi usasyidlod, ratom daajarima sasamarTlom foTis
meri 800 lariT da vin arian`oficialuri milionrebi~ foTSi
amboben, foTi erTi didi problemaao. es aris mkvdari qalaqi, romelsac yvela piroba aqvs imisTvis, rom gamococxldes. ra awuxebs mosaxleobas, amis gaTvaliswinebiT Sevecdebi dagi xatoT iq arsebuli situacia adgilobrivi macxovreblebis gadmocemiT. foTSi xalxs ava riuli sacxovreblisa da gzasTan dakavSirebuli prob lema awu xebT. mosaxleoba dangre uli sagzao monakveTebis mowesri-gebas da sacxovrebeli pirobebis gaumjobesebas iTxovs. cxadia, avariul mdgo mareobaSi myof saxlebSi cxovreba dRiTidRe ufro saxifaTo xdeba. samwuxaro faqtia, rom foTis meri da `qarTuli ocnebis~ foTis organizaciis Tavmjdomare irakli kakulia, qveyanaSi Seqmnil mZime ekonomikur mdgomareobas, is rom sazogadoeba srul siRa-ribemdea misuli, jerac ver iTavisebs. ver iTavisebs imasac, Tu ra Sedis qala-qis meris, anu adgilobrivi TviT mmarTvelobis kompe te-nciaSi. mudmivad ganxilvis reJimSi arian, wuxan, SfoTan, magram... meriaSi arsebobs proeqtebi. aravin icis es ra
proeqtebia, rodis ganxorcieldeba. ician mxolod maT. arada, xelisufleba valde bulia mu dmiv komunikaciaSi iyos xalxTan, radgan qveyanas marto xeliufle ba ar warmoadgens. mTavari birTvi da Zala xalxia. vfiqrob, qalaqTan dakavSirebul yvela problemas meria isev maTTan erTad unda ganixilavdes da
agvarebdes. xalxis azri bevrad mniSvnelovania. swored es Zala ganagebs qveyanaSi arCevnebis beds. iqneb es is proeqtebia, rac wina xelisuflebaSi yofnis dros daiwyo da dRevandeli xelisuflebis uniaTobis gamo maTi dasruleba ase
problema da realoba
foTis meri irakli kakulia
11“სამეგრელო” № 4
_ me mainteresebs, ra situaciaa dRes realurad foTSi, ra problemebia, rasac fiqrobT, rom meriis kompetenciaSi Sedis da ar keTdeba?
roza adamia: _ foTSi situacia ar Secvlila. Senobebi
da fasadebi, romlebic lamazdeba da Sendeba, isev morigi Cinovnikis skamze mosakalaTeblad. qalaqSi uamravi mSieri adamiani dadis. upovarTa sasadilo funqcionierebda adre, dRes isic ar funqcionirebs.
_ qalaqis mers moqalaqeebis misaRebad erTi dRe aqvs gamoyofili. meriis saaTebi eTmoba xalxs, esaubreba, ganixilavs maT problemebs, Tu yvelaferi sruldeba martivad _ dapirebebiT?
_ me ver getyviT, meri xvdeba Tu ara moqalaqeebs kabinetSi, magram moqalaqeebze ukeT rom cxovrobs, faqtia. ukeT dadis TeatrSi, restoranSi, qalaqgareT Tu sa-zRvargareT. es marto foTis mers ki ar exeba, yvela meri ase cxovrobs da Cveni gamonaklisi xom ar iqneba? ar vici... qalaqs araferi dastyobia da ver getyviT ufro konkretulad. Cemi, rogorc pedagogis problemebi mers ar ainteresebs. meti saqme unda akeTos... Zvelad ymebi arCendnen Tavadebs da aznaurebs, magram omSi Tavadebi da aznaurebi ymebis win idgnen. Cemi TvaliT danaxuli foTi aris Cabnelebuli, miusafari, upatrono, sxvis sawameblad migdebuli da dadumebuli, uintereso daba.
_ Tqven rom iyoT dRes aRamsrulebel
gaiwela meored mosvlis imediT. diax, wina xelisuflebis dros. modi, nu davmalavT amas. saidan SeiZleba daiwyo mimoxilva roca problemebs exebi, arc ki ici adamianma. maTive winasaarCevno dapireba, Tundac ipoTekiT dazaralebulebTan dakavSirebiT, dapirebad darCa. aRarafers vityviT maT mizanmimarTul Secdomebze, meriidan gaSvebul maRalprofesiul kadrebze, kompetentur gamocda gavlil adamianebze TavianTi axloblebis daniSvnis mizniT. sayuradReboa isic, rac foTis meriam gana-cxada, rom TiTqos `rakinma~ usasyid lod miiRo miwebi foTSi (erT-erTi umsxvilesi arabuli kompania „rakini“ sainvesticio gegmiT foTis Tavisufal industriul zo-naSi biznes–Taueris mSeneblobas apirebs.
amasTan, „rakini“ zonis infrastruqturis mosawyobad 100 milion dolars Cadebs avt.). cnobilia isic, rom (saxalxo dacvis aparatis informaciiT) foTis meria xSir SemTxvevaSi droulad ar gascems sajaro informacias, ris gamoc problemebi eqmne-baT sxvadasxva organizaciebs, romlebsac surT monitoringis ganxorcieleba (es dadasturebulia sasamarTlo gadawyve-tilebiT). 2015 wels sasamarTlom foTis meri 800 lariT daajarima, radgan man kanoniT gaTvaliswinebul vadebSi ar miawoda sajaro informacia saxalxo dacvis aparats. Cven SevecadeT gagverkvia situacia saporto qalaqidan Tavad mosaxelobisgan da ai, vnaxoT, ras amboben isini.
_ me mainteresebs, ra situaciaa dRes
ra xdeba foTSi dRes?!
problema da realoba
12 “სამეგრელო” № 4
an sakanonmdeblo xelisuflebaSi, ras gaakeTebdiT? ra unda gakeTebuliyo da ar gakeTda pirveli da mTavari?
_ gavakeTebdi imas, rom moviTxovdi mTavrobis Tanadgomas imisaTvis, rom qalaqi qalaqs damsgavseboda. qalaqSi bevri ramis deficitia, upirvelesad, ganaTlebuli da profesionali kadrebis, romlebic ratomRac dRemde CrdilSi arian.
gzebic da saxlebic mxolod Tvalis asaxvevad aris mopirkeTebuli. sxva, arc erTi Cixi da quCa araa gakeTebuli da ganaTebuli RamiT. Teatri avaSeneTo _ laparakoben. visTvis? imaTTvis, visac TveSi aTas laramde aqvs Semosavali... erTi speqtakli 15 lari Rirs. transportze meti problemebia qalaqSi. foti patara qalaqia mainc da transportis problemebs kidev moiTmens adamiani.
_ portTan dakavSirebiT ras gvetyviT. is xom qalaqis teritoriazea. ekologiuri TvalsazrisiT, qalaqs albaT mniSvnelovan zians ayenebs, rodesac zRvis produqtebis gadazidva-gadmozidva xdeba.
_ ki, foTis teritoriazea. portiT qalaqis mosaxleoba ver sargeblobs, magram es araa portis amJamindeli xelmZRvanelobis da mTavrobis brali. vinc gayida navsadguri, mas hkiTxeT. ki batono, gavyidoT, magram dagetyos rom gavyideT, Tumca vinc piradad ports mimarTa daxmarebisTvis, visac daxma reba sWirdeboda, yvela gawbilebuli aRmoCnda. es portis dRevandeli mmarTvelebis keTili neba da maRali adamianuri Segnebis ambavia. mxolod erT rames getyviT, amboben foTs oficia-luri milionrebi hyavso. qalaqi ZiriTadad mSieri da gasacodavebulia. yvelaze Zviri da yvelaze daucveli dRes foTis bazaria. me am qalaqSi ocdaxuTi welia vcxovrob da ocdaxuTi welia vuyureb mxolod siRatakes, uinteleqto sivrces, mosawyen quCebs da meriis mier dagegmil da ganxorcielebul RonisZiebebs, romelTac arasodes etyobaT dResaswauli. ganaTlebuli axalgazrdoba mirbis am qalaqidan. kargs da sainteresos aravin gaeqceva, ase araa?
_ Tqven TqviT, foTs oficialuri milionrebi hyavso. ras niSnavs oficialuri milioneri, CemTvis cota gaugebaria. araoficaluri milionrebis marTla ar mikvirs. vizea saubari. iqneb esec gviTxraT?
_ foTs rom oficialurad Tu arao-ficialurad hyavs milionrebi, es yvela
problema da realoba
13“სამეგრელო” № 4
foTelma icis. RmerTma amravlos milionrebi saqarTveloSi, magram iseTebi, romlebic naxe-vars mainc gaimeteben TavianTi qalaqisTvis.
ana nanava:_ foTi zogadad problematuri qalaqia.
pirvel rigSi, gvinda janmrTeloba, ris saSaulebasac xamsis qarxnidan amosuli suni da metalurgiuli qarxnis gamonabolqvi ar gvaZlevs. am qalaqSi yvelaferi Camkvdaria. axalgazdrobas ar gaaCnia aranairi gasarTobi, rom iyos biblioTeka, sportuli darbazebi, sacurao kompleqsi, kinoTeatri, saRonisZiebo darbazebi... araferi. bevri upatrono da auTvisebeli adgilia, sadac bevri raRacis keTeba SeiZleba, magram zogadad foTiT aravin interesdeba, yvelaferi es meriis saqmea. bazari, bazroba imdenad Zviria, gausaZlisia ukve aq cxovreba. rogor irCinos adamianma Tavi?!
_ rogori situaciaa garevaWrobis, jandacvis mimarTulebiT. kerZo, Tu sayovelTao dazRveva ramdenad muSaobs?
_ sayovelTao dazRveva raRac doziT mainc aZlevs adamians cxovrebis saSualebas. warmatebul nabijad Tvlis xalxi. asea Tu ise, es programa yvelam viciT, rom wina xelisuflebis danergilia da kidev kargi, rom am xelisuflebis pirobebSic grZeldeba.
_ kidev ras miiCnevT xelisuflebis warumateblobad?
_ iciT ra? mTavroba foTSi asaxlebs galidan, soxumidan da sxvadasxva qalaqebidan da raionebidan ojaxebs. usamarTlobaa, roca mTavarobas sxva qalaqebidan Camohyavs xalxi foTSi sacxovreblad, roca arian foTelebi, romlebsac saxl-kari ar gaaCniaT da Zvel sastumroebSi, gaumarTav SenobebSi SeuSves, yofili sastumros nomrebSi, sadac cxovreba SeuZlebelia, saSinel pirobebSi arian. ar varT winaaRmdegi sxvebs davexmaroT, magram pirvel rigSi foTma foTelebs unda mixedos da mere sxvas.
_ ras dagpirdaT meria infrastruqtu-ris TvalsazrisiT da ar Seasrula? Tundac sanapiros mowesrigeba. marTalia iseve rogorc porti, bevri ram gasxvisda, magram pasuxismgebloba qalaqze xom mainc adgilobriv mTavrobas ekisreba?
_ zogadad, danapirebis asruleba yvelas uWirs, aseve foTis meriasac. gvixaria, sanapiros keTilmowyobis samzadisi. mgoni
sanapiros meti aq arc araferi keTdeba. esec didi miRwevaa foTisTvis. didi xania aq araferi gakeTebula da amisTvisac madloblebi varT, magram es zRvaSi wveTia. foTs ganviTarebisaTvis didi perspeqtiva aqvs da vimedovnebT odesme gamoCndeba vinme, vinc foTs aqcevs iseT qalaqad, romelic foTs da zogadad qarTvelebs ki ara, ucxoel stumrebsac gadarevs. amaSi xels buneba uwyobs foTs, magram patroni sWirdeba.
oliko ciskariSvili: _ foTis turistul potencialze warmo-
dgenac ki ar mqonda. aqamde vfiqrobdi, rom foTSi adgilobriv, Tu ucxoel vizitors mxolod paliastomis naxva da foTis savizito baraTis – foTis sakaTedro taZari iyo, romlis aRadgina-restavracia ramdenime Tvis win dasrulda. saqarTveloSi, foTis sakaTedro taZars, analogi ar gaCnia… ramdenjerme moxda Senobis rekonstruqcia, ris Sedegadac misi iersaxe sakmaod Seilaxa. sabolood, ki foTis sakrebulos gadawyvetilebiT, Senoba eklesias gadasces. adgilobrivi, Tu sazRvargareTeli vizitorebisTvisac taZari erT-erTi sasurveli sanaxavia…. qalaq foTis meria dainteresebulia qalaqSi turizmis ganviTarebiT da Zalisxmevas ar iSurebs konkretuli nabijebis gadasadgmelad. aris uamravi mosagvarebeli problemac: gasa keTeblia gzebi, mosawesrigebelia infrastruqtura, mosazidia investorebi, asaSenebelia sastumroebi da gasarTobi centrebi, mosavleli da misaxedia foTSi arsebuli muzeumi, sadac unikaluri artefaqtebi inaxeba. misaxedia udidesi qarTveli sazogado moRvawis niko nikolaZis koSki, ipodromi, iaxtklubi … da unda gaiTa-vison, rom turizmSi Cadebuli kapitali, ara marto qveynis popularizacias waadgeba, qveynis ekonomikisTvisac sarfiani iqneba. ipodromi, es kidev erTi obieqti foTSi, romliTac turistebis daintereseba SeiZleba, misi keTilmowyobis Semdeg. arada, Tavis droze, turistebisTvis kotejebic ki aSenda, romelic axla uimedod da ufunqciod gamoiyureba. ipodroms foTis meria afinansebs, Tumca, es Tanxa mizerulia, imasTan SedarebiT, rac realurad sWirdeba ipodromis gamarTulad muSaobas.
eka pataraia
problema da realoba
14 “სამეგრელო” № 4
CvenSi didi Tu patara darwmunebulia,
rom kolxeTis mefe aietis qaliSvilma medeam
mamas da samSoblos uRalata, berZnebs oqros
sawmisi gaatacebina da ase Semdeg.... magram
saqme sul piriqiTaa: argonavtebma medea
moitaces!..
TviT `istoriis mamad“ aRiarebuli hero-
dotes uZveles da unikalur naSromebSia
dafiqsirebuli! ai, ras wers herodote
Tavis cnobil `istoriaSi~ (wigni, `klio~):
`elinebma usamarTloba meored Caidines;
grZeli xomaldiT miscures aiakolxidaSi,
mdinare fazisTan da iq, rodesac gaakeTes
is, risi gulisTvisac mividnen, moitaces
mefis asuli medea. kolxTa mefem gaagzavna
eladaSi mociquli, rom moeTxova samarTali
motacebisTvis da ukan gamoeTxova asuli,
xolo elinebma upasuxes, rom arc maT ugiaT
pasuxi maT winaSe argoseli ios motacebisa-
Tvis da amitom arc TviTon apireben, rom
miscen maT raime...~ anu Tanamedrove enaze rom
vTqvaT, TviT herodotes argonavtebi tipur
`trefikiorebad~ da mekobreebad gamohyavs....
metsac getyviT: medeas Svilebis mkvlel
dedad gamocxadebac usindiso tyuilia!
levan sanikiZes Tavis `uqarqaSo xmlebSi~
klavdius elianusis wyaroebze dayrdnobiT
uweria, rom es iyo erTgvari ,,SekveTili
istoria’’...
diax! imis gamo, rom medeam qmris -
ufliswul iazonis Ralatis gamo Suri iZia
mis sacoleze - korinToelTa mefis asulze,
korinToelebma Tavad mokles medeas Svilebi
da es dedas daabrales!...
Tanac, korinToelebma Zalian veraguli
xerxi gamoiyenes imisTvis, rom istoriaSi
medeas Svilebis mkvlelad TviTon ki
ara, kolxTa princesa medea Sesuliyo!
korinToelebma 5 talanti misces berZen
tragikos evripides, romelmac sindisis
qenjnis gareSe Seasrula es dakveTa da
Tavis cnobil tragediaSi `medea“, is Tavisi
Svilebis mkvlelad gamoacxada.
Tumca, davubrundeT herodotes `isto-
rias~; herodote medeas motacebis ambavs ase
agrZelebs: `amboben, rom meore TaobaSi amis
Semdeg, aleqsandre priamosis Zem yovelive
amis Semdeg moindoma, rom TavisTvis ela-
didan moetaca qali. man kargad icoda, rom
ar mouxdeboda pasuxisgeba, radgan arc imaT
ugiaT imaT Tavis droze pasuxi. ase moitaca
man helene.. troelebma Tavi imiT imarTles,
ºargonavtebis» miTis saidumlo
miTi
15“სამეგრელო” № 4
rom Seaxsenes elinebs medeas motaceba..
elinebma ki erTi lakedemoneli qalis
gulisTvis didi laSqari Sekribes, Semdeg
mividnen aziaSi da priamosis Zalaufleba
daamxes...~, anu herodote mogviTxrobs paris
priamosis Zis (aleqsandres) mier ele nes
motacebaze da am ambidan gamomdinare daw-
yebul berZen-troelTa omze, rac troas
uZvelesi kulturis damxobiT dasrulda...
Tumca, swored troelebi iyvnen pro-
toqarTuli, pelazguri warmoSobis xalxi!
amaze zviad gamsaxurdias aqvs gamoqveynebuli
SesaniSnavi kvlevebi....diax! SeiZleba iTqvas,
troelebma, rogorc protoqarTvelebma,
elenes motacebiT, erTgvarad Suri iZies
berZnebze, romlebmac kolxebs, anu troelTa
naTesavebs medea mostaces!
garda amisa, cnobili germaneli mecnieri
boris greinSpoli Tavis naSromSi `troelebi
da iberielebi~ pirdapir werda: ̀ qarTvelebma
dedamiwaze pirvelebma moiSinaures cxeni
da rogorc Cans, avstriamde mividnen, sadac
Cvens welTaRricxvamde daaxloebiT 2800
wels Seqmnes badenuri kultura. rogorc Cans,
qarTvelebi iyvnen legendaruli troelebic,
Tumca, maTgan dRes mxolod erTi xalxi
darCa - qarTvelebi...~ mokled, berZnebma
protoqarTuli civilizaciis nangrevebze
aaSenes TavianTi kultura da imavdroulad,
istoriac safuZvlianad gaayalbes!...
es arc aris gasakviri, radgan berZnebma
ager, Cvens cxvirwin waSales rusTavelis
freska ierusalimis jvris monasterSi! maT
jer es amazrzeni danaSauli Caidines, Semdeg
ki aqeT gvamunaTebdnen qarTvelebs, ra
pretenziebi gaqvT, jvris monasteri Tqven
arasodes gekuTvnodaTo!..
mokled, Cven unda vicodeT, rom medea ar
iyo moRalate! medeas ar mouklavs Tavisi
Svilebi! medea argonavtebma - msoflio
istoriaSi, albaT, yvelaze usindiso stumrebma
- gaitaces oqros sawmisTan erTad!... da rac
aranakleb mniSvnelovania, msoflios erT-
erTi uZvelesi da uTvalsaCinoesi - troas
kultura protoqarTuli iyo!..
uZvelesi qarTul-iberiuli civilizacia,
garkveulwilad, yvela im civilizaciaTa
mSobelia, romliTac ase amayobs kacobrioba
da romlebzec dgas Tanamedrove msoflio!
mTel msoflioSi cnobilia aseTi martivi
versia: berZeni argonavtebi gemiT micurdnen
aietis kolxeTis uZvelesi samefos napirebTan
da iqidan udidesi saganZuriT - oqros
sawmisiT dabrundnen samSobloSi! Tumca,
jer erTi, es oqros sawmisi sauveliro
nivTi da Zvirfaseuloba ar iyo; meorec,
realurad vin iyvnen es ,,argonavtebi’’?!
Tumca, jer is vTqvaT, ras warmoadgenda
argonavtebis gamoCenamde protoqarTuli
da protokolxuri civilizacia... msoflios
xalxTa miTologiur enciklopediebSi
SaviT TeTrze weria, didi albaTobiT,
protoqarTuli da protokolxuri
civilizacia umTavresi civilizacia iyo!
Tavad gansajeT:
aieti _ kolxeTis mefea!
persi _ aietis Zma, tavrielebis mefea
yirimSi!
aloie _ aietis kidev erTi Zma moixsenieba,
rogorc `dafqvili puris RmerTi~!
axla aietis debic gavixsenoT:
qalifso (kalifso) --- anu `qali fsoudan~
moixsenieba, rogorc qalRmerTTa RmerTi,
romelic flobda kunZul ogigias xmelTaSua
zRvis dasavleTSi!
miTi
16 “სამეგრელო” № 4
miTi
facia (fasofea) _ minosis meuRle da kretas
dedofali, romlis Svilic iyo legendaruli
ariadna!
cira (circea) - kunZul eas (aias) oqros-
ferTmiani dedofali, romelic TiTqmis
yvela evropeli xalxis miTiur dedad
iTvleba! cira iTvleba italiis pirveli
mefis avsonis dedad, aseve dedad italiisa,
romlis saxeliTac apeninis naxevarkunZuls
dRes mTeli msoflio `italias~ uwodebs da
ase Semdeg...
da am dros vin iyvnen argonavtebi?! uZvelesi
berZnuli civilizaciis warmomadgenlebi?!
ara! da es rom marTlac asea, upirveles
yovlisa, martivi qronologiiTac dasturdeba!
Cven zustad viciT, rom berZnebma troas
uZvelesi protoqarTuli civilizacia Cvens
welTaRricxvamde daaxloebiT me-13 sau-
kuneSi daamxes da iavarqmnes! argonavtebi
ki am movlenebamde, sul cota, ramdenime
aseuli wliT adre ewvivnen kolxeTs! anu es
is periodia, rodesac berZnebs jer kidev ar
hyavdaT arc `istoriis mamad~ aRiarebuli
herodote, arc udidesi moazrovne platoni
da arc `iliadas~ avtori homerosi!
cnobilia isic, rom iazonis da mis
argonavtebs xomald `argos~ ( anu `swrafis~)
mSeneblobaSi TviT qalRmerTi aTena (anu TviT
sibrZne) exmareboda! berZnebi ise Zalian
iyvnen dainteresebuli kolxeTis samefoSi
davanebuli oqros sawmisiT, rom maT Tavad
aTena daexmara. es oqros sawmisi, ubralod,
oqrosfrad moelvare cxvris tyavi ki ara,
iseTi gansakuTrebuli ram iyo, ris gareSec
berZnebs ar SeeZloT arseboba!
axla vnaxoT, konkretulad vin arian
es argonavtebi! argonavtebi arian - Tavad
ufliswuli iazoni, herakle (zevsis Svili)
Tezevsi (aseve zevsis Svili da aTenis
damaarsebeli), prokruste, sizife, laerti,
polidevki, avgea (cnobili Tavlebis
mepatrone), avTolike (elinebs Soris
ueSmakesi da uflidesi RmerTis hermesis
Svili), asklepiosi (medicinis RmerTi),
anTeosi, orfeosi (poetTa poeti), keneusi
(romelic qalad iyo gardasaxuli) da aTo-
biT aseTi RmerTi Tu naxevrad RmerTi -
zevsis, poseidonis, apolonisa da dionises
Svilebi.... mokled, argonavtebi, Tanamedrove
terminologiiT rom vTqvaT, msoflio
nakrebia, romlebic sxvadasxva epoqis Svilebi
iyvnen da SeuZlebelia, erT xomaldze
moxvedriliyvnen!... anu berZnebma oqros saw-
misis moparvis erTgvari gamarTlebi sTvis
Seqmnes miTi, TiTqos maT, rogorc ufro
maRali civilizaciis xalxma, samarTlianad
miisakuTres kolxebis - ufro `dabali
civilizaciis xalxis~ saganZuri? ufro
rom gavamartivoT: berZnebma Seqmnes miTi,
TiTqos argonavtebis saxiT kolxeTSi Cavida
msoflio nakrebi, romelmac, ra Tqma unda,
daamarcxa foTis `kolxeTi~! sinamdvileSi ki,
argonavtebis mier kolxeTidan oqros sawmisis
gataceba iyo kacobriobis istoriaSi yvelaze
didi afera da danaSauli! swored oqros
sawmisis eladaSi Catanas ukavSirdeba im Zveli
berZnuli civilizaciis renesansi, romliTac
ase aRtacebulia mTeli kacobrioba! anu
Tamamad SeiZleba iTqvas, rom Zveli berZnuli
civilizacia swored kolxeTidan gatacebul
sibrZneze aRmocenda!
kacobriobis istoria Tamamad SeZleba
daiyos or etapad: oqros sawmisis mota-
cebamde da misi motacebis Semdeg! amiT
imis Tqma msurs, rom aietis kolxeTi
imJamindeli samyaros erTgvari centri iyo
17“სამეგრელო” № 4
miTi- adgili, sadac davanebuli gaxldaT TviT
oqros sawmisi! kolxeTis oqros sawmisi
ki, yovelgvari gadaWarbebis gareSe, iyo
imJamindeli samyaros keTildReobisa da
sibrZnis simbolo! albaT, amitomac aris, rom
argonavtebis mier oqros sawmisis mopovebas
miTologebi da istorikosebi aigiveben
wminda graalis aRmosaCenad damaSvrali
kacobriobis ltolvasTan! kolxuri oqros
sawmisi imJamindeli kacobriobisaTvis swored
erTgvari ,,wminda graali’’ gaxldaT! da es
wminda graali berZnebma moipares!
Cven kargad unda gaviTavisoT erT
ram: es argonavtebi ar unda agverios im
umaRlesi civilizaciis warmomadgenel
Zvel berZnebTan, romelTac dRes mTeli
msoflio Senatris! argonavtebis droindeli
ZvelberZnuli samyaro iyo, praqtikulad,
veluri, mZarcveluri mentalitetis
sivrce, romelmac gasakeTilSobileblad
swored oqros sawmisis mopoveba ganizraxa!
magaliTisaTvis: argonavtebs Soris iyo
avtolike - berZnuli RmerTis hermesis Svili!
da vin iyo hermesi? qurdebisa da avazakebis
mfarveli!
Tavad berZnebis miTologiiT, hermesma
Tavis Svils miznis misaRwevad, ufleba misca,
tyuilze daificos mamis saxeli! anu RmerTi
Tavis Svils aswavlis, Cemi saxeli daifice,
moatyue xalxi, oRond Sen ixeireo! garda
amisa, Tavad berZnul miTebSi daufaravad
aris gadmocemuli, ra mzakvruli gegmiT
moxda aietis qaliSvilis medeas ,,gadabireba’’.
rac unda gasakviri iyos, berZnebs ise
Zlier surdaT oqros sawmisis daufleba,
rom medeas iazoniT moxibvlaSi CaerTvnen
ZvelberZnuli umaRlesi qalRmerTi hera,
sibrZnis qalRmerTi aTena da TviT siyvarulis
qalRmerTi afrodite!.. diax, am qalRmerTTa
mecadineobiT, berZnuli miTebis gadmocemiT,
swored afrodites Svilma erosma esrola
siyvarulis isari medeas... ai, aseTi iyo
argonavtebis droindeli berZnuli zne-
Cveulebani! xazgasmiT vimeoreb, es iyo
mZarcvelur-avazakuri mentalobis xalxi,
romelsac aucileblad sWirdebodaT ga-
keTilSobileba da amitomac gadawyvites
kolxuri oqros sawmisis mopoveba! da oqros
sawmisis mitacebis Semdeg, maT es mizani
Seasrules. faqtia, rom asec moxda! homerosi
da platoni Zvelma eladam mas Semdeg Sva, rac
Zvelma berZnebma kolxeTidan moipares oqros
sawmisi! axla davumatoT amas Zveli berZnebis
mier mogvianebiT dapyrobili protoqarTuli,
pelazguri troa da iqaur unikalur
civilizaciasTan ziareba da davaskvniT,
rom Zveli saberZneTis mTeli msofliosTvis
cnobili uzarmazari civilizacia swored
oqros sawmisis protoqarTul safuZvelze
dgas! anu, rom ara kolxeTidan oqros sawmisis
motaceba, SesaZloa, Zvel saberZneTSi
Seqmnili unikaluri civilizacia swored
Cvens miwaze aRmocenebuliyo?! logika da
miTologiaSi davanebuli sibrZne aseTi
daskvnis aSkara safuZvels iZleva!...
kidev erTxel vimeoreb: es ar aris
qarTuli eTnocentrizmi da urapatriotizmi!
Cven veyrdnobiT aTaswleulebis istoriul
gamocdilebasa da logikas! bolos da bo-
los, Cven, qarTvelebs xom ar aRmogviCenia,
rom kacobriobis uZvelesi civilizacia
protoiberiul-protoqarTuli iyo?! amas
msoflio donis mkvlevarebi amtkiceben!
Tavad is faqti, rom imdroindeli `wminda
graali~ - oqros sawmisi swored kolxeTSi
iyo davanebuli da mis mosapoveblad Zvelma
berZnebma kacobriobis istoriaSi yve-
laze did avazakoba Caidines, bevr rameze
metyvelebs! Tumca, es ambavi mxolod berZnuli
civilizaciis ayvavebiT ar dasrulebula!
Zvelma berZnulma civilizaciam Sva romauli
civilizaciac! anu is civilizacia, ramac
safuZveli daudo Tanamedrove msoflio
civilizacias! amdenad, rom ar yofiliyo
kolxuri oqros sawmisi -- imdroindeli ̀ wminda
graali~, ver Seiqmneboda ZvelberZnuli
civilizacia!
rom ar yofiliyo ZvelberZnuli
civilizacia, ver Seiqmneboda Zveli romis
civilizacia!
da rom ar yofiliyo Zveli romis
civilizacia, ver Seiqmneboda Tanamedrove
msoflio civilizacia!
swored amaSia argonavtebis miTis mTavari
saidumlo: Tanamedorve msoflio civilizacia
kolxur oqros sawmisze aRmocenda!..
18 “სამეგრელო” № 4
`wavida Cvengan didi mecnieri, romlis saxeli dauviwyari iqneba qarTveluri da kavkasiuri enaTmecnierebis istoriaSi."
akaki SaniZe
`Seucvleli aravin ariso, iTqmis da - WeSmaritadac, magram ara mgonia, axlo xanSi gamoCndes iberiul-kavkasiur enaTme-cnierebaSi arnold Ciqobavas sadari, miT ufro misi Semcvleli, masaviT amagdari."
andria afaqiZe
`arnold Ciqobava iyo titanuri pirovneba, macocxlebeli haeriviT rom sWordeba warmomSob ers. meore mxriv, aseTi titanuri pirovnebisaTvis niSandoblivi Seudrekloba da stiocizmi garkveul diskomfortsac uqmnida mis garSemo myof „Cveulebriv mokvdavT“ da, amdenad, paeqrobis dros ki - wonasworobis dakargva (roca mibaZva Zneldeba, kicxvas arCeven). aseTi pirovnebis aramcTu mtroba-metoqeoba, megobrobac ki ar iyo advili. mterica da moyvarec baton arnolds mudmivad mxedvelobis areSi hyavda moqceuli da Tavisi
gamWoli mzeriT ar asvenebda - afxizlebda da avaJkacebda erTsac da meoresac."
Suqia afridoniZe
`qarTvel xalxs mravali gamoCenili mec-nieri hyavs, magram mxolod rCeulni arian mecnieruli skolis fuZemdebelni. arn. Ciqobava am rCeulTa ricxvs miekuTvneba. igi enaTmecnierebis axali dargis - iberiul-kavkasiuri enaTmecnierebis Semqmnelia da amave dros, am dargSi momuSave specialistTa aRmzrdeli."
doc. ek.osiZe, prof. g.rogava
`arn. Ciqobavam axalgazrdobidanve airCia cxovrebis mZime gza. Tu zogi didi niWiT dajildoebuli adamiani Tavis SesaZleblobas pirad keTildReobas axmars, batoni arnoldi mTlianad sazogadoebriv saqmeebSi iyo Cafluli. moRvaweobaSi sazogado interesebiT xelmZRvanelobda, erisadmi, mecnierebisadmi, WeSmaritebisadmi erTguleba misgan moiTxovda erTgvar gandgomilobas, asketur cxovrebas..."
prof. vladimer norakiZe
`arn. Ciqobava warsulis did kacebsac hgavda da momavlis moqalaqec iyo~
prof. guCa kvaracxelia
1898 wlis 26 marts senakis municipalitetis sofel
saCiqobavoSi daibada saqarTveloSi kavkasiologiuri
skolis fuZemdebeli akademikosi arnold Ciqobava.
ivane javaxiSvili kavkasiaSi pirveli umaRlesi
saswavleblis daarsebisas werda: `erTa Soris mWidro
daaxloeba SeuZlebelia, Tu rom enis ucodinaroba
orTav mxriv moRvaweebs saSualebas ar aZlevs eris
gulis nadebi Seignos da gaiziaros da Tavisis
gulis tkivilic siRrmemde agrZnobinos, amitomac
Cveni muSaoba Tavdapirvelad kavkasiis mTielTa
da daRestnelTa enis SeswavliT unda daiwyos. es ki
Cveni universitetis wminda movaleobaa da swored man
unda ikisros.“ swored am diad, wminda misias Caudga
saTaveSi arnold Ciqobava da Tavisi moRvaweobiT
udidesi Rvawli dasdo qarTvel da kavkasiel xalxebs.
gavixsenoT, Tu ras werdnen masze:
saukunis adamiani
19“სამეგრელო” № 4
`Cemi studentobis droindeli axalgaz-rdobisaTvis akademikosi arnold Ciqobava Tavisi mravalmxrivi ganswavlulobiT, azrovnebis maneriT da ase gansajeT, garegnobiTac ki, gaxldaT evropuli tipis, evropuli rangis mecnieri, romlis leqciebs iseTive interesiT vusmendiT axalgazrda mwerlebi, rogorc esTetikis kurss, vinaidan miseuli mecnieruli debulebebi yovelTvis aRbeWdili iyo frazis eleganturobiT, formiseuli sinatifiT."
SoTa niSnianiZe
`batoni arnoldi iyo didi mecnieri, didi moRvawe, didi patrioti-internacionalisti, didi moazrovne, magram yvela CvengansaTvis igi iyo upirvelesad udidesi mZvinvare moraluri avtoriteti."
nodar andRulaZe
`arnold Ciqobava ara marto didi mecnieri, didi da masStaburi pirovnebac iyo. Tavisi cxovrebis wesiT, Tavisi gonebis siZlieriT da sulieri simxneviT amdidrebda is yvelas, visac amis survili da gagebis unari hqonda, visac saTanado Zala Seswevda."
murman suxiSvili
`arnold Ciqobavas mTeli cxovreba gaxldaT Rwva, xolo am Tavdauzogavi RwviT vlindeboda misi cxovreba. mecnierebis msaxureba misTvis iyo msaxureba erisa."
Tamaz kvaWantiraZe
`batoni arnoldis mTavari samreklo mis mier Seqmnili iberiul-kavkasiuri enaTmecniereba iyo da mis mier agebul am maRal samrekloSi Camokruli zaris xma srulad kavkasias swvdeboda da yvelas mSvenivrad esmoda da esmis, Tu ras da risTvis rekavda batoni arnoldi."
avTandil arabuli
`arasodes damcxrala Cemi aRfrTovaneba misi naTeli gonebiT, rkiniseburi logikiT, farTo da mravalmxrivi talantiT, misi
moqalaqeobrivi gambedaobiT. somxeTSi yoveli misi Camosvla CvenTvis dResaswauli iyo: mas icnobdnen da uyvardaT somxeTSi."
akad. gevorq jaukiani
`batonma arnoldma didi gavlena moaxdina Crd. kavkasiis avtonomiuri respublikebisa da olqebis ara marto enaTmecnierebis, aramed sazogadod mecnierebisa da kulturis ganviTarebaze, amitomac SemTxveviTi ar aris, rom igi iyo am respublikaTa mecnierebis damsaxurebuli moRvawe."
prof. zeinab keraSeva (Crd.oseTi)
`arn. CiqobavasaTvis niSandoblivi iyo darwmunebis uzarmazari Zala, me vityodi magnetimzi. am Zalis miRma Canda SesaniSnavi bunebrivi niWi da farTo gonebrivi Tvalsawieri."
prof. tamerlan gurievi
`pirovnulma momxibvlelobam, principu-lobam, mozard Taobaze WeSmaritad mamobrivma zrunvam, udidesma moqalaqeobrivma simamacem arn. Ciqobavas moutana sayovelTao siyvaruli."
prof. jamaldin kokovi (yabardo-balyareTi)
`arn. Ciqobavas saxiT Cven vxedavT msoflio saxelis mqone erT-erT udides sabWoTa mecniers, qarTuli erovnuli azris TvalsaCino warmomadgenels, kavkasiis patriots, mec-nier-internacionalists, mecnier mebrZols, principulsa da gabeduls ideisaTvis brZolaSi, patiosansa da keTilSobil moqalaqes..."
prof. nurislam jidalaevi
`arn. Ciqobavas adamianuri simaRle, moraluri sispetake da simtkice misi mecnieruli monapovaris Tanasworia.
igi gvaswavlis mecnierebisTvis Tavdadebas, mSobliuri kulturisadmi mowiwebasa da pativiscemas. is, rogorc maxvSi, dastrialebda saqarTvelos adgilis dedac - Cvens dedenenas."
nodar andRulaZe
saukunis adamiani
20 “სამეგრელო” № 4
arnold Ciqobavas Canawerebidan: `maswavlebeli didi Zalaa, rodesac man Tavisi uangaro moRvaweobiT, obieqturobiTa
da piruTvnelobiT moswavlis, - pirvel yovlisa- moswavlis pativiscema da siyvaruli daimsaxura.
`pativi da dideba axalgazrdobis aRmzrdels, skolis burjs, ganaTlebis saqmis medroSes, maswavlebels."
`xalxuri simRera, enis Semdeg eris meobis yvelaze arsebiTi niSania" `Cven unda aRvzardoT iseTi axalgazrdoba, romelic mova ara imisaTvis, rom imsaxuros
mecnierebaSi, aramed imisaTvis, rom emsaxuros mecnierebas." `mecnierebaSi saWiroa gambedaoba da ara guladoba." `gardauvali wesia: erTi Taoba midis, meore - modis... xalxi ki ukvavia. ukvdavia misi enac,
Tuki mas xalxma zurgi ar Seaqcia; ena Taobidan Taobas gadaecema da misi wyalobiT es Taobebi erT xalxad iTqmis: xalxis meobas misi ena gvaniSnebs."
`qveyanas sWirdeba ganaTlebuli axalgazrdoba. zerele codna, uvicoba patriotuli ver iqneba..."
`gamarjveba vusurvoT Cvens axalgazrdobas SromaSi, swavlaSi, kaikacobaSi! saxeliani ivlideT cxovrebis gzaze!"
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi, uwmindesi da unetaresi ilia meore, bolo dros regionuli da umciresobebis enebis Sesaxeb „evropuli qartiis“ Taobaze msjelobis ganaxlebas miuReblad miiCnevs, radgan masSi separatizmis safrTxes xedavs. safrTxe SeiZleba iqidan movides, saidanac naklebad eli. internetsivrceSi Zalze gaaqtiurdnen, angaJirebuli adamianebi, romlebic megrul da svanuri dialeqtebis regionalur enebad gamocxadeba surT. swored am sakiTxs exeba baton Tamaz kvaWantiraZis werili, romelsac qvemoT gaecnobiT.
1. nairgvaroba-simdidre „ufalmao, - brZanebs rusTaveli, - Cven,
kacTa, mogvca qveyana, gvaqvs uTvalavis feriTa“, anu ufalma dagvamdidra.
dagvamdidra, saerTod, kacni, gansakuT-rebiT _ qarTvelebi. konkretulad mainc riTio, Tu mkiTxavT, mogaxsenebT:
saqarTvelo teritoriulad pataraa, enobrivad _ didi. me aq imdenad qarTuli enis sidiades ar vgulisxmob, ramdenadac _ Cvens teritoriaze moqmed enaTa, dialeqtTa nairgvarobasa da simravles.
swored es simdidre gviwyaloba Semomqmedma.zogadadac Tu vityviT, erTgvaroba
simwirea, nairgvaroba _ simdidre... oRond _ mowesrigebuli nairgvaroba.
simdidrea Cveni megruli da svanuri enebi... simdidrea Wanuri, anu _ lazuri enac, vaglax, sxvagan ganfenili da CvenSi amJamad mxolod sarfSiRa SemorCenili; simdidrea Cveni nairgvari kiloebi.
magram qarTulma sazogadoebam ufro unda moawesrigos am RvTivboZebuli simdidris ara marto dacvisa da sargod gamoyenebis, aramed misadmi marTebuli saxelmwifoebrivi midgo-mis sakiTxic.
`deda enis~ gadasarCenad Cven zogjer
`Zma-enebi - megrul, svanur, Wanuri~
enis mesaidumle
simdidre, romelic Semomqmedma gviwyaloba
Tamaz kvaWantiriZe
21“სამეგრელო” № 4
gvWirdeboda – da, iqneb, axlac ar iyos zedmeti _ xazgasma, rom erovneba da `enovneba” ganuyofelia (qarTvelTaTvis es asecaa!), magram amis safuZvelze sworxazovani msjelobiT Tu imas gamoviyvanT, rom ena udris erovnebas, maSin swored erovnuli TvalsazrisiT gagviCndeba problemebi.
axla bevrs laparakoben `evropul qartiaze”, romlis mixedviT, evropulma saxelmwifoebma erovnul umciresobaTa enebis uflebebi unda daicvan. CvenSi am sakiTxs ratomRac daukavSires megruli da svanuri enebi... arada, megrul-svanuri aq mosatani ar gaxlavT – arc erTi qarTveluri ena saqarTvelos teritoriaze araviTar “umciresobis enas” ar warmoadgens! qarTuli kuTxeebisa da tomebis yoveli warmomadgeneli, maT Soris, megrelica da svanic, swored is `umravlesoba” gaxlavT, romelsac `qarTveli” hqvia saqarTveloSi. xolo im SemTxvevaSi, Tu `qartiaSi” laparakia ara umciresobis, aramed `mcire” enebze, anu `Sinaurul”, `Sin saxmar” arasaxelmwifo enaze, maSin megrulisa da svanuris am kategoriis enebad miCnevisasac zogi ram gasaTvaliswinebeli Cans, kerZod:
realobaa, rom megruli da svanuri enebia, oRond – SinaurobaSi saxmari; amave dros megrelebisa da svanebis deda ena iyo da aris qarTuli, romelsac danarCeni sxva qarTuli tomebi aseve ZvelTaganve iyenebdnen saxelmwifo enad; SinaurobaSi ki es tomebic, cxadia, Tav-TavianT dialeqtebze uqcevdnen.
ase iyo Zvelad, asea axlac – miuxedavad imisa, rom masmediis epoqaSi kiloebi saliteraturo enasTan nivelirdeba.
magram svanuri da megrul-Wanuri, erTi mxriv, da sxva qarTuli dialeqtebi, meore mxriv, didad sxvaoben TavianTi istoriiTac da TavianTi wvliliTac qarTulis saxelmwifo enad formirebaSi. dRes arsebuli dialeqturi formebi, Cveulebriv, Zveli samwerlobo qarTulis normaTa kontrolidan gamosvlisa da `Tavisufali~ ganviTarebis Sedegia, aqedan gamomdinare – SedarebiT axali. svanurisa da megrul-Wanuris enobrivi formebi ki uSualod qarTulidan ki ara, qarTulTan saerTo winapari enidan gamoiyvaneba, romelsac qarTvelur fuZeenas veZaxiT da romlis savaraudo saxe qarTuli, svanuri da megrul-Wanuri enebis urTierTSedareba-SepirispirebiT aRdgeba. dialeqtebi qarTuli enis Svilebi arian, svanuri da megrul-Wanuri ki – qarTuli enis
Zmebi. mSoblis, qarTveluri enis, ier-saxe zogjer qarTulma ukeT Semogvinaxa, zogjer – svanurma da zogjerac – megrul-Wanurma.
magaliTad, avtoritetuli enaTmecnierebis azriT, Cveni winare fuZeenis xmovanTa sistema ufro qarTulma SeinarCuna, TanxmovanTa sistema ki – megrul-Wanurma: maTi varaudiT, qarTuli kac da megrul-Wanuri koC Zirebis SepirispirebiT qarTvelur enaSi `adamianis~ aRmniSvnelad aRdgeba Ziri, romelic sami aTaswleulis win, vidre es fuZeena daiSleboda qarTul, svanur da megrul-Wanur enebad, miaxloebulad ase JRerda – kaC.
swored erT-erTs am Zma-enaTagan, qarTuls, garkveul istoriul-kulturul viTarebaTa gamo, mouwia ZiriTadi roli etvirTa qarTvelTa yvela tomisaTvis saerTo saxelmwifo enis formirebaSi... ZiriTadi – magram ara erTaderTi; misi tvirTi marTlac rom Zmurad gadainawiles egrosianelTa enebma: svanurma da megrul-Wanurma. saerTodac, leonti mrovels Tu verwmunebiT, qarTvel tomTa eTnarqebi, anu mesafuZvleni, qarTlosi da egrosi, RviZli Zmebi iyvnen.
ase rom, saerTo-qarTuli saxelmwifo ena marto Zveli qarTulidan ki ara, svanur-megrul-lazuri wiaRidanac iSva.
amitomac ara hqoniaT Cvens egrisel winaprebs qarTulis mimarT gaucxoebis gancda... miT umetes, ara aqvT igi maTs dRevandel STamomavlebs – svanebsa da megrelebs. magram danarCeni saqarTveloc ar unda uyurebdes almacerad svanursa da megruls da arc “gafuWebul” qarTulad unda aRiqvamdes am enebs.
ra unda movimoqmedoT saamisod?adrec damiweria da axlac gavimeoreb:
skolaSive unda SevuqmnaT bavSvs qarTvelur enebsa da qarTulis dialeqtebze marTebuli warmodgena, ukve dawyebiT klasebSi unda “gavuxednoT” yuri megruli da svanuri folkloris nimuSebiT: warmoidgineT barisaxoeli patara xevsuri, didis eSxiT rom ambobs: `bJa dida re Cqimi” (`mze deda ari Cemi”)... mere da mere iseTi leqsikuri masalac unda vuCvenoT da SevaswavloT, qarTul-svanur-megrulis saerTo warmomavlobasa da erTianobaze rom metyvelebs.
mokled, bavSvs skolaSive unda gavacnoT da SevaswavloT svanurisa da megrulis elementebi.
nuravin damwamebs enobrivi separatizmis
enis mesaidumle
22 “სამეგრელო” № 4
qadagebas: skolaSi svanurisa da megrulis elementebis swavleba sxvaa da svanurad da megrulad swavleba skolaSi – sul sxva, “Sua uzis didi mzRvari”.
ise, ruseTis imperiam, caristulmac da komunisturmac, qarTvelTa garusebis strategiul gegmas leRvis foTlad megrel glexkacze “zrunva” aafara: aqaoda, ubir xalxs qarTuli ar esmis, samegreloSi swavleba megrul enaze unda gadaviyvanoTo.
pirvel jerze, XIX saukuneSi, es ar gamouvidaT – iakobi da Zmani misni aRudgnen win ianovski-vostorgovis mzakvrul gegmas.
meore jerze, XX saukunis ocdaaTian wle-bSi, `komunist - mafaluistebs” samegrelos mxaridan gamosulma inteligenciam Caakmedina xma: Tedo saxokiam, Salva dadianma, konstantine gamsaxurdiam...
imperia qarTul enas marto skolidan ki ara – eklesiidanac upirebda gamoZevebas: misi gegmiT, samegreloSi RvTismsaxurebis enad qarTuls megruli unda Canacvleboda. aq ki xma samegrelos samRvdeloebam aRimaRla da mere rogor!
oTxmociani wlebis dasawyisSi batonma arnold Ciqobavam, ukve loginad Cavardnilma, Tavis biblioTekaSi saguldagulod gadanaxuli masala momaZebnina – Sin waiReT, waikiTxeT da damibruneTo. XIX saukunis gayviTlebuli foliantebi aRmoCnda – 1895 wlis mart-ivnisis nomrebi egzarqatis rusulenovani gamocemisa. egzarqoss dauva-lebia guria-samegrelos episkoposis meufe grigolisaTvis (eriskacobaSi – grigol dadiani) kompetenturi komisiisaTvis gaecno megrul enaze Targmnili ramdenime nimuSi locvebisa da gaerkvia, rogor zemoqmedebas moaxdenda mrevlze mRvdelmsaxurebis dros maTi gamoyeneba.
grigols mouwvevia komisia – samegrelos samRvdeloeba, agreTve ganswavluli saero pirebi niko tarielis Ze da daviT giorgis Ze dadianebi – da mousmenia maTi mosazrebani...
wanakiTxma gamaogna: `ra ganZi gvqonia, ra mxne, ra mdidari”-o, samegrelos samRvde-loebaze aRmoCnda zedgamoWrili. aseTi siRrmiTa da simarTliT am sakiTxze dawerili araferi wamekiTxa... ar vaWarbeb, wminda enaTmecnieruli TvalsazrisiTac dRes dawerili gegonebodaT – aRarafers vambob moqalaqeobriv poziciaze. cxadia, megruli enis dialeqtad miCnevam maSinve Semacbuna, magram
mere mivxvdi, rom amasac sarCulad sasuliero pirTa politikuri SorsmWvreteloba sdebia. ise, sityvam moitana da, Tavis naSromebSi arc pavle ingoroyva moixseniebda megrulsa da svanurs enebad – am did erovnul kacs, Cveni fsiqologiidan gamomdinare, es politikurad saxifaTod miaCnda.
Tumca, sjobs Tavad Sen daigemovno, mkiTxvelo, es masala, romelsac im pirovnebis xotbas warvumZRvareb, visi `gorisanic” samegrelos es usaxelo mRvdlebi iyvnen.
2. quji da misi `gorisani”.uZalo kacs rom politikur pirvelobas
daaTmobineben, es iZulebis aqtia.Zalmosili kaci rom TviTon daTmobs
pirvelobas – es zneobrivi aqti gaxlavT.qujim, egrisis erismTavarma, amgvari
zneobrivi, me vityodi, qristianuli qmedebis magaliTi gviCvena qristes movlinebamde samsaukunenaxevris win.
roca farnavazi, qarTlosis Camomavali, da quji, egrosis Camomavali, SeiTqvnen azonis, berZenTa dasmuli mmarTvelis winaaRmdeg, im momentSi realur samxedro-politikur Zalas quji, Tu mets ara, farnavazze naklebs ar flobda.
magram quji aTaswleulebiT azrovnebda da ara – momentebiT an, Tundac, wlebiT: gar dasuli JamiT igi momavals Wvretda... aki qarTlosi ufrosi Zma iyo egrosisa. ar egeboda misi pirveloba da ase SesTavaza qujim farnavazs, mcxeTis saxelisuflo saxlis Svils: vZlioT azons da mTel qarTvelTa modgmas Sen umefeb, me ki Sens Tanamdgomad migule aw da maradiso.
xelmwifobaze uaris Tqma mxolod saxelmwifo kacs SeuZlia.
ase azrovnebda da moqmedebda didi quji...anu _ aseTia qujuri mentaliteti.swored am qujur mentalitetze gvmarTebs
qarTvelobas orientireba da ara quCur mentalitetze.
magram saqarTvelos marto quji ar hyolia – hyavda Tada aSordiac, visac umaRlesi xelisufleba Tvals uxuWavda yalbismqnelobaze, angarebaze, aferistobaze... amas, yvelafers, mTavroba wvrilmanad miiCnevda im msxvili SekveTis SesrulebasTan SedarebiT, rasac erqva “tuzemcebis” xeliTve qarTuli “enovnebisaTvis” safuZvlis Seryeva, qarTvelTa garuseba.
enis mesaidumle
23“სამეგრელო” № 4
quji ukvdavia – mas kvalSi legionebi udganan... magram, vai, rom ukvdavia Tadac: legionebi – ara, magram TiTo-orola aSordia saqarTvelos yovelTvis hyavda... da – dResaca hyavs: sazogadoeba xedavs, rom Coxosan Tadas halstuxiani aSordiebi Seenacvlnen da “grus” politikur dakveTas asruleben.
dRevandel presaSi mkiTxvels ufro isini eCxirebian TvalSi, vidre qujis `gorisani”, amitomac gTavazobT zemoxsenebuli publi-kaciidan gamokrebil gamonaTqvamebs qujis kvalSi Camdgari sasuliero pirebisas.
samegreloSi RvTismsaxurebis enis Sesaxebguria-samegrelos episkoposi
grigoli (dadiani):_kavkasiis saswavlo olqis zedamxedveli
saidumlo mrCeveli ianovski samegrelos skolebSi qarTuli enis megruliT Canacvlebas ase asabuTebda: megruli qarTulTan iseTsave mimarTebaSia, rogorc – polonuri an Cexuri rusul enasTan, maT ki swavlebac da RvTismsaxurebac Tav-TavianT enebze aqvTo. es meufe grigols mcdar analogiad miaCnia.
“slavuri jgufis es sami monaTesave ena saukuneTa manZilze damoukideblad Camoyalibda samwerlobo enebad da am enebze Seqmnili literaturiT gamoxataven Tav-TavianT erovnul TviTSegnebas. gansxvavebuli viTarebaa qarTulsa da megruls Soris: aq Cven gvaqvs mkafiod gamoxatuli daq-vemdebareba, slavur enebSi ki – sruliad damoukidebeli paraleluri ganviTareba. usamarTloba iqneboda vinmem am sakiTxebSi arakompetenturoba damwamos, ZirZveli megreli gaxlavarT da qarTulica da megrulic kargad vici: megrelebi ukve 15 saukunea qarTul enaze loculoben da evedrebian ufals; me, rogorc maTi mRvdelmTavari, vadastureb, rom isini kargi qristianebi arian da saTanadod Seimecneben saRmrTo gamocxadebas. megrelebma sxva qarTvelebTan Tanadroulad daiwyes qarTulad wera-kiTxva da, qarTuli saeklesio tradiciiT, maT, imierqarTvelebma, amierqarTvelebze adrec ki ganadides qarTul enaze WeSmariti Semoqmedi”.
mRvdeli kapiton gawerelia:_ `wminda werilisa da locvaTa Targmna –
es wmidaTawmida saqme – moiTxovs RvTaebriv zeSTagonebas zemodan, uflisagan... swored aseT mowodebas aRasrulebdnen Zvelad wminda wignebis mTargmnelebi, amitomac SemogvrCa maTi teqsti Seuryvnelad Cvenca
da sxva marTlmadidebel qveynebsac... garda amisa, marto literaturuli tradiciebic ki sakmarisi ver iqneba saRvTismsaxuro wignebis saTargmnad – TviTon enas unda axasiaTebdes egreT wodebuli `eklesiuroba”. megruli, gasagebi mizezebis gamo, yovelive amas moklebulia.
arc winaT da arc axla megrulad mRvdelmsaxurebis aRsruleba ar gvWirdeba, vinaidan qarTuli da megruli faqtobrivad erTi enaa da maTs leqsikonebSi uamravi saerTo Ziris mqone sityvebia. megrels wirva-locvis tradiciuli ena kargad esmis da, Tu aq gagebinebis TvalsazrisiT raime sirTule iCens Tavs, amis mizezi is ki ar gaxlavT, rom meg-rels qarTuli cudad esmodes, _ saekle sio teqstebs aseve Znelad aRiqvams arameg reli sxva qarTvelobac, maT Soris, ganaTlebuli xalxic, _ TavidaTavi problemisa am saeklesio enis arqaulobaSia... agreTve – RvTismsaxurebis dros wminda teqstis swrafad CaTaveba-`mifuCeCebis” samwuxaro tradiciaSi... amitomac, es sakiTxi qarTuli mosaxleobis – megrelebisac da aramegrelebisac – codna-ganaTlebis amaRlebiT gadaiWreba da ara – RvTismsaxurebisTvis megruli kilos gamoyenebiT. sxva xalxebsac aqvs gansxvavebuli dialeqtebi, magram saRvTismsaxurod yvelas rodi iyeneben: magaliTad, malorosiuli ara-nakleb gansxvavdeba rusuli enisgan, vidre megruli qarTulisgan, magram mRvdelmsaxu-reba malorosiulad ki ar aResruleba, aramed saeklesio-slavur enaze... megrelebs arasodes gvqonia damwerloba megrul enaze imitom, rom amis saWiroeba ar yofila: samegrelos xalxs qarTuli damwerlobaca da qarTuli enac Tavis RviZl anbanad da Tavis deda enad miaCnia da amave enaze aRavlenda da aRavlens uflisadmi xotbas”.
mRvdeli klimenti Wanturia:_ `qarTuls da megruls imdeni ram aqvT
saerTo, rom megreli qarTuls Tavis deda enad (hjlyjq zpsr) miiCnevs. megruli ena qarTuli enis saganZurad iTvleba: bevrma sityvam qarTulSi dakarga Tavisi Tavdapirveli mniSvneloba, megrulSi ki isini Zveleburad Seuryvneli saxiT SemogvrCnen. amrigad, megruli da qarTuli or ganuyrel Zmad gvesaxeba. es gancda maradiulia, danarCen saqarTvelosTan Tavis enobriv erTobas samegrelo yovelTvis grZnobda, qarTuls yovelTvis deda enad Tvlida, mas miiCnevda
enis mesaidumle
24 “სამეგრელო” № 4
saxelmwifo enad, miiCnevda mwerlobis enad – am enaze laparakobdnen da werdnen megrelTa winaprebic... megrelebi qarTulad ganadidebdnen ufals; am enaze loculobdnen maTi mama-papani. Sesabamisad, samegrelo qarTulad molaparake daibada da RvTis winaSec am enaze molaparake warsdgeba...
sakuTari gamocdilebidan mogaxsenebT: erTxel mec vcade eklesiaSi megrulad meqadaga. mrevlma momTxova, isev qarTulad iqadageT, Torem eklesiaSi aRar vivliTo. aseTi SemTxvevac yofila – saxarebis ramdenime adgili megrulad Targmnes da, roca eklesiaSi waikiTxes, aRSfoTebulma mrevlma wyevla-krulviT datova saydari... evropaSic aris qveynebi, sadac ori enaa: erTi – saxelmwifo, saliteraturo da saRvTismsaxuro, meore – SinaurobaSi saxmari, romelsac damwerloba ara aqvs. iq azradac ar mosvliaT, Sinauruli ena saRvTismetyvelod eqciaT da raRa Cven, megrelebs, gvaxveven Tavs locvisaTvis am Cvens Sinaurul enas?”.
mRvdeli nestor alSibaia_ `xalxi ar TanaugrZnobs locvaTa
gadmoTargmnas qarTulidan megrulad; igi odiTgan mowiwebiT uyurebs qarTul saeklesio enas, rogorc amaRlebulsa da saRvTos. saeklesio-qarTuli RvTaebrivi didebulebis niSans atarebs da, Tu locvaTa sityvebs megrulad vTargmniT, kuriozul-samasxarao efeqts miviRebT. megruls Cven vTvliT Cvens Sinaur, ojaxSi saxmar enad, romelic gamousadegaria saRvTismsaxurod. ubir xalxSic ki TavmosaWrelia ucodinroba qarTulis, rogorc RvTismsaxurebis enisa, romelsac megreli uxsovari droidan mowiwebiT eTayvaneba; ase rom, RvTismsaxu-rebis dros qarTulad aRvlenil yvela locvas ubralo xalxi Cinebulad gebulobs”.
Tavadi daviT giorgis Ze dadiani:megrulad naTargmni locvebis detaluri
analizis Semdeg, am uazro da mavnebluri wamowyebis aRsakveTad daviT dadiani ritorikuli gznebiT SesTxovs guria-samegrelos episkoposs:
`yovladmowyale mwyemsmTavaro, marTl-madidebeli kolxidelebis, axlandeli megrelebis, TvalSi raTa fexqveS ar gaiTelos uwmindesi religia ieso qristesi, Zisa RvTisa, macxovrisa Cvenisa, da amiT misi xalxi ar moveqceT dauSreteli geheniis kirTebis qveSe, gevedrebiT, brZanoT – Sors Cvengan
amgvari suliswamwymedi wamowyeba, da Cven, sulierad muxlmoyrilni Tqven winaSe, erTxmad dagidasturebT – amin!”
marTlac, amin, anu – WeSmaritad! rogorc vnaxeT, Cvenma winaprebma
upatrones Cvens saxelmwifo enas, axla jeri Cvenzea. marto saliteraturo qarTuls ki ara, aseve unda movuaroT da veloliaoT sxva qarTvelur enebsa da qarTulis dialeqtebs... veloliaoT da ara – vaRadaoT: kacs xom Tavisi metyvelebis gamasxaraveba ufro swyins, vidre – Tavisi garegnobisa!
cxadia, sajaro gamosvlisas adamiani unda cdilobdes saliteraturo qarTuliT ilaparakos, magram aranakleb mniSvnelovania bunebrivi metyveleba: bunebriobasa da uSualobas ki xSirad swored kilouri formebi aniWebs metyvelebas. sxvaTa Soris, zomierad da gemovnebiT gamoyenebuli es dialeqtizmebi TviT klasikosTa nawerebsac Tavisebur koloritsa sZens. saerTodac, dialeqtizmebis gareSe literatura Tavis fer-xorcs dakargavda. Tu warmogidgenia, mkiTxvelo, saliteraturo qarTuliT metyveli lelT Runia an kirile miminaSvili? metyviT, eseni xom personaJebi ariano. agrea, magram ver damisaxelebT verc erT did mwerals, romelic avtoriseul metyvelebaSic ar iyenebdes dialeqtizmebs... met-naklebad, cxadia.
metyvelebis Sefasebisas gadamwyvetia, ras ambobs kaci... aranakleb – rogor ambobs... da kidev ufro metad – vin ambobs.
roca vaJa `yvavilis” nacvlad, `yoilio”, ityvis, an `movidas” nacvlad – `moidas”, amas, yvelafers, Tavisi emociuri datvirTva axlavs.
sxvaTa Soris, ara mxolod poetur teqstSi.da – ara mxolod vaJas mier amoTqmuls. 3. fexSiSvela `cvrian balaxze Tu fexSiSvela ar gaviare - raa mamuli?!~ galaktioni
rasac axla getyviT, vici, rom marto Cemeuli gancda da aRqma ar gaxlavT im movlenisa, rasac ilia meore hqvia.
movlena-meTqi, arc wamcdenia da arc enobriv alRos uRalatia, amjerad, CemTvis: patriarqi Tavisi didi mosaxelis ilia-marTlis darad xorcieli kacidan movlenad iqca. misgan iRvreba is, rac erT sityvad Znelad
enis mesaidumle
25“სამეგრელო” № 4
gamoiTqmis _ simSvidec, saTnoebac, siTboc, Zalac... mokled, iRvreba da Cvenze gadmodis madli, Tanac _ cxadliv, lamis xelSesaxebad.
amis erT-erTi mizezi, iqneb, patriarqis metyvelebac iyos – darbaisluri, sulierebiT gajerebuli, sada, amaRlebuli da... Tqven warmoidgineT, xandaxan, Cveni mTis kiloebis araCveulebrivi surneliT Senelebuli. roca pirad saubarSi patriarqi – „moidao“ – vaJaseburad mouqcevs, lamis guli amomibrundes: TiTqosda raRac ucnauri Tbil-tkbili naTeli „moida“ da CameRvara sulSi.
marto adamianebi rodi vgrZnobT am madls: maxsovs, didi xnis winaT, martyofSi mimipatiJa, Tavis rezidenciaSi. veaxeli, vsaubrobT... ganviwminde, gavmsubuqdi, gavTavisufldi, avmaRldi... mokled, is damemarTa, rac yovel Tqvengans mosdis masTan saubrisas.
morCili Semovida da moridebulad raRac uCurCula.
_ joyola? – gaikvirva patriarqma, _ axlave Semomiyvane!
vinme monatrebuli moxeve Tu aris-meTqi Tavisi mSobliuri kuTxidan, gavifiqre da – darbazSi uzarmazari mecxvaris ZaRli movarda iseTi RojebiT, relss rom gadaRrRnida.
_ joyola moida, Cemi joyola, _ miealersa patriarqi, magram alersi da gadareva Tqven
nagazisa unda genaxaT: SehRmuTuna, miefofina, xelebi auloka – momeCvena, xelze emTxvia-meTqi. Turme lekvi yofila, roca mouparavT da axla, erTi wlis Tavze, daabrunes. gaixara patriarqma, gavixareT yvelam, magram Cveni sixaruli ra mosatania joyolas sixarulTan, romelmac utyuari ZaRluri geSiT igumana, rom RvTiskacs daubrunda.
patriarqma mere gomurebi manaxa, sadac darCeuli saqoneli eyena... elaparaka, ealersa maTac...
...droTa samani TiTqos momerRva da cxadliv davinaxe, gergetis samebisaken mimavalma, rogor gaixada fexze da anaforianma gatopa snoswyali... da yoveli kenWi, yoveli Sxefi – irakli, iraklio, _ SesCxrialebda patriarqs.
vixile, palestinis gausaZlis xvatSi rogor Seudga oTxiaTassafexurian qvis gavarvarebul kibes sinas mTis wminda mwvervalisaken patriarqi uxamlod, fexSiSvela...
da me mivxvdi, rom es kaci – Tundac fexSemosili – mainc maradiulad fexSiSvelaa da misi mzirali terfebi mudam xedaven da grZnoben im simZimes, rasac miwa hqvia...
rasac – mamuli hqvia...rasac – dedamiwa hqvia...simZime igi am kacs maRla ezideba – cisaken!
enis mesaidumle
sicocxlis mowmoba24 gv. `mTeli cxovreba maRizia ne bda sxvadasxva dawesebulebaTa direqtorebis
damZimebuli, aTas gvari makiaJiT gasxivosnebuli metiCara mdivnebis Sexvedra~ _ unda iyos; `mTeli cxovreba maRi zianebda sxvadasxva dawese bule baTa direq-torebis mokleka biani, aTasgvari makiaJiT gasxivo snebuli metiCara mdivnebis Sexedva~...
gv. 25 `biWi, cota dabneuli, magram aSkarad bednierad grZnobda Tavs, _ unda iyos; ̀ biWi cota dabneuli, magram aSkarad bednieri Cems gverdiT wamoskupebuliyo~.
meyvavile avTogv. 26 `avTo mowiwebiT daixara, miwa mouCiCqna, mere furclebs erTi Savi vardis
win faqizad Seexo... _ unda iyos; avTo mowiwebiT daixara erTi Savi vardis win, miwa mouCiCqna, mere furclebs faqizad Seexo~...
gv.26 `oTxi Tvec ar iyo gasuli im dRidan, rac avTos baRSi vardebis aRsarebis uneburi mowme gavxdi, _ unda iyos; uneburi mowme gavxdi vardebis baRSi avTos aRsarebisa~...
Secdomebis gasworeba2016 wlis `samegrelo~ N3 (51) _ givi sixaruliZis novelebi (gv.24, 25, 26)
`sicocxlis mowmoba~ da `meyvavile avTo~ SecdomiT daibeWda.
redaqcia bodiSs uxdis mwerals, baton givi sixaruliZes uneburad daSvebuli Secdomebis gamo.
26 “სამეგრელო” № 4
1990 wlidan 14 aprili saqarTveloSi
„dedaenis “dRed aRiniSneba, rasac 1978 wlis 14
aprilis cnobili movlenebi daedo safuZvlad
— saqarTvelos mosaxleobam swored am
dRes gaaprotesta centraluri komitetis
gadawyvetileba saqarTveloSi qarTulis,
rogorc saxelmwifo enis gauqmebis Sesaxeb.
saprotesto aqciebma moicva saqarTvelo,
aTiaTasobiT adamiani xelisuflebisagan
qarTuli enis saxelmwifo enad dakanonebas
iTxovda. protestma Sedegi gamoiRo da
maSindeli konstituciis 75-e muxlis Tanaxmad,
saqarTvelos ssr-s saxelmwifo enad qarTuli
ena gamocxadda. ase movipoveT 14 aprili da
davamkvidreT „dedaenis“ dRec.
manamde ki, qarTvelTa genialur
palindromze — „ai ia“-ze iakob gogebaSvilma
gansakuTrebuli pasuxismgeblobiT izruna
— pirveli saymawvilo saxelmZRvanelos
moraluri, zneobrivi da patriotuli
kriteriumebi didxans arCia. mis pirad arqivSi
daculia masala, romelic „deda enaze“
muSaobis process asaxavs — rogor azustebda,
xvewda TiToeul niuanss, meTods, xerxs, sityvas
martividan rTulisaken, rogor cdilobda, rac
SeiZleba saxaliso yofiliyo ymawvilTaTvis
mis mier SeTavazebuli moTxroba, Tu leqsi.
„Cveni anbani imgvar sistemaze aris agebuli,
rom kargad cnobili sagnebis suraTebis
saSualebiT advilad swavloben ucnob asoebs
da aseT sistemas is Rirseba aqvs, rom aramc
Tu didi, patarac ki SeZlebs umaswavleblod
SeiTvisos wignis codna, amas sxvaTaSoris
mowmoben korespondentebi stambulidan,
romlebic gvatyobineben, rom „deda ena“
Zlier uadvilebT yvelas TviTon, sxvebis
dauxmareblad, iswavlon wera-kiTxva“ — werda
iakob gogebaSvili.
saqarTvelos parlamentis erovnul
biblioTekis fondSi daculi unikaluri masala
— „deda enis“ gamocemebis sruli speqtri —
13 aprils biblioTekis sagamofeno darbazSi
`deda ena~
_qarTuli
sulis savane
„ra ena waxdes"...
27“სამეგრელო” № 4
gamoifina da STambeWdavma eqspoziciam,
TiToeuli stendiT, romelic gamocemebs ekava,
„deda enis“ TiTo safexuris, misi ganviTarebisa
da cvlilebis Sesaxeb qronologiurad
mogviTxro.
yovel gamocemas, garda imisa, rom is
TariRiTaa mniSvnelovani, gansakuTrebuli
istoria aqvs — pirveli „deda ena“ goge-
baSvilis naqonia da misive xeliTaa Casworebul-
redaqtirebuli, merve gamocema (gadaSlilia
misive xeliT da mecxre gamocema aweria) —
pirveli sakiTxavi wigni, saxlobaSi saxmare-
beli; am wignis Sesworebebi da Canawerebi iakob
gogebaSvilis xeliTaa Cawerili. „deda enis“
Seqmnamde oci wliT adre ki, 1865 wels, iakob
gogebaSvilma Seadgina „qarTuli enis anbani
da pirveli sakiTxavi wigni moswavleTaTvis“.
qarTul anbans mxolod inicialebi aweria
— i. g. es iyo pirveli mcdeloba, pirveli
anbani da pirveli sakiTxavi wigni qarTvel
ymawvilTaTvis; amis Semdeg, pirvelad, „deda
ena“ 1976 wels gamoica. gamofenaze es gamocema
wamodgenili iyo wera-kiTxvis gamavrcele-
beli sazogadoebis kuTvnili egzemplariT. es
wigni imiTac aris fasdaudebeli, rom dimitri
yifianis naqonia.
Semdgomi gamocemebi — 1878 -1892 wlebi —
gamoirCeva pirveli qarTuli graviurebiT,
romlebic grigol tatiSvilis mieraa
Sesrulebuli.
1900-ian wlebSi gamocemuli wignebi
ukve minawerebiT Cndeba: „skolebSi
saxmarebeli“. mecxramete gamocemaze wai-
kiTxavT warweras: 314, 000 (savaraudod,
wignis tiraJia), samas samoci suraTiT,
wigni saxelgakeTebulia ganaTlebis
saministrosgan da mowonebulia
uwmindesis sinodisagan. 1912 wlis
gamocema rigiT ocdamecametea, misi
ganaxlebuli varianti axlaxan gamoica.
Semdegi stendi ukve sabWoTa periodis
„deda enis“ gamocemebs eTmoba — 1940
wlidan 1952 wlamde. TvalSisacemia
beladebis suraTebi. Tu am periodamde
gamocemul „deda enaSi“ aqcenti mSobliur
enaze da sxva sakiTxebzea gakeTebuli,
aq wigni ukve ideologizirebulia
politikurad. bunebrivia,
ideologizireba winandel gamocemebSic
iqneboda, Tumca, sxva kuTxiT. 1944 wlis
gamocemis satitulo ydaze Cndeba stalinis
suraTi. imave stendzea iSviaTi gamocema —
„deda enis“ erT-erT gverdze lavrenti berias
suraTia ganTavsebuli da leqsicaa miZRvnili.
es gamocema iSviaTia imiT, rom berias fotoa
Semonaxuli. im periodis gamocemebs Tvals
Tu gadavavlebT, misi suraTebi TiTqmis
yvelgan amoxeulia. Tavdapirveli gamocemebi,
msgavsi Tematikisgan Tavisufalia, magram
iseve, rogorc yvela da yvelaferi, sabWoTa
ideologiisgan verc „deda ena“ ixsnida Tavs
da amitomac, am periodis gamocemebSi uxvad
Cans sabWoTa istoriis anarekli.
sainteresoa, osman tamtrulis mier Wanur
enaze (Zveli qarTuliT) Sedgenili gamocema
— „nananena“, romelic1891 wliT TariRdeba,
aseve, brailis SriftiT dabeWdili „deda ena“
da jibis „dedaenebi“.
eqspoziciaze warmodgenili iyo plakatebi,
romlebic iakob gogebaSvilsa da wera-kiTxvis
gamavrcelebel sazogadoebas ukavSirdeba:
qarTvelTa Soris wera-kiTxvis gamavrcele-
beli sazogadoebis damfuZneblebis plakati,
1879 weli, romelic wignis moyvarulTa
sazogadoebis mier daibeWda; iakob
gogebaSvilis 100 wlisTavisadmi miZRvnili
plakati; saintersodaa moTxrobili qarTuli
komiqsebiT „iavnanam ra hqna?!“.
„ra ena waxdes".. .
variani. aq daibada iakob gogebaSvili
28 “სამეგრელო” № 4
`deda enis~ mniSvnelobas kidev ufro TvalsaCinos xdis qarTvel moRvaweTa
gamonaTqvamebi:
`deda enis~ mniSvnelobas kidev ufro TvalsaCinos xdis qarTvel moRvaweTa
gamonaTqvamebi:
„erTxel dabadebuli qarTveli kaci me
ored maSin
ibadeba, roca iakob gogebaSvil
is „deda enas“
xelSi pirvelad, aiRebs, gaSlis da, Ti
Tqos isev
daibadao, am samz
eos uceb sxvagvarad xom dainaxa
vs,
sxvanairad gaiazr
ebs. hoda, im dRes ra dagvavi
wyebs,
am upirvelesi wignis ydaze
amoqarguli bulbulis
stvena roca erTbaSad gavigoneT da SiSiT,
ar
gagvifrindeso, xeli maSinve davafareT. misi
tkbili
stvena-WikWiki, R
amiT RameSi gakidebuli nazi qv
iTini,
gana, mas aqeT ar
gvesmis xolme?“ demna Se
ngelaia
„iakob gogebaSvili Rirsia, rom qarTvelma xalxma sicocxleSive Zegli dudgas.“
akaki
Zegli dudgas.“
„deda ena“ da „bunebis kari“ saxelmZ-Rvaneloebi ki ara, udidesi poemebia. me Tanaxma viqnebi, gamovides exla es wignebi, ara rogorc saxelmZRvanelo, aramed sakiTxav wignad.“ galaktionigalaktioni
„am wignis meoxebiT
qarTveloba
erTis qarTuli eniT iwyebs
wera-
kiTxvas, swavl
ebas da laparaks.
yvelgan am wigni
s meoxebiT
qarTuli
ena efineba.“
zaqaria WiWinaZe
enis dastaqari
29“სამეგრელო” № 4
mariam Wyonia, saqarTvelos parlamentis erovnuli biblioTekis sazogadoebasTan urTierTobisa da kulturis programebis ganyofilebis ufrosi specialisti: „13-14 aprils, saqarTvelos parlamentis erovnul biblioTekaSi, „deda enis“ dRes gamofena mivuZRveniT, aseve, skolis moswavleebisaTvis nana janeliZis films „iavnanam ra hqmna?!“ Cveneba gavmarTeT. dasrulebis Semdeg ki, sabavSvo mwerlebma — irma malaciZem da mariam wiklaurma filmis ganxilva moawyves.
rac Seexeba gamofenas, marTlac Zalian sainteresoa. sazogadoebas SevTavazeT „deda enis“ unikaluri gamocemebi, romlebic Cvens biblioTekaSia daculi. „deda enis“ gamocemebis yvelaze sruli koleqcia swored Cvens biblioTekaSi inaxeba, aseve, daculia qarTvelTa Soris wera-kiTxvis gamavrcelebeli sazogadoebis arqivi, maTi wevrebis biblioTekebi, iakobis naqoni karada misive biblioTekiT da sxv.
eqspoziciaze warmodgenilia 1876 wels gamocemuli pirveli „deda ena“ da qarTuli anbani, romelic mis gamocemas win uswrebda, daTariRebulia 1865 wliT. 1877 wlis „deda ena“ imiTac unikaluria, rom gogebaSvilis xeliTaa Casworebuli. erT-erTi iSviaTi eqsponati 1872 wliTaa daTariRebuli — „darigeba maswavlebelTaTvis“, wigni pedagogebisTvis, rogor aswavlon „deda ena“. gamoifina, aseve, 1912 wels, gogebaSvilis sicocxleSi gamocemuli bolo „deda enac“ da saerTod, yvela gamocema, rac ki mis sicocxleSi dabeWdila. damTvaliereblisTvis siaxle iqneba, albaT, valerian ramiSvilis mier gamocemuli deda ena, romelic usinaTlo bavSvebisTvis brailis SriftiT dabeWdila.
eqspozicia ufro mravalferovani da saintereso gaxada Cvens fondebSi daculma plakatebma da amonaridebma Jurnal-gazeTebidan — ras weren „deda enis“ Sesaxeb qarTveli sazogado moRvaweebi da mwerlebi. gamofena gaTvlilia skolis moswavleebze da yvela im adamianze, visTanac yvelaze axlosaa „deda ena“. am eqspoziciiT damTvalierebels SeuZlia Tvali miadevnos yvela safexurs — rogor viTardeboda da icvleboda gogebaSvilis ukvdavi qmnileba.“
wigni, romelic dRemde veraferma Caa-nacvla, avtoris sicocxleSi, 1912 wlamde, 33-jer gamoica. iakob gogebaSvilis garda-cvalebis Semdeg misi gamocema specialur komisias miendo, romelsac l. bocvaZe
xelmZRvanelobda. 1876-1925 wlebSi „deda ena“ 45-jer gamoica. iakob gogebaSvilis „deda ena“ dRemde qarTuli saganmanaTleblo tradiciebis mTavar fesvad rCeba, rac, bunebrivia, mxolod am wignis siyvaruliT ar aris gamowveuli. iliac xom „deda enas“ udides mniSvnelobas imitom aniWebda, rom miaCnda: „Cven rom egre daJinebiT da ukanmouxedavad vTxoulobT dedaenisaTvis rTulsa da damoukidebel gzas saswavlebelSi, eg marto dedaenis siyvaruliT ar mogvdis, vTxoulobT da vnatrulobT imitomaca, rom udedaenod gonebis gaxsna bavSvisa yovlad SeuZlebelia.“ ilias sityvebi dRes — ocdameerTe saukuneSic ar kargavs aqtualobas, qarTveli bavSvi dResac „ai ia“-Ti iwyebs ganaTlebas.
iakob gogebaSvilis genialur mignebas — „ai ia“-s, gia murRulia cxra mTavari momentiT gvixsnis:
es aris RvTaebrivi harmoniis gamoxatu le-ba, TviT Semecneba. mas sarkiseburi principic aqvs — Sen Tavs rom daganaxvebs, iseTi. jer kidev Zvelebma icodnen, rom sakuTari Tavis Semcnobi samyarosac Seimecnebs. amitomac ewera delfosis taZris SesasvlelSi: „Seican Tavi Seni“.
aranakleb arsebiTia saxelis darqmeva sagnisTvis — ai, yvavili, romelsac ia hqvia. saxelis darqmeva ukve sagnis Secnobas niSnavs.
Zalian mniSvnelovania Semecnebis da-kavSireba bunebriv mSvenierebasTan, sila-mazesTan. rodesac, bunebis garda, bavSvis TvalsawierSic amodis ia, es aris mSveniereba, anu Semecnebis principad aRebulia esTetizmi.
es aris ziareba qarTuli metyvelebis musikasTan — xmovnebis saocar harmoniasTan.
es aris grafikuli gamosaxulebis srulqm-nileba — rogorc `a~, ise `i~ srulyofil sim-rgva les — wres ukavSirdeba da ganasaxierebs.
bibliaSi aseTi ram weria— RmerTi aris ani da hoe, anu is aris samyaros dasawyisi da dasasruli. „ai ia“-Sic, am patara winadadebaSic simbolurad mTeli samyaros istoriaa mocemuli (saxeobrivad — ganfena da ukufena), anu xsenebuli dasawyisi da dasasruli. iakobis SesaniSnavi migneba aTwleulebis Semdegac axali rakursiT warmogvidgeba, rac imas migvaniSnebs, rom es kaci iyo daumadlebeli geniosi da Zalian bevr rameze ifiqra, sanam Seqmna es Sedevri. „ai ia“ — es aris yvelaze patara da iqneb, yvelaze Zalmosili Sedevric qarTuli cnobierebis istoriaSi.
lali jelaZe
enis dastaqari
30 “სამეგრელო” № 4
es unda icode
vin moipara oTxi aTaswlovani istoria?_ diax, ra Tqma unda, ise `kargad da
lamazad" mogvpares, meti rom ar SeiZleba. albaT, `unda moparuliyo" kidec. zurab ratiani bolo amosunTqvamde ibrZvis imisTvis, rom ers Tavis moparuli istoria daubrundes, romelic javaxiSvilma, janaSiam da berZeniSvilma daweres _ samma wminda mTis wminda mamam. eseni eris mnaTeni arian. eklesiaSi mnaTem sanTeli Tu ar aanTo, ver miiReb, ver dainaxav mis sikeTes. mnaTe aris, vinc unda gaginaTos. javaxiSvilma, janaSiam da berZeniSvilma `gagvinaTes~ simarTle, Tu rogori iyo qarTvelTa warmoSoba. bevrisTvis es miuRebeli aRmoCnda. Cvennairi istoriis eri meore araa _ arc Zvel egviptes, arc Zvel roms, arc Zvel saberZneTs msgavsi istoria ar hqonia. ra Tqma unda, es istoria unda damaluliyo, raTa ers misi warmomavloba ar gaego. mogaxsenebT, rom sul cota 4 aTasi welia moparuli qristes mosvlamde. niSandoblivia, rom udidesi mecnieri,
mkvlevari ramaz patariZe naTlad ambobs: ioane zosime moRvaweobda ara im periodSi, rogorc Cven gvsmenia, aramed gacilebiT ufro adre. nuTu, ioane zosimes winaswarmetyveleba, romelic qarTul enas oTxi dRis mkvdar lazares adarebs, damTxvevaa? aqve ganvmartav, rom es, oTxi aTasi wlis mZinaresTan Sedarebas niSnavs, radgan TiToeuli dRe metaforulad erTi aTas wels udris. ras niSnavs yovelive, gana es damTxvevaa?! 4 aTasi moparuli weli radikalurad sxvagvarad alagebs msoflio kacobriobis istorias. es oqros gasaRebia, rac am triadam mogvca. arsebobs aseTi didebuli wigni „saqarTvelos istoria“, avtorebi: ivane javaxiSvili, svimon janaSia, niko berZeniSvili. gaxsovT, albaT, ufalma svimons petre daarqva. ase mgonia, janaSia, romelsac svimoni erqva, swored is petrea. freskebze petres xelSi gasaRebi aqvs, pavles _ xmali. es is oqros gasaRebia, romelsac sakets moargeb, gaxsni am kars da gaocdebi imiT, rac Tvalwin gadageSleba. im drois mecnierebaSi
`qaldeuri, anu
winareqarTuli
ena~
ieso qristem Tavisi ukanaskneli sityvebi qaldeur, anu winareqarTul enaze
warmosTqva
sityva ̀ istoria" laTinuria da qarTulad qveynis ambavs niSnavs. araferi gamogiva,
Tu fesvebi dakarge, Tu ar ici, ra jiSis xar. es Tu waiSala, araTu saxelmwifos, ojaxsac
ki ver aawyob. saxelmwifos gamarTva amis gareSe warmoudgenelia, biTuria yvelaferi.
`Tu saZirkveli dangreulia, maSin kedlebis aSenebisTvis yoveli Sroma
dakargulia..."
31“სამეგრელო” № 4
es unda icodeam wignma udidesi gamoxmaureba hpova. iakob gogebaSvilis „deda enis“ Semdeg aseTi wigni aRar dawerila. sainteresoa isic, rom es wigni qarTulad, rusulad, Turqulad da inglisu-rad daiwera. igi yvelafers Tavis adgilze alagebs. berZnebi, asirielebi, egviptelebi amtkiceben, rom qarTvelTa warmomavloba esaa Sumeruli, xeTuri, subaruli, pelazguri, lazuri, iberiuli... indo-evropieli berZnebis mier iqna dapyrobili is teritoria, sadac winare-qarTvelebi - pelazgebi cxovrobdnen da Semdgom saberZneTi daerqva. maT veluri tomi ipyrobs da misi kulturis bolomde miTviseba, mitaceba xdeba. aseve moxda indoevropieli romaelebis mier im teritoriis dapyroba, sadac winare qarTvelebi - etruskebi cxovrobdnen. mas Semdeg, romi daerqva. moxda winare qarTvelTa kulturis miTviseba. etruskebic igive winare qarTveli tomebi arian, magram romaelebma Tqves, rom maTi kultura mTlianad etruskebis kulturidan gamomdinareobs. evropis CrdiloeTiT winare-qarTvelni baskebis saxiT, iberiis naxevarkunZulze saxlobdnen. ucnauri ram miviReT, ara?! ufro aqeT Tu wamovalT, sainteresoa xeTebi. sxvaTa Soris, xeTebi da subarebi winare qarTuli tomebia, xeTebs egviptis faraonTan brZola aqvT. qristes mosvlamde 1478 welia da xetuSil III xeTebis mefea. man egvipte daipyro da dapyrobil faraons orTvliani saomari etli da cxeni aCuqa. egviptelebi weren, rom cxeni da etli nanaxi ar hqondaT. sainteresoa isic, rom asuruli (lursmuli) damwerlobiT xetuSil mefe iZaxda sityvebs, rasac dRes xSirad vimeorebT _ Cemman mzem - venaxi moviyvane, wylis arxi gaviyvane da sxva. Tu sxvebi dapyrobisas werdnen _ gavanadgure, gadavwvi, qarTul xasiaTebSi sxva rames vawydebiT. es mcire magaliTebia, ris gamoc istoriis es nawili dagvimales. me da zurab ratiani SevxvdiT ganaTlebis ministrs Tamar sanikiZes. igi axalgazrdaa da SeiZleba ar scodnoda am wignis Sesaxeb, radgan akrZaluli iyo. es wigni 1953 wels akrZales da qarTul skolebSi aRar iswavleboda. avuxseniT, rom igi skolebSi unda dabrundes, raTa saqarTvelom gaigos, vin varT. Tu saZirkveli dangreulia, rac ar unda traqtori, saWmeli iyido, qveyanas ver aaSeneb. nayrovanebiT kacobriobis istoriaSi qveyana arsad aSenebula. es idea ministrs
moewona da imedi maqvs, ers daubrundeba is, rac mopares. aq TvalnaTliv Cans qarTvelebis warmomavloba, saidan modian, ramxela istoria aqvT. aq saubaria qristes mosvlamde 4 aTas welze, Torem es rom kargad daalago, 7-8 aTasi weli gamodis.
ra enaze warmosTqva jvarze gakrulma iesom ukanaskneli sityvebi?
qaldevelebi is xalxia, vinc Rvino da puri moiyvana. sxvaTa Soris, purs ZvelberZnulad purei hqvia. gadis 7-8 aTasi weli, modis ieso da ambobs: puri xorcia da Rvino sisxlia Cemio. amas sakraluri, ezoTeruli datvirTva aqvs. ufali ambobs, qarTveli kacis mier moyvanili puri da Rvino sisxli da xorcia Cemio, gesmiT, ras vambob? amas damalavdnen, aba, ras izamdnen?!
berZnebs levan sanikiZe istoriaparviebs eZaxda. berZnebi miTologiis didostatebi arian. promeTe, romelmac zevss cecxli mopara, wamoiyvanes da ialbuzze miajaWves. ki, magram, maT mTa ar hqondaT, batono, aqeT rom ar wamoeyvanaT? es ratom, iciT? _ amirania aqedan waRebuli. kargad viciT, qristes mosvlamde 1300 wels iasoni rom SemobrZanda, pirvelad naxes Sadrevani Rvinisa, wylisa da rZisa. maT saocari kultura, Seuswavleli kolxuri civilizacia pirvelad naxes. enis Taobazec cnobili araferia.
ufals erovneba ar SeiZleba hqondes, magram mniSvnelovania erTi garemoeba: rodesac ufali jvars gaakres, man bolo sityviT mamas mimarTa: - eli, eli, lama sabeqTani. sulxan-sabas Tu CavxedavT, ambobs: eloi, eloi. zogierTma Cvenma mezobelma, radgan qristem eli Tqva, CaTvala, ieso somexi iyoo. saqme isaa, rom es arc somxur da arc ebraul enaze naTqvami araa. maSin gamodis, rom mis ebraul warmomavlobas es faqti nacars ayris. arada, es namdvilad araa ebrauli ena. maS ra aris? - adamiani, fsiqologiurad, bolo amosunTqvisas mis enaze, deda enaze saubrobs. es qaldeuri enaa. xSirad saubaria arameul enaze. am enas vaWrebi, xelosnebi iyenebdnen da Zalian cdiloben, ebraelobasTan axlos iyos. magram nuras ukacravad, ar gamodis ase da getyviT, Tu ratom; Zvel aRTqmaSi da-niel winaswarmetyvelTan, nabuqodonoso-rTan Sexvedrisas vkiTxulobT: qaldevelebma arameul enaze upasuxeso. netari eronime
32 “სამეგრელო” № 4
stradoneli, romelic 380 wels qristes Semdeg moRvaweobda, ambobs: safuZvlianad Seviswavle ebrauli da qaldevuri enebio. ese igi yofila gansxvaveba?! amas me, petre xom ar vigoneb? kidev erT rames davukvirdeT. ioane petriwis maswavleblebi - italosi da diadoxosi iyvnen. `Teologiis mTavarsafuZvlebis~ bolosityvaobaSi vkiTxulobT - qaldeuri, elinuri da ebraeluri civilizaciebis sibrZneTa safuZvlebze aRmocenda axali qristianuli azrovnebao. anu qaldeuri, elinuri da ebrauli sxvadasxva yofila, xom?
qarTvelebma Cveni udidesi kultura ver gavacaniT msoflios, `fromouSeni~ ar gvivarga, rac somxebs 5-ianze aqvT. da-Zma uordropebi rom ara, me-19 saukunemde msoflio kacobriobam `vefxistyaosnis~ Sesaxeb ara icoda.
RvTismSobeli qarTveli iyo?_ daviT aRmaSenebeli `galobani sinanu-
lisaSi" mariam RvTismSobels qarTvelad moixseniebs, magram imave kupletSi weria - Sen, sikeTeo egviptisao. wesiT, xom unda Tqvas israelisao. ratom ar ambobs? _ amas axlave agixsniT - msoflio kacobriobis istoriis mamad wodebuli herodote gveubneba _ mTeli egviptis kultura kolxeTis kulturis gagrZelebaao. kolxebma ufro meti ician egviptelebze, vidre egviptelebma kolxebze. herodotes Tu davujerebT, maSin msoflio istoria radikalurad icvleba. am dros istoriis mamas herodotes ar ujereben da igi `bicolad~ gamohyavT. zustad es miniSneba aqvs daviT aRmaSenebels, roca mariam RvTismSobels eubneba _ Sen sikeTeo egviptisao. pirdapiri miniSnebaa imaze, rom misi warmomavloba proto-(winare) qarTulia. ufalma eloi, eloi mis enaze, deda enaze Tqva.
somxuri wyaroebidan vgebulobT: qal-develebis eTnikuri vinaoba sruliad ueWvelia, is qarTveli xalxis erTi nawilia. somxebi mowmoben, rom qaldeveli igive Wania, romelmac TurqeTSi Tavi dRemde Semoinaxa. axla getyviT, ras niSnavs lama sulxan-sabas mixedviT _ vlamob, vapireb. anu qristes naTqvami niSnavs _ mama, ratom mimatove, ratom apireb Cems datovebaso. swored am sityvas vawydebiT svaneTSi, me-19 saukuneSi erT-erT dResaswaulze _ muryvameobaze (es kerpTayvanismcemlobidanaa SemorCenili), sadac svanebi TavianTTvis gaugebar enaze
qaldevur sityvebs amboben. kerZod, eli telifia (xeTebis nayofierebis RmerTi) iox, iox, anu RmerTs exvewebian, meox gvyavio. garda amisa, svaneTSi aris sofeli qaldea, cixe _ qaldea, gvari _ qaldani. mTeli TurqeTis teritoriaze Tavidan bolomde saxloben: zanebi, Wanebi, lazebi.
romeli eri gadarCeba meored mosvlisas?
Zvel aRTqmaSi daniel winaswarmet yvels
vawydebiT, romelic qaldevelia. nabuqo-
donosoris dros Zalian saintereso ram xdeba:
kedelze gamoisaxeba warwera, marjvena mtevani
wers da mere qreba. es saocari ambavia: mefe
panikaSi Cavarda. warwera veravin waikiTxa. iq
iyvnen ebraelebic, asurelebic. erTaderTi
amis wakiTxva qaldevelma SeZlo, iq ewera _
`Seni mefoba male damTavrdebao~. marTlac,
imave Rames mefe qaldevelebma mokles. ufro
win Tu gadavinacvlebT, nabuqodonosori
eubneba Tavis xalxs, qaldevelTa swavlebani,
mecnierebani, ena unda SeviswavloT, es sxvanairi
xalxiao. sxvaTa Soris, aqve vityvi, iesos
dabadeba mogvebma, oRond qaldevelma mogvebma
iwinaswarmetyveles. maT iesos Sesaxeb icodnen.
daniel winaswarmetyveli mesame TavSi ambobs:
maSin mawevarma omaxianad daiZaxa: xalxno,
tomeno da enano, Tqven kerpTayvanismcemlobis
pativiscema gebrZanaT, am dros iyo, rom modga
zogierTi qaldeveli da iudevelebs dauwyes
bralis dadeba. gamodis, rom iudeveli da
qaldeveli sxvadasxvaa.
kidev erTi saintereso ram minda giTxraT:
daniel winaswarmetyvels gamoecxada RmerTi
da uTxra: meored mosvlisas Seni xalxi
gadarCebao. ioane zosime ki gveubneba, rom
mxolod am eniT gacxaddeba meored mosvla,
mosvla Ze RvTisao. gvatyuebs viTom ioane
zosime? aqve kidev erTi niSandoblivi ram
ikveTeba. es ambavi sinas mTaze moxda. swored
iq, sadac moses uflis mier 10 mcneba mieca.
darwmunebuli var, ioane zosimesTvis imis Tqma,
rom qarTul enaze gacxaddeba meored mosvla,
esec uciloblad uflis naTqvamia da ara
zosimes mogonili. aqve erT ramesac getyviT
_ sinas mTidan sagalobelis CamotaniT
qarTvelma erma da misma misiam erTmaneTi
ipoves. qristianobis msoflio bedisweraSi
qarTul enas eris misia hqvia.
es unda icode
33“სამეგრელო” № 4
ra ewera festos diskoze?qarTvelTa ganmanaTleblis wminda ninos
damaxasiaTebel Semdeg gansazRvrebas vxvdebiT; axali nino _ ambobs ioane zosime, rac uSvebs Zveli ninos arsebobas. ras niSnavs es? _ akademiur mecnierebaSi sityva ninos fuZe nin _ fonetikuri saxesxvaobaa nen da nan-is. qristes mosvlemde berZnebi kolxeTSi Semodian da saocar Zegls xedaven _ qali zis, ferxTiT lomebia garTxmuli, xelT kembali uWiravs. berZnebi zevsis dedas miamsgavseben. es RvTismSobeli iyo. ra Tqma unda, mariami ar hyavdaT mxedvelobaSi imitom, rom am dros jer ar arsebobda. sityva RvTismSobeli mariamamde adrindelia. aqve erT saintereso ambavs mogaxsenebT. saberZneTSi festos sasaxleSi 1800 wels disko aRmoaCines, romlis wakiTxva veravin moaxerxa. es moaxerxa erTma qarTvelma maTematikosma mecnierma kvaSilavam. es iyo ara lursmuli, aramed ieroglifuri damwerloba. Seamowmes diskos warmomavloba da igi 2000 wlis aRmoCda qristes mosvlamde. am diskoze nen-nanas sagalobeli ewera, anu axali nino Zveli ninos mosaxelea.
saintereso ambebs vawydebiT gilgameSia-nSic. es 1500 wliT adrea dawerili, vidre Zveli aRTqma. esaa Sumerul, xeTur, arqaul da xuritul enebze dawerili. aq saocar ambavs vawydebiT _ deda-RmerTs-RvTismSobels erqva (nin)-xasarg, meores _ (nin)-tum, mesames _ in-(nana). es damTxvevebia? minda giTxraT, rom RvTismSoblis miZineba dRevandeli Turqe-Tis, yofili kolxeTis teritoriaze, gnebavT, Semdgom trabzonis imperiis, izmiridan daaxloebiT erTi saaTis savalze moxda. bevrma ar icis, rom es israelSi ar momxdara. esec erTgvari miniSnebaa. Cven ukve vilaparakeT imaze, rom es teritoria winare qarTulia, mere modian ZvelberZnebi, indo-evropelebi. Cven qarTvelebi iafeturi modgmis varT. axla rom saubroben evropisken svlaze, es xom sasaciloa _ Tavad Cven ar viciT, vin varT. qarTvelebs TviTmmarTveloba me-11 saukuneSi hqondaT, msoflioSi amas mxolod 50 wlis staJi aqvs.
dadgenilia, rom qarTuli enis agebulebas araferi aqvs saerTo arc indo-evropul, arc semitur, arc uralur-altaur, kerZod, Turqul enebTan da rom is xeTur-iberiul enebis da, upirveles yovlisa, qarTuli enis agebulebas emTxveva (javaxiSvili, janaSia,
berZeniSvili). aRmoCnda, rom qaldeuris nivTieri da sulieri kultura Sumeruli, xeTuri, subaruli civilizaciis organuli nawilia. dasaxeleba Zveli berZnuli wyaroebidanaa cnobili. dialeqturi formis saxiT. bevri qveynis Svili ver warmoTqvams q-s da xaldeas xmarobs. qaldeas da qaldas orive saxelwodebas erTnairi fuZe aqvs, daboloebebiT gansxvavdebian, Tumca orives daboloeba wminda qarTulia. Savi zRvis samxreT sanapiroze da Woroxis saTaveSi mcxovrebi qaldebis eTnikuri vinaoba sruliad ueWvelia. isini qarTveli xalxis erT nawils Seadgenda. rigi somxuri wyaroebi mowmoben, rom qaldevelebi igive Wanebia, romelTac dRemde Semoinaxes Tavi TurqeTSi Seviwroebis miuxedavad.
ebraeli RmerTi _ iahve Tavis xalxs qaldevurad locvisken mouwodebda(!)
axla yvelaze mTavars getyviT, saidanac ukve Zalian did ambavs vawydebiT. es rom wavikiTxe, gavogndi. TalmudSi weria _ Tu ebraels surs, rame sTxovos RmerTs, angelozebisgan saidumlod, qaldeurad unda ilocoso. amas ambobs iahve _ RmerTi ebraelTa, radgan marto man icis es ena. anu iahve eubneba ebraelebs, qaldevurad iloceTo. es upiratesobaa, romelic qaldevelebsa da qaldeur enas eniWeba. TalmudSi borotis Seqmna da gayofa sulad, formad da sxeulad Tavidan bolomde Zvel qaldevelebisganaa nasesxebi. ra vqnaT, ar vTqvaT es? miuxedavad imisa, rom SoTa gveubneba _ ar SeamokloT qarTuli, ara hqmnaT sityvamciroba, anu gveubneba, Tqveni ena ar daamciroTo. kargad mogesxsenebaT, dRes rac davmarTeT Cvens enas.
sxvebi amboben Cvenze _ vin varT da saidan movdivarT. Cven ar vambobT. didi mecnieri fridrix ZebiSi gveubneba, RmerTebis ena iberiuli enaa da igi qarTul enaSia Semonaxulio. yvela gvatyuebs am enasTan dakavSirebiT? sxvaTa Soris, Sveicariis universitetma tutanhamonis mumia Seamowma da misi deenemi qarTul-kolxur-kavkasiurs daemTxva. raSia saqme? _ amas xom istoriis mamad wodebuli herodotec gveubneba _ egviptis kulturis warmomavloba kolxuriao. Tu herodotes amaze daveTanxmebiT....
mwerali petre qoCakiZe- Waladideli
es unda icode
34 “სამეგრელო” № 4
me ar vwer leqsebs- leqsi TviTon mwers,Cemi sicocxle am leqss Tan axlavs.leqss me vuwodeb movardnil mewyers,rom gagitans da cocxlad dagmarxavs.me davibade aprilis TveSi,vaSlebis gaSlil yvavilebidan,mawvims siTeTre da wvimis TqeSimodis cremlebad Cems Tvalebidan.aqedan vici, me rom movkvdebi,am leqss rom vambob, esec darCeba,erT poets mainc gulze moxvdebada es eyofa gamosarClebad.
ityvian ase: iyo sawyali,orpiris fSanze gazrdili biWi.leqsebi iyo misi sagzali,ar moucvlia erTi nabiji.da awvalebda mas sikvdilamdeqarTuli mze da qarTuli miwa,bednierebas mas umalavden,bedniereba man leqsebs misca.me ar vwer leqsebs, leqsi TviTon mwers,Cemi sicocxle am leqss Tan axlavs.leqss me vuwodeb movardnil mewyers,rom gagitans da cocxlad dagmarxavs.
aprili, 1927 w.
`me davibade aprilis TveSi,
vaSlebis gaSlil yvavilebidan~''
qarTveli simbolisti mwerali, tician tabiZe daibada 1895
wels, 2 aprils dasavleT saqarTveloSi, sofel SuamTaSi-
orpiris maxloblad. swavlobda quTaisis klasikur gimnaziaSi.
1913 wels Sevida moskovis universitetis filologiis
fakultetze. pirveli leqsebi daibeWda XX s-is 10-iani
wlebis mijnaze. iyo erT-erTi damaarsebeli, xelmZRvaneli
da Teoretikosi ,,cisferyanwelTa’’ simbolisturi ordenisa,
avtori cnobili werilisa - ,,cisferi yanwebiT’’ .
tician tabiZe 1937 wels antisabWoTa moRvaweobis absurduli
braldebiT daapatimres da daxvrites.
gansxvavebuli versiis Tanaxmad, gadasaxlebamisjili poeti
cimbiris tramalze Camosves da Tovlian qarbuqSi miatoves.
tician tabiZe
me davibade aprilis TveSi
leqsi TviTon mwers
35“სამეგრელო” № 4
visi gorisa xar
imas Svilad ver miviReb,
winaprebis akvans swvavdes,
sircxvili im guTnisdedas,
Tavis mamis saflavs xnavdes.
ieTim gurji
Cveni simboloa yvelaze didi Wadari saqarTveloSi, romelic dgas qalaq Telavis
centrSi, mis istoriul ubanSi `batonis cixe~-sa da `batonis wyaro~-s midamoebSi, kerZod,
saqarTvelos saxelganTqmuli mefis, erekle II-s monumentis win. es xe kargadaa cnobili
Cvens qveyanaSi Tavisi xandazmulobiTa da sididiT, anu SeiZleba iTqvas, sidiadiT,
romelic daaxloebiT 800 wlisaa, simaRliT
aris 40 metri da misi garSemoweriloba
12 metrs aRwevs. cnobilia, rom am Wadars
sanaxavad swvevian didi qarTveli mwerlebi:
ilia, akaki, vaJa da sxva gamoCenili qarTveli
Tu ucxoeli moRvaweebi. rogorc adre, es xe
dResac mraval mnaxvels izidavs da xiblavs
Tavisi sidiadiTa da silamaziT.
SemTxveviT araa, rom geneologiis
simbolikad swored es 800 wlovani Wadaria
qceuli, aRniSnuli ideis avtori ki istoriis
mecnierebaTa doqtori, profesori rezo
xuciSvili gaxlavT. 800 wlovani Wadari q. TelavSi
... Svilma unda icodes, sad da razed gaCerda mama, rom iqidam daiwyos cxovrebis uRelis weva. Svils unda gamorkveuli hqondes, raSi iyo marTali da kargi misi mama, raSi iyo Semcdari, ra avi miiCnia keTilad da ra keTili - avad, ra umarTavda xels, ra abrkolebda, risTvis irjeboda da mxneobda da risTvis da raSi uqmobda. uamisod TviTon Svili, rac ginda mxne da gamrjeli iyos, uxorTumo spilos egvaneba, daviT guramiSvilisa ar iyos, da am wuTisofelSi veras gaxdeba.
ilia WavWavaZe
gvari da gvariSvilobagvari da gvariSviloba
36 “სამეგრელო” № 4
afxazavagvari momdinareobs eTnoni-
misgan afxazi, rac gvaris
damaarseblis, an sulac
oficialuri saxeli iyo.
1621 wlis saeklesio davTarSi
dasaxelebulia saquCulorios
mcxovrebi afxazava, romelsac
marTebs sakaTalikoso gada-
saxadi.
xolo 1616_21 wlebSi Sedge-
nil saeklesio dokumentSi
darCelis mcxovrebTa Soris,
romelTac marTebT caiSis
saydris begara.
saqarTveloSi 1683 suli
afxazava cxovrobs.
megrulad is mRvdlis ymas
niSnavs.
napaWkoru aris saxnavi mdinare
abaSis marcxena napiras.
1733 wels Sedgenil erT-erTi
sabuTSi gvxvdeba gvari paWkoria.
saarqivo masalebiT irkveva, rom
paWkoriebs zanTaSi ucxovriaT
meCvidmete saukuneSi, xolo Semdeg
gadasulan sawuleiskiroSi.
saqarTveloSi 1373 paWkoria
cxovrobs:
zugdidSi_526, senaki_121,
foTSi_164, saqarTveloSi arse-
bul 25 000-ze met gvarSi paWkorias
736-e adgili uWiravs.
molaSxia
jRarkava
arsebobs mosazreba, romlis mixe-
dviTac sami Zma molaSxia walen-
jixis raionSi, nakifus ubanSi
dasaxlebula. walenjixel dadia nebs
es ambavi ar moswonebiaT da maT Soris
bevrjer momxdara usiamovneba. utu
miqavas jaris damarcxebis Semdeg
1872 wels lewu rwumes sazRvarze
kazakTa tyviebiT sami Zma molaSxia
dacemula.
ilia maisuraZe wers: svanurad
`mosglaSx~ laSxels niSnavs. es
sofelia mestiis raionSi.
saqarTveloSi 858 molaSxia cxov-
robs. walenjixaSi _ 242, zugdi dSi
_248, TbilisSi _59. arian sxvaganac...
paWkoria
saqarTveloSi gavrcelebul 1000
gvars Soris 355-e adgilzea, gvaris
yvelaze ZirZveli samkvidroa
nagvazavo.
zmnuri fuZe `jRark~ megrulSi
aRniSnavs ulazaTod gakeTebuls,
`jRarke~ gurulSi `Serqmeul
gvars~, anu gvaris ganayofis
koleqtiur metsaxels aRniSnavs.
saqarTveloSi 2 748 jRarkava
cxovrobs.
martvilSi_815, zugdidSi_539.
TbilisSi_507, arian sxvaganac...
gvari da gvariSviloba
37“სამეგრელო” № 4 37“სამეგრელო” № 4
JordanianaJordanu_mindori Takve-
Sis napiras martvilSia. 1733 wels Sedgenil sabuTSi dasaxlebuli arian worenisubans mosaxle xucesi Jordania da misi Zma oTia. garkve-ulia, rom Jordania miRebulia mama kacis saxel iordanesgan Tavkiduri xmov nis iotizaciisa da SemdgomSi palatalizaciis gziT.
pirsaxeli Jordan gvxvdeba svaneTSi. 1904 wels caiSSi esaxla 3 komli aznauri Jordania.
arsebobs mosazreba, rom gvaris fuZea sakuTari saxeli Jordani, romelic evropaSi iyo gavrcelebuli. saqarTveloSi ki ucxoeTidan Semodioda sakuTari saxelebi, vrceldeboda da mere maTgan gvarebic warmoiqmna.
xelvaCauris raionSi, sofel zemo jojoSi gvxvdeba gvari JordaniZe, xolo qobuleTis raionSi, CaqvSi da gvaraSi dasaxlebulma JordaniZeebma gvari Seicvales da Jordaniad Caewernen.
aWaraSi, Jordaniebs hqondaT meore gvari goCaZe. rogorc irkveva, gvaris Secvla noe Jordanias evropaSi gadaxvewis Semdeg, SiSis faqtorma ganapiroba.
ase rom, JordaniZe, Jordania da goCaZe erTi da igive gvaria.
qardavasulTa raodenobiT saqarTve-
loSi 55-e, samegreloSi _ 8-e
adgilzea.
qardavebis ZirZveli da
Tavdapirveli sacxovrebeli
yofila qalaqi jvari. maTi
gvaris kacebi svaneTSi arian _
qaldani, saqardo, saqarda, ubani
leSamugeSi.
iSviaTi sapasporto variantia
qarTava. amosavali fuZe `qarda~
svaneTSi.
dadasturebuli pirsaxe-
lebis_qardayanis, qarTaxanis
Semoklebuli forma Cans.
CilaCava
farulava
naCiCao, naCiCau ubani soflis
centrSi (levaxane)
gurZemidan, sadac aris naCaliCao,
gamoqceulia sami Zma, romelTac iq
mRvdeli mouklavT. erTi nosirSi
dasaxlebula, meore zugdidSi, mesame
ki oCamCireSi.
1973 wlis sabuTi gvamcnobs, rom
CilaCava, sawuleisqiros mcxovrebi,
SeuwiravT biWvinTisaTvis `misis
yovlisferianad~.
zugdidi_204, senaki_126, Tbi-
lisi_87 suli.
1733 wlis sabuTSi dasaxele-
bulia ekSi mcxovrebi obiSxai
farulava.
kolxeTSi gavrcelebulia
pirsaxeli faru, farula ki misi
variantia.
1904 wlis aRweris Tanxmad,
saraqonSi, naxunavosa da TamakonSi
mcxovrebi farulavebi aznaurebi
iyvnen.
suli: 2073. zugdidi_504,
Tbilisi_398, martvili_219.
gvari da gvariSviloba
38 “სამეგრელო” № 4
zu
gdidi
sruliad saqarTvelos amcnobs
regionis xma
zugdidis municipalitetis axalkaxaTis administraciul erTeulSi or sarTuliani sabavSvo baRis mSenebloba aqtiurad mimdinareobs. am etapze xorcieldeba miwis zeda samuSaoebi, rac moicavs zeZirkvlis hidroizolaciis mowyobas.
mzaddeba iatakisTvis saZirkvlis mosamzadebeli samuSaoebi. axalkaxaTis sabavSvo baRi Tanamedrove standartebis Sesabamisi axali saaRmzrdelo dawesebuleba iqneba da misi mSvnebloba maisis TveSi dasruldeba.
proeqti saqarTvelos regionaluri ganviTarebis fondidan 188 aTasi lariT dafinansda.
zugdidis municipalitetis gamgebelma ediSer Toloraiam, dRes mikro da mcire mewarmeebs saxelmwifo proeqti „awarmoe saqarTveloSi“ prezentacia warudgina. municipalitetis gamgebelma mewarmeebs proeqtebSi maqsimaluri CarTva urCia.
gamgeblis gancxadebiT, xelisufleba dainteresebulia am proeqtis amoqmedebiT xeli Seuwyos da ganaviTaros mcire mewarmeoba. moxdes axali samuSao adgilebis Seqmna da axali iniciativebis ganxorcieleba, rac Cvens mosaxleobasa da qveyanas
proeqtis `awarmoe saqarTveloSi~ prezentacia
axalkaxaTSi axali sabavSvo baRis mSenebloba mimdinareobs
39“სამეგრელო” № 4
regionis xma
ekonomikur keTildReobas moutans.proeqtis miznobriobaze da aucileblobaze
mewarmeebs mewarmeobis ganviTarebis saagentos warmomadgeneli oTar anTia esaubra. misive gancxadebiT, 2016 wels saxelmwifom mikro da mcire mewarmeobis ganviTarebisTvis biujetSi 20 milioni lari gaiTvaliswina. proeqtebi mxolod saqarTvelos regionebSi xorcieldeba. programis mizani msxvil qalaqebsa da regionebs Soris ekonomikuri uTanasworobis Semcireba, biznesis konkurentunarianobis zrda da
regionaluri produqciis diversifikaciaa. gamarjvebuli konkretuli biznes-idea erTi individisTvis 5000 lariT finansdeba. Tanamonawileoba ki mxolod 20%–ia. amxanagobis SemTxvevaSi Tanxebi izrdeba.
programis farglebSi dainteresebul mewarmes, saagento biznes konsultacias gauwevs. prezentacias samegrelos regionSi moqmedi mcire mewarmeebi da samegrelo - zemo-svaneTis samxareo administraciis warmomadgenlebi eswrebodnen.
zugdidis municipalitetis administraciul erTeulebSi soflis krebebze mosaxleoba ikribeba da sofelSi gansaxorcielebel problemebze msjelobs. soflis mxardaWeris programis farglebSi mosaxleobasTan Sex-vdrebi Catarda anakliis, ganmuxuris, ergetis, cvanes, axalkaxaTisa da kaxaTis administraciul erTeulebSi.
adgilobrivebma municipalitetis gamgeobis warmomadgenlebTan, sof-lebSi gamgeblis warmomadgenlebTan da soflis deputatebTan dagegmes da SearCies 2016 wels administaciul erTeulebSi Sesasrulebeli proeqtebi.
administraciuli erTeulebisTvis kvlav gadaudebel aucileblobad rCeba Sida saubno gzebis moxreSva.
anakliis administaciul erTeulSi mimdinare wlis prioritetad da-saxelda: mosacdelis da sabavSvo baRSi mosasvenebeli parkis mSenebloba. saniaRvre arxebis mowyoba. mosaxleobam
sabavSvo baRis Senobis gafarToeba da baRis Tvis ezos keTilmowyoba moiTxova.
ganmuxuris mosaxleoba mimdinare wels soflis centris keTilmowyobas, saniaRvre arxebisa da Sida gzebis reabilitacias iTxovs.
soflis mosaxleoba soflis krebebze prioritetebs asaxelebs
40 “სამეგრელო” № 4
ergetis administaciul erTeulSi 2016 wlis soflis mxardaWeris programiT, administraciuli Senobis interierisa da dizainis Secvla moxdeba. SenobaSi unda ganTavsdes banki, ambulatoria da SemoqmedebiTi wreebi moswavleebisTvis. unda moxdes soflis centris keTilmowyoba, sabavSvo baRis sruli reabilitacia. mosaxleobis gancxadebiT, sofelSi aris wylis problema, ris mogvarebasac ukve arsebuli WaburRilidan avzis montaJsa da mosaxlebis daqselvas iTxoven.
sofel cvaneSic moxdeba centris keTilmowyoba, saniaRvre ar-xebis mSenebloba da arsebulis reabilitacia, sabavSvo baRis reabilitacia.
axalkaxaTis administaciul er-Te ulSi moixreSeba Sida saubno gzebi, moxdeba foTis quCaze arse-buli xid-bogiris reabilitacia da SinmousvlelTa memorialis mSneblobis meore etapi daiwyeba.axalkaxaTis maJoritari deputatis laSa qobalias gancxadebiT, sofel
axalkaxaTSi sabavSvo baRis mSeneblobis proeqti misi masStaburobiTa da ganxorcielebiT, aRemateba ukanaskneli 20 wlis manZilze ganxorcielebul saqmianobas. administaciul erTeulebSi adgilobrivebis mier SerCeuli prioritetebi soflis mxardaWeris programis farglebSi soflisTvis gamoyofili Tanxobrivi resursis farglebSi ganxorcieldeba.
regionis xma