ISYU PARA ITI MAIKA-48 NGA ANIBERSARIOKEN PARAMBAK ITI PASKUATI GUMIL METRO MANILA

saluyot TI KAKAISUNAA PAGIWARNAK

TI GUMIL METRO MANILA

DISIEMBRE 2014 • TAWEN XVI

saluyotTAWEN XV1 BILANG 1

Nasustansia a babasaen para kadagiti mannurat nga

Ilokano. Ipabpablaak ti GUMIL Filipinas ken GUMIL

Metro Manila nga agopisina iti Lot 5, Blk. 75, Blue Boz

St. Rizal, Makati City ken makontak iti 0905-212-0273.

Ipatulodyo dagiti sinuratyo iti asseng.tabag@gmail.com

iti subject a “Saluyot” tapno saan a matawtaw. Awan ti

ma-reject a sinurat basta matiambaan ti panangngaasi

dagiti editor. Di pay laeng mabayadan dagiti sinurat ta

awan pay ti makukuarta ti GUMIL Metro Manila.

JUAN AL. ASUNCION Issue EditorLEONARDO S. FAGARAGAN StaffARIEL S. TABAG Layout Artist CLES B. RAMBAUD Editorial Consultant

GUMIL AwengPutar ni Pelagio A. Alcantara

IO pluma ti pagilianMannurat KailokuanUtek ni IlokanoRaniag a pagsilawanBiag ken literaturaIsip ken parmataIruknoymi a gupit kenkaLiteratura Ilokana

IIGUMIL, GUMILNagsaway a darangGUMIL, GUMILGil-ayab nagparangAgbiag, agbiagA timek ti KailokuanMannurat pagtamdanBinnatogna dinto maumagSamiweng Samtoy agsaknap(Uliten ti II)

8AM Panagsasangpet, Panagpalista, Kinnomusta9AM RUGI TI PROGRAMADallot a Kararag: Benn CabacunganGUMIL Aweng: Honor Blanco CabiePammasangbay ken Lagip ti Napalabas ti GUMIL Metro Manila: Jose A. BragadoPannakayam-ammo iti Kangrunaan a Sangaili Bitla ti Kangrunaan a Sangaili: Liwliwa MalabedPabuya: Sala nga Idauluan da Leo ken Zita FagaraganParipa: Faye Flores-MelegritoPabuya: Dagiti Baro a KamengPannakapadayaw Dagiti Gumiliano a Nangabak Kadagiti Pasalip iti 2014 Panagsapata Dagiti Baro a Kameng Panagyaman Kadagiti Naparabur a Kameng Daniw: Vincent Cab. BerroyKanta: Zita N. FagaraganKanta: Linda Lingbaoan-BulongParipa: Faye Flores-MelegritoPanagsisinnukat iti Sagut Kanta: Luce F. Melegrito

Mangiturong iti Programa: Ariel S. Tabag

MAIKA-48 NGA ANIBERSARIO KEN PARAMBAK ITI PASKUA

NI GUMILIANOA KAS MANGIWANWANITI KURDITAN ILOKANO

LIWLIWA MALABEDKangrunaan nga Agsarita

Disiembre 7, 2014, 9AM Child Jesus College, Caloocan City

Ti GUMIL Metro Manila ken Siak

Ni JOSE A. BRAGADO

Nasayaat no suratento met dagiti dadduma pay a kameng ti GUMIL Metro Manila ti pakasaritaan ti gunglo, iti bukodda a panagkita…

met laeng ti trabahoda a kas maibatay iti

plano, aglalo iti panagsemento. Ti project

engineer ti boss-ko.

No addaak iti pagtaenganmi nga asideg

iti pagtrabahuak, agsuratak iti sarita ket

innak ipan iti Bannawag nga ipabpablaak

idi iti Liwayway Publishing, Inc., iti 1655

Soler, Sta. Cruz, Manila.

Idi malpas dagiti pasdek ti Remitex,

ken dimteng dagiti makina manipud

idiay Zwitzerland, maysaak a nakipag-

assemble kadagiti makina a pagabel a

kaduami dagiti Suiso. Nakasursuroak

nga agmekaniko. Idi mangrugin ti

operasion, natudinganak a fixer wenno

mekaniko iti Weaving Department.

Tallo a shift ti trabaho, ngem adda met

laeng sumrek iti alas otso agingga iti alas

MANO ti

tawennan

ti GUMIL

Metro Manila?

Tawen 1966 idi

maipasngay. Siguradoak nga adu

kadagiti agdama nga opisial ken

kameng ti di pay naitao idi addan

ti GMM. Mangipakita dayta iti

kinapabayagen ti asosasion. Saan a

rabrabak ti 48 a tawennan. Mano

kadakayo ti agtawenen iti dayta?Idi 1966, bassit pay ti bilang dagiti

Ilokano a mannurat iti Kamanilaan.

Kaaduanna idi nga immay dagitoy nga

Ilokano manipud iti probinsia tapno

agadal wenno agsapul iti trabaho, wenno

addadan ditoy nga agtrabtrabaho. Ngem

saanda a mannurat.

Kas kaniak, idi agturposak iti hayskul

idi 1956 (nagsardengak iti dua a tawen

ta naisursurotak kadagiti uulitegko nga

aggatang iti baboy), immayak iti Manila

tapno agsapul iti trabaho. Ta no idiayak

laeng lugarmi a Tabucolan, Santa, Ilocos

Sur, aglakayak a mangngalap.

Idi 1957, nakipagnaedak iti maysa a

kabagiak iti 13th Avenue, Camp Murphy,

Quezon City. Kayatko pay idi ti sumrek

a soldado, ngem awan gasatko nupay

maysaak kadagiti 24 a nakaruar iti

eksamen manipud iti 500, ta 12 kano met

la gayam ti alaenda.

Iti dayta a panawen, kapan-awan pay

laeng ti ayan ita ti Araneta Coliseum.

Napadasak a pinagna dayta agingga iti

Quiapo ta kayatko a makita ti langa ti

Manila. Ta no agluganak, bassit laeng ti

makitak.

Idi 1958, nagtrabahoak iti konstruksion

ti Ramie Textiles, Inc., iti Bagbaguin,

Polo, Bulacan (Valenzuela City itan).

Kinapudnona, maysaak kadagiti nagpirma

iti petision a mangpabaliw iti nagan ti ili

ken maipanagan iti bannuar a ni Dr. Pio

Valenzuela nga adda pay laeng ti balayna

idi.

Babaen ti rekomendasion ti ulitegko

nga agpapaay a security guard iti GAMI

(Gregorio Araneta Machinaries, Inc.) iti

Marulas, Polo, Bulacan, nadutokanak a

building inspector wenno pannakabagi

ti kompania a kukua ni Vicente Araneta

a nagkandidato idi a bise-presidente ti

Filipinas ngem daksanggasat ta naabak.

Maipapan iti trabahok, bantayak

dagiti trabahador ti kontratista no husto

Iti naminsan nga anibersario ken parambak iti Paskua ti GUMIL Metro Manila iti Child Jesus College, Caloocan City. Sango (agpakanawan): Juan S.P. Hidalgo, Jr., maysa a bisita, Sherma E. Benosa, Flor Tabbada, Dionisio S. Bulong, Sonny E. Abrajano, ken ti autor. Likud, nakatakder (agpakanawan): Ariel S. Tabag, Simeon C. Berroy, Ross Derit, Benn Cabacungan, Ben Tabbada, (Ret.) Gen. John C. Castro, Herman G. Tabin, Dr. Emiliano Erice, Cles B. Rambaud, Engr. Ansel D. Cargo, ken Leonardo S. Fagaragan.

2 • Saluyot

singko. Kiniddawko a para aldawak tapno

makaadalak iti rabii.

Iti Domingo a kaawan ti trabahok,

agmalmalemak nga agsurat. Gimmatangak

iti segunda mano a portable a makinilia

iti Evangelista nga asideg iti Liwayway

Publishing.

Iti 1962, linuktan ti Bannawag ti salip

iti panagsurat iti sarita. Nakisalipak.

Maikatlo a pammadayaw ti saritak

a “Kaarngi ti Nasipnget a Rabii” ket

naipablaak iti Bannawag iti Enero 7, 1963.

Iti sumaruno a tawen, napili ti saritak

a “Ti Pasala, ti Bantay ken ti Ugsa” a

maikatlo a gunggona. Naipablaak met iti

Bannawag iti Disiembre 16, 1963.

Kinuna ni Editor Constante C. Casabar

a pinilida ti “Pasala, ti Bantay ken ti Ugsa”

a Kapintasan. Ngem idi maited dagiti 24

a sarita kada Dr. Godofredo S. Reyes ken

Atty. Benjamin M. Pascual, nagbalinen

a maikatlo. Siempre, sabali met ti

panagramanda, di ngamin?

Kuna ni Atty. Pascual a maysa a

hurado: “Ti ‘Ti Pasala, ti Bantay ken ti

Ugsa’ ni Jose A. Bragado, ti napilik a

Napimpintas a Sarita, ngem idi naarisit

dagiti butosmi ken Gobernador Reyes,

nagbalin daytoy a Napintas laeng wenno

maikatlo.”

Ngem ditoy met a nairugi ti panagam-

ammomi iti daydi Atty. Benjamin M.

Pascual. No kuan, agranakami idi iti

editorial ti Bannawag. No dadduma,

mapankami iti kantina tapno

agsasaritakami. Insingasingina pay ti

panagadalko. Nasaona a maysa a propesor

ken pangulo ti English Department ti

Philippine Normal College iti Manila. Ken

agnaed iti San Andres Bukid, Manila.

Iti maikatlo a tawen ti salip, nagun-

od ti saritak a “Buneng” ti Umuna a

Gunggona.

Kastoy ti komento manen daydi Atty.

Pascual: “Kadagupan dagiti naisalip a

sarita ita a tawen, napilik ti ‘Buneng’ ni

Jose A. Bragado a manggun-od iti umuna

a gunggona.” Saan a gapu ta nasingedkami

idin ken ni Atty. Pascual. Basaenyonto man

ketdi daydi a saritak no pudno dayta a

kinuna daydi Atty. Pascual.

Naisardeng ti salip iti sarita iti 1964.

Saluyot • 3

Dagiti dimmar-ay iti miting a naangay iti pagtaengan da Juan A. Alegre iti Fourth Estate Subd. idi 1988. Sango (agpakanawan): Placido Real, Jr., di malagip ti autor, Leonardo Q. Belen, Juan S.P. Hidalgo, Jr., Martin T. Rochina, ken Reynaldo A. Duque. Maikadua nga urnos: Tessie Duque a nangaw-awir ken ni Niño Duque, Jemina Alegre, Atty. Benjamin M. Pascual, Marcos Cate, ti autor, Jacinto de Peralta, di malasin ti autor, Linda T. Lingbaoan-Bulong, Linda A. Landingin, ken di malagip ti autor. Likud: Juan A. Alegre, di malagip ti autor, Cles B. Rambaud, Rogelio Aquino, Ross Derit, Piskal (pay la idi) Guillermo R. Andaya, di malagip ti autor, Angel R. Calso, di malagip ti autor, Vicente P. Palcong, Agustin DC. Rubin, ken di malasin ti autor.

Ngem ti salip iti panagsurat iti nobela ti

insukatda. Nakisalipak manen. Uray no

adda dadael ti makina iti Ramie Textiles

a tarimaanek, ti suratek ti adda iti ulok.

Pinauluak ti nobelak iti “Saringit.”

Inadawko daytoy iti paulo ti damo a

daniwko a naipablaak a parupa a daniw iti

Bannawag.

Kuna ni Apo Gregorio C. Laconsay,

editor ti Bannawag: “No natuloy koma ti

umuna a salip iti nobela nga intuyang ti

Bannawag idi 1964, nalabit a ti ‘Saringit’

ni Jose A. Bragado ti Kapintasan. Ngem

naisardeng daydi a salip iti kangalayanna

agsipud ta nagamak dagiti mannurat a

nangpadas iti kabaelanda iti nobela. Saan a

nagamak ni Bragado.” Mayat, ania?

Iti dayta met laeng a tawen, 1964,

nabasami iti Damdamag ti Bannawag ti

pannakabukel ti gunglo dagiti mannurat

iti Ilocos Sur iti Oktubre 4, ket napili

daydi Pelagio A. Alcantara, iti Flora, Santo

Domingo, Ilocos Sur ken maysa a prinsipal

iti eskuela publika, a presidente.

Iti met laeng 1964 a nabukel ti GUMIL

Laoag ket ni Jaime Lucas ti presidente.

Iti panagranami manen ken Atty.

Pascual iti Bannawag, nga adu ti bitbitna a

pocketbook a segunda mano a ginatangna

kano iti bangketa iti Ascarraga (C.M. Recto

itan), nadakamatna ti nabukel a gunglo

dagiti mannurat nga Ilokano.

Nasaok met nga idi 1960, adda met

binuangaymi a timpuyog dagiti mannurat

nga Ilokano a naawagan iti Kutibeng.

Imbagak dagiti walo nga opisial a kas

kada Guillermo R. Andaya ti Ilocos Norte;

Placido R. Real, Jr. ti San Vicente, Ilocos

Sur; Leonardo Q. Belen ti Santa, Ilocos

Sur; Roland Al. Bueno ti Laoag; Paul B.

Zafaralla ti Pinili, Ilocos Norte; Pacifico

D. Espanto ti San Esteban, Ilocos Sur;

ken ti presidente, ni Apo Viernes a taga-

Pangasinan ken direktor iti drama iti radio

ti Manila Times; ken siak a tubo iti Santa,

Ilocos Sur.

Nasaok a saan a nagpaut ti Kutibeng

gapu ta walokami laeng. Pasigkami

nga opisial. (Madi gayam ti kasdiay.)

Maysa, idi matay daydi Apo Viernes, a ti

pagtaenganna iti Sampaloc ti pasaray a

pagmitinganmi, saan metten nga aktibo

ti gunglo, nupay simmukat ti Bise a ni

Pacifico D. Espanto a mangisursuro idi iti

Los Baños, Laguna a kaduana ni Paul B.

Zafaralla. Agbasbasa met idi ni Narding

(Leonardo Q. Belen) iti Philosophy and

Letters wenno Journalism iti UST, ken

agkasera met iti Sampaloc. Nalpas met

idin ni Amor iti panagadalna iti UST ken

no diak mariro, adda metten trabahona.

Napan metten ni Roland Al. Bueno idiay

Hawaii. Bayat ti panagtrabahok iti Ramie

Textiles, agadalak met iti rabii idiay FEATI

University a nangalaak iti Associate in

Textiles Engineering.

Kinuna daydi Atty. Pascual nga adda

met koma mabukel nga asosasion dagiti

mannurat iti Manila “ta dida kuna a

nauditayon.”

Idi mangrugi a maipablaak ti nobelak a

“Saringit” iti Agosto 16, 1965, rimmegtaak

manen nga agsurat.

Ket iti maysa nga aldaw ti Oktubre iti

dayta met laeng a tawen, dimteng ni Amor

(Guillermo R. Andaya), literary editor ti

Bannawag, iti pagtaenganmi iti Bagbaguin,

Valenzuela. Papaayabannak kano ni

Apo Constante C. Casabar nga editor ti

Bannawag.

Iti kabigatanna, napanak iti opisina

ti Bannawag. Nasdaawak ta awisennak

metten no kayatko ti agtrabaho iti

Bannawag. Masapulda kano ti proofreader

a sumukat iti puesto ni Juan S.P. Hidalgo,

Jr. a ngumato met.

Naammuak a pumanaw ni Manong

Tante ta surotenna ti kaingungotna a

maysa a nars idiay Canada, ket maysa met

laeng a taga-Ilocos Sur ti alaenda. Taga-

Cagayungan, Narvacan, Ilocos Sur ni Apo

Casabar.

(Kas nabasak iti salaysay ni Judge

Guillermo R. Andaya a napauluan iti

“Kastoykami Idi iti Bannawag: Daydi Greg,

Editor” a rimmuar iti Nobiembre 3, 2014

a bilang, isu gayam ti nangirekomenda

kaniak iti Bannawag. Dios ti agngina,

Amor! No ammok la koma idi impartianka

iti kalding.)

Molde wenno natunaw a buli ti

basaenmi a proofreader nga uppat a

magasin ti Liwayway Publishing. No awan

pay ti proof wenno prueba, baliktad ti

basaenmi. Ken napuskol idi ti Bannawag.

Naggibus met ti nobelak a “Saringit” iti

bilang ti Bannawag a Disiembre 27, 1965.

Iti 1966, nabuangay met ti

GUMIL Binalonan. Tinuladda met ti

pannakayababa ti gunglo dagiti mannurat

nga Ilokano wenno GUMIL. Hunio 1966

met idi buklen ni Mrs. Pacita C. Saludes ti

GUMIL Abra.

Iti naminsan, nagpasiar manen ni Atty.

Pascual a kaduana ni Dr. Hermogenes

F. Belen iti Bannawag. Naammuak a

Vice President for Academic Affairs ti

Philippine College of Arts and Trades iti

Manila. Ermo ti awag ni Atty. Pascual ken

ni Dr. Belen. Ben met ti awag ni Dr. Belen

ken ni Atty. Pascual.

Iti dayta nga aldaw, napagsasaritaan

ti pannakabuangay met koma ti gunglo

dagiti mannurat iti Manila. (Talaga a di

nalipatan ni Atty. Pascual ti arapaapna

met nga adda koma met gunglo dagiti

mannurat nga Ilokano iti Kamanilaan.)

Inyawis daydi Dr. Belen ti pagtaenganda iti

Kamuning, Quezon City, a pakaangayan ti

miting. Naibaga daytoy kadagiti kameng

ti Bannawag. Naikeddeng ti Disiembre 12,

1966 ti miting ken eleksion. Naipablaak iti

4 • Saluyot

LIWLIWA MALABEDKangrunaan nga Agsarita

Nanang, mannursuro ken mannurat kadagiti sinurat a para ubbing ni Liwliwa. Nakagun-oden iti pammadayaw dagiti sarita ken librona, karaman ditoy ti PBBY-Salanga, Lampara Prize ken National Book Award. Kameng iti KUTING (Kuwentista ng mga Tsikiting). Dimmakkel iti Bantay, Ilocos Sur a lugar ni tatangna.

Naragsak a kablaaw kadagiti Gumiliano ken Gumiliana!-- Luce, Faye, ken Rolly Melegrito

Damdamag iti Bannawag tapno dumar-ay

dagiti mannurat wenno agpangpanggep

nga agsurat nga agindeg iti Manila ken iti

aglawlawna.

Agarup alas dos iti malem idi

dumtengak iti Kamuning— ta

sinapsapulko ti balay da Dr. Belen.

Naggapuak pay laeng iti Valenzuela.

Adu ti dimmar-ay. Addakami amin

a kameng ti Bannawag. Kaaduanna ti

nataengan, iti panagkitami idi, iti tawenko

a 30, idinto nga agtawen pay laeng idi

daydi Atty. Pascual iti 48 ket 52 met daydi

Dr. Belen.

Kas akimbalay ken nagawis iti miting,

inlawlawag daydi Dr. Belen ti panggep

ti miting, ken ti pannakabukel ti gunglo

dagiti mannurat nga agindeg iti Manila

ken iti aglawlawna. Kas masao nga

aglawlaw, mairaman ti Quezon City,

Valenzuela a dati a sakup ti Bulacan, ken

dagiti siudad itan a dati nga ili ti Rizal:

Caloocan, Malabon, Navotas, Marikina,

Mandaluyong, Las Piñas, Parañaque, Pasig;

ken dadduma pay.

Apaglabes nga alas tres iti malem

idi maangay ti eleksion. Naitudo daydi

Dr. Hermogenes F. Belen a presidente.

Daydi Manong Juan A. Alegre ti bise.

Awan sa idin iti Bannawag ket addan

iti opisina daydi Press Secretary Jose D.

Aspiras. Ni Johnny Hidalgo, agtawen idi

iti 30 ken literary editor ti Bannawag, ti

sekretario. Diak malagipen no asino dagiti

dadduma nga opisial. Mamagbaga daydi

Dr. Marcelino A. Foronda, Jr., agtawen iti

40; Atty. Benjamin M. Pascual, ken Editor

Greg Laconsay, nga agtawen idi iti 34.

Naawagan ti gunglo iti Ilocano Writers

Association of Manila and Suburb.

Disiembre 1966 idi mabukel met ti

GUMIL La Union ket ni Joven F. Costales

ti Naguilian, La Union (saan sa pay idi

nga abogado) ti presidente. Pebrero 14,

1967 idi mabuangay met ti GUMIL Solano

(Nueva Vizcaya) ket ni Paterno S. Ojastro

ti president. 1967 met idi mabuangay ti

GUMIL Pangasinan ket ni Mauro F. Guico

a maysa met idi a prinsipal ti pagadalan, ti

presidente.

Gapu kadagitoy a pagteng, napaltot

ti GUMIL Filipinas iti Teachers Camp,

Baguio City kalpasan ti programa ti

Bannawag a naangay iti Baguio Tech a

nakaawisan daydi Presidente Marcos a

sangaili, ngem ni Sek. Jose D. Aspiras ti

dimteng idi 1968. Ket daydi Arturo M.

Padua (agtawen idi iti 30) a mayor ti Sison,

Pangasinan ti presidente. Diak malagip

no asino ti bise, ngem ni Johnny Hidalgo

Saluyot • 5

Ngem idi 1973, immakaren ti Liwayway Publishing, Inc. (LPI)

ket inokuparanna ti dati a pasdek ti Philippine Free Press iti

Pasong Tamo, Makati.

Nupay adayon ti Makati, isapar latta daydi Atty. Pascual

ti umay iti Pasong Tamo. Kinapudnona, daydi Atty. Pascual ti

nangi-draft iti Konstitusion ken By-Laws ti GUMIL Filipinas, ken

kaduana ti kabsatna a CPA, napanda impairehistro ti gunglo iti

Securities and Exchange Commission.

Manipud met idin, nagsasaruno metten ti pannakabuangay

dagiti chapters ti GUMIL Filipinas, kas iti GUMIL Ilocos Norte

(1974), GUMIL Cagayan (1978), GUMIL Isabela (1984). Kanayon

met idin ti seminar-workshop iti probinsia.

Ket ti GUMIL Manila? Nakaturog metten. Nalabit gapu

ta dagiti mannurat idi iti Manila, nangruna dagiti kameng ti

Bannawag, ti kangrunaan idi a nangug-uggor iti GUMIL Filipinas.

Ngem idi 1986, napagtungtongan da Cles B. Rambaud

ken Linda T. Lingbaoan, agpada a kameng ti Bannawag, ti

panangbuangayda iti gunglo dagiti mannurat iti Kamanilaan a

buklen dagiti kaedadda laeng. Umapalda ngata kadagiti dadduma

a probinsia nga adda GUMIL-da. Ngem idi naibaga daytoy

kadagiti mamanongda a kameng ti Bannawag, napagsasaritaan a

nasaysayaat no mapagungar ti GUMIL Manila.

Ket iti dayta met laeng a tawen 1986, naiwayat ti

reorganizational meeting ti GUMIL Manila— a nagbalinen a

GUMIL Metro Manila— ket napili dagiti opisial. Daydi Juan

A. Alegre, nga agpapaay idi a Circulation Manager ti Philippine

Graphic, ken agnaed iti Fourth Estate Subd., Parañaque City, ti

napili a Presidente iti miting a naangay iti Liwayway Publishing,

ti sekretario. Nagsapata idi dagiti opisial iti Malakanyang ken ni

Presidente Marcos, agraman dagiti kameng.

Gapu ngata iti adu a trabaho daydi Dr. Belen, saan unay

nga aktibo ti gunglo ti Manila. Nadakamatko dayta idi napanak

iti eskuela da Dr. Belen iti PCAT tapno kasaritak nga isu koma

ti adviser ti kaingungotko (Crispina Balderas-Bragado) iti

panangdepensana iti masteral thesis-na iti UST. Immannugot

met ket imbagana a kayatna a mabasa ti thesis, ken tapno

maam-ammona ni Mrs. Bragado. Pebrero, 1972 ti naikeddeng

a panangdepensana iti thesis-na. Pagsayaatanna, naipabasak

met idin ti thesis ken iti daydi Atty. Pascual tapno editenna.

(Maipanggep iti Bannawag ti thesis.)

Ti imasna, naideklara ti Martial Law iti Septiembre 21,

1972. Nakigtotkami idi sumrekkami iti Bannawag ta adu ti

soldado. Ngem saan ketdi a nagaraw dagiti magasin ti Liwayway

Publishing, Inc. (saan idin a Publications) ta nagatang idin daydi

Brig. Gen. Hans Menzi ken akinkukua met laeng iti Manila

Bulletin ta isu ti aide de camp daydi Presidente Marcos.

Naliklikan dagiti miting dagiti mannurat ta adun ti matiltiliw

nga aktibista ket amangan no mapagbiddutandakami met.

Kinapudnona, dimmar-aykami met naminsan iti maysa a

miting dagiti mannurat iti Diliman, Quezon City. Kalpasan ti

sumagmamano nga aldaw, adun ti natiliw ken inawis dagiti

soldado tapno mapagsaludsodan. Nagpakni dagiti dadduma.

Maysa kadakuada ni Gunding (Segundo La. Foronda) nga adda

idi iti Manila Times. Nagpa-America ni Gunding ket idiayen

California ti nagnaedanna. Ad-adda manen a naturog ti gunglo ti

Manila.

6 • Saluyot

ELEKSION KEN MITING TI GMM. Iti eleksion ken miting ti GUMIL Metro Manila, ti gunglo dagiti mannurat nga Ilokano iti Kamanilaan ken kadagiti kabangibangna a probinsia, a naangay idi Hunio 8, 2014 babaen ti panangsangaili da agkaingungot a Martin ken Teresita Rochina iti Rizal, Makati City. Sango, agpakanawan: Dr. Zita N. Fagaragan, Aileen B. Serrano (sekretaria), Sherma E. Benosa (business manager), Anna Liza M. Gaspar, Faye Flores-Melegrito (auditor), ken Dr. Jossie B. Rambaud. Likud, agpakanawan: Ariel S. Tabag (presidente), Neyo Mario E. Valdez (bise-presidente), Michael S. Naidas (direktor), Simeon C, Berroy (direktor), Leo S. Fagara-gan (direktor), Mark Anthony Ganotice (direktor), Jake F. Ilac (direktor), (Ret.) Judge Vivencio S. Baclig (ex officio director), ken Martin T. Rochina. Saan a nairaman iti retrato dagiti dadduma pay a nabotosan nga opisial a kas kada: Eden C. Bulong (tesorera), Mighty C. Rasing (PRO), Rex T. Aquino (direktor), Ma. Rose A. Cabie (direktor), ken Angelo ‘Eloy’ Padua (direktor). Napili met nga adviser ti gun-glo da Jose A. Bragado, Dionisio S. Bulong, Honor Blanco Cabie, Juan S.P. Hidalgo, Jr., Bannawag Editor Cles B. Rambaud ken Martin T. Rochina.

NARAGSAK A PASKUATAYO AMIN,

GUMILIANO KEN GUMILIANA!

MATAGINAYON KOMA TI PIA, RANG-AY KEN RAGSAKTAYO

A SANGAPADA ITI MASUNGAD A BARO A TAWEN

Kablaaw manipud iti kaamaan da

Ret. Bannawag Editor & Mrs. DIONISIO S. BULONGnee EDEN LAGUESMA CACHOLA

DR. DIODENA BULONG ADULPediatric and Occupational Medicine

Del Mundo Medical Clinic Fatima University Medical Center Talipapa, Quirino Highway,Q.C. 5th Flr. Doctors Clinic, Valenzuela City Tues-Thurs 5-7 pm Sun. 10-12 NN MWF 1-3pm Saturday, 3:00 -5:30 pm Tel: 293-16-36/293-27-03 Tel: 455-42-82

Clinica Caritas Metro North Medical Center Meycauayan & Marilao Branch Mindanao Ave. Quezon City Mon-Sat. 7AM-3PM MWF 3-6 PM Tel. (044) 769-60-73 / 815-75-80 Tel. 426-138-7 Local 414

ANNA ELOISA CACHOLA BULONGOperations Manager for Digital Content

Cambridge University PressGil Puyat, Makati City

mamagbaga nga ibbatak ti GUMIL Metro Manila tapno

maipamaysak ti GUMIL Filipinas. Ngarud, intuloy ni Atty. Nole

V. Lansangan (tubo iti Isabela ngem agnaed iti Las Piñas) ti

takemko. Kalpasan ti dua a tawen, simmukat ni Lorenzo G. Tabin

(1990-1992). Simmaruno da Honor Blanco Cabie (1992-1996),

Aurelio S. Agcaoili (1996-199), Martin T. Rochina (1998-2000),

Cles B. Rambaud (2000-2002), Angel R. Calso (2002-2006).

Maysa a tawen laeng ni Herman G. Tabin (2006-2007) ta napan

idiay America. Intuloy ni Engr. Ansel D. Cargo (2007-2010) ti

takem ni HGT, sa nabotosan iti maysa a termino. Namindua met

ti termino ni Judge Vivencio S. Baclig (2010-2014).

Ni Ariel S. Tabag (2014-) ti agdama a presidente.

Ala, nasayaat no suratento met dagiti dadduma pay a kameng

ti GUMIL Metro Manila ti pakasaritaan ti gunglo, iti bukodda

a panagkita. Iti kasta, ad-adunto pay ti maammuantayo no

kasano a nabukel ken rimmangpaya ti gunglo. Nabayag man

wenno nabiittayo pay iti gunglo, adda latta met masaritatayo

maipanggep iti daytoy. Napintasto a maukkon dagitoy, agraman

ladladawan, iti maysa a libro— a napianto la a basbasaen dagiti

sumarsaruno a mannurat a mangitultuloyto kadagiti panggep ti

gunglotayo. Nalabit umis-isemdanto met a mangbasbasa, a kas

kadakayo ita.

gunglotayo. Nalabit umis-isemdanto met a mangbasbasa, a kas

kadakayo ita.

Inc.

Iti daytoy met laeng a tawen, in-draft-ko ti By-Laws ken

Articles of Incorporation ti GUMIL Metro Manila. Dua a tawen ti

panagtakem ti presidente. Ngem mabalinna ti agpailayon. Ngem

saanen a makapagkandidato iti maikatlo a termino. Kalpasan ti

dua a tawen, mabalinna manen ti agkandidato a presidente.

Naaprobaran ti By-Laws ket siak met laeng ti napan

nangirehistro iti Securities and Exchange Commission iti Ortigas.

Ammok idi dayta nga opisina ta kanayon a malabasak no innak

agtrabaho idiay Liwayway Publishing, Inc.

Nagpaut ti panagtakem daydi Apo Alegre iti 1988. Iti miting

ken eleksion nga inyawis daydi Apo Alegre iti pagtaenganda,

napiliak met a presidente ket nagsapata dagiti kabarbaro nga

opisial ken ni Piskal Guillermo R. Andaya iti dayta met laeng a

malem. Agdamaak idi a bise-presidente ti GUMIL Filipinas ket

daydi Dr. Godofredo S. Reyes ti presidente. (Nasurok a sangapulo

a tawen ti panagtakemmi a bise-presidente ti GF, manipud idi

1976 agingga idi 1989).

Idi 1989, imbaga daydi Dr. Reyes nga aginana metten ket siak

kano ti sumukat.

Naangay ti eleksion ti GF iti kantina ti LPI. Ket kas kinuna

daydi Dr. Reyes, napilikami a presidente. Insingasing dagiti

DAGITI KAMENG KEN GAGAYYEM DAGITI KAMENG ti GUMIL Metro Manila iti miting idi Nobiembre 9, 2014 iti Pagtaengan Fagaragan a nakatrataran ti (1) pannakarambak ti maika-48 nga anibersario ti GMM; (2) pannakapabiag ti Saluyot, ti nasustansia a warnakan ti gunglo; (3) pannakaiwayat ti Pablaakan,ti mangiwanwan kadagiti amin nga ipablaak ti gunglo; (4) pannakaurnos ti listaan dagiti aktibo a kameng ti GMM; (5) posible a panangsangaili iti maika-47 a kombension ti GUMIL Filipinas. Sango, agpakanawan: Leonardo S. Fagaragan, Aida Nepomuceno, Angelo “Eloy” Padua, Dionisio S. Bulong. Maikadua a linia, agpakanawan: Roy V. Aragon, Simeon C. Berroy, Fidel Sambaoa, Ariel S, Tabag, Norielyn C. Tabag, Dr. Zita Fagaragan, Eden Cachola-Bulong, Martin T. Rochina, Neyo Mario E. Valdez ken Michael S. Naidas. Maikatlo a linia: Marcelino Francisco D. Santos, Rex T. Aquino, ken Mark Anthony Ganotice. Awan iti ladawan da Bannawag Editor Rambaud, Dr. Josefi na Rambaud, Honor Blanco Cabie ken Ma. Rose A. Cabie. (Rinetrato ni Lezi Ma. Fagaragan)

8 • Saluyot

Koma ragsak ken kappia agari kadagiti opisial ken kameng

ti GUMIL Metro Manila ita ken iti agnanayon.

Prof. HONOR BLANCO CABIE

Consultant, Public Information Dept., San Juan City Gov’t CenterPresidente, GUMIL Metro Manila, 1992-1996

MARIA ROSA A. CABIE

Editor, The Brookside TimesDirector, GUMIL Metro Manila, 2014-

National Ulirang Ina Awardee, 2003

HARMONY FRANCISCA A. CABIELifetime Member, GUMIL Metro ManilaPRO, GUMIL Metro Manila, 1990-1996

Dr. HERMIONE MARY ANNE CABIE-SANTOS, M.D., CCRP

Lifetime Member, GUMIL Metro ManilaSoloist, UST Singers

HERACLES LORD BERNARDO A. CABIE

Proprietor, Armiandy PublishersProprietor, The Artisan Table (Cabie’s Cooking and Catering Services)

Burbank Street, Brookside Hills Subd., Cainta, RizalE-mail: sabong_ipinili@yahoo.com

SALUAWISPara kadagiti fans ti Saluyot:Daytoyen ti gundawayyo a makaipablaak

iti kasustansiaan a babasaen iti Amianan. Ipatulodyo itan iti Editorial dagiti putaryo a Salulaysay, Saludyok, Salurita, Saludaniw, ken saluduma pay!

close encounterw/ SPO4 TICTICRUBONG (Ret.)

PUDNO a namsek iti pannakigasanggasat iti biag ‘toy numo ‘toy biang, iti man pakaseknan ti panagserbi iti pagilian wenno iti bukod a pagragsakan— ti bisiok! Siempre, a. Kuna ngarud daydi maysa nga

opisialmi a diakon malagip ti naganna ta ad-adda met a nakalalagip dagiti ibagbagana: “Adda kad’ met malalaki, aya, nga awan bisiona!”

Naminsan, nagiinumkami kadagiti padak nga artek

iti maysa a beerhouse. Idi agawidakon, impakamakam

dagiti kaduak nga agan-annadak iti panagmanehok.

Ngem inlastogko a nalalaingak pay nga agmaneho no

nabartekak— nga iti panagkunak ket pudno met. Inimasko

a dinengngeg ti nasam-it a samiweng manipud iti stereo ti

jeep-ko. Ti imasna, diak napupuotan ti pannakailibayko!

Sanobegan! Madamdama bassit, kasla ni San Pedro metten

ti kain-inninumak! Idi makapuotak, addaakon iti ospital

a sangsangitan ni baket. Naidungparak gayam iti poste ti

MERALCO. Nagistayan dinak pinalubosan a nagawid ni

Lakay Pedro.

Nagnakemak bassit iti dayta a napasamakko. Nupay

kasta, intultuloyko ti naginum. Nalaingak pay nga

agpulotan iti nalanit ken naapgad. Idi 1995, adda inyawidko

a bassit a timba a dandani napno iti paltat. Teddami daytoy

a nagpupulotan kadagiti barkadak. Parbangonen idi

sumangpetak iti balaymi. Gapu ta agtatapuak dagidi paltat

Instant Promotion

iti timba, inadobokon dagitoy. Impapasko ti nagalunos.

Ania ket nga imasnan. Nagtaba, ama! Idi maumaak,

napanak idiay baniomi tapno agbuggoak sa kalpasanna,

yarudokkonton ti mapan umabay ken ni baket. Ti rantak,

iturogko bassit tapno mamunawanak saakto kumalay-atak

idiay langit. Ne, ket apagkidemko iti panagkunak ngem

addayta metten iti sibayko ti sumagmamano a babbai a

nakapuraw nga agkankanta. Diak unay matukay iti kantada

ta diak met maaw-awatan— sabalin sa ti pagsasaoda!—

ngem nagpipintas man ti rupada, aya! No makanobiak

koma iti maysa kadakuada, ania ket ngatan a sangsangit

ni baket. Saan ketdin ket no ar-arapaapko pay laeng dayta

ngem nariingak ni baket nga agrungrungaab. Gayam, lima

nga aldawko kano gayamen iti ICU iti maysa nga ospital.

10 • Saluyot

Idi kaub-ubingan ti autor ken nalabit di pay “nagnakem bassit.”

( Adda iti panid 20 ti sipolna )

Kablaaw iti Maika-48

nga Anibersario ti GUMIL

Metro Manila!

Naragsak a Paskua

ken Nagasat a Baro a Tawenyo

Amin, Apo!

Manipud iti Pamilia Fagaragan

Maki, Lezi, Zita, Leo

PUMADAYA, PUMALAUDNi UDAOD UMUD-UD-OD, in short “UU”

“Kayatmo ti—” napugsat ti kayat koma nga ibaga ti Editor ti Saluyot ta, ‘wen’, kunak a dagus. Narigaten no yatrasna ti offer-na a bulosannak nga agkolum

iti daytoy phoenix a pagiwarnak. Phoenix, kunak, ta matay sa agungar. Kasta met ngamin ti kababalin ti saluyot, marsaak iti kalgaw sa agrusing iti matutudo.

* * *Secret kano pay laeng ti bayad ti kolumko. Diak

kano pay la ibagbaga, kayatna a sawen, awan pay. Nupay kasta, mabaybayadan, aya, ti gundaway a maiburayko ti kapanunotak? Damagko nga adu kano ti nagbaliw ti wagas ti panagbiagda iti panagbasbasada kadagiti back issues dagidi immuna a Saluyot. Adda man dagiti adda rehas ti kuartoda. Nagbalinda kano a warfreak gapu iti pungtotda kaniak— idi siak pay laeng ni Kosinero Bimladen. Adda pay dagiti adda la ngarud rehas ti kuartodan, sa pay la katawada a katawa. Katkatawaanda man daydi kunak nga agballa dagiti saan nga agkatawa iti isuratko. (Pampanunotek ngarud, UU, no sika ti singirenmi iti daytoy espasio ti kolummo ta kastoy met ti sursuratemon. Napia laeng a pagbayad no adda dumawat iti dameds.-- Editor)

* * *Gapu ta pagiwarnak dagiti mannurat ti Saluyot, ania

ngarud, di maipanggep kadagiti mannurat dagiti topiko a rebbengna a pagsasaritaan. No kasano a mapasayaat ti panagsurat, kunada man. No kasano a mabaliwan ti panirigan dagiti aglibbi no maammuanda nga iti bukodtayo a lengguahe nga Ilokano ti us-usaren ti gunglotayo iti panagsurattayo. Dagitoy, dida ammo ti pintas ti bukodtayo a sao, a, ta nagturisda iti Ingles ken nagtabbelda iti Tagalog a Filipino kanon.

* * *A dayta ti makagapu a saanda a pudno a nasirok ti

pudno a karirikna ti maysa nga Ilokano. Dida naapresiar dagiti kababalin ken kulturatayo. Gapu iti dayta a nakaisadsadanda a kasasaad, nagbalinda a bambanti kadagiti sursuro a ganggannaet, ken kustomer kadagiti produkto a ganggannaet. Iti positibo nga anggulo, dagiti nakapadas nga agbaniaga, wenno agnaed iti sabali a pagilian, sumken ti iliwda ken dumges ti panangilalada ta nakapimpintas gayam dagiti kababalin, kadawyan ken

kulturatayo. Idi makaiggem ken mabasada dagiti sinurat iti Literatura Ilokana sa idiligda kadagiti ganggannaet a nabasada, no di man pumadpad, naun-uneg pay ti panagimutektek dagiti mannurat nga Ilokano.

* * *Kitaem laeng ti pagsasao nga Ilokano. Ti ‘sanga ng

kawayan’ ti Tagalog wenno ‘bamboo branch’ iti Ingles. Sanga ti kawayan, kunatayo met iti gagangay, ngem adu ti espisipiko a naganna iti Ilokano segun iti pakausaranna. Rama kunatayo no pagaponan ti lames. Remmeng kunatayo no alad wenno serra ti dalan. Parsa kunatayo no pagkalatkatan ti tabungaw, ken dadduma pay. Burrarawit no tinukkol a pagbaut iti nuang. Pakawan no mausar a putan ti sagad a buyboy (sabong ti tanubong, kuna ni Apo Layout Artist). Dayta man a kina-espisipiko ti pakakitaan a superior dayta a lengguahe. Tata Lakay kunam iti ulitegmo nga inauna kadagiti agkakabsat, Tata Ubing met ti inaudian. Raementayo ti lengguahetayo ta saan a paudi kadagiti napipintas a pagsasao.

* * *Ne, apay a kasla nakaserserioso man ti pinagsasaok ita?

Kayatko kadi a ma-impress ni Editor? ‘Ton maminsan, estoriaekto ‘tay gayyemko a 1,000 chapters ti nobelana. Agasem dat? Ken dakamatekto pay da NENENG ken INIINEK. Dandani kano nagapada ngem iti kamaudianan, nagpimpinnasablogda.

Kastan, intay pay pumadaya, pumalaud. Babay!

12 • Saluyot

Ni Noli S. Dumlao iti naminsan a panagpaspasiarna. (Medio nalawa ti espasio isu a nausar daytoy a ladawan manipud iti FB account ni Apo Dumlao.—Layout Artist)

Kastan, intay pay pumadaya, pumalaud. Babay!

Iti nagan ti sibubukel a pamiliak, kablaawak dagiti pada a Gumiliano iti Kamanilaan iti pannakarambak ti Maika-48 nga Anibersario ti GUMIL Metro Manila. Sapay koma ta agtultuloy ti panagsantak ti Kurditan Ilokano babaen ti awan sarday a panagputar kadagiti maipagpannakkel a sinurat.

Kasta met a dawatko ti naragsak a Paskua ken naparabur a Baro a Tawen.

--Simeon C. Berroy, Gumiliano

14 • Saluyot

NAISANGSANGAYAN ni mannurat (nga Ilokano). Naisangsangayan met ti us-usarenna nga alpabeto.

Alpabeto ni Mannurat (nga Ilokano)

Ni GODFREY T. DANCEL

A – Agsakit: Masansan a rasonna no apay saan a nakapagsubmitir iti sinurat sakbay ti deadline. (Ti kinapudnona, arak ti gapuna.)

B – Bond paper: Maysa kadagiti paboritona nga ilibas a yawid manipud iti opisina.

C – Copyright: Palagip a siguraduenda a right, a saan ketdi a wrong, dagiti saksakarenda a sinurat ti sabali.

D – Danag: Ti marikna ti mannurat no mapanunotna nga amangan no nag-copywrong, saan a copyright.

E – Editor: Kabutbuteng dagiti agdadamo a mannurat ta ipagarupda nga istrikto a didiosen a kabaelanna nga alimonen ti sibubukel a tao.

F – Freelancer: Mannurat a napalalo ti butengna iti editor, isu a saanna a maitured ti agbayag iti opisina. Kaykayatna ti agtrabaho iti balayna ta mabalinna ti lumidok iti arak iti uray ania nga oras.

G – GUMIL: Gunglo dagiti Maingel ken Ingget Lasbang a

MannuratH – Hues: Akem ti editor kas sentensiador kadagiti sinurat

dagiti pimpiman, nalaing ken aginlalaing a mannurat.I – Ilut: Aramiden ti editor kadagiti sinurat dagiti nalalaing

a mannurat tapno maatur.J – Juice colored: Masansan a yar-arasaas ti agnernerbios a

mannurat nga agur-uray iti sentensia ti editor iti sinuratna.K – Kabatiti: Balikas a magustuan nga ipasngat ni

mannurat kadagiti salaysayna iti Filipino. Kas pagarigan, “Sarap na sarap ang magkasintahan sa kinain nilang kabatiti at utong.” (Isu daytoy daytay ‘di kabaelan nga aturen ti editor ta dina maawatan.)

L – Liday: Marikna dagiti agnobio no haan a naimas ti kinnanda a kabatiti ken utong.

M – Metro Manila: Kangrunaan a chapter ti GUMIL.N – Nengneng: Sao ti beterano a mannurat iti agdadamo

a mannurat nga immannugot a nagbartek isu a di nakapagisumitir iti sinuratna iti umno nga oras.

Human alphabet ni Mindgazer

( Adda iti panid 20 ti sipolna )

Kararag di Maysang ay Amasi Naunog ay Parbangon

Saluyot • 15

Daniw iti Itneg ni VINCENT CAB. BERROY

iAlimbasagon na labi Oras angon na maooway Maungpoton na panagbilangMaipas-onkan si lawag.

iiGinayat di ibilno na ulimokSi nalammin ay parbangonNanlubbaan inam na bukodna ay daraNaamos si lingot kan luwa.

iiiGilsay ay lampin ay supot arenaNa nangbungon si naganus ay awakTinapayaka si butwanan ay dakulapInsadagka si barukong di panagkaynga.

ivTimmangad si amam, nankimitKummiwa na napuskol ay subilna:“Annaon, o, apo kabunyanNa intodno kandakam ay bungaPangadanak si liwliwaLiwliwami ay mandalyasatSuknobonnanto man na alidmiAdinto koma pulos bumussagKaudonanto kitdi na pigsana kan sikaTa sannon adi maksop na ranyagna.”

(Patarus iti Ilokano)

iAlimbasagen ti rabiiOras laengen ti maur-urayMaungpoten ti panagbilangMayiddekkan iti lawag.

iiPinigis ti ibitmo ti ulimekTi nalamiis a parbangonNaglubnakan ti inam ti bukodna a daraNadigos iti ling-et ken lua.

iiiPirsay a lampin a supot ti arinaTi nangbungon iti naganus a bagimTinapayaka ti butuanan a dakulapInsadagka iti barukong ti ilala.

ivTimmangad ti amam, nagkidemNaggaraw ti napuskol a bibigna:“Adtoyen, o, apo DiosTi intedmo kadakam’ a bungaPanaganak iti liwliwaLiwliwami nga agdaliasatSurotennanto man dagiti tugotmiDinto koma pulos umibbet Kaudennanto ketdi kenka ti pigsanaTapno di kumudrep ti raniagna.”

Kararag ti Maysa nga Amaiti Adalem a Parbangon

Baribari kontra bisin, tig-ab kontra gawat: dallang iti nakaparsuaan ti bagas

Quet iti tandaanamagsalanto ti agdanmarbanto ta casuuranmapispisangto ta dalican. —Maika-267 a binnatog, Historia a Pacasaritaan ti Panagbiag ni Lam-ang iti Ili a Nalbuan nga Asaoa ni D.a Ines Cannoyan iti Ili a Calanutian (Version a Parayno) Bagas. Arroz limpio: sustancia de interior de algo: 1. la sustancia de la cosa, guita ti bagas: granar, agbagas: estar ya todo para ello, agaribuabo ti pagay, 1. agmuta ti pagay: declaracion de la cosa, pangibagas iti caypapanan ti sao: arroz muy quebrados los granos, natumec a bagas etc.Inapuy. Morisqueta. Apuyen; agapuy, coderla. Refran: Iti inapuy a natangquen, ti mangted naquem. El pan duro=etc.=o el castigo hace al hombre advertido.Bisin. Hambre, y ganas de comer: mabisinac, tengo etc. traspasado de hambre, nabisinan: hambre canina, paglen ti bisin; 1. guraen: matar de hambre otro, nabisinan: daytoy Apoc, bisbisinannac laeng: debilitado, nabisinan: cabisinan. saltar las tripas de hambre; quimmalaosigca laeng iti bisin mo. Refran: Aoan ti daques a inapuy iti mabisin: para el hambre no hay pan malo, OTRO. No cayatmo a aoan ti dengguem a daques, dica sumaclang iti mabisin anno agunget. V. Ngayappuet. Cosegcoseg. Pungeg. Raar. Tarabay. Tartarumnay.Gauat. El tiempo de carestia, que dura desde que se ha plantado el arroz hasta que comienza a espigar, gauat a nangitingit. V. Paguel. VOCABULARIO DE LA LENGUA ILOCANA, Coordinado Por El M. R. P. Predicador Fr. Andres Carro Primera Edicion, Manila: 1849

i. gawat ti boksit ken nakem iti nakaparsuaan ti bisinDimon purpuruakan iti kaggao nga innapuy ti nalidem itan a kabus.Dimon mauray ti naimbag a gasat iti nakukuyem itan a kannag.Dimon masiray ti parabur ti nagpasugnoden a nakaparsuaan.Nakaisalikad iti gemgem ti bulan iti kapitakan ken kabingkolan.Sayang dayta innapuy, isu pay a pagibulonan iti ad-adu a digo,Ay, dimon purpuruakan iti innapuy ti saanen a mangraniag a kidem.Rakem ketdi wenno lilit ti inka dawaten, itinnagna dayta ta kasapulamA panggapas iti pinagayam, bareng adda pay maagsaw a dawa iti arutang.

Ta kagawat ita ti maisaang a pagbiag ket di payen malinlinayanTi kaldero a dim’ pay koman pagburken tapnon di rumkuasTi napateg a segget ‘ta inka nadiskitaan a sangasupa, nasudiNga anag ti arasaw, pagpakired a tubbog ti napudaw manWenno barbangisiten a bagas, basta bagas, kabsat, wen,Napateg la unayen, arigna tinukel a balitok, itan, a naskenA pilaam ti pinorkilo a maipabellad iti apuy, inapuy, kabsat,Innapuy, bagas, nailian a taraon, nailianen nga aronTi adu pay a ngetnget ken ngaretnget, ad-adu payA kiraos ken garadugod ken bisaleg.

Nakurang ti bagas, nakirang ti bagas, kabsat! No apayKetdi a nakirmet ti bagas itan kadagiti ir-irikan idi a kinelleng! Ay, din mauray ti parabur ti mamabpabaur metten a nakaparsuaan.Ta no apay ketdi a mataktakadan itan iti binettek, binaar,Piningey, inuyon, sinukat dagiti panaltagan ken alsong. No apay

16 • Saluyot

nga agpulpulkok dagiti salup, pagkendian, supa, teppengiti malaglagawan a pagbagasan dagiti agbibiagKen mangbibiag iti pagay? Kuliapis kadi aminen, Aya, nga apit ket itayab aminen ti sagawisiwamNga angin no kasta nga ilaidmo ti nasarimutmotmoKadagiti natungil nga alugangian? Awan ta awan la kadi itanTi agas ti sudak dagiti ringiadan a dapan? Wenno pangep-epIti apges ti gagatel dagiti rarasa ken tarindanum?

Sunget ken itta ti matda iti tataepam a pananginanama.Pedpedpedem laengen dagiti mabisbisinan a bigatIti panangar-arep-epmo no kaanonto ngata manenNga inkanto tartaraknen iti ingat ti agkakanat a tig-ab.

Pangur-urayan iti panagindurog ti gasat iti gawat, anusamNga’d nga urnongen ‘ta segget, pamedpedyo ken buridek.Kasta met dayta inka itartar-ap a pegpeg, isippawmoLatta pay dayta bigao ket tiponem ida iti linudangmoA naurnongmo nga itta, naimas a pabladem latta idaKas linugaw a warakiwikam iti sangkapirit nga asin

Wenno nayon ti kilabban nga inkanto taltalan iti naiwawa a ngipenTi bawang, rebbeng ti sangakirogan, taraon ti sangakabbalayanA latok, duyog, pinggan, labay. Bulonanyo lattan iti sangaungotA sineldanan, sangabuyuboy a duron tapno awisennat’ bussog.

Ay, dimon purpuruakan iti kaggao nga innapuy ti nalidem itan a kabus.Ania pay ti maipuruak no awanen magao, awanen maapuy uray adda apuy?Dimon mauray ti naimbag a gasat iti nakukuyem itan a kannag.Dimon urayen ti iparabur lattan ti pampanuotan a nakaparsuaan.

Apuyem ti apuy, gawem ‘ta bisin ket ilabaymo iti dinanumamNga ittip: no awanen ti disiotso pisos ken binting nga ipilam ‘ton bigat,Dawatem iti bulan a mangitinnag iti kumpay ken badang, ‘imbagLa a pakiginnubat kadagiti rabii a nasken ti pannakitinnagbatDayta saanen a makaanus a sikaw, garadugod, kiraos ‘ta detenidoA boksit, wenno dayta saanen a mapedped pay a bumisbisaleg a nakem:Timmangken a bisin, malinlinay a gemgem ti maap-apuy a dangadang.

ii. baribari kontra siba ken tungro iti nakaparsuaan ti bagasBitinam iti pukpuket dagiti tawa ken ruangan, anib iti kumaw ti ammay.Layawentay’ ti lungon ti ipumpontay’ a tig-ab ket agwarsika iti nagangranTi bulong-bayabas, ipekpekkelmo iti teltel, takiag, lulonan ti anem-emTi banios, sumra kontra an-annong ti kurimaong ti bagas. Intay’ sindianDagiti atong, puorantay’ dagiti nabatbati a rigis ti anglem, intay’ payubyobenDagiti naisigpit iti taleb a rungrong ti pinadis, pagbugaw kadagiti umaradasPay laeng nga ordenado a bambanig iti garong, agamang, sarusar.

Intay’ agpulseras iti napagango a dalaw ken bugayyong, agiluttay’ iti pauliA naglanat’ niog a nasinglag iti Viernes Santo, kontra subisubi, ballaibi, til-iKen turtog iti dila, karabukob ken bagbagis, dillaw ken katay ken puyot

SALUDAMAG

Sangailien ti GUMIL Metro Manila ti Maika-47 a Nailian a Kombension ti GUMIL Filipinas, ti gunglo dagiti mannurat iti Filipinas ken ballasiw-taaw, a maangay inton Abril 17-19, 2015.

Daytoy ti napagnunumuan dagiti opisial ken kameng ti hunta direktiba ti GF iti naangay a board meeting daytoy itay Nobiembre 23, 2014 iti San Nicolas, Pangasinan, a sinangaili ni GUMIL Pangasinan President Fernando B. Sanchez.

Kombension ti GUMIL Filipinas,sangailien ti GMM

Maiwayat ti Tungtongan 3 inton Enero 9, ala una agingga iti alas kuatro iti malem iti panangsangaili da (Ret.) Bannawag Editor Dionisio S. Bulong ken GF ken GMM Treasurer Eden Cachola-Bulong iti pagtaengan dagitoy iti 14 Ayungin St., Cadaing Village, Talipapa, Novaliches, Quezon City.

Pannakaitultuloy daytoy ti lecture-workshop a programa ti GUMIL Metro Manila tapno malaksid a maasa pay ti pluma dagiti Gumiliano iti Kamanilaan, matenneb pay ti kabaelanda iti panangiwanwan kadagiti padada a mannurat iti tay-ak ti literatura ken lengguahe.

Kasta met a maangay iti nasao a petsa ken disso ti panagplano ti GMM Secretariat para iti Maika-48 a Nailian a Kombension ti GUMIL Filipinas.

Maplano ti kombension ti GF

Tungtongan 3: Enero 10

Saluyot • 17

Ti kartel dagiti manggagamot nga autorisado nga agitaep, agarasaw ken agisaangIti nailian a pamedped. Ap-apantay’ iti bulong-atis ken bangbangsit dagiti baki,Labba, kuribot, tiklis, kostal, pungkian, sako, langgosti, di la ket ta agbalay lattaDagiti lisensiado nga ulmog ken bukbok ti irik nga armado ti sindikatoA tungro, arrabas ken kutalo, paisano ti nakaparsuaan a siba ti ili.

Wen, idayodayotay’ met ti kontra-kabbibaw, kontra-palteg, kontra-am-amling,Ket intay’ ideklara ken ipakat ti kontra-atang, kontra-paniang, kontra-talado.Ay, ditay’ man ruruamen iti tako dagiti diosdios ken paan-anito, sayang laengTi intay’ niogan a diket, lingtaen nga itlog, ibitin a lapi, ituyag a basi, karurayanKen leletsonen a mapadara wenno dinubla ken mamaen a maidasar. Para kadatayoLa daytan, atang iti bukod nga anus ken tured ti kontra-ayab, kontra-tanamitim,Kontra-sao, kontra-oracion. Ay, ‘maykayon, ditayon agwarsi iti napateg a bagasKontra kadagiti nailian nga aggigian ken sangkapagpagna iti gambang a palasio.

Bay-am ‘ta kakaisuna nga ar-arak ti pagbagasan, ketdi asin ti intay’ itan iwarsi,Agwarsitay’ iti asin, intay’ mermeran ti mumukatan dagiti akakan ken boksitanNga enkargado ti kiskisan, warsiantay’ iti asin ti pagrupaan dagiti gabineteTi kanen, dagiti sekretario ti kaan, ipariknatay’ met ti apges ti nakana a bisaleg.Ay, ipariknatay’ met ti nakaparsuaan ti saem kontra nakaparsuaan ti rurumen!

Ngem kasanon, kunam, no uray asin a pagideppelan iti sangkapekkelNga innapuy ket tedteddan ti nakidkidan a garapon? Kasanon no uray la asinA pagpalukmeg la koma’t pingping ‘ta paragpaganen nga ubingKet piritpiritemon nga an-anayen nga iwarakiwak iti nalab-ay a dinengdeng?

Darat, warsiantay’ ngarud ida iti darat, kabsat, ‘tay napino a darat, limogamIti naderder a silit’ sairo. Warsiantay’ iti darat ti mulagatda a limmuskabengIti ilegal a taba. Mermerantay’ ida a kas pannakamermer dagiti rehistradoA di-makitkita. Mermerantay’ idat’ darat, kabsat, tapno makitada ti saemKet maramananda ti apgad ti ling-et ken daratayo a makigubgubalIti bingkol ken bininting adda laeng bagas a maapuy iti bigat ken malem.

Tapok, kabsat, uray pay tapok, rumakemka ngarud iti namaga a tapokKet isut’ intay iwarsi, iwaris, warsiantay’ ida iti kimraang a tapok ti kimriitA kinelleng. Mermerantay’ ida iti tapok ket ipaskadtay’ met ti butengIti matada a kirem a kirem. Intay’ ida asinan, daratan, patapokenTapno maibagasanda ti kababagas ti sao iti pagbagasan ti tao.

Ay, ‘maykayon, ‘maykayon dakay’ a kakadua, kapuli iti pitak!‘Maykayon, dakay’ nga aglulusiaw, mataltalimudaw, ul-ulilaTi desaparecido a puni. Intay’ anguyoban iti pasged ti nakusepA beggang iti kadkad nga intay’ gabgaburan iti dapo. Puyotantay’A puyotan agingga a rumrumsiken a gil-ayab. Paapuyentay’ pay, latta,Ti pisangpisang a dalikan, ti littik a tayab, ket dinton marba ti kasuoranIti man rupa, pispis, boksit, paragpag, gurong wenno takiag a maag-agawan.

Ay, wen, ‘maykayon, suyatantay’ no nasken iti dara ti darudar!Ngem, ‘maykayon, ‘maykayon, apuyentay’ ti inapuy iti ileleggak ti kabus.Pagsasanguantay’ latta dayta sangkaapuyan nga ayat ken pakinakem.Ay, mangrabiitay’ iti nakaparsuaan ti isem kontra nakaparsuaan ti saem!

SALUONLINEBisitaen ti saluyot-

online.blogspot.com, ti opisial a disso ti Saluyot iti Internet. Wen, a, addan iti Internet ti Saluyot. Apay, kapuy?

18 • Saluyot

Ta nasken a maipablaakdagiti naisangsangayan a balikas.

1st SANIATA PRIZEPanggep ti Saniata Prize ti agbalin a paratignay

kadagiti mannaniw nga Ilokano iti panangpartuatda kadagiti baro nga ingas kabayatan met ti panagbigbigda kadagiti kannawidan a porma ti Daniw Ilokano.

Marugian iti 2015, agbalin a tinawen daytoy a pasalip. Maipaayan iti pammadayaw a Hall of Fame ti makayalat iti tallo nga Umuna a Gunggona.

Dagiti Pagalagadan:1. Maysa a daniw laeng ti idatag. Saan a makedngan

ti tema, porma wenno kaatiddog ti isalip a daniw.2. Masapul nga orihinal, di pay naipablaak,

ken nakasurat iti lengguahe nga Ilokano wenno saan a naipatarus manipud iti sabali a lengguahe ti isalip a daniw. No matakuatan a nabalusingsing daytoy a pagannurotan, maibabawi ti gunggona ket maparitanto metten a makisalip ti autor iti ania man a pasalip ti Saniata Prize.

3. Deadline ti panangidatag: Pebrero 27, 2015. Ye-

mail ti pakisalip iti asseng.tabag@gmail.com iti subject a “1st Saniata Prize”

4. Masapul nga agusar iti nagan iti pluma (pen name) ti mannaniw. Iraman ketdi iti e-mail ti kompleto a nagan, numero iti selpon, ken adres ti pagtaengan wenno opisina.

5. Dagiti premio: 1st Prize: Php2,000.00 ken tallo a libro nga Ilokano; 2nd Prize: Php 1,200 ken dua a libro nga Ilokano; 3rd Prize: Php1,000.00 ken maysa a libro nga Ilokano.

6. Mapadayawan dagiti mangabak inton Abril 17, 2015 bayat ti kombension ti GUMIL Filipinas.

7. Makipagtagikua ti Saniata Prize kadagiti mangabak a daniw ket awan sungsungbatanna kadagiti mannaniw no bilang usarenna dagitoy iti ania man a wagas kas iti pannakaipabuya, pannakaipablaak iti magasin wenno libro, ken pannaipaskil iti social media. Agtalinaed ketdi ti copyright iti autor wenno mannaniw.

20 • Saluyot

Adda payen padi a mangikarkararag iti pannakaispalko. Ken

addada kaduana a babbai a nakapuraw nga agkankanta.

Naatakeak kano gayam idiay baniomi. Awan kanon ti

puotko idi makitanak ni baket a naikulunikon iti lat-ongan.

Nakalitlitemak kano payen idi itaraynak idiay ospital. Siak

ngatan ti kagagasatan a mammartek ta nalasatko daydi a

didigra iti biagko.

Kalpasan daydi, napampanunotko ti kinadungngo ni

baketko kaniak. Ngem sabagay, nupay mammartekak,

diak nagbabartekan ni baket. Diak pulos kinabkabil.

Intedko amin a respeto kenkuana agraman dagiti dua nga

annakmi. No diak dinungdungngo wenno impasagepsep

ti panagayatko iti pamiliak, amangan no saandak nga

inyospital idi naatakeak! Hu, intuloymi ngata ket koman

ken ni Lakay Pedro ti naginninuman.

Gapu kadagitoy a pagteng, napanunotko ti nagretiro

iti serbisio (early retirement). Sagrapek metten, a, ti ganas

ti agbiag ta napigsaak pay. Nayat met ni baket. Ket kas

premiok, impromotnak kas Floor Manager idiay balay.

Gapu ta nasapa a sumsumrek ni baket ken dagiti

annakko iti agtrabahoda, alas kuatro pay laeng iti

parbangon, agisagsaganaakon iti pamigat ken balonda.

Inton makapanawda, isamirakton ti agdalus, sa kalpasanna,

aglabaak. Aldawton no makaiwakasak. Pagpiaanna,

saanakon nga agluto iti pangngaldaw ta dagiti met

la tarakenmi nga aso ken pusa ti kaduak a mangan.

Ipapudotko lattan ti kanek. Pagpalpalpaak, bumasaak met

bassit iti Bannawag. Ngem no mumalemen, iruarkon ti

bisikletak ta innak makitienda iti pangmalemmi.

Pasaray mapanko sukonen ni baket idiay trabahona ta

siak ti mangbitbit kadagiti gargaretna. Sa inton addakamin

iti balay, isaganak ti meriendami. Aglutoakto manen iti

pangrabii, aginnaw, agidalimanek kadagiti wara…

Ag-General Cleaning-ak iti bigat ti Sabado. Agplansaak

iti malem. Mapankami makimisa ken baket iti bigat ti

Domingo. Aglutoak iti pinapaitan a pangaldawmi ta kaay-

ayo ni baket nga arub-oben.

Kastoy gayam ti obra ti Floor Manager. Taltalloda nga

iserbiak ngem ad-adu nga amang ti obrak ngem idi addaak

iti serbisio a ti sangapagilian ti pagserserbiak. Ngem adda

napaneknekak: naragsakak a mapagserbiak ti pamiliak.

Uray awan masao a superior-ko ta ditoy balay ket open

rank, nagtalinaed ti disiplinak. Kasla simmingpetak sa pay

ketdi ta malagipko ket diak met gayam agbarbarteken! Ken

no makitkitak ni baketko kasla kanayon a kumalkalay-atak

idiay langit!

( Sipol ti panid 10 )SALUANUNSIONo kamengka iti GUMIL Metro Manika ket

dika makasurat, makatulongka latta iti Saluyot. Aganunsioka laengen, Kagumilan. Wen, a, tapno adda paggatang dagiti editor iti bond paper ken pagpaseroks iti Saluyot. Maysa a panid: Php500.00; kagudua ti panid: Php300.00; apagkapat ti panid: P200.00.

Siempre, agawatkami met latta iti anunsio manipud kadagiti saan a kameng ti GUMIL Metro Manila.

Tenkio, Apo!

no makitkitak ni baketko kasla kanayon a kumalkalay-atak

idiay langit!

Ng – Nganga: Aramiden no awan mapanunot nga isurat, piman.

O – Ortograpia: Puon ti parikut iti nagbaetan dagiti mannurat nga Ilokano ken dagiti sumagmamano a napnuan regget a mangpasantak (kano) iti pagsasao nga Ilokano.

P – Palusot: Sungbat ti editor wenno managing editor no ibaga ti mannurat nga agsakit isu a saan a nakapagsubmitir iti sinuratna sakbay ti deadline.

Q – Question mark: Marka nga ipan ti editor no saan pay a nakadisidir no ania ti yetnagna a sentensia iti manuskrito.

R – Rupanget: Itsura ti editor no medio saanna a magustuan ti basbasaenna a daniw wenno sarita.

S – Sal-it!: Ibassawang ti editor no maminsangapulon nga impatulod ti mannurat ti daniw wenno sarita a talaga a dina a magustuan.

T – Tanabutob: Reaksion ti medio adda sakit nakemna a mannurat kalpasan nga inungtan ti editorna.

U – Ukis-ti-mani!: Kayat nga isungbat ti mannurat iti editorna no nasakit unay ti nakemna iti pannakaungetna. Kasta met laeng ti kuna ti naminsangapulon a nangipatulod iti sarita wenno daniwna ngem di met laengen maawatan ti editorna.

V – Vulcanizing shop: Termino a pangliklik kadagiti medio naangin a mannurat tapno saan unay a dumakkel ti uloda.

W – Wais: Agdadamo a mannurat a nalaing a mangbulboltit iti editorna.

X – Xtraket, Extra a raket: Nayon a pagsapulan malaksid iti regular a trabaho ken regular a raket. Mabalin met nga “extra a baket,” pangtedan iti ganaren iti extra a raket.

Y – Yelo: Kapartner ti arak nga mangkadkadua ken ni mannurat no awan ganasna nga agsurat. Mabalin met nga yepyep, maysa pay a rason no apay a saan a makapudno iti deadline-na ni mannurat.

Z – ZombIlokano: Awag iti mannurat nga Ilokano a mano nga aldaw a saan a nakaturog gapu iti panagkamat iti deadline.mano nga aldaw a saan a nakaturog gapu iti panagkamat iti deadline.

( Sipol ti panid 10 )

Naragsak a Maika-48 nga Anibersario,

GUMIL Metro Manila!Natalinaay a Paskua

kadagiti pada a mannurat!

Para iti order iti Filipinas, ag-text iti 0921 602 1938, kadagiti adda iti abrod, ag-e-mail iti junbum@aol.com

Impablaak ti Pablaakan ti GUMIL Metro Manila. Para iti order, ag-text iti 0905 212 0273.