4422 SSaaððllýýkk && yyaaþþaamm

> Op. Dr. Meltem Eðilmez Candangil> Kadýn Hastalýklarý ve Doðum Uzmaný

Menopoz adetlerin kesilmesi olarak tanýmlanýr.Ortalama menopoz yaþý Türkiye için tam olarakbilinmemektedir. Adetlerin ilk baþlama yaþýylamenopoz yaþý arasýnda bir iliþki bulunmaz.Yüksek yerlerde yaþayan ve sigara içen kadýn-

larda menopoz daha erken yaþlarda baþlamaktadýr. Adet kana-malarýnýn aralarý menopozdan 2 ile 8 yýl öncesinden uzamayabaþlayabilir. Yani adetlerin seyrekleþmesi hemen menopoza girile-ceðinin bir göstergesi deðildir.

MENOPOZDAKALSÝYUMDESTEÐÝ ÞART

SAÐLIK / YAÞAM

Her kadýn belli bir yaþa geldiðinde, yumurtalýklarýnýn daha az kadýnlýk hormonu

üretmeye baþladýðý menopoz döneminiyaþar. Geliþen týp ve teknoloji bu döneminkadýnlar tarafýndan daha rahat kabul edilirve atlatýlabilir hale gelmesini saðlayacakyöntemler geliþtirmiþtir. Tabii bu ancakdüzenli doktor kontrolü ve tedavisiyle

mümkün olabilir. Doðal olarak azalmayabaþlayan hormonlarý kýsmen yerine koymayýhedefleyen hormon replasman tedavisi, budönemde olabilecek riskleri en aza indire-

bilmekte, yaþam kalitesini artýrmaktadýr.

4433 SSaaððllýýkk && yyaaþþaamm

MMeennooppoozzddaa bbeesslleennmmeeÖzellikle menopoz döneminin sonundaki kiþilerde sýkçagörülen osteoporozu (kemik yapýsýnýn bozulmasý) hafifgeçirmek için bu dönemde tüketilen besinlere ve fizikselaktivitelere dikkat edilmesi gerekir.Kemik yapýsýnda bulunan bazý besin öðelerinin uzun vad-ede yetersiz alýnmalarý veya emilim bozukluklarý sorununbesinsel kýsmýný oluþturur. Yüksek lifli diyetler, aþýrý alkol,sigara ve kafein tüketimi, hatalý beslenme ve kalsiyumeksikliði osteoporoz için zemin oluþturur. Bu dönemdeidrar yoluyla kalsiyum atýlýmý fazla olduðundan diyet uygu-lanarak kalsiyum alýnmasý gerekir. Kalsiyum açýsýndan eniyi kaynak peynir, yoðurt gibi süt ürünleriyken; yeþil

yapraklý sebzeler, kurubaklagiller, kurutulmuþ meyveler,susam, fýndýk, pekmez de kalsiyum bakýmýndan zenginbesinler arasýnda yer alýr. Menopozla ilgili yanlýþ bilinenler-Östrojen tedavisi kalp hastalýklarýna neden olur: Aksine,kalp hastalýklarýný ve kemik erimesini önler.-Östrojen tedavisi rahim kanserine neden olur: Tedaviyeuygun dozda progesteron eklendiðinde rahim kanserindebir artýþa kesinlikle yol açmaz.-Menopoz döneminde cinsel hayat biter: Bu tamamenhastanýn cinsel aktivitesiyle ilgilidir. Normal cinsel yaþamý-na devam eden hastalar menopozu daha rahat geçirmek-tedirler.

4444 SSaaððllýýkk && yyaaþþaamm

MMeennooppoozzddaa ggöörrüülleenn bbeelliirrttiilleerrAdet düzeninin bozulmasý: Menopoza yaklaþýldýðýndayumurtlama daha seyrek olmaya baþlar. Bu nedenle adetkanamasýnýn miktarý azalýr ve gebe kalma olasýlýðý azalýr.Ancak bazen adet kanamasýnýn miktarýnda tam tersine birartma görülebilir.VVaazzoommoottoorr bboozzuukklluukkllaarr:: Bunlar ateþ basmasý, terleme,çarpýntý, yüzde ve boyunda kýzarýklýklar gibi belirtileri içerir.Bu belirtiler hastalarýn yüzde 50'sinde görülür; ancak dahasonra görülme oraný gittikçe azalarak menopozdan 4 yýlsonra hastalarýn ancak yüzde 20'sinde rastlanýr.PPssiikkoolloojjiikk bboozzuukklluukkllaarr:: Menopoz döneminde sýkýntý, gerginlikve depresyon gibi psikolojik bozukluklarda artma görülür.Ayrýca östrojen eksikliðine baðlý olarak uyku kalitesi debozulur. Östrojen hormonu uyku kalitesini artýrýp uykuyadalma süresini azaltýr. Vajina ve idrar yollarýný örten tabakalardaki incelmeye baðlýolarak cinsel iliþki sýrasýnda aðrý, kaþýntý ve idrar yapmadazorluk gibi yakýnmalar görülebilir. Ayrýca ciltte kollajendokusunun azalmasý sonucu incelme oluþur. Vajina ve idraryollarýndaki bu belirtiler östrojen tedavisine çok iyi yanýt verirve tedavinin birinci ayýnda önemli oranda düzelme görülür.Ancak tam iyileþme 6 ile 12 ay sonra saðlanýr.Kemiklerde erime (Osteoporoz): Osteoporoz kemik dokusu-nun mikroskopik yapýsýndaki bozukluklar sonucunda kýrýk-lara eðilimin artmasýyla karakterize bir durumdur. Vücutta

kemik dokusu "kortikal kemik" ve "trabeküler kemik" olarakikiye ayrýlmaktadýr. Trabeküler kemik sýrt ve bel kemiðinioluþturan dokudur. Kemik kaybý aslýnda 20 yaþýndan sonrabaþlamakla birlikte menopoz dönemine kadar görülen kayýpönemsizdir. Menopozdan sonra trabeküler kemikte yýldayüzde 5 ve vücudun total kemik kitlesinde ise yýlda yüzde 1-1.5 oranýnda bir kayýp görülür. Menopozdan 20 yýl sonratrabeküler kemik kitlesinde yüzde 50 ve kortikal kemiklerdeyüzde 30 kayýp olur. Bunun sonucunda boyda kýsalma vekýrýklara eðilimde artma görülür. Kemik kaybýnýn önlenmesinde yaþam þeklinin önemi vardýr.Menopoz dönemindeki kadýnlara günde 2-2.5 km. yürüyüþönerilmekte ve bunun tedavinin etkinliðini artýrdýðýdüþünülmektedir. Ayrýca alkol ve sigara kullanýmýndankaçýnýlmasý gerekir. Özellikle sigara kullanýmý kemik kaybýnýartýrmaktadýr.CCiinnsseelllliikk:: Menopozda vajinada kayganlýðý saðlayan sývýdabir azalma olur ve vajina dokusundaki incelmeye baðlýolarak esneklik azalýr. Bunlarýn sonucunda cinsel iliþkisýrasýnda aþýrý kuruluk, vajinada daralma, yanma, tahriþ veiliþki sonrasý damlama þeklinde kanama görülebilir. Ancakbu belirtiler hastanýn cinsel aktivitesi ile de ilgilidir. Normalcinsel yaþamýna devam eden hastalarda bu belirtiler dahaaz görülürken, iliþki sýklýðý azalan hastalarda bu bozukluk-larda daha hýzlý bir ilerleme görülmektedir.

TTeeddaavviiMenopozun tek bir "tedavi"si yoktur. Aslýnda yapýlmayaçalýþýlan bu hormonal deðiþimin vücutta çeþitli sistem-lerde yaptýðý istenmeyen deðiþiklikleri önleyerek hayatkalitesini yüksek tutmaktýr.Menopoz tedavisinin asýl ilacý östrojen olmakla beraberdeðiþik nedenlerle östrojen alamayanlarda sadece prog-esteron ya da kemik yoðunluðunu artýrmaya bir miktarda olsa faydasý olan sprey veya haplar kullanýlabilir.Menopozdaki bütün kadýnlara özellikle kemik yoðun-luðunu korumak için bol miktarda süt ve süt ürünleritüketerek kalsiyum alýmýný artýrmalarý ve düzenli olarakegzersiz yapmalarý önerilmektedir.

4455 SSaaððllýýkk && yyaaþþaamm