1

2

Sa pakikipag-ugnayan sa may katha Mai Văn Phấn:http://maivanphan.commaivanphan@gmail.com

3

Kabanata I : PANANAW

Naantig ko ang iyong mundo, habang ako ay nagpapatuloy sa aking buhay. Huwag mo naman akong husgahan ng ganon-ganon lamang, na ako’y walang respeto at walang muwang. May mga kaluluwa sa inyo na hindi maka-akyat, o naghahanap pa ng daan para makaparoon. O dili kaya ay naririyan pa kayong lahat? Napapabuntunghininga ako ng malalim. Umaagos ang dugo mula sa gilid ng aking mga bibig pumapatak sa lupa.

*

Lumaki akong naguguluhan sa kung ano ang tama at mali, nakakagulantang at nakalilito. Naghahanap ng landas at nalilito sa modernong pagsasaka, kaululan at paghahangad, pagiging bukas palad at pagkamaawain, kapritso at kalung-kutan, kadiliman at kaamuan, sibilisasyon at pagiging paurong,…(PLSremove this panahong nagdaan) Isang umaga, nakakita ako ng isdang lumalangoy ng pasalungat sa agos, at isang bituing ayaw ipikit ang kanyang mga mata habang naghihintay ng pagbubukang liwayway. Kinakabahan akong pumasok sa aking silid-paaralan, naupo sa tabi ng aking kaklase na karamihan sa kanila ay sumak-abilang buhay na. Nakinig kami sa walang kabuhay-buhay na pagtuturo ng am-ing guro. Gamit ang daliri sumenyas siya na ilipat ang pahina ng aming kuwad-erno. Saglit niya kaming tinitigan isa-isa, saka lumapit sa akin at tila pautos na sinabi, na kung nauunawaan ko ang leksiyon dapat ay alam kong pigilan ang aking mga emosyon.

*

Nagpakita ang guro ng iba’t-ibang modelo- digmaan, mga yugto ng panda-rayuhan ,malinis na pagbabago… Ang mga kalansay ay inayos sa kabundu-kan, ginawang mga daan at ginawang panandaliang silungan; ang ilan ay gi-nawang haligi ng kastilyo upang harangan ang mga panang may lason mula sa mga dayuhang mananakop. Ilog ng dugo at luha ay magkasabay na ginamit sa kandila. Nagsindi ng posporo ang guro, at mabilis na kinain ng apoy ang mga modelong yari sa kandila. Sa unang pagkakataon, naging saksi kami sa mga kaluluwa at ideya na may pagkakaparehas ng amoy sunog, kapwa nagpapala-bas ng maiitim na usok. Marubdob kong hiniling sa sandaling yaon, na sana ay magkaroon pa ako ng walang hangganang limitasyon , maluwang na lupain na may katatagan at kapayapaan . Tangan ko ang kakarampot na makapal na itim na usok,lumabas ako ng silid -aralan.

*

4

Dahan-dahan kong tinanggal ang libag ng mga itim na agiw na bumabalot sa daraanan at tinatakpan ang mga gilid ng damuhan, tulay at mga panandang kilometro. Kinaskas ko ang mantsa ng natitirang itim na mantsa ng gastadong langis na nanigas na sa tubig, ibinalik ko ang panandang tela na nakapaikot na sa aking braso, itim na pananda, at itim na saranggolang nakadikit nalang ha-los sa langit. Nakasalubong ko ang isang bata at binulungan ko s’ya sa tinig na tila nananalangin. Hayaan mong tanggalin ko itong nakadikit at nangingitim ng mantsa ng iyong damit. Hayaan mong burahin ko ang maiitim na mantsa sa iyong noo. Matalim akong tiningnan ng bata tila ang nakikita niya ay isang mabangis na hayop saka tahimik na lumakad papalayo. Palihim ko siyang sinun-dan, nagkunwaring hindi pa kami nagkita, saka marahang tinanggal ang maii-tim na uling na nanikit sa kanyang katawan at pagod ng mga mata. Patuloy kong nililinis sa aking isipan ang nanlilimahid niyang katawan hanggang sa ito ay maging busilak at hindi ko na makita pa sa aking guni-guni.

*Tuwing umaga, nagigising ako sa tila mga sapot na balita , pakiramdam ko ako ay nabalahaw sa isang masalimuot na sapot ng higanteng gagamba. May mga araw na basa ako ng basa ng mga balita at nalilimutan ko na ang kumain ng aga-han. Sa wari ko ang kalupaan ay napapatalon tulad ng nahintakutang kabayo. Kapag ang alikabok ng lupa ay umalimbukay at binalot ang kalupaan, hindi mo na makilala pa kung saan ang pinagpapastulan at alin ang daan. Ako ba ay gising o nananaginip lamang at nasan kaya ako? Hindi ako naniniwala na ang aking bayan ay puno lamang ng mga bato, bulubundukin, hardin, bukirin, baybayin o mga kanal. O mga walang buhay na bagay tulad ng –asin at sawsawan, mga uling at abo, o mga dahon ng dayami. Tinatanong ko din ang aking sarili gaano kadami kaya ang pangil sa lupang ito. Kung ang lupa ay walang tumatapak na mga paa , maaring kaladkarin ito ng mga hangal sa kung saan -saan. Bagamat, wala paring kabuluhan ang mga hangal, nagsisigaw lang sila at dinurumhan ang kalupaan.

*

May tatlong lalaking tahimik na nagkakape sa kapehan, nakatitig sa isang in-aamag ng butas sa dingding. Biglang may bubuyog na lumabas sa butas at lumipad papalayo. Ang unang lalaki ay isang preso na nagtangkang tumakas at maraming beses na nabigo. Ang pangalawang lalaki naman ay nagpalit ng kanyang kapalaran pagkatapos niyang dayain ang kanyang eksaminasyon. Ang pangatlong lalaki ay nagpagaling ng kanyang mga sugat pagkatapos niya ma-pag-isip-isip ang buong katotohanan. Nagpatuloy sila sa paghigop ng mainit na tsaa, malalim ang iniisip ng bawat isa. Bawat isa sa kanila ay pinapangarap kung papaano sila makakalusot sa butas na nilabasan ng bubuyog.

5

*

Kapirasong hilaw na karne ang tinapyas sa kanyang balat at hinugasang mabu-ti. Maingat na hiniwa ng tagapagluto ng pa-kudrado, subalit ang iba ay wala pa rin sa hugis. Bawat piraso ay ibinabad sa mga rekado na may tuyong sibuyas, bawang, paminta, asukal, sili, bagoong at matamis. Ang karneng madulas -du-las pa ay magkakasabay na isinalang sa bumabagang uling. Samantalang su-masagitsit at lumiliit ang karne sa baga ay magkakasama nilang ibinahagi ang kanilang mga pangarap kung paanong mabubuhay sila muli sa ibang katawan, subalit bago iyon, kinailangan nilang mamilipit sa ihawan at hayaang matunaw ang kanilang mga taba, habang naghihintay na sila ay bumaho at mangawalang tulad ng mga uwak.

*

Ang mga kaluluwa ay pinangalanang mga bagay. Ito ang mga kaluluwa ng sa-bon, basurahan, mga tampon, mga kagamitan sa opisina, kaldero at mga paso, tuwalya, plato at mga platito, pagkain na pulutan sa alak. Sinakop ng mga kalu-luwa ang mga palatandaan sa lupa…yan ang kaluluwa ng pinanganganakan sa hospital. Ito ang Kaluluwa ng Kumunal na Silid-Tanggapan (Communal Admin-istrative Office). Kaluluwa ng paaralan. Kaluluwa ng Museo. Kaluluwa ng Kata-rungan. Kaluluwa ng Zoo. Kaluluwa ng mga pampublikong opisina. Kaluluwa ng magkakasamang pribado at pampublikong tanggapan. Kaluluwa ng mga pan-uluyan. Kaluluwa ng mga samahan ng tagapag-alaga ng mga bubuyog. Kalulu-wa ng mga nagpapalahi sa bukirin. Kaluluwa ng kampo ng mga sundalo… Kahit saan ako pumunta, pinahihinto ako ng mga armadong tauhan, hinahanapan ako ng mga papeles. Kinapa ko ang aking bulsa, at pilit na hinahanap ang aking lumang lisensya sa pagmamaneho. Pinagbawalan akong pumasok sa loob ng isang nakasaradong pinto. Hindi ako maaring makapasok.Pinagbawalang mag-salita. Naubos ang aking pasensya. Para akong lumulutang at tila malayang nahuhulog at walang sasalo sa akin…Masyadong nakakasira ng loob, kaya gu-mising ako. Umuulan na sa labas, pumapasok ang malamig na hangin sa may bukas na bintana. Muli akong humiga at naghintay ng panibagong darating na panaginip.

6

Kabanata II: MATINGKAD NA PAGKAPULA

Ginising ng malamlam na liwanag ng lampara sa gabi ang isang ilog ng dugo. Naghalo-halong mga dugo at dumaloy nangamoy malansa. Isang pagkahum-aling sa pula.

*

Tila- merong nagtali ng lubid sa palibot ng aking leeg at kinaladkad ako sa may masikip na pasilyo tungo sa malamlam at mamasa-masang sulok. Napatingala ako at naramdaman kong may bumara sa aking lalamunan. Maya’t-maya ang katawan ko ay tumatama sa pako o matalim na bubog ng salamin sa sahig. Na-hiwa ang aking balat, nagdurugo sa nakakapasong sakit. Naging madulas ang aking katawan sa dumadaloy na dugo, at napadausdos ako gaya ng palos sa putikan. Napaungol ako sa bunton ng mga kuto at duguang mga hayop. Mabilis na tinanggal ang lubid sa aking leeg upang gamitin naman sa iba pang kasunod ko. Nakita ko ang pagpapalit ng mga bantay sa unahan, pigil hininga, nakadapa ako, hindi gumagalaw, nagkunwaring ako ay patay na.

*

Sa pagpapalit ng bantay, hindi ko nakita ang naunang kapalitan na may iniabot dito sa kapalitan niya ngayon. Ang bagong sundalo ay pasimpleng nakatindig lamang sa kanyang puwesto.Maaring ito ay isang butas, isang pagkakataon, maliit na pagkakamali, nagkulang sa responsibilidad. Malamang nagkamali sila ng pagpapatupad o marahil kinasayanan na ng mga bantay ang kanilang gawain , dahil sa matagal na panahon walang malaking pagkakamaling nagaganap sa bantayan, walang nadudulas o napapalampas na nagiging dahilan ng pagka-karoon ng seryosong usapin. Dahan-dahan akong gumapang sa walang kama-lay-malay na bantay at hinataw ko ng malakas ang likod ng kanyang ulo. Itinali ko siya sa bintana ng bantayan. Hinubad ko ang kanyang uniporme,pinakawalan ko ang mga humihinga pang mga hayop, umaasang mabubuhay pa sila. Mabilis akong tumakas.

*

Nahintakutan ako sa aking pagkabangungot kung saan ang mga pananim ay nagkulay dilaw at nangalanta, wala ng sigla tulad ng maysakit na anemia. Ang mga natuyong dahon ay ipinaalala sa ‘kin ang mga kapanahunan ng ma-lawakang pagkaubos ng dugo, kapanahunan ng pagiging mura ng halaga ng dugo, kapanahunan na pinagsasamatalahan ang pangangailangan sa dugo. Isang kaluluwang nakilala kung ano ang kasarian niya ang tumalon sa mada-hong tangkay at inaming dati itong patak ng dugo. Isang di-kalayuang puno at taga-pitas ng bulaklak ang mga ulo’y napapailing at huminto na sa pakikipagta-lo sa mga nalulungkot na kaluluwa. Yaong patak na dugo pala ay kaparehas ng

7

hugis ng patak ng hamog may dalang liwanag mula sa liwanag ng bituin sa gabi, sariwang hamog sa kinaumagahan, gumuhit na sabaw ng kahel ay dumadaloy sa baba ng sanggol. Ito ay isang patak ng luha na nanuyo na sa sulok ng mata na punong-puno ng pag-asa at umaasam.

*

Nabubo ang mga dugo sa malawak na bakuran ng mga kabahayan sa nayon pagkatapos ng sesyon ng pampublikong pagtanggi sa panahon ng reforma sa lupa. May isang babaeng kinasuhan ang kanyang biyenang lalaki na pinilit at ginawa siyang alipin nito sa pakikipagtalik, ngayon ay patay na at kapwa sila nakalibing sa iisang sementeryo. Ang kaluluwa niyang hindi matahimik ay ku-makatok sa kabaong ng kanyang biyenang lalaki, humihingi ito ng paumanhin tuwing sumasapit ang gabi. Bumabalik ang kaluluwa ng lalaki sa mga buhay sa panaginip, sinasabihan niya sila na mamili ng pinaka-masiglang araw bago mat-apos ang tagsibol upang doo’y minsan pang isalaysay ang kanyang buhay. At pagkatapos ay huwag ng muli pang babangitin.

*

Ang napapanaginipan na mga dugo at nangangalingasaw na masansang na amoy ay nagmumula sa mga selda na ginagamit sa mga makabayang sundalo, silang mga tapat hanggang kamatayan. Labis ang kanilang paniniwala sa mga paniniwalang kanilang pinili, at nangangarap sila ng pinaka-mainam para sa mga mamamayan at sa bayan. Tumestigo sila laban sa mga nagtaksil sa panini-wala at samahan na sinadyang mantsahan ang totoong layunin at tahakin ng mga dugong dumaloy. Sa aking panaginip, nakita ko ang mga kandado ng mga pintuan ng mga solong selda na nabuksan. Ang masansang na amoy ay naroon pa rin ngunit ang mga makabayang sundalo ay matagal ng wala roon.

*

Sumagitsit ang mga dugo. Namuo , dugo sa dugo, sa bawat labanan. Ang kagu-batang naliligo sa dugo ay napuno ng mga naaagnas na mga katawan ng tao. Nakita ng mga ilog, kabatuhan na nakulapulan ng mga dugo pati ang mga sapa, lawa ang mga namamaga, nakalutang na mga katawan. Nabubo ang mga dugo meron o walang nakamasid. Doon nagtapos ang kanilang kapalaran at natapos na magpakailanman. Bumukal ang dugo, at halos dumudugo ang loob ng kanil-ang katawan. Mabilis na namuo ang mga dugo, at hindi na mabuo. Nahugasan na ang mga dugong dumanak, binura lahat ng palatandaan, dumadaloy ang mga dugo sa maitim na awang ng lupa at sumama sa mga dumi ng mga kanal. Kumakampay at tumatawag ang mga dugo sa isa’t -isa, kahit hindi sila nagpa-pangita.

*

8

Sa gabing ito, ang lahat ay mahimbing na natutulog, habang ang duguang ilog ay patuloy sa pag-agos. Nangakanganga ang mga tao habang natutulog, mga paa at kamay ay pawang nangakahulilip, tila mga natutulog na mga bulaklak na ang mga talutot ay nakasara, natutulog na animo’y mga bulok na prutas, natutulog na tila ibong ibis ang posisyon, nakapamalungkot, animo patay na, natutulog na ang mga ulo ay nakatungo,merong natutulog na nakatayo, may nangaka-upo, natutulog habang nagtatrabaho, may natutulog na nakasubo ang pagkain sa kanilang bibig, may natutulog na nakayakap sa kanilang mga dibdib ang mga kamay, merong mga nangakahimbing na inunan ang kanilang mga braso, may natutulog na nakapatong ang mga braso at mga binti sa kanil-ang katabi, may nakadapa, natutulog na nakatagilid sa kanyang kanang tagili-ran meron sa kaliwang tagiliran, natutulog na tumutulo ang laway, umuungol, nakadilat ang mata habang natutulog, may naglalakad habang natutulog at binubuksan ang pinto, umiihi habang natutulog, nananaginip habang natutu-log, nagngangalit ang mga ngipin habang tulog biglang hihinga at maghihilik ng napakalakas.

*

Nagbalik ang mga alaala, pinawi ang mga puwang ng nagdaan. Matatalim na mga bagay ay nangakausli sa mga kahoy na may mga pako,malakas ang putok sa bawat mga bala, ginagamit panangga ng mga tao ang kanilang mga sariling katawan habang inuumang ang mga baril o ibinabalandra sa dingding, natuyong tinta ay nagmantsa sa lamesa na ginagamit sa pag-iinterogasyon, pa-tong-patong na listahang mga papel ng mga naganap na pagpupulong, may isang saradong kahon ng balota, may nagdiriwang dahil nadagdagan ang sa-hod, namasyal sa ospital upang dalawin ang mga maysakit, namigay ng mga bu-laklak sa mga taong nagsipagretiro na, sa huling pagkakataon pinagmamasdan ang mukha ng mga kamag-anak, binabati ang ilang tumaas ang tungkulin… Ang lahat ay pawang malamig ang pakikitungo, gaya ng gumaganap lamang sa isang palabas. Bigla, animo isang mahikerong lumabas ang tagapamahala ng palabas, misteryosong nakangisi at saka lumabas upang magsindi ng sigarilyo. Bigla na lamang siyang naging isang tagapag-ayos, isang makapangyarihan at isang propeta.

9

Kabanata III: ANG ENTABLADO

I-Tagpo Napanaginipan ko ang walang lamang entablado. May mga tinig akong nag-simulang narinig mula sa likod ng entablado. Bawat manonood ay umaasa sa sari-sarili nilang karanasan sa pang-unawa ng kahulugan ng palabas. Ang pala-bas na ito ay isang pagpupulong, upang ipaalam ang kanilang mga plataporma sa pagbabago, isang gawain upang ipangalat ang kanilang mga resolusyon at upang magtalaga ng mga gawain , isang pagpupulong upang malaman ilan at magkano ang kanilang paghahati-hatian, isang pampublikong pagtalikod, isang araw ng pagpoproklama ng desisyon ng samahan, pag-uusap tungkol sa kasalukuyang balita, paghuhugas kamay, magbibilang, isang seremonyas ng pagbati sa mga representante mula sa pinakamataas, isang madaliang tugon sa pagbabago ng samahan, isang pagpupulong para sa lihim na mga balota…

Ganoon pa man sa panaginip. Ang entablado ay nanatiling walang laman. Mga tinig ay patuloy na naririnig sa mga kaliwang bahagi ng entablado, nakakabin-gi ang hindi maunawaang mga tinig na lumalabas sa “loudspeakers”. Sa ibaba, ang mga manonood ay tahimik na nakikinig, sinasarili ang saloobin.

Muli umaalingawngaw ang ingay sa likod ng entablado. May mangilan-ngilang matipid na tinig. May tinig na nakikiusap. Nagtatalo-talo. May pumukpok sa lamesa upang magpatahimik sa lahat. Taimtim na paghingi ng tawad. May-roong nagsalita na napakahaba, isang monologo na tila hindi na sila titigil sa kasasalita. May malakas na tunog ng matigas na bagay na ibinato sa sahig ang narinig. Isang malakas na tinig ang nagmamay-ari na nagtapos ng mga us-apan. Ang tunog ng baril na kinakargahan ng bala ngunit walang narinig na pumutok. May isang babaeng hindi kilala ang humahagulgol. Isang istriktong sigaw. Nakagigimbal na tinig. Tunog ng bakal, humampas sa isa’t-isa. Nangan-gatog na tinig ng isang lalaki. Nangangatal ang huling tinig.

Ang balita ay kumalat sa labas ng entablado. Lahat ay pumayag sa pinag-kasunduan. Maliwanag na pagtatagumpay. Isang masayang pagtatapos.

Ika- 2 Tagpo

Maayos na nakahilera ang mga bakanteng upuan. Bawat upuan ay maaring makaupo ang tatlong tao. Ang pinalamutiang entablado ay may telon na puti, may plorera ng bulaklak, at takip ng mesa. Seryoso ang mukha ng tagapangu-lo, malamyos at maayos ang kanyang kasuutan. Sa isang senyas, ang lahat ay

10

nagtungo sa ibabaw ng entablado, naupo, walang magkakadikit, ang lahat ay nasa taimtim na postura, tapat, nakatitig sa isa’t-isa.Ilang saglit bago magpasimula, ay may nakatulog. Ang ilan ay sinipat ang sarili sa salamin, inayos ang mga kilay. May isang naglilinis ng tainga, ikiniling ang ulo , nakanganga ang bibig. Naririnig ang tunog ng mga daliring malutong ang mga tunog sa ginawang pagbaluktot. May naniniko ng katabi, marahil may gustong sabihin. Nakiusap ang tagapangulo na makinig ang lahat, walang makikipag-us-ap sa katabi, walang “magtetext” at isara ang kanilang mga telepono. Maririnig ang “booo” sa mga manonood. May nagbato ng mga bagay sa entablado. May bumubulong na ang ginagawang palabas ay kayang gawin ng iba ng mas mahu-say. Ang ilan ay umalis na at malaman ang mga sinasabi.

Ika-3 Tagpo

Hawak ang mga paa sa isang gilid ng mga gumaganap na artista sa isang tradi-syonal na musika ng operata ay nagsimulang umindayog ang kanilang buong katawan ng may ritmo. Nakalutang sa may entablado ang isang inayos na bang-ka. Umaktong sumasagwan ang mga artistang lalaki na ang nguso ng bangka ay nakatutok sa may tubig at umaawit, ding-a ding sumasayaw ang mga isda… Pagkatapos itinaas nila ang kanilang mga kamay sa kanilang mga mata ding-a – ding nilunok ang mga langaw…sa ganoon kasimpleng arte ay napapaluha ang mga nanonood. Kinaawaan nila ang isda na hindi na lalaki pa dahil nahuli na sataga, at ang mga ibon na nagsisimula pa lamang tubuan ng balahibo ay hindi na lalaki , nahuli na sa mga bitag. Pinagsabihan ng tagapanguna ng samahan ang mga tao sa mikropono na huwag masyadong maramdamin, mahaba pa ang panonoorin nila bago makarating sa dulo ng kwento. Binalaan ang mga manon-ood na kapag hindi sila naging maayos ay ipahihinto ang palabas.

Ika-4 na Tagpo

Nahati ang entablado sa dalawang bahagi, ang isang bahagi ay kumakatawan sa daigidig ng mga buhay, ang kabilang bahagi ay sa daigdig ng mga patay. Pinin-turahan ng puting pintura ng mga gumaganap na kaluluwa sa palabas ang kanil-ang mga mukha at yaong mga gumaganap na mga buhay ay kinulayan naman ng “pink” ang kanilang mga mukha. May gumaganap na kamamatay lang, Nang magsimula ang kunwari‘y paglilibing, binuhat siya ng mga tao mula sa bahagi ng kumakatawan sa mga buhay sa bahagi ng mga daigdig ng mga patay.Nang matapos mapinturahan ng puti ang kanyang mukha tumingin siya sa kabilang bahagi ng mga buhay at nagsimula siyang pagpawisan. May mga sim-pleng bagay, natural na katotohanan, na pagkatapos mong manirahan sa mun-dong ito ng maraming taon, ay hindi ka narin makikilala.

11

Mayroong dating napakatuwid na daan. May paliko-liko ang daanan. Maram-ing matatalim na kurbada…mga tanda ng mga yapak ng mga nangaliligaw ay napatungan na ng mga bagong naliligaw na yapak at binubura nito ang dati at naunang mga yapak at tatapakang muli at muling mabubura. Ang rebolusyon ay binawi ng mapaniil na mga hindi marunong sumunod sa daan ng katwiran, mga mapang-api. Nagtagumpay na mga naghimagsik ang siyang pumalit sa pamamahala ng kaharian. Pagkalipas ng ilang panahon, sila ay naging mga dik-tador. Maraming tao ang nagsakripisyo ng kanilang buhay upang makamtan ang kalayaan, subalit nakalimutan nila ang aral mula sa puno- ang maging ma-layang pagproseso ng ilaw na nagmumula sa araw na tinatawag ng sensya na potosentisimo, may kalayaang mamulaklak, may kalayaang mamunga.

Sa isang iglap ang mga kaluluwang may pinturang puti ang mukha ay nagsa-ma-sama at itinuro ang kanilang mga daliri sa mundo. Kapwa may taga dikta ang mundo ng mga patay at buhay.

Ika 5- Tagpo

Sa tagpong ito ay may sasakyang ginamit bilang korte na nagpapakita ng ek-sena sa hukuman na dumidinig sa kaso ng isang taong nakakulong at nasin-tensyahang bibitayin. Pinayagan siya ng hukuman na magbigay ng kanyang huling salita. Isinalaysay niya na siya ay ipinanganak sa bayang yaon at doon din nag-aral. Natutunan niya sa buhay na ang pangangatwiran ay para lang sa mga malalakas. Ipinagtapat niya na sa tuwing siya ay nakagagawa ng krimen pakiramdam niya siya ang pinakamalakas. Biglang may isang nanonood ang sumampa sa entablado hawak ang isang sapin sa paa. Sinaway siya ng mga tagapagbantay at pinagsabihang kumalma, dahil palabas lamang ang nagaga-nap. Nang mga sandaling yaon ay nakabalik na ang gumanap bilang bibitay-in sa likod ng entablado. Pinunasan niya ang kanyang mukha na may pintura at nagsimulang lumakad patungo sa kakaibang direksiyon. Ang maramdam-ing manonood ay lumakad na rin pauwi, subalit sa dati paring tinahak niyang daanan siya dumaan.

12

Pagpupugay sa mga Manonod

Sa buong naganap na palatuntunan, ay walang tumugtog na musika, at wala ni isang umawit. Isa-isang lumabas sa entablado ang mga artista, lahat ay nanga-kangiti, at yumuko at nagpugay sa mga manonood. Ngayon lamang nakilala ng mga manonood ang mga artistang gumanap.

Masigabong palakpakan ang narinig hanggang sa unti-unti itong napawi. Wu-mawagayway na tunog ng mga posas ang narinig samantalang sabay -sabay ang mga paa na tila mga sundalong nagpaparada ang naglalakad at nag-mamartsa sa may sementadong parisukat.

Ang kulay borgonyang telon ay unti-unting isinara.

Kabanata IV: ANG MGA SANGANDAAN

Ang dalagitang iyon ay naghihintay sa isang binatilyong lumisan at hindi na mul-ing magbabalik pa. Ngayon , ay matandang uugod-ugod na. Ngayong gabi ang maliwanag na pulang-ilog ay dumadaloy sa kanyang pagkahimbing. Marahang hinihila ng tubig ang kanyang likod at hinipan ang kanyang bibig ng hininga ng bukang liwayway, at ng hininga ng hamog sa umaga, alon mula sa naglalayag na bangka sa kanyang panaginip, ang kumalabit sa kanyang balikat. Ibinaba-lik siya ng ilog sa kanyang kabataan, at doon hindi niya inaasahang makikita niya ang kanyang kasintahan. May isang kulay, matingkad na pagkapula, ang pangunahing nagbigay lundo sa napakaraming nagsangang mga daan sa mga paningin at mata ng dalawang magsing-irog. At naglayag ito patungo doon sa abot-tanaw na kanilang itinalagang patutunguhan.

Matunog ang kanilang mga tinig na sumasalamin sa mga pagnanasa sa naglili-yab na ilog ng dugo:

-Makalalayo na tayo sa mga kuko ng diablo. Huwag kayong mag-alala!

-May sumusunod ba sa ‘tin?

-Patungo tayo sa daan na pinili ng dugo.

-Napakaraming pagkakamali ang nagawa ng mga tao.

-Ang karamihan ng mga tao ay pinamumunuan ng mga makasarili, napakasa-mang mga tao.

13

-Pinagsasamantalahan nila ang mga idolohiya, ang bansa , at ang katotohanan.

- Ang sabi nila ang katotohanan ay dapat na magkasya lamang sa isang kuadro.

-Ang lahat ay dapat na mabago ang hugis, nakabaluktot sa isang hulmahan.

-Kailangan nating humanap ng paraan upang sirain ito.

-Naniniwala ka bang may katotohanan?

-Oo, pero ang katotohanan ay nabubuhay sa loob ng ating puso,hindi mula sa mga bibig ng masasamang tao.

-Mababago ba ang katotohanan?

-Palagi.

- Kailan?

- Kapagka ang tao ay binawian ng Kalayaan.

-Ginawa nila ang mga tao na alipin at mga kawan.

-Sino-sino sila?

-Sila ang mga diktador, mapagsamantala, at mga nagbebenta ng armas.

Tila tunog ng pagsabog ang nasa likod natin. Maari bang bilisan natin ng kaunti?

-Huwag kang mag-alala, nakalampas na tayo sa putok ng baril.

- May sumusunod ba sa atin?

- Hindi, may namuong dugo at nangawala sila.

-Huminto tayo, lumuhod at magpasalamat sa dugo!

-Hindi natin kayang bayaran ang ginawa ng dugo sa atin.

Ang dugo ay walang kapantay na halaga at walang hanggan.

-Babayaran natin sa pamamagitan ng pagkakaroon ng mga bagong anak.

-Kapag lumaki ang ating mga anak, malalaman kaya nila ang sanga-sangang

14

daan na ating tinahak?

-Maaring hindi na. At sa panahong yaon maaring wala na tayo o naging ulyanin na tayo.

-Dapat pala isulat natin sa ating nitso ang salitang KALAYAAN.

-May mga tunog ng alon at malamig na hangin.

-Hubarin natin ang ating mga kasuutan at sabay tayong maligo .

Matataas na mga alon at malalakas na hangin ay nagpabago ng anyo ng mag-asawa na nagtila nakatihayang bangka. Malayo ang narating ng palo ng bangka at ibinaon nito ang sarili sa dagat upang ang bangka ay nakataas sa hangin. Ang katad ay nahila, akala mo ay inunat at halos sira na. Magkakasunod na malalakas na alon ang sumalpok at tumaas sa itaas ng ilalim ng pababang bangka, may mga lumot na kumapit, lumubog-lumitaw ang bangka sa araw. Ang kulay puting “foam” ay marahang sumama sa alon at tumabi sa katawan ng bangka. Tinangka ng magsing -irog na maghiwalay upang ang bangka ay maging matatag tulad ng barko at ang dagat ay maging mas malawak na karagatan. Nais nilang maging mga isda at hipon, mga maliliit na halaman at hayop na lumulutang sa tubig dagat, mga korales, upang maging kahalintulad ng milyon-milyong mga nabubuhay sa dagat, upang walang makahuli sa kanila, o walang makapaghihiwalay, o walang magparumi sa kanila. Lumubog ang bal-antok ng bangka at pagkatapos ay nawala ang timon sa malalaking alon. Mahi-na na ang pagkakapit ng nakabaligtad na palo sa loob ng bangka .

15

Kabanata V: ANG MANGANGATAY

Unang Mangangatay

Buhay pa siya, subalit ang apoy mula sa impiyerno ay nagsimula ng kumalat sa mukha niya. Itinungo niya ang kanyang ulo humihingi ng kapatawaran, subalit huli na ang lahat. Ang dugong buhay na umaagos sa kanyang braso ay naging higanteng hayop na mahigpit na pumulupot sa kanya at hinigop ang kanyang utak. Bigla siyang pinakawalan ng halimaw. Nadapa siya at humampas ang kanyang mukha sa lupa, katulad sa huling sandali kapag ang mga hayop ay kanyang pinapatay: tumitirik ang mga mata ng mga hayop at pulang-pula, dahil ang ulo nila ay walang awang pinupukpok ng maso. Nangakabuka ang mga paa, naninginig bago maibuhos ang isang kalderong kumukulong tubig, nilalapnos nito ang bawat bahagi ng katawan ng hayop. Isinaksak ng husto ng karnero ang matalim na kutsilyo, hanggang matuklap at lumantad ang puting laman nito. Biniyak ang ulo ng hayop, pinaghiwalay. Mga litid mula sa balikat, mga tady-ang, at mga laman ay inilatag na maayos. Hinimatay ang mangangatay. Nag-dudumilat ang kanyang mga mata, hindi makagalaw, natotormente siya sa mga kaluluwa ng ng hayop na bumabalik mula sa mga patay. Ito ang hinaharap ng mga mangangatay… ito ay libreng pagtitipon na kung saan ang patas na pag-trato ay binibigay.

Ika -2 Embalsamador

Ang mga mangangatay na may matutuwid na mukha ay nasa lahat ng mga lu-gar- sa kusina, sa halamanan, sa palengke, sa mga nakapadyak, sa mga kari-ton, sa mga kainan, sa mga pastulan… Ikinalat nila, ikinubli ang galit ng mga mikrobyo, mula pa sa simula na pinili ng tao ang uri ng unang imbak ng palahi-an, at mga butong itatanim. Gumagamit ng pampalago- ginagamitan ng mga kemikal, pinakukulo at tinuturukan nila ng nakalalasong kemikal ang mga pru-tas, inumin , pagkain…ibinabad sa pormalin ang mga karne ng baka upang map-anatiling mamula-mula ang laman nito, mapanatili ang hugis kahit maputla, ang malambot ng hipon at pusit. Mapanatili ang pagkasariwa ng mga gulay at prutas ng hindi nabubulok sa matagal na panahon. Ang mga taga-katay ng mga hayop ay walang pasabi kung kailan sila magkakatay. At pagkatapos ay biglang maririnig ang tunog ng umaalingawngaw na sirena,malulungkot na tunog ng trumpeta at malalakas na tambol nagbabadyang may inililibing na mga hindi pa gaanong katandaan nangamatay sa mga delikadong sakit na taga-karatig na bayan o nayon. Walang malay na labaha ay nagtatrabaho sa may mga madilim na lugar o sa lilim ng araw. Magkakaibang lugar ang mga tao ay namimilipit sa nadaramang sakit, nagsisipagsuka, naghihirap sa sakit. Mga nakalalasong ke-mikal, mga pinag-aaralan palang na mga gamot ang inilalagay sa mga patay

16

upang hindi agad maaagnas ang kanilang mga katawan habang nakaburol pa lamang sila. Ilang buwan ang lilipas ang mga kamag-anak ay kukuha ng mga kutsilyo at kakaskasin at babalatan nila ang mga buto at saka iaayos sa ba-basaging lalagyan ng mga abo ng isang bangkay. Habang ang embalsamador na nakaharap sa hapag-kainan ay walang pakialam sa mga nagaganap. Darat-ing din ang kanilang oras na kakain sila ng lason mula sa mga kamay ng ibang salarin.

Ika-3 Pumapatay

Ang pumapatay ay nagsisisi bago siya pumanaw. Nangangako siya na ipag-kakaloob ang dalawa niyang kamay sa museo, bilang testigo sa kanyang mga ginawang pagkakamali. Ang kanyang pangako ay agad isinasama sa kanyang ataul. Ang dalawang pares ng kamay ng pumapatay ay ibinababad sa isang es-pesyal na solusyon sa loob ng botilyang garapon. Sumabog agad ang botilya. Ilang beses itong pinalitan ng garapon parin subalit ganoon din ang nangyari ang lahat ng boteng garapon ay nagkandabasag. Sa huli, ibinabad ng mga nagtatrabaho sa museo ang kanyang kamay sa isang bariles na may “zinc” at nababalot ng makapal na pambalot at kandado. Gabi-gabi , ay nakikita ng mga nagbabantay sa museo ang mga kamay ng pumapatay na tumatakas mula sa maliit na awang ng takip ng botilyang garapon, naghuhugis na tila mga “mol-lusk”. Nagpipilit ang mga kamay na makalusot , sa pinaka-gitna kung saan nam-amalas ang mga laman ng museo.

Ika-4 na Tagapagpatay

Ang mamamatay minsan ay lumilitaw sa anyo ng bulaklak. Inaakit ka nito sa kanyang kamangha-manghang kulay at amoy. Dinadala ka nito sa mga eskinita, sa madilim na lugar o kahit saang mga liblib. Tila sinasabi nito na mamili ka kung paano ka mamamatay. Siempre, magagalit ka, ngunit ang katapusan ay walang pinagkaiba. Naglalabas siya ng mga aklat na para pagpilian mo. May mga aklat na nagtuturo sa’yo kung paanong hindi ka dapat maawa, na maging matigas ka sa mga sakit at balewalain ang iyong nararamdaman hanggang sa huling hinin-ga. Ang ibig sabihin, kapag nasinghot mo ang amoy ng isang bulaklak, magig-ing kalahati lamang ang iyong paningin sa iyong buong buhay,hindi makikilala ang iba’t-ibang mga halaga. At ang huling aklat naman ay nagtuturo sa iyo ng iba’t-ibang mga paraan kung paanong dayain ang iyong sarili.

Bukas ikaw ay malulungkot, matigas ang kalooban ang isip at kaluluwa, subalit parati mong papapaniwalain ang iyong sarili na itinatalaga mo ang iyong sarili sa pawang mga banal at mabubuting gawa.Ika-5 Mamamatay

Malalim na ang gabi ng siya ay dumating, binuksan ang lampara, at sumugod

17

sa aking kinaroroonan. Hinablot niya ang aklat na hawak ko at saka ako sinab-utan, at hinila ito sa likod upang ang aking mukha ay nakatingala na upang mapagmasdan niya itong maige. Sinuri niya ng husto ang hawak kong aklat at pagkatapos ay dahan-dahan akong binitawan. Siya ba ay nalito? Halatang ang magkakatay ay may hinahanap na tao. Ilang sandali itong nakatingin sa akin na may pagdududa at saka tahimik na umalis. Nakaalis na ako ng bigla siyang nag-mamadaling bumalik na nanlilisik ang mga mata at may dalang nangingintab na itak. Ikinubli ako ng dilim, tinulungan ako nito na makita ko ng husto at ma-pagmasdan ang pag-uugali at itsura ng mukha ng makasalanang magkakatay. Subalit wala siyang kamalay-malay kung nasaan ako, kahit na sa sandaling ito ay malapit lamang ako sa kanya.

Ika-6 na Tagapagpatay

Pinipilit tayo ng mga tagapagpatay ng kaisipan na maglakbay at tahakin ang mga tuwid na landas at huwag na huwag lumiko. Subalit ang totoong mundo ay puno ng di-mabilang na mga lawa, bundok, at mga talon. Walang perpek-tong matuwid na daan na dinaraanan dito sa ating daigdig. Sa bawat panahon maraming beses nagaganap ang ebolusyon ng tao at ang ebolusyon ay ipinan-ganganak sa pagitan ng mga panganib ng sangkatauhan. Alam yan ng mga mangangatay at hinihintay nila tayo doon. Mabilis nilang winawakasan yaong sa palagay nila ay masyadong malihim at hindi normal ang pag-iisip. Naaktuhan ko sa mga tuwid na daanan ang mga tagapagpatay na walang suot na pangtaas na damit at ang kanilang mga hubad na katawan ay may mga tatak na nume-ro. May tiwala sa sarili at di -kumikibo, nangatayo sila roon bilang kilometrong pananda.

Ika-7 Magkakatay

Napabilang na siya sa ilalim ng mundo ng mga patay. Ang tanging bakas ng kanyang paglitaw sa mundo ng mga buhay ay ang larawan ng kanyang katawan na nakaukit sa kanyang nitso. Sa kanyang larawan, diretso ang kanyang tingin, natatakpan ng kanyang salamin ang malamyos niyang mg mata, nakasipaka ang buhok niya sa isang gilid. Nakikita lang ang ikalawang hilera ng mga bu-tones sa kanyang chaleko. Ang duguan niyang mga kamay ay matagal ng gu-mapang sa ilalim ng lupa. Itinago ng kanyang bunsong anak ang isang lihim na pahina ng kanyang huling habilin, na bubuksan lamang ito sa ikatlong henera-syon ng kanyang lahi. Sa panahong yaon na sibilisado na ang mga mamamayan ay wala na ang mga magkakatay. Ang ikatlong henerasyon ang magsasalin at magsasalaysay ng mabubuti niyang ginawa. Isasalaysay nila na noong siya ay nabubuhay, siya ay napakamaawain at isang banal na tao na minamahal ang lahat ng may buhay sa daigdig.

18

Kabanata VI: ANG MGA PAG-UUSAP

Unang Pag-uusap

-Ako ay binura sa huling araw ng taong 1941

- Saan?

- Dito mismo sa punong ito ng suha.

- Sino ang pumatay sa’yo?

-Mga lihim na ahente ng Prances at isang pinuno ng Canton.

-Ano ang dala-dala mo sa sandaling ‘yon?

-Isang watawat.

-Kanino mo sana ibibigay ‘yon?

-Sa mga mahihirap na mamamayan at mga naapi.

-Magiging sagrado ba ito habang iwinawagayway ng hangin?

- Ginagabayan nito ang mga magsasaka, mga trabahador, at mga taong may pinag-aralan.

-Hanggang saan?

-Sa pagkakaroon nga Kasarinlan, Kalayaan, Kaligayahan

-Maari bang ipaliwang mo itong mabuti?

-Hindi na makakaranas ng pagdurusa ang mga tao,hindi na magugutom o maghihirap, hindi na pagbabayarin ng sobrang taas ang buwis, hindi na aa-lipustain or sasaktan, at hindi na makakaranas ng kawalan ng hustisya. Sila ay magiging masaya at malaya.

19

-Pinaniniwalaan mo pa ba ang mga iyan?

Palagi kong pinaniniwalaan.

-Maaari ko bang makita ang paniniwalaang yan?

-Dito ang lupa ay kulay kayumanggi at ang mga damo ay kulay luntian pa rin.

- Hayaan mong hilahin ko ang talim ng dahon palapit sa atin.

- Ang kloropila nito ay palaging nagbababaga. May paraan kayang maipasa ang init nito sa mga paparating?

-Alam na nila yan, dahil sila ay naturuan na mula sa kanilang pagkabata.

Ika-2 Pag-uusap

-Ako, ang pinunong korporal, mula sa ika-25ng Dibisyon ng Infantry,” Tropical Lightning” o Tropikal na Kidlat, Mga Sundalo ng Republika ng Vietnam, nan-gamatay mula sa mga sugat noong Abril 28, 1975 sa Đồng Dù Base.

-Ako, isang “petty officer”, mula C5, 320A, Hukbo ng mga Tao ngVietnam (Vietnamese Peoples’Army), ay nabaril habang nagmamaneho ng tankeng T54 sa aming base.

- Lumapit kang mabuti, habang iniiwan natin ang ating mga sandata sa mga nabubuhay sa mundo.

Đồng Dù Base sa Củ Chi district, may 60km sa may hilagang kanluran ng lun-sod ng Ho Chi Minh dating Saigon. Ito ay isang pangunahing kampo ng mga military na may mataas na importansya sa Estados Unidos at sa Republika ongVietnam bago mag 1975.

- Tingnan natin ang mga nabubuhay habang sila ay sama-samang kumakain at nagtatrabaho sa kanilang mga bukirin.

-Nakaligtas sila ng tumawid sa landas ng dugo kasama natin.

- Halos 5 milyong tao mula sa magkabilang panig ang nangamatay, napa-karaming nasaktan, napakaraming nagkahiwalay mula nagpasimula ang gi-yera.

20

-Kalahati ng kabuuan ng kakahuyan ay nawasak. Libo-libo ang nakontamina ng nakalalasong halamang gamot na “Agent Orange”.

-Nawalan din kami ng hindi matatawarang mga kakayahan.

-O, ano, kinakailangan bang pagdaanan itong landas ng dugo na ito?

-Kaya ito kinakailangan pagdaanan?

Kinakailangan ba?

-Ganoon?

Ika-3 Pag-uusap

-Noong Pebrero 1979, ako ay isinama sa karamihan dito. Nawalan ako ng malay dito mismo sa tulay ng Bắc Luân - Nakita naming ang iyong pinuno na inihagis ang iyong katawan sa ilog ng Ka Long upang lumuwag ang daraanan ng mga tropa ng mga Intsik na sumusulong sa teritoryo ng mga Vietnamita.

2 Isang tulay na tumatawid sa ilog ng Ka Long.3 Ang ilog ng Ka Long ay isang likas na hangganan sa pagitan ng Quảng Ninh Vietnam at ng Guangxi China

-Nakita ng aking kaluluwa noon ang aking mga mata nakatingala sa pinuno.

-Pinulot ng mga Militanteng Vietnamita ang iyong katawan sa bukid ng Chắn Coóng Pha at kanilang inilibing.

-Kinamumuhian mo pa rin ba ang Vietnam?

-Bago ako pumarito ako ay sumailalim sa ganyang propaganda.

- Sa pamamagitan ng mga aklat, dukumento , mga sinehan?

- Hindi, sinabi sa amin mismo ng mga pulitikong kumunista mula sa sundalo ng Pagpapalaya ng mga Intsik.(Chinese People Liberation Army). Kaming mga sundalo ay bibihirang magbasa ng aklat.

- Sa anumang panahon, palagiang kinukuha ang aming dugo at buto upang

21

magtayo ng mga lumbak upang mapahinto ang inyong mga tao.

-Naging malinaw ang aking isip pagkamatay ko. Naging klaro sa isip ko pagka-matay ko-Labis ang iyong naging kasamaan at masamang kaaway sa loob ng apat na libong taon ng ating kasaysayan.

- Ang ating dinastiya ay kumakain ng laman ng tao sa ganoong paraan.

-Oras na naging malakas ka, kadalasan ay naghahasik ka ng kalamidad sa iba.

-Miyembro ka ba ng Kumunista?

-Hind na kailangan itanong. Pinarangalan mo lamang ang makitid na pamban-sang interes.-…

Ika-4 na Pag-uusap

- Hindi maaaring walang maging modelo para sa bawat lipunan.

-Ang bawat panahon ay may mga uliran.

-Tayo ay nasa panimulang punto tungo sa papataas na kurbada.

-Walang ibang nagpasimula ng siklo.

Kailangan ba natin ng bagong kahulugan ng kasarinlan, kalayaan, kaligayahan?

Ipinaliliwanag ng daloy ng buhay ang lahat-lahat.

-Mai-dedetalyado mo ba ang Kalayaan?

-Palaging pumapailanlang na ang kaligtasan ng tao ay sa pagiging malaya.

_ Palaging may malay ang tao tungkol sa pakikipaglaban laban sa pang-aalipin sa iba.

-Kung ganon, ang kalayaan ba ang ugat ng kuro-kuro ng karapatang pang-tao at demokrasaya?

22

-Oo. Nakadepende ba ito sa pagiging bukas na isip ng isang rehimento?

-Hindi. Ito ay paghahanap para sa Kalayaan sa lahat ng nagsisilang sa pangan-gailangan para bunuo ng pamahalaan nakabase sa alituntunin ng batas.

- Kung ganon, ano ang pagsasarili at kaligayahan?

-Yan ang ibinubukas ng Kalayaan. Ito ay kaswal na relasyon.

-Pinakamalaki ba ang kapalit ng kasarinlan?

-Kinakailangan nating isakrispisyo ang ilang henerasyon upang makamtam ito.

-Marahil ito ay nakompromiso noong mga panahong nag-goglobalisasyon.

-Minsan pa kinakailangan mabago ang mga kurukuro na iyan.

-Nakikita mo ba ang iyong sarili na malaya?

-Wala pa rin akong kalayaang maangkin maging ang mga pasakit sa kin.

Ika -5 Pag-uusap

Ako ay isang patak ng tubig.

-Pinaghahalo tayo sa isa’t-isa upang makagawa ng isang makabuluhang patak ng tubig.

-Hindi. Magkakasundo tayo sa isa’t-isa kahit na hindi laging magkakasama.

-May hangganan ba ang ating mga isip at kaluluwa?

- Ang sibilisadong lipunan ay pangkalahatang pagkakahalo ng mga tao na may magkakakahiwalay na pagkatao at magkakaibang papanaw.

-Yan ba ang pundasyon ng karapatang pang-tao.

-Ang bawat patak ng tubig ay may karapatan isatinig ang kanyang opinyon o kaisipan.

23

-Kapwa sila magkapantay at malaya.

-Nabubuhay sila dahil sa biyaya ng Diyos.

- Naliliwanagan ako sa mga himala ni Buddha.

-Ang iba ay naglilingkod sa pamamagitan ng masagradong Inang Diyosa.

- Iginagalang ko ang kagustuhan at pinili ng iba.

Kabanata VII: ANG MGA MODELO

I-Modelo

Noong ika-animnapung taon ng huling siglo, maraming pamilya ng mga Viet-namita sa may Norte ang regular na nakatatanggap ng mga libreng babasahing cartoon ng Tsino. Hanggang ngayon ay naaalala ko pa ang mga larawan sa loob ng mga takip at pahina ng babasahing nagpapalaganap ng panghihikayat o ti-natawag na propaganda-masusungit na mukha ng mga trabahador, mga mag-sasakang tangan-tangan pataas ang mga karit, mga sundalong iwinawagayway ang kanilang mga armas, isang kopya ng akda ni Pangulong Mao ang hawak sa isang kamay. Walang magawa ang aking mga kapatid ay pinaggugunting nila ang larawan ng mga magsasaka at mga sundalo at idinikit sa kawayang parti-syon sa loob ng aming bahay. Pinagtagni-tagni ng aking kapatid na lalaki ang mga larawan sa harap ng pasukan ng aming pintuan sa mga huling araw ng taon.

Noong mga panahong yaon ay madalas kong sundan ang aking mga magulang sa bukid pagkatapos patunugin ang kampana ng samahan. Pumasok kami sa aming trabaho at inilista namin ang aming araw-araw na tinrabaho sa pina-glilistahan ng aming mga nagawa. Minsan may mga paligsahan tulad ng pa-bilisan ng pag-aararo ng bukid, pagligsahan sa pagtatanim ng palay, pag-iipon ng dumi ng hayop at paligsahan sa pag-aani…. Bawat paligsahan ay may kasa-mang watawat, tambol at mga bandila. Nanonood ang karamihan ng mga tao Sa gilid at nagpapalakpakan. Ang pinuno ng samahan noon sa tingin ko ay kamukha niya ang mga larawan sa magazine.

24

Ika 2- Modelo

Noong mga huling taon ko na sa kolehiyo, ibinagsak ko ang subject na pulitiko, dahil hindi ko ipinasa ang pagsusulit tungkol sa espiritu ng kolektibong pag-ma-may-ari. Bagamat marami akong dinalang papel na pinagsulatan ko ng mga kuro-kuro- isinulat ko rin ang mga pangunahing ideya sa aking mga palad at talampakan, nakipagpalitan ng mga sagot sa aking mga kaklase na aking katabi at nasa isang linya lamang ang aming mga upuan-walang nagawa ang mga iyon para ako ay makapasa. Paglipas ng humigit kumulang na isang taon, nagkata-ong nagkita kaming muli ng gurong nagturo sa akin tungkol sa pulitika sa isang lugar na nag-iinuman ng alak. Inamin niyang sa paglipas ng mga taon ay halos nakalimutan na niya ang mga itinuro niya. Sinabi pa niya sa akin na bago siya magturo noon, maraming oras ang ginugugol niya ng buong puso sa pag-aaral sa bawat pahina ng kanyang araling ituturo. Subalit kinabukasan ay nalilimu-tan na niya lahat ang mga iyon. At ng hindi na niya maalala ang inaral niya ng buong puso ay tinanggap na niyang magretiro. Noong araw na iyon kami ng aking dating guro ay nalasing ng husto, at ng kami ay lumabas na upang umuwi ay kapwa kami naglakad ng matuwid dire-diretso sa isang poste ng kuryente na nasa isang gilid ng daan.

Ika-3 Modelo

Upang maseguro ang kaayusan sa lipunan, hiniling sa amin na tiktikan namin ang isa’t - isa. Siempre, hindi ko alam kung sino naman ang nag-eespiya sa akin. Tuwing umaga palagi siyang nakasakay sa kanyang motorsiklo sa kanyang pagpasok sa trabaho. Palagi ko siyang sinusundan at detalyado kong itinata-la bawat minuto ang kanyang mga regular na gawain. Subalit nakakaramdam ako ng pagkabigo kapag kanya ng ipinipinid ang pintuan upang matulog. Sino ang nakakaalam kung ano ang sinasabi niya sa kanyang mga kamag-anak at kung ano ang mga gawaing kanyang ginagawa sa dilim? Sa araw ng pagpupu-long sa isang maliit na lugar sa aming lunsod, nagboluntaryo akong tumindig at may katapatang pinuna ang aking sarili. Inamin ko ang ilang mga pagkakamali kong nagawa, at ipinagtapat ang kawalan ko ng gana sa pagboboluntaryo sa aking sinumpaang lihim na tungkulin. Upang mapanatili ko ang patakaran ng paglilihim para sa ikatatagal ng operasyon ng samahan, hindi ko binanggit ang pangalan ng taong sakin ay inaatas na tiktikan ko at maging ang kanyang mga tiyakang ginagawa.

Ika-4 na Modelo

Inanyayahan akong sumama sa pagpaplano ng mga tagapayo ng aming samah-an sa aming lugar. Ang tanging punto ng sanggunian ay ang 6x12 cm na hindi pa di- kulay na larawan. Nagpalitan kami sa pagsusuri nito at saka namin iginuhit ang aming mga sarili bilang modelo. Pagbali-baligtarin ko man ang larawan, pa-

25

tayo, pahiga, wala akong makitang detalye. Maraming beses pang nagpulong ang samahan ng mga tagapayo ngunit hindi sila nakakakita ng pinaka-mainam na plano. Pagkatapos, isa-isa, parang nagkaroon ng sakit sa limot ay nakalim-utan na namin ang tungkol sa proyekto tila hindi ito umiiral. Ilang taon pa ang dumaan at wala na akong narinig patungkol sa aming samahan ng tagapayo sa aming lugar sa lunsod.

Ika 5-Modelo

Kagabi napanaginipan kong ako ay nakatira sa isang maluwang, mahangin na bahay sa tabi ng lawa ng tubig. Malinis ang hangin, walang polusyon. Maging ang mga inuming tubig at pagkain ay nakapasa sa mahigpit na pagsusuri at pamantayan ng seguridad ng kaligtasan. Pumasok kami ng aking mga mahal sa buhay sa loob ng bahay. Nakapagtataka, ang likod ng kabahayan ay nakadug-tong sa maraming eskinita. Nagkani-kanyang pili kami ng daraanan. Habang lumalayo ang tinatahak ko, ay padilim ng padilim. Minsan, sa magulong eski-nita ay nagkakatagpo-tagpo kami, o dili kaya ay nababangga namin ang mga kagamitan na basta na lng iniwan sa kung saan-saan nakahambalang sa mga daraanan. Sa may dulo ng isang eskinita, nakilala ko ang kaparehong kama na siyang nagdadala sa akin sa panaginip na ito. Ang maluwang na kabahayan ay isa palang modelong bahay, na nakatayo sa dulo ng maraming eskinita.

Ika -6 Modelo

Ang pabilog na liwanag sa aking panaginip ay malayo. Upang makalapit sa pa-bilog na liwanag , kinakailangan pang pumasok sa isang pintuang daan na uma-apoy. Marami ang sumubok, subalit wala ni isang nakapagpatuloy. Subalit de-terminado akong makarating doon. Bago dumaan sa pintuang -daan, pinatatag at sinanay ko ang aking kalooban. Sa wakas nakapasok ako sa pintuang daan na nag-aapoy. Pero nasunog ang aking buong katawan, balbas, at nangawala ang aking mga buhok. Sa likod pala ng pabilog na liwanag ay isa lamang tigang na lupain. Mga dagang halos patay na, pero nakakayanan pang mabuhay ang sumalubong sa akin. Magmula noon, ako ang kanilang naging hari sa kaharian ng mga daga.

Ika-7 Modelo

Proyekto ng kathang isip sa Agham. Naipagsasama ng mga siyentipiko ang iba’t-ibang mga bungang kahoy sa iisang puno. Maraming mga bungang ka-hoy ang sama-samang lumalaki sa loob ng iisang malaking puno, na napaghi-hiwalay ng mga isang simpleng lamad. Nagdaratingan ang mga tao sa sentro

26

ng agham dala ang maraming mga paboritong prutas, mula sa mga kalamansi, longan, manga, rambutan, langka, duhat, durian,at kaimito buhat sa Timog. Ka-pag huminog na ang prutas, ang balat nito ay matingkad na kulay pula. Walang nakaisip kung papaanong gawin ang prutas na mapula hanggang sa loob ng laman nito. Pamamaraan kung paanong mabago ang bawat bahagi ng balat upang makita ang magkakaibang prutas sa loob ng balat.

Ika-8 Modelo

Ang modelong bahay ay dinisenyo at binuo sa paligid ng isang pugad ng ibon sa dulo ng sanga ng isang punong kahoy. Ang labas ng bahay ay nakapulupot sa kawad ng kuryente, gamit ang mga de-kuryenteng mga kagamitan tulad ng radar sa pagmamatyag, pang tuklas ng tunog, pangtuklas ng mga galaw… Ang bahay ay katulad ng pangunahing modernong kampo ng mga sundalo at ma-habang tirahan ng mga nalipol ng mga dinosaur. Sa teorya o haka-haka,ang bahay ay isang Paraiso sa daigdig, na kung saan walang basta-bastang na-kapanghihimasok, at wala itong kaaway magpakailanman. Subalit sang-ayon sa kanyang disenyo, ang malahiganteng pugad ng ibon ay kinailangang manati-li sa malaki at mataas na hugis tinidor na katawan ng sanga ng puno. Mula noon, ang mga tao ay palagian ng nagtatanim ng mga puno at masigasig na inaal-agaan ang pinakamaliliit na mga usbong.

Kabanata VIII: ANG PANAGINIP

Nagmamadali ang mga tao patungo sa madilim upang mamalas ang mating-kad na pagkapula ng ilog na marahan at malumanay na umaagos. Mabilis na mga pagtibok ng puso na may kasamang kaba at katuwaan. May mga mapag-dudang mga katanungan ang mabilis na kumakalat sa gabi na tila may lihim na ipinag-uutos para sa isang paparating na digmaan. Ito ba ay madugong paghi-higanti? Malulunod ba ang ating buhay sa dagat ng dugo?

Mapayapang dumadaloy ang dugo sa mahinahong kaparaanan, mapaya-pa tulad ng sa paghinga ng isang batang nahihimbing. Sinaling ng dugo ang hangin, sinaling nito ang mga makasaysayang mga pook, kasing-tulad ng mala-higanteng ahas na sumisiksik sa isang tapyas ng malaking bato, kahalintulad ng bolang gumugulong sa damuhan. Kahalintulad ng mga patak ng ulan na tumatawag sa isa’t-isa upang magsama-sama silang umagos pababa sa may mabababang lugar.

Ipinatong sa tabi ng pisara ang kapirasong yeso. Dumaloy ang dugo at ibinukas ang kamalayan, upang gisingin ang mga bahagi ng utak para sa mas malinaw

27

na pag-iisip, upang magkaron ng pang-unawa ng bawat tao, na damputin ang kapirasong yeso at kopyahin nila ang bawat titik. Paano matututong bumasa ng maayos ng simpleng pangungusap. Paano isusulat ang pangalan ng kanilang bansa. Paano isulat ang kanilang mga pangalan.

Nagbabalik ang dugo sa panahon ng pamumulaklak. Buntis ang mga palay. Lumalaki ang laman ng mga patatas. Ang mga mais na may malamang mga buto. Mga hayupan at manukan ay maayos ang mga balahibo. Nagsisipaggala-wan ang mga isda sa mga ilog at sapa, munting dagat-dagatan at lawa. Ginaga-bayan ng dugo ang mga payat na daliri na magtanim ng punla ng palay, at ting-nan ang bawat buto ng maisan sa matabang lupa.

Umaagos ng payapa ang dugo sa mga hanay ng mga lumot, inaalog ang mga puno ng mga ligaw na damo. Pinangangatal ng dugo ang daigdig, katulad ng nangyayari kapag nilagyan ng asin ang katawan ng mga igat, linta at balat bago ito hiwain. Matahimik na kumalat ang dugo, dala-dala ang kapangyarihan at ka-banalan ng panaginip. Ang mga sundalo sa kanilang pangkat at hanay na mata-gal ng nalibing sa mga tama ng mortar at mga raketa, ay bumangon mula sa ilalim ng pinaglibingang lupa na tulad ng mga mapagbalatkayong multong na-kasuot pa ng kanilang unipormeng sundalo. Nakahanay silang nagsipagmartsa, pabalik sa dati nilang nayon, bawat isa ay nagsisipanumbalik sa kanilang mga dating tahanan. Kataka-taka ng makarating sila sa kanilang lugar, wala ni isa sa kanilang mga kamag-anak ang nawawala. Ipinaghanda sila ng pagkaing hin-di inihandog sa kanila noong sila ay namatay, bagkus ay simpleng pagkain sa baryo tulad ng sinabawang talangka, at isang bandehadong atsarang talong.

Ang daloy ng dugo ay nabubo sa mga kloropila sa mga puno, umaalog at nil-ilinis ang nilagay na tabing. Nagsimula ang pagbabago ng kanilang kalooban, habang sinasampal ng mga tao ang kanilang mga sariling mukha upang magis-ing sa pagkakawala sa sarili, ang kinasanayan nilang pagwawalangbahala ay sumandaling nagbago, sa isang pagnanasa. Lumalakas ang ingay mula sa isang kakaibang ibon, paghudyat ng isang kakaibang pagbabagong magaganap sa loob ng daigdig. Ang mga bulating lupa ay naghukay pa ng isa pang antas na mas malalim upang gawing malambot ang lupa. Natuklasan ng isang munting luntiang palaka ang liwanag ng buwan at malambing na tinawag ang kanyang nanay. Inaanyayahan ng ibong engkantado ang kanyang kaparis na sila ay tu-mawid sa karagatan.

Mga hilaw pang bunga ng prutas, na pinitas ng wala sa panahon, ay muling na-kita sa mga puno, naghihintay na huminog, sa isang araw ay magiging matamis at mabango. Nangangatal ang mga bulaklak at prutas na pinamugaran ng mga uod at tinuka ng mga ibon sa kanilang bagong buhay. Ang mga punong pinutol ng lagari, ay likas na dumugtong sa kanilang mga puno. Ang mga dagta ng puno na dumaloy sa mga nabulok na mga troso, nangamoy paminta, at pamilyar na amoy ng mga nagpanibagong dahon at ugat ng puno.

28

Ang mga nakaligtas na ibon at mga mababangis na hayop ay magkakasa-mang bumalik upang tumanggap ng dugo gaya ng pagtanggap sa pagbabalik ng kanilang mga kamag-anak pagkatapos ng mga kaguluhan na nagdulot ng mahabang panahong pagkakahiwalay. Dala-dala nila ang mga hiwa-hiwalay na mga buntot, tuka, sungay, pangil, at mga kuko ng kanilang kalahi-minsang pinaghahabol at saka pinagpapatay. Inilagay nila ito malapit sa daloy ng mga ilog, saka sila lumuhod habang naghihintay. Dumating ang dugo at masayang binuhay ang bawat patong ng mga balahibo, pinainitan ang bawat selula, mga nilalabasan ng pawis, at mga patong ng balat.

Sa pamamagitan ng dugo ay pinakawalan nito ang mga hayop sa kagubatan, mga ibon sa langit. Pinakawalan ng dugo ang mga nabubuhay sa mga tubig, mga halamang dagat at mga organismo na nakalutang sa ibabaw ng karagatan. Hinayaan ng dugo na maglaro at lumangoy sa mga lawa ang mga pato at tubig ibon.

Ang lahat, kasama ako, ay nagsimulang makahinga ng maluwag, hindi na humi-hinga na may pagkatakot. Bigla na lang kami ay nagkaroon ng magkakapare-hong uri ng dugo. Nahiga kaming lahat at hinayaang ang matingkad na pulang ilog ay dumaloy sa amin. Ako pa rin ang dati kong sarili ngunit kakaiba ngayong gabi. May kasarinlan at malaya tulad ng mga kulisap at mga hayop - masaya at malaya tulad ng mga isda sa dagat at mga ibon sa himpapawid.

Kabanata IX: PAGPAPATULOY

Nagsimulang dumaloy ang tubig sa mga bibig ng mga tao, tubig na dala-dala ang mga kaluluwa ng kanilang mga ninuno at ang kabanalan ng kanilang lupa. Mga tao ay sumama sa grupo ng magkakaibang kulay, mga kulay na nagsa-ma-sama sa tumataas na alon ng tubig na nasasakal sa mga latak at saloobin.

Ang bagong pagdaloy ay nagpabago ng panahon sa pagpapalahi, pangingit-log at paglilipat ng tanim. Pinapalusog ng sariwang dugo ang mga nabubuo pa lang na sanggol,pinangangalagaan ang mga buto ng mga bulaklak upang ito ay mamulaklak at ang pulutong ng mga hayop upang magparami ng lahi.

Diwa at maliliit na linya. Mga tinatahak ng Ch’I at ng disenyo ng “computer soft-ware”. Ang estraktura at mga walang estrakturang datus ng mga may halaga at walang halaga. Mga mukha ng tao, mga alagang hayop at ang halamanan ay magkakaugnay sa buong magkakasunod na panahon at sa makabagong pana-

29

hon.

Ang kaluluwa ng mga datus, ay naghihintay na magkahiwa-hiwalay, pinapakiu-sapan ko mga tao sa kasaluyan na huwag mag-alinlangan at huwag manatili sa isang lugar ng matagal.

Ang mga pagkatao ay nakikita sa tinatawag na HID o “Human interface win-dows” habang sila ay umaangat sa kanilang muling pagsilang, pagpili ng pan-ibagong mga pagpapahalaga sa panahon ngayon. Ibang tahakin. Ibang mga pilosopiya. Ibang pagkakataon. Ibang iniidolo. Ibang modelo. Ibang kasarinlan. Ibang Kalayaan. Ibang kaligayahan. Ibang damdamin.

Ang bulaklak ng Chrysopogon, tahimik lamang sa mahabang panahon, ngayon ay biglang sumulpot sa kaliwang bahagi ng “screen”. Narinig ang mahabang tunog tulad ng senyales na nagbababala na pinasok na ng “virus” ang “comput-er”. Dumaan kami sa kapanahunan ng basura! Ang ganyang senyales ay hindi na nakakapagpagalit o nakapagpapagulat sa mga tao, dahil sa panahong ito ay alam na ng lahat na hindi sila mga pangunahing bagay lamang.

Ang biglang pagsulpot ng bulaklak ng Chrysopogon ay lumikha ng epekto tulad ng domino, nangatumba ng sunod -sunod na piraso ng chess. Isang anyo na hindi nakilala ay tumindig at inaming siya ay isa lamang mapurol na kutsilyo. Tumayo rin ang pangalawa, pangatlo at pang-apat na anyo upang managot. Napakaraming umamin mula sa nadaragdag pang mga bilang, hindi mabil-ang na hukbo ang naglabasan. Inamin ng mga tao na sila ay maaring basahang pamunas, walis tambo, panalok ng dumi, nalalagas na aklat, sirang upuan, o plantsang hindi umiinit. Ipinagtapat nilang naging punit na kumot sila, walang kaparis na sapatos, wala na sa usong damit, o mga lumang plastic na lalagyan na nabalot na ng alikabok. Silang lahat ngayon ay nagboluntaryong mailagay sila sa kanilang kategorya, sirain na o maghintay ng kanilang muling pagpapa-nibagong kaanyuan.

Tila mga puntod na naglabasan isa-isa ang mga naingatan at naitagong mga salansan ng mga dokumento o tinatawag na “saved files.” Ang abalang screen ng computer ay nakabuo ng animo’y araw ng Kapistahan ng pamamasyal sa mga puntod, napuno ng mga handog at usok mula sa insenso. Ang dating pinuno ng kooperatiba ay nagpakita, takang-taka na siya ay nakaugnay sa mga propeta, sa pinakapunong-tagapayo, at ang mga artista na may pinturang puti ang mga mukha…Sinalubong ng guro sa pulitiko ang mga sundalo na kapwa nasa harapan. Ang mga saraduhan ng nag-iisang pinagkulungan ng mga tapat na sundalo ay pinalitan upang manatili lamang sa hanay ang mga nakakulong na bibitayin .

30

Alam ng kahit na ang kapirasong hilaw na karne kung saan ang pugad ng ibon, ang kaharian ng mga daga, at ang makikitid na higaan. Masayang nilingon ng kapirasong karne ang inaamag ng butas sa ibaba ng dingding. Biglang lumitaw ang bubuyog sa “screen” at nagbukas ng pintuan sa “taguan ng mga ala-ala”, sapagakat doon nababasa ang mga kakaiba at mahahalagang dukomento na hindi pa nababasa. Ang bubuyog ngayon ay isa ng pinanggagalingan, nakama-matay na punto ng kahinaan at may hawak ng pangunahing susi.

Nahihirapang makaalpas ang mga kaluluwang may mantsa mula sa mga makapal na usok ng mga tore, katayan ng hayop, at planta ng pinagtatapunan ng mga dumi at basura. Kasama nila ang kanilang mga hindi natupad na mga isi-pan at mga kahilingan. Tamang-tama ang maagang pagpatak ng ulan. Nag-un-ahang nakisalamuha ang mga kaluluwa sa bawat patak ng malinis na tubig na bumubuhos mula sa Inang Kalikasan. Ang ulan ay patak ng pag-asa sa mga pan-garap ng mga tao, pinupunasan nito ang mga halaman upang maging malinis, at nagsisilbing hugasang palanggana para sa buong lugar.

Nagsimulang magliwanag ang iba’t-ibang uri ng mga pako tulad polygonum, Commelinales, sa kasunod na bakod, pati na ang mga Rasboras at mga itlog ng lamok sa hindi dumadaloy na tubig. Matagal na nilang hinahangad ang ka-layaan at ang pangangalaga nang kanilang dangal. Nakipag-uganayan sila sa mga puno at mababangis na hayop upang makamtan ang kanilang matatayog na pangarap, matatag na kalooban at katapangan.

Natutunan nila ang mapagmataas at masakit na pamamaraan ng mga agila upang mapalakas ang kanilang mga sariling katawan. Kapagka hindi na nila kayang lumipad ng mas mataas at mas malayo, inihahampas ng mga agila ang kanilang mga tuka sa mga gilid ng bangin hanggang mabasag ang mga ito at tumubong muli ang kanilang mga kuko. Tumititig ito ng diretso sa araw ng hindi kumukurap at hindi ito natatakot mabulag sa nakakapasong init ng araw.

Lumilipad ang mga ibong agila sa pinakataluktok ng bundok hinihintay ang pagdating ng bagyo. Ang malalakas na hagupit ng hangin na dala ng bagyo ang nag-aangat sa kanila sa ibabaw ng ulan. Ang matatalim nilang mga kuko ay na-ngungunyapit ng mahigpit sa mga balikat ng bagyo at lumilikha ng matayog at masagradong simbolo.

Hải Phòng – Hà Nội, 25/8/2018M.V.P

Isinalin niEden Soriano TrinidadMarso 18, 2020Ika-5 ng HaponMakati, Pilipinas

31

ANG TALAMBUHAY NI MAI VAN PHAN

Ang makatang si Mai Văn Phấn ay isang Vietnamita na ipinanganak taong 1955 sa Ninh Binh, Red Delta sa may Hilagang Vietnam. Kasalukuyan siyang namu-muhay ngayon, nakatira at lumilikha ng kanyang mga tula sa lunsod ng Hải Phòng. Siya ay nagkamit ng hindi mabilang na mga parangal mula sa kanyang bansang Vietnam at mga Pandaigdigang Panitikan, kagaya ng Samahan ng mga Vietnamitang Manunulat sa taong 2010, ang Premyo ng Panitikang Cikada sa bansang Sweden noong taong 2017, at ang parangal mula sa Akademya ng Agham at Sining ng Serbiya taong 2019. Nakapaglathala din siya ng may labing -anim (16) na aklat ng mga Tula at isang aklat na pinamagatang Mga Kritikal na Sanaysay “Critiques” – Essays” sa bansang Vietnam. May labing -walong (18) aklat ng mga tula na kanyang isinulat ang nailathala sa iba’t-ibang bansa at sa Network ng pamamahagi ng mga aklat ng Amazon. Ang mga obra o likhang tula ng makatang si Mai Văn Phấn ay isinalin rin sa may tatlumpong(30) Wika ng iba’t ibang bansa sa buong mundo tulad ng: English, French, Russian, Spanish, German, Swedish, Dutch, Albanian, Serbian, Macedonian, Montenegrin, Slovak, Rumanian, Turkish, Uzbek, Kazakh, Arabic, Chinese, Japanese, Korean, Indonesian, Thai, Nepalese, Hindi & Bengali (India).

32

Eden Soriano Trinidad

Siya ay isang pandaigdigang makata. Siya ay Punong-Tagapamahala ng Lucio Abrigo Memorial Learning Center, sa San Agustin, Iba, Zambales, Pilipinas na kanyang pinasimulan noong 1991. Siya ang kauna-unahang “Featured Cover ng “1st Album of Foreign Poets” na nilimbag ng “Influence of Chinese Poetry” sa bansang Tsina. Pinagkalooban siya ng iba’t-ibang sertipiko ng pagkilala at pa-rangal mula sa iba’t ibang pandaigdigang samahan ng mga makata. Isa siya sa Board of Director ng Galaxy Poetic “Atunis” sa Belgium. Siya rin ang Interna-tional Vice-President ng Jara Foundation Nepal sa bansang Nepal, 1st Holder of Goodwill Ambassador for Waheed Center Humanity and Humanitarian De-velopment Center (WCHHD) sa Ghana Africa at Ambassador for Creativity and Humanity sa bansang Morocco sa ilalim ng International Forum for Creativity and Humanity (IFCH) at miyembro sya ng China Poetry Network at China Writer Network. Ang kanyang mga isinulat na mga tula ay isinalin at inilathala sa iba’t-ibang wika sa mga pandaigdigang website, at magazines gaya ng mga wikang Telugu at Hindi sa India, Chinese, Vietnamese, Russian, Polish, Nepali, Arabbic at Spanish. Isinalin niya sa wikang Filipino ang epic na aklat ng tanyag na mang-gagamot sa puso, makata at manunulat na si Dr. Lanka Siva Rama Prasad na may pamagat na “Ang Dakilang Kahon ng Vermillion”, “Umaambon na Init ng Araw” mga tulang Zen ni Krishna Prasai na kilalang makata at manunulat sa Nepal.

Isinalin at inilathala bilang aklat ng mga tanyag na mga makata at manunulat ang kanyang mga tula na may titulong Eden Blooms, Symphony of Souls, Eden Poems sa mga wikang Telugu- Dr. Lanka Siva Rama Prasad, Hindi- Dr. Navin Kumar Upadhyay, Serbian- Dr. Professor Milutin Djurickovic.

TALAHANAYAN NG NILALAMAN

Kabanata I: PananawKabanata II: Matingkad na Pagkapula Kabanata III: Ang EntabladoKabanata IV: Ang Mga SangandaanKabanata V: Ang MangangatayKabanata VI: Ang mga Pag-uusapKabanata VII: Ang mga ModeloKabanata VIII: Ang PanaginipKabanata IX: Pagpapatuloy

33

34