ROZWÓJ SIERPCA W OKRESI MIEDZYWOJENNYME . ZJAWISKO

GRZEGORZ WĄSIEWSKI

ROZWÓJ SIERPCA W OKRESIE MIEDZYWOJENNYM.

ZJAWISKO REGIONALIZMU

Abstrakt

Jednym z motorów rozwoju Sierpca był proces regional izmu. Regional izm rozwijający się w okresie 1918-1939 rozumiany był jako ruch społeczny, koncentrujący się na zachowaniu, pielę-gnowaniu, bądź odnawianiu dziedzictwa kulturowego danego regionu, a także dbałości o rozwój regionu pod względem gospodarczym oraz administracyjnym. Sierpc w okresie międzywojennym tylko w części wykorzystał potencjał rozwojowy. Duże zaszłości cywilizacyjne oraz okres kryzysu spowodował, że zabrakło czasu dla większego wzrostu gospodarczego. Drugim elementem nieko-rzystnym w rozwoju miasta była fakt dużego skłócenia części społeczności lokalnej. Powodowało to brak podejmowania wiążących decyzji, które mogły skutkować szybszym rozwojem gospodarczym i społecznym miasta.

Słowa kluczowe: Sierpc 1918-1939 , regionalizm sierpecki

Utworzenie państwa polskiego po okresie roz-biorów przebiegało w trudnych i specyficznych warunkach społeczno-poli tycznych tworzącego się nowego bytu państwowego powstającego na obszarze trzech zaborów. Można było zaobser-wować zespół charakterystycznych zjawisk w życiu regionów kraju polegającym na pielęgno-waniu dziedzictwa kulturowego danego obsza-ru. Wykorzystywano naturalny ruch społeczny czer-piący swoje inspiracje z kultury ludowej, historii regionu, a wszystko to w celu pobudzenia rozwoju gospodarczego w nowej sytuacji administracyjnej kraju.

Analizując rozwój społeczno-gospodarczy Sierp-ca w okresie międzywojennym należy przede wszystkim zwrócić uwagę na procesy społecz-no-gospodarcze a w ich następstwie na wymierne efekty tych procesów.

Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku Sierpc został miastem powiatowym. Powiat sier-pecki wchodził w skład województwa warszaw-skiego i był najdalej na północny-wschód wy-suniętym powiatem tego województwa. Admi-nistracyjnie powiat sierpecki obe jmował mia-sta: Sierpc i Raciąż, osadę miejską Żuromin , który uzyskał prawa miejskie w 1925 roku i osa-dę miejską Bieżuń, który prawa miejskie otrzy-mał w 1994 roku. W skład powiatu sierpec-kiego wchodzi ło 12 gmin: Białyszewo, Bieżuń, Borkowo, Gradzanowo, Gutkowo, Koziebrody, Lisewo, Raciąż, Rościszewo, Stawiszyn, Żuro-min1 . W 1923 roku do powiatu sierpeckiego przyłączono gminę Gójsk2 .

Powiat sierpecki miał powierzchnię 1161,16 km2. Pierwszy spis powszechny ludności wykazał, że mia-sto Sierpc zamieszkiwało w 1921 roku 6722 miesz-kańców, w roku 1931 - 10051, a w 1939 roku -13000 mieszkańców3.

Sierpc w roli miasta powiatowego postrzega-ny był przez mieszkańców jako zasłużony awans do grona miast „ważniejszych", chociaż sytu-acja społeczna, gospodarcza, kulturalna była nie najlepsza. W nowej sytuacji polityczno-spo-łecznej ten status administracyjny stwarzał pew-ne możliwości rozwojowe. Zaczęła tworzyć się w oparciu się o historię miasta i regionu lokalna społeczność bardzo silnie związaną z miejscem swojego życia i pracy.

W tym czasie Płock po odzyskaniu przez Pol-skę n iepodległości na mocy ustawy z dnia 2 sierpnia 1919 roku został „zdegradowany" w odczuciu mieszkańców do roli miasta powiato-wego. Należy przypomnieć że Płock był naczel-nym grodem Mazowsza (jest to początek historii państwa polskiego), następnie był stolicą samo-dzielnego księstwa, wcielonego w 1495 roku do Korony. Przez następne ca. 300 lat aż do II roz-bioru Polski w 1793 roku miasto było stolicą województwa sk ładającego się z dwóch ziem Płockiej i Zawkrzeńskiej. W okresie rozbiorów na przełomie lat 1793/1794 miasto stało się sie-dzibą departamentu znacznie bardziej rozległe-go niż dawne województwo. W 1815 roku po utworzeniu Królestwa Polskiego w ramach za-boru rosyjskiego był miastem wojewódzkim. W latach 1 8 3 7 - 1 9 1 5 miastem gubernia lnym. Po

20 NOTATKI PŁOCKIE » 2012 » 2/231

odzyskaniu niepodległości i następuję zmniej-szenie roli miasta o dużych aspiracjach.

Po odzyskaniu niepodległości powstała cie-kawa sytuacja miasta w ujęciu perspektywy spo-łecznej, gospodarczej, edukacyjnej i kulturalnej.

W pracy dla rozwoju miasta dominowały na-stępujące mechanizmy:

1. Odzyskanie wolności po 123 latach zabo-rów - ruch patriotyczny.

2. Procesy tłumienia gospodarności przez za-borców - spowodował skokowy wzrost ini-cjatyw gospodarczych.

3. Krótki czas wolności słowa wpłynął na przy-spieszoną edukację w wielu dziedzinach dotąd zakazanych przez zaborców.

4. Odrodzenie nacjonalizmów - chodzi o do-bre cechy nacjonal izmów - jednocześnie się wokół inicjatyw mniejszości narodowych.

5. Procesy związane z regionalizmem.

Definicja regionalizmu

Regional izm wed ług Wie lk ie j I lust rowanej Encyklopedji Powszechnej „Gutenbertga": regjo-nalizm, patrjotyzm lokalny, partykularyzm, ak-centujący obok patrjiotyzmu ogólno-narodowe-go szczególne przywiązanie do ciaśniejszej oj-czyzny. Regjonalizm przejawia się dzisiaj w dwóch postaciach: 1.jako ruch o charakterze społeczno-politycznym wysuwający na pierwszy plan obronę interesów miejscowych; w tej for-mie występuje zwłaszcza we Francji, gdzie wy-rósł na gruncie tradycyj dawnych odrębności kul-turalnych („Federtion regionalste française"), w Hiszpanji (regionalizm kataloński) etc. - 2.jako ruch naukowo-kulturalny, zmierzający do po-głębienia znajomości danego terytorium, wyświe-tlenia jego przeszłości, stanu obecnego, udziału w życiu ogólno-narodowym. W tej postaci roz-winął się regionalizm bujnie w Polsce, gdzie ce-lom jego służą powstałe w ostatnich latach to-warzystwa naukowe, badające przeszłość jed-nej części kraju, czasopisma i uniwersytety lo-kalne, monografie poszczególnych ziem i woje-wództw etc4.

Zainteresowanie regionalizmem spowodowa-ło w latach międzywojennych dyskusję na fo-rum różnych grupy społecznych. Wśród najbar-dziej zaangażowanych regional istów naszego regionu wymienić należy: Aleksandra Macieszę i jego żonę Mar ię, biskupa-regional istę Anto-niego Juliana Nowowiejskiego, ks. Władysława Mąkowskiego, Halinę i Stefana Rutskich, ksią-dza muzyka-folklorystę Władysława Skierkow-skiego, Kazimierza Gelinka, Konstantego Bole-ste-Modlińskiego i inni.

Współcześni płoccy regionaliści: dr inż. Ja-kub Chojnacki, Kazimierz Askanas, prof. dr hab. Zbigniew Kruszewski, ks. prof. dr hab. Michała

Mariana Grzybowskiego, ks. Tadusz Zebrowski, dr Grzegorz Gołębiewski oraz wielu innych.

Wymienieni regionaliści czynem i piórem wspie-rają omawianą ideę.

Regionalizm rozwijający się w okresie 1918 -1939 rozumiany był jako ruch społeczny, kon-centrujący się na zachowaniu, p ie lęgnowaniu, bądź odnawianiu dziedzictwa kulturowego da-nego regionu, a także dbałości o rozwój regio-nu pod względem gospodarczym oraz admini-stracyjnym5.

W II RP wydarzenia kluczowe dla rozwoju re-gionalizmu i zakorzenienia w małej ojczyźnie to książka autorstwa S. Żeromskiego - Snobizm i postęp, a przede wszystkim aktywna działalność pedagoga i społecznika - Aleksandra Patkow-skiego zwanego „ojcem regionalizmu polskiego".

Rada Naukowa Sekcji Powszechnych Uniwer-sytetów Regionalnych Związku Polskiego Nauczy-cielstwa Szkól Powszechnych w 1926 roku ogło-siła Program Regionalizmu Polskiego, który za-wierał nowatorskie ujęcie tematu.

W zapisach dotyczących Jedności państwa i zróżnicowania terenowego mówił w pkt. 2; Peł-na swoboda rozwoju materialnych i duchowych indywidualności terytorialnych ziem polskich (re-gionów), stwarza podstawę dla racjonalnego podziału pracy, rozwoju twórczej społeczeństwa i bogactw kultury.

W części tego Programu dotyczącym Życia gospodarczego znajdujemy zapisy; Każda zie-mia polska (region) winna mieć własny typ go-spodarczy, odpowiadający warunkom natural-nym, ludnościowym i kulturalnym danego re-gionu. [...] Regionalizm koordynuje, budzi ini-cjatywę i uświadomienie społeczne. [...] Regio-nalizm dąży do realizacji postulatów przez or-ganizację związków lokalnych, oddziaływanie na opinię i przygotowanie fachowe ludzi zwią-zanych swą pracą z działalnością samorządu ogólnego i gospodarczego[...] obejmuje rów-nież zrzeszenia i ruch spółdzielczy.

Program odnosi ł się w swoich zapisach do Życia społecznego. Możemy znaleźć tam nastę-pujące zapisy; Regionalizm dąży do takiego ukształtowania administracyjnego państwa, któ-ryby zapewniało rozwój należyty indywidualnym wartościom gospodarczym i kulturalnym poszcze-gólnych regionów.[...] Szeroki samorząd, współ-pracujący z administracją publiczną, swym za-kresem działania obejmować winien wszystkie istotne dla rozwoju indywidualności centrów lo-kalnych, gospodarczych i kulturalnych.

Program Regionalizmu Polskiego opracowany przez Radę Naukową Sekcji Powszechnych Uni-wersytetów Regionalnych Związku Polskiego Na-uczycielstwa Szkól Powszechnych w dużym zakre-sie odnosił się do Życia kulturalnego. Znajdujemy tam zapisy odnoszące się do twórczości literac-


Grzegorz Wqsiewski fot. E. Jezierska

kiej, teatralnej, plastycznej i architektonicznej, muzyki, prasy lokalnej i pracy wychowawczo-za-wodowej w szkole i w środowisku lokalnym.

Rada Naukowa Sekcji Powszechnych Uniwer-sytetów Regionalnych Związku Polskiego Nauczy-cielstwa Szkół Powszechnych która parafowała Program składała się z następujących osób: dr Tadeusz Brzeski, dr Franciszek Bujak, Stanisław Bukowiecki, dr Wito ld Staniewicz, dr Maurycy Jaroszyński, Włodzimierz Antoniewicz, Aleksan-der Janowski, dr Jan Czarnocki, dr January Ko-łodziejczyk, Wac ław Roszkowski, dr Stanisław Arno ld , dr Kazimierz Nitsch, dr Wi to ld Doro-szewski, dr Konrad Górski, dr Eugeniusz Fran-kowski, dr Jan Stanisław Bystroń, dr Stanisław Lorentz, dr Adolf Chybiński, dr Jan Mydlarski6.

Oddo lny ruch społeczny został zauważony przez władze państwowe 30 listopada 1927 roku Minister Spraw Wewnętrznych - Sławoj Skład-kowski - wydał Okólnik No 209 W sprawie stu-diów nad stosunkami województw jako jedno-stek regionalnych i wojewódzkich programów działania. W dokumencie tym znajdują odbicie wnioski wynikające z prac regionalistów polskich; wojewodowie mają przeprowadzić studium, któ-rego efektem będzie analiza elementów, składa-jących się na charakterystykę województw i które razem wzięte mogą być podstawą regionalnych programów działania. Uzyskane wyniki badań i studiów miał być przekazany do władz central-nych w sprawozdaniu rocznym7.

Ukazanie się omówionych opracowań; Pro-gramu Regionalizmu Polskiego i Okóln ika No 29 sprawiło, że wielu prowincjonalnych działa-czy dostrzegło zbieżność własnych poczynań z wytycznymi zapisanymi w ustawodawstwie kra-jowym. Niektóre inicjatywy nabrały nowego, sil-

niejszego wyrazu, Niektóre zjawiska społeczne znalazły umocowanie w trendach ogólnokrajo-wych. W pewnej części dz ia łań Sierpc zaczął wychodzić z zaścianka.

Jednak wraz z centralizacją państwa przed II wojną światową i ograniczaniem roli samorzą-dów znacząco słabnie ruch regionalistów.

Regionaliści sierpeccy omawianego okresu to w znaczącej części osoby związane z Oddzia-łem TNP w Sierpcu działającego w latach 1908-1914: Wacław i Maria Grubscy, Władysław Pil-kiewicz, Maria Gajzlerowa, Halina Radomyska, Anna Piniarowicz, Józef Chojnacki , Ks.Włady-sław Melcher, Józef Wierzbowski, Jakub Rudow-ski, Ks. dr Leon Pomaski oraz dziennikarz Lu-dwik Bomert.

Współcześni sierpeccy regionaliści: Mar ian Przedpełski, Antoni Jankowski, Filomena Ziół-kowska, ks. Jan Krawczyński, Jan i Halina Bu-rakowscy, Henryka Piekarska, Jan Rzeszotarski.

Niektóre osiągnięcia miasta Sierpc w okre-sie lat 1 9 1 8 - 1 9 3 9 .

Przemysł

Regionalne inicjatywy gospodarcze podejmo-wane były indywidualnie i nie korespondowały z Programem Regionalizmu Polskiego, choć w niektórych przypadkach były z n im zbieżne. Głównym celem tych przedsięwzięć było popra-wienie sytuacji gospodarczej społeczności lokal-nej. Sierpeccy działacze gospodarczy zwracali uwagę na konieczność opracowania planu go-spodarczego dla miasta i reg ionu. Zwraca l i szczególną uwagę na zagadnienia poprawy in-frastruktury drogowej, budowy kolei szerokoto-rowej. Opracowania planu zagospodarowania przestrzennego miasta. Wypracowania systemu mechanizmów zachęt dla tworzących miejsca pracy np. w postaci tańszej energii czy ulg po-datkowy. Zwracano w tym czasie uwagę na kry-zys, który szczególnie dotknął rzemiosło. Pro-

Uczestnicy konferencji Fot. J. Szablewski


Oddział T o w a r z y s t w

N a u k o w e g o r t « í > k i ť g o u? Slferpcu

W Marek Chojnacki - syn wieloletniego Prezesa TNP Jakuba Chojnac-kiego Fot. J. Grodzicki

ponowano uwzględnić na co dzień postulat: kupuj polskie wyroby, wyroby od sierpeckiego rzemieślnika. Regionalni działacze gospodarczy nie dość mocno nagłaśniali swoje postulaty, bra-kowało też zgody i konsekwencji w działaniu

Największym zakładem przemysłowym okre-su międzywojennego była fabryka maszyn i urzą-dzeń rolniczych „Sierpczanka". Właśc ic ie lami zakładu byli okoliczni ziemianie. Zakład zatrud-niał 100 -250 pracowników. W drugiej połowie lat 20. fabryka upadła wskutek braku możliwości eksportu maszyn rolniczych na rynek rosyjski.

Drugim poza „Sierpczanką" zakładem prze-mysłowym w mieście był młyn parowy Jakuba Rudowskiego. W 1921 roku przekształcono go w spółkę akcyjną o nazwie „Młyn parowy i elek-t rownia w Sierpcu"8 . Jakub Rudowski ( 1 8 7 2 -1945) był polskim przedsiębiorcą. Jak na wa-runki sierpeckie była to działalność na dużą ska-lę. Prowadził przedsięwzięcia gospodarcze w cegielni , zak ładach ceramicznych, elektrowni miejskiej, młynie parowym, i kinie9.

Młyn pszenny - Henryka Gede - obecnie przy ul. Świętokrzyskiej.

Cegielnia rodziny Gutowskich - obecnie przy ul. Mickiewicza.

Browar - Henryka Pehlke. W roku 1929 za-kończył działalność produkcyjną. Później w miejscu browaru przy ul. Farnej odby-wało się rozlewanie piwa sprowadzanego z browaru w Ciechanowie.

Rzemiosło

Słabe uprzemysłowienie miasta Sierpca na tle ościennych miast Mazowsza Północnego spo-wodowało intensywny rozwój rzemiosła. Polskie prawo przemysłowe z 1927 roku wprowadzi ło całkowitą dobrowolność przynależności do ce-chu. Kompetencje cechów rzemieślniczych zo-stały ograniczone i sprowadzone do działalno-

ści oświatowej, kulturalnej i częściowo socjal-nej. Pozbawiono cechy najważniejszej kompe-tencji mianowicie nadawania kwalifikacji zawo-dowych rzemieśln ika. Przeniesiono wówczas większość uprawnień cechów na izby rzemieśl-nicze. Rzemieślnicy miasta Sierpc należeli do Izby Rzemieślniczej we Włocławku. Radcą Izby i człon-kiem komitetu redakcyjnego jej organu praso-wego Życia Rzemieślniczego był sierpecki rymarz Wiktor Wąsicki10.

Właściciele warsztatów obarczeni byli szere-giem kosztów związanych z nabywaniem kart rzemieślniczych i świadectw przemysłowych. Zwiększające się koszty prowadzenia działalności gospodarczej jak również duża konkurencja spo-wodowała w roku 1930 protest sierpeckich rze-mieś ln ików przeciwko wysokim uposażeniom urzędników Izby Rzemieślniczej we Włocławku11.

W 1931 roku struktura rzemiosła w Sierpcu przedstawiała się następująco: zarejestrowanych było 516 warsztatów rzemieślniczych, w tym: 2 trudniące się bednarstwem, 2 zajmujących się blacharstwem, 10 ciesielskich, 22 cholewkarskie, 3 cukiernicze, 8 czapniczych, 2 zakłady foto-graficzne, 10 fryzjerskich, 3 garbarskie, 3 garn-carskie, 1 introligatorski, 1 kamieniarski, 4 ka-pelusznicze, 8 kołodziejskich, 1 koszykarski, 18 kowalskich,125 krawieckich, 2 kuśnierskie, 1 la-kierniczy, 9 malarskich, 27 murarskich, 14 pie-karskich, 1 piernikarski, 9 rymarskich, 42 rzeź-nicze, 9 ślusarskich, 31 stolarskich, 131 szew-skich, 2 szklarskie, 1 tapicerski, 2 tokarskie, 4 zegarmistrzowskie, 3 zduńskie, 1 złotniczy12.

Polscy rzemieślniczy za jmowal i się g łównie krawiectwem i szewstwem. Licznie reprezento-wane były kowalstwo, rzeźnictwo, szklarstwo, ciesielstwo i kołodziejstwo13.

Ponad 35% ogółu rzemieślników była naro-dowości żydowskiej. Żydzi szczególnie licznie zajmowal i się: krawiectwem, szewstwem, cho-lewkarstwem, rzeźnictwem, piekarstwem, zegar-mistrzostwem i blacharstwem14.

W większości rzemieślnicy sierpeccy należeli, z nielicznymi wyjątkami, do ubogiej grupy społecz-nej. Zajmowali się więc uprawą rolniczą ziemi i innymi pracami mogącymi przynieść zwiększenie dochodów. Konkurencja między rzemieślnikami polskimi i lepiej zorganizowanymi rzemieślnikami żydowskimi powodowała polaryzację poglądów Polaków aż do wystąpień antyżydowskich.

Spółdzielnie i ruch spółdzielczy

Ruch spółdzielczy miał w Polsce głębokie ko-rzenie historyczne. Wywodził się z okresu zabo-rów. Był wtedy formą dobrowolnego zrzeszania się i edukacji poszczególnych grup społecznych. Konsolidacja pozioma produkcji rolnej i rzemieśl-niczej była zaczątkiem zrzeszeń producenckich


oraz polepszenia lokalnego zaopatrzenia przez tworzenie prostego przetwórstwa rolnego i rze-miosła. Ruch spółdzielczy wspierał się na wyda-wanej prasie regionalnej o charakterze eduka-cyjnym i spo łeczno-po l i t ycznym. Powstające spontanicznie na terenie Polski spółdzielnie uła-twiały finansowanie rzemiosła, rolnictwa i drob-nego przemysłu. W Sierpcu okresu międzywo-jennego funkcjonowało wiele spółdzielni o róż-nych celach swojej działalności.

Jedną z dłużej działających była Spółdzielnia Spożywców „Zgoda". Spółdzielnia funkcjonowała w latach 1914-1921. W 1921 roku zrzeszała ona 423 członków. Zarząd Spółdzielni Spożywców „Zgoda" tworzyli: ks. kanonik Wincenty Chabow-ski, Mar ia Grubska, Apo lon ia Malewiczowa, Anna Piniarowiczówna, Florian Jasiński, Włady-sław Pilkiewicz, Jan Wierzbowski. W skład Rady Nadzorczej wchodzili: Wacław Gurbski, Mieczy-sław Ossowski, Halina Radomyska15.

W okresie 1 9 2 1 - 1 9 2 6 dz ia ła ła w Sierpcu Spółdzielnia Chrześcijańskich Robotników na-zywana też Robotniczym Stowarzyszeniem Spo-żywców Powiatu Sierpc. Do spółdzielni należeli robotnicy miejscy i rzemieślnicy. Spółdzielnia prowadziła handel między innymi w swoim skle-pie, którego kierownikiem był nauczyciel Anto-ni Kowalewski. Był on także do 1924 roku pre-zesem Spółdzielni. W 1925 roku prezesem Spół-dzielni Chrześcijańskich Robotników w Sierpcu został wybrany ks. Konstantynowicz16.

Aktywny w okresie międzywojenny Związek Ziemian powołał do życia w 1934 roku, Spół-dzielnię Rolniczą. Siedziba Zarządu Spółdzielni mieściła się w Sierpcu przy ulicy Budki 56. Funk-cję prezesa pełni ł rolnik Karol Cichowski. Do Spółdzielni należało 21 członków. Wkład człon-kowski wynosił 100 zł.. Osiemnastu członków Spółdzielni Rolniczej było właścicielami dużych jak na tamte czasy gospodarstw rolnych o po-wierzchno powyżej 50 ha. Właśnie ci duży rol-nicy mogl i zaciągać kredyty w sierpeckim Ban-ku Spó łdz ie lczym lub w K o m u n a l n e j Kasie Oszczędności Powiatu Sierpeckiego. Drobni rol-nicy mogl i liczyć na pomoc kredytową prężnie działających tzw. Kas Stefczyka17.

Spółdzielnia Księgarni Nauczycielskiej „Wie-dza" powołana została przez Związek Nauczy-cielstwa Polskiego. Dzia ła lność gospodarcza Spółdzielni „Wiedza" wspierała finansowo ZNP. Z dochodów sierpeckiej Spółdzielni Księgarni Nauczycielskiej „Wiedza" utrzymywano bibl io-tekę ZNP18.

Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Sierp-cu została powołana do życia w roku 1927 i nieprzerwanie działa od 83 lat. Jest najstarszym zakładem pracy w Sierpcu. Rolnicy, którzy w od-rodzonej po zaborach ojczyźnie mogli pracować i czerpać normalne dochody ze swojej pracy,

powiększali stada bydła mlecznego. Pojawił się problem zagospodarowania mleka. Dlatego rol-nicy postanowili założyć zakład, który będzie sku-pował i przerabiał ich mleko na produkty chęt-nie kupowane przez konsumentów. 2 lutego 1927 roku powołano spółkę, która została zarejestro-wana pod nazwą Centralna Mleczarnia Spół-dzielcza w Sierpcu. Członkami założycielami byli: Lucjan Gumiński z Dąbrówek, Jan Kłobukowski z Sierpca, Adam Markowski z Białyszewa, Stefan Niemczewski z Troski. Sąd Okręgowy w Płocku zatwierdził Statut Spółdzielni 15 kwietnia 1927 roku. Początkowo asortymentem produkcji była śmietana, masło, twaróg i mleko konsumpcyjne. W pierwszym roku swojej działalności skupiono i przerobiono 350 tysięcy litrów mleka. Zakładem kierował Jan Iwanejko.

Instytucje finansowe - Banki

To warzystwo Pożyczko wo-Oszczędn ości o we działało w Sierpcu od 1913 roku. Za jmowało się obsługą f inansową głownie, choć nie tylko, sierpeckich Żydów. W 1921 roku zrzeszało 210 członków. Zarząd w tym czasie tworzyli: Nuchym Taca, Samuel Taca, A b r a m Glaser i Boruch Gotlibowski. Towarzystwo Pożyczkowo-Oszczęd-nościowe przekształciło się w roku 1926 w Bank Udziałowy Spółdzielczy. Bank usytuowany był na ulicy Stary Rynek 10. W 1930 roku liczył on 72 członków i dysponował kapitałem własnym w wysokości 4170 zł i kapitałem obcym w wy-sokości 23608 zł. W skład Rady Nadzorczej Ban-ku wchodz i l i bogac i kupcy: Szaja T rydman, Szmul Dorembus, Henoch Tefor, Binem Dobrosz-klanka, Eliasz Czarnoczapka oraz lekarz denty-sta Lejb Hi l ler. Bank Udzia łowy Spółdzielczy funkcjonował do wybuchu II wojny światowej19.

W latach trzydziestych w Sierpcu działalność prowadz i ł Żydowski Bank Kredytowy, który swoją siedzibę posiadał na Starym Rynku20.

Towarzystwo Drobnego Kredytu powstało w Sierpcu w roku 1901. W roku 1921 Radę Nad-zorczą Towarzystwa tworzyli: Wacław Gurbski -notariusz sierpecki, Florian Jasiński - naczelnik Urzędu Podatkowego, Apol inary Jasiński - rol-nik. Cz łonkami Zarządu Towarzystwa Drobne Kredytu w Sierpcu byli: Józef Chrapkowski - bur-mistrz miasta, Wiktor Gałkowski - urzędnik, re-ferent w starostwie powiatowym, Wiktor Chyżyń-ski - kupiec. W roku 1922 Towarzystwo Drob-nego Kredytu w Sierpcu przekształciło się w Bank Spółdzielczy w Sierpcu. Bank prowadził swoją działalność do wybuchu II wojny światowej21.

Życie społeczno-polityczne

Na początku okresu międzywojennego powiat sierpecki opowiadał się za ugrupowaniami poli-


tycznymi o charakterze prawicowym. Znaczenie wpływu prawicy szczególnie na sierpeckiej wsi na-leży tłumaczyć faktem, iż jedną trzecią ludności wiejskiej powiatu stanowiła drobna szlachta. Zmie-niająca się sytuacja polityczno-społeczna w kraju znalazła swoje odbicie w mieście i powiecie. O poprawę swoich wpływów walczyły ugrupowania narodowe, socjalistyczne i komunistyczne, ugru-powania chłopskie. Jakość debaty politycznej na szczeblu centralnym przenosiła się na poziom re-gionalny. Samorząd miejski skutecznie skłócony i podzielony nie był w stanie wypracować zwartego planu działania dla miasta. W związku z tym więk-szość pozytywnych inicjatyw był tworem zaanga-żowanych mieszkańców miasta. Część działań wy-nikała z interwencji państwa. Można dostrzec w tym czasie po okresie zafascynowania działalno-ścią polityczną, proces odchodzenia z polityki. Część światłych obywateli miasta także zmieniła swoje miejsce zamieszkania.

Prasa okresu międzywojennego

W la tach1919-1939 udokumentowano uka-zywanie się ośmiu gazet. Czas wydawania po-szczególnych ty tu łów był różny, również za-wartość i poziom merytoryczny był bardzo zróż-nicowany. Jednak ilość tytułów i fakt, że przez większość czasu okresu międzywojennego wyda-wane były czasopisma świadczy o dużym zaan-gażowaniu społeczności lokalnej w działalność piśmienniczą.

W okresie od stycznia 1919 do lutego 1920 roku wydawana była Gazeta Urzędowa na Po-wiat Sierpecki. Pismo miało charakter informa-cyjno-urzędowy a kierowane było do administracji państwowej i samorządowej. Obowiązek zaku-pu tej gazety spoczywał na wójtach i sołtysach powiatu sierpeckiego. Redakcja i administracja czasopisma mieściła się w Urzędzie Powiatowym w Sierpcu. Od 1920 roku kierownictwo nad ga-zetą objął Mieczysław Jarecki. Czasopismo wy-dawane było w Sierpcu w zakładzie Salomona Glazera. W gazecie drukowano rozporządzenia ministrów różnych resortów, rozporządzenia ko-misarza ludowego na powiat sierpecki, podawa-no też urzędowe ceny walut. Systematycznie dru-kowano sprawozdania powiatowego lekarza we-terynarii. Sporadycznie podawano ogłoszenia o wymiarze kar za przestępstwa popełnione na te-renie powiatu, pojawiały się komunikaty o zagu-bionych dokumentach i informacje o mających się odbyć przetargach. Po wyborze i ukonstytu-owaniu się sejmiku powiatowego drukowano pro-tokoły z jego obrad22.

Miesięcznik Żak ukazywał się w latach 1928-1929. Było to pismo redagowane przez mło-dzież Szkoły Powszechnej im. Adama Mickiewi-cza w Sierpcu. Szkoła znajdowała się przy ulicy

Piastowskiej 19 w Sierpcu. Redagowaniem i wy-dawaniem miesięcznika Żak zajmowało się Wy-dawnictwo Uczniowskiego Kółka Literackiego działającego w tej szkole. Opiekę nad młodzieżą objął nauczyciel tej szkoły Stanisław Kopyra a kierownikiem administracyjnym został Jan Wierz-bowski. Miesięcznik Żak ukazywał się czytelni-kom 28 dnia każdego miesiąca. Drukowany był w Drukarni I. Maliszewskiego w Sierpcu. Celem miesięcznika była praca dydaktyczna i edukacyj-na z młodzieżą mająca pogłębić znajomość ję-zyka polskiego jak również nabranie odpowie-dzialności za słowo pisane przez młodych dzien-nikarzy. W każdym numerze miesięcznika za-mieszczano kronikę samorządową, sprawozda-nia z działalności drużyny harcerskiej, opisy wy-cieczek organizowanych przez szkołę. Zamiesz-czane były opowiadania, wiersze i konkursy23.

W lipcu 1928 roku zaczął ukazywać się tygo-dnik społeczno-kulturalny Głos Sierpecki. Re-dakcja gazety mieściła się przy ul. Piastowskiej 11. Tygodn ik ukazywał się do paźdz iern ika 1928 roku. Kłopoty finansowe spowodowały za-kończenie jego działalności2 4 . Głos Sierpecki proponował mieszkańcom miasta problematy-kę związaną z codziennym życiem. Omawiane były zagadnien ia społeczne i kul turalne. Za-mieszczane były sprawozdania z państwowych imprez rocznicowych oraz sportowych. Część ty-godnika zajmowały porady dla kobiet25.

Innym tytułem prasowym była Kronika Sier-pecka wydawana przez prywatną spółkę. Ta ga-zeta miała wyraźny prorządowy charakter26.

W latach 30. Zarząd Powiatowy Bezpartyjne-go Bloku Współpracy z Rządem w Sierpcu miał silne oparcie w staroście Leonie Rożałowskim, szwagrze Edwarda Rydza-Śmigłego. Organem p/asowym sierpeckiego BBWR było czasopismo Życie Sierpeckie, ukazujące się od stycznia 1929 roku. Jego redaktorem naczelnym był Włady-sław Olszewski, urzędnik Wydziału Powiatowe-go27. „Życie Sierpeckie" było miesięcznikiem od stycznia do czerwca 1929 roku, natomiast od lipca do grudnia 1929 roku, gazeta ukazywała się jako dwumiesięcznik. Redakcja i administra-cja gazety mieściła się w księgarni A. Włocz-kowskiego. Pismo drukowane było w Drukarni Polskiej mieszczącej się w Sierpcu przy ulicy Pia-stowskiej 11. Redakcja postawiła sobie ambitne cele dz ia łania. Proponowano zaangażowanie czytelników w życie społeczne i gospodarcze powiatu sierpeckiego. Przedstawiano czytelnikom aktualne informacje gospodarcze gminne i miej-skie. Dostarczano wiadomości na temat dzia-łalności straży pożarnej, Kółek Rolniczych, Sto-warzyszeń Rzemieślniczych itp. Przekazywane in-formacje miały na celu przyczynienie się do po-znania przez czytelników powiatu sierpeckiego: jego gospodarki, spraw społecznych, ekonomicz-


nych. Kącik dotyczący porad i pomocy czytelni-ków, redagowany był w taki sposób by zabiera-jący głos nie naruszali zasad dobrego smaku i współżycia społecznego28.

Od 1 grudnia 1932 roku zaczęto wydawać miesięcznik Echo Powiatu Sierpeckiego. Gaze-ta ukazywała się od grudnia 1932 roku do stycz-nia 1934 roku. Początkowo była miesięcznikiem a od połowy 1933 roku, wydawana była jako dwutygodnik . W roku 1933 wydano z okazj i imienin marszałka Józefa Piłsudskiego specjalną jednodniówkę. Wydawcą miesięcznika był Od-dział Powiatowy ZNP w Sierpcu. Redaktorem od-powiedzialnym był Franciszek Midura. Począt-kowo druk odbywał się w drukarn i Maliszew-skiego. Począwszy od numeru 5 w Spółdzielni Wydawniczej Wiedza. Redakcja miesięcznika mieściła się w księgarni „Wiedza" przy ul. Pia-stowskiej 20. Miesięcznik Echo Powiatu Sierpec-kiego miał wyraźnie prorządowy charakter29,30. Kolportażem pisma zajmowały się głównie oso-by prawne. Punkty sprzedaży gazety znajdowa-ły się w okolicznych miejscowościach: Lisewie, Białyszewie, Koseminie, Gójsku, Bieżuniu, Ra-ciążu, Rościszewie, Żurominie. Redakcja posta-wiła sobie w swojej działalności następujące cele: utrzymanie i wzmocnienie w społeczności lokal-nej siły dla budowy wspólnej przyszłości, wzmoc-nienie woli przetrwania kryzysu, przekazywanie podstawowych informacji z zakresu ustawodaw-stwa ro lnego, wszelaka pomoc organ izac jom społecznym w pracy dla dobra społeczności lo-kalnej, utrzymanie więzi informacyjnej z czytel-nikami poprzez zamieszczanie na swoich łamach treści listów. Od początku swojego istnienia ga-zeta akceptowała stanowisko propaństwowe, jednak nie eksponując którejkolwiek z partii czy obozu politycznego. Z czasem uwidaczniał się coraz silniejszy związek z obozem sanacyjnym. Umieszczano coraz więcej wiadomości dotyczą-cych Związku Strzeleckiego, Bezpartyjnego Blo-ku Współpracy z Rządem, informowano o dzia-łalności Legionu Młodych w Sierpcu. Zamiesz-czano dużo informacji wspierających prezyden-ta Ignacego Mościckiego a także wiele artyku-łów wspominających postać Józefa Piłsudskie-

31 go Decyzją starosty Leona Rożałowskiego, 28

marca 1933 roku, zakazano działalności OWP w powiecie sierpeckim ze względu na „ekscesy, kolportowanie nielegalnych ulotek i zakłócanie porządku publicznego". Stronnictwo Narodowe umacniało swoje wpływy wśród sierpeckiej mło-dzieży poprzez kolportaż dwutygodnika Wczo-raj, dziś i jutro, wydawanego w 1934 roku w Sierpcu, staraniem Legionu Młodych Obwodu Sierpc, Lipno i Rypin32.

W latach 1935-1939 ukazywał się w Sierpcu tygodnik Ziemia Mazowiecka. Była to gazeta,

Pierwszy numer tygodnika Ziemia Mazowiecka z 13 października 1935 r. Zdjęcie z archiwum autora

która ukazywała się najdłużej w międzywojen-nym Sierpcu. Redaktorem naczelnym tygodnika był Ludwik Bomert33. Redakcja i administracja gazety mieściła się w Sierpcu przy ulicy Piastow-skiej 34. Pismo drukowane było w sierpeckiej drukarni Wiedza mieszczącej się przy ulicy Pia-stowskiej 3. Gazeta sowim zasięgiem obejmo-wa ła powiaty: s ierpecki , l ipnowski , mławsk i , p łocki , p łoński , rypiński. W założeniu gazeta mia ła poruszać wszystkie sprawy związane z życiem społecznym, kulturalnym i gospodarczym. Poruszano zagadnienia związane ze szkolnic-twem, oświatą pozaszkolną, samorządem, han-dlem i rzemiosłem oraz imprezami odbywają-cymi się na terenie kolportażu gazety34.

Niektóre ważne wydarzenia - wybór subiek-tywny

W okresie zaboru rosyjskiego Sierpc należał do obszarów nadgran icznych . O p r a c o w a n e przez z a b o r c ó w p lany wo jskowe dotyczące ewentua lnego konf l ik tu zb ro jnego pomiędzy Rosją a Niemcami spowodował, że dla obrony tego kierunku natarcia nie inwestowano w in-frastrukturę drogową i kolejową. Przez to Sierpc posiadał tylko jedną drogę bitą do Płocka.


п п г

ч * *

1 Ш С Most na Skrwie w Sierpcu. Widok ogólny mostu. Widoczne drewniane podpory przęseł mostu. Data wydarzenia: rok 1935. Źródło: Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-G-3395.

Wiosną 1919 roku władze krajowe podjęły decyzję w formie Ustawy o budowie linii kolejo-wej Zgierz-Kutno-Płock-Sierpc. Uroczyste otwar-cie tej linii nastąpiło 18 l istopada 1934 roku. Na trasie kolejowej Płock-Sierpc o długości 36 km, wybudowano dwie stacje kolejowe w Pro-boszczewicach i Gozdowie. 13 kwietnia uchwa-lono rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów w sprawie budowy linii kolejowej na trasach Sierpc-Brodnica i Sierpc-Toruń. 23 stycznia 1937 roku nas tąp i ł o uroczyste o twarc ie l in i i ko le jowe j Sierpc-Toruń, a w grudniu 1938 roku Sierpc-Brodnica. Inwestycje te spowodowały naturalne utworzenie w Sierpcu ważnego węzła kolejowe-go. Polskie Koleje Państwowe stały się znaczą-cym pracodawcą35 .

Otwarcie linii kolejowej Sierpc-Brodnica - powitanie ministra komunikacji Juliusza Ulrycha na stacji w Brodnicy. Widoczni również: wiceminister komunikacji Julian Piasecki, dyrektor Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych Bogusław Dobrzycki, wojewoda pomorski Władysław Raczkiewicz. Grudzień 1938 r. Źródło: Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-G-3143.

Uniwersytet Powszechny

Edukacja regionalna powadzona była w spo-sób ciągły na wszystkich poziomach szkolnictwa

państwowego i prywatnego. Edukacja ta jednak nie była definiowana jako nauczanie regional-ne. W tym czasie do programów nauczania nie wprowadzono zagadnień regionalnych. Należy zwrócić uwagę na fakt, że szeroki nurt edukacji regionalnej samoistnie kierował swój przekaz na wiadomości o charakterze geograficznym, kra-joznawczym w powiązaniu z historią regionu. Poza oficjalnymi działaniami edukacyjnymi pro-wadzone były kursy i nauczanie organizowane przez instytucje tworzone na styku środowiska nauczycielskiego i ludzi innych profesji np.praw-ników, dziennikarzy, duchownych. Był to szeroki nurt działań pozaszkolnych, którego przykładem był Uniwersytet Powszechny w Sierpcu.

Udokumentowany okres działalności Uniwer-sytetu Powszechnego w Sierpcu to czas od 12 stycz-nia 1936 roku do 27 listopada1936 roku. Czer-piąc z doświadczeń innych miast Mazowsza, po-stanowiono podobną instytucję powołać w Sierp-cu. Konferencja organizacyjna powołująca Uni-wersytet Powszechny w Sierpcu odbyła się 6 grud-nia 1935 roku pod przewodnictwem Inspektora Szkolnego Jana Gondzika. Należy wymienić wśród osób powołujących do życia tą instytucję zastępcę inspektora ds. oświaty dorosłych w obwodzie sier-peckim Franciszka Midurę. W konferencji uczest-niczyli nauczyciele sierpeccy oraz inteligencja mia-sta. Ustalono zakres tematyczny spotkań oraz pre-legentów dla wybranych przedmiotów. Postano-wiono, że na Uniwersytecie Powszechnym będą prowadzone wykłady dla młodzieży pozaszkol-nej, której wykształcenie jest na poziomie VII klasy szkoły powszechnej. Zadbano również o rozpro-pagowanie idei wykładów na Uniwersytecie Po-wszechnym wśród organizacji społecznych i za-wodowych miasta Sierpca36.

Wystawa Radiowa

Zorganizowanie wystawy radiowej było bar-dzo ważnym wydarzeniem pol i tyczno-kutural-no-gospodarczym w Sierpcu. Wyraźnie akcen-towano jej wymiar lokalny ale będący częścią rozwijającego się kraju. Przed otwarciem wysta-wy sierpecka prasa podawała szczegóły doty-czące jej przebiegu. Organizowanie tego rodzaju regionalnych wystaw było realizacją wytycznych Okólnika Ministra Spraw Wewnętrznych z lipca 1927 roku. Takie przedsięwzięcia miały ułatwić administrowanie i p lanowanie rozwoju gospo-darczego na określonym terenie.

5 grudnia 1937 roku o godzinie 1 300 nastą-piło uroczyste rozpoczęcie Powiatowej Wystawy Radiowej dla powiatów: sierpeckiego, rypińskie-go, l ipnowskiego, płońskiego i p łockiego. Ta regionalna wystawa radiowa wpisywała się w kalendarz wystaw organizowanych przez Spo-łeczny Komitet Radiofonizacj i Kraju. Podobne


wystawy zorganizowano w Bydgoszczy, Warsza-wie.

Wystawa Radiowa w Sierpcu miała do speł-nienia ważne cele. Prezentacja odbiorników ra-diowych różnego typu i co z tym związane róż-nej ceny miała zachęcić zwiedzających do za-kupienia odbiornika radiowego i wstąpienia w

Letni konkurs Polskiego Radia. Kupony nadesłane na konkurs. Data wydarzenia: 1937. Rozgłośnia w Warszawie. Źródło: Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-K-1388. Autor zdjęcia Sitkowski Antoni

szeregi radiosłuchaczy. Cele kulturalne to pre-zentacja regionui dorobku pięciu powiatów w dziedzinie kulturalnej i artystycznej. Celem po-wiatowej wystawy radiowej było też zapoznanie wsi mazowieckiej z dorobkiem krajowej techni-ki radiowej i rozwojem polskiej radiofonii. Wy-stawę do dnia 18 grudnia 1937 roku czyli przez czternaście dni jej trwania, zwiedziło ponad 6000 zwiedzających. Duże zainteresowanie Wystawą Radiową w Sierpcu spowodowało, że organiza-torzy przedłużyli jej trwanie do 23 grudnia 1937 roku. Prawdopodobnie, gdyby nie Święta Boże-go Narodzenia trwałaby ona jeszcze dłużej37.

Konsekwencją wystawy było powstanie w marcu 1938 roku radiostacji SIERPC nadającej swoje programy z gmachu Starostwa Powiato-wego. Rozgłośnia sierpecka miała moc 1,5 kW i pracowała na fali 197,3 m. Dyrektorem nowej rozgłośni był dr Marian Stępowski. Była to praw-dopodobnie pierwsza w Polsce radiostacja wy-budowana zbiorowym wysiłkiem społeczności lo-kalnej38.

Podsumowanie

Sierpc w okresie międzywojennym tylko w czę-ści wykorzystał potencjał rozwojowy. Duże za-szłości cywilizacyjne oraz okres kryzysu spowo-dował, że zabrakło czasu dla większego wzro-stu gospodarczego. Drugim elementem nieko-rzystnym w rozwoju miasta był fakt dużego skłó-cenia części społeczności lokalnej. Powodowa-ło to brak podejmowania ważnych wiążących decyzji, które mogły skutkować szybszym roz-wojem gospodarczym miasta. Zatem, nie wy-starczy wywalczyć wolności, trzeba jeszcze z niej mądrze korzystać!

Przypisy

Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. I, Warsza-wa 1925, s .166-172 . M. Chudzyński [red], Dzieje Sierpca i ziemi sierpeckiej, Towarzy-stwo Naukowe Płockie Oddział w Sierpcu, Urząd Miejski w Sierp-cu, Sierpc 2003, s. 363. Tamże 3 6 3 - 3 6 4 . Wielka Ilustrowana Encyklopedja Powszechna, Tom XIV, Wydaw-nictwo Gutenberga, Kraków, s. 293. D. Kasprzyk, Regionalizm Płocki w II Rzeczypospolitej, Towarzy-stwo Naukowe Płockie, Płock 2008, s. 9. Polska Oświata Pozaszkolna, 1926, s. 4 - 5 / 1 9 2 6 , s. 221-223 . Okólnik No 29 W spawie studiów nad stosunkami województw jako regionalnych i wojewódzkich programów działania, Mini-sterstwo Spraw Wewnętrznych Nr OL.3517/27, Warszawa dnia 30 XI 1927 roku. M. Chudzyński [red], Dzieje Sierpca i ziemi sierpeckiej, Towarzy-stwo Naukowe Płockie Oddział w Sierpcu, Urząd Miejski w Sierp-cu, Sierpc 2003, s. 395. J.J. Rudowski, Społeczne pasje Jakuba Rudowskiego (1872-1945), „Notatki Płockie", 1994, nr 1, s .27-29.

M. Chudzyński [red], Dzieje Sierpca i ziemi sierpeckiej, Towarzy-stwo Naukowe Płockie Oddział w Sierpcu, Urząd Miejski w Sierp-cu, Sierpc 2003, s. 399. Tamże, s. 400. Życie Rzemieślnicze, 1931, nr 3, s. 19. M. Chudzyński [red], Dzieje Sierpca i ziemi sierpeckiej, Towarzy-stwo Naukowe Płockie Oddział w Sierpcu, Urząd Miejski w Sierp-cu, Sierpc 2003, s. 396. Tamże, s. 396. Archiwum Akt Nowych, Rada Spółdzielcza (RS), sygn.16830. M. Chudzyński [red], Dzieje Sierpca i ziemi sierpeckiej, Towarzy-stwo Naukowe Płockie Oddział w Sierpcu, Urząd Miejski w Sierp-cu, Sierpc 2003, s. 404. Tamże, s. 404. Tamże, s. 413.. Tamże, s. 4 0 2 - 4 0 3 . Tamże, s. 403.. Tamże. w w w . s i e r p c . c o m . p l / h i s t o r i a . p h p ? s t r o n a = p i s m a . h t m l / 02 .01 .201 1.

2

5

9 22


http://www.sierpc.com.pl/historia.php?strona

23 w w w . s i e r p c . c o m . p l / h i s t o r i a . p h p ? s t r o n a = p i s m a . h t m l / 02 .01 .201 1.

24 M. Chudzyński [red], Dzieje Sierpca i ziemi sierpeckiej, Towarzy-stwo Naukowe Płockie Oddział w Sierpcu, Urząd Miejski w Sierp-cu, Sierpc 2003, s. 419.


26 M. Chudzyński [red], Dzieje Sierpca i ziemi sierpeckiej, Towarzy-stwo Naukowe Płockie Oddział w Sierpcu, Urząd Miejski w Sierp-cu, Sierpc 2003, s. 419.

27 Tamże, s. 377. 28 w w w . s i e r p c . c o m . p l / h i s t o r i a . p h p ? s t r o n a = p i s m a . h t m l /

02 .01 .201 1. 29 M. Chudzyński [red], Dzieje Sierpca i ziemi sierpeckiej, Towarzy-

stwo Naukowe Płockie Oddział w Sierpcu, Urząd Miejski w Sierp-cu, Sierpc 2003, s. 377.

3 0 Tamże, s. 419..


32 M. Chudzyński [red], Dzieje Sierpca i ziemi sierpeckiej, Towa-rzystwo Naukowe Płockie Oddział w Sierpcu, Urząd Miejski w Sierp-cu, Sierpc 2003, s. 383.

33 Tamże, s. 420.. 34 w w w . s i e r p c . c o m . p l / h i s t o r i a . p h p ? s t r o n a = p i s m a . h t m l /

02 .01 .201 1. 35 M. Chudzyński [red], Dzieje Sierpca i ziemi sierpeckiej, Towarzy-

stwo Naukowe Płockie Oddział w Sierpcu, Urząd Miejski w Sierp-cu, Sierpc 2003, s. 406.

36 G. Wąsiewski, Uniwersytet Powszechny w Sierpcu (1936r), „No-tatki Płockie", 2011, nr 4, s. 31 -33 .

37 G. Wąsiewski, Wystawa radiowa w Sierpcu - 1937, „Sierpeckie Rozmaitości" 2011, nr 3 - 4 , s. 82 -84 .

38 M. Przedpełski, Halo! Tu Polskie Radio-Sierpc, „Notatki Płoc-kie", 1978, nr 2, s. 51 -52 .

THE DEVELOPMENT OF THE TOWN IN THE INTERWAR PERIOD THE PHENOMENON OF LOCALISM

Summary

One of the driving forces for the development of Sierpc was the process of localism. Localism in the period between 1918 and 1939 was understood as a social movement, concentrating on preserving or restoring the cultural heritage of a given region and promoting its administrative and economic growth. In the interwar period, Sierpc used its development potential only to a certain degree. Further economic growth was made impossible because of the backwardness of the region and economic depression. A second obstacle to the city's growth was the social unrest in the local community. It prevented important decisions from being made - ones that could allow faster economic and social development of the town.

Λ

9Λ

Założyciele Sierpeckiego Oddziału Towarzystwa Naukowego Płockiego







Documents

ROZWÓJ SIERPCA W OKRESI MIEDZYWOJENNYME . ZJAWISKO