Robinson Crusoe - Esperanto

8/7/2019 Robinson Crusoe - Esperanto

1/139

The Project Gutenberg EBook of RobinsonoKruso, by Daniel Defo

This eBook is for the use of anyoneanywhere at no cost and withalmost no restrictions whatsoever. Youmay copy it, give it away orre-use it under the terms of the ProjectGutenberg License includedwith this eBook or online atwww.gutenberg.net

Title: Robinsono Kruso

Author: Daniel Defo

Release Date: March 8, 2004 [EBook

#11511]Language: Esperanto

Character set encoding: UTF-8

*** START OF THIS PROJECT GUTENBERGEBOOK ROBINSONO KRUSO ***

Produced by Darold Booton, David Starnerand William W. Patterson


2/139

ROBINSONO KRUSO

lia vivo kaj strangaj, mirindegajaventuroj

verkita de Daniel Defoe tradukis en 1908Pastro A. Krafft

PREFACE

The telegraph and telephone have made ofthe world a whisperinggallery. Steam and electric tractionhave annihilated space. Thescattered human race yet remains a

strangely misunderstood family.Within one hour the report of amomentous event may be shot through500 languages and as many more dialects;but convene a thousandrepresentative dissimilar one-speechpeople and all becomes Babel ifnot Pandemonium. Impossible, indeed, for

each to learn the language ofthe thousand; but how small a matter forall to learn a common secondlanguage if such a language can beproduced.

And it has been produced: Esperanto has

been born a composite of thepith of all language; precise, learnable


3/139

at sight and almostgrammarless.

This Esperanto Classic, RobinsonoKruso, is somewhat of anachievement for American enterprise asit is the first of its size andkind yet published here. It has beenundertaken with zeal and wroughtout according to ability. The originaltranslation was made by the

highly esteemed Rev. A. Krafft. Otherfriends and supporters are:

William D. Chandler, efmonhelpanto.Prof. E. V. Huntington, Harvard

University.Prof. D. O. S. Lowell, Roxbury Latin

School.Mr. Edwin D. Mead, Peace Movement.Mrs. Dr. N. E. Wood, Newton Theol.

Sem.Kambria Klubo.J. M. Connolly, M. D.Mr. W. L. Church.Mr. G. W. Lee.

Dr. W. G. Nowell.Mr. L. B. Luders.

Trusting that this book will find favorand meet reasonably theexpectations of the Esperantistaro deAmeriko kaj tutmondo, we

heartily submit it to the entire readingworld.


4/139

R. W. MASON.

ANTAPAROLO

Telegrafio kaj telefonio kreis el lamondo flustrogalerion.Trakcio vapora kaj elektra neniigis laspacon. Sed la disa

homaro ankora estas strangemiskomprenata familio. Dum horetoeblas eti raporton pri gravega okazoper 500 lingvoj kaj pertiom da dialektoj; sed kunvokuunulingvajn reprezentantojn demil diversaj lingvoj kaj io Babelias,

se ne Pandemoniias.Ja ne eblas, ke iu lernos la millingvojn de la aliuloj; sedpor iu estas malgranda afero lerni unukomunan duan lingvon,se tia lingvo estas farebla.

Kaj tia lingvo jam estas farita:

Esperanto naskiis el la kerno deiuj lingvoj; preciza, unuavidelernebla, kaj preska sengramatika.

i tiu Esperanto klasiko, RobinsonoKruso, estas ioma atingaopor Amerika entrepreno, ar i estas la

unua verko tiagranda kajtiaspeca jam eldonita i tie. i estas


5/139

entreprenita fervore kajkreita lakapable. La originala tradukoestis farita de la estimata

Rev. A. Krafft. Aliaj amikoj kajsubtenantoj estas:

William D. Chandler, efmonhelpanto.Prof. E. V. Huntington, Harvard

University.Prof. D. O. S. Lowell, Roxbury Latin

School.

Mr. Edwin D. Mead, Peace Movement.Mrs. Dr. N. E. Wood, Newton Theol.

Sem.Kambria Klubo.J. M. Connolly, M. D.Mr. W. L. Church.Mr. G. W. Lee.

Dr. W. G. Nowell.Mr. L. B. Luders.

Kredante, ke i tiu libro estos favoritakaj plenumos la prudentajnesperojn de la Esperantistaro deAmeriko kaj tutmondo, ni koreprezentas in al la tuta legantaro.

R. W. MASON.

[Antaparolon tradukisel la angla William Patterson.]


6/139

ENKONDUKO

La atoro de la iamfrea Robinsono

Kruso naskiis en Londono,Anglujo, je 1661. Lia patro estisbuisto, kiu edukis sian filon porla pastreco, inter la Nekonformuloj, sedne lin povis konvinki iamsekvi tiun profesion.

Li estis rimarkinda pro la lerteco de

sia spirito, kaj pro la mirindarieco de siaj elpensoj, kaj li estistre multeskribanta verkisto.Ekzistas irka ducent dek verkoj de li,kiuj, kvankam la plejmultoestas fiktivaj, kazis tre vivemanimpreson de vereco kaj realeco.

Lia politikaj verkoj kazis al li multeda suferoj kaj monperdo; kiujnli kunigis en la jenaj strofoj:

Nenies sorto estis pli diversa ol lamia:Mi estis dektrifoje ria kaj malria.

Sinjoro Walter Scott diras: Eble neekzistas verko en angla lingvo,kiu estas pli universale legata kajadmirata ol la Aventuroj deRobinsono Kruso.

i tiu traduko estas de RobinsonCrusoe de la Altemus Young


7/139

Peoples Library Edition.

Parto I

Mi naskiis en Jorko, Anglujo, je Marto1, 1632, kiu estas lasesjarrego de la reo Karolo la Unua.Infane, mi sentadis grandandeziron por pasigi mian vivon sur la

maro; kaj pliaante, la deziroplifortiis; is fine, mi forlasis mianlernejon kaj hejmon, kajpiede, mi trovis mian vojon al Hull, kiemi balda trovis okupadon suripo.

Post kiam ni velveturis kelke da tagoj,okazis ventego, kaj kvinanoktela ipo enfendiis. iuj al la pumpilojrapidis. La ipon ni sentisemi en iuj siaj tabuloj, kaj iantrabaon ektremi de la antaa isla posta parto; kaj balda klariis kene estas ia espero por i, kaj

ke io, kion ni povas fari, estas saviniajn vivojn.

Unue, ni pafadis pafilegojn por venigihelpon, kaj post kelke datempo, ipo kuante ne malproksime,alsendis boaton por helpi nin. Sed

la maro estis tro maltrankvila por irestadi ipflanke; tial ni


8/139

eletis nuregon, kiun la boatanojekkaptis kaj firme fiksis, kajtiamaniere ni iuj enboatiis.

Tamen, vaniis en tia maltrankvila maro,por peni albordii la ipon,kiu alsendis la virojn; a aluzi laremilojn de la boato, kaj ni nepovis ion fari, krom in lasi peliiteron.

Duonhore, nia ipo trafis rifon kajsubakviis, kaj in ni ne vidisplu. Tre malrapide, ni alproksimiisteron, kiun iafoje ni vidis, kiamajn la boato leviis sur la supro de iaalta ondo; kaj tie ni vidishomojn, kurante amase, tien kaj reen,

havante unu celon, savi nin.Fine, ojege, ni surteriis, kiebonance, ni renkontis amikojn, kiujdonis al ni helpon por reveturi al Hull;kaj se tiam, mi havus labonan sencon por iri hejmon, estus plibone por mi.

La viro, kies ipo subakviis, diris kungrava mieno: Junulo, ne iruplu surmaron; tiu ne estas la vivmanieropor vi. Kial do, sinjoro,vi mem iros plu surmaron? Tiu estasalia afero. Mi estas elnutrita

por la maro, sed vi ne estas; vi venissur mian ipon por eltrovi, la


9/139

staton de vivo surmara, kaj vi povasdiveni tion, kio okazos al vi, sevi ne reiros hejmon. Dio ne benos vin,

kaj eble vi kazis tiun-itutan malbonon al ni.

Mi ne parolis alian vorton al li, kiunvojon li iris, mi nek scias,nek deziris sciii, ar mi estisofendita pro tiu-i malentilaparolado. Mi multe pensis; u iri

hejmon, a u iradi surmaron. Hontodetenis min pri iri hejmon, kaj mi nepovis decidi la vivkuron, kiunmi estis ironta.

Kiel estis mia sorto travive, iamelekti la plej malbonon; tiel same

mi nun faris. Mi havis oron en miamonujo, kaj bonan vestaon sur miakorpo, sed, surmaron mi ree iris.

Sed nun, mi havis pli malbonan ancon oliam, ar, kiam ni estis tremalproksime enmaro, kelke da Turkoj enipeto, plenase alproksimiis

al ni. Ni levis tiom da veloj, kiom niajvelstangoj povis elporti, porke ni forkuru de ili. Tamen, malgratio, ni vidis ke niaj malamikojpli kaj pli alproksimiis, kaj certiiske balda, ili atingos nianipon.

Fine, ili atingis nin; sed ni direktis


10/139

niajn pafilegojn sur ilin, kiokazis portempe, ke ili deflanku sianvojon. Sed, ili darigis pafadon

sur ni tiel longe, kiel ili estis enpafspaco. Proksimiante la duanfojon, kelkaj viroj atingis la ferdekonde nia ipo, kaj ektranis lavelojn, kaj ekfaris iuspecajndifektaojn. Tial, post kiam dek elniaj ipanoj kuas mortitaj, kaj laplimulto el la ceteraj havas

vundojn, ni kapitulacis.

La efo de la Turkoj prenis min kielsian rabaon, al haveno okupitade Maroj. Li ne agis al mi tielmalbone, kiel mi lin unue juis, sedli min laborigis kun la ceteraj de siaj

sklavoj. Tio estis ano enmia vivo, kiun mi neniam antavidis. Hove! kiom mia koro malojis,pensante pri tiuj, kiujn mi lasis hejme,al kiuj mi ne montris tiom dakomplezemo kiom diri Adiai kiam miiris surmaron, a sciigi tion,kion mi intencas fari!

Tamen, io, kion mi travivis tiam, estasnur antagusto de la penadojkaj zorgoj, kiujn de tiam estis miasorto suferi.

Unue, mi pensis, ke la Turko kunprenos

min kun si, kiam li ree irossurmaron, kaj ke mi iel povos liberii;


11/139

sed la espero nelonge daris,ar tiatempe li lasis min surtere porprizorgi liajn rikoltojn.

Tiamaniere mi vivis du jarojn. Tamen, laTurko konante kaj vidante minplu, min pli kaj pli liberigis. Liunufoje a dufoje iusemajne,veturis en sia boato por kapti iajnplatfiojn, kaj iafoje, likunprenis min kaj knabon kun si, ar niestas rapidaj e tia sporto,

kaj tial li pli kaj pli atis min.

Unu tagon, la Turko elsendis min, vironkaj knabon, boate, por kaptikelke da fioj. Surmare, okazas tiadensa nebulo, ke dekduhore, ni nepovas vidi la teron, kvankam ni ne estas

pli ol duonmejlon (800metrojn) de la terbordo; kaj morgatage,kiam la suno leviis, niaboato estas enmaro almena dek mejlojn(16 kilometrojn) de laterbordo. La vento vigle blovis, kaj niiuj tre bezonis nutraon; sedfine per la helpo de remiloj kaj veloj

ni sendanere reatingis laterbordon.

Kiam la Turko sciiis kiamaniere nivojperdis, li diris, ke de nun,kiam li velveturos, li prenos boaton,kiu enhavos ion, kion ni

bezonus, se ni longatempe estusdetenataj surmare. Tial li farigis


12/139

grandan kajuton en la longboato de siaipo, kiel anka ambron por nisklavoj. Unu tagon, li min sendis, por

ke mi ordigu la boaton pro tio,ke li havas du amikojn, kiuj intencasveturi kun li por fikapti. Sedkiam la tempo alvenis, ili ne veturas;tial li sendis min, viron kajknabon kies nomo estas Zuro porkapti kelke da fioj por lagastoj, kiuj estas vespermanontaj kun

li.

Subite, eniris en mian kapon la ideo, kenun estas bona okazo, boateforkuri kaj liberii. Tial mi tuj prenistiom da nutrao, kiom mipovas havigi, kaj mi diris al la viro,

ke estus tro malrespekte,manante la panon metitan en la boatonpor la Turko. Li diris, ke lipensas tiel same, tial li alportis sakonda rizo kaj kelke da ruskoj(kukoj).

Dum la viro estis surtere, mi provizis

iom da vino, pecegon da vakso,segilon, hakilon, fosilon, iom danurego, kaj iuspecajn objektojn,kiuj eble estos utilaj al ni. Mi sciis,kie trovias la vinkesto de laTurko, kaj mi in metis surboaton dum laviro estas surtere. Per alia

ruzo, mi havigis ion, kion mi bezonis.Mi diris al la knabo, La


13/139

pafiloj de la Turko estas en la boato,sed ne trovias ia pafao. uvi pensas, ke vi povas havigi iom da i?

Vi scias kie i estaskonservata, kaj eble ni volos pafibirdon a du. Li do alportis kestokaj saketon, kiuj enhavas ion, kion nieble bezonas por la pafiloj.Tiujn-i mi metis surboaton, kaj postevelveturis por fikapti.

La vento blovis de la nordo, anordokcidento, tia vento estis malbonapor mi; ar, se i estus de la sudo, miestus povinta velveturi al laterbordo de Hispanujo. Tamen, de kiu ajnloko la vento blovos, miestis decidinta forkuri kaj lasi la

ceterajn al ilia sorto. Mi domallevis miajn hokfadenojn kvazafikapti, sed mi zorgis, ke mi havumalbonan sukceson; kaj kiam la fiojmordis, mi ilin ne eltiris, armi deziris, ke la Maro ilin ne vidu. Midiris al li, Tiu-i lokoestas nebona; ni ne kaptos fiojn

tie-i; ni devas iom antaen iri.Nu, la Maro pensis, ke tion fari neestos malbone. Li levis lavelojn, kaj, ar la direktilo estis enmiaj manoj, mi elsendis laboaton unu mejlon a plu enmaron, kajposte in haltigis, kvaza mi

intencas fikapti.


14/139

Nun, mi pripensis, tiu-i estas miaokazo liberii; tial mi transdonisla direktilon al la knabo, kaj tiam

ekprenis la Maron irka latalio, kaj eletis lin el la boato.

Malsupren li falis! sed balda reaperispor ke, li povis nai kvazaanaso. Li diris, ke li volonte irusirka la mondo kun mi, se mienprenus lin.

Iom timante ke li surrampos laboatflankon, kaj reenios perforte, midirektis mian pafilon sur lin, kajdiris, Vi facile povas naialteron se vi tion deziras; tial,rapidiu tien; plie, se vi reen

alproksimios la boaton, vi ricevoskuglon tra la kapo, ar, mi de nunintencas esti libera viro.

Tiam li eknais, kaj sendube sendanereatingis la terbordon, ar lamaro estis tre trankvila.

Unue, mi intencis kunpreni la Maron kunmi, kaj naigi Zuron alteron;sed la Maro ne estis viro pri kiu mipovis konfidi.

Post kiam li foriis, mi diris al Zuro,Se vi uros, ke vi estos

fidela al mi, vi iam farios grava viro;se vi ne uros, mi certe


15/139

anka vin eletos el la boato.

La knabo tiel dole ridetis, kiam li

uris resti fidela al mi, ke milin ne povis dubi en mia koro.

Dum ankora ni povis vidi la Maron(survoje alteren) ni antaen irisenmaron, por ke li kaj tiuj, kiuj ninvidis de la terbordo, kredu keni iros al la influejo de la markolo,

ar neniu velveturis al la sudamarbordo, ar tie loas gento da homoj,kiuj la sciigoj, mortigas kajmanas siajn malamikojn.

Tiam mi direktis mian veturadon oriente,por ke ni lalongiru la

marbordon, kaj, havante favoron ventonkaj trankvilan maron, nimorgatagmeze estis malapud kaj preterla povo de la Turko.

Ankora, mi timis, ke mi estus kaptotade la Maroj; tial mi ne volisiri surteron tage. Duonlume, ni direktis

nian boaton alteren, kajatingis la enfluejon riveretan, de kiumi pensis, ni povos naisurteron, kaj tiam rigardi lairkaaojn. Sed kiam malheliis lalumo, ni adis strangajn sonojn, bojojn,kriegojn, gruntojn,

blekadojn. La malfelia knabo diris, keli ne kuraas iri surteron


16/139

anta la tagio. Nu, mi diris,tiuokaze, ni atendu, sed, tage,povas vidi nin la homoj, kiuj eble nin

pli malhelpos ol sovaajbestoj. Tiam ni pafilos ilin, ridantediris Zuro, kaj forkuriguilin.

Mi ojis vidi, ke la knabo montras tiomda gajeco, kaj mi donis al liiom da pano kaj rizo. Tiunokte, ni

silente ripozis, sed ne longedormis, ar, post kelke da horoj, iajgrandegaj bestoj malsuprenvenisal la maro, por sin bani. La malfeliaknabo ektremis de kapo alpiedoj pro la vidao. Unu el tiuj bestojalproksimiis nian boaton,

kaj, kvankam estis tro mallume por inbone vidi, ni adis in blovi,kaj sciis, pro ia bruego, ke i certeestas granda. Fine, la brutotiom alproksimiis la boaton, kiom lalongeco de du remiloj; tial mipafis sur in, kaj i nais alteren.

La blekegoj kaj kriegoj, kiujn farisbestoj kaj birdoj pro la bruo demia pafilo, ajne montris, ke ni farismalbonan elekton por surterejo;sed, vole ne vole, ni devis iri surterepor seri frean fonton, porke ni povu plenigi niajn barelojn. Zuro

diris, ke li eltrovus, u lafontaj akvoj tagas por trinki, se mi


17/139

permesus al li preni unu el labotelegoj, kaj, ke li in reportosplenigitan se la akvo estas bona.

Kial vi volas iri? mi diris; Kial mine estas ironta? Vi povasresti en la boato. Kontrae, Zurodiris, Se la sovauloj venos, ilimin manu; sed vi forkuru. Mi devis amila junulon pro la afablaparolado. Nu, mi diris, Ni ambairos, kaj se la sovauloj venos,

ni ilin mortigu; ja, ili ne manos avin a min.

Mi donis al Zuro iom da rumo el la kestode la Turko por reforti linkaj ni iris surteron. La knabo ekiriskun sia pafilo mejlon de la

loko, kie ni surteriris, kaj li reveniskun leporo, kiun li mortpafis,kaj kiun ni oje kuiris kaj manis; lala bona novao, kiun liraportis, li eltrovis fonton, kaj nevidis sovaulojn.

Mi divenis, ke la Promontoro de la

Verdaj Insuloj ne estasmalproksime, ar mi vidis la supron dela Granda Pinto, kiun kiel misciis, estas apud ili. Mia sola esperoestis, ke lalongirante laterbordon, ni trovos ipon, kiuenipigos nin; kaj tiam, kaj ne anta

tiam, mi sentos kvaza libera viro.Unuvorte, mi konfidis mian sorton


18/139

al la anco; a renkonti ian ipon amorti.

Surteron ni ekvidis iujn homojn, kiujstaras kaj rigardas nin. Iliestis nigraj, kaj ne portis vestaon. Miestus irinta surteron al ili,sed Zuro, kiu sciis plej bone diris,Ne vi iru! Ne vi iru! Tialmi direktis la boaton lateron, por kemi povu paroli kun ili, kaj ili

longaspace iradis la ni. Mi ekvidis, keunu havas lancon en mano.

Mi faris signojn, ke ili alportu iom danutrao al mi, kaj ilisiaparte faris signojn, ke mi haltu mianboaton. Tial mi demetis la

supran parton de mia velo, kaj haltis,tiam du el ili ekforkuris; kaj,duonhore revenis kun iom da sekiitaviando, kaj ia greno kiu kreskasen tiu parto de la mondo. Tion-i nideziregis, sed ne sciis, kielhavigi in, ar ni ne kurais irisurteron al ili, nek ili kurais

alproksimii al ni.

Fine, ili eltrovis peron sendaneran porni iuj. Alportante lanutraon al la marbordo, ili in demetiskaj tre fortirigis si mem dumni in prenis. Ni faris signojn por

montri nian dankon, ne havante ionalian, kion ni povas doni al ili. Sed


19/139

bonance, ni balda kaptisgrandan donacon por ili; ar du sovaajbestoj de la sama speco, pri

kiu mi jam priparolis, venis plenase dela montetoj al la maro.

Ili nais kvaza ili venis por sportigi.iuj forkuris de ili kromtiu, kiu portas la lancon. Unu el tiujbestoj alproksimiis nianboaton; tial mi in atendis kun mia

pafilo; kaj tuj kiam i estis enpafspaco, mi in pafis tra la kapo.Dufoje i subakviis kaj dufoje isuprenleviis; kaj poste i naisalteren, kaj falis senviva. La virojtiom timis pro la pafilbruo, kiom iliantae timis je la vidao de la

bestoj. Sed kiam mi faris signojn por keili venu al la marbordo, ilituj venis.

Ili rapidis al sia rabao; kaj tordanteirka i nuregon, ili insendanere eltiris surteron.

Ni nun lasis niajn sovaulojn kaj iradisdekdu tagojn plu. La terbordoanta ni etendis sin kvar a kvinmejlojn, (6.8 a 8.3 kilometrojn)bekforme; kaj ni devis veturi iom de laterbordo por atingi tiunterpinton, tiel ke ni portempe ne vidis

teron.


20/139

Mi konfidis la direktilon al Zuro, kajsidiis por pripensi tion, kionestos plej bone nun fari; kiam subite mi

adis, ke la knabo krias,ipon kun velo! ipon kun velo! Li nemontris multe da ojo je lavidao, opiniante, ke la ipo venis porrepreni lin; sed mi bonescias, la la ajno, ke i ne estas iuel la ipoj de la Turko.

Mi levis kiel eble plej multe da velojpor renkonti la ipon iavoje,kaj ordonis al Zuro, ke li ekpafupafilon, ar mi esperis, ke se tiuj,kiuj estas sur la ferdeko ne povus adila sonon, ili vidus lafumigadon. Ili ja in vidis, kaj tuj

demetis siajn velojn por ke nipovu atingi ilin, kaj trihore, ni estise la ipflanko. La virojparolis kun ni per la franca lingvo, sedni ne povis kompreni tion,kion ili diras. Fine, Skoto suripediris per mia lingvo, Kiu viestas? De kien vi venas? Mi diris al li

iomvorte, kiel mi liberiisde la Maroj.

Tiam, la ipestro invitis min veniipbordon, kaj enipis min, Zuronkaj iujn miajn posedaojn. Mi diris alli, ke li havu ion, kion mi

havas; sed li respondis, Vi estasrericevonta viajn posedaojn post


21/139

kiam ni atingos teron, ar mi por vi nurfaris tion, kion por mi vifarus samstate.

Li pagis al mi multan monon por miaboato, kaj diris, ke mi ricevosegalan monon por Zuro, se mi linfordonus. Sed mi diris al li, keliberiinte kun helpo de la knabo, milin ne volas vendi. Li diris, keestas juste kaj prave por mi tiel senti,

sed, se mi decidus fordoniZuron, li estus liberigota dujare. Tial,ar la sklavo deziris iri, minenial diris ne. Trisemajne mi alvenisal iuj Sanktuloj Golfeto, kajnun mi estis liberulo.

Mi ricevis multan monon por iujn miajposedaoj, kaj kun i, mi irissurteron. Sed mi tute ne sciis, kion nunfari. Fine mi renkontisviron, kies stato estas la la mia, kajni amba akiris pecon da tero,por in prilabori. Mia farmilaro, la lalia, estis malgranda, sed ni

produktigis la farmojn sufie porsubteni nin, sed ne plu. Ni bezonishelpon, kaj nun mi eksentis, ke mieraris, ellasante la knabon.

Mi tute ne atis tiun manieron de vivo.Kion! mi pensis, u mi venis

tian longan vojon por fari tion, kion milabone povus fari hejme, kaj


22/139

kun miaj parencoj irka mi? Kajpligrandiis mia malojo, ar labonamiko, kiu min alipis tien-i,

intencas nune lasi tiun-iterbordon.

Kiam mi estis knabo, kaj ekirissurmaron, mi metis en la manojn de miaonklino, iom da mono pri kiu, miabonamiko diris, ke mi bone farus, semi in elspezus pro mia bieno. Tial,

post kiam li revenis hejmon, lialsendis iom da i kontante, kaj larestaon kiel tukoj, tofoj,lanaoj, kaj similaoj, kiujn li aetis.Mia onklino tiam metis enliajn manojn iom da livroj, kiel donacoal li, por montri sian

dankecon pro io, kion li faris por mi;kaj per tiu mono, li afableaetis sklavon por mi. Intertempe, mijam aetis sklavon, tial mi nunhavas du, kaj io prosperis dum lasekvanta jaro.

Parto II

Sed balda miaj projektoj trograndiisla miaj rimedoj. Unu tagonalvenis kelke da viroj por peti min, kemi komandu sklavipon

elsendotan de ili. Ili diris, ke ilidonos al mi parton en la sklavoj,


23/139

kaj pagos la tutajn elspezojn are. Tioestus bonao por mi, se mi nehavus bienojn kaj teron; sed nun, tian

anon fari, estus malsae kajhazarde. Gajninte multe da mono, estiskonsilinde ke mi lae darigutri a kvar jarojn plu. Nu, mi diris alla viroj, ke mi tre volonteirus, se ili dume prizorgus mian farmon,kion ili alpromesis.

Tial, mi faris mian testamenton, kajbordiis tiun-i ipon je la okadatreveno de mia forlaso de Hull. Tiu-isklavipo enhavis sespafilegojn, dekdu virojn kaj unu knabon.Ni kunprenis segilojn,enojn, ludilojn, globetojn, pecetojn de

vitro, kaj tiajn komercaojnkonvenajn al la gusto de tiuj, kun kiujni intencis komenci.

Ni ne estis pli ol dekdu tagoj de laekvatoro, kiam ventego forpelisnin, ni ne sciis kien. Subite eksonis lakrio Teron! kaj la ipo

alpuiis sur sablaon, en kiun imalleviis tiel profunde, ke ni nepovis in liberigi. Fine, ni eltrovis keni devas in lasi, kaj atingiterbordon laeble. Ekire, estis boatonsur ia posta parto, sed nieltrovis, ke i estis deirita per la

forto de la ondoj. Nur unuboateto restis e la ipflanko, tial ni


24/139

enboatiis en in. Tie ni iujtroviis, sur la malglata maro! La korode iu nun malfortiis, vangoj

paliis, kaj niaj okuloj malklariis;ar estas nur unu espero,eltrovi ian golfeton, kaj iel atingirifuejon apudteran. Ni nun tutetransdonis niajn animojn al Dio.

La maro pli kaj pli malglatiis kaj iablanka amo tordiis kaj

bolis. Fine, la ondoj en sia furiozasporto disrompiis kontra laboatflanko, kaj ni iuj eletiis.

Mi povis bone nai, sed la povo de laondoj kazis, ke mi perdis mianspiron tro multe por tion fari. Fine,

unu granda ondo terenportis min,kaj lasis min sendanere, kvankamkonsumite pro timego. Mi starigismin sur piedoj, kaj penadis laeblesurterii, sed us tiam, la kurbode ondego suprenleviis kvaza monteto,kiun eviti, mi tute ne havissufian forton, tial i marenportis min.

Mi laeble penadis naisuprae, entenante mian spiron, por tiunfari. La sekvanta ondo estisegale alta, kaj enfermis min en siavasto. Mi detenis miajn manojn emia flanko, kaj tiam, mia kapo ekeliisde la ondoj. Tio donis al mi

kuraon kaj spiradon, kaj balda miajpiedoj sentis teron.


25/139

Momente, mi staris is la akvoj dekurisde mi, kaj tiam, mi nais

laforte alteren; sed la ondoj minrekaptis, kaj dufoje plu ili minmarenportis, kaj dufoje plu minterenportis. Mi pensis, ke la lastaondo mortigos min, ar i puis min surtonegon tiaforte, ke mi falisen ian svenon, kio, dankon al Dio, nelonge daris. Fine, ojege, mi

atingis la krutegaon apud la terbordo,kie mi trovis ian herbonpreter la atingo de la maro. Tie misidigis min, fine sendaneresurtere.

Mi nur povis ekkrii per la vortoj de la

psalmo, Tiuj, kiuj veturassurmaron en ipoj vidas la faraojn dela Sinjoro en la profundao.ar, per Lia ordono la ventegoj levias,la ventoj blovas kaj levas laondojn; tiam, ili supreniras al laielo; de tien, ili malsuprenirasal la profundao. Mia animo malfortias,

mi ancelias tien kaj reen,kaj mi ne scias tion, kion fari, tiam laSinjoro elkondukas min eliuj miaj mizeroj.

Mi tiom ojias, ke io, kion mi povisfari, estis iri tien kaj reen

sur la terbordo, jen levi miajn manojn,jen ilin faldi sur la brusto


26/139

kaj danki Dion por io, kion li farispor mi, kvankam la ceterajipanoj pereis. iuj krom mi pereis, kaj

mi estas sendanera! Mi nunrigardis la irkaaon por eltrovi, kianlokon mi estis etita, simileal birdo en ventego. Tiam ia ojo, kiunmi antae sentis, forlasismin; ar mi estis malseka kaj malvarmakaj havis nenian sekan vestaonpor revestigi min, nenion por nutri, kaj

nenian amikon por helpi min.

Estis tie-i sovaaj bestoj, sed mi nehavis pafilon, per kiu mi povispafi ilin a savi min de iliaj makzeloj.Mi nur havis tranilon kajpipon.

Nun mallumiis; kaj kien mi iros porpasigi la nokton? Mi pensis, kela supro de ia alta arbo estos bonarifuejo kontra danero; kaj tiemi povas sidi kaj pripensi pri la monto,ar mi sentis nenian esperonde vivado. Nu, mi iris al mia arbo kaj

faris ian neston por dormejo.Tiam, mi tranis bastonon por forpeli lasovaajn bestojn se iujvenos, kaj ekdormis kvaza la brannestoestis lanuglito.

Estas hela taglumo, kiam mi vekiis,

anka la ielo estas klara, kajla maro trankvila. Sed mi observis tra


27/139

la arbsupro, ke nokte, la ipolasis la sablaon, kaj kuas mejlon (1.7kilometrojn) de mi kaj la

boato estas surtere du mejloj dekstre.Mi iom lalongiris la terbordonpor atingi la boaton, sed Golfeto de lamaro lara unu mejlo mindetenis de i. Tagmeze, la forfluo tiomforkuris, ke mi povisalproksimii la ipon; kaj mi eltrovis,ke se ni restadus ipbordon,

iu nun estus bone.

Tiupense, mi ploris; ja, mi ne povisalie fari; sed, ar tio ne helposion, mi pripensis ke estos plej bone pormi nai al la ipo. Mi rapidesenvestigis, mi saltis en la maron, kaj

nais al la ipruino. Sedkiamaniere mi surios la ferdekon?Naante irka la ipo, mi ekvidispecon da nurego pendante tiel malalteniaflanke, ke unue la ondojkais in. Per helpo de la nurego misuripiis.

Mi trovis fendon en la malsupro de laipo. Vi povas esti certa, kemia unua penso estis seri por nutrao,kaj mi balda iris al lapanujo, kaj mi mais panon dum mi iristien kaj reen, ar mi ne havistempon por perdi. Troviis tie anka iom

da rumo, de kiu mi prenissufian trinkon kaj tio refortis min.


28/139


29/139

Vidu! jen kaptao! mi diris late(kvankam neniu eestis por adi

min); nun mi ne malnutrios! ar mitrovis kvar grandajn pafilojn.Sed kiamaniere mi surterigos mianfloson? Mi ne havas velon, nekremilojn; kaj ekvento kazos deglitiiun mian posedaon. Tamen, estistri aferoj, pri kiuj mi ojis trankvila maro, altera fluo, kaj

venteto por blovi min alteren.

Bonance, mi trovis kelkajn remilojn enparto de la ipo isnuneneserita. Per ili mi ekveturis alteren,kaj duonmejle, mia floso bonesurnais; sed balda mi eltrovis, ke i

surnais flanken. Fine mividis rivereton, kaj per iom da laboromi direktis mian floson en in;kaj nun, la terbordo estis tielproksima, ke mi sentis, ke mia remilotuas fundon.

Tie-i, mi preska perdis mian aron,

ar la terbordo estis surdeklivo, tiel ke ne estis loko porsurterii, escepte ke unu parto dela floso kuas tiel alte, kaj la aliaparto tiel malalte, ke iuj miajaoj defalus. Estis necese, ke mi atendula enfluon. Tiam, kiam la

maro profundiis unu futo plu, mipuegis la floson sur ebenan pecon


30/139

da tero, por in alligi tie nurege, kajenpuis miajn du remilojn enla sablon, unu iuflanke de la floso.

Tiel mi in lasis kui atendantela forfluon; tiam, i kun ia arosidis bone surteron.

Mi ekvidis, ke estas birdoj sur lainsulo, kaj mi mortpafis unu. Miapafilpafo sendube estis la unua, kiuadias tie post la kremondo;

ar, iasone tutaj birdaroj forflugis deiu parto de la arbaro kunlataj krioj. Forme, la beko de tiu,kiun mi pafis, estis simile alakcipitro, sed ungegoj senlonge.

Mi nun revenis al mia floso por

elflosigi miajn provizaojn, kiuokupis min tagrestae. Mi ne sciis kionfari nokte, nek kie trovitagan lokon, por meti miajnprovizaojn. Mi ne atis kuii sur lateron, pro timo je sovaaj bestoj, kielanka je serpentoj, sed neekzistis kazon por timo, kiel mi poste

eltrovis. Laeble, mi metis lakestojn kaj tabulojn irka mi, kiufaris ian budon, pornokte.

ar estis multe da provizoj en la ipo,kiu eble estos utilaj al mi,mi bone pensis ilin tuj surterigi;

sciante, ke la unua ventegodisrompos la ipruinon. Tial mi veturis


31/139

al la ipo kaj zorgis ke mi neree troaru mian floson.

Unue, mi seris la ilkeston, kaj troviskelke da sakoj da najloj,najlegojn, segilojn, tranilojn kajtiajn objektojn, sed inter io,kion mi trovis, la plej bona estis tonoper kiu mi povis akrigi miajnilojn. Estis tie du a tri botelegojn,kelke da sakegoj da pafaoj,

kaj volvo da plumbo; sed mi ne havis laforton por suprenlevi laplumbo al la ipflanko por ke mi inaru sur mian floson. Estis tieanka kelke da ekstraj veloj, kiujn miterenportis.

Mi iom timis, ke sovaaj bestoj, se nehomoj, eble forportos miajnprovizojn; sed revenante, mi trovis ilinsendifektaj, kaj ke neniuestis veninta tien krom sovakato, kiusidis sur unu kesto. Alvenante,mi celis mian pafilon sur in, sed tione ekscitis in, ar i ne

sciis tion, kiu estas pafilo. i nurmanis pecon da sekigita kaprao,kaj foriris.

Havante nun do arojn da aoj, mi faristendon per la veloj de laipo por konservi ilin, kaj tranis la

stangojn necesajn por i en laarbaro. Mi nun elprenis ion el la


32/139

bareloj kaj kestoj, kaj amasigis labarelojn irka la tendo por infortigi; kaj tion farinte, mi fermis

la enirejon per tabuloj, ordigis liton(alportata de la ipo) sur latero, metis du pafilojn apud mia kapo,kaj unuafoje kuiis en lito.Mi dormis la tutan nokton, ar mi trebezonis ripozon.

Morgatage, mi malojis en mia koro, ar

mi sentis tian enuon estidisigita de la cetera mondo! Mi nedeziregis laboron: sed mi ne povispripensi longan tempon pri mia malojasorto, ar estis tro multe dalaboro por mi. iutage mi eliris al laipruino por alporti pli da

objektoj; kaj mi tiom alportis, kiom lafloso povis elporti. Unutagon, mi aris la floson per tro pezaaro, kiu kazis unu flankonmallevii, tiel ke la enhavo eletiisen la maron; sed mi ne plorispro tio, ar la plej multa parto de laaro estis nuregoj, kiuj ne

estus tre utilaj al mi.

Tiamaniere, mi pasigis la dekdu tagojn,sur la insulo, kaj misurterigis ion, kiun unu paro de manojeble povis levi; kvankam, sela maro estus trankvila, mi eble estus

povinta surterigi la tutaniparon, pecon post pecon.


33/139

Kiam mi nais la lastan fojon al laipruino, la vento blovis tiel

severege ke mi decidis iri la sekvantanfojon la forfluo. Mi trovisiom da teo kaj kelke da ormoneroj; sedrilate al la oro, i ridigismin, kiam mi in rigardis. Hosenutilao! mi diris, vi ne povasutili ion al mi! Mi vin ne zorgas savi.Restu, kie vi kuas, is la

ipo pereos; tiam, pereu vi kune kuni.

Tamen, mi pripensis, ke estos egalbonepor mi kunpreni in; tial miin metis en pecon de velo, kaj inetis sur la ferdekon, por ke mi

in metu sur la floson. Balda la ventoblovis de la marbordo, tialestis necese, ke mi nun rapide renau;ar mi sciis, ke je laturnio de la fluo mi trovusmalfacilaon por atingi la terbordon.Sed, spite la ventego, mi sendanereatingis mian budon. Tagie, mi

elpuis mian kapon el la budo okuletisalmaren, kiam, jen, tie neestis ipo! La anao, kaj perdo de tiaipamiko min tute malojis.Sed, mi ojis pensi, ke mi surterigision, kio povas esti utila pormi. Mi nun devis seri ion lokon kie mi

povis fari mian loejon.Duonvoje supren la monteto estis


34/139

ebenaeto, longa kvar a kvindudekojn da futoj (24 a 30 metroj), kajlara duoble, kaj ar i

havis bonvidon almare, mi pensis, ke iestos bonloko por mia domo.

Unue, mi fosis fosaon irka spaco, kiuenhavis dekdu jardojn (10metrojn), kaj en in mi enbatis duvicojn da fostoj, tiel firme kielpalisoj kaj alte kvin kaj duonon da

futoj. Mi firme kunligis lafostojn per pecetoj da nurego, kajstarigis sur ilin pintitajnbastonetojn, najlforme. Tio fariis tielfortika palisaro, ke nek homonek bestoj povis eniri.

La pordo de mia domo estis e la supro,kaj estis necese, ke misuprenrampu al i per tupetaro, kiun mienprenis kun mi, tiel keneniu alia povu supreniri samamaniere.Apud la postflanko de la domostaris alto tonao, en kiun mi fariskavernon, kaj metis la teron

elfositan, irka mian domon, alteduonmetre. Mi devis eliri unufojeiutage por seri nutraon. Unufoje, miekvidis kelke da kaproj, sedili estis tro timemaj kaj rapidpiedajpor permesi min alproksimiiilin.

Fine, mi embuskis ilin apud iliaj


35/139

nestoj. Min ekvidante en la valo,kaj ili sur altao, ili forkuris timege,sed ili estante en la valo,

kaj mi sur altao, ili ne rigardis min.La kaprino, kiun mi mortpafis,havas idon siaflanke, kaj kiam lakaprino falis, la ido staris is midorse forprenis la kaprinon kaj tiam, laido kuris miaflanke. Midemetis la kaprinon kaj portis la idonhejmon por in dorlotigi; sed

estante tro juna por nutrii mi devisin mortigi.

Mi pensis unue, ke mi perdos iantempkalkulon pro la manko de plumokaj inko; tial, mi starigis altan fostonkrucforme, sur kiun mi

entranis la jenajn vortojn: Mi alvenisJunio 8a 1659. Mi iutagefaris unu entranon, kaj tion midarigis fari is la lasta logo.

isnune, mi ne diris vorton pri miajkvar karuloj, kiuj estis dukatoj, hundo kaj birdo. Vi povis imagi,

kiom mi atis ilin, ar iliestis la solaj amikoj lasitaj al mi. Mialportis la hundon kaj dukatojn de la ipo. La hundo konstantealportis objektojn al mi, kajper ia bojo, bleketo, murmuro, kajsporto, preska sed netute parolis

kun mi.


36/139

Se mi nur povus havi iun apud mi, por kemi tiun malladu, a tiu minmalladu, kia plezuro tio estus!

Alportinte inkon de la ipo, miiutage skribis skizon pro tio, kiookazis, ne tiom por la venontoj,kiuj eble in legos (post kiam mi estosmortinta, kaj foririnta), kiompor liberigi min de miaj propraj pensoj,kaj fortiri min de la nunatimo, kiu la tutan tagon restadis en mia

koro is mia kapo doloras proia pezo.

Mi estis malapud la vojkuro de ipoj;kaj, ho! kia enuigo esti etitasur tiun-i solecejon sen iu por amimin, por ridigi min, por plorigi

min, por pripensi min. Estis enuigevagi, tagon post tagon, de laarbaro al la marbordo, kaj de lamarbordo reen al la arbaro, kaj dumeiam okupi min per miaj propraj pensoj.

Tiom, pri la maloja ajno de mia stato;sed simile al la plimulto da

aferoj i havis luman flankon tiel samekiel malluman. ar tie-i miestis sendanere sur tero, kontrae laceteraj de la ipanaro estisperdintaj. Nu, pripensis mi, Dio, kiuregas mian la sorton, kajkondukas min per Sia mano, nun povas min

savi de tiu-i stato, aalsendi iun por apudesti e mi. Mi ja


37/139

estas etita sur krudan kajdezertan parton de la terglobo, sed netrovias sur i sovaaj bestoj

por mortigi a vundi min. Dio sendis laipon tiel apud mi, ke mipovis havigi ion, kion mi bezonos porla restao de miaj tagoj. Estula vivo, kia i estos, tre multe estas,pro kio mi devas danki al Dio.Kaj mi balda forlasis iujn malojajnpensojn, kaj e ne plu rigardis

pro velipo.

Miaj posedaoj el la ipruino jam kuisen la kaverno dek monatojn,kaj estas nun tempo por ordigi ilin, arili plenigis la tutan spacon,kaj ne lasis al mi ion enloejon; tial

mi pligrandigis miankaverneton, elfosante in pli malantaenen la sablan tonegon. Postemi etendis ian enirejon is lapalisaro, kaj tiamaniere farispostvojon al mia domo. Tion farinte, mifiksis bretaron iuflanke, porenteni miajn posedaojn, kio kazis mian

kavernon prezenti ajnonkvaza magazeno plena je komercaoj. Porfabriki la bretarojn midehakis arbon, kaj ellaboris in persegilo, hakilo, rabotilo, kajkelke de aliaj iloj.

Tiam mi faris seon kaj skribtablon. Mifrumatene leviis kaj laboris


38/139

is tagmezo. Maninte mian manon, miforiris kun mia pafilo.Reveninte, mi laboris is la suno

malleviis, kaj fine mi min kuigis.Mi okupis min pli ol semajno aliformantekaj pligrandante miankavernon, sed mi in faris multe trogrande; ar, iomtempe, la terodefalis de la tegmento kaj se mienestus, kiam tio okazis, mi estusperdinta mian vivon. Mi nun devis

starigi fostojn en mia kaverno kuntabuloj trans iliaj suproj farantetegmenton el ligno.

Iam foririnte kun mia pafilo, mimortpafis sovakaton, el kies felo mifaris apon; kaj mi trovis kelke da

birdoj el la gento kolomba, kiujfaris siajn nestojn en la fendetoj de latonegoj.

Mi devis kuii malhelige is mi farislampon, per kaprograso metitaen argilujon, kaj peceto da kanabo kielmeo, farante bonan lumon.

Trovinte uzon por la sako enhavinta lanutraon kortbirdaran suripe,mi eletis la elojn. Estis uste kiamfalas la pluvegoj, kajkelkmonate, elkreskis trunketoj da rizo,tritiko kaj sekalo. Tempe, lagreno maturiis kaj mi in konservis kaj

zorge semis iujare; sed mine povis fanfaroni pri rikolto de


39/139

tritiko is post tri jaroj, kielbalda estos montrata.

Nesonita afero nun okazis sur la insulokiu timegis min. Jen, la terotremegadis, kiu deetis teron de latonao kun lata krako reeokazis tremo kaj nun tero defalis dela tegmento de mia kaverno. Lamaro ne vidiis kiel antae, ar latremoj tie estis tiel fortegaj

kiel sur la tero. La movado de la teromalsanigis min, kaj estis bruokaj kriego irka mi.

Triafoje tia tremo okazis; kaj kiam ipasiis, mi sidis senmove surla tero nesciante kion fari. Tiam la

nuboj malklariis, la ventoleviis, arboj elradikiis, la maroamamasiis, kaj granda parto dela insulo ruiniis per la ventego. Mipensis, ke la mondo finias.Trihore, io trankviliis, sed pluvofalis tiun tutan nokton kajgrandan parton de la sekvanta tago.

Kvankam tute lacigita, mi nundevis movi miajn aojn al sendaneraloko.

Mi sciis, ke mi ja bezonos ilojn, kajestos necese, ke mi akrigu ilinsur la tono, ar ili estis malakraj kaj

eluzitaj. Sed, ar du manojestas necesaj por surteni la ilon, mi ne


40/139

povis turni la tonon; tialmi faris radon per kiu mi povis inturni piede. Tio ne estis facila

tasko, sed fine mi elfarigis in.Kelkatage, la pluvo faladis kaj malvarmatremfrosto min venkis; baldami malsaniis. Mi havis dolorojn en miakapo, nokte mi ne povis dormi,kaj miaj pensoj estis malkvietaj kajstrangaj. Jen mi ektremis pro

malvarmo, kaj jen pro varmego kunsvensvetoj, po seshore. Malsanante,mi devis foriri kun mia pafilo porhavigi nutraon. Mi mortpafiskapron, sed estis malfacila tasko inalporti domon, kaj pli multe,in kuiri.

Mi pasis la sekvantan tagon lite, kajsentis duonmorte pro soifo; ja,mi estis tro malforta por levii, portrinki. Mi kuis kaj ploris,trahore kriis infane: Sinjoro, rigardumin! Sinjoro, rigardu min!

Fine, la atako finiis, kaj mi ekdormiskaj ne vekiis is tagio. Misonis, ke mi kuas sur la tero, kaj kemi ekvidas viron;malsuprenirante de granda nigra nuboflamlume. Kiam li staris surtere,i ektremis same kiel anta kelke da

tagoj; kaj tuta mondo ajnasplenfajre. Li alproksimiis kaj diris al


41/139

mi. ar mi ekvidas, ke eniuj-i malojoj vi ne preis, vi devismorti. Tiam mi vekiis, kaj

eltrovis, ke i estis sono. Malfortakaj maltrankvila, mi timis latutan tagon, ke mia atako reokazos.

Tro malsana por foriri kun mia pafilo,mi sidis sur la marbordo pormediti, kaj miaj pensoj kuris jene: Kioestas la maro, kio estas

irka mi? Ne povis esti dubo, ke lamano, kiu in kreis, anka kreisla aeron, la teron, la ielon. Kaj kiuestas tiu? Estas Dio, kiufaris ion. Nu, tial, se Dio faris ion,devis esti Li, kiu regasion; kaj se tiel, nenio en la tuta vico

da Liaj faraoj povas okazi,pri kiuj Li ne scias. Tial Dio sciaskiel malsana kaj maloja miestas, kaj Li volas, ke mi estu tie-i.Kial? Dio.

Tiam ia voo ajne diris: u videmandis, kial Dio faras tion al vi?

Demandu, kial vi ne estis mortpafita dela Maroj, kiuj suripiis,kaj prenis la vivon de viaj kunuloj.Demandu, kial vi ne estisdisirita de la sovaaj bestoj e lamarbordo. Demandu, kial vi nemalleviis en la profundan maron kune

kun la ceteraj ipanoj, anstataol bone atingi la insulon.


42/139

Tiam profundo dormo venkis min, kajvekiante estis sendube la

triahoro morgatage, la la sunradioj;ja, eble estis pli malfrua tagoar mi opinias, ke tiu certe estis latago, kiun mi ne markis sur miafosto, ar, poste, mi eltrovis mankon daunu entrano.

Mi nun prenis de mia magazeno la Libron

de la Dia Vorto, kiun mi jamalportis el la ipruino kaj isnune mine legis e unu paon. Miajokuloj falis sur kvar vortojn, ajnanteenmetite por mia tiamakonsolo; tiel bone ili fortigis miajnesperojn, kaj tuis la veran

fonton de mia timo. Estis la jenaj: Mivi ne forlasos. Ili loas enmia koro isnune. Mi mallevis la libronpor prei. Mia krio estis,Dio mia, min helpu ami kaj lerni Viajnvojojn. Estis la unua fojokiam mi sentis ke Dio estas proksima kajadas min, Koncerne mia enua

vivo, i ne estis pripensinda; ar nunnova forto eniris en min, kajanigis miajn agrenojn kaj ojojn.

Parto III

Mi jam estis dekdu monatojn sur la


43/139

insulo, kaj mi pripensis, ke estastempo por mi in esplori por ke mitraseru iajn arboretojn, fontojn,

kaj riveretojn. Tial mi ekiris kajreturnante alportis kun mi limetojn(malacidajn citronojn) kaj bonegajnvinberojn, grandajn kaj maturajn.Mi pendigis la vinberojn en la sunbrilo,por ke ili sekiu, kaj postkelke da tagoj, mi alportis ilin domon,por estonta provizo. La

valeto, sur kies deklivoj ili kreskis,estas malvarmeta kaj verda, kajtra i kuras klara rivereto, kiu donasal la loko tian grandan armon,ke mi deziris loi tie.

Sed ne estas elvido sur la maron de

tiu-i valeto; kontrae, miaflankede la insulo ipoj ne povusalproksimii, kiujn mi ne vidus de miadomo; tamen, la verdaj molaj deklivojajnis tiel dolaj kaj freaj,ke mi tie pasigis multe da mia tempo.

La unua el la tri jaroj, dum kiuj mi

kulturis grenon, mi in dissemistro malfrue; la dua jaro, i difektiispro la senpluveco; sed la triajaro, la greno bone elkreskis.

Mi eltrovis, ke la leporoj nokte kajtage lois inter i, kontra kio

estas nenia helpo krom planti densanplektbarilon irka i; kaj tion


44/139

fari, okupis min pli ol tri semajnojn.Mi mortpafis la leporojn tage,kaj mallumie, ene mi alligis la hundon

al la pordego, por boji latutan nokton.

Tempete, la greno elkreskis, kaj finematuriis; sed, same kiel antaela leporoj difektis in en la trunketoj,nun la birdoj manis in enla spikoj. Je mia pafilbruo, aroj da ili

suprenflugis; kaj mikomprenis, ke nenia greno estus lasota;tial mi decidis algardi noktekaj tage. Mi kaiis apud la plektbarilokaj povis vidi, ke la birdojsidas sur la arboj, kaj observas, postemalsupreniras unu post alia,

kiel antae.Nun iu grajnero da tritiko ajniskvaza bulketo da pano. Sed porforigi tiujn-i birdojn, mia proceduroestis la jena: mi mortpafistri, kaj pendigis ilin kiel telistojnpor timigi iujn, kiuj venos

pro la greno; kaj de tiam, tiel longekiel la mortigitoj pendis tie,ne alproksimiis birdo. Post kiam lagreno maturiis, mi farisfalilon el glavo el la ipo, kajhavigis mian rikolton.

Malmulto el ni pripensas la koston jekiu bulko estas farata.


45/139

Kompreneble ne troviis tie-i plugilopor turni la teron, nek fosilopor in fosi; tial mi faris unu el

ligno; sed tiu balda eluzitiiskaj pro manko de rastilo mi uzis branonde arbo. Alportinte hejmen lagrenon, mi devas drai, senrubigi kajkonservi in. Nun mi bezonasmuelilon por mueli in, kribrilon porkribri in, kaj fermentilon porfermenti in, por fari panon el i.

Kvankam mi ne havis ilojn, mi farispanon, kaj neniu povas diri, ke miin ne perlaboris per la vito de miafrunto. Kiam la pluvo endomadismin, mi havis sportegon instruante miankarulan birdon Polo kiel

paroli; sed ho! tiel muta estis ioirka mi, ke mia propra vooektremigis min.

Nun mi bezonas havigi botelegojn,potojn, kaj telerojn; sed mi nesciis, kiel ilin fari. Fine, mi elirispor seri argilon, kaj tion

trovis preska mejlo de mia domo; jaestis ridinda rigardi lastrangajn formojn, kiujn mi faris el i.ar, kelkaj el miaj botelegojkaj potoj estis tro malfortikaj porelporti sian propran pezon, kajili disfalis eksteren kaj internen,

iumaniere; kaj aliaj, metitaj enla sunradiojn por bakii, fendiis pro


46/139

la varmego de la radioj. Vipovas diveni, kia estis mia ojo, kiammi fine faris poton, kiu

eltenis la varmegecon fajran, tiel ke mipovis boli viandon porbuljono.

Nun mi devas fari kribrilon porsenrubigi la grenon. Mi ne povas uzikaprajn harojn, ar mi povas nek plektinek pini, tial dujare mi

kontentigis min per maldika peco datofo, alportita de la ipo. Sed,pisti la grenon tone, mi trovis esti laplej malfacila laboro eliuj. Por baki la panon, mi bruligislignon is cindroj, kiujn mi tujmetis sur la fajrujon por in varmegigi,

kaj poste la bulkojn por bakikaj tiamaniere, faris panon.

Nun mi konsideras la ipboaton kiu kuassur la sabla altao, kien ipueis per la sama ventego, kiu minanka etis surteron. La boatokuis havante la kilon ielen, tiel ke

mi devis fosi la sablon for dei, kaj in turni stangpere. Tionfarinte, mi trovis vane, ne havantela forton por in surmarigi. Tial io,kion mi povas fari, estiskonstrui malpli grandan boaton el iaarbo; kaj mi eltrovis unu, kiu

uste tagas por tiun fari, kaj kiukreskis ne malproksime de la


47/139

marbordo; sed simile al la ipboaton,tiun mi ne povis movi.

Kion fari? Mi nun ebenigis kaj glatigisla tutspacon de la boato isla maro, por ke la boato glitiu maren;sed tiu plano ne sukcesis; midecidis provi alian planon; nome, elfosifosaon por konduki la maronal la boato. Tamen, por tion fari, estusnecese, ke mi fosu tian

grandan profundon, ke la laboro okupusunu viron kelke da jaroj. Kajtro malfrue mi trovis, ne estas saeellabori projekton anta ol miunue pripensis la penadon kaj koston.

Nu do, mi pensis, mi devas forlasi la

boaton, kaj tial miajn tutajnesperojn pri lasi tiun-i insulon. Sedestas dece, ke mi ankapripensu jene: Mi estas sinjoro de latuta insulo, efektive reo. Mihavas lignon per kiu mi povas konstruiiparon, kaj vinberojn, se negrenon, por in ari, kvankam mia tuta

rieco estas nur kelke daormoneroj. Por ili mi ne havas ianuzon, kaj volonte estus donantailin por kvaronbuelo da pizoj kaj iomda inko; la lastnomitan mipleje bezonis. Sed estas plej bonepripensi pli multe pri tio, kion mi

havas, ol pri tio, kion mi ne havas.


48/139

Denove, mi provas konstrui boaton, sedmi nun decidis, ke i havumaston; ar ipveloj estos tre utilaj.

Mi faris ferdekon je la antaakaj je la posta parto por deteni lamaran amon, keston por nutrao,kaj por mia pafilo apogilon kun kovrilo,por in irmi kontra lamalsekeco. Pli bone ol io mi povissurmarigi tiun-i boaton.

Unue, mi krozadis sur rivereto, sedbalda mi kuraiis, kaj veturisirka mia insulo. Mi kunprenis panon,kukojn, poton da rizo, iom darumo, duonkapron, du surtutojn, unu porkuejo, la alia por noktirmo.Mi ekveturis je la sesa jaro de mia

regado. Orientflanke de la insulotroviis granda pinto tonega, kiustaris du mejlojn de la terbordo,kaj sablao etendis sin duonmejle de latonegoj terborden. Porirkairi tiun pinton mi devis veturimalproksimen enmaron, kaj tie mipreska perdis mian vivon.

Tamen, mi fine revenis hejmon. Survojetien tute lacigita pro lalaboroj boataj, mi kuiis en ombron porripozigi mian korpon, kajdormadis. Sed juu, se eble, kiel miektremis, kiam voo min vekas de

mia dormo, kaj trifoje elparolas miannomon! Voo en tiu-i sovaa


49/139

loko! Ja vokante min per mia propranomo! Tiam diris la voo, Kie viestas? Kie vi estis? Kiel vi venis

tien-i? Balda mi tute komprenis;ar, sur la plektbarilo, sidas Polo,parolante vortojn jam lernitajn.

Mi nun seris kaprojn, kaj ordigiskaptilojn por ili, kun rizo porallogao. Mi ordigis la kaptilojn nokte,kaj eltrovis, ke ili restadis

ordigitaj, sed la allogao foriis. Tialmi elpensis novan manieronpor kapti ilin, farante puton kajkovrante in per bastonoj kaj herbopor in kai; tiamaniere mi kaptismaljunan kapron kaj kelke dakapridoj. Sed la maljuna kapro estis

multe tro furioza por mi, tial miin liberigis.

Mi alportis la kapridojn hejmen, kajmalsatigis ilin longatempe, isfine, ili manis el mia mano, kaj tutemalsovaiis. Mi ilin enfermisen parko, en kiu troviis arboj por

irmi ilin kontra la suno. Unue,mia parko havis tri mejlojn irkae; sedmi pripensis, ke en tiagranda spaco, la kapridoj tiomsovaios, kvaza ili vagus tra la tutavalo, kaj malpli da spaco estus plibone; tial plektbarilon mi faris

kaj tiun planti okupis min tri monatojn.


50/139


51/139

Balda mi ekrigardis irka mi, sed neestas videbla iu. Kion signifas

tio? Mi iris tri-a-kvarfoje por inrigardi. Jen estas la impresode piedo homa; piedfingroj, kalkano, kajiuj partoj de la piedo. Kielpovis i veni tien?

Mia kapo kvaza nais pro timo; kajlasante la lokon, mi iris du a

tri paojn, rigardis, kaj plu, same. Mitimemiis je la tipo demaljuna arbo, kaj kuris domon, kvazapor mia vivo. Kiamaniere povisio homforma alveni al tiu-i marbordosen mia scio? Kie estas la ipo,kiu alkondukis tion? Tiam, malpreciza

teruro kaptis mian animon; ke,eble ia homo a aro da homoj eltrovismin; kaj ke eble intencasmortigi min, a rabi ion, kion mihavas.

Kia stranga afero estas la vivo homa!Unu tagon ni amas tion, kion ni

malamas la sekvantan tagon. Unu tagon,ni seras tion, kion ni evitasla sekvantan tagon. Unu tagon, nideziras tion, kion ni timas lasekvantan tagon. Tiamaniere ni vivadas.Jen, de kiam mi estis etitasur tiun-i insulon, la granda kazo de

malojo estis, ke mi tielestis disigita de la ceteraj de mia


52/139

raso. Kial do, povis kazi al mimalojon la penso, ke eble homo estasapud mi? Ja, kial nura ekvido de

impreso de homa piedo min ektremigas protimo? ajnas plej strange,tamen ne pli strange ol vere.

Unufoje, mi pensis, ke eble la impresodevenas de mia propra piedo,kiam la ventego min unue etis surtiun-i bordon. u estas eble, ke

mi venis tiun-i vojon de la ipo? Sefakte montrius, ke la impresoestas miapiede; mi sentus simile alknabo, kiu rakontas pri fantomo,kaj sentas pli da timo je sia proprarakonto ol tiuj, kiujn liintencas timigi.

Tritage, timo min endomadis, is lamanko de nutrao min forpelis.Fine, mi sufie kuraiis por iri al lamarbordo, por ke mi rerigardula impreson piedan, por eltrovi, u iestas same kiel mia propra. Mieltrovis, ke i estas multe pli

malgranda. Tial estis klare, ketrovias homoj sur la insulo. ustetiam, mia bona gardhundo falissenviva e miaj piedoj. Li estis maljunakaj lacigita, kaj tiel miperdis mian plej bonan gardanton kajamikon. Unu tagon, irante de la

monteto al la marbordo, trovias vidaokornaza, loko kovrita per


53/139

ostoj homaj. Estas tie rondspacoelfosita el la tero, kie estis faritafajro, kaj tien-i estas venintaj kelke

da homoj por festeni. Vidintetiun-i vidaon, mi ne sciis, kiel agi;mi endomadis kaj apena elirisescepte por melki mian kaprinaron.

Estis nun pli grave al mi sentisendanere, ol esti bone nutrita; kajmi ne kurais enbati najlon, a haki

tipon lignan, timante ke tiasono estu adata, multe malpli pafipafon. Pri mia pano kaj viando, miilin bakis nokte, kiam neniu povas vidila fumon. Sed mi balda trovismanieron bruligi lignon sub torfkovrilo,kio in lignokarbigis; kaj

tio mi povis uzi tage, ar i ne farisfumon.

En la arbaro, kien mi iris por havigi labastonojn por mia fajro, mieltrovis kavernon tiel laran, ke mipovis stari en i; sed mi plirapidiis eliri ol eniri; ar du grandaj

okuloj, tiel lumaj kielsteloj, forbrilis kun sovaa brilego. Miprenis toron kaj eniris poreltrovi, kies estas la okuloj, kajtrovis ke ne estas ia kazo portimo; ar la okuloj apartenas al maljunagriza kapro, kiu iris tien

por morti. Mi in ekpuis, kaj proviselirigi in, sed i ne povis


54/139

levii de la tero, kie i kuas; tial miin lasis tie por morti, armi ne povis savi ian vivon.

Mi eltrovis, ke la lareco de la kavernoestas 3.6 metroj, sed partode i, e la plej posta parto estas tielmalalta, ke mi devis rampisur miaj manoj kaj piedoj por eniri.Kiom ia longeco estas mi nepovas diri, ar mia lumo estingiis, kaj

mi devis esigi mianseradon. Morgatage, mi iris al lakaverno kun lumegoj kaprograsaj;kaj atinginte la finion, mi eltrovis,ke la tegmento altias 12metrojn a plu.

Kiam miaj lumoj lumiis la murojn kaj lategmenton de la kaverno,troviis vidao, kies armojn, lingvotute ne povas esprimi; ar lamuroj ekbrilis kvaza steloj. Kio kaziske la tonegoj ekbrilu, mi nepovis diri: tie eble estas emaj,briltonoj, a oro. Sed, kio ajn, la

kaverno estis ria mino por mi; ar,kiam ajn, mi sentis malgaja kajmaloja, la brilvidao lumigis laokulojn de mia animo, kaj inplenigis per ojo.

iuj-i jaroj pasiis sen ia nova vidao

por ravigi miajn okulojn, istiu vidao subite ekvidiis anta mi. Mi


55/139

sentis kvaza mi volas pasigitie-i la restaon de mia vivo kajvivfine, kuii en tiu-i kaverno

por morti, same kiel la grandaa kapro.Irante hejmon, mi ekvidis iom da fumo,devenante el fajro ne pli ol dumejlojn malproksime. De nun, mi perdismian kvietecon. Tage kaj noktetimo min agrenis, ke la homoj, farintajtiun fajron, mi eltrovos. Mi

hejmiris, supreniris la tupetaron; sedunue, mi kazis, ke io irkami vidiu sovaa. Mi aris mianpafilon, kaj pripensis, ke estus plejbone por mi resti dome kaj kai.

Sed, tion mi ne povis toleri longe. Mi

ne havis spionon por elsendi,kaj io, kion mi povis fari, estissupreniri la monteton kaj observi.Fine, tra mia vidilo mi povis vidigrupon da sovauloj dancante irkafajro. Tiel balda kiel ili foriris, miprenis du pafilojn, pendigisglavon miaflanke kaj rapide ekiris al la

supro monteta por rehaviklaran vidon.

Tiufoje, mi decidis iri al la homoj, sedmi ne intencas mortigi ilin,ar mi sentis, ke estus malprave tionfari. Kun tia aro da armiloj

mi postulis du horojn por atingi lalokon. Alveninte, trovias neniu;


56/139

sed mi vidis la homoj enmare en kvarboatoj.

Marborde, troviis la faraoj de tiuj-iviroj. La signoj de iliafesteno kornazigis min, kaj mi fermismiajn okulojn. Kiam ajn mi iristiuflanke de la insulo pro nutrao, mine kurais pafi, timante kerestu kelkaj el la homoj, kiuj povu inadi, kaj tiamaniere min

eltrovu. Tiustato daris unu jaron kajtri monatojn, kaj intertempe mividis neniun.

Parto IV

Je la dekdua de Majo, granda ventegoblovis tutatage kaj tutanokte.ar estis mallume, mi sidis en mia domo,kaj ventegmeze mi adispafilpafon. Mi opiniis, ke i certeestas de ipo etita surteron perventego. Tial mi bruligis lignon sur la

supro monteta, por ke, tiuj enla ipo, se ipo i estas, sciiu, ke iuestas tie-i por helpi ilin.Mi poste adis du pafojn plu. Post kiamlumiis, mi iris sudflankon dela insulo, kaj tie kuas ruino de ipo,tiunokte etita sur la

tonegojn. i kuis tro malproksime pormi vidi, u restas homoj sur


57/139

i.

Vortoj ne povas diri, kiom mi sopiris,

ke mi alportu almena unu el laipanaro surtere! Tiel forta estis miadeziro savi la vivon de tiujsur la ipo, ke mi volonte estus donintamian propran vivon por tionfari. Trovias en la koro kelkajinklinoj, kiuj ekscititaj per esperotiel forte puas la animon, ke perdi ian

okazon por atingi laesperatan celon, ajnas tiun frenezigi;kaj tiel okazis e mi.

Nun, mi pensis, estas la okazo por uzimian boaton; tiel mi inekordigis. Mi kunprenis iom da rumo (de

kiu mi ankora havis multe),sekigitaj vinberoj, sakon da rizo, iomda lakto kaj fromao, kaj posteekveturis enmare. Mi pense ektimis prila danero, en kiu mi minantae trovis sur la samaj tonegoj; sedne tute korperdis, kvankammi sciis, ke, ar mia boato estas

malgranda, io estus perdata, seventego ekblovus. Balda mi trovis, keestas necese por mi returnisurteron is la fluo turnios kaj laforfluo komencos.

Mi decidis eliri la sekvantan tagon kun

la forfluo, tial tiunokte midormis en mia boato. Tagie, mi


58/139

ekveturis enmaron kaj netute duhore,mi atingis la ipruinon. Jen, kiavidao! La ipo estis etita sur la

tonegojn. La posta parto estis rompitaper la ondoforto, la mastojfornaigitaj, nuregoj kaj enojdisetitaj ferdeke, kaj io envolvitaen malgajo. Kiam mi atingis laipruinon, hundo alnais al mi,blekante kaj ploretante. Mi prenis lahundon en la boaton; kiam mi

donis al i iom da pano, i manis lapanon kvaza lupo, kaj pritrinkado i eble krevus, se mi estuspermesinta, ke i pleniu.

Mi iris al la ambro de la kuiristo, kiemi trovis du virojn

malvivajn. La lango estas muta, la orelosurda, la okulo fermata, kajla lipo rigida; la maloja rakonto estisdirata, ar iu tenis sianbrakon irka la kolo de la amiko, kajtiamaniere ili atendis lamorton. Kiom aniis la sceno, tiam,tute sovaa pro la batoj ondaj

kaj la muado venta! Nun, io estistrankvila la morto elfaris siancelon, kaj iuj ricevis ian baton,escepte la hundo, kiu estis lasola kreitao, kiu postvivis.

Mi divenis, ke la ipo venis de

Hispanujo, kaj mi trovis sur i multeda oro. Mi metis kelke da kestoj


59/139

surboaton, sed ne atendis poreltrovi, kion ili enhavas, kaj kun ilikaj tri bareloj da rumo, mi

revenis.Hejme, mi trovis ion same tiel, kiel miin lasis miaj kaproj, lakatoj, kaj la birdo. La vidao en laambro de la kuiristo restadistage kaj nokte en mia animo, kaj porreforti min, mi trinkis iom da

rumo. Tiam mi ekhejmportis mian aronde la marbordo, kie mi antaein lasis. En la kestoj troviis dugrandaj sakoj da oro, kaj kelke dafandaoj oraj; apud ili troviis triboteletoj kaj tri sakoj dapafao, kiuj estas granda akiro.

De nun is dujare, io prosperis al mi;sed ne estis daronta.Starante unu tagon sur monteto, miekvidis ses boatojn, marborde. Kioneble signifas tio? Kie estas la viroj,kiuj ilin alkondukis? Kaj prokiu kazo ili alvenis? Mi ekvidis per

mia vidilo, ke almena tridektrovias orientflanke de la insulo. Ilihavis viandon sur la fajro,irka kiu, mi vidis, ili dancadis.Poste ili prenis viron el unu ella boatoj. Liaj manoj kaj piedoj estisligitaj, sed kiam ili malligis

liajn ligilojn, li kuris laeble rekteal mia domo.


60/139

Por diri la veron, ekvidante, ke iujceteraj kuris por lin kapti,

miaj haroj stariis pro timo. En larivereton li nais simile al fio,kaj lia saltego alportis lin tra larivereto iombate. iuj nun esigisla asadon escepte du, kaj tiuj-i naistra la rivereto sed nenieltiel rapide. Nun, mi pensis, estas pormi la okazo helpi la

malfeliulon, kaj mia koro min diris, keestos bone tion fari. Miprenis miajn du pafilojn, malsuprenirisla tupetaron kajsuprenkuregis la monteton, malsupren travojeto por renkonti ilin.

Mi signodonis al la malfelia sklavo, keli venu al mi, kaj samtempemi suprenkuris por renkonti la du virojnasante lin. Mi kuris al launua, terenbatis lin pafiltenile. Mividis, ke la alia celis pafarkeal mi; tial, por savi mian vivon, mi linmortpafis.

La fumo kaj pafilbruo, tiom terurigis lasklavon, ke li tuj venkiiskvaza pro sonado. Mi kriegis, ke livenu al mi, kaj mi, penis montrial li, ke mi estas amiko, mi anka farisiueblajn signojn, por allogi

lin al mi. Fine, li venis, genuiis porkisi la teron, kaj poste


61/139

ekprenis mian piedon, metante in sursian kapon, tio signifante ke liestas mia sklavo, kaj mi ordonis al li,

ke li stariu, kaj mi agisbone al li.

Sed restis pli multe da heroao, ar laviro, ricevinte la pafilbaton,ne estis malviva. Mi signodonis al miasklavo (kiel mi nun lin nomos),ke li lin gardu. e tio li parolis al

mi, kaj, kvankam mi ne poviskompreni tion, kion li diras, tamen, misentis ojfrapon, ar estis launua sono de homa voo, kiun mi adasiomjare de kiam mi alvenis surla insulon.

La viro, kiun mi pafilbatis, sidiis,kaj mia sklavo timante lin,signodonis al mi por havigi mian glavon,pendante en zono miaflanke.Kun i li alkuris al la viro, kajunubate detranis lian kapon. Tionfarinte, li ridante reportis la glavon,kaj demetis in anta mi. Mi

ne atis la ojon pri kiu li in faris,kaj mi ne konsideris mianvivon tute sendanere kun tia homo.

Li, siaparte, suprenlevis siajn grandajnbrunajn manojn timege,mirante kiel mi mortigis la malamikon

starante tiel malproksime de li.Pri la glavo, li kaj la ceteraj el lia


62/139

gento uzas lignoglavojn; kajsekve, li sciis bone kiamaniere manregila mian. Li faris signojn al

mi, ke mi lin permesu aliri kaj rigardila viron mortpafitan, kaj limulte turnis lin de flanko al flanko,kaj ekvidante la vundon en labrusto, farita per la kuglo, ree starassenmove, spritlime. Mi farissignojn al li, ke li revenu, arantasento al mi diris, ke eble venos

la ceteraj por seradi.

Mi ne deziris kunpreni mian sklavon almia domo a mia kaverno; tialmi disetis iom da rizpajlo por ladormejo, kaj mi donis iom da panokaj aron da vinberoj sekigitaj por la

manao. Li estis belviro, altakaj juna, kun regulaj fortaj membroj.Lia hararo estis densa kvazalano, kaj nigra. Lia kapo estis grandakaj alta, kaj li havis brilajnnigrajn okulojn. Lia hato estisnigrebruna, la vizao ronda, kaj lanazo malgranda sed ne plata; li havis

belforman buon kun lipojmaldikaj, per kiuj li povis fari dolanrideton; kaj liaj dentoj estisblankaj kvaza neo.

Iam melkante mian kaprinaron en la apudakampo, li min vidante, kuris

al mi, kaj terenkuiis por montri al misian dankon. Tiam li almetis


63/139

sian kapon altere kaj almetis mianpiedon sur in, kiel antae. Lipenis sciigi al mi per iueblaj

manieroj, ke li servos al mi la tutanvivon; kaj mi signodonis, ke mi linatas.

Mi nun devas elpensi nomon por li. Mielektis la nomon de la sesa tagode la semajno (Vendredo) ar li venis almi tiutage. Mi zorge ne lasis

lin el mia vido tiunokte, kaj tuj kiamla suno leviis mi signodonisal li ke li venu al mi por ke mi donu alli iom da vestao, ar lineniom portis. Poste, ni supreniris lamonteton por observi la virojn,sed ar ni ne povis ilin vidi, estis

evidente, ke ili jam forlasis lainsulon.

Mia sklavo poste min diris, ke okazisbatalego kontra la apudeloanta gento, kaj al la partio kiukaptas virojn, la kaptitojpropraias. La malamikoj de mia sklavo

akiris kvar virojn; li, unu eltiuj.

Mi nun faris apon leporfelan por miasklavo, kaj donis al likaprofelon por porti irka la talio. Litreege fieriis eltrovante

lian vestaon kiel la mia.


64/139

Nokte mi gardis miajn pafilojn, mianglavon, kaj la pafarkonmiaflanke; sed tio ne estis necesa, ar

mia sklavo vere estis plejfidela al mi. Li faris ion, kion miordonis al li, tutkore; kaj misciis, ke li oferus sian vivon por savila mian. Kion povas fari viropli ol tio? Ho, la ojo, ar mi linhavis e tiu-i dezerta insulo pormin kuraigi.

Laeble mi instruis lin, infane liestis, por ke li faru kaj sentution, kio estas prava. Mi lin troviskapabla kaj sportema; kaj lipenegadis lerni ion, kion mi diris alli. Nia vivo pasis trankvile,

ebenavoje; kaj se ne estus nazajfestenoj faritaj e la marbordo mine dezirus forlasi la insulon.

ar Vendredo ne ankora perdis la gustonpor tiaj festenoj, mi pensis,ke estos la plej bona por li, se ligustumos la viandon de bestoj;

tial unu tagon mi lin kunprenis al laarbaro sportige. Mi ekvidiskaprinon en la ombrao kun siaj du idoj.Mi brake prenis Vendredon,kaj signodonis al li, ke li ne moviu,kaj tiam mi mortpafis unu idon;sed la pafilbruo tremigis la

malfeliulon. Li istiam ne ekvidis laidon nek sciis ke i nun estas malviva.


65/139

Li fortiris sian veston de labrusto por senti u tie estas vundo,tiam li genuis anta mi kaj

ekprenis miajn genuojn kvaza preante,ke mi ne mortigu lin.

Por montri al Vendredo, ke lia vivoestas sendanere, mi mankondukislin kaj ordonis al li, ke li alportu laidon. Tre balda mi ekvidisakcipitron sur arbo, kaj mi diris,

rigardu la pafilon, akcipitron, kajla teron; tiam mi mortpafis la birdon.Sed mia sklavo tiufojetimsigniis pli ol antae, tremante dekapo al piedoj. Li sendubepensis, ke ia mortigisto loas en lapafilo, kaj mi certe opinias, ke

li estus genufleksanta anta i tielsame kiel anta mi; kajkelkatempe li e ne volis tui lapafilon, kvankam li parolis al i,se li pensis, ke mi ne eestas. Unufojeli diris al mi, ke li inpetigis ke i lin ne mortigu.

Mi hejmportis la birdon, kaj farisbuljonon el i. Vendredo tre miris,kiam li vidis, ke mi manas salon kuni, kaj li tordis la vizaon;sed mi, miaparte, prenis iom da buljonosen salo, kaj lae tordis lavizaon. Morgatage, mi donis al li

pecon da kaprao, kiun mi antaependigis per nuro anta la fajro por


66/139

in rosti. Mia maniero estis,starigi du stangojn, unu iuflanke de lafajro, kun bastono trans

iliaj suproj por subteni la nuron.Gustumante la viandon, li sciigisal mi laeble, kiel bona li inkonsideras.

Morgatage mi sendis lin por elbati kajkribri iom da greno. Mividigis lin, kiel mi faras panon, kaj li

balda faris la tutanlaboron. Mi vere amis lian fidelanvarman koron, kaj li balda lernisparoli al mi. Unu tagon mi diris, uviagentaj viroj venkas enbatalo? Li respondis ridete, venkas.Nu, mi diris, Kial ili

permesis siajn malamikojn kapti vin?Kuri unu, du, tri, kaj fari en boatotiam. (Vendredo ne ankorapovis paroli bone).

Nu, kion ili faras kun la kaptitoj?

Tute mani ili.

Tio ne estas bona novao por mi, sed midarigis, kaj demandis, Kienili prenas ilin?

Iri loko kie proksa.

u ili venis tien-i?


67/139

Jes, jes, veni tie-i a aliloke.

u vi dufoje estis tie-i kun ili?Jes, veni tie-i.

Li signifas la nordokcidentan flankon dela insulo; tial morgatage milin kondukis al tiu-i loko. Li rekonisla lokon, kaj diris al mi, ke

li unufoje estis tie, kune kun dekduviroj. Por sciigi min, li metisvice dekdu tonojn, ilin por mi kalkuli.

u iafoje boatoj ne estas perditaj evia marbordo? Li respondis kene estas danero, kaj la boatoj ne estas

perditaj. Li diris al mi, ketre malproksime al la luno tio estas,kie la luno us leviis loas gento da blankuloj kiuj similasmin mem, kun barboj. Mi nedubis, ke ili certe venis de Hispanujopor prilabori la orminejojn. Midemandis: u mi povos foriri de tiu-i

insulo, kaj kunii kun tiuj-iviroj?

Jes, jes, vi iri en du boatoj.

Estas malfacile kompreni kiamaniere unuviro povas veturi en du

boatoj, sed li parolis pri boato duoblegranda ol la mia.


68/139

Unu tagon, mi diris al mia sklavo, uvi scias, kiu vin kreis?

Sed li tute ne povis kompreni lasignifon de tiuj-i vortoj. Tial midiris, u vi scias, kiu kreis la maron,la teron sur kiu ni paas, lamontetojn kaj arbarojn? Li respondis,ke estas Biko, kies domotrovias tre malproksime, kaj Biko estas

tiel maljuna, ke la maro kajla tero ne estas tiel grandaa kiel li.

Se tiu-i maljunulo faris ion, kialio ne falas sur la genuojnanta li?

Mia sklavo alprenis gravan mienon kajdiris, io diri O al li.

Kien la viroj vialandaj iras, kiam ilimortas?

Iri Bikon.

Tiam mi levis mian manon ielen, kajdiris, Dio loas tie. Li kreisla mondon, kaj ion en i. La luno kajla steloj estas kreitaoj deLia mano. Dio alsendas la venton kajpluvon sur la teron, kaj lariveretojn, kiuj fluadas. Li kaas la

vizaon de la ielo per nuboj,Li kreskigas la herbon sur la kamparo,


69/139

kaj kreskaojn por la uzo de lahomaro. La amo de Dio estas senfina.Kiam ni preas, Li alproksimias

al ni, kaj adas nin.Mi sklavo vere ojis, kiam li adas minparoli pri tiaj aferoj.Longatempe, li senmove sidis, tiamsopiris, kaj diris al mi, ke li nediros plu O al Biko, ar Biko loasnur spaceton de tie-i. Li ne

povas adi la homojn is ili suprenirisla monteton al li.

u vi supreniris la monteton por parolial li?

Ne, ne, Obesoj iri Bikon, ne junaj.

Kion la Obesoj diris al li?

Diri O.

Post kiam mi konvinkis mian sklavon, keBiko ne estas la vera Dio, litiele sentis pri mi, ke mi timis

anstataii por Biko. Laeble, mipenegis, ke li kredu pri Kristo; mi inklarigis, is fine dankonal Sinjoro mi sukcesis, kaj li ekamisDion tutkore.

Por plai mian sklavon, mi iomvorte

rakontis al li mian tutvivadon. Midiris al li, kie mi naskiis, kaj kie mi


70/139

pasigis mian infanecon. Liojis pro la rakontoj pri mianaskolando; la komerco portata per iaj

ipoj iuparte de la konita mondo. Midonis al li tranilon, kiokazis, ke li dancis oje.

Unu tagon starante sur la supro montetaorientflanke de la insulo, miekvidis lin, fervore rigardantekontinenten longtempe, kaj poste,

vokante al mi, saltante kaj kantante.

Kion vi ekvidas? mi demandis.

Ha, ojo! li respondis kun ojofervora en la okuloj. Ha, ojo, tiemia lando!

Kial li streis la okulojn por rigardegitiun-i landon, kvaza lideziregus esti tie? Mi ektremis tiel, kemi pli malpli sentissendanera kun li. Mi pensis, reveninteal sia hejmo, ke li ne plupripensus pri tio, kion mi lin lernigis

kaj kion mi faris por li. Kajsciiginte sian genton pri miajvivmanieroj, li sendube revenos, eblekun dudekoj, kaj min mortigos postedancante irka mi simile al iliveninte la lastan tempon sur la insulo,dancis irka la viroj.

Sed tia timo estis vana, kvankam i


71/139

lois en mia animo longatempe, kajmi ne agis tiel bone al li kiel antae.De nun, tagon post tago, mi

penis eltrovi, u estas kazo por miatimo a ne. Mi diris, u videziras, ke vi estu ree en vianaskolando?

Jes, mi esti multe oja tie.

Kion vi tie farus? u vi resovaius?

Ne, ne, mi diri bonagi, mani pano,lakto, ne plu mani homo.

Kial, ili vin mortigus?

Ne, ne mortigus, lerni ami.

Tiam li diris al mi, ke kelke da blankajhomoj veninte al ilia bordo,ilin instruis pri multaj aferoj.

u vi do volas reveturi kun mi al vialando?

Li respondis, ke li ne povas nai tielmalproksimen, tial mi diris alli, ke li min helpu konstrui boaton porveturi en i. Je tio lirespondis, Se vi iri, mi iri.

Se mi iros? Ili min manos.

Ne, mi kazi ili ami vi multe.


72/139

Tiam li diris al mi laeble, kiel afableili agis al kelke da

blankuloj. Mi nun montris al li lagrandan boaton por sciigi kion lipensas pri i, sed li juis, ke i estastro malgranda. Poste ni irispor rigardi la boaton de la malnovaipo, kiu tute ne estis enbonstato, kuinte tri jarojn en lasunbrilo. La malfeliulo ne dubis,

ke i tagos. Sed kiamaniere ni povistion eltrovi? Mi diris al li, keni devos konstrui boaton tiel grandankiel tiun, kaj ke li reiroshejmon en i. Li ne parolis unu vorton,sed graviis kaj malojiis.

Pro kio vi agrenas? mi dirisVi kolera je mi, kial?

Kion vi diras? Mi ne estas malkontentaje vi.

Ne malkontenta? ne malkontenta je mi?

Kial forsendi sklavo?

u vi ne diris al mi, ke vi atus irihejmon?

Jes, jes, vi kaj mi tie; vi ne iri, mine iri.

Kaj kion mi povos fari tie?


73/139

Vi fari multe bone! Vi diri sovaulojesti bone, koni Dio, prei al

Dio, vivi bone.Ni balda ekkonstruis boaton sufiegrandan por ni amba. Unue nielseris kelke da altaj arboj, kiujkreskis apud la marbordo, por keni povu surnaigi mian boaton farotan.Mia sklavo planis elbruli la

lignon por in bonformigi, sed planantein elhaki, mi ordonis, ke lilaboru per miaj iloj, kaj post dumonatoj konstruiis fortika boatosed postulis longtempe por ovi inmarbordon.

Vendredo estis sola administranto de i,kaj kvankam la boato estisgranda, li in movis facile, kaj diris,ke li pensas, ke i boneveturos spite ventblovo. Li ne sciis, kemi intencas konstrui mastonkaj velon. Mi dehakis junan abion por lamasto, kaj tiam mi prilaboris

la velon. Mi tute ne povis fari aliekrom ridi, kiam mi vidis, kiel lasklavo staras kaj rigardegas, observantemin velveturigi la boaton.Sed tre balda li eksaltis, ekridis kajmanfrapis, vidante min turnila velon jen unuflanken, jen

aliaflanken.


74/139

Nun, irigi la boaton supren la rivereto,kie ni tuj elfosas ipejon,kaj kiam estis forfluo ni faris

martopilon. Alveninte la jartempo porekveturi, ni alportis miajn provizojnpor ilin meti surboaton.

Unu tagon mi sendis Vendredon al lamarbordo por havigi ian herbonkreskantan tie. Mi balda adis, ke livokas al mi: Ho, malojo! Ho,

malbone! Ho, malbone! Ho, boatoj tie,unu, du, tri! Restukuraanime, mi diregis por linkuraigi. La malfeliulo ektremisfortege, pensante ke la viroj, kiuj linalportis i-tien, nun revenis,por lin mortigi.

u vi povas batali? mi demandis.

Mi pafi, sed tie tri boatoj, unu, du,tri!

Ne timu! Tiuj, kiujn ni ne mortigos,certe ektremos pro la pafilbruo.

Nu, u vi volas min helpi, kaj fariuste tion, kion al vi estosordonita?

Mi morti, kiam vi diri morti.

Mi donis al li trinkon da rumo; kaj tion

trinkinte li ekprenis hakilonkaj du pafilojn, kun aro da


75/139

kugletaoj. Mi anka ekprenis dupafilojn, kaj aris ilin per grandajkugletaoj, kaj pendigis la

grandan glavon miaflanke. De la supromonteta mi ekvidis tra miavidilo, ke iu boato alportas ok virojnkaj unu sklavon. Ilisurteriis apud la rivereto, kiearbetaro kreskis is la maro. Ilikunhavis tri sklavojn firme ligitajn,kaj vi, legante tion-i, povas

diveni pro kiu kazo ili alportiisi-tien. Mi sentis, ke mi devasprovi, savi ilin de tia terura sorto,kaj ke, por tion efektivigi,estos necese, ke ni mortigu kelkajn eliliaj malamikoj. Tial ni ekirisniavoje. Mi fortege ordonis Vendredon,

ke li iradu apud mi kaj ne pafuanta ol komandita.

Ni iradis tutan mejlon for de nia vojo,por ke ni atingu la arbetaon,por kaii tie. Sed survoje, revenis almi miaj konsciaj duboj, kaj mipensis, u mi agus prove, se mi trempus

miajn manojn en la sangonhoman? Kial mi estas mortigonta tiujn,kiuj ne malbonfaris al mi, kajkiuj min ne intencas vundi? Ne, kiuj enescias, ke ili estasmalpravaj, aranante tiajn festenojn. ufaraoj iliaj ne estas signo,

ke Dio lasis ilin (kaj anka la genton)al iliaj propraj malkleraj


76/139

koroj? Dio ne elektis min, ke mi estujuanto. Li, kiu diris, Nemortigu, in diris al mi, same kiel al

la ceteraj en la mondo.Maso da tiaj pensoj altrudis sin e miaanimo, kvaza min avertante,ke mi haltu is plimulto estos kiopostulos mian intermeton, ol tio,kion mi nun scias. Mi haltadis en laarbetao por observi la virojn

festene, kaj poste teliris antaen,Vendredo post mi. Tiamaniere niiradis is ni venis al la arbetalimo.Tiam mi diris al Vendredo,Suprenrampu ispinte tiun arbon, kajsciigu min, u vi povas vidi lavirojn.

Li iris pensrapide, kaj reveninte diriske ili estas irka la fajro,kaj la ligita viro sur la sablo estas lasekvantulo, kiun ilimortigos. Sed kiam li diris al mi, ke laviro estas blankulo miarasa,mia sango ekbolis miavejne. Du el la

bando iris por senligi la blankanviron, tial, nun estas por mi pafi.

Je la pafilbruo mi vidis ke la virojeksaltas de la tero, kie ilisidis. Estis sendube la unua pafilpafo,kiun ili iam adis. Ili tute

ne sciis kien rigardi. Mi nun demetismian pafilon, kaj ekprenis etan


77/139


78/139


79/139

rigidaj pro la ligiloj. Miordonis Vendredon, ke li donu al li iomda rumo kaj pano; sed li

respondis, Nenio havi! Mi malbonahundo, mani io, mem! Tuj likuris domon, ne atentante miajn vokadojnsed kuris cervrapide.

Hore, li revenis kun kruo enmane. Labonulo iris tutspace por ke Jafohavu frean trinkon el mia puto; kaj li

alportis du kukojn; unu, miordonis, ke li donu al Karlo, kiu kuisen la arbombrao, rigida kajtro malforta por paroli e unu vorton.

Mi ordonis, ke mia sklavo rume frotaduliajn piedojn, tion farante, mi

ekvidis ke Vendredo de tempo al tempoturnis la kapon por ke lirigardu la maljunulon. Surdorse nihejmportis Karlon kaj Jafon de laboato, ar ili tute ne povis piediri. Lapordo miadoma troviis suprekaj ar la malfeliaj malsanuloj nepovis surrampi la tupetaron, ni

faris por ili tendon el malnovaj veloj.

Parto V

Mi nun estis reo super tri viroj, kiel

anka mastro de la insulo, ja!mi fiere povis diri, Ili uldas al sia


80/139

reo sian vivon, kaj inoferus por mi, se mi ilin ordonus tionfari. Sed mi ne antavidis, ke

mia regado tiel balda finios. Nun nidevas doni iom da nutrao alKarlo kaj Jafo, tial ni buis kaj rostiskapridon, kaj irka i nikvar poste sidiis, kaj mi laeblefeliigis ilin.

Post kelke da tagoj Karlo tute fortiis,

kaj mi ordonis lin, ke lifosu iom da tero por semejo, ar estiscerte, ke por nutrigi du buojnplu, ni nun bezonos plimulte da greno.Tial ni dissemis en la semejonla tutan provizon da greno, kiun nihavas, kaj kelkatempe ni kvar

havas da laborado tiom, kiom ni povasfari. Kreskiinte la grenomaturiis, kaj ni eltrovis, ke ni havassufion.

Mi projektis, ke Karlo kaj Jafo reveturual la kontinento por allogikelkajn el la blankaj homoj, etitaj sur

tiean bordon, por ke ililoiu kaj vivu inter ni; tial ilipretigis la boaton, kaj kunprenisdu pafilojn, kaj nutraon isdektage. Miordonis, ke ili revenu postsemajno, kaj alproksimiante, elpendigusignon por ke ni sciiu, kiuj

alvenas.


81/139

Unu tagon Vendredo ojege alkuris al mikaj diris, Ili veni returne!Ili veni returne! Mejlon de la bordo

vidiis velboato veturantaalteren, sed mi sciis, ke tiu i nepovas esti, ar la boato estasaliflanke de la insulo. Mi anka vidistra mia vidilo iponmalproksimen enmare. Troviis dekduviroj boate; tri enligitaj, kajkvar havas pafarmilojn.

Balda mi vidis, ke unu el la virojlevis sian glavon anta laenligitaj viroj, kaj mi sentis ke ione estas usta. Poste mi vidiske tri viroj antae ligitaj estassenligitaj; kaj surteriinte, ili

kuiis en la ombron arban. Balda miestis e ilia flanko, ar iliamaloja kaj agrenia vidio minmemorigis pri la unuaj horoj, kiujnmi travivis e tie-i kie io envolviisen malgajo.

Mi aliris al tiuj-i viroj kaj diris:

Kiuj vi estas, sinjoroj?

Ili ektimis pro mia voo kaj strangavestao, kaj ekmovis kvaza ilivolus forkuri de mi. Mi diris, Ne timimin, ar eble amiko estas

apude, kvankam vi ne tion pensas.Tiuokaze li certe estas sendita el


82/139

la ielo, diris unu el ili gravmiene,kaj samtempe demetas la aponanta mi. ia helpo venas de ielo,

sinjoro, mi diris. Sed kion mipovas fari, por vin helpi? Vi vidiaskvaza vi havas aron daplenkazo enbruste. Mi vidis, antae, keunu el la viroj levis sianglavon, kvaza li intencas mortigi vin.

La larmoj fluis malsupren la vizao de

la malfeliulo dum li diras,u tiu-i estas dio a homo? Ne dubupri tio, sinjoro, mirespondis, ar Dio ne venus en laavestao. Ne, ne timu nektroaltigu viajn esperojn; ar vi vidasnur homon; tamen, unu kiu

laeble faros ion, por helpi vin. Viaparolado montras, ke ni estassamlandanoj. Sciigu al mi tion, kiookazis al vi.

Nia afero, sinjoro, estas trolonga porin diri al vi, dum tiuj, kiujvolis mortigi nin, restas tiel proksime.

Mia nomo estas Palo.Iomvorte, sinjoro, mia ipanaro eletismin el mia ipo, kiun vi tievidas, kaj min lasis tie-i por morti.Mi povis apena farigi ilin, keili englavingu siajn glavojn jameltiritajn por min mortigi. Ili

elmetis min kun la du jenaj viroj, miaamiko, kaj la ipoficiro.


83/139

Kien ili iris? mi demandis.

Tien, en la arbaeton apudan. Mi timas,ke ili min ekvidis kaj adis;tiuokaze mortigos nin.

u ili havas pafarmilojn?

Ili havas kvar pafilojn; unu, en laboato nun.

Nu, lasu al mi ion fari!

Estas du viroj pli malbonaj ol laceteraj li diris. Krom tiujn, laaliaj reveturigis la ipon.

Mi juis, ke estus plej bone, se miregparolus al Palo, kaj mi diris,Se mi savos vian vivon regios duaferoj, kiujn vi devas plenumi.

Sed li legis miajn pensojn, kaj rediris,Savinte mian vivon, farulavole pri mi kaj mia ipo, kaj

veturigu in, kien vi plaos.

Mi konkludis, ke la du boatgardoj estissurtere, tial tuj ordonisVendredon, ke li alportu la remilojn, lavelojn, kaj la pafilojn. Nunla ipo estis kvaza en miajn manojn.

Kiam la viroj revenis al laboato, ili koleregiis, ar la boato nun


84/139

nek havas velon nek remilojn,kaj ili ne sciis kiamaniere atingi laipon.

Mi adis ilin interparoli, ke tiu-iestas stranga insulo, ke koboldojvenis al la boato kaj forprenis lavelojn kaj remilojn. Mi povis vidi,ke kolerege ili kuris tien-reen; jensidiis boate, jen reirissurteron.

Kiam ili aproksimiis, Palo kajVendredo deziris ke mi tuj atakuilin. Sed mi deziris indulgi ilin, kajmortigi malmultajn laeble. Miordonis ke du viroj, lateren rampumanepiede, por ke oni ilin ne

vidu; kaj, alproksimiinte ilin, ne pafuis mi in ordonos.

Balda tri el la ipanaro alproksimiis.istiam mi nur adis iliajnvoojn; sed, alproksimiinte, ke mi ilinpovis vidi, Palo kajVendredo leviis kaj pafis. Du viroj

falis mortpafitaj, la du plejmalbonaj el la ipanaro, kaj la triaforkuris. Je la pafilbruo, mialkuris, sed estis tiel malluma, ke laviroj ne povis eltrovi, u niestas tri a tri dudekoj.

Okazis, kiel mi deziris, ar mi adis kela viroj demandis: Al kiuj


85/139

ni devas kapitulaci, kaj kie ili estas?Vendredo respondis, ke Paloestas kun la reo de la insulo, kiu

havis viraregon. Pri tio, unu ella ipanaro diris, Se Palo indulgosniajn vivojn, ni kapitulacos.Tiuokaze Vendredo darigis, visciios la rean volon. Tuj Paloparolis al ili: Vi konas mian voon; sevi demetos viajn armilojn, lareo indulgos viajn vivojn.

Ili nun etis sin sur la genuojn porindulgigi la vivon. Mi zorgis, keili ne vidu min, kaj promesis al ili, keili vivos, sed ke mi elektoskvar el ili por veturigi la ipon, kajke la ceteraj estos firme

ligitaj por certigi la fidelecon de lakvaro. Tiel mi montris al ili,kia severega reo mi estas.

Kompreneble, mi balda liberigis ilin,kaj instruis ilin por anstataimin sur la insulo. Mi diris al ili priiuj miaj vivmanieroj, instruis

ilin kiel zorgi pri la kaproj, prilaborila farmon, kaj fari panon. Midonis al ili domon, pafarmilojn,laborilojn, la du katojn; fakte, ionescepte Polo kaj mia oro.

Kiam mi sidis sur la supro monteta,

Palo alproksimias. Li etendis lamanon por elmontri la ipon, kaj kun


86/139

kortueco irkaprenis min, kajdiris: Mia kara amiko, jen via ipo! itute estas la via, kaj io

kio estas en i.Mi okulrigardis la ipon, kiu restisduonmejlon de la terbordo e laenfluejo rivereta, kaj apud la loko, kiemi surterigis mian floson.Ja, tie i kuas, la ipo, kiu estasliberigonta min kaj alportos

min, kien mi elektos aliri. i havas lavelojn lavente, kaj la flagojbalancis siajn gajajn strekojn en laventeto. Tia vidao ojvenkismin, kaj mi svenfalis. Tiam Paloelprenis boteleton, kaj donis al mitrinkon, sed longtempe mi ne povis

paroli.Tiam Vendredo kaj Palo suripiis, kajPalo rekomandis la ipanaron.Ni ne ekveturis tiunokte; sedmorgatagmeze mi forlasis la insulon tian dezertan insulon, kie mi pasigistian grandparton de mia vivo

netute trioble dek longajn jarojn.

Reveninte al mia kara naskilando, ioajnis al mi stranga kaj nova.Mi iris al mia antaa hejmo en Jorko,sed tie ne troviis iuj el miajparencoj, kaj maloje mi eltrovis sur

iliaj tombtonaj la malojansciigon pri ilia sorto.


87/139

Pensante kompreneble, ke mi jammortiis, ili testamentis al mi nek

siajn riaon nek bienon, tial mi trebezonis ian enspezon, ar mikunprenis nur malmulte da mono kun mi dela insulo. Jen malrieco, mihavis la bonancon renkonti mianbonamikon, kiu iam enprenis min ensian ipon. Li nun trograndais porlabori, kaj lia filo nun estris la

ipon. Li unue ne rekonis min, sedbalda rememoriis pri mi post kiammi diris al li, kiu mi estas. Mieltrovis de li, ke la bieno, kiun miaetis survoje insulon, nun estasmultevalora.

ar i estis malproksime, mi ne atisiri tien kaj loi tie, tial midecidis in vendi, kaj post kelke damonatoj mi ricevis por i tielmulte da mono, ke mi subite fariisriulo.

Semajnoj, monatoj, kaj jaroj pasiis. Mi

Documents

Robinson Crusoe - Esperanto