Crna Gora

Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja

Odjeljenje za savjetodavne poslove u biljnoj proizvodnji

Adresa: Biotehnički fakultet –

Trg Kralja Nikole bb,

81000 Podgorica

Tel: 020 206 713

Fax: 020 206 712

E-mail: extension-pg@t-com.me

KALEMLJENJE RASADA LUBENICE I PREDNOSTI SADNJE

Kalemljenje kao postupak spajanja podloge i plemke (kalem grančice), poznato je od davnina,

naročito kada je u pitanju oblast voćarstva i vinogradarstva. Međutim intenzivni agro

tehnološki napredak u proizvodnji povrća, naročito u zaštićenom prostoru, dovodi do novih

praksi u proizvodnji pa se tako zadnjih godina sve više u savremenoj povrtarskoj proizvodnji

širi upotreba kalemljenog rasada, prije svega u proizvodnji lubenice, a posljednjih godina i u

proizvodnji paradajza i paprike.

Istraživanja u oblasti povrtarske proizvodnje ukazala su na različitu otpornost određenih sorti

i genotipova na stres izazvan nepovoljnim uticajem agroklimatskih parametara ali i na

otpornost na napad izazivača određenih bolesti i štetočina koje nanose znatne ekonomske

štete gajenim usjevima. Takođe određeni genotipovi i sorte imaju mnogo izraženije

karakteristike koje su bitne za tržišnu vrijednost (boja, krupnoća ploda, transportabilnost….)

Zbog toga se, iako poskupljuje proizvodnju i zahtijeva

veću stručnost, znanje, iskustvo i posebne uslove

kalemljenje rasada povrća sve više primjenjuje u praksi,

čime se mogu iskoristiti prednosti različitih genotipova ili

biljnih vrsta kako bi se kasnije smanjili troškovi zaštite i

đubrenja, a sa druge strane povećali prinosi i ukupni

efekti proizvodnje.

Za sada se Crnoj Gori jedino lubenica proizvodi iz

kalemljenog rasada, dok je uzgoj drugih vrsta povrća iz

ovako dobijenog rasada na eksperimentalnom nivou.

Takođe se proizvodnjom sertifikovanog kalemljenog

rasada lubenice bavi samo jedan rasadnik koji se nalazi u

opštini Tuzi, gdje se inače nalazi oko 70% ukupnih

površina pod lubenicom.

Najznačajniji razlozi za upotrebu kalemljenog rasada su:

veći prinos, smanjena upotreba pesticida , bolji porast

biljaka, tolerantnost biljaka prema stresu izazvanim

visokim i niskim temperaturama, bolesti u zemljištu, kao

i bolji kvalitet plodova, što u konačnom rezultira i većim

bruto prihodom po jedinici površine. Takođe zbog

Sl. 1: Zasijecanje podloge

ograničene veličine posjeda vrlo je važno naglasiti da

se na ovaj način lubenica može na istoj parceli saditi

duži niz godina.

Međutim treba imati u vidu da proizvodnja

kalemljenog rasada poskupljuje njegovu proizvodnju,

jer je potrebno kupiti sjeme podloge i sjeme sorte-

hibrida koji želimo uzgajati, da je potrebno uložiti i

dodatni rad u toku kalemljenja, imati znanje i vještinu

a nakon kalemljenja treba obezbijediti posebne i

dodatne mjere njege.

Sve ovo utiče na veću prodajnu cijenu kalemljenog

rasada za oko 50% u odnosu na nekalemljeni, te veći

izdatak za nabavku sadnog materijala, u prosjeku 400-

500€/ha.

Sa druge strane lubenica proizvedena iz kalemljenog

rasada daje dosta krupnije plodove, deblje kore, a

tendencije na tržištu ovog voća idu u smjeru sve veće

tražnje sitnijih plodova 5-7kg i manje.

O svemu ovome bi uzgajivači povrća trebalo da

razmisle prije donošenja odluke, da li saditi

nekalemljeni ili kalemljeni rasad.

Kada smo kod same tehnike postoji više načina

kalemljenja lubenice, ali je za svaki zajedničko to da

podloga i plemka moraju da budu odgovarajuće

starosti i u određenoj fazi razvića u trenutku

kalemljenja, kako bi procenat prijema bio što veći .

Najčešće je to faza prvog pravog, potpuno razvijenog

lista. U toj fazi, u izniklim biljkama relativno je visoka

koncentracija hormona rasta, a ćelije unutar tkiva se

intenzivno dijele, što osigurava sigurnije srastanje

mjesta na kojem se spajaju podloga i plemka.

Kako bi i podloga i plemka istovremeno dospjele u fazu

razvića optimalnu za kalemljenje, sjetva podloge i

plemke se ne vrši isti dan, već se podloga sije 2-4 dana

kasnije od lubenice.

Kod nas se vrši spajanje podloge i plemke, potpuno

presječenih pod uglom od 45 stepeni, tzv. “engleski

spoj”, tako što se vrši zasijecanje podloge iznad i

plemke ispod kotiledonih listova, zatim se vrši spajanje

presjeka podloge i plemke.

Sl. 2: Zasijecanje plemke

Sl. 3: Spajanje podloge i plemke

namjenskom štipaljkom

Nakon toga vrši se pričvršćivanje mjesta spajanja

namjenskim štipaljkama koje biljka kasnije sama odbaci.

U toku kalemljenja neophodno je voditi računa o

sprječavanju eventualnog širenja prouzorkovača bolesti

(virusi, bakterije, gljive, mikoplazme itd.). Nakon

određenog broja ručno okalemljenih biljaka trebalo bi

obaviti dezinfekciju ruku i alata. Ovo je ustaljena

procedura obučenih kalemara, a najčešće se za

dezinfekciju koristi medicinski alkohol (etil-alkohol).

Procenat srastanja, tj. prijema kalema, osim od pravilno

odrađenog spoja u najvećem procentu zavisi od uslova

spoljašnje sredine. Odmah nakon kalemljenja biljke se

unose u posebnu prostoriju ili se pokriju mrežom za

zasjenu ili agrotekstilom kako bi se obezbijedila rvv 90%

i više i na taj način se maksimalno smanjila transpiracija

i opasnost od isušivanja nakalemljene plemke. Osim

toga, biljke ne smiju biti izložene visokim

temperaturama, a naročito ne direktnoj sunčevoj

svetlosti.

Posle par dana kada podloga i plemka srastu biljke se iz

posebne prostorije prenose u plastenik ili se uklanja

agrotekstil kojim su bile pokrivene. Dalja njega rasada se ne razlikuje u odnosu na standardnu

proizvodnju nekalemljenog rasada.

Za 30 – 35 dana od sjetve sjemena, rasad je spreman za rasađivanje.

Sl. 4: Srastao kalem

Sl. 5: Rasadnik u kome se proizvodi kalemljeni rasad u Crnoj Gori

Sigurno da je kalemljenje rasada operacija koja potencijalno dovodi do ostvarivanja značajno

većih prinosa, boljeg kvaliteta i većeg stepen zdravstvene ispravnosti proizvoda za krajnje

potrošače. Međutim ima i stavova da lubenica proizvedena iz kalemljenog rasada ima krupnije

plodove koji se sve manje traže na tržištu, da ima deblju koru ali i da je manje aromatična i

slatka.

Takođe, bitno je naglasiti da kalemljena lubenica za berbu dospijeva 10-ak dana ranije što

treba imati u vidu kod planiranja vremena pristizanja na tržište.

Na kraju ostaje da svaki proizvođač dobro razmisli kod odabira rasada i sortimenta, da li saditi

kalemljeni ili nekalemljeni rasad ali isto tako koju sortu ili hibrid odabrati, za koju se

proizvodnju odlučiti: ranu, srednje ranu ili kasnu. Svakako, treba dobro analizirati tržište i

kretanje cijene lubenice u prethodnih nekoliko godina i na osnovu toga napraviti kalkulaciju,

odlučiti koliku površinu posaditi, da li saditi manje površine u razmaku od 10-15 dana ili sadnju

završiti u par dana ali i ono što je danas najbitnije kako plasirati očekivani rod.

Vukota Stanišić, dipl.polj.ing.