Riscos Ligados ó Sistema Externo. Gabriel Frieiro- 2 Bach.-a

8/16/2019 Riscos Ligados ó Sistema Externo. Gabriel Frieiro- 2 Bach.-a

1/25

RISCOS LIGADOS AO SISTEMA EXTERNO

1. Avenidas e inundacións : Causas naturais e humanas( tormentas, gota fría, roturas de presas, maremotos...)

Exemplos de inundacións en España

Planificación do risco de inundación, Medidas preditivas. A prevencióndas inundacións, solucións estruturais ( medidas de laminación , diquesetc ) e non estruturais ( ordenación do territorio, simulación mediante GISETC.

2. FENÓMENO DE LADEIRAS:

Factores condicionantes e tipos. Planificación dos riscos gravitacionais. Medidas preditivas e preventivo-correctivas.

Áreas de risco en España

3. SUBSIDENCIAS E AFUNDIMENTOS

4. RISCOS ASOCIADOS Á DINÁMICA LITORAL.

Gabriel Frieiro Insua -2º Bach.- A


2/25

RISCOS LIGADOS AO SISTEMA EXTERNO

Avenidas e inundaciónsAs inundacións constitúen o risco xeolóxico máis destrutivo e que máis vítimas produce,tanto a escala nacional como mundial. Constitúen un fenómeno que forma parte dadinámica natural da xeosfera. A ocupación e a urbanización das áreas susceptibles dosmarxes dos ríos e costas fai que este proceso natural se converta nun risco.

As causas das inundacións son diversas:

- Aumentos do caudal con desbordamento da canle debidos a:Choivas torrenciaisFusión de neve ou xeo, debida á subida das temperaturas ou actividadevolcánicaRotura de presas

- Obstrución da canle debida a avalanchas ou escorregamentos ou por causasantrópicas: recheos , canalizacións de luz ou anchura insuficientes.

- Marexadas ou tsunamis.

As máis frecuentes e que máis danos producen son as relacionadas cos torrentes e ríoschamadas comunmente crecidas ou avenidas.

CARACTERÍSTICAS DAS AVENIDAS

Denomínase avenidas ás inundacións provocadas polos cursos de auga torrenciais oufluviais.As avenidas torrenciais son as orixinadas nos torrentes, cursos de auga estacionais, curtose xeralmente de gran pendente. Só levan auga esporadicamente, tralas choivas torrenciaisou nas épocas de desxeo.

Hai dous tipos:

Torrentes de montaña. Característicos da zonas de montaña, Moi abundantesnos Pirineos. Neles distínguense tres partes:

Conca de recepción: parte superior do torrente onde as augas superficiaisproducen unha intensa acción erosiva.Canle de desaugadoiro: canle polo que descorre a auga transportando os materiais

erosionados na conca de recepción.Cono de dexección: na parte baixa da pendente a auga perde velocidade e os materiaisdeposítanse formando unha acumulación de materiais de forma cónica.


3/25

Torrentes de rexións áridas. Presentan pendente escasa e canle ancha e plano.Son característicos do levante e sueste peninsular e reciben o nome de "ramblas".En épocas de choivas intensas dan lugar a grandes avenidas e provocanimportantes inundacións.En Canarias reciben o nome de barrancos e, como no caso das "ramblas", só levan auga

logo das precipitacións torrenciais.

Avenidas FluviaisSon as producidas polos ríos, correntes de auga permanentes de caudal máis ou menosconstante, de gran lonxitude e de menor pendente que os torrentes

As inundacións dos ríos forman parte de a súa dinámica natural, estando reguladas polapropia conca, grazas á existencia de chairas de inundación ou veigas, amplos vales defondo plano ocupados por sedimentos aluviais. Cando se produce un aumento do caudal orío desbórdase e as augas esténdense sobre a chaira aluvial perdendo velocidade e, enconsecuencia enerxía, co que os materiais transportados deposítanse reenchendo dita

chaira. Ao diminuír o caudal as augas volven á canle.

O trazado do río nas chairas de inundación pode adoptar formas variadas: recto,formando por unha soa canle; anastomosado, cando os materiais transportados (gravas ouareas) son depositados en forma de barras que parten a canle en varias ramas, ou enforma de meandros de formas sinuosas. En os meandros prodúcese erosión en o seuparte cóncava e sedimentación na convexa; isto provoca un desprazamento do meandroaugas abaixo. Nalgúns casos estrangúlase un deles dando lugar a un meandroabandonado.

A maioría dos ríos das zonas temperadas presentan unha serie de chanzos planosparalelos á canle do río, situados a diferentes alturas: as terrazas fluviais. Estas utilízansecon frecuencia para a construción de estradas ou de vías de ferrocarril.

O risco de inundacións fluviais ten xeralmente causas antrópicas : o aproveitamento dasveigas para o cultivo dada o seu fertilidade, grado de humidade e facilidade de traballo; otrazado de vías de comunicación paralelamente aos cursos de auga; a urbanizacióndestas áreas con fins residenciais e industriais, etc.

Por outra banda a urbanización supón a impermeabilización do chan co que a auga, aonon poder infiltrarse no terreo vai discorrer pola superficie incorporándose finalmente aoscursos de auga producíndose incrementos bruscos do caudal. As cunetas e canalizaciónsfacilitan a rápida incorporación ás canles, agudizando o problema. Outra da causas dosaumentos do caudal é a deforestación e as prácticas de cultivo inadecuadas que, aoreducir a infiltración, aumentan a cantidade auga que se incorpora ás canles fluviais logoda precipitacións.

Tras unha precipitación torrencial, adoitan realizarse hidrogramas de crecida ou detormenta , que son de gran utilidade á hora de valorar o risco de inundacións. Realízanserepresentando as variacións do caudal en as horas seguintes á caída do chuvasco. O

tempo que media entre momento en prodúcese o máximo de precipitacións e o momentoen que se alcanza o caudal punta é o que se chama tempo de resposta .Canto menor sexa o tempo de resposta maior é o risco xa que existe menos tempo paradar a alarma e tomar a medidas adecuadas para evacuar á poboación. No caso de moitasramblas, o tempo de resposta é breve, duns minutos, o que imposibilita que os sistemas


4/25

de alerta sexan eficientes, dando lugar a un tipo de crecidas que se coñecen comoinundacións lóstrego (ou flash flood).A infiltración.Ao aumentar a infiltración diminúe a escorrenta superficial e, xa que logo, o caudal do río

e a severidade das inundacións.A existencia de vexetación na cabeceira e nas marxes do río produce un aumento dainfiltración e a retención de auga no terreo, polo que diminúe a escorrenta superficial. O

efecto da vexetación é moi notorio nos hidrogramas, xa que a súa presenza dá lugar a unaumento do tempo de resposta e unha redución do caudal punta.O tipo de rocas é outro factor que inflúe na escorrenta superficial; así a existencia de rocasimpermeables no leito ou as marxes dos ríos produce un aumento da escorrenta. Lestemesmo efecto pode ter unha causa antrópica, como no caso da impermeabilización dochan a consecuencia da urbanización e o asfaltado.

Predición de inundacións

As principais medidas para predicir as inundacións son as seguintes:

- Previsións meteorolóxicas. O anuncio anticipado das inundacións faisetradicionalmente a partir de os informes meteorolóxicos. Nos últimos anosmellorouse a predición de choivas torrenciais e na prevención das inundaciónsgrazas aos datos proporcionados polo satélite Meteosat e os radar meteorolóxicoscomo o instalado en Cuntis.

Procesos como a chamada “ Gota Fría” ; chuvascos e tormentas de extraordinariaviolencia, aínda que de pouca duración que afectan normalmente a unha zona poucoextensa son frecuentes nas zonas costeiras do Mediterráneo, sobre todo entre os mesesde setembro e outubro. Algúns producen grandes desastres, como o que provocou unhaenorme crecida no río Xúcar que rompeu a presa de Tous, ou os que inundaron cidadescomo Valencia, Alacante, Almería ou Tarrasa. Os meteorólogos adoitan explicar que acausa destas choivas torrenciais son as denominadas "gota fría". O caso de maiorcantidade de choiva caída en pouco tempo é o de Gandía, na Comunidade Valenciana, naque en novembro de 1987 caeron máis de 1000 mm de choiva en 36 horas, dos cales 400mm en menos de 6 horas. Son máis frecuentes xunto ao Mediterráneo, pero taménsuceden noutros lugares.

A”Gota fría” fórmase cando coinciden tres acontecementos: mar quente, atmosferainestable na superficie e aire frío en altura.Cando o mar atópase a temperaturas altas, como o Mediterráneo ao final do verán quepode chegar a estar a preto de trinta grados en zonas próximas á costa, desprende moito

vapor de auga, como a auga quente dun baño ou unha ducha. Si nesta situación chegaunha borrasca ou unha fronte fría e hai unha bolsa de aire frío en altura, prodúcese unhasituación de inestabilidade do aire superficial que aumenta conforme ascendemos. O vaporde auga, que o mar libera en gran cantidade, ascende arrastrado pola inestabilidade evaise condensando ao atoparse coa zona fría, formándose unha nube.Esta nube pode ir agrandándose a gran velocidade porque o vapor ascendente atopamoita facilidade para subir ao atoparse con zonas máis frías, e con este frío vaicondensándose cada vez máis auga. En moi poucas horas pódense formar grandes nubestormentosas, que poden chegar a ter máis de dez quilómetros de altura. Estes descarganunha forte choiva, normalmente acompañada dun gran aparello eléctrico e de sarabia

Os danos que causa unha tormenta non dependen só da intensidade da choiva. Nunha


5/25

ladeira con moita pendente, desprovista de vexetación, a auga corre moi rapidamente,arrastrando con forza o chan, provocando unha gran erosión. Si ademais esta ladeiratermina nun val encaixado pódese formar unha gran riada que arrastra con forza todo oque atopa. Na zona mediterránea española é frecuente que as canles dos ríospermanezan secos moitos meses ao ano e que sexan ocupados por cultivos ouedificacións, o que fai que nas grandes crecidas, os danos sexan cuantiosos.

Recorrendo á análise dos datos históricos pódese observar que as variacións de caudalson cíclicas, repetíndose a intervalos regulares de tempo, específicos para cada concafluvial. Desta forma, pódese prever o tempo de retorno para cada tipo de inundación, asícomo o caudal máximo esperado.

- Elaboración de mapas de risco. A elaboración de mapas de risco a partir de datoshistóricos é de gran utilidade para delimitar as áreas susceptibles, así como amagnitude da inundación esperada.

PREVENCIÓN DAS INUNDACIÓNS

As medidas aplicadas para a prevención das avenidas poden ser de tipoestrutural ou non estrutural.

Solucións estruturais:

- Construción de diques a ambos os dous lados da canle co fin de evitar o desbordamentodas augas.- Aumento da capacidade da canle.Lévase a cabo mediante un ancheamento lateral ou dragado do fondo. Estas

intervencións teñen que ser sumamente equilibradas, xa que pola contra poden provocargraves alteracións da dinámica do río. Ademais, poden ser a causa de graves alteraciónsdos ecosistemas fluviais.- Desvío de canles.

Medida frecuentemente utilizada en os tramos fluviais que atravesan cidades (porexemplo, o río Turia ao seu paso por Valencia), que consiste en realizar canles de desvíodas augas do río.- Reforestación e conservación do chan . Resulta ser a medida máis efectiva, xa queos bosques reteñen a auga, aumentando a infiltración e diminuíndo a escorrentasuperficial, co que se evita ademais a *erosión do chan e, o reencho das canles consedimentos que taponarían a canle incrementando o risco de inundacións.

- Medidas de laminación.

Lévanse a cabo mediante a construción dun encoro augas arriba, co que se logra rebaixaros caudais punta, reducindo a peligrosidade. Ademais, prodúcese un aumento do tempode resposta, con o que os sistemas de alerta poden resultar máis eficaces.Doutra banda os encoros poden servir para usos *hidroeléctricos, como reservas hídricasou para actividades recreativas. Como se pode observar, o encoro ao reter a auga, limita o*caudal punta augas a baixo e aumenta o tempo de resposta. A reforestación ten o mesmoefecto ao reducir a escorrenta superficial.

- Estacións de control.Situadas en varios puntos ao longo das canles fluviais e nos encoros, nas que se instalanpluviómetros e medidores do caudal e envíase a información por vía telefónica ouinformática aos centro de control.


6/25

Solucións non estruturais

As medidas non estruturais tenden a reducir sobre todo a vulnerabilidade. Asprincipais son as seguintes:- A ordenación do territorio . Existen unhas leis que limitan ou prohiben determinadosusos nas zonas de risco. Para a ordenación do territorio, o primeiro que hai que facer é

delimitar as áreas susceptibles recorrendo ao rexistro histórico, ás fotografías tomadas porsatélite e aos mapas de risco. As zonas de a veiga onde a lexislación española establecemedidas que limitan a súa ocupación son as seguintes:

Zona de servidume. Corresponde a unha franxa de 5 metros de *anchura a cada lado dacanle. Está prohibida toda construción, cultivo e tamén plantar árbores, salvo autorizaciónexpresa.

Zona de policía. Esténdese a ambos os dous lados da canle desde o seu bordo ata 100 mde anchura.Nesta zona existe unha probabilidade de ocorrencia de risco de inundación de1/100 (unha vez cada 100 anos). Permítense os usos agrícolas, aínda que se prohibe,

salvo autorización expresa, calquera alteración do relevo, como a extracción de areas ougravas, a instalación de calquera obstáculo que dificulte a circulación da corrente e asconstrucións de todo tipo.

Zona inundable. Comprende todas as marxes da canle principal nas que exista unhaprobabilidade de ocorrencia de inundación de 1/500 (unha vez cada 500 anos).

Os seguros e axudas públicasAs axudas públicas ás inundacións catastróficas serán outorgadas, nos casosexcepcionais, trala declaración de zona catastrófica emitida polo goberno da nación.

- Plans de protección civil .

O estudo detallado das avenidas permite establecer sistemas de alerta para a protecciónde bens inmobles, evacuación da poboación e adopción doutras medidas de seguridade,como restricións de paso nos puntos conflitivos, control do auga que sae dos encoros,protección de gasolineiras e outros almacéns inflamables, etc.

Exemplos inundación en España.


7/25

As inundacións son o desastre natural con máis impacto sobre vidas e bens na penínsulaIbérica. Segundo Protección Civil en España hai 1398 puntos conflitivos nos que adoitahaber periodicamente importantes inundacións .As grandes áreas nas que se concentran estes lugares de risco son:- A conca Norte, na que se sitúan 300 puntos conflitivos, principalmente no País Vasco.Bilbao, Rentería, San Sebastián e Xixón son os sectores con máis risco nesta conca.

A probabilidade de inundacións é alta nestes lugares porque adoita haber ocasionalmenteprecipitacións moi altas (por exemplo 500mm de choiva o 26 de agosto de 1983 enLarrasquitu) e os vales son estreitos e profundos, coas poboacións situadas moi preto dascanles.A área mediterránea na que o risco é maior nas ribeiras do Xúcar (173 puntos conflitivos),

Murcia, Orihuela, Cartaxena, O Vallés (Barcelona), Tarragona, Xirona, Málaga e variospuntos das provincias de Almería, Granada. Neste área o risco procede das típicaschoivas torrenciais mediterráneas (algúns días choveu máis de 800 mm, como en Oliva o 3de novembro de 1987 ou en Jávea o 2 de outubro de 1957). Agrava a situación a falta deárbores e o chan facilmente erosionable o que facilita que as augas arrastren moitosmateriais o que aumenta o seu volume e a súa perigosidade..

Os Pirineos orientais tamén reúnen moitos lugares perigosos (172 puntos conflitivos). Asinundacións están provocadas por choivas de tipo mediterráneo, tamén, pero nesta zonahai unha boa cobertura vexetal que protexe da erosión ao chan o que diminúe os danos,aínda que, ás veces auméntaos como sucedeu en Biescas.


8/25

Pirineos- Os ríos comezaron a desbordarse nalgúns puntos do val de Benasque e da Vald'Arán.


9/25


10/25

FENÓMENOS DE LADEIRAS:

As ladeiras son as formas do terreo máis comúns na Terra. Ainda que a maioría dasladeiras parecen estables e estáticas, son en realidade sistemas dinámicos e en evolución.

Os materiais xeolóxicos que constituen as laderar poden fallar e moverse ou deformansede varias maneiras.

Moitos movementos en masa son combinacións complexas de deslizamento e fluxo. Por

exemplo, un deslizamento pode empezar como un desprendemento , tomar auga despoisao descender pola ladeira e transformarse nun fluxo de terra na parte interior dodeslizamento. Alguns deslizamentos de terra complexos pódense formar cando fulen osmateriais do terreo saturados de auga dende a parte inferiro dunha ladeira, socabando aparte superior e provocando que se formen bloques de desplome.

Os movementos de ladera clasificanse según catro importante variantes :

Según o mecanismo do movemento (desprendemento, cáida, fluxo ou movementocomplexo)


11/25

Factores condicionantes e tipos

Factores que condicionan os movementos de ladeira

Os principais factores a considerar na xénese e o condicionamento dos movementos deladera pódense resumir da siguiente forma:

Factores internos:

Intrínsecos:

Litolóxicos: tipo roca, grado de consolidación e espesor.A presenza na superficie de materiais que foron alterados tras unha previa meteorización,

a falta de cohesión dos materiais que constitúen a roca e a alternancia na profundidadedos estratos de diferente natureza.

Estructurales: fallas, diaclasas, planos de estratificaciónA disposición dos planos de estratificación das rocas respecto á superficie do noiros e apresenza de fracturas ou fallas

Extrínsecos:

Ambientales: climáticos, ciclos hielo-deshielo, cambios nivel freático.A alternancia de épocas choiva-sequía ou de xeo- desxeo

Morfológicos: pendiente. Onde calquera pendente superior ao 15% con leva un risco deerosión

Factores externos: Incremento da auga, vibracións , acción humana.

O aumento da escorrentía superficial , o estancamento da auga, os cambios no nivel

freático alcanzado polas augas subterráneas e a alternancia de estratos de diferentepermeabilidade.A vexetación se está ausente ou é escasa é importante xa que a presenza desta

fortemente enraizada protexe as ladeiras con independencia da pendente que estasposúan


12/25

Tipos de movementos de ladeira:

“Naturais” como fortes precipitacións, inundacións, erupcións volcánicas, terremotos,cambios no volume do terreo debido á aternancia de xeo--desxeo ou humidade-desecación.

“ Inducidos” polas actividades humanas: o aumento do peso na cabeceira do noiro poracumulación de escombros ou por construcións, as escavacións coa retirada de materiaisdo pé do noiro, a creación de noiros artificiais, as inundacións causadas pola rotura depresa, o estancamento das augas trala impermeabilización e o asfaltado do terreo, oencharcamento por exceso de rego, a deforestación de noiros e as explosións realizadasao construír unha rúa de comunicación ou unha mina.

MECANISMO TIPO DEMOVEMENTODE MASA

CARACTERÍSTICAS

Caída Caída de roca Caen rocas individuáis polo aire e poden

acumularse nun talud

Deslizamento Deslizamento Bloques cohesivos de material blando da terra sedesprenden nunha superficie curva; tamén sechama desprendemento rotacional

Deslizamento Deslizamento dosolo

Solo e outros materiais da terra erosionados quese desprenden nunha superficie inclinada de lechode rocha ou sedimento cohesivo; tamén chamadodesprendemento de detritos ou de terra.

Deslizamento Desprendementode rocha

Grandes bloques de lecho de rocha se desprendennunha superficie plana, como planos deestratificación ou foliación ( metamórfica)

Fluxo Avalancha Fluxo granular de diferentes combinación deneve, xeo, detritos orgánicos, rochas soltas ousolo que se move con moita rapidez pendenteabaixo

Fluxo Arrastre Movemento moi lento ladeira abaixo de rochas esolo

Fluxo Fluxo de terra Masa do solo e rocha erosionada húmida,

parcialmente cohesiva e internamentedeformanda

Fluxo Fluxo de detritos Mistura fluida de rochas , area , fango, e auga queé intermedia entre un deslizamento de terra e unfluxo de auga; inxlue fluxos de fango e lahars.

Complexo Unha combinación de dous u máis tipos dedeslizamento, fluxo e ocasionalmente caídas;formase cando un tipo de desprendemento cambiaa outro ao moverse pendente abaixo


13/25

PLANIFICACIÓN DOS RISCOS GRAVITACIONAIS. Medidas preditivas e preventivo-

correctivas

As medidas predictivas baséanse na elaboración de mapas de risco , estudando osfactores ou condicións que o favorecen ou impiden.

Factores que favorecen a ocorrencia do risco :

Hídricos: co aumento dá escorrentía ou estancamento dá auga, cos cambios

frecuente do nivel freáticoXeolóxicos e topográficos: pendentes fortes, materiais non consolidados,existencia de fracturas non chan, alternancia de estratos de distintapermeabilidade.Climáticos : aternancia de épocas de chuvia e desxeo, situación tormentosas.Biolóxicos: ausencia de tapiz vexetal

Factores que impiden o risco

Son en xeral, as situación ou condición contrarias ás anteriores:

Existencia de vexetación fortemente enraizada. ReforestaciónPresenza de materiais cohesionados.Chans chairos ou de pendentes suaves

As medidas preventivas e correctoras teñen carácter estrutural e baséanse en dispositivosque reteñan os materiais ou eviten a erosión :

A realización de obras de drenaxe para diminuír a escorrentía, ou encharcamento e aerosión hídrica.

Construción de muros , contrafortes, anclaxes ou mallas para reter os materiais nasladeirasModificación dá pendente do terreo mediante aterramentos ou recheos de materiais naszona baixas dá ladeiraAumento dá resistencia ou terreo, inxectando materiais cohesivos, instalando barras deaceiro.Efectuar a revexetación dás ladeiras para aumenta a retención do terreo e diminuír aescorrentía e a erosión.


14/25

Äreas de risco en España

Os movementos de ladeira en España non se distribúen de forma regular e homoxénea ao longo detodo o territorio do país. Se temos en conta a xeografía física, o maior número de movementos deladeira atópanse nas cordilleiras : _ Pirineos, Cordilleira Cantábrica, Cordilleiras Béticas e SerrasCosteiras Catalás. Nunha valoración por comunidades autónomas a que máis eventos desta situaciónten é Cataluña, seguida de Andalucía.Para que exista un movemento de ladeira é necesaria a presenza dun conxunto de factorescondicionantes á inestabilidade. o máis relevante en España é a auga, os terremotos, os procesos

erosivos e as accións antrópicas ( accións producidas polaactividade humana.)


15/25

Os antigos escorregamentos poden ser reactivados pola erosión do seu pé por parte das augasfluviais , por exemplo escorregamento de Pont de Bar en 1982.Doutra banda , a erosión mariña na base dos acantilados pode provocar movementos de ladeira,basicamente desprendementos. Exemplos de zonas costeiras *propensas á inestabilidade son a costaCantábrica, a baía de Cádiz, Costa Brava e a costa norte de Mallorca.As accións antrópicas poden provocar cambios nas condicións de estabilidade das ladeiras. Duranteo transcurso dunha obra de enxeñería (encoro, túnel, desmonte...)pódense modificar a xeometría e apendente do terreo. Un exemplo é o “deslizamentos” de Sort ( Lleida) por mor da *escavación daestrada *N-620.

Aínda que os movementos de ladeira no noso país non causaron moitas vítimas, os custoseconómicos directos estimarse custoso que para o período 1986/2016 estimábase ao redor de50.000 millóns de euros.O mellor xeito de reducir os custos derivados dos *movementos de ladeira é mellorar a xestión

dirixida a controlar a ocupación do territorio exposto ao perigo. As actuacións de *mitigación dorisco adoitan ser máis económicas que reparar os estragos causados por eventos incontrolados.

As accións de prevención poden ser basicamente de dous tipos: as cartográficas e as educativas.As accións de protección baséanse en implantar estruturas de enxeñería que permitan diminuír orisco das persoas e os seus bens.A estratexia de predición baséase na alerta de temporal cando exista unha probabilidade alta de quese xere un movemento de ladeira.

O goberno de España a través da paxina Web *Http://*www.*inforiesgos.es pon ao noso alcance ainformación básica no campo dos riscos de movementos de ladeira con maior rigor científico.


16/25


17/25

SUBSIDENCIAS E AFUNDIMENTOS

A subsidencia é un tipo de colapso do terreo caracterizado pola deformación case vertical ou doasentamento dos materiais dá terra. Este tipo de colapso do terreo pode ocorrer en pendentes ou enterreo chan. Con frecuencia produce ocos circulares na superficie pero pódese producir cun patrónlineal ou irregular.

As subsidencias son afundimentos lentos e paulatinos do so, mentres que os colapsos sonderrubamentos bruscos en vertical. Estas están asociadas normalmente á disolución de rochassolubles, coma a calcaria, por debaixo dá superficie. A paisaxe resultante ten depresións pechadas ecoñécese como topografía kárstica. Outras causas importantes de afundimento son as desconxelaciónsdo só xeado, a compactación do sedimento recentemente depositado e a contración de solo expansivos.En menor grao, os terremotos e ou baleirado dás cámaras magmáticas tamén son responsable de

causar subsidencia.

Os afundimentos son derrubamentos bruscos en vertical que se producen polo afundimento dunhagalería mineira .A disolución dás rochas que se atopan debaixo dá superficie dá terra que ten lugarcando a auga superficial que se filtra ou a auga subterránea móvense a través dunha rocha que sedisolve facilmente. Algúns tipo de cocha , coma a sal de rocha e ou xeso vanse disolver directamenteao circular a auga superficial polo terreo.Outros tipos de rocha , como a calcaria e dolomía,disolveranse se a auga que se infiltra é aceda.

En superficie aparecen:

Lapiaces : canles ou rabuños, ocasionados pola disolución.Canóns : vales estreitos (onde case non hai fenómenos de ladeira).Sumidoiros : infiltracións de auga.Surxencias : afloramento superficial de auga subterránea.Dolinas : depresións circulares.

As dolinas prodúcense nos lugares na que a auga superficial volveuse aceda, onde se agrandan asfracturas por disolución da roca. Dita disolución ten como resultado a formación de espazos baleirosde diferentes tamaños , chamados as veces cavidades, que se forman baixo a superficie da terra. Candoo espazo baleiro está relativamente preto da superficie é cando estas depresións son coñecidas porDOLINAS


18/25

Efectos da Subsidencia

Dous dos tipos máis comúns de subsidencia, os karst e os chans expansivos, causan un danoeconómico considerable cada ano. As rexións kársticas propician unha gran cantidade de problemastales como o colapso de dolina, a contaminación de augas subterráneas e unha subministraciónvariable de auga.A subsidencia en chans expansivos dana con frecuencia autoestradas, edificios, tubaxes e outras

estruturas.Danos adicionais de subsidencia teñen lugar en deltas mariños, humidais drenados e en moitas zonasnas que subxace o permaxeo.

As dolinas causaron un dano considerable en autoestradas, vivendas, instalacións de auga residuais eoutras estruturas. As oscilacións tanto naturais como artificiais do nivel freático son probablemente omecanismo desencadéante para o colapso de dolinas.Nas zonas urbanas e algunhas rurais os indicios de afundimento están ás veces enmascarados polaactividade humanaAínda que a subsidencia pode causar moitos problemas ambientais e económicos, tamén se obteñenbeneficios dalgúns dos procesos que causan subsidencia, sobre todo os procesos kárticos. Os terreos

kársticos son as fontes de auga potable máis produtiva do mundo.


19/25

Interacción humana coa subsidencia

Como acabamos de ver, as subsidencia pode causar problemas e proporcionar beneficios.Normalmente cando viven seres humanos en zonas nas que subxacen karst, sedimento e chan

compacto, permafrost ou chans expansivos, o problemas xa existentes agrávanse e xorden outrosnovos. Os seres humanos contribúen a problemas asociados coa subsidencia por extracción de fluídossubterráneos, escavación de minas subterráneas, fusión de chan conxelado, restrición da sedimentacióndeltaica, drenaxe de chans orgánicos e utilización de malas prácticas de deseño da paisaxe en chansexpansivos.

Os solos expansivos que son aqueles formando sobre todo por Arxilas (moi frecuentes en concasterciarias da Península), margas, limos arxilosos, anhidritas (ao tomar auga convértense en xeso). Aohidratarse ínchanse, e despois en épocas de seca se retraen e agretan. Ante esta situación estes son

algúns dos efectos que orixina :

Perda de asentamento en cimentos e muros.Rotura en canos e drenaxes.Deformación de pavimentos e beirarrúas.Deterioración de noiros(talud).

Os danos estruturais nas casas e noutros edificios é provocado polos cambios de volume do solo. Estes

cambios de volume son unha resposta a o cambios de humidade do solo. Entre os factores que máisafectan ao contido de humidade de un solo expansivo esta o clima, a vexetación, a topografía e odrenaxe.Como medidas de prevención debemos ter en conta o seguinte :

Estabilizar mesturando con calEscavar e encher con outros materiaisCimentación con pilotes que se ancoren na r ocaCámaras de aire nos cimentos para que se evapore a humidadeImpermeabilizar ao redor das vivendas


20/25

Redución do risco de subsidencia

A redución de riscos de subsidencia e outros relacionados con ela require a comprensión da paisaxedesde unha perspectiva xeolóxica. Mesmo con este coñecemento resulta difícil previr a subsidencia

natural. Con todo pódense dar pasos para minimizar o dano asociado con este risco.A extracción artificial de fuidos sen control desencadea asembleas lexislativas que regulan o procesode concesión do uso e permisos para pozos. Na minería son as leis as que o regulan.

Na prevención por dano por desconxelación do permafrost estanse a desenvolver métodos novos emáis custosos, como colocar os edificios sobre gatos parafusados, regulables ou cimentos enrelladosque permitían a conxelación e fusión do permafrost.

Redución do dano por subsidencia deltaica

Deter completamente a subsidencia adicional dos asentamentos humanos en chairas deltaicas e

devolver aos deltas ás súas condicións naturais non é realista polo que se debe seguir levantandodiques para protexer zonas urbanizadas. Hai que manter sistemas de bombeo adecuados para eliminaro exceso de auga superficial dos recintos protexidos polos diques.

A prevención do dano por chans expansivos.

O deseño adecuado de sumidoiros, canaletas de chuvia e cimentos poden minimizar o danos por chansexpansivos. Estas técnicas melloran o desaugadoiro e fan que os cimentos poidan adaptarse en parte áexpansión e contracción do chan.

Vocabulario:

Dolina. Depresión en la superficie formada por disolución de la caliza subxacente.

Karst . Paisaje de relieve accidentado, con grietas y crestas agudas, originado por la erosión químicaen terrenos calcáreos.

Noiros (“talud”) : Inclinación do paramento dun muro ou dun chan.

Permafrost: Parte profunda do solo das rexións frías permanentemente xeadas.

Subsidencia: Afundimento progresivo dunha cunca de sedimentación debido á presión exercida polaacumulación de sedimentos


21/25

RISCOS ASOCIADOS Á DINÁMICA LITORAL

Tradicionalmente as costas convertéronse nunhas zonas que atraeron á especie humana por diversasrazóns (alimentación, facilidade de transporte, clima,...) e, polo tanto, estiveron habitadas. Estefenómeno acentuouse nas últimas décadas(53% da poboación humana vive a menos de 200 km da

beira do mar).A poboación mundial en zonas rurais está actualmente estabilizada, mentres que as zonas urbanas eespecialmente as megalópolis (cidades con máis de 10 millóns de habitantes) concentran todo estecrecemento, a maioría das cales atópanse na costa.

En España tamén se produce esta situación, onde ademais o fenómeno turístico levou ao crecementodas poboacións litorais con todo o que iso con leva. Como consecuencia, alterouse o medio confortes impactos que aumentaron en moitos casos os riscos que de seu supón o sistema litoral.Por outra banda, o grado de exposición tamén foi aumentado de xeito desaforado.Son moitos os factores que provocan cambios nas costas, moitos deles son por causas naturaishabituais: olas, mareas, correntes, pero outros son ocasionais como as tempestades.

Algúns son de carácter moi excepcional : reaxustes isostáticos, vulcanismo, sismos. E en moitoscasos son provocados pola acción do home.

As olas, mareas e correntes manteñen unha acción continua e previsible, modelan a paisaxediariamente e si as condicións non cambian realizan un cambio lento e progresivo.Cando se producen temporais, ascenso do nivel do mar ou outras circunstancias especiais a súaacción é imprevisible e moi drástica.Aínda que os tsunamis, consecuencia dos maremotos, son pouco frecuentes, cando teñen lugar, osseus efectos son catastróficos.

Os temporais producen olas de maior profundidade, polo que o nivel de base aumenta, erosionando aliña de costa. Ademais a auga acumulada na costa tende a volver ao mar orixinando grandes resacasque arrastran sedimentos ao mar.Ademais a forza das olas pode ser tan grande que chega a afectar ás zonas de praia alta, destruíndoconstrucións humanas.Nos acantilados prodúcense erosiones maior é do habitual, que orixinan desprendementos eretroceso dos acantilados. Si nestes lugares hai construcións veranse seriamente afectadas.

Costa acantilada en retroceso


22/25

InundaciónsSi nas proximidades da costa hai desembocaduras de ríos ou de torrentes (ramblas), as avenidasnestes poden producir desbordamentos perigosos (o grado de exposición no litoral español é enorme:utilízase ata o último metro cadrado para construír e ocúpanse zonas perigosas).

Desprazamento de dunasAs dunas móbiles poden resultar perigosas e poden chegar a enterrar vivendas e cultivos.No noso país, o risco de desprazamento de dunas só é significativo en lugares moi localizados, comoDoñana.

Cambios de nivel do mar

Poden ter orixe na xeodinámica interna(vulcanismo, isostasia...) , nestes casos a súa velocidademídese a escala xeolóxica e, xa que logo, non implican en principio risco. Os cambios producidospolas variacións de temperatura atmosférica, como as glaciacións, son a outra causa natural decambios no nivel do mar, máis rápidos pero aínda demasiado lentos a escala humana.Para rematar, está a acción antrópica (cambio climático inducido) que está producindo desxeo dosglaciares e aumento do nivel do mar. Prevese que os próximos 100 anos o nivel do mar subirá entre15 e 95 cm.

Estas velocidades de cambios si poden provocar cambios que impliquen risco.Pódese producir afundimento ou retroceso da liña de costa (regresión costeira) ou levantamento ouavance da liña de costa (transgresión ou progradación ).No caso de afundimento poden quedar afectadas unha gran parte da poboación humana que vive enzonas baixas, tanto a nivel demográfico, como económico (agricultura, industria, transporte, etc).No caso de levantamento , poden quedar inutilizado s moitos portos e estruturas(profundidade de calado )

Medidas preventivas estruturais

Construción de muro s na base dos acantilados, que pode dar lugar á aparición de novos riscos, comoa desaparición por retroceso das praias situadas xunto ao seu pé, xa quedurante os temporais mariños as olas adquiren máis forza tras chocar contra estes muros, e aoretroceder poden arrastrar a area da praia mar dentro.


23/25

A creación de rompeolas, e spigones e muros , que favorecen a sedimentación e evitan a erosión daspraias.

Recoméndase a instalación de empalizadas sobre a parte superior das dunas para impedir odesprazamento dos grans de area ou mediante a plantación de vexetación dunar, que fixe a duna eimpida o seu avance.En todas estas medidas é necesario unha análise previa antes de facer estas estruturas xa que podenter consecuencias indirectas peores que as que se intentan solucionar. Calquera cambio na fisonomíada costa altera a súa dinámica, polo que é necesario prever como vai responder e evolucionar a costano futuro.

Medidas preventivas non estruturais

Elaboración de mapas de risco.

Ordenación do territorio, pola que se establecen unha serie de normas legais que, no noso país,recóllense na Lei de Costas 22/1988. Nela especifícase que:«Son bens de dominio público todos os terreos comprendidos entre os límites de baixamar ata olugar da costa susceptible de ser alcanzado polas olas nos maiores temporais, o que comprende:praias, albufeiras, marismas, dunas, recursos do mar, terreos gandos ao mar, acantilados, illotes,etcétera.»


24/25

Na Lei establécense ademais as seguintes zonas:

Zona de servidume de protección , que se estende 100 m terra dentro, na que existe prohibición totalpara calquera uso, salvo a instalación de servizos de utilidade públicaque sexan necesarios ou convenientes ou as instalacións deportivas ao aire libre.

Zona de influencia , que se estende aos terreos situados ata 500 m da ribeira do mar, na que existenunhas normas de ordenación urbanística, permitíndose aconstrución de aparcamentos e de edificios cuxo número e dimensións adáptese á lexislaciónurbanística local.

IMPACTOS DERIVADOS DA ACCION ANTROPICA

As zonas litorais son as rexións do planeta máis afectadas pola acción do home.

Posúen unha intensa actividade humana, pero tamén hai moitos procesos da xeosfera que seproducen terra dentro e que terán as súas repercusións no litoral, en especial na zona onde verten osríos.Hai unha dinámica moi complexa nas costas de modo que pode ser facilmente alteradacon consecuencias imprevisibles.A ocupación de terreos que son do mar con construcións de todo tipo, aumenta o risco, xa quedurante os temporais o mar invade o que é seu producen os danos nos bens humanos (vivendas epaseos marítimos son destruídos todos os anos nalgún lugar das costas españolas).

Os impactos que afectan á dinámica litoral

Aumento da sedimentación litoral: causada polo aporte de materiais procedentes da deforestación eerosión de chans terra dentro.Aumento da erosión litoral:Extracción de areas das praias ou zonas adxacentes (dunas), das canles dos ríos... para a súautilización na construción.A extracción de area das praias ou dos sistemas dunares situados tras elas co fin de construír paseosmarítimos ou bloques de edificios, para obter area para a construción ou para a rexeneración doutraspraias, sempre conclúe cun incremento da erosión costeira debido á eliminación dunha reserva dearea que serviría para a restauración da propia praia tralos temporais. Ademais, prodúcese unaumento dos danos orixinados polas inundacións costeiras, ao verse privadas do dique natural que

constituían as dunas.Redución de aporte dos sedimentos dos ríos , como consecuencia da retención en embalses,regulación de canles, extracción de áridos ( areas, gravas).

Interrupcións de derívaa litoral por construción de diques, portos, espigóns, que potencia a erosiónsen sedimentación.Este impacto é especialmente daniño pois se altera de tal xeito a dinámica da costa que nas zonaspróximas pódese alterar os procesos xeolóxicos de tal forma que se pase de réxime erosivo asedimentario ou ao revés.

Alteración é da dinámica dos deltas.Os deltas xéranse por acumulación de sedimentos transportados polos ríos nos lugares onde nonexista unha corrente de deriva demasiado intensa. Calquera alteración da dinámica costeira (referidaá corrente de deriva) ou fluvial (deforestación, abastecemento de embalses) vai orixinar graves


25/25

modificacións da súa dinámica.

Evolución do delta do Ebro

Cambios do nivel do mar:O cambio climático inducido, no que está incluído o aumento do efecto invernadoiro por emisión degases pode provocar cambios no nivel do mar inducidos que, segundo as zonas

Producirán un aumento da erosión costeira, unha perda de praias de recreo, un risco de inundaciónen zonas costeiras baixas, destrución de terras costeiras de cultivo, maior intrusión salina nosacuíferos e a alteración de hábitats litorais e dos ecosistemas.

Todas as intervencións humanas que provocan cambios na erosión/sedimentación costeira van darlugar a dous tipos de efectos:

Pro-gradación ou avance da costa que gaña terreo ao mar, prodúcese polo aumento da sedimentacióncosteira. E provoca deforestación das concas altas dos ríos, remoción do terreo por minería ou porobras públicas e incendios forestas , que dan lugar a un incremento da cantidade de materiaistransportados polos ríos, o que se traduce nunha maior sedimentación nas zonas costeiras.

Durante moito tempo pensouse que o mar tiña unha capacidade infinita de dispersión e dilución eusábanse como vertedoiro da humanidade. Sendo as zonas costeiras as máis prexudicadas.Algúns dos principais aportes son: Augas residuais ,materiais residuais industriais (principalmentedesfeitos químicos), papeleiras

Documents

Riscos Ligados ó Sistema Externo. Gabriel Frieiro- 2 Bach.-a