Rezultati projektasektora, uradjene su SWOT i Uporedna analiza (Gap analiza sektora) u SI BIH. Na osnovu ovih analiza, te uz podršku međunarodnog i lokalnog sektorskog eksperta Odbor

Rezultati projektaKonkurentni regionalni ekonomski razvoj

u sjeveroistočnoj BiH

Udruženje za razvoj NERDA je u junu 2007. godine potpisivanjem ugovora sa Švedskom agencijom za međunarodni razvoj i saradnju Sida započelo implementaciju projekta Konkurentni regionalni ekonomski razvoj u sjeveroistočnoj BiH - CREDO u vrijednosti od ca. 3.2 mil EUR-a. Implementacija projekta ove vrijednosti i obima je po prvi puta u potpunosti povjerena bh. organizacji, što je ujedno i potvrda kredibiliteta i kapaciteta Udruženja za razvoj NERDA.

Ovom brošurom želimo javnosti predstaviti ključne komponente projekta i rezultate koje smo u sklopu istih ostvarili. Mišljenja smo da je projekat CREDO u mnogome doprinio razvoju malih i srednjih preduzeća, ali je svakako doprinio i Općinama/Opštinama u SI BiH u njihovim naporima da unaprijede poslovno okruženje u svojim sredinama.

Kroz projekat smo proširili i učvrstili mrežu partnera, saradnika, eskperata, ali i prijatelja sa kojima smo zajedno radili na prevazilaženju brojnih prepreka koje stoje na putu ekonomskog razvoja sjeveroistočne BiH i njenih privrednika.

Glavni cilj projekta CREDO je bio da otvorimo nova ili zadržimo postojeća radna mjesta (najmanje 300 radnih mjesta), te da pružimo podršku rastu i razvoju malih i srednjih preduzeća (MSP). Sve to, pa i još više, smo i ostvarili, o čemu možete pročitati u ovoj brošuri.

Tuzla, decembar 2011.

Uvod

Enes DrljevićDirektor Udruženja za razvoj NERDA

Ostvareni rezultatiRegionalni sektorski odbori

Jedna od najprepoznatljivijih aktivnosti projekta CREDO je uspostava regionalnih odbora za prioritetne industrijske sektore u regiji. Aktivnosti regionalnih sektorskih odbora su bazirane na: Osnovnoj studiji industrijskih sektora SI BiH, Integrisanoj ekonomskoj analizi, Uporednoj analizi (Gap analizi sektora), zatim preporukama članova Odbora i dodatnim analizama lokalnih eksperata.

Odbori su na jednom mjestu okupili vodeće privrednike i stručnjake iz pojedinih sektora koji su uz podršku osoblja NERDA-e zajednički radili na identifikaciji i rješavanju problema koji opterećuju dati sektor. Ovakvim načinom rada privrednicima iz regije SI BiH ne samo da je omogućeno da zajednički rade na problemima, već su im stvorene prilike i za nove poslovne kontakte, umrežavanje, odnosno struktuiranu saradnju, kao i učenje iz iskustva susjednih zemalja.

U Regionalne odbore CREDO projekta je do danas aktivno uključeno više od 50 priznatih privrednika koji su pokazali spremnost na saradnju sa NERDA-om i na drugim projektima od zajedničkog interesa.

Važno je napomenuti da su ove publikacije nastale kao rezultat promišljanja članova Odbora o aktivnostima potrebnim za unapređenje stanja u sektoru, zatim da su elementi za njihovu izradu proizlazili iz kontinuiranog rada na terenu sa neposrednim akterima u sektoru, te da su objavljene tek nakon što su prošle provjeru (kroz niz javnih skupova na kojima su prezentirani nalazi istraživanja) onih za čije potrebe su i pripremljene.

Tokom implementacije projekta članovi Odbora su realizovali studijske posjete partnerima u Hrvatskoj i Sloveniji, te uspostavili niz vrlo korisnih kontakata sa relevantnim partnerima u zemljama u okruženju.

Jedna od važnijih aktivnosti Odbora je uspostavljanje referentnih centara, odnosno prepoznavanje izvrsnosti u pojedinim segmentima proizvodnje i rada preduzeća u sektoru.

U okviru prehrambenog sektora do ovoga trenutka su uspostavljena dva referentna centra i to: „Menprom“ Tuzla za oblast osiguranja kvaliteta, te ZZ Srebrenica za oblast tehnološke obrade voća.

Sam završetak projekta se simbolično obilježava izradom studije o stanju i mogućnostima poljoprivredne i prehrambene industrije u regiji te predstavlja osnov za nastavak aktivnosti u narednom periodu.

U radu Regionalnog odbora za prehrambeni sektor su u proteklom vremenu učestvovali vlasnici i/ili menadžeri vodećih kompanija iz prehrambene industrije SI BiH („Bimal“ d.d. Brčko, PZS „Agrosemberija“ Bijeljina, ZZ „Srebrenica“ Srebrenica, „Menprom“ d.o.o. Tuzla, „Vegafruit“ Brijesnica, „Bosnaplod“ Brčko, Voćni rasadnik Srebrenik, „Smrčak“ Zvornik) kao i predstavnici Poljoprivrednog zavoda TK Tuzla, predstavnici akadamske zajednice (Tehnološkog fakulteta Univerziteta u Tuzli) i niz lokalnih eksperata.

U periodu implementacije projekta CREDO članovi Odbora su imali više korisnih inicijativa, istraživanja, studija od kojih se po važnosti izdvajaju:

• Studija o zaštiti geografskog porijekla, autentičnosti i tradicionalnom ugledu proizvoda u prehrambenoj industriji;• Serija publikacija/brošura o brendiranju proizvoda u prehrambenoj industriji (komunikacija i brending u medjunarodnom marketingu, 22 lekcije o komuniciranju u medjunarodnom brendiranju i razvoj brenda u BiH);• Osiguranje kvaliteta u prehrambenoj industriji (kao rezultat ispitivanja koje se na godišnjem nivou provodi na nivou sektora);• Analiza stanja i mogućnosti poljoprivredne i prehrambene industrije SI BiH.

REGIONALNI ODBOR ZA PREHRAMBENI SEKTOR

Regionalni odbor za metaloprerađivački sektor je formiran u aprilu 2008 godine. Formiranju Odbora je prethodila izrada Osnovne studija industrijskih sektora te sprovođenje Uporedne analize (Gap analize sektora). U radu Odbora su učestvali predstavnici metaloprerađivačkih preduzeća: „Herceg“ d.o.o. Srebrenik, „ALPRO“ a.d. Vlasenica, Institut za zavarivanje Tuzla, „Bast MG“ d.o.o. Ugljevik, Mašinski fakultet, „Umel Facol“ Lukavac, „Alfe- Mi“ Živinice, „ŠU-MA Plast Company“ Bijeljina. Odbor je cijelo vrijeme svog rada dobijao stručnu podršku NERDA-e i lokalnog eksperta za sektor. Najvažnije aktivnosti i rezultati:

• Analiza specifičnih edukativnih potreba metaloprerađivačkog sektora;• Unapređenje saradnje između: preduzeća u metaloprerađivačkom sektoru, fakulteta tehničkih nauka, srednjih tehničkih škola, zavoda za zapošljavanja, vladinog sektora, itd. Kroz organizaciju i učešće na okruglim stolovima;• Rad na promociji mogućnosti i prednosti ostvarivanja profesionalne karijere u metaloprerađivačkom sektora u okviru kojeg je izrađena i distribuirana informativno - promotivna brošura za upis djece u srednje škole i fakultete; informativno-promotivna brošura za upis djece u srednje škole i fakultete;

REGIONALNI ODBOR ZAMETALOPRERAĐIVAČKI SEKTOR

Konkurentni regionalni ekonomski razvoj u sjeveroistočnoj BiH – CREDO

sektorski odboriRegionalni

Sa ciljem da identifikuje prepreke i slabosti, te inicira mjere za njihovo otklanjanje u sektoru drvoprerade, početkom 2008. godine je formiran Regionalni odbor za sektor drvoprerađivačke industrije SI BiH. Odbor čine vlasnici i direktori MSP iz sektora drvoprerade sa područja cijele SI BiH (Gračanica, Živinice, Orašje, Brčko, Han Pijesak, Milići), predstavnik šumarstva, predstavnik Građevinskog instituta Tuzla koji se bavi i testiranjem drvenih građevinskih konstrukcija. Odbor je tokom cijelog svog djelovanja u projektu CREDO imao stručnu pomoć osoblja NERDA-e, kao i ekspertsku podršku međunarodnih konsultanata za proces i šumarstvo (I faza) i marketing (II faza).

Tokom 2008. godine Odbor je u potpunosti uspio da ostvari svoju ulogu: održavanjem 6 sjednica Odbora i realizacijom studijske posjete Latviji, odbor je identifikovao osnovne prepreke za brži rast i razvoj sektora, uradjene su SWOT i Uporedna analiza (Gap analiza sektora) u SI BIH. Na osnovu ovih analiza, te uz podršku međunarodnog i lokalnog sektorskog eksperta Odbor je pripremio Plan aktivnosti 2009-2011 za otklanjanje i ublažavanje prepreka i slabosti i povećanje konkuretnosti u sektoru. Tokom perioda 2009-2011, Odbor je djelujući kroz redovne sjednice te kroz realizaciju studijskih posjeta (Hrvatskoj u 2009., Sloveniji 2010. godine) kao i kroz posjete sajmovima (Beograd,

Regionalni odbor za sektor plastike i alata je započeo sa radom u drugoj fazi projekta tj. u martu 2009. godine. U radu Odbora su učestvali predstavnici sektorskih kompanija: „BEMA BA“ Gračanica, „Plamingo“ d.o.o., Gračanica, „Plastex“ d.o.o., Gračanica, „Helioplast“ d.o.o. Gračanica, Klaster plastičara i alatničara Gračanica, „Plastika Božić“ Sočkovac, „Variplast“ Gračanica, „Poly“ Gračanica, „Fragmat Izolirka“ Gračanica. Stručnu podršku radu Odbora su pružali NERDA i lokalni eksperti. Najvažnije aktivnosti i rezultati:

• Definisanje zajedničke Vizija i Misije sektora:• Izrada dokumenta Strategije sektora; • Predanaliza, prikupljanje podataka i izrada Priručnika o kvalitetu u oblasti plastike i alata sa ugrađenim primjerima dobre prakse na bazi primjera firmi iz sektora; • Uspostavljeni su referentni centri sektora: Referentni centar za duvanje PHD – „Bema BA” Gračanica, Referenti centri za ekstruziju folije – „Plastex” i „Variplast“ Gračanica, Referentni centar za ekspandiranje polistirena – „Fragmat Izolirka“ Gračanica, Referentni centar za dizajniranje alata – MTTC Gračanica;

Ljubljana, Sarajevo) izgrađivao i razvijao vlastite kapacitete, te sticao i razmjenjivao iskustva i znanja, ostvarivao kontakte i saradnju i predstavljao ključnog sagovornika za sektor drvoprerade u SI BiH.

Kroz organizaciju radionica sa sektorom šumarstva i obrazovanja u 2009., dat je i doprinos uspostavljanju bolje saradnje među akterima u sektoru u SI BiH, serijom treninga i radionica definisani su strateški proizvodi za sektor (2009) i podržana tržišna orijentacija i tržišni pristup sektora kroz radionice iz oblasti međunarodnog marketinga i brendinga (2010).

Uspostavljanjem referentnih centara za drvoperađivačku industriju u regiji i organizacijom tematskih, stručnih radionica u referentnim centrima tokom 2010. i 2011. godine dat je doprinos boljem upoznavanju, povezivanju i saradnji među MSP-ima u sektoru, te podizanju nivoa znanja o naprednim tehnikama i tehnologijama. Takođe, organizacijom inicijalnog okruglog stola u Tuzli na temu sistema kvaliteta proizvoda od drveta u junu 2010. godine, inicirano je pitanje kreiranja jedinstvenog sistema kvaliteta i institucija kontrole u BiH.Realizacijom aktivnosti CREDO projekta u drvoprerađivačkom sektoru SI BiH obuhvaćeno je, kroz različite oblike saradnje, preko 100 najvažnijih sektorskih aktera iz regije i cijele BiH, od čega preko 70 MSP-a iz SI BiH.

• Podizanje svijesti o osiguranju kvaliteta (QA) u metaloprerađivačkom sektoru SI BiH kroz organizaciju okruglih stolova i posjeta firmama;• Promocija dostupnih fondova i podrška u procesu apliciranja na iste u cilju podizanja svijesti metaloprerađivačkih preduzeća o važnosti uvođenja certifikata za osiguranje kvaliteta (QA);• Analiza mogućnosti i potreba za uspostavljanje Asocijacije metaloprerađivačkog sektora;• Organizacija i realizacija studijskih posjeta sa ciljem umrežavanja, razmjene iskustava;• Podrška uspostavljanju efikasne saradnje između regionalnih metaloprerađivačkih preduzeća i naučno-istraživačkih institucija;• Analiza trenutnog stanja proizvodne i druge opreme; • Promocija i povećanje povjerenja u metaloprerađivački sektor SI BIH;• Izrada dvojezičnog kataloga firmi za 32 regionalna metaloprerađivačka preduzeća;• Organizacija i uspostavljanje informativne web stranice o malim i srednjim preduzećima metaloprerađivačkog sektora SI BiH.

REGIONALNI ODBOR ZA DRVOPRERAĐIVAČKI SEKTOR

REGIONALNI ODBOR ZA SEKTOR PLASTIKE I ALATA


Razvojni fondPutem dva javna poziva, NERDA je potencijalnim korisnicima (MSP i Općine/Opštine) sa područja SI BiH stavila na raspolaganje Razvojni fond od ca. 0,9 mil EUR. Kriteriji za podršku putem sredstava Razvojnog fonda su osmišljeni na osnovu ključnih preporuka koji su prezentovani u Integrisanoj ekonomskoj analizi, Osnovnoj studiji industrijskih sektora, Uporednoj analizi (Gap analiza), kao i na osnovu preporuka sektorskih odbora.

Transparentnost je bio vodeći princip u svim fazama aktivnosti. Metodologija za implementaciju ove aktivnosti je izrađena je na bazi dokumenata koje koristi Evropska komisija (EC) u javnim pozivima. Specifične projektne aktivnosti koje su se realizovale uz podršku Razvojnog fonda su sufinansirane od strane korisnika sredstava što je bila garancija da finansijska podrška Razvojnog fonda bude usmjerena ka njihovim stvarnim potrebama, kao i da se osigura dugoročna održivost realizovanih projektnih intervencija.

Sredstva Razvojnog fonda dodijeljena su 51 malom i srednjem preduzeću i 8 Općina/Opština. Ukupna vrijednost realizovanih investicija iznosi ca. 2,75 mil EUR. Investicioni projekti koji su realizovani omogućili su otvaranje preko 500 novih radnih mjesta i zadržavanje preko 2.500 postojećih radnih mjesta, čime je značajno premašen očekivani rezultat projekta.

Razvojni fond je inicirao poticanje novih investicija, uvođenje novih tehnologija, ali se pokazao i kao odličan instrument za kreiranje i zadržavanje postojećih radnih mjesta. U prilog tome govori i činjenica da su korisnici Razvojnog fonda uglavnom realizovali veće investicije u odnosu na ugovorene iznose, a i broj novootvorenih i zadržanih radnih mjesta je u mnogome veći u odnosu na ugovoreni broj radnih mjesta.

Zaposlenici NERDA-e su kao kreatori i implemenatori ove projektne aktivnosti izgradili i razvili kapacitete za repliciranje ove metodologije. Pozitivna iskustva iz realizacije sredstava Razvojnog fonda prepoznalo je i Ministarstvo razvoja i poduzetništva Tuzlanskog kantona koje je ta iskustva i preporuke iskoristilo za planiranje instrumenata podrške i aktivnosti u cilju jačanja i razvoja konkuretnosti malih i srednih preduzeća.

• Organizacija i učešće na okruglim stolovima uz prisustvo relevantnih sektorskih aktera i institucija na slijedeće teme: (1) Napredne tehnologije u sektoru plastike i alata; (2) Saradnja unutar sektora plastike i alata; (3) Dimenzije kvaliteta u sektoru plastike i alata;• Aktivnosti na povećanju prepoznatljivost sektora prerade plastike i alata u SI BiH;• Razmjena iskustava u regiji kroz kvartalne sastanke Regionalnog odbora; • Pružanje podrške u izgradnji konkurentnosti sektora prerade plastike i alatničarstva u SI BiH u cilju ispunjenja zahtjevu kupaca i društvene zajednice; • Definisane su strateške smjernice sektora: (1) Razvoj ljudskih potencijala; (2) Upotreba naprednih tehnologija, (3) Umrežavanje i razmjena informacija.

RAZVOJNI FOND Evaluacija Razvojnog fonda provedena po završetku ove projektne aktivnosti je pokazala da je Razvojni fond je kao finansijska podrška u realizaciji investicionih projekata, imao veliku ulogu u povećanju konkurentnosti firmi. Konkurentnost firmi je povećana:

Konkurentnost firmi je povećana:

• uvođenjem novih tehnologija, • povećanjem tržišnog učešća, • uvođenjem novih proizvoda, • povećanjem prihoda, • uvođenjem standarda, • povećanjem kvalitete proizvoda, • povećanjem produktivnosti, • smanjenjem troškova, • smanjenjem škarta, • smanjenjem zaliha, • supstitucijom uvoza, • smanjenjem troškova energenata, • smanjenjem zagađivanja okoliša (zraka), te• povećanjem kvaliteta distribucije proizvoda.


Program obukeBudući da je CREDO u fokusu imao jačanje malih i srednjih preduzeća te stvaranje uslova za konkurentni razvoj, jedna od komponenti projekta je bio i program obuke za menadžere i vlasnike malih i srednjih preduzeća. Program “Poboljšajte svoje poslovanje” su osmislili iskusni švedski stručnjaci koji su u cjelosti vodili prvi ciklus obuke na kome je prisustvovala lokalna konsalting kuća koja je sa međunarodnim konsultantima nastavila da radi na preuzimanju metodologije kao i njenom prilagođavanju uslovima bh. tržišta. Tokom obuke je primjenjena struktura rada u grupama da bi se omogućio aktivan pristup učenju uz razmjenu međusobnih iskustava. Ovaj način obuke dopunjavan je primjerima iz prakse pri čemu su učesnici programa učili kroz rad u grupi, i imali priliku da primjene svoje znanje i učenje na specifičnu situaciju i firmu svakog od učesnika. Koncept rada koji se sastojao od više modula raspoređenih u period od 7 mjeseci je osmišljen da bi se učesnici navikli na koncept obuke i novo iskustvo, da im se pruži prilika da sami primjene pomenute koncepte u svojim firmama, kao i da svoja novostečena iskustva razmijene sa ostalim učesnicima.

U okviru projekta CREDO, Udruženje za razvoj NERDA od 2008. godine vodi aktivnost ispitivanja predstavnika najpropulzivnijih industrijskih sektora za područje regije koju pokriva. Želja nam je da kroz uvođenje popularne metode za ocjenu poslovnog okruženja pružimo kvalitetan i vjerodostojan prikaz poslovnog okruženja u regiji, posmatran kroz prizmu samih privrednika. Mišljenja i procjene se objedinjuju u formi publikacije „Barometar malih i srednjih preduzeća“.

Ovaj način procjene poslovnog okruženja pruža obilje korisnih informacija svim onim pojedincima, organizacijama i institucijama koji se bave problematikom ekonomskog razvoja.

Također, budući da je metoda usklađena sa svjetskom praksom praćenja ekonomskih kretanja i procjene poslovnog okruženja, ovaj dokument može predstavljati i koristan izvor informacija za sve one zainteresovane strane iz inostranstva koje imaju ili planiraju ostvariti poslovne kontakte u sjeveroistočnoj BiH.

PROGRAM OBUKE „POBOLJŠAJTE SVOJE POSLOVANJE“

Dijelovi programa obuke „Poboljašajte svoje poslovanje“ čine slijedeći moduli ili tematske cjeline: (1) strateško planiranje: firma i njeno okruženje; (2) marketing; (3) finansijsko planiranje, budžetiranje i kontrola; (4) upravljanje kadrovima /ljudskim resursima; (5) konkurentna strategija.

Programom je do sada obuhvaćeno više od 30 menadžera i vlasnika malih i srednjih preduzeća sa mogućnošću ponavljanja obuke u izvedbi lokalne konsultantske kuće.

BAROMETAR MALIH I SREDNJIH PREDUZEĆA

Kroz ovo istraživanje NERDA u prosjeku dobija podatke od preko stotinu privrednih subjekata iz posmatranih sektora, što predstavlja reprezentativan uzorak i pruža visoku vjedostojnost prikupljenim i analiziranim podacima.Posebnost kojom se ova metoda izdvaja je i u tome što ona od strane onih koji neposredno djeluju u privrednom životu dobija ne samo podatke o onome što se već desilo (u izabranim segmentima poslovanja) već i poslovna predviđanja za period koji tek dolazi, što predstavlja respektabilan kvalitet za sve one koji koriste tu vrstu informacija.

Udruženje za razvoj NERDA je do sada pripremilo i objavilo pet izdanja Barometra MSP, sa namjerom da tu praksu nastavi i u periodu nakon završetka projekta CREDO. Slijedeće izdanje je planirano za proljeće 2012. godine kada očekujemo da ćemo dobiti i odgovore na neka od pitanja koja su aktualizirana kroz izdanje Barometra MSP iz decembra 2011.


Barometarpreduzeca

Osim malih i srednjih preduzeća, koja su bila u fokusu većine aktivnosti projekta CREDO, NERDA je u projekat intenzivno uključivala i Općine/Opštine sjeveroistočne BiH. Općinama/Opštinama je obezbjeđena informaciono-komunikaciona podrška kroz nabavku računarskih jedinica sa pripadajućim software-om, kao i kroz edukaciju, kako bi se olakšalo prikupljanje i analiziranje socio-ekonomskih podataka.

Na ovaj način je uspostavljen Teritorijalni informacioni sistem koji uz kontinuirani unos podataka omogućava praćenje i analizu socio-ekonomskih pokazatelja u regiji.

Općinama/Opštinama je također omogućeno da budu korisnice Razvojnog fonda, te su ostvarivanjem pristupa grant sredstvima dobile podršku u svojim projektima unapređenja poslovnog okruženja.

Uključivanjem Općina/Opština, ali i viših instanci vlasti, obezbjeđen je integrisan pristup ekonomskom razvoju, ali i koordinacija sa drugim projektima koji se realizuju u regiji, a koji su kompatibilni sa ciljevima CREDO projekta.

Odbor za regionalni ekonomski razvoj (RER) sjeveroistočne BiH je kroz dvije faze implementacije projekta imao i svoja dva saziva, u skladu sa aktivnostima Odbora. Odbor za RER je imao integrativnu ulogu i u odnosu na sektorske odbore funkcionisao je kao tijelo koje je dobijalo izvještaje o radu sektorskih odbora kao i preporuke za unapređenje poslovnog okruženja, te je na temelju istih i djelovao u domenu svojih mogućnosti i nadležnosti.

Odbor su u oba saziva činili predstavnici Općina/Opština (Orašje, Srebrenik, Vlasenica, Šekovići), Načelnici ili delegirani predstavnici iz službi za ekonomski razvoj, zatim predstavnici finansijskih institucija („Volksbank“ BH i MKF „EKI“ iz Tuzle), predstavnici Službi za zapošljavanje (Tuzlanski kanton i Bijeljina), te drugi predstavnici vodećih privrednih subjekata sa regije. U svom radu članovi Odbora su imali stručnu podršku NERDA-e i lokalnog konsultanta, koji su usmjeravali Odbor u nastojanjima da unaprijede poslovno okruženje u SI BiH.

Odbor je u protekle 3 godine imao priliku obaviti i tri studijske posjete i to u Hrvatskoj, Sloveniji i Austriji, gdje su prikupljane informacije o primjerima dobre prakse iz zemalja iz okruženja. Ujedno su studijske posjete bile i prilika da se promoviraju potencijali regije SI BiH kao i kapaciteti za regionalnu saradnju.

Kantonalni nivo vlasti je također uzeo učešće u projektu CREDO, kako kroz članstvo u Odboru za regionalni ekonomski razvoj SI BiH, tako i u drugim aktivnostima projekta (Forum integrisanog ekonomskog razvoja, sektorske konferencije i sl.). Pored toga, NERDA je za Vladu Tuzlanskog kantona realizovala aktivnost jačanja kapaciteta za strateško planiranje. U ovu aktivnost je bilo uključeno šest Ministarstava, i to:

• Ministarstvo razvoja i poduzetništva, • Ministarstvo obrazovanja, nauke, kulture i sporta, • Ministarstvo trgovine, turizma i saobraćaja, • Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, • Ministarstvo industrije, energetike i rudarstva, • Ministarstvo prostornog uređenja i zaštite okolice.

Kroz 4 zajedničke radionice i niz mentorskih sastanaka, te intenzivan angažman 22 uposlenika Ministarstava i 7 uposlenika NERDA-e, uspješno je realizovan ovaj proces jačanja kapaciteta. Kao rezultat višemjesečnog rada, za svih šest Ministarstava su izrađeni razvojni srednjoročni strateški planovi sa pripadajućim akcionim planovima na trogodišnjem i godišnjem nivou.

OPĆINE/OPŠTINE KANTONALNA VLADA ODBOR ZA REGIONALNI EKONOMSKI RAZVOJ

Uvođenje prakse strateškog planiranja u Vladu Tuzlanskog Kantona će zacijelo voditi ka boljoj upotrebi raspoloživih resursa i daljem razvoju kapaciteta u javnom sektoru. Nadalje, razvoj akcionih planova će omogućiti Vladi da primijeni programski zasnovano budžetiranje što će predstavljati veliki iskorak naprijed ka reformi javne uprave i voditi ka transparentnijem i odgovornijem korištenju javnih fondova.


Tom prilikom je NALED prezentirao Program certificiranja Općina/Opština sa povoljnim poslovnim okruženjem. Program certifikacije je proces koji promoviše standarde i omogućava ocjenu kvaliteta usluga i informacija koje lokalne samouprave pružaju privrednicima. Certifikacija Općina/Opština znači ispunjenje određenih standarda, tj. garanciju da će postojeći privrednici, kao i potencijalni investitori, dobiti usluge i informacije na način koji olakšava poslove i aktivnosti koje spadaju u nadležnost lokalnih samouprava. Ujedno je svoje iskustvo u certificiranju predstavila Opština Paraćin, a bh. općine/opštine su upoznate sa naučenim lekcijama i pripremljene za ovaj program koji bi se u 2012. godini trebao implementirati u BiH.

Udruženje za razvoj NERDA je kroz sprovedbu projekta CREDO u mnogome ojačalo sopstvene kapacitete, kako na institucionalnom tako i na nivou ljudskih resursa.

Sprovedba projekta ovog obima i vrijednosti je prije svega pretpostavljala visok nivo odgovornosti i transparentnosti, zbog čega je CREDO i povjeren NERDA-i, koja je ovim projektom potvrdila poziciju jedne od vodećih organizacija ovog tipa u BiH.

Osoblje NERDA-e je kroz intenzivan ciklus učenja i zajedničkog rada sa vanjskim saradnicima savladalo i usvojilo niz vještina koje ih danas stavljaju u red iskusnih stručnjaka. Pored toga, kroz samu sprovedbu projekta NERDA je kreirala Metodologiju participativnog integrisanog ekonomskog razvoja (PIER) koja je na djelu pokazala kako se aktivnim uključenjem velikog broja aktera ostvaruju konkretni rezultati nad kojima vlasništvo danas osjećaju i NERDA i svi partneri koji su bili uključeni u CREDO.

Također, četiri uposlenika NERDA-e su prošla dva ciklusa napredne obuke za profesionalno upravljanje projektima po metodologiji Instituta za upravljanje projektima (Project Management Institute PMI®), što ih čini kvalifikovanim za certifikaciju pri PMI-u za zvanje profesionalnog projekt menadžera (PMP®).

Jedan od rezultata studijske posjete Hrvatskoj je i uspostava saradnje sa Agencijom za razvoj Varaždinske županije „AZRA“, koja je bila i gost NERDA-e u junu 2009. godine. Tom prilikom je promoviran Program certificiranja regija za ulaganja ICPR – razvoj konkurentnog okruženja za ulagače certifikacije regija, kojeg je Agencija “AZRA” razvila kroz projekat razvoja poslovne i investicijske klime u Hrvatskoj, te sprovela proceduru certificiranja u gradovima Hrvatske. Cilj ovog programa certificiranja je da pruži pomoć pri stvaranju jedinstvenog imidža i jedinstvene razine usluga koje se nude stranim ulagačima, te da uputi ulagače na lokacije koje najbolje odgovaraju njihovim potrebama. Općine/Opštine iz BiH su se upoznale sa koracima u proceduri certificiranja, kao i prednostima sticanja ovog certifikata kojim se regija ili grad certificiraju „spremnim za privlačenje direktnih stranih investicija".

Odbor za RER je zajedno sa NERDA-om organizirao i dva foruma integrisanog ekonomskog razvoja, u 2009. i 2010. godini. Forum je osmišljen kao dvodnevni događaj koji okuplja ključne regionalne i lokalne aktere ekonomskog razvoja koji na Forumu imaju priliku razgovarati o aktuelnim temama, te čuti i predavanja eminentnih gostiju. Tako je na prvom Forumu u 2009. godini jedna od tema bila „Izazovi ekonomskog razvoja u BiH u kontekstu Lisabonske strategije“, a ujedno su predstavljeni međunarodni programi i projekti za podršku razvoju poduzetništva u BiH.

Pored toga, Forum je bio posvećen i konkurentnosti gradova i općina, sa fokusom na integrisan pristup konkurentnosti, uz predstavljanje dobre prakse Grada Koprivnice, Hrvatska.

Na drugom Forumu, 2010. godine, teme su bile: saradnja univerziteta i poslovne zajednice, te spona energetske efikasnosti i konkurentnosti. Na prvoj temi su gostujući predavači sa Univerziteta Chalmers, Švedska predstavili svoje uspješne modele saradnje sa privrednicima i poslovnom zajednicom uopšte. Dok su na drugoj temi o energetskoj efikasnosti učesnici imali priliku čuti predavanja profesora sa Oksfordskog instituta za energetske studije, te upoznati sa EU/EBRD kreditnom linijom za potporu projektima energetske održivosti na Zapadnom Balkanu.

Kako je Odbor za RER bio primarno posvećen unapređenju poslovnog okruženja, zajedno sa NERDA-om i lokalnim konsultantnom za LER izrađen je „Barometar poslovnog okruženja u SI BiH“, gdje su analizirani instrumenti podrške lokalnom ekonomskom razvoju koji su dostupni u općinama/opštinama SI BiH.

Pored toga, Odbor je u 2011. godini učestvovao u organizaciji prezentacije primjera dobre prakse u lokalnom ekonomskom razvoju, kada je NERDA ugostila Nacionalnu alijansu za lokalni ekonomski razvoj Srbije - NALED.

JAČANJE NERDA-E


Jacanje NERDA-e

Aktivnosti vezane za područje energetske efikasnosti su predložene u okviru druge faze CREDO projekta na osnovu uočenog interesa MSP-a za uvođenje energetskih menadžment sistema i poboljšanje energetske efikasnosti. U tom smislu NERDA je dala svoj doprinos razvoju adekvatne podrške na polju poboljšanja energetske efikasnosti (EE), kroz jačanje relevantnih organizacionih i tehničkih kapaciteta. Kao rezultat tih nastojanja realizovane su slijedeće aktivnosti: pred-certifikacijski trening za standarde EN 14001 i EN 16001 za zaposlenike NERDA-e; obuka i polaganje ispita za 5 zaposlenika NERDA-e i 4 vanjska saradnika za certificirane auditore za standard EN 14001 i BS EN16001; održani su jednodnevni treninzi i prezentacije standarda EN 16001 za predstavnike malih i srednjih preduzeća, općinskih javnih preduzeća, Općine Tuzla i direktore srednjih škola. U sklopu aktivnosti u oblasti energetske efikasnosti provedene su Obuke za interne auditora prema zahtjevima standarda EN 16001:2009. Polaznici obuke su bili zaposlenici Općine Tuzla – služba za komunalne poslove, zatim Vodovoda i kanalizacije Tuzla, Centralnog grijanja i Komunalca, kao i zaposlenici „Helioplasta“ d.o.o. Stečena znanja iz ove oblasti se koriste za osmišljavanje novih aktivnosti i projekata iz područja energetske efikasnosti.

Kroz CREDO je u protekle četiri godine na različite načine bilo uključeno preko 1.000 aktera iz javne uprave, malih i srednjih preduzeća, nevladinih organizacija, univerziteta, konsultantskih kuća i sl., što je omogućeno kroz primjenu Metodologije participativnog integrisanog ekonomskog razvoja (PIER). Ovakvim pristupom NERDA je prva organizacija koja je „otvorila“ projekat za aktivno uključenje svih koji su mogli dati doprinos njegovoj realizaciji, a ujedno i ostvariti zajednički interes.

Iskustva iz primjene pomenute metodologije su pokazala da ista obezbjeđuje mnogo bolju participaciju aktera u Lokalnom Ekonomskom Razvoju (LER), posebno u izabranim industrijskim sektorima, na taj način povećavajući osjećaj vlasništva i odgovornosti za razvojni proces, kao i pri definisanju prijedloga mjera i plana aktivnosti za implementaciju postavljenih ciljeva.

Poželjno je da u jednoj zajednici istovremeno djeluje više ovakvih odbora. To omogućava kako razmjenu iskustava između njih tako i „atmosferu takmičenja“ i „upoređivanje rezultata“ (engl. benchmarking) u procesu evaluacije. Važno je napomenuti da se osjećaj vlasništva nad procesom IER-a najbolje izgrađuje na bazi sufinansiranja razvojnih projekata. Zato Planovi akcija razvojnih procesa moraju sadržavati i potencijalne lokalne izvore finansiranja..

Uspješnost ove metodologije je potvrđena i pozitivnom ocjenom koju je projekat dobio od strane neovisne revizorske kuće koju je angažovala Sida, kao donator projekta. Iz ovog revizorskog izvještaja je proistekla i preporuka da se CREDO metodologija prenese na regiju Hercegovina, kako bi još jedna bh. regija imala koristi od iste. Kao rezultat, Udruženje za razvoj NERDA je već više od godinu dana partner Regionalnoj razvojnoj agenciji Hercegovine REDAH sa kojom zajednički implementira projekat „CREDO Hercegovina“.

Angažman NERDA-e u Hercegovini je istinski potvrdio korisnost CREDO metodologije, ali i kapacitete NERDA-e za aktivno i kvalitetno vođenje procesa integrisanog ekonomskog razvoja u cijeloj BiH.

.

Kao poseban segment izdvajamo aktivnost na izradi Vodiča za izradu i sprovedbu energetske efikasnosti Tuzlanskog kantona, u čijoj relizaciji učestvuje vanjska konsultantska kuća, zaposlenici NERDA-e zajedno sa međuresornim timom za energetsku efikasnost Tuzlanskog kantona, što će biti i prva aktivnost takve vrste na području BiH.

NAUČENE LEKCIJE I DUGOROČNI REZULTATI PROJEKTA CREDO

Metodologija se bazira na principu dobrovoljnosti u izgradnji lokalnih partnerstva što predstavlja ključan faktor za održivost procesa integrisanog ekonomskog razvoja (IER). Jedino kontinuirani rad sektorskih odbora (koje čine članovi koji su opredijeljeni da daju doprinos lokalnom ekonomskom razvoju) na stalnoj analizi prepreka i prilika za ekonomski rast i razvoj (tzv. Uporedna ili Gap analiza) i formulisanju plana akcija za povećanje konkuretnosti i ekonomski rast lokalne zajednice, može osigurati održivost koncepta IER-a. Stoga je osnovni zadatak NERDA-e i drugih organizatora/fasilitatora IER-a izgradnja duha zajedništva i saradnje unutar sektorskih odbora.

Drugi važan faktor uspjeha PIER metodlogije je osjećaj odgovornosti lokalnih aktera (koji aktivno participiraju u razvoju i implementaciji strategija i akcionih planova lokalnog ekonomskog razvoja) za uspjeh izabranih intervencija i projekata. Odgovornost jedino može da bude bazirana na „vlasništvu“ nad procesom IER-a, kao i na javnoj promociji svih aktera u realizaciji uspješnih projekata.

Vlasništvo nad IER-a i odgovornost za uspjeh zahtijeva preuzimanje inicijative od strane članova sektorskih odbora. Od njih se očekuje da na osnovu svojih znanja i iskustava sistematičnim radom definišu konkretne aktivnosti i projekte, koji će postepeno povećavati konkurentnost lokalne privrede.


Lekcije i odrzivost

Documents

Rezultati projektasektora, uradjene su SWOT i Uporedna analiza (Gap analiza sektora) u SI BIH. Na osnovu ovih analiza, te uz podršku međunarodnog i lokalnog sektorskog eksperta Odbor