ÖĞRETMEN KILAVUZ KİTABI · 2020. 10. 22. · lışabilir, bazı soruları siz bularak öğrencinize mo-del olabilirsiniz. Etkinlik 2'de yapığınız uygulamayı, sınıf için-de

ÖĞRETMEN KILAVUZ KİTABI

İLETİŞİM BECERİLERİ

YAZARLAR

Prof. Dr. Binyamin Birkan

Gül Hayal Korkmaz

Nergiz Koçarslan

Zekeriya Alperen Sağdıç

II. Kademe

(5, 6, 7 ve 8. Sınıf)

EDİTÖRProf. Dr. Binyamin Birkan

DİL UZMANIAfife Nurten Aytaç

GÖRSEL TASARIM VE RESİMLEMEMerve Özbay

Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak.

O benim milletimin yldzdr, parlayacak; O benimdir, o benim milletimindir ancak.

Çatma, kurban olaym, çehreni ey nazl hilâl! Kahraman rkma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl? Sana olmaz dökülen kanlarmz sonra helâl. Hakkdr Hakk’a tapan milletimin istiklâl.

Ben ezelden beridir hür yaşadm, hür yaşarm. Hangi çlgn bana zincir vuracakmş? Şaşarm! Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarm. Yrtarm dağlar, enginlere sğmam, taşarm.

Garbn âfâkn sarmşsa çelik zrhl duvar, Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. Ulusun, korkma! Nasl böyle bir iman boğar, Medeniyyet dediğin tek dişi kalmş canavar?

Arkadaş, yurduma alçaklar uğratma sakn; Siper et gövdeni, dursun bu hayâszca akn. Doğacaktr sana va’dettiği günler Hakk’n; Kim bilir, belki yarn, belki yarndan da yakn

Bastğn yerleri toprak diyerek geçme, tan: Düşün altndaki binlerce kefensiz yatan. Sen şehit oğlusun, incitme, yazktr, atan: Verme, dünyalar alsan da bu cennet vatan.

Kim bu cennet vatann uğruna olmaz ki feda? Şüheda fşkracak toprağ sksan, şüheda! Cân, cânân, bütün varm alsn da Huda, Etmesin tek vatanmdan beni dünyada cüda.

Ruhumun senden İlâhî, şudur ancak emeli: Değmesin mabedimin göğsüne nâmahrem eli. Bu ezanlar -ki şehadetleri dinin temeli- Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli.

O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- taşm, Her cerîhamdan İlâhî, boşanp kanl yaşm, Fşkrr ruh- mücerret gibi yerden na’şm; O zaman yükselerek arşa değer belki başm.

Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanl hilâl! Olsun artk dökülen kanlarmn hepsi helâl. Ebediyyen sana yok, rkma yok izmihlâl; Hakkdr hür yaşamş bayrağmn hürriyyet; Hakkdr Hakk’a tapan milletimin istiklal!

Mehmet Âkif Ersoy

GENÇLİĞE HİTABE

Ey Türk gençliği! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk Cumhuriyetini,

ilelebet muhafaza ve müdafaa etmektir.

Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin en

kymetli hazinendir. İstikbalde dahi, seni bu hazineden mahrum etmek

isteyecek dâhilî ve hâricî bedhahlarn olacaktr. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti

müdafaa mecburiyetine düşersen, vazifeye atlmak için, içinde bulunacağn

vaziyetin imkân ve şeraitini düşünmeyeceksin! Bu imkân ve şerait, çok

namüsait bir mahiyette tezahür edebilir. İstiklâl ve cumhuriyetine kastedecek

düşmanlar, bütün dünyada emsali görülmemiş bir galibiyetin mümessili

olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatann bütün kaleleri zapt edilmiş, bütün

tersanelerine girilmiş, bütün ordular dağtlmş ve memleketin her köşesi bilfiil

işgal edilmiş olabilir. Bütün bu şeraitten daha elîm ve daha vahim olmak üzere,

memleketin dâhilinde iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ hyanet

içinde bulunabilirler. Hattâ bu iktidar sahipleri şahsî menfaatlerini,

müstevlîlerin siyasî emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret içinde

harap ve bîtap düşmüş olabilir.

Ey Türk istikbalinin evlâd! İşte, bu ahval ve şerait içinde dahi vazifen,

Türk istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmaktr. Muhtaç olduğun kudret,

damarlarndaki asil kanda mevcuttur.

Mustafa Kemal Atatürk

1. Öğrenme Alanıİstek Bildirme .............................................................................................................. 82. Öğrenme AlanıYönergelere Uyma .................................................................................................... 183. Öğrenme AlanıTaklit ........................................................................................................................... 264. Öğrenme AlanıGörsel Performans .................................................................................................... 385. Öğrenme AlanıAlıcı Dil ....................................................................................................................... 446. Öğrenme AlanıAdlandırma ................................................................................................................ 547. Öğrenme AlanıSöz-İçi ......................................................................................................................... 888. Öğrenme AlanıSözlü Etkileşim Başlatma ve Karşılıklı Sohbet Etme ......................................... 1189. Öğrenme AlanıAlternatif Destekleyici İletişim Becerisi (ADİB) .................................................. 140Ekler .......................................................................................................................... 150Kaynakça ................................................................................................................. 166

Öğrenme Alanı 1İstek Bildirme

10

ÖĞRENME ALANI 1

İstek Bildirme

Hedef: 2.1.1. İlgi duyduğu nesneler/etkinlik-ler ve zorlandığı etkinlikler hakkında soru sorar.

Hedef Davranış(lar)1.1. İlgi duyduğu nesneler hakkında soru so-

rar.Davranış TanımıÖğrenci ilgi duyduğu bir nesne gösterildiğin-

de, nesne ile ilgili bilgi almak için kendiliğinden “Bu nedir?”, “Bu ne işe yarar?”, “Bunu nereden aldın?” ve “Bu nasıl çalışır?” gibi bir ya da birden fazla soru sorar. Talepler içeriğe bağlıdır; yani öğrencilerin yetişkin yardımı olmadan başara-mayacakları durumların varlığında ortaya çıkar.

1.2. İlgi duyduğu etkinlikler hakkında soru sorar.

Davranış TanımıÖğrenci ilgi duyduğu bir etkinlikle karşılaştı-

ğında, etkinlik ile ilgili bilgi almak için kendiliğin-den “Bu nedir?”, “Ne zaman başlıyoruz?”, “Nasıl yapılır?” ve “Nereden öğrendin?” gibi bir ya da birden fazla soru sorar. Talepler içeriğe bağlıdır; yani öğrencilerin yetişkin yardımı olmadan ba-şaramayacakları durumların varlığında ortaya çıkar.

Davranış Tanımı1.3. Zorlandığı etkinlikler hakkında detaylı

bilgi almak için soru sorar.Öğrenci zorlandığı tek başına bağımsız ola-

rak bitiremediği etkinlikler ile ilgili bilgi almak için kendiliğinden “Neden olmuyor?”, “Nasıl yapabilirim?”, “Yardım eder misin?” gibi bir ya da birden fazla soru sorar. Talepler içeriğe bağ-lıdır; yani öğrencilerin yetişkin yardımı olmadan başaramayacakları durumların varlığında ortaya çıkar.

Ölçme ve DeğerlendirmeBu programın ölçme ve değerlendirme aşa-

masında davranış kayıt formu, olay kaydı ve gra-fiksel analiz tekniğini kullanınız. Ölçüt %100.

1) Öğrencinizin ulaşamayacağı uzaklıkta nes-neler gösteriniz.

2) Öğrenciniz nesne ile ilgili soru sorarsa dav-ranış kayıt formuna artı (+) olarak işaretleyiniz.

3) Öğrenciniz soru sormazsa eksi (-) olarak işaretleyiniz (bk. Tablo 1-1.).

4) Öğrencinize soru sorma konusunda model olunuz.

Elde edilen veriler öğrencinin verdiği doğru tepkilerin sayısı olarak grafiğe aktarılır.

Tablo 1-1. Örnek Grup Veri FormuÖrnek Grup Veri Formu

ÖğretimNedir? Ne işe

yarar?Nereden

aldın?Nasıl

oynanır? Ahmet + + + -Ali - - - +Ayşe - + + -Burak - + + -Can - - - -

Öğretim Yöntem ve TeknikleriFırsat Öğretimi/Replikli Öğretim

Öğretim Araç-GereçleriÖğrencinin dikkatini çekebilecek nesneler, et-kinlikler ve öğrencinin bitirebilmesi için yardım istemesi gerekecek etkinlikler

Öğretime HazırlıkÖn Koşul BecerilerBu hedef davranışların öğretimine başlama-

dan önce öğrencinizin dikkatini yöneltme, göz kontağı kurma, nesne ayırt etme, işaret etme, en az iki kelimeli cümle kurma gibi ön koşul be-cerilerine sahip olduğundan emin olunuz.

Öğretim Öncesi DeğerlendirmeÖğretime başlamadan önce öğrencinizin bu

hedef davranışa yönelik performansını değer-lendiriniz.

Ortam DüzenlemeDerse başlamadan önce kullanılacak araç-ge-

reçleri ve somut pekiştireçleri kontrol ediniz, ek-sik var ise gideriniz. Öğrencinizin ilgisini çekebi-lecek nesneleri belirleyiniz ve bu nesneleri hem yetişkin yardımı almadan ulaşamayacağı şekilde hem de görebileceği mesafeye yerleştiriniz.

İstek Bildirme

11

İstek Bildirme

Dikkati ÇekmeNesneleri ya da etkinlikleri öğrencinize gös-

tererek sorular ile ilgi duymasını, merak etmesi-ni sağlayınız. Öğrenciniz yanınıza geldiğinde göz kontağı kurarak ve kaşlarını kaldırarak, gülümse-yerek (beklenti ile bakma), etkileşim fırsatı ola-rak kullanılacak materyale sonra da öğrencinize bakarak öğrencinizin etkileşim başlatmasına yardımcı olunuz.

Güdüleme Pekiştirme doğal olarak gerçekleşir. Çünkü

öğretimi öğrenci başlatır, uyaran verilmez ve öğrenci hedef davranışı gerçekleştirdiğinde elde ettiği şey ile doğal olarak pekiştirilir. Öğrencini-zin tercihlerini iyi belirleyip onlara sunarak et-kileşim fırsatları yaratınız. Ayrıca öğrencinizin doğru davranışlarını, davranışla ilişkilendirilmiş övgüler kullanarak ve ilgilendiği nesneye ulaş-masına izin vererek ödüllendiriniz.

Gözden Geçirme ve Derse Geçiş Derse başlamadan önce öğrencinizin hoşlan-

dığı nesneleri, öğrencinize sunarak ve ailesinden de yardım talep ederek belirleyiniz. Bir önceki derse ait veriler var ise bunları gözden geçiriniz ve derse başlamadan önce öğrencilerin perfor-mansı hakkında bilgi sahibi olunuz.

Uygulama1. Aşama: Öğrencinizin ilgisini çekecek araç-

ların bulunduğu bir ortam hazırlama: Öğrenci-nizin görebileceği şekilde nesneyi yerleştiriniz.

2. Aşama: Öğrencinizin ilgisini çeken her-hangi bir nesneye yönelmesini (etkileşim baş-latma) bekleme: Öğrenciniz nesneye ulaşmak için girişimde bulunduğunda (ör. elini uzattığın-da) bir fırsat oluşur. Eğer bir etkileşim başlatmaz ise siz göz kontağı kurarak, öğrenciye doğru eği-lerek, “beklentiyle bakarak” (gözlerini hafifçe büyütür) ya da önce nesneye sonra öğrencinize bakarak ipucu sununuz.

Şekil 1-1. Örnek Grafik Formu

Grafik:Öğrenci Adı Soyadı: ........................................................................................................................Hedef Davranış: ........................................................................................................................Semboller: • Başlama Düzeyi ve Öğretim ∆ Genelleme İzleme = Veri KaybıKısaltmalar: Başlama Düzeyi: B.D.

Açıklama: Öğrencinizin değerlendirme günü okula gelmediği günü grafiğe “=” simgesini kullanarak veri kaybı olarak aktarınız.

1009080706050403020100

05/0

3/20

18

06/0

3/20

18

07/0

3/20

18

08/0

3/20

18

09/0

3/20

18

12/0

3/20

18

13/0

3/20

18

14/0

3/20

18

15/0

3/20

18

16/0

3/20

18

19/0

3/20

18

20/0

3/20

18

21/0

3/20

18

22/0

3/20

18

23/0

3/20

18

26/0

3/20

18

27/0

3/20

18

28/0

3/20

18

29/0

3/20

18

30/0

3/20

18

01/0

4/20

18

02/0

4/20

18

03/0

4/20

18

B.D. Öğretim

Genellemeİzleme

∆ • •• •

•

•

•

•

•= ∆

12

3. Aşama: Öğrencinizden daha üst düzeyde ya da konuşmaya yakın bir dil talep etme (detay isteme): Öğrencinizin nesneye hemen ulaşması-nı sağlamak yerine belirlediği sorulardan birini söyleyerek öğrenciye model olunuz. "Söyle ‘Bu nedir?/Bunu nereden aldın?/Bu ne işe yarar?/Bu nasıl çalışır?’"

4. Aşama: Öğrenci hedef tepkiyi yerine ge-tirir: Öğrenci, öğretmenin model olduğu soruyu sorar.

5. Aşama: Öğrenciye yöneldiği nesneyi elde etmesi için izin verme (doğrulama): Öğrenci, yardımsız soruyu sorar ise coşku ile soruyu ce-vaplayınız ve öğrencinizin nesneye ulaşmasına izin veriniz.

Etkinlik 1. Soruların cevaplarını buluyorum.Öğrencinize soru sormayı öğretmek için ön-

celikle ona model olunuz. Resimde bulunan nesnenin kendisi ile çalışabilirsiniz. Öncelikle siz soruları sorarak öğrencinizin cevaplamasını iste-yiniz daha sonra rolleri değişiniz. Sorular ile ce-vapları eşleştirdikten sonra aynı etkinliği sınıfta bulunan farklı nesneler ile yapabilirsiniz.

Etkinlik 2. Soru soruyorum.Öğrencinizden resimlerde bulunan nesneler

ile ilgili sorular bularak ders kitabında uygun yere yazmasını isteyiniz. Gerçek nesneler ile ça-lışabilir, bazı soruları siz bularak öğrencinize mo-del olabilirsiniz.

Etkinlik 2'de yaptığınız uygulamayı, sınıf için-de öğrencinizin ilgisini çeken nesneler ile yapı-nız. Seçtiğiniz nesnelerin adlarını bu kutulara yazıp bulduğunuz soruları yanlarına yazınız. Öğ-renciniz bu nesneyi talep edeceği zaman öğre-tim bölümünde bulunan aşamaları dikkate ala-rak öğrencinizden uygun soruyu bekleyiniz.

10

Etkinlik 1. Soruların cevaplarını buluyorum.Etkinlik 2. Soru soruyorum.Etkinlik 3. Sevdiğim nesneler ile ilgili soru soruyorum.Etkinlik 4. Ahmet’e yardım ediyorum.

Etkinlik 1. Soruların cevaplarını buluyorum.

Aşağıda bulunan nesneler ile ilgili soruları yanlarında bulunan cevapları ile çizerek eşleştiriniz.

Bu Nedir?

Bu Nedir?

Mutfakta bulunur.

Yazı yazmaya yarar.

Ne işe yarar?

Ne işe yarar?

Bardak.

Okulda kullanılır.

Nerede bulunur?

En çok nerede kullanılır?

Su içmeye yarar.

Kalem.

ÖĞRENME ALANI 1İstek Bildirme

11

Etkinlik 2. Soru soruyorum.

Aşağıdaki nesnelerle ilgili verilen boşluklara iki soru yazınız. Yazdığınız soruları öğretmeninize sorunuz ve cevapları altlarına yazınız. Eğer öğrenciniz okuma-yazma becerisine sahip değilse etkinliği okuyarak öğrenciniz ile sözel olarak yerine getirebilirsiniz.

Sorular

Cevaplar

1. ...........................................................................................................................................

2. ..........................................................................................................................................

1. ...........................................................................................................................................

2. ..........................................................................................................................................

Sorular

Cevaplar

1. ...........................................................................................................................................

2. ..........................................................................................................................................

1. ...........................................................................................................................................

2. ..........................................................................................................................................

Sorular

Cevaplar

1. ...........................................................................................................................................

2. ..........................................................................................................................................

1. ...........................................................................................................................................

2. ..........................................................................................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

ÖĞRETMENİN GÖRÜŞLERİ

İstek Bildirme

13

İstek Bildirme

Etkinlik 3. Sevdiğim nesnelerle ilgili soru so-ruyorum.

Etkinlik 2'de yaptığınız uygulamayı sınıf için-de öğrencinizin ilgisini çeken nesneler ile yapı-nız. Seçtiğiniz nesnelerin adlarını bu kutulara yazıp bulduğunuz soruları yanlarına yazınız. Öğ-renciniz bu nesneyi talep edeceği zaman öğre-tim bölümünde bulunan aşamaları dikkate ala-rak öğrencinizden uygun soruyu bekleyiniz. Eğer öğrenciniz okuma-yazma becerisine sahip değil-se etkinliği okuyarak öğrenciniz ile sözel olarak yerine getirebilirsiniz.

Etkinlik 4. Ahmet’e yardım ediyorum.Bu etkinlikte mümkünse oyunu temin ede-

bilir ya da sınıfta bulunan öğrencinizin düzeyine uygun bir oyunla değiştirebilirsiniz. Öğrencinizin oyunla ilgili doğru ifadeler kullanarak soru sor-masını ve oyunun nasıl oynanacağını sorduğu sorular yardımıyla öğrenmesini hedefleyiniz.

Genelleme Genelleme becerisini, hedef tepkilerin öğre-

timinde bulunmayan farklı nesne ve etkinlikler ile ya da öğretim sırasında bulunmayan farklı bir öğretmen ile değerlendiriniz. Her yeni hedef davranışın öğretiminden önce ve hedef davra-nış ölçütü karşıladıktan sonra genelleme verisi alınız. Doğru tepkilerin ardından onay belirten ifadelerle karşılık veriniz fakat övgü ya da ödül kullanmayınız. Yanlış tepkilerin ardından ise her-hangi bir ipucu ya da geri bildirim vermeyiniz.

İzlemeÖğretim sonlandırıldıktan sonra öğrencile-

rin hedef davranışı sürdürüp sürdürmediklerini belirlemek amacıyla belirli aralıklarla (tercihen haftada bir veya iki haftada bir) izlemeye ilişkin değerlendirme yapınız.

Aileye Yönelik Öneriler Aileleri öğretim sürecine dâhil etmek için

öğrencilerinizin ilgisini çekebilen nesneleri be-lirlerken iş birliği yapınız. Sizin yaptığınız uygu-lamaları evde desteklemeleri için, mümkünse okul ortamında model olunuz. Hedef davranış-ların yer aldığı veri formunun örneklerini aile ile paylaşınız.

Açıklamalar/Dikkat Edilecek Hususlar Eğer öğrenci model ipucunuza rağmen tep-

kide bulunmuyorsa etkinlik sonlandırılıp nesne-ler ve süreci gözden geçirilmelisiniz. Sözel taklit becerisini değerlendirip öğretim oturumlarını planlayabilir ya da nesneleri öğrencinizin ilgisini çekecek nesneler ile değiştirilebilirsiniz.

Replik öğretimde öğrenciniz, sizin soru kalıbı-nızı birebir taklit etmesi gerekmemektedir. Ekler ve kelime ekleri, cümlenin anlam bütünlüğünü bozmuyorsa kabul edebilirsiniz. Örneğin “Bu nedir?” sorusunu “Bu adı nedir?” olarak sorabi-lir. Bu durumlar ile karşılaştığınız da öğrencinizi daha coşkulu pekiştiriniz.

12

Etkinlik 3. Sevdiğim nesnelerle ilgili soru soruyorum.

Etkinlik 4. Ahmet’e yardım ediyorum.

Aşağıda bulunan kutulara sevdiğiniz ya da merak ettiğiniz bir nesnenin adını yazınız. Nesne ile ilgili merak ettiğiniz soruları yazınız.

Ahmet, babasının ona aldığı oyunun nasıl oynandığını bilmiyormuş. Ahmet, oyunu bilen arkadaşı Ege’ye neler sormalı? Ahmet’in sorması gereken soruları onun yerine yazınız.

Sorular

Sorular

Nesne Adı

Nesne Adı

1. ...........................................................................................................................................

2. ..........................................................................................................................................

1. ...........................................................................................................................................

2. ..........................................................................................................................................

Sorular

1. .........................................................................................................................................................................

2. ........................................................................................................................................................................

Bana yardımeder misin?

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................


14

Hedef: 2.1.2. Bir kişi ya da nesneyi ayırt et-mek için soru sorar.

Hedef Davranış(lar) 2.1. Bir kişiyi ayırt etmek için soru sorar.Davranış Tanımı Öğrenci kendisine, gösterilen insanlar arasın-

dan bir kişiyi ayırt etmek için “Gözlük kullanıyor mu?”, “Bıyığı var mı?”, “Kırmızı renk bir kazak mı giyiyor?” gibi bir ya da birden fazla soru sorarak ayırt etmesi gereken kişiyi bağımsız olarak bulur.

2.2. Bir nesneyi ayırt etmek için soru sorar.Davranış TanımıÖğrenci kendisine gösterilen nesneler ara-

sından bir nesneyi ayırt etmek için “Mavi renkli mi?”, “Banyoda mı kullanılır?”, “Yüzeyi pürüzlü mü?” gibi bir ya da birden fazla soru sorarak ayırt etmesi gereken nesneyi bağımsız olarak bulur.

Ölçme ve Değerlendirme Bu programın ölçme ve değerlendirme aşa-


1) Öğrencinize aralarından bir kişiyi seçtiğiniz farklı kişilerin fotoğrafını gösteriniz.

2) Öğrenciniz seçtiğiniz kişiyi ayırt etmek için soru sorarsa davranış kayıt formuna artı (+) ola-rak işaretleyiniz.

3) Öğrenciniz soru sormazsa eksi (-) olarak işaretleyiniz (bk. Tablo 1-2.).

4) Öğrencinize soru sorma konusunda model olunuz.

Elde edilen veriler öğrencinin verdiği doğru tepkilerin sayısı olarak grafiğe aktarılır.

Tablo 1-2. Örnek Grup Veri Formu

Örnek Grup Veri FormuÖğretim

Gözlüklü mü?

Sarı saçlı mı?

Cinsiyeti ne?

Küpe takıyor mu?/Sakalları

var mı?

Ahmet - + + -Ali - - - +Ayşe - - + -Burak + + - +Can + + - -

Öğretim Yöntem ve TeknikleriReplikli ÖğretimÖğretim Araç-GereçleriKişi resimleri olan kartlar, Nesne resimleri

olan kartlarÖğretime HazırlıkÖn Koşul BecerilerBu hedef davranışların öğretimine başlama-

dan önce öğrencinizin dikkatini yöneltme, göz kontağı kurma, nesne ayırt etme, nesne özellik-lerini bilme, kişi özelliklerini bilme, cinsiyet ayırt etme, iki resim üzerinde bulunan farklılıkların farkına varma, işaret etme, en az iki kelimeli cümle kurma gibi ön koşul becerilerine sahip ol-duğundan emin olunuz.


hedef davranışa yönelik var olan performansını değerlendirerek öğretim öncesi değerlendirme-nizi yapınız.


reçleri ve somut pekiştireçleri kontrol ediniz, ek-sik var ise gideriniz. Öğrencinizin ilgisini çekebi-lecek nesneleri belirleyiniz ve bu nesneleri hem yetişkin yardımı almadan ulaşamayacağı şekilde hem de görebileceği mesafeye yerleştiriniz.

Dikkati ÇekmeNesneleri ya da etkinlikleri öğrencinize gös-

tererek sorular ile ilgi duymasını, merak etmesi-ni sağlayınız. Öğrenciniz yanınıza geldiğinde göz kontağı kurarak ve kaşlarını kaldırarak, gülümse-yerek (beklenti ile bakma), etkileşim fırsatı ola-rak kullanılacak materyale sonra da öğrencinize bakarak öğrencinizin etkileşim başlatmasına yardımcı olunuz.

Güdüleme Doğru davranışları ders boyunca övgüler veya

bireysel motivasyon sistemine uygun somut pe-kiştireçlerle (semboller ve/veya atıştırmalıklarla) pekiştiriniz.

Gözden Geçirme ve Derse Geçiş Bir önceki derse ait veriler var ise bunları göz-

den geçiriniz ve derse başlamadan önce öğren-

İstek Bildirme

15

İstek Bildirme

cilerin performansı hakkında bilgi sahibi olunuz. Derste kullanacağınız kişi ve nesne resimlerini ders öncesinde öğretime uygun bir şekilde ha-zırlayınız.

Araç-Gereçleri HazırlamaÖğretim içi kullanılacak araç-gereçler öğren-

cinin seviyesine göre sesli, resimli ya da yazılı olabilir. Öncelikle ayırt etmesini sağlayacağınız kişi ya da nesne fotoğraflarını seçerek derste kullanılabilecek şekilde çıktısını alınız. Bu kişi ya da nesne fotoğraflarının en az bir özelliğini ayırt edilebilmeleri için birbirinden farklı olmalıdır. Çıkarttığınız fotoğraflara uygun sesli ya da yazılı replikler hazırlayınız.

Kişi Ayırt Etme

Seçtiğin kişi kadın mı?

Seçtiğin kişinin gözlüğü var mı?

Seçtiğin kişi saçı var mı?

Seçtiğin kişinin sakalı var mı?

Eğer öğrenciniz okuma becerisine sahip değilse yan tarafta yazılı olarak bulunan rep-likleri baskonuş, tolkido gibi cihazlar ile sesli replikler hâline getirerek çalışabilirsiniz. Sesli repliklerde bulunan kişi ayırt etme soruları, öğrenci beceride ustalaştıkça silikleştirilerek öğrencinin bağımsız olarak soruları sorması hedeflenir.

Uygulama Öncelikle öğretim öncesinde araç-gereç hazır-lama bölümünde anlatıldığı gibi fotoğrafları ve replikleri hazır hâle getiriniz. Bulmasını isteyeceğiniz karakteri seçtikten sonra tam fiziksel ipucu ile öğrencinize eğer oku-ma biliyorsa yazılı repliği okutun ya da sesli repli-ği duymak için gereken eylemi yaptırın. Öğrenciniz soruyu sorduktan sonra (ör. Seçti-ğin kişi kadın mı?) cevabınızı (evet/hayır) verin. Öğrencinizin sizin cevabınıza göre fotoğrafla-rı kapatmasını sağlayın. (ör. kadın mı sorusuna evet derseniz öğrencinizin tüm erkek fotoğrafla-rını kapatmasını sağlayınız.) Seçtiğiniz kişiyi bulana kadar tüm soruları bu şekilde çalışınız. Öğrenciniz beceride ustalaştıkça ipucu mikta-rını azaltıp fotoğraf sayısını arttırabilirsiniz. Aynı etkinliği nesneler için planlayınız ve nes-ne ayırt etme olarak çalışınız.

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................


16

Öğrencinizle karşılıklı olarak karakter seçebi-lir ya da iki öğrenciniz karşılıklı olarak oynarken siz onlara yardım edebilirsiniz. Öğrenciniz ile karşılıklı olarak birbirinize karakterlerin özellik-lerini sorarak karşı tarafın seçtiği karakteri bul-maya çalışmalısınız. Araç-gereç hazırlama bölü-münde anlatılan oluşturduğunuz replikleri bu oyun sırasında kullanabilir daha sonra replikleri silikleştirebilirsiniz.

1. Etkinlik'te anlatılan oyunu Etkinlik 2'de nesneler ile tekrarlayınız. Öğrencinizin tanıma-dığı nesneler varsa kapatabilir ya da farklı nesne-ler ile siz oluşturarak oyunu zorlaştırabilirsiniz. Uygulama kısmında anlatıldığı gibi replik kartla-rından ya da sesli replik cihazlarından yararlana-bilirsiniz.

GenellemeGenelleme becerisini, ayırt etme amacıyla

öğretim sırasında yer almamış farklı kişi ve farklı nesneler ile değerlendiriniz. Her yeni hedef dav-ranışın öğretiminden önce ve hedef davranış öl-çütü karşıladıktan sonra genelleme verisi alınız. Doğru tepkilerin ardından onay belirten ifade-lerle karşılık veriniz fakat övgü ya da ödül kullan-mayınız. Yanlış tepkilerin ardından ise herhangi bir ipucu ya da geri bildirim vermeyiniz.



Aileye Yönelik ÖnerilerSizin yaptığınız uygulamaları evde destekle-

meleri için, mümkünse okul ortamında model olunuz. Etkinliklerde bulunan oyunları eve gön-dererek evde bulunan bireyler ile oynamaları için onlara anlatabilirsiniz. Hedef davranışların yer aldığı veri formunun örneklerini aile ile pay-laşınız.

Açıklamalar/Dikkat Edilecek Hususlar Öğretim uygulamalarına üç fotoğraf ile baş-

layıp öğrenci bu beceride ustalaştıkça fotoğraf sayını arttırınız.

Yazılı ve sesli replikleri belirlerken öğrencini-zin dil düzeyini dikkate alınız.

14

Etkinlik 1. Kişi bulma oyunuEtkinlik 2. Nesne bulma oyunu

Etkinlik 1. Kişi bulma oyunu

Aşağıda bulunan tablolardan birini keserek rakip gördüğünüz arkadaşınıza ya da öğretmeninize veriniz.

Oyunun kuralları: İki taraf da tablosunu birbirinden saklayarak bir karakter seçer. Seçilen karakterler rakibe söylenmez. Sıra ile karakterlerin özellikleri sorulur. Rakibin karakteri bulunmaya çalışılır. (Ör. Seçtiğin kişi kadın mı?, Seçtiğin kişinin sakalı var mı? gibi.)

16

Etkinlik 1’deki oyunu, şimdi de nesnelerle oynuyoruz.Oyunun kuralları: İki taraf da tablosunu şimdi de birbirinden saklayarak bir nesne

seçer. Seçilen nesne rakibe söylenmez. Sıra ile nesnenin özellikleri sorularak rakibin nesnesi bulunmaya çalışılır. (Ör. Seçtiğin nesne mutfakta mı kullanılır? Seçtiğin nesne metalden mi? gibi.)

Etkinlik 2. Nesne bulma oyunu

İstek Bildirme

17

İstek Bildirme

Öğrenciniz replikli olarak soruları sormaya başladığında replikleri silikleştiriniz.

Replik öğretimde öğrenciniz sizin soru kalıbı-nızı birebir taklit etmesi gerekmemektedir. Ekler, cümlenin anlam bütünlüğünü bozmuyorsa ka-bul edebilirsiniz. Örneğin “Senin seçtiğin kişi ka-dın mı?” sorusunu “Senin karakterin kadın mı?” olarak sorabilir. Bu durumlar ile karşılaştığınız da öğrencinizi daha coşkulu pekiştiriniz.

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................


............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

Öğrenme Alanı 2Yönergelere Uyma

20

ÖĞRENME ALANI 2

Yönergelere Uyma

Hedef: 2.2.1. Yönergeleri yerine getirir.

Hedef Davranış(lar) 1.1. Güvenliğini sağlayacak yönergeleri yeri-

ne getirir. 1.2. İstenildiğinde belli bir alanda bekler. 1.3. Başat olmayan elini kullanması gereken

yönergeleri yerine getirir. 1.4. Nefesini kontrol eder. 1.5. İstenildiğinde belirli yerleri bulur. 1.6. İstenen nesneleri arayıp bulur. 1.7. Saati ayarlar ve çaldığında etkinliğini

sonlandırır. 1.8. Verilen mesajı cümle yapısı üzerinde de-

ğişiklik yaparak iletir. 1.9. Öğretmeninin okulda ilettiği mesajı aile-

sine iletir. 1.10. Ailesinin aktardığı mesajı öğretmenine

iletir. 1.11. Ev ödevlerini yapar.

Davranış TanımıÖğrenci kendisine verilen yönergeleri bağım-

sız bir şekilde yerine getirir.

Ölçme ve Değerlendirme Olay kaydı kullanılır. Ölçüt %100'dür.Bu programın ölçme ve değerlendirme aşa-

masında davranış kayıt formu ve grafiksel analiz tekniği kullanılır.

Öğretmen, öğrenciye çalışma sayfalarını vererek “Hadi, bunları yap!” yönergesi verir. Öğrenci 10 saniye içinde bağımsız olarak etkin-liklerine başlar, çalışma sayfalarında bulunan yönergeleri doğru olarak yerine getirirse artı (+), eğer tepki vermez ya da yönergeleri doğru ola-rak yerine getiremezse eksi (-) olarak kaydedilir (bk. Tablo 2-1.). Elde edilen veriler, öğrencinin verdiği doğru tepkilerin yüzdesi olarak grafiğe “•” içi dolu daire simgesi ile aktarılır. (bk. grafik başlama düzeyi ve öğretim)

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................


Örnek Grup Veri Formu

Öğretim Genelleme

Kapıyı kilitle!

Camları kapat!

Ocak kapalı mı, kontrol et!

Fırın kapalı mı, kontrol et!

Kapıyı kilitle!

Camları kapat!

Ocak kapalı mı, kontrol et!

Fırın kapalı mı, kontrol et!

Ahmet + + - + + + - +

Ali + - - - + - - -

Ayşe + - - - - - - -

Burak + + - - - + - -

Can + + + - + - - -


21

Yönergelere Uyma

Öğretim Yöntem ve Teknikleriİpucu Sunma ve İpucunu Geri ÇekmeÖğretim Araç-GereçleriYönergeleri yerine getirmesi için gerekli olan

malzemelerÖğretime HazırlıkÖn Koşul Beceriler Öğrencinin basit sözel yönergeleri yerine

getiriyor olması. Kalem ile işaretleme becerisine sahip ol-

ması. En az 5 dakika etkinliği ile meşgul olabil-

mesi. Kesme, yapıştırma gibi etkinlikleri yerine

getiriyor olabilmesi. En az bir cümlelik okuduğunu anlama be-

cerisine sahip olabilmesi.Öğretim Öncesi DeğerlendirmeÖğretime başlamadan önce öğrencinizin bu

hedef davranışa yönelik var olan performansını değerlendiriniz. Değerlendirme sırasında hedef uyarana yönelik ipucu ve pekiştireç kullanmayı-nız. Ölçme ve değerlendirmede anlatılan şekil-de veri kaydediniz.

Ortam DüzenlemeÖn değerlendirme ve öğretim oturumları,

öğretmeni ile bir sınıf içinde masa ve sandalyede normal ders düzeninde işlenir, genelleme ve iz-leme oturumları ise öğretmeni ve farklı kişiler ile öğrencinin gün içinde bulunduğu yerlerde, farklı zamanlarda karışık şekilde planlanır. Bu program için ayrıca bir ortam düzenlenmesine gerek du-yulmaz.

Dikkati ÇekmeDers süresince etkinliği ile meşgul olan, öğ-

rencilerin neler kazanabileceği açıklanır.GüdülemeDoğru davranışları ders boyunca övgüler

veya somut pekiştireçlerle (semboller ve/veya atıştırmalıklarla) pekiştiriniz.

Gözden Geçirme ve Derse GeçişDers sırasında kullanılacak araç-gereçler

gözden geçirilir. Önceki derslere ilişkin hedef

davranışla ilgili grafiksel analiz gözden geçirile-rek öğrencinin en son performansına bakılır. Ta-mamladığı ya da üzerinde çalıştığı aşamayı öğ-renci ile kısaca değerlendirir. Doğru tepkiler için övgüler sunulur (“Bu sayfayı harika yapmışsın teşekkür ederim.” gibi) fakat herhangi bir ödül verilmez. Öğrenci hiçbir tepkide bulunmaz ise ipucu sunulmaz.

Uygulama

Öğretmen öğrenciye yönerge verir.

(ör. Beni burada bekle.)

Öğrenci yönergeye

uyarsa (belirlenen

süre boyunca öğrenci

öğretmenini beklerse)

pekiştirilir.

Öğrenci yönergeye uymazsa

(öğretmenini beklemezse)

öğretmen tam fiziksel ipucu ile doğru tepkinin

gerçekleşmesini sağlar.

Onaylama ifadesi kullanılır,

pekiştirme yapılmaz.

İpuculu tepkinin ardından

hedeflenen yönerge

tekrarlanır.

Şekil 2-1. İpucu Sunma ve İpucunu Geri Çekme ile Öğretim Süreci

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................


22

Okuma yazma bilen öğrenci için yazılı, bilme-yen öğrenci için resimli etkinlik çizelgesini takip ederek güvenlik tedbirlerini almasını sağlayın. Sınıfta maket ocak ve fırın ile çalışabilir, aileye çizelge takibinin nasıl yapılacağını öğrettikten sonra evde gerçek nesneler ile çalışmasını sağ-layabilirsiniz. Her öğrencinin evde farklı güvenlik ihtiyaçları olabilir, bunun için öğrencinin bireysel özelliklerine yönelik farklı bir etkinlik çizelgesi hazırlayabilirsiniz.

Öğrencinize beklemeyi öğretmeye küçük he-defler ile başlayınız. Örneğin ilk olarak 30 sani-ye beklemesini hedefleyebilirsiniz. Beklemesini istediğiniz noktayı somutlaştırmak için kırmızı bir paspas ya da kartonun üstünde bekleme ile çalışmaya başlayabilirsiniz. Öğrencinize “BEKLE” kartını gösterip hedeflediğiniz süreyi başlatınız. Öğrenciniz hedeflediğiniz süre boyunca bek-lemenizi istediğiniz noktadan ayrılmadan sizi beklemişse bireysel motivasyon sistemine göre ödüllendiriniz. Öğrenci, beklemesini istediğiniz noktadan ayrılmışsa öğrenciyi o noktaya geri gö-türüp "Beni burada beklemeni istemiştim, şimdi tekrar deneyelim." diyerek süreyi baştan başla-tınız. Öğrenciniz bu beceride ustalaştıkça süreyi arttırabilir, yerde bulunan paspası küçültebilir, aranızdaki mesafeyi arttırabilirsiniz. Öğrencini-zin beceriyi her ortamda ve her kişiyle genelle-yebilmesi için farklı ortam ve farklı kişileri öğre-tim oturumlarına dâhil edebilirsiniz.

Öğrenciyi istenen nesneyi arayıp bulmasını oyunlaştırarak çalışabilirsiniz. İstenen nesneyi kutucuklardan ilk sıraya yazarak belirlediğiniz süreyi başlatınız. Belirlenen süre içinde nesneyi bulana “+” bulamayana “-“ veriniz. Oyunu sıray-la ya da yarışma şeklinde oynayabileceğiniz gibi öğrencinizin seviyesine göre istenen nesnenin özelliklerini yazarak bulmasını da isteyebilirsiniz.

21

Aşağıdaki tabloları öğretmeniniz ile birlikte kesiniz. Tablodaki yönergeleri yerine getirerek güvenliğinize dikkat ediniz. Boş olan tabloya, siz de kendi eviniz için aldığınız güvenlik önlemlerini yazarak her gün eve gittiğinizde bu önlemleri uygulayınız.

Etkinlik 1. Güvenlik önlemlerimi alıyorum.Etkinlik 2. Beklemeyi öğreniyorum.Etkinlik 3. Nesne bulma oyunu oynuyorum.Etkinlik 4. Bilgi aktarıyorum.

Etkinlik 1. Güvenlik önlemlerimi alıyorum.

Kapıyı kilitle.

Camları kapat.

Ocak kapalı mı? Kontrol et.

Fırın kapalı mı? Kontrol et.

ÖĞRENME ALANI 2Yönergelere Uyma

23

Aşağıda bulunan “BEKLE” kartını keserek öğretmeninize veriniz. Öğretmeninizin kartı göstererek, size “bekle” dediği noktada, hiçbir yere ayrılmadan, öğretmeninizin gelmesini bekleyiniz.

Aşağıdaki tabloların biri senin, biri arkadaşının. Arkadaşınızın bulmasını istediğiniz nesnenin adını, onun tablosuna yazarak nesneyi bulabilmesi için arkadaşınıza yeterli süre veriniz. O süre içinde istediğiniz nesneyi bulursa (+) bulamazsa (-) alır. Sırayla rolleri değişerek nesne bulma oyununu devam ettiriniz. Beş nesne içinden en çok nesneyi bulan kazanır.

Nesne +/- Nesne +/-

Etkinlik 2. Beklemeyi öğreniyorum.

Etkinlik 3. Nesne bulma oyunu oynuyorum.

BEKLEBEKLE

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................


23

Yönergelere Uyma

25

Aşağıdaki resimleri inceleyiniz. Siz de öğretmeninizin sorduğu soruları arkadaşınıza sorup cevaplarını öğretmeninize iletiniz.

Etkinlik 4. Bilgi aktarıyorum.

Ahmet bugün yemekte ne

yemiş?

Bugünyemekte ne

yedin?

Ahmet bugün yemekte

patates yemiş.

Bugünpatates yedim.

Görsellerde gördüğünüz diyalog gibi öğrenci-nizden bir arkadaşına ya da başka bir öğretmeni-ne bir soru sormasını isteyiniz. Öğrencinizin soru cümlesini ve cevabını, olduğu gibi değil uygun şekilde değiştirerek aktarmasına dikkat ediniz. Bu etkinlik sırasında sesli ya da yazılı replikler-den yararlanabilirsiniz.

Ders kitabında belli bazı hedef davranışlar ile ilgili etkinliklere yer verilmiştir. Sizler de diğer hedef davranışlar ile ilgili öğrencinizin seviyesi-ne uygun etkinlikler planlayarak tüm hedef dav-ranışlarda etkinlikler planlayınız.

Genelleme Öğretime başlamadan önce ve öğretimde

hedeflenen ölçüt karşılandıktan sonra davranı-şın öğretiminde yer almamış kişilerle ve öğre-timin gerçekleşmediği ortamlarda genelleme oturumları düzenlenir. Genelleme sürecinde öğ-retmen öğrenciye ipucu ve geri bildirim vermez, ödüllendirme yapmaz. Öğretmen öğrencinin diğer uygun davranışları için (Ör: yerinde otur-ma, göz kontağı kurma/sürdürme vb.) bireysel pekiştirme sistemine göre ödüllendirme yapar. Öğretmen öğrenci için belirlediği set bittiğinde ya da öğrenci uygun olmayan davranışlar sergi-lediğinde oturumu sonlandırır. Genelleme verisi davranışın ölçümü bölümünde anlatıldığı gibi alınır, grafiğe “” içi boş üçgen simgesi kullanı-larak aktarılır. Bu aşamada ölçüt %80’dir. Ölçüt karşılanmadığında genelleme öğretime alınır ve yeni bir genelleme planlanır.


rin hedef davranışı sürdürüp sürdürmediklerini belirlemek amacıyla belirli aralıklarla (tercihen haftada bir veya iki haftada bir) izlemeye ilişkin yoklama oturumları düzenlenir. İzleme sürecin-de öğretmen öğrenciye ipucu ve ger bildirim vermez, ödüllendirme yapmaz. Öğretmen öğ-rencinin diğer uygun davranışları için (ör. Yerin-de oturma, göz kontağı kurma/sürdürme vb.) bi-reysel pekiştirme sistemine göre ödüllendirme yapar. Öğretmen, öğrenci için belirlediği set bit-tiğinde ya da öğrenci uygun olmayan davranış-lar sergilediğinde oturumu sonlandırır. İzleme verisi davranışın ölçümü bölümünde anlatıldığı

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................


24

gibi alınır, grafiğe “” içi boş kare simgesi kulla-nılarak aktarılır. Bu aşamada ölçüt %80’dir. Ölçüt karşılanmadığında yeniden öğretim planlanır.

Aileye Yönelik Öneriler Bekleme, mesaj iletme ve ev ödevlerini

yapma konularında aile ile iş birliği çok önemli-dir. Mutlaka aileleri bu çalışmalara dâhil ederek günlük hayatlarında karşılarına çıkan fırsatları değerlendirmelerini isteyiniz.

Markette, bankada, pazarda öğrenciye fır-satlar tanıyarak "Burada beni bekle!" gibi kısa süreli çalışmalar yapılabilir.

Ev içinde, aile ve akrabalar arasında me-saj iletme çalışmaları yapılabilir. (ör. “Akşam ne yemek istermiş, kardeşine sorar mısın?” gibi bir mesajı kardeşine iletmesi ve cevabını tekrar size iletmesini bekleyebilirsiniz.)

Güvenliğini sağlayacak yönergeler için aile ve öğretmen iş birliğinde öğrenciye yönelik bi-reysel bir çizelge oluşturulabilir. Öğrenci her gün eve girdiğinde aile gözetiminde çizelgeyi takip ederek kendi güvenlik önlemlerini almayı öğre-nebilir.

Öğrencinin evdeki performansı her gün ders öncesinde öğretmeni ile paylaşılarak iki farklı ortamdaki performansı kıyaslanabilir. Böy-lece öğrencinin genelleme becerisi göz önüne alınmış olur.

Açıklamalar/Dikkat Edilecek Hususlar Tekrarlayan yönergeler kullanılmaz. Pekiştireçler doğru davranışın ardından

hemen sunulur. Öğretimde ustalaştıkça sadece etkinlik

sonlarında ödüllendirme yapılır. Ödevleri için çalışma sayfalarında bulunan

yönergeler dil düzeyine uygun belirlenir. İzler olmayan davranışlar pekiştirilir. Öğrenci, problem davranış sergilediğinde

etkinliğe geri döndürülür.

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................


25

Yönergelere Uyma

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

Öğrenme Alanı 3Taklit

28

ÖĞRENME ALANI 3

Taklit

Hedef: 2.3.1. Yetişkin birini taklit eder.Hedef Davranış(lar) 1.2. Grup etkinliğinde yetişkinin yaptığı hare-

ketleri taklit eder. Davranış Tanımı Öğrenci, öğretmenin grup etkinliği sırasında

yaptığı hareketleri “Herkes böyle yapsın.”, “Be-nim gibi yapın.”, “Aynısını yapın.” vb. yönergele-rinden sonra bağımsız olarak taklit eder.

Öğretim Yöntem ve TeknikleriAyrık Denemelerle ÖğretimÖğretim Araç-GereçleriÇeşitli materyaller kullanılabilir Öğretime HazırlıkÖn Koşul BecerilerBu hedef davranışların öğretimine başla-

madan önce öğrencinizin dikkatini yöneltme, göz kontağı kurma, adına tepkide bulunma, tek basamaklı yönergeleri yerine getirme ve belli bir etkinlikle bir süre (en az beş dakika) meşgul olma gibi temel ön koşul becerilerine sahip ol-duğundan emin olunuz.

Ölçme ve Değerlendirme Bu programın ölçme ve değerlendirme aşa-


1) Uygun bir ses tonuyla yönergenizi veriniz ve davranış tanımında anlatıldığı gibi öğrenciniz verilen yönergeyi yerine getirirse davranış kayıt formuna artı (+) olarak işaretleyiniz.

2) Eğer yerine getirmez ya da ipucu sunul-masının ardından yerine getirirse eksi (-) olarak kaydediniz (bk. Tablo 3-1.).

Elde edilen verileri, öğrencinizin verdiği doğ-ru tepkilerin yüzdesi olarak grafiğe aktarınız. Boş grafik ve veri form örneklerini ekte bulabilirsiniz.


hedef davranışa yönelik var olan performansını değerlendiriniz. Değerlendirme sırasında hedef uyarana yönelik pekiştireç ve ipucu kullanmayı-nız.


reçleri ve somut pekiştireçleri kontrol ediniz, ek-sik var ise gideriniz. Değerlendirme ve öğretim oturumlarını tanıdığı öğretmenlerle, genelleme oturumlarını tanımadığı öğretmenlerle ile ger-çekleştiriniz.


Örnek Grup Veri Formu

Öğretim Genelleme

Taklitler Can Ali Emel Oya Tolga Barış Can Ali Emel Oya Tolga Barış

Alkış yapma + - + - - - - - - - - + - + - - - - - - - -

Burnunu gösterme - - + - - - - - - - - - - - + - - - - - - - - -

Kollarını bağlama - - + - - - - - - - - - - - + - - - - - - - - -

Bacaklarına vurma - + + + + + + - - - - - + + + + + + - - - -

Parmak kaldırma + - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

29

Taklit

İzleme oturumlarını da farklı kişilerle karışık olarak farklı materyaller ile gerçekleştirebilirsi-niz.

Dikkati ÇekmeDers süresince verilen yönergelere uyan, öğ-

retmene ve öğretmenin sunduğu materyallere dikkatini yönelten öğrenciye neler kazanacağını açıklayınız. Dikkatini yönelten öğrenciye dav-ranışla ilişkilendirilmiş övgü sununuz. Örneğin "Beni dinlediğini görüyorum Kaan, aferin sana!" veya "Ben hazırım, hadi başlayalım." gibi dikkat çekici uyaranlar veriniz.

Güdüleme Doğru davranışları ders boyunca övgüler

veya somut pekiştireçlerle (semboller ve/veya atıştırmalıklarla) pekiştiriniz. Davranışla ilişkilen-dirilmiş övgü kullanırken öğrencilerin isimlerini de kullanınız

Gözden Geçirme ve Derse Geçiş Bir önceki derse ait veriler var ise bunları göz-

den geçiriniz ve derse başlamadan önce öğren-cilerin performansı hakkında bilgi sahibi olunuz.

UygulamaÖğrenciler ile bir masanın etrafında ya da

onlar karşınızda olacak konumda oturunuz. Ça-lışılacak araçları masanın üzerinde hazır bulun-durunuz. Öğrencinize yapılacak çalışmayı açıkla-yınız. Öğrenciniz size bakar, sizi dinlediğini belli eder veya araçlarla ilgilenirse onu pekiştiriniz.

1.1 Öğretmen, taklidi yapar ve ‘’Benim gibi yapın!’’ ya da ‘’Herkes böyle yapsın!‘’ yönergele-rinden birini öğrenciye verir. Öğrenci;

Doğru tepkidebulunursa

Davranışla ilişkilendirilmiş övgü ve somut

pekiştireçler ile

ödüllendiriniz.

Fiziksel ipucu kullanarak davranışın

ortaya çıkmasını sağlayınız.

Bir sonraki yönergeye

geçiniz.

Davranışla ilişkilendirilmiş

övgü ile ödüllendiriniz.

Yeniden aynı yönergeyi

veriniz.

Yanlış tepkidebulunursa

ya da tepkide bulunmazsa

Şekil 3-1. Ayrık Denemelerle Öğretim Süreci

Öğrenciniz ipucu almadan en az üst üste iki oturum %100 hedef davranışı gerçekleştirene kadar oturumlara devam ediniz. Oturum boyun-ca doğru tepkileri, sembol ya da atıştırmalıklarla pekiştiriniz (bk. Şekil 3-1.).

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................


30

Etkinlik 1. Arkadaşlarımla, öğretmenimizi taklit ediyoruz.

Öğrencileriniz ile grup dersini planlayınız. Öğ-rencilerinizin düzeyine uygun taklitleri belirleyi-niz. Tüm taklitler öğrenciler için aynı ya da farklı olabilir.

Öğrencilerinizin düzeyine bağlı olarak yap-tığınız taklitleri, ders kitabından ilgili sayfada göstermelerini ya da işaretlemelerini isteyebilir-siniz.

Öğrencileriniz ile birlikte farklı müzik aletleri ile taklit çalışmaları planlayınız.

Öğrencilerinizden yaptığınız müzik çalışma-sında kullandığınız aletleri işaretlemesini isteyi-niz. Resimde görülen aletlerden farklı aletler ile çalışmışsanız benzer bir çalışma sayfasını kendi-niz oluşturunuz.

Genelleme Genelleme becerisini, hedef tepkilerin öğre-

timinde yer almamış bir öğretmen ile değerlen-diriniz. Her yeni hedef davranışın öğretiminden önce ve hedef davranış ölçütünü karşıladıktan sonra genelleme verisi alınız. Doğru tepkilerin ardından onay belirten ifadelerle karşılık veriniz fakat övgü ya da ödül kullanmayınız. Yanlış tep-kilerin ardından ise herhangi bir ipucu ya da geri bildirim vermeyiniz. Genelleme verisi davranışın ölçümü bölümünde anlatıldığı gibi alınır, grafiğe “” içi boş üçgen simgesi kullanılarak aktarılır. Bu aşamada ölçüt %80’dir. Ölçüt karşılanmadı-ğında genelleme öğretime alınır ve yeni bir ge-nelleme planlanır.



Aileye Yönelik ÖnerilerAilelere sizin yaptığınız uygulamaları evde

desteklemeleri için, mümkünse okul ortamın-da model olunuz. Hedef davranışların yer aldığı veri formunun örneklerini aile ile paylaşınız.

28

1. Öğretmeniniz ve arkadaşlarınızla birlikte oturunuz. Öğretmeninizin yaptıklarını siz de taklit ediniz.

2. Öğretmeniniz ve arkadaşlarınız ile birlikte aşağıdaki hareketleri taklit ediniz. Taklit ettiğiniz hareketin altındaki kutucuğu işaretleyiniz.

Etkinlik 1. Arkadaşlarımla öğretmenimizi taklit ediyoruz.

Etkinlik 1. Arkadaşlarımla öğretmenimizi taklit ediyoruz.

ÖĞRENME ALANI 3Taklit

29

4. Aşağıdaki müzik aletlerinden sınıfınızda bulunanların altındaki kutucuğu işaretleyiniz.

3. Öğretmeniniz ve arkadaşlarınız ile birlikte oturunuz. Öğretmeninizin müzik aletleri ile yaptıklarını siz de taklit ediniz.

31

Taklit

Açıklamalar/Dikkat Edilecek HususlarÖğrenciniz, en az iki oturum üst üste öğre-

timde ve en az bir oturumda genellemede he-defe %100 ulaştığında programı sonlandırınız. Farklı araçlar kullanarak nesne ile taklit etme hedefini çalışınız. Genelleme verisini, ön değer-lendirme oturumuyla birlikte ve öğretimde ölçüt sağlandığında son değerlendirme oturumundan sonra alınız.

Genelleme oturumlarını, öğretim süreci içine serpiştirmeyiniz. Verileri düzenli olarak incelen-diğinizde hedef davranış üzerinde ilerleme sağ-lanamamışsa dersin öğretim yöntemi ve pekiş-tirme sistemi üzerinde uyarlamalar yapınız ya da öğretimi farklı şekilde tasarlayınız. Tekrarlayan yönergeler kullanmayınız.

Pekiştireçleri doğru davranışın ardından he-men sununuz. Birbirini izlemeyen davranışları pekiştiriniz. Problem davranış sergileyen öğren-cinizi etkinliğe geri döndürünüz.

Grup etkinliğini, fiziksel ipuçlarının öğrencile-rin arkasından sunulması için en az bir öğretmen ile beraber planlayınız.

Grupta yer alacak öğrencileri belirlerken performansı birbirine yakın olan öğrencileri bir araya getiriniz. Taklitler tüm grup için aynı ya da öğrencilere göre bireysel olarak belirlenebilir.

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................


............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

32

Hedef: 2.3.2. Videodan taklit eder.Hedef Davranış(lar) 2.1. Videodan spor egzersizlerini taklit eder.Davranış TanımıÖğrenci, “İzle ve taklit et.” yönergesinden

sonra kendisine izletilen videoda gördüğü spor egzersizlerini bağımsız bir şekilde taklit eder.

2.2. Videodan dans figürlerini taklit eder. Davranış TanımıÖğrenci, “İzle ve taklit et.” yönergesinden

sonra kendisine izletilen videoda gördüğü dans hareketlerini bağımsız bir şekilde taklit eder.

Ölçme ve Değerlendirme Olay kaydı kullanılır. Ölçüt %100'dür.

Öğretim Yöntem ve Teknikleri Video ModelÖğretim Araç-Gereçleri Video oynatıcı (tablet, bilgisayar), video kay-

dı çeken bir cihaz Öğretime HazırlıkÖn Koşul BecerilerÖğrencinize bu becerinin öğretimine başla-

madan önce en az üç dakika süre ile ekran iz-leme, nesneli ve nesnesiz taklit ve en az bir ba-samaklı yönergeleri yerine getirme becerilerine sahip olduğundan emin olunuz.

Bu programın ölçme ve değerlendirme aşa-masında davranış kayıt formu ve grafiksel analiz tekniği kullanılır.

Öğretmen, öğrenciye videoyu açarak “Video-da gördüklerini taklit et!” yönergesini verir. Öğ-renci videoda gördüğü kaba motor ve ince mo-tor hareketleri taklit ederse artı (+), eğer tepki vermez ya da videoda gördüğü hareketten farklı bir hareket yaparsa eksi (-) olarak kaydedilir (bk. Tablo 3-2.). Elde edilen veriler, öğrencinin verdi-ği doğru tepkilerin yüzdesi olarak grafiğe “•” içi dolu daire simgesi ile aktarılır. Boş grafik ve veri form örneklerini ekte bulabilirsiniz.


hedef davranışa yönelik var olan performansını değerlendiriniz. Değerlendirme sırasında hedef uyarana yönelik pekiştireç ve ipucu kullanmayı-nız. Ön değerlendirme verileri, ölçme ve değer-ledirme bölümünde anlatıldığı gibi alınmalıdır.

Ortam DüzenlemeÖn değerlendirme ve öğretim oturumları,

öğretmeni ile bir sınıf içinde videoda gerçekle-şen olayların yapılabileceği bir düzende izlenir, genelleme ve izleme oturumları ise öğretimde yapılan aynı hareketlerin yapıldığı benzer bir vi-deo ile planlanır.


Örnek Grup Veri Formu Öğretim Genelleme

Taklitler Can Ali Emel Oya Tolga Barış Can Ali Emel Oya Tolga Barış

Sol ayağını öne atma + - + - - - - - - - - + - + - + - + - - - -Sağ ayağını öne atma - - + + + - - + - + - - - - + - - - + - - + - -Elini beline koyma - - - - - - - - - - - - - - + - - - - - - - - -Sağa sola bedenini çevirme

- - + + + + + - - - - - - - + + + + + - - - -

Alkış yapma + - - - - - - - - - - - - - - - + - + - + - - -

33

Taklit

Araç-Gereçleri HazırlamaÖğretmen, öğrencisinin seviyesine uygun

olarak belirlediği ve öğrencinin karşılıklı taklit sırasında yapabildiği motor hareketlerden en az üç hareketi ders öncesinde videoya kaydederek derse hazırlar. Video kaydında öğretmenin yap-tığı hareketlerin net olarak belli olmasına, mo-del öğretmen ile taklit nesneleri dışında farklı materyallerin olmamasına ve düz beyaz bir arka planda çekim yapılmasına dikkat edilmelidir.

Videoda arka planı sadece düz bir renk yapınız.

Öğrencinin dikkatini çekecek farklı materyallere videoda yer vermeyiniz.

Öğrenciden taklit etmesini

beklediğiniz hareketi net bir

şekilde sununuz.

Dikkati Çekme"Senin için bir dans/spor videosu hazırladım.

Videoda gördüğümüz hareketleri yaparak dans edeceğiz/spor yapacağız." diyerek öğrencinin merakını video üzerine çekiniz aynı zamanda ders süresince etkinliği ile meşgul olması ve vi-deoyu dikkatli izlemesi durumunda, neler kaza-nabileceğini açıklayınız.

GüdülemeBu davranışın edinimi sırasında doğru davra-

nışları sık sık somut pekiştireçlerle (etkinlikler, semboller ve/veya atıştırmalıklar) pekiştiriniz fakat videonun pekiştirilme sırasında devam etmesi, öğrencinin videodan geride kalmasına

sebep olacağı için anında tüketilebilen pekişti-reçler tercih edilmeli ya da öğrencinin video sü-resince kazandığı atıştırmalıklar küçük bir kabın içinde biriktirilerek videonun sona ermesinden sonra öğrenciye kazandırılmasını sağlayınız. Eğer bu atıştırmalıklar kabın içinde biriktirilecekse öğrencinin pekiştireç kazandığında kabın içine atılırken görmesini sağlayınız. Bu programın pe-kiştirilme sırasında video ile öğrencinin arasına girmemek amacıyla sözel övgüde bulunulmaz.

Gözden Geçirme ve Derse GeçişDers öncesinde, derste kullanılacak video

taklit için öğrencinin seviyesine uygun video çekimi yapınız. Öğrencinin zorlandığı taklitler yerine yapabildiği motor taklitler videolarda yer almalıdır.

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................


34

Uygulama Öğrenciniz için hedeflemiş olduğunuz taklit

çalışmalarının ders öncesinde video kayıtlarını tamamlayınız. Öğrencinin önüne videoyu açarak “Hadi, dansına başla!” yönergesini veriniz ve vi-deoyu başlatınız. Videoda gerçekleşen hareket-leri eş zamanlı olarak tam fiziksel ipucu ile öğren-ciye yaptırınız. Öğrencinin zamanla yapabildiği becerilerde tam fiziksel ipucu; yerini kademeli

olarak aşamalı yardıma, uzamsal geri çekmeye, ondan da gölge olma ve mesafeyi azaltmaya bırakılırken öğrencinin bağımsız olarak yerine getiremediği becerilerde tam fiziksel ipucu kul-lanılmaya devam edilerek hata yapmasına izin verilmez. Öğretimin ilk aşamalarında öğrencinin tüm doğru tepkilerini pekiştiriniz daha sonraki aşamalarda sadece bağımsız tepkiler için pekiş-tirme yapınız.

Yönergenizi vererek videoyu başlatınız.

Tam fiziksel ipucu ile doğru hareketi yapmasını sağlayınız.

Öğrenci videoyu doğru olarak taklit

ediyor.

Video ile öğrenci arasına girmeden

pekiştiriniz.

Öğrenci yanlış tepki veriyor ya da

tepkisiz kalıyor.İpuçlu öğ

retim sonr

asında

videoyu te

krarlayını

z.

35

Taklit

Etkinlik 1. Dans Ediyorum.Etkinlik 2. Spor yapıyorum.Öğrencileriniz için hazırladığınız videonun

öğretimine başlamadan öğrencilerle ders kita-bındaki resimler hakkında konuşarak onların dikkatlerini çekebilirsiniz.

Genelleme Öğretime başlamadan önce ve öğretimde

hedeflenen ölçüt karşılandıktan sonra aynı tak-lit davranışlarını farklı kişilerin olduğu videolar çekilerek genelleme oturumları düzenleyiniz. Genelleme sürecinde öğrenciye ipucu ve geri bildirim vermeyiniz, ödüllendirme yapmayınız. Öğrencinin diğer uygun davranışları için (ör. ye-rinde oturma, göz kontağı kurma/sürdürme vb.) bireysel pekiştirme sistemine göre ödüllendir-me yapınız. Öğrenciden taklit etmesi bekleni-len video sona erdiğinde ya da öğrenci uygun olmayan davranışlar sergilediğinde genelleme oturumunu sonlandırınız. Genelleme verisini davranışın ölçümü bölümünde anlatıldığı gibi alınız, grafiğe “” içi boş üçgen simgesi kullanı-larak aktarınız. Bu aşamada ölçüt %80’dir. Ölçüt karşılanmadığında genellemeyi, öğretime alınız ve yeni bir genelleme planlayınız.

İzlemeÖğretim sonlandırıldıktan sonra öğrencilerin

hedef davranışı sürdürüp sürdürmediklerini be-lirlemek amacıyla belirli aralıklarla (tercihen haf-tada bir veya iki haftada bir) izlemeye ilişkin yok-lama oturumları düzenleyiniz. İzleme sürecinde öğrenciye ipucu ve geri bildirim vermeyiniz ve ödüllendirme yapmayınız. Öğrencinizin diğer uygun davranışları için (ör. yerinde oturma, göz kontağı kurma/sürdürme vb.) bireysel pekiştir-me sistemine göre ödüllendirme yapınız. İzleme verisini davranışın ölçümü bölümünde anlatıl-dığı gibi alınız, grafiğe “” içi boş kare simgesi kullanılarak aktarınız. Bu aşamada ölçüt %80’dir. Ölçüt karşılanmadığında yeniden öğretim plan-layınız.

Aileye Yönelik Öneriler Aileyi derse davet ederek video taklit be-

cerilerinin nasıl çalışıldığı gösterilebilir. Öğrencinin günlük hayatta kullandığı diş

fırçalama, el yıkama, spor yapma gibi becerilerin

30

Etkinlik 1. Dans ediyorum.Etkinlik 2. Spor yapıyorum.

Etkinlik 1. Dans ediyorum.

1. Öğretmeninizin hazırladığı videoyu izleyerek dans ediniz.

31

1. Öğretmeninizin hazırladığı videoyu izleyerek spor yapınız.

Etkinlik 2. Spor yapıyorum.

36

videosunu çekerek evde bu videolar ile becerile-ri yerine getirmeleri tavsiye edilebilir.

Evde çalışılmaya uygun beceriler için aile-ye videoyu nasıl çekebilecekleri ve öğretim es-nasında dikkat etmeleri gereken noktalar anla-tılabilir.

Video taklit ile öğretilecek becerileri için ailenin günlük hayatta en çok ihtiyaç duyduğu becerilerden başlanılması daha işlevsel olacak-tır.

Açıklamalar/Dikkat Edilecek Hususlar Video kayıtları; yetişkinin model olduğu,

akranın model olduğu, öğrencinin kendisinin gö-rüntülerinden oluşan ve beceriyi yerine getiren kişinin bakış açısından olmak üzere dört şekilde çekilebilir. Öğrencinin ve öğretilecek becerinin özelliklerine göre çekilecek videonun türüne öğ-retmen karar vermelidir.

Videodan taklit etme sırasında pekiştireç-ler doğru davranışın ardından hemen sunulur fakat öğrenci ile videonun arasına girmemek için atıştırmalık yiyecekler farklı bir kabın içinde biriktirilerek videonun sona ermesiyle birlikte öğrenciye verilebilir.

Pekiştireçler sunulurken öğrencinin dikka-tini videodan farklı bir noktaya çekmemek için sözel övgüde bulunulmaz.

Öğretimde ustalaştıkça sadece video son-larında ödüllendirme yapılır.

Öğrenci etkinliği ile meşgulken öğretmen öğrencinin arkasında bekleyerek öğrenci ile et-kinlik arasına girmez.

Videolarda bulunan taklit becerileri öğren-cinin seviyesine uygun yapabildiği becerilerden seçilmelidir.

Öğrencinin günlük hayatta yapması gere-ken becerilerden uygun olanların çekimi yapıla-rak bir albüm oluşturulabilir. Öğrenci her defa-sında bu becerileri yerine getirmek için videoları kullanır, ikinci bir kişinin yardımına ihtiyaç duy-maz.

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

..............

Documents

ÖĞRETMEN KILAVUZ KİTABI · 2020. 10. 22. · lışabilir, bazı soruları siz bularak öğrencinize mo-del olabilirsiniz. Etkinlik 2'de yapığınız uygulamayı, sınıf için-de