REPUBLIKA E SHQIPERISE UNIVERSITETI I TIRANËS · PDF file2.3 Menaxhimi i Bazës së ... 4.2.4 Kërkesat e rrjetit për ... të dhënave elektronike online nga klientët e vegjël

REPUBLIKA E SHQIPERISE

UNIVERSITETI I TIRANËS

FAKULTETI I EKONOMISE

DEPARTAMENTI “MATEMATIKË, STATISTIKË, INFORMATIKË E

ZBATUAR”

Anni DASHO SHARKO

“ZHVILLIMI I APLIKIMEVE TË PLATFORMËS WEB

NJË RISI E RE PËR KORPORATËN ELEKTROENERGJETIKE“

TEZË DOKTORATE

Udhëheqës Shkencor: As. Prof. Nevila BACI

Tiranë, Prill 2014

Dedikim...

Kushtuar familjes time të dashur

Anrit dhe Gencit

“Zhvillimi i Aplikimeve të platformës web një risi e re për Korporatën Elektroenergjetike“

1

Përmbajtja

KAPITULLI 1 – Përmbledhje e studimit .............................................................................................. 7

1.1 Hyrje........... ..................................................................................................................................... 7

1.2 Përmbajtja shkencore e Doktoratës - përshkrimi i sfondit të problemit ....................................... 9

1. 3 Caktimi i objektivave të studimit dhe hartimi i hipotezave. ........................................................ 11

1. 4 Metodologjia e përdorur gjatë këtij studimi ................................................................................. 13

1.5 Përmbledhje e literaturës kryesore ............................................................................................... 14

1.6 Struktura organizative dhe shtresore e aplikimit ......................................................................... 20

KAPITULLI 2- Aplikacionet e platformës WEB ................................................................................ 22

2.1 Aplikacionet WEB dhe modelimi i i performancës. ..................................................................... 22

2.2 Apache Web Server dhe Platformat LAMP/WAMP .................................................................... 29

2.3 Menaxhimi i Bazës së të Dhënave, SQL Server 2008. ................................................................. 30

2.3.1 Bazat e të dhënave relacionale ........................................................................................ 31

2. 3.2 Menaxhimi dhe Optimizimi i Indeksimit në SQL Server 2008 ..................................... 34

2.3.3 Mirëmbajtja e SQL Server 2008 ...................................................................................... 35

2.3.4 Krijimi i një plani mirëmbajtjeje për SQL Server 2008 .................................................. 35

2.4 Procesi i Back-Up & Restore të SQL Server 2008 Database Engine .......................................... 38

KAPITULLI 3 - Analiza Funksionale e Sistemit të Faturimit. ......................................................... 41

3.1 Sistemi i Faturimit Analiza Funksionale e moduleve kryesore të tij. ......................................... 43

3.2 Përshkrimi i funksioneve kryesore të Sistemit të Faturimit ........................................................ 46

3.2.1 Procesi i Faturimit të Energjisë .......................................................................................... 46

3.2.2 Procesi i rakordimit të pagesave...................................................................................... 49

3.2.3 Ndërfaqësimi elektronik për kreditimin online të pagesave me sistemin e

Bankave te Nivelit te Dyte. ............................................................................................................ 54

3.2.4 Ndërfaqësimi i sistemit të printimit të faturave ............................................................. 61

3.3 Përshkrimi i infrastrukturës ICT të sistemit të faturimit ............................................................. 67


2

3.3.1 Struktura Hardware ........................................................................................................ 68

3.3.2 Struktura Software: ......................................................................................................... 70

3.4 Avantazhet dhe problematikat e sistemit të faturimit .................................................................. 72

3.4.1 Avantazhet e sistemit të faturimit ................................................................................... 72

3.4.2 Problematikat e sistemit të faturimit ............................................................................... 74

3.5 Sistemi i faturimit në mbështetje të operacioneve ........................................................................ 75

3.6 Sistemi i faturimit si sistem financiar .......................................................................................... 77

Kapitulli 4 – Zhvillimi i Sistemeve MyAvis dhe Converge një risi e re në Sistemin e Matjes. .......... 78

4.1 Sistemi MyAvis dhe Converge. ..................................................................................................... 78

4.1.1 Sistemi MyAvis dhe PDA-ja: ........................................................................................... 79

4.1.1.1 Sistemi MyAvis dhe PDA-ja si mjet transformues për punonjësit e Korporatës. ........ 80

4.1.2 Sistemi Converge dhe Matësi Elektronik ....................................................................... 82

4.1.3 Ndërfaqësimi midis sistemit të Faturimit dhe MyAvis/Converge në të dyja drejtimet

rrjedhëse të informacionit. ............................................................................................................ 82

4.2. Smart GRID një Vision i ri për sistemin elektroenergjetik shqiptar. .......................................... 91

4.2.1 Nga e sotmja në të ardhmen ............................................................................................ 91

4.2.2 Për nje vizion të ri të rrjetit të së ardhmes. ..................................................................... 93

4.2.3 Faktoret kyc të suksesit. ................................................................................................... 95

4.2.4 Kërkesat e rrjetit për performancë .................................................................................. 95

4.2.5 Karakteristikat kryesore të një rrjeti modern .................................................................. 96

4.2.6 Portali i konsumatorit ...................................................................................................... 97

4.2.7 Funksionet e portalit të konsumatorit ............................................................................. 98

4.2.8 Procese matjesh të avancuara dhe përgjigje ndaj kërkesës ........................................... 99

4.2.9 Shërbime residenciale për konsumatorin. .................................................................... 100

4.2.10 Menaxhim të konsumatorit. .......................................................................................... 100

4.2.11 Vendndodhja dhe ndërfaqja e portalit të konsumatorit. .............................................. 101


3

Kapitulli 5 – Zhvillimi/Dizenjimi/Implementimi i Aplikacioneve të Platformës WEB. .................. 103

5.1 Dizenjimi i bazës së të dhënave mbështetur në platformën e Bazës së të Dhënave të

Sistemit të Faturimit.................................................................................................................... 104

5.1.1 Struktura e Bazës së të Dhënave/Tabelat Kryesore:..................................................... 105

5.2 Krijimi i kodit unik të kontatave të klientëve në sistemin e Faturimit ...................................... 114

5.3 Modulet kryesore të implementuara në sistemin e faturimit ..................................................... 114

5.4 E-R diagrams .............................................................................................................................. 119

5.5 Aplikimi i lidhjeve të reja.......................................................................................................... 123

5.5.1 Modulet kryesore të Aplikimit të Lidhjeve të Reja ........................................................... 123

5.5.2 Metodologjia e Zhvillimit të Projektit ............................................................................. 130

5.5.3 Trajnimi i stafit ................................................................................................................ 130

5.5.4 Mirëmbajtja dhe Suporti. ................................................................................................ 131

5.6 E_BILL dhe formulari i saktësimit të të dhënave. ..................................................................... 132

5.6.1 Metodologjia mbi të cilën u zhvillua projekti i zhvillimi të aplikimit E-Bill ................ 138

5.7 Platforma Intranet ...................................................................................................................... 138

Kapitulli 6 – Përafrimi i modulit të sistemit të Faturimit me platformën SAP-ISU ERP. ............ 140

6.1 ERP - Enterprise Resource Planning ........................................................................................ 140

6.2 Upgrade i Sistemit të Faturimit sipas standarteve të SAP/ISU. ............................................... 142

Kapitulli 7 – Konkluzione dhe Rekomandime 149

Përfundime dhe realizime 151

Lista e publikimeve të lidhura me tezën 159


4

Lista e Figurave

Figura 1. Rjeti modern i ri me burime të shpërndara të energjisë 20

Figura 2. Riemërtimi i Kompanisë në CEZ Shpërndarje 39

Figura 3. Ndikimet e ri-emërtimit të Korporatës CEZ Shpërndarje te

punonjësit & konsumatorët 40

Figura 4. Sistemi i ri i qëndërzuar i faturimit dhe sistemi i vjetër i

decentralizuar i faturimit 41

Figura 5. Ndërfaqësimi midis pagesave të kryera nga sistemi Bankar me

sistemin e faturimit 54

Figura 6 . Varianti A, Metadata Printing koncept 62

Figura 7 . Varianti B, Metadata Printing koncept 63

Figura 8: CEZ Shpërndarje Skema e Rrjetit Kompjuterik (WAN dhe LAN) 66

Figura 9: Infrastruktura e komunikimit të Matësave Elektronike 79

Figura 10. Figure 10. Ndërfaqja MyAvis-Faturim, Faturim-MyAvis 80

Figura 11. Rrjeti tradicional 90

Figura 12. Rrjeti modern i ri 90

Figura 13. Rjeti modern i ri me burime të shpërndara të energjisë 91

Figura 14. Rrjeti modern dhe faktoret e suksesit 92

Figura 15. Portali i konsumatorit 95

Figura 16. Portali dhe DR 97

Figura 17. Portali dhe shërbimet ndaj konsumatorit 98

Figura 18. Portali dhe menaxhimi i konsumatorit 98

Figura 19. Krijimi i kodit unik të kontratave të klientëve në sistemin e

faturimit 112

Figura 20. Ndërfaqja kryesore e sistemit të faturimit 120

Figura 21. Formulari i Aplikimit për lidhje të re i plotësuar nga zyrat e

kujdesit ndaj klientit 122

Figure 22. Raport Pune për vendosje bokse kolektive/individuale ne TU-TM 123


5

Figure 23. Kartelë Furnizimi me Energji Elektrike 124

Figurë 24. Statusi i aplikimit për secilin departament 124

Figure 25. Kontratat e përfunduara për tu përditesuar në sistemin e

faturimit. 125

Figura 26. Kontrata përfundimtare e klientit të furnizimit me energji

elektrike 125

Figura 27. Platforma hyrëse për të përfituar një password unik në bazë të

numrit të kontratës së klientit unik 130

Figura 28. Gjenerimi i passwordit unik dhe përzgjedhja e muajve për cilët

kërkohet të gjenerohet fatura. 130

Figura 29. Formulari i saktësimit të të dhënave të klientit 133

Figura 30. Analiza e statusit të aksesimit të platformës E-Bill nga klientët në

të gjithë Shqipërinë 134

Figura 31. CEZ Albania / CEZ Shpërndarje intranet platformë 136

Figura 32. Ridizenjimi i strukturës së bazës së të dhënave bazuar në 139

Lista e Tabelave dhe Grafikeve

Tabela 1. Masat kryesore për stabilizimin/optimizimin e proceseve të

faturimit 42

Tabela 2: Situata në sektorin e matjes para dhe pas implementimit të

sistemit MyAvis. 77

Tabela 3. Lidhja midis qyteteve dhe instancave në sistemin e faturimit 103

Tabela 4. Detajet e Kabinës 103

Tabela 5. Detajet e Konsumit të Kabinës 104

Tabela 6. Detajet e Tabelës së Kontratës 105

Tabela 7. Detajet e Fiderit 106

Tabela 8. Detajet e Konsumit të Fiderit 106

Tabela 9. Detajet e Subscriber Consumption 107

Tabela 10. Detajet e Function_Rate 108

Tabela 11. Detajet e Function_Type 108

Tabela 12. Detajet e tarifimit të faturave 109


6

Tabela 13. Type_index 109

Tabela 14. Type_index 109

Tabela 15. Type_unity 110

Tabela 16. Voltage 110

Tabela 17. Type_unity 110

Tabela 18. Readers 111

Tabela 19. Substations 111

Tabela 20. Substations 111

Tabela 21. Tabela e Tarifave 112

Grafiku 1: Situata në Sektorin e Matjes 2 muajt e parë të implementimit të

sistemit MyAvis. 78

Lista e Diagramave

Diagrame 1. Kabina dhe konsumi i kabinës 117

Diagrame 2. Fiderat dhe konsumi i fiderave 117

Diagrame 3. Kontratat 118

Diagrame 4. Subscriber Consumption 119


7

KAPITULLI 1 – Përmbledhje e studimit

1.1 Hyrje

Zhvillimi ekonomik i Korporatës Elektroenergjetike CEZ Shpërdarje, rritja e ndjeshme

e fuqisë së saj shpërndarëse, kërkesat në rritje për shërbime ndaj klientëve të saj, rritja e

fuqisë punëtore dhe shpenzimeve të kryera në këtë korporatë ka sjellë si

domosdoshmëri nevojën për të automatizuar dhe dokumentuar në mënyrë elektronike

kryerjen dhe menaxhimin e punës së Divizioneve të Shitjes dhe të Shpërndarjes nga

pikpamja finaciare, teknike dhe administruese e CEZ Shpërdarjes.

Korporata Elektroenergjetike CEZ Shpërndarje po implementon me hapa gjithnjë e në

rritje sistemet e saj të teknologjisë së informacionit duke ri-shfrytëzuar dhe analizuar

platformat dhe standartet e përdorura nga CEZ Group në sistemet të teknologjisë së

informacionit: Ceki, Rumani, Bullgari, Turqi, Poloni si dhe duke zhvilluar lokalisht

aplikacione të platformës WEB (Open Source).

Mbështetur në këtë analizë Korporata Elektroenergjetike CEZ Shpërndarje vendosi si

një ndër prioritetet e saj zhvillimin lokalisht të aplikacioneve të platformës web(open

source), mbështetur në strukturën ICT të Korporatës dhe në Strategjinë e Teknologjisë

së Informacionit dhe Komunikimit 2010-2013.

Kërkesa për zhvillimin e këtyre aplikacioneve erdhi si rrjedhim i kërkesave gjithnjë e

në rritje të Divizioneve më të rëndësishme të Korporatës, atij të Shitjes dhe të

Shpërndarjes, për të menaxhuar dhe përpunuar këto të dhëna në interes të mbarëvajtjes

dhe të rritjes së performancës, të mirëmenaxhimit të kohës për realizimin e objektivave

kryesore dhe nevojës për rritjen dhe lehtësimin e shërbimeve ndaj klientëve.

Sistemet e Teknologjisë së Informacionit që CEZ Shpërndarje ka implementuar dhe

përdor tashmë janë:

1. SAP ERP: Moduli Financës dhe Kontrollit Financiar, Menaxhimi i Aseteve,

Menaxhimi i Investimeve, Prokurimet dhe Logjistika, Menaxhimi i Projekteve.


8

2. MyAvis/Converge: Menaxhimi i Sistemit të Matjes, Leximit, dhe Transmetimit të

të dhënave elektronike online nga klientët e vegjël dhe ato të mëdhenj në "Data

Center".

Në kuadrin e kësaj teme doktorature do të realizohet analiza, zhvillimi dhe

implementimi i sistemeve të teknologjise së informacionit në funksion të kërkesave të

Divizioneve Kryesore atij të Shitjes dhe të Shpërndarjes të Korporatës

Elektroenergjetike CEZ Shpërndarje, kërkesa që cuan në nevojën për zhvillimin e

aplikimeve të platformën web si më poshtë:

A. Zhvillimi i një platforme Intranet-i për Korporatën Elektroenergjetike.

Kjo platformë është bazuar në standartin e Intranetit të CEZ Group, e cila përvec

informacionit përgjithësues dhe informues për sejcilin divizion/departament/sektor do

të integrojë në strukturën e saj dhe aplikacionet mëposhtëme:

1. Aplikacioni E-Bill:

Gjenerimi i faturave të klientëve on-line për muajin aktual dhe ndër vite. Dizenjimi

dhe implementimi i formularit të përditësimit të të dhënave të kontratës dhe i të

dhënave personale të klientit.

2. Aplikacioni i Sistemit të Lidhjeve të Reja:

Menaxhimi i kërkesave të klientëve për një lidhje të re ose i përditësimit të lidhjes

aktuale. Gjenerimi automatik i kontratave nga sistemi i Lidhjeve të Reja dhe

ndërfaqësimi i statusit aktual të klientëve me sistemin e faturimit të Korporatës.

3. Aplikacioni E-Status:

Ndërfaqe online me aplikimin e lidhjeve të reja për të shfaqur në faqen web zyrtare të

korporatës statusin e aplikimit të klientit për një lidhje të re apo përditësim të lidhjes

ekzistuese.

4. Ndërfaqja me Sistemin Bankar:

Aplikacioni i ndërfaqësimit me bankat e nivelit të dytë dhe postën shqiptare për

kreditimin e pagesave elektronikisht nga sistemi bankar dhe posta shqiptare në sistemin

financiar të CEZ Shpërndarjes.

5. Ndërfaqësimi me Sistemin MyAvis & Converge.

Aplikacioni për ndërfaqësimin e të dhënave midis sistemit të Faturimit dhe Sistemeve

MyAvis dhe Converge.


9

1.2 Përmbajtja shkencore e Doktoratës - përshkrimi i sfondit të problemit

Ndër problemet e shumta të dala gjatë punës me Divizionet Kryesore në Korporatën

Elektroenergjetike CEZ Shpërndarje, problemi kryesor është menaxhimi i të dhënave të

sistemit të faturimit, jo vetëm në aspektin e thjeshtë të gjenerimit të raporteve standart

për shitjet, arkëtimet, faturimet, humbjet por dhe për t‟ju ardhur në ndihmë me këto të

dhëna në kohë reale të gjithë strukturave mbështetëse kryesisht departamenteve

kryesore: Kujdesit ndaj Klientit, Menaxhimit të Aseteve, Matjes, NTL dhe Faturimit

për gjenerimin automatik, të përditësuar me sistemin e faturimit të kontratës

përfundimtare të klientit dhe faturimet e tij mujore të sakta dhe pa probleme.

Të gjendur përpara faktit të vonesave të mëdha në hedhjen e të dhënave të sakta në

sistemin e faturimit, gabimeve njerëzore gjatë regjistrimit të të dhënave manualisht në

terren, si dhe vështirësia për informimin e shpejtë dhe të saktë të klientëve për statusin e

aplikimit të tyre për një lidhje të re apo ndryshim të statusit të lidhjes ekzistuese,

gjenerimit elektronik të kontratës së klientit mbas kryerjes së lidhjes së energjisë në

banesë/organizatë/institucion/kompani, lindi nevoja e zhvillimit të aplikacionit të

platformës web për menaxhimin sa më të mirë e të shpejtë të bazës së të dhënave,

bazuar në kërkesat e ardhura në zyrat e kujdesit ndaj klientit për lidhje të reja apo

përditësim të lidhjes ekzistuese të klientit.

Vonesat gjithnjë e më të mëdha të mosdorëzimit në kohë reale të faturave mujore për

një periudhë të gjatë kohore të klientëve të portofolit të CEZ Shpërndarjes nga Posta

Shqiptare, si edhe shtimi i radhëve të gjata të klientëve për të rigjeneruar një kopje të

faturës mujore të konsumit të energjisë elektrike pranë zyrave të kujdesit ndaj klientit

coi në lindjen dhe zhvillimin e aplikacionit “E-Bill”.

Ky aplikacion do ju vijë në ndihmë të gjithë klientëve për të gjeneruar faturën mujore

aktuale të konsumit të energjisë elektrike përfshirë dhe ato historiket për të lehtësuar

pagesën e faturës pranë zyrave të Postës Shqiptare, degëve të Bankave të Nivelit të

Dytë dhe në zyrat e Kujdesit ndaj Klientit të CEZ Shpërndarjes.


10

Ky studimi përfshin analizën e sistemeve të informacionit sipas standarteve të CEZ

Group për ti implementuar në Korporatën Elektroenergjetike CEZ Shpërndarje në

Shqipëri.

Kjo analizë përmbledh sistemet e mëposhtëme si:

SAP-ERP: Financë/Logjistikë/Prokurime/AM

MyAVIS dhe Converge

Sistemi i Faturimit

Mbështetur në analizën e kryer për sistemet e lartëpërmendura si edhe në analizën e

kërkesave të ardhura nga divizionet kryesore të Shitjes dhe Shpërndarjes të Korporatës

Elektroenergjetike u përgatitën kërkesa për mbështetje, për zhvillimin dhe

implementimin e aplikacioneve në platformën web, si më poshtë:

E-Bill:

Gjenerimi i faturave on-line të klientëve, së bashku me formularin e përditësimit të

të dhënave personale të klientit si mbajtës i kontratës në fjalë.

Lidhjet e Reja:

Sistemi i regjistrimit të kërkesave për lidhje të reja, gjenerimi automatik i

kontratave dhe ndërfaqësimi online i statusit final të klientëve me sistemin e

faturimit të Korporatës.

E-Status:

Statusi aktual i kërkesave të bëra nga klientët në zyrat e kujdesit ndaj klientit për

lidhjet e reja ose përditësim të lidhjes aktuale duke bërë trasparent të gjithe procesin

duke njoftuar të gjithë klientët për fazën në të cilën ndodhet aplikimi i tyre.

Integrimi në Intranet:

Për integrimin në këtë platformë të Korporatës të të gjitha informacioneve të

detajuara sipas nevojave të Divizioneve/Departamenteve/Sektorëve përkatës të

gjeneruara nga aplikacionet e mësipërme si dhe ndërkëmbimin e informacioneve

midis vetë aplikacioneve.


11

1. 3 Caktimi i objektivave të studimit dhe hartimi i hipotezave.

Zhvillimit të teknologjisë së informacionit dhe shfrytëzimi i tyre për qëllime të

ndryshme në administrimin e korporatave është një nga fushat kryesore të kërkimit sot

në botë dhe motoja kryesore në korporata për të analizuar mundësitë për zhvillimin e

mëtejshëm të biznesit dhe përmirësimin e cilësisë së shërbimeve të tyre.

Qëllimi kryesor i këtij studimi është që të kontribuojë në fushën e implementimit të

aplikacioneve të platformës web në ndihmë të Korporatës Elektroenergjetike CEZ

Shpërndarje për:

Bashkërendimin më të mirë të punës dhe lehtësimin e kryerjes së proceseve në kohë

reale dhe integrimin online me sistemin e faturimit, SAP ERP, MyAvis & Converge.

Përmirësimin e shërbimeve dhe të transparencës në ndihmë të klientëve të rinj apo

ekzistues të kësaj korporate në lidhje me procesin e gjenerimit on-line të faturave

apo në ndihmë të kërkesave të klientëve për lidhje të reja të energjisë elektrike ose

përditësim të lidhjes ekzistuese.

Objektivi i I-rë, i shtruar për zgjidhje:

Projektimi i aplikacioneve të platformës web, në kuadër të bashkërendimit dhe

lehtësimit në kryerjen e proceseve në kohe reale dhe integrimin me sistemet e

teknologjisë së infomacionit të implementuara në korporatën elektroenergjetike.

a. E-Bill, gjenerimi i faturave të klientëve online.

b. Aplikacioni i Lidhjeve të Reja.

c. E-Status, statusi online i aplikimit për një lidhje të re.

d. Platforma intranet e korporatës elektroenergjetike për një menaxhim sa më efikas në

një platformë integruese të të gjithë aplikimeve më lart “stand-alone“ të zhvilluara

si pjese aplikative e këtij punimi doktorature.

Objektivi II-të, i shtruar për zgjidhje:

Implementimi i zhvillimeve të reja në fushën e energjetikës:

a. Përafrimi i sistemit aktual të faturimit në një platformë të ngjashme me platformën

ERP SAP ISU si një platformë standarte e sistemit të teknologjisë së informacionit të

CEZ Group.


12

b. SMART GRID-Një risi e re për sistemin elektroenergjetik në Shqipëri.

Pyetjet e mëposhtëme kërkimore të shtruara për hulumtim na japin një këndvështrim të

qartë për të gjithë ecurinë e punës së kësaj teze doktorate, duke bërë të mundur

përmbushjen e qëllimit kryesor të këtij punimi:

Pyetje 1. Cilët janë faktorët me të rëndësishëm që ndikuan në implementimin e

aplikacioneve të platformës web(Open Source) në korporatën elektroenergjetike sipas

kërkesave të Divizioneve kryesore atij të Shitjes dhe Shpërndarjes?

Pyetje 2. Cilat janë teknologjitë dhe platformat e përzgjedhura në dizenjimin dhe

implementimin e aplikacioneve të platformës web?

Pyetje 3. Si janë integruar këto aplikacione të platformës web me sistemin e integruar

të Faturimit, MyAvis & Converge, SAP ERP ?

Pyetje 4. Cila është shkalla e përdorimit të aplikacioneve të platformës web (E-Bill

dhe Lidhjet e Reja) të ofruara nga korporata elektroenergjetike dhe cilët nga këto

shërbime janë më të përdorshmet dhe më në dobi të klientëve?

Pyetja 5. Cili është vlerësimi i nivelit të përfitimit që korporata ka realizuar mbas

implementimit të aplikacioneve të platformës web: “E-BILL” dhe “Lidhjet e Reja”?

Pyetjet kërkimore të shtruara më lart na japin një këndvështrim të qartë për të gjithë

ecurinë e tezës përgjatë kësaj pune kërkimore në drejtim të nevojave për zhvillime

aplikacionesh të platformës web për korporatën elektroenergjetike shqiptare.

Puna kërkimore do të konsistojë në ngritjen e disa platformave aplikative open source

dhe të një sërë ndërfaqesh online me sistemin e faturimit në mbështetje të krijimit,

hartimit dhe modelimit të strukturave dhe optimizimin e burimeve për një administrim

sa më efikas të një sistemi të teknologjisë së informacionit të integruar për Korporatën

Elektroenergjetike CEZ Shpërndarje.


13

1. 4 Metodologjia e përdorur gjatë këtij studimi

Analiza e sistemeve për të përcaktuar subjektet bashkëvepruese në korporatë duke

përfshirë analizën e sistemeve kompjuterike aktuale dhe analizën për zhvillim. Kjo

fushë është e lidhur ngushtë me analizën e kërkesave apo operacioneve të kërkuara, ajo

është gjithashtu e lidhur me një kërkim formal për të ndihmuar vendimmarrësit të

identifikojnë një drejtim më të mirë të makro dhe mikro ambjentit të korporatës në

marrjen e vendimeve.

Zhvillimi i një sistemi të informacionit të bazuar në teknologjitë e reja të informacionit

kërkon analizën në një fazë fillestare të sistemeve që prodhojne të dhënat në korporatë

ose që sjellin ndryshime në modelin e të dhënave e cila në vetvete na cojnë në krijimin

ose rritjen e bazës së të dhënave. Ekziston një numër metodash për qasje të ndryshme

për analizën e sistemit, zhvillimin, implementin e tij dhe shfrytezimin, mirëmbajtjen më

pas.

Në varësi të objektivit të I-rë, metodologjia mbi të cilën u zhvillua projekti në fjalë për

pjesën zhvilluese është ndarë sipas hapave të mëposhtëm:

Faza I-rë:

1. Analiza funksionale dhe jofunksionale e sistemit të faturimit, baza e të dhënave

dhe modulet kryesore të aplikacionit.

2. Analiza funksionale dhe shtrimi i kërkesave për zhvillim për aplikimet E-Bill dhe

Lidhjet e Reja, krijimi i dokumentacionit “Blueprintˮ me kërkesat tekniko-

funksionale për zhvillim.

3. Dizenjimi dhe implementimi i aplikimeve: E-Bill dhe Lidhjet e Reja.

4. Ndërtimi i politikës së back-up dhe restore ditor/javor/mujor të bazës së të

dhënave për aplikimet e zhvilluara duke i integruar me sistemin e faturimit.

Faza II-të:

1. Implementimi i fazës finale implementuese, migrimi, ndërtimi i skenarëve të

testimit, pregatitja e manualeve të përdorimit, trajnimi i përdoruesve të sistemit.

2. Simulimi i sistemit E-Bill përpara procesit përfundimtar. Simulimi konsiston ne

aksesimin e sistemit nga rreth 1.2 milion klientë, për gjenerimin e faturës mujore,

http://sq.wikipedia.org/wiki/Analiza_e_k%C3%ABrkesave

http://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Data_model&action=edit&redlink=1

http://sq.wikipedia.org/wiki/Baza_e_t%C3%AB_dh%C3%ABnave


14

regjistrim në sistem dhe marrje kredencialesh unike për emër klienti dhe kod unik

kontrate.

3. Testimi i performancës së serverit të dedikuar për aplikacionin E-Bill.

4. Testimi përfundimtar i sistemit me përdoruesit e brendshëm të kompanisë duke

aksesuar sistemin dhe duke gjeneruar faturat e tyre mujore të mëparshme dhe atë

të muajit aktual.

5. Finalizimi me shkuarjen Live të sistemit mbas testeve finale të aprovuara nga të

dy Divizonet kryesore të Korporatës Elektroenergjetike ai i Shitjes dhe i

Shpërndarjes.

Menaxhimi i mirë nuk mund të garantojë suksesin e projektit, por një menaxhimi i keq

shpesh rezulton në dështimin e projektit, duke sjellë shpërndarje të vonuar të software-

it, buxhete të tejkaluara, dhe kërkesa të paplotësuara (Sommerville, 2007, fq 93).

Tradicionalisht, roli i një menaxheri të projektit ka përfshirë aktivitete të tilla si

planifikimi, delegimi, caktimi i burimeve, monitorimi dhe raportimi (Pressman, 1997, fq

24-25 & 59-74).

1.5 Përmbledhje e literaturës kryesore

Literatura e trajtuar dhe analizuar mbi të cilën është realizuar ky punim është ndarë në

disa grupe kryesore:

Aplikimet WEB

MyAvis dhe Converge

ERP SAP ISU

SMART Grid

Aplikimet Web

Kjo pjesë e punimit paraqet anën teorike të ndërtimit të aplikimeve mbi baza të dhënash

të përcaktuara dhe që shfaqen dhe aksesohen në platformën web. Këto lloj aplikimesh

janë më të lehta për tu përdorur nga përdoruesit, me kosto relativisht të ulët dhe të lehtë

në mirëmbajtje. Shërbimeve që ne marrim në Web nuk janë gjë tjetër vecse aplikime të

bazës së të dhënave në platformën web (open source). [Luke Welling, Laura Thomson, 4th

Edition, 2008].

http://it-ebooks.info/author/900/



15

Koncepti i zhvillimeve software-ike në këtë tezë mbështetet në përkufizimin e

Humphrey (Humphrey, W. S., 1995, fq 4-5) në lidhje me procesin software-ik:

“Procesi software-ik është sekuencë e hapave të nevojshme për të zhvilluar ose

mirëmbajtur software-in, më konkretisht, procesi software përcakton kornizën teknike

dhe menaxherjale për të aplikuar metodat, mjetet dhe njerëzit për detyrën konkrete të

zhvillimit të software-it”.

Menaxhimi, ndërkohë, i referohet përkufizimit të Kotter (Kotter, J. P.,1996, fq 25-26):

"Menaxhimi është një grup procesesh që mund të mbajnë një sistem të komplikuar të

integruar të njerëzve dhe të teknologjisë në bashkëpunim dhe bashkërendim me njeri

tjetrin. Aspektet më të rëndësishme të menaxhimit përfshijnë planifikimin, buxhetimin,

organizimin, personelin, kontrollin dhe zgjidhjen e problemeve."

Apache Web Server dhe LAMP/LAPP Stack Apache është ndër platformat më të

përdorurat si HTTP Web server.

Ky server është ndër më popullorët dhe përdorur më shumë si “LAMP stack”, ku

LAMP i referohemi kombinimit: Linux, Apache, MySQL and PHP/Perl/Python pra

ndërtimit të web aplikacioneve në këtë platformë.

Platforma LAMP mund të modifikohet duke zëvëndësuar komponentët e saj si psh

duke kaluar në WAMP ku Linux zëvëndësohet nga Windows si Sistem Operativ(OS).

Platforma LAMP ka gjetur përdorim të gjerë në sistemet modeste të platformës web,

megjithatë, tendencat e kohëve të fundit kanë qenë drejtuar në drejtim të përdorimit të

tyre në zhvillimin e aplikacioneve të ndërmarrjeve/korporatave, duke parë depërtimin e

teknologjive nga korporata si Microsoft dhe Sun Microsystems(Java).

Korporatat më të mëdha si Google, Yahoo, Lufthansa dhe Sabre kanë implementuar në

shkallë të gjerë zhvillimin e aplikacioneve web në platformën LAMP. Është interesante

të theksohet se popullariteti i implementimit të këtyre aplikacioneve nuk është i bazuar

vetëm në funksionalitetin dhe fuqinë e tyre, por edhe sepse mbështetur në një zgjidhje

të zgjuar supozohet se tipare të tilla mund të kontribuojë në mënyrë të konsiderueshme

në një reputacion të themeluar. Arsyet janë edhe për shkak të faktit se këto aplikacione


16

janë Open Source, të cilat të japin hapësirë për përshtatje të mëtejshme dhe janë

kryesisht free(pa pagesë).

Ky është popullariteti i teknologjive LAMP /WAMP në zhvillimin e aplikimeve web

që ka qenë një motivim i rëndësishëm për studimin e aspekteve të performancës të

sistemeve të tilla përmes aplikimeve web si pjesë e kësaj teme dizertacioni.

Sistemet komerciale të Microsoft, Sistemi Operativ Windows së bashku me Internet

Information Services (IIS) për Windows Server, Microsoft SQL Server, Microsoft

Active Directory, dhe Microsoft Exchange Server, kanë krijuar një platformë solide

dhe të fuqishme për organizatat qeveritare/joqeveritare dhe kompanitë/korporatat.

Microsoft-i identifikoi potencialin që qëndron në mbështetjen e PHP-së në produktet e

veta, dhe tani është në mënyrë eksplicite ka inkorporuar PHP në strategjinë e saj të

zhvillimit, duke promovuar ndërveprimin me platformën Windows.

MyAvis dhe Converge.

Në Korporatën Elektroenergjetike CEZ Shpërndarje mund të përmendim si të

suksesshëm implementimin e 2 sistemeve që sollën risi në sistemin e menaxhimit të

matjes, duke rritur cilësinë dhe saktësinë e leximit dhe ndërfaqësimin online me

sistemin e faturimit [Anni DASHO SHARKO, Indrit BAHOLLI, Mariglen Nora, Economicus, UET,

Nr.11 2013]:

1. Sistemi Converge :

a. Leximi online në rreth 3000 matësa (smart meters) të energjisë elektrike,

klientët më të mëdhenj të Korporatës CEZ Shpërndarje.

2. Sistemi MyAvis:

b. Leximi online nëpërmjet lexuesve dhe pajisjeve elektronike PDA për të gjithë

pjesën tjetër të portofolit të klientëve.

3. Transmetimi online në të dy sistemet është bërë duke shfrytëzuar rrjetin GPRS të

kompanive mobile.

4. Ndërfaqësimi online me sistemin e faturimit.

Sistemi i mëparshëm i leximit të matësave të energjisë elektrike kryhej nëpërmjet

lexuesve në mënyrë manuale, mbaheshin shënim në letër nga lexuesit, për të gjithë

portofolin e klientëve të CEZ Shpërndarjes dhe më pas hidheshin këto të dhëna në


17

sistemin e faturimit manualisht nga operatorët e faturimit (depozitoheshin shënimet e

leximit nga lexuesit pranë departamentit të faturimit)[http//:www.cez.al, 2010-2011-2012].

Kjo mënyrë pune rriste shumë riskun për një process lexim-faturimi jo cilësor pasi

linte shumë hapësira për gabime humane të qëllimshme apo të paqëllimshme, si dhe

sillte një mbingarkesë të panevojshme të punës si dhe të fuqisë punëtore për kryerjen e

proceseve të tilla.

ERP - Enterprise Resource Planning

Sistemet ERP janë sisteme që i korrespondojnë një lloji të veçantë aplikimi

kompjuterik. Shumë të rëndësishëm për korporata të ndryshme në botë në ditët e sotme,

këto sisteme kryesisht mbështesin veprimet e përditshme të biznesit, kryesisht të

lidhura me proçesin e shitjes duke përmendur këtu prodhimin, shpërndarjen, shitjen,

planifikimin, shërbimin e klientit, burimet njerëzore dhe financat.

Këto sisteme janë të pasura në funksione që mbulojnë të gjitha këto aktivitete, një fakt

që përbën një avantazh primar në se mendojmë se të gjitha të dhënat mund të ndahen

midis divizioneve, departamenteve dhe sektorëve të ndryshëm.

ERP është një arkitekturë software-ike që synon të lehtësojë menaxhimin dhe

risktrukturimin e rrjedhës së informacionit në mënyrë të integruar nëpër Divizionet e

Korporatës duke integruar të gjitha funksionet operative dhe funksionale të CEZ

Shpërndarjes në një sistem kompjuterik të vetëm, unik dhe të integruar standart të CEZ

Group-it.

Gjatë implementimit të sistemit ERP SAP në CEZ Shpërndarje nxorrëm në pah veçoritë

kryesore të ERP-ve të cilat konsistojnë në:

Implementimin e një bazë e unike të dhënash në një ambjent të përbashkët pune për

përdoruesit e tij, ku korporata mund të adoptojë të ashtuquajturat, praktikat „„më të

miraˮ të CEZ Group-it.

Integrim dhe operim i të gjitha moduleve kryesore, dhe ristrukturim të proçeseve të

korporatës në mënyrë që funksione të ndryshme të punojnë më mirë së bashku:

financë, kontroll, prokurim, logjistikë, menaxhim asetesh, menaxhim projektesh, të

zhvilluara në fazën e I-rë.


18

Fleksibilitet, lehtësi në implementim, modularitet duke dhënë mundësinë për

zhvillime shtesë si (SAP ISU dhe CRM për Divizionin e Shitjeve) duke kompletuar

dhe finalizuar sistemin e integruar SAP ERP të Korporatës Elektroenergjetike CEZ

Shpërndarje.

Realizimi i një plani unik dhe standartizim të praktikave të punës dhe të

informacionit kudo brënda Korporatës Elektroenergjetike CEZ Shpërndarje.

Faza e dytë e zhvillimit të mëtejshëm të sistemit të faturimit është dhe upgrade i

modulit të faturimit në përafrimin me standartet e modulit SAP-ISU(Billing).

Fazat Kryesore të implementimit të Projektit Upgrade i sistemit të faturimit do të

konsistojnë në:

Faza I-rë

1. Ridizenjimi i strukturës aktuale të të dhënave bazuar në konceptet e SAP ISU Data

Model.

2. Procesi i migrimit të të dhënave.

3. Ndryshimi dhe Optimizimi i sistemit të faturimit.

4. Rikonfigurimi i procesit të menaxhimit të të ardhurave.

5. Implementimi i kordinatave GPS në sistemin e faturimit.

6. Futja e një koncepti të ri - urdhëri i punës.

Faza II-të

1. Ndërfaqësimet e Jashtëme

2. Sistemi i raportimit

3. Menaxhimi i Matësave Elektrike dhe dokumentacionit përkatës.

4. Zgjidhje “Work-flowˮ për menaxhimin e Kontratës, integruar me sistemin e

Lidhjeve të Reja.

Metodologjia që sygjerohet për të menaxhuar këtë Projekt do të konsistojë në:

Kryerjen e Analizës së konceptimit të moduleve në SAP-ISU.

Implementimi.

Përgatitja finale: migrimi, testet e integruara, dokumentacioni, trajnimi i

përdoruesve.


19

Kalimi i sistemit Live.

SMART Grid

Platforma e Teknologjisë Europiane “SmartGrid” për një rrjet energjetik të së ardhmes

daton fillimin e vitit 2005, kjo analizë formulon një vizion të ri për zhvillimin e rrjetit të

ri evropian drej vitit 2020 dhe përtej tij. “SmartGrid” është një vizion i ri për rrjetin

energjetik europian të së ardhmes. Kjo inisiative i përgjigjet sfidave dhe oportuniteteve

të reja, sjell vlera të reja për konsumatoret dhe aktorët kryesore të tregut për të vepruar

në mënyre efektive dhe eficente. Kjo sjellje e re do të realizohet nëpërmjet veprimeve

integruese në dimensionin teknik, tregtar dhe ligjor dhe ne rrjetin elektroenergjetik

shqiptar [European SmartGrids Technology Platform, 2006].

Rrjetat e sotme mbizotërohen kryesisht nga burime energjie të mëdha të lidhura në

sistemet e trasmetimet me tension të lartë, të cilët shpërndajnë energjinë në rrjete me

tension të mesëm dhe të ulët. Sistemet e trasmetimit dhe të shpërndarjes kryesisht janë

monopole natyrale në shkallë nacionale apo rajonale, nën autoritetin mbikqyrës të

komisioneve energjetike. Në kontrast në trasmetim-shpërndarjen, gjenerimi është në një

kompeticion në rritje.

Rrjeti i ri do të duhet të mbajë dhe lejojë një fluks dy-drejtimesh të fuqisë. Sistemi

energjetik tashmë ka filluar të veprojë nën rregullat e modelit tregtar ku gjenerimet janë

shpërndarë në bazë të ligjeve të tregut dhe qendrat e kontrollit të rrjetit marrin

funksione supervizimi në drejtim të balances së fuqive dhe të stabilitetit të tensionit.

Rrjeti i ri do të jetë një kombinim midis burimeve të përqëndruara dhe atyre të

shpërndara të gjenerimit. Krijimi i një portofoli shullojshmërie burimesh të ndryshme

energjie do të jetë një avantazh i ri i rrjetit në Shqiperi.


20

Figura 1. Rjeti modern i ri me burime të shpërndara të energjisë

1.6 Struktura organizative dhe shtresore e aplikimit

Për të realizuar objektivat tona në zhvillimin e aplikacioneve web në platformën

Apache/MySQl/PHP (AMP), kam përdorur paketën EasyPhp 1.7 (version 2003) me

këto versione të komponentëve: Apache 1.3.27, Php 4.3.3, MySQL 4.0.15 ,

PhpMyAdmin 2.5.3, phpWebApp 1.3.

Struktura organizative dhe shtresore e aplikimit do të jetë si më poshtë:

Të dhënat do të mbahen në SQL/MYSQL, në varësi të aplikimit “E-BILL” ose

“Lidhjet e Reja”.

Ndërfaqësi i këtij aplikimi është realizuar me PhpWebApp.

Aplikimet E-Bill dhe Lidhjet e Reja do të funksionojnë në të dyja mjediset

internet/intranet.

Aplikacionet do të jenë të pavarura nga platformat (Windows apo Linux), gjate

analizës është menduar që E-Bill do të jetë në platformën Linux ndërsa Lidhjet e

Reja do të funksionojë në platformën Windows.

Në lidhje me aksesimin nga shfletues(browser) të ndryshëm, ështe vendosur si

standard korporate mozilla firefox për tu përdorur.

Përdoruesit do të kenë detyra të caktuara dhe të drejta të kufizuara nga

administratori në bazë të “user rights” dokument që do te aprovohet në bazë të

përgjegjësive që do kenë përdoruesit në sistem.


21

Për realizimin e aplikimit do të përdoren teknikat më poshtë:

WAMP (Windows/Apache/MySQl/PHP) dhe LAMP (Linux / Apache / MySQl / PHP)

pasi:

Mundësojnë programimin në server duke shmangur instalimin e aplikacionit në çdo

klient që do ta aksesojë atë.

Shmang rrjedhjen e të dhënave në rrjet-in WAN/LAN të korporatës, duke bërë që

komunikimi të jetë më i shpejtë.

Zhvillimi i trajnimit do të ofroj edukimin e të gjithë përdoruesve me modulet dhe

funksionet përkatëse të aplikimeve WEB, E-Bill dhe Lidhjet e Reja.


22

KAPITULLI 2- Aplikacionet e platformës WEB

2.1 Aplikacionet WEB.

Aplikacionet Web janë sisteme komplekse software-ike që ju sigurojnë përdoruesve të

tyre akses në përmbajtjen dhe shërbimet e faqeve në internet. Në këto vitet e fundit

aplikacionet e platformës web kanë pasur një zhvillim të madh për shkak të rritjes dhe

përhapjes së gjerë të World Wide Web: ku theksojmë që në ditët e sotme sasia e

informacionit dhe shërbimeve në dispozicion në internet është shumë i përhapur.

Si rrjedhim, shpërndarja e aplikacioneve te platformes web në kontekste të ndryshme

po rritet gjithnjë e më shumë, dhe mënyra sesi proceset e biznesit po kryhen po

ndryshon në përputhje me rrethanat. Në skenarin e ri, Aplikacionet Web janë duke u

bërë motori themelor i çdo e-biznesi, duke përfshirë e-commerce, e-qeverisjen, ofruesit

e shërbimet dhe aksesimit të të dhënave.

Kompleksiteti i funksioneve të ofruara nga një aplikim i platformes web është rritur

shumë duke u nisur nga: lehtësia e kërkimit të informacionit në faqet në internet,

gjenerata e fundit e aplikacioneve web e cila ju ofron përdoruesve të saj një

shumëllojshmëri funksionesh për manipulimin e të dhënave, aksesimin e bazës së të

dhënave, dhe në mbartjen e një numri të proceseve prodhuese.

Rritja e kompleksitetit te funksioneve të implementuara nga aplikimet e platformes web

është arritur tashme me mbështetjen e disa teknologjive të ndryshme. Aplikimet web ne

përgjithësi paraqesin një strukturë komplekse të përbërë nga komponente heterogjene,

duke përfshirë software-t tradicionale dhe jo-tradicionale, gjuhët e interpretuese

scripting, skedaret HTML, bazat e të dhënave, imazhet dhe objekte të tjera

multimediale.

Një aplikim web-i mund të përfshijë së bashku edhe komponentët 'statikë' dhe ato

'dinamikë' të një software-i. Komponentet 'Static' janë të ruajtura në skedarë (file),

kurse komponentët 'dinamikë' janë të krijuara në “run time” në bazë të inputeve të

përdoruesit.

Komponentët e një Aplikationi Web mund të konfigurohen në kompjutera specifike

sipas arkitekture klient-server ose asaj shumë-shtresore, dhe mund të integrohen

nëpërmjet mekanizmave të ndryshëm që gjenerojnë nivele të ndryshme të bashkimit

dhe rrjedhës së informacionit midis komponentëve.


23

Presioni i lartë i tregut në një kohë shumë të shkurtër shpesh detyron zhvilluesit e

aplikimeve të platformes web për të implementuar kodin direkt, duke mos përdorur

asnjë proces të zhvillimit të disiplinuar, dhe kjo mund të ketë efekte katastrofike në

cilësinë dhe dokumentacionin e aplikimit web që do të dorëzohet tek klienti për të cilin

është zhvilluar. Kjo situatë nuk mund të konsiderohet e ndryshme nga ajo që ndodh për

software tradicionale të prodhuara duke mos përdorur asnjë proces të zhvillimit të

disiplinuar, dhe pa respektuar parimet e inxhinierise software-ike.

Cilësia e dobët dhe dokumentacion i pamjaftueshem duhet të merren parasysh, faktorët

kryesorë qe ndodhen nën detyra jo efektive dhe të shtrenjta të mirëmbajtjes, të ngarkuar

me pamundësinë për të aplikuar qasje më të strukturuara dhe të bazuara në

dokumentacion.

Metodat “Reverse Engineering”, teknikat dhe mjetet kanë provuar si të dobishme

mbështetjen e aktiviteteve post-delivery life-cycle të sistemeve tradicionale software-

ike, të tilla si mirëmbajtja, zhvillimi dhe migrimi. Komuniteti software-ik është tani

duke adresuar seriozisht problemin e definimit dhe vlerësimit të qasjeve të ngjashme

për Aplikimet Web. “Reverse Engineering” lejon të rimarrë dhe të përmbledhë një

dokumentacion të një aplikimi Web ekzistues, për të arritur të kuptuarit, të vlerësimin e

faktorëve të cilësisë [C. Boldyreff, R. Kewish, 2001: 249-257].

Një aplikacion i platformës web është një produkt software-ik i projektuar për tu

ekzekutuar në ambientin World Wide Web. Një aplikim web-i mund të konsiderohet si

një zgjerim i një faqeje interneti(web site). Një faqe interneti(web site) është një

koleksion i dokumenteve hypertextual-e, të vendosura në një web server dhe të

aksesueshme nga një përdorues interneti. Ndryshe nga një faqe interneti(web site) që

thjesht i ofron përdoruesve të saj mundësinë për të lexuar informacione nëpërmjet

dritares World Wide Web (WWW), një Aplikacion Web-i mund të konsiderohet si një

sistem sofware-ik që shfrytëzon infrastrukturën WWW për ti ofruar përdoruesve të tij

mundësinë për të ndryshuar statusin e sistemit dhe të biznesit që ai mbështet [J. Conallen,

1999. pg 63-70].


24

Klasifikimi i aplikacioneve të platformës web:

Një numër i madh i klasifikimesh(taxonomies) janë propozuar për të klasifikuar

Aplikacionet e platformes Web [S. Tilley, S. Huang - 2001, 2001; 514- 523] propozuan një

klasifikim interesant për Aplikimet Web. Sipas këtij klasifikimi(taxonomy), mund të

dallohen tre klasa te Aplikimeve Web me kompleksitet në rritje.

Klasa 1: Aplikacionet janë kryesisht aplikacione statike të implementuara në

HTML, dhe jo ndërverpim përdoruesish(no user-interactivity).

Klasa 2: Aplikacionet sigurojnë ndërveprimin e klientit(client-side) me faqet

dinamike HTML(DHTML), duke shoqëruar veprimet script me ngjarjet e

gjeneruara nga perdoruesi(user-generated events).

Klasa 3: Kjo klasë perfshin aplikacionet që kanë përmbajtje dinamike, dhe faqet

e tyre mund të jetë krijuar “on the fly”, në varësi të ndërveprimin të përdoruesit

me aplikimin. Një aplikim i klasës 3 karakterizohet nga një numër i madh i

teknologjive të përdorura, të tilla si Java Server Pages (JSP), Java servlets, PHP,

CGI, XML, ODBC, JDBC, apo teknologjive të patentuara të tilla si Microsoft

Active Server Pages (ASP).

Modelimi i i performancës së aplikacioneve web

Aplikacionet Web janë sisteme shpërndarës shumë-shtresore që përdorin internetin si

një “ndërmjetësˮ për të lehtësuar komunikimin mes browser-it dhe proceseve web

server[Larry Ullman, Peachpit Press, May 2003].

Browser-i dhe server-i procesojnë çdo ekzekutim në hardware-et e dedikuara. Kur

kërkesat HTTP dërgohen nëpërmjet browser-it, kjo kërkesë merret fillimisht nga Web

Server-i, pasi kërkesa analizohet, Web Server vendos për hapat e mëpasëm të

përpunimit të saj, ku përmbajtjet statike të tilla si HTML, imazhet dhe client-scripts nuk

kanë nevojë për përpunime të mëtejshme në server. Nëse përpunime të mëtejshme do të

kërkohen, si psh në rastin e përmbajtjes dinamike si PHP, ASP .NET dhe Java EE, Web

Server-at e cojnë më tej kërkesën tek “Application Serverˮ. Pas përpunimit dhe

gjenerimin të përmbajtjes dinamike, Application Server i përgjigjet Web Server-it i cili

dërgon përgjigjen mbrapsht tek klienti. Për rikthim të të dhënave ose modifikime,

application server ekzekuton queries në serverin e bazës së të dhënave, pastaj

procesohen rezultatet e query-ve të kërkuara dhe në fund dërgohet përgjigje mbrapsht

[P. Benedusi, A. Cimitile, U. De Carlini, 1992; 19: 225- 245].


25

Krijimi i aplikacioneve të platformës web të suksesshëm, duhet të plotësojë nevojat e

përdoruesve dhe t‟u ofrojë funksionalitete që ata kanë nevojë për të përmbushur detyrat

e tyre. Nëse aplikacioni i platformes web i dizenjuar e realizon këtë nevojë dhe siguron

një mjedis të qëndrueshëm dhe të parashikueshëm, atëherë mundësitë janë shumë të

mëdha që përdoruesit të vazhdojnë të përdorin aplikacionin në fjalë. Në ditët e sotme,

përdoruesit më së shumti parapëlqejnë kompanitë të cilat mund të ofrojnë atyre

shërbimin më të mirë, të ndihmojnë në përmbushjen e qëllimeve të tyre në mënyrë sa

me efikase të mundur. Nëse konsumatorët janë të pakënaqur nga një shërbim i tillë i

ofruar nga aplikacioni i platformës web, ata përdorin konkurrentët që ofrojnë të njëjtin

biznes, por me shërbime më të mira, kështu që e gjitha është e lidhur me rritjen e

cilësisë përkundrejt shërbimit ndaj klientit.

Përparësitë e aplikimeve web [Hugh E.Williams & David Lane O'Reilly & Associates, Mar 2002].

• Të pavarur nga infrastruktura: mjafton nje shfletues web-i për të lidhur një

kompjuter klient me aplikimin. Specialistët e IT-së nuk është e nevojshme të

shkojnë tek cdo përdorues për të instaluar aplikimin e klientit.

• I modifikueshem lehtësisht: Meqënëse aplikimi është i vendosur në server cdo

ndryshim i bërë në të, cdo version i përmirësuar bëhet menjëherë aktiv dhe i

përdorshëm për të gjithë përdoruesit njëherësh.

• Komponentët e pavarur: është e mundur të ndryshohet shfletuesi apo të bëhen

modifikime tek klienti pa patur probleme në aplikim, dhe anasjelltas

Ndryshe nga një faqe Web, e cila thjesht i siguron përdoruesve të saj mundësinë për të

lexuar informacionin nëpërmjet dritares World Wide Web (WWW), një aplikacion i

platformës web mund të konsiderohet si një sistem kompjuterik që shfrytëzon

infrastrukturën WWW për t‟u ofruar mundësinë përdoruesve të tij për të ndryshuar

statusin e sistemit dhe biznesit që ajo mbështet.

Ekzistojnë klasifikime të ndryshme përsa i përket kategorive të aplikacioneve web:

Në klasën e parë aplikacionet janë aplikacione kryesisht statike të zbatuara në

HTML dhe pa interaktivitet me përdoruesin.


26

Klasa e dytë përfshin aplikacionet të cilat i sigurojnë klientit ndërveprim me

faqet Dynamic HTML (DHTML), duke shoqëruar veprimet script me ngjarjet e

gjeneruara nga përdoruesi.

Aplikacionet në klasën e tretë përfshijnë përmbajtje dinamike dhe faqet e tyre

mund të krijohen në “fluturim” në varësi të ndërveprimit te përdoruesit me

aplikacionin.

Te gjithe këto aplikacione karakterizohen nga një numër i madh teknologjish të

përdorura, të tilla si Java Server Pages (JSP), Java Servlets, PHP, CGI, XML, ODBC,

JDBC ose teknologjive të tilla si Active Microsoft-it Server Pages (ASP).

Pikërisht këto teknologji që përdoren në Web janë:

Klient-side: HTML (HyperText Markup Language), CSS (Cascading Style Sheets),

XML (Extensible Markup Language), DTD (Document Type Declaration), XSLT

(Extensible Style Sheet Language Translator), JavaScript, VBScript/Jscript, Animation

(Flash ), Dynamic Hypertext Markup Language (DHTML – HTML, JavaScript, CSS &

Document Object Model (DOM)

Server-side: PHP , ASP (Active Server Pages) & ASP.NET, JSP (Java Server Pages),

Java Servlets, C++/Java, PERL, XML

Database: ODBC, JDBC, OleDB

AMP - EasyPHP

Një nga modelet më të fuqishme për krijimin e aplikimeve web është modeli i njohur

me emrin AMP, i cili është shkurtim për “Apache / MySQL / PHP & Perl” së bashku.

Të marra së bashku formojnë një bërthamë të mirë për krijimin e aplikimeve web.

Apache ështe lider në industrine e web server-ave dhe përdoret në një numër shumë të

madh web serverash në Internet.

MySQL është një bazë të dhënash (database) shumë popullore që përdoret në numrin

më të madh të sistemeve të operimit.

PHP / Perl janë gjuhë programimi që përdoren gjerësisht për krijimin e web site-ve

dinamike.

EasyPHP është paketë aplikative në të cilën ndodhen të tre komponentet e mësipërme,

dhe është përdorur në aplikimin e kesaj teme dizertacioni për të realizuar instalimin dhe

konfigurimin e Apache, PHP, and MySQL sidomos në aplikimin e “Lidhjeve të Reja”.

http://www.easyphp.org/?lang=en


27

EasyPHP v1.8 i përdorur për këto aplikime është paketë për Windows dhe në të

përfshihen:

MySQL Database System - v4.1.9

Apache Web Server - v1.3.33

PHP Programming Language - v4.3.10

PHP MyAdmin Database Interface - v2.6.1

Apache

Apache server përdoret me tepër për sistemet a hapura operative siç është LINUX, por

mund të instalohet edhe në platformën e sistemit operativ Windows. PHP bashkë me

Apache janë ndër veglat më të përdorura për programim të faqeve dinamike në ditët e

sotme.

PHP

PHP është gjuhë skriptuese e dedikuar për të zhvilluar web aplikacionet. PHP

(Hypertext Preprocessor) është gjuhë skripti që lidhet me C, Perl ose MySQL për të

krijuar faqe Interneti dinamike dhe interaktive. PHP është një program kompjuterik me

kod të hapur, është gjuhë që përdoret për server programimi apo siç njihet ndryshe si

programim i faqeve dinamike. Interpreteri i PHP-së është i shkruar për shumë sisteme

operative si Linux, UNIX (duke përfshirë HP-UX, Solaris dhe OpenBSD), Mac OS X,

Novel, OS/2, dhe Windows, që do të thotë se i njëjti PHP kod do të ekzekutohet në të

gjithë serverat e lartëpërmendur pothuajse pa ndonjë ndryshim në të [Ashish Wilfred,

Meeta Gupta, Kartik Bhatnagar, 2002].

Meqë browseri dhe vetë protokollet e internetit njohin vetëm kodin HTML, PHP është

programim që kryhet në server, çdo manipulim, çdo operacion që kryhet nga PHP

kryhet në server dhe në browser cdo gjë shfaqet si HTML, kjo do të thotë së për të

punuar në PHP duhet patjeter të instalojmë server e në këtë rast meqë kemi të bëjmë me

"Open source" (Kod i hapur) serveri përkatës është APACHE. Mbi te gjitha PHP-ja ju

dedikohet programuesve të faqeve Web si dhe personave që integrojne Baza të

Dhënash të aplikacioneve të ndryshme dhe sa here që duam të punojmë me MySQL.

http://www.mysql.com/

http://www.apache.org/

http://www.php.net/

http://www.phpmyadmin.net/

http://sq.wikipedia.org/wiki/LINUX

http://www.pr-tech.net/?menu=definicionet&def=web

http://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Hypertext&action=edit&redlink=1

http://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Preprocessor&action=edit&redlink=1

http://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Gjuh%C3%AB_skripti&action=edit&redlink=1

http://sq.wikipedia.org/wiki/C_%28Gjuha_Programuse%29

http://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Perl_%28Gjuha_Programuse&action=edit&redlink=1

http://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=MySQL&action=edit&redlink=1

http://sq.wikipedia.org/wiki/Interneti

http://sq.wikipedia.org/wiki/Software

http://sq.wikipedia.org/wiki/Open_Source

http://www.pr-tech.net/?menu=definicionet&def=Linux

http://www.pr-tech.net/?menu=definicionet&def=UNIX

http://www.pr-tech.net/?menu=definicionet&def=HP-UX

http://www.pr-tech.net/?menu=definicionet&def=Solaris

http://www.pr-tech.net/?menu=definicionet&def=Windows

http://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Shfletuesi_interneti&action=edit&redlink=1

http://sq.wikipedia.org/wiki/HTML

http://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=APACHE&action=edit&redlink=1


28

Lidhja e PHP-së me Bazat e të Dhënave të platformave të ndryshme.

Suksesi më i madh i PHP-së është se punon me një shumicë Bazash të Dhënash, ku

zakonisht Bazat e të dhënave për PHP bazohen në MySQL ose MiniSQL.

Llojet e Bazave të të Dhënave që punojnë me PHP:

Informix mSQL

Unix dbm MySQL

InterBase ODBC

FrontBase Oracle (OCI7 dhe OCI8)

Sybase PostgreSQL

dBase IBM DB2

Ekzistojne 3 fusha ku PHP mund të përdoret.

Përdoret në web serverat ku kodi ekzekutohet në server dhe klientit i kthehen

rezultatet si html në shfletuesin e web-it (web browser).

Me PHP mund të shkruhen programe që do të ekzekutohen në "command line",

dmth e tëra që na nevojitet është interpreteri dhe shelli. Një gjuhë skriptuese që

është e përshtatshme për këtë punë është Perl.

PHP përdoret edhe për shkruarjen e aplikacioneve me grafike (GUI) që përdoren

nëpër makina të klientëve. Aplikacionet e kryera janë multi-platformike që do të

thotë se punojnë në shumë sisteme operative me pothuajse kurrëfarë ndryshimi në

kod. Për të bërë këtë nevojitet PHP-GTK shtesa. Megjithatë PHP përdoret shumë

pak sa i përket këtij drejtimi.

Në këtë tezë dizertacioni jam fokusuar në fushën e parë, kam përdorur PHP për të

shkruajtur web-aplikacionet. PHP është gjuhë interpretuese, që do të thotë se këtu nuk

ka nevojë që kodi të kompilohet. Interpretimi i kodit bëhet nga interpreteri sa herë që ne

e kërkojmë faqen. Që të testojmë programet e shkruara në PHP, na nevojiten: Web

serveri që e ka interpreterin ("PHP parser" si CGI apo modul i serverit, por zakonisht

përdoret si modul) si dhe "web browser-i" (apo internet shfletuesi).

http://www.pr-tech.net/?menu=definicionet&def=Perl

http://www.pr-tech.net/?menu=definicionet&def=GUI

http://www.pr-tech.net/?menu=definicionet&def=Web

http://www.pr-tech.net/?menu=definicionet&def=CGI


29

Interpreteri i PHP-së e interpreton kodin e shkruar në këtë gjuhë. PHP bën të gjitha

operacionet në server, dhe klientit ia dërgon vetëm tekstin e dëshiruar, ndërsa javascript

ekzekuton të gjitha operacionet në anën e klientit.

Ideja është të krahasojmë se çfarë të mirash na sjellin gjuhët që ekzekutohen në server.

Kodi është i centralizuar

Kodi është i mbrojtur dhe klienti nuk ka qasje në të.

Të gjitha ndryshimet që bëhen në kod, vërehen te të gjithë klientët në të njëjtën

kohë.

Shumë i dobishëm për bazat e të dhënave.

Gjuhët që ekzekutohen tek klienti siç është javascript nuk i përkrahin këto mundësi

sepse kodi shkarkohet tek klienti dhe i gjithë ekzekutimi bëhet në web browserin e

klientit, përsa i përket sintaksës, PHP sintaksën e huazon prej gjuhëve si C, Java, Perl.

MySQL

MySQL është SQL Relational Database Management System (RDBMS).

MySQL është një lloj i bazës së të dhënave Structured Query Language, apo SQL. Kjo

bazë të dhënash si edhe shumica e ka gjuhën e vet me të cilën përdoruesi komunikon

për t'i thirrur të dhënat, apo për t'i ruajtur ato. MySQL është baza më e madhe e të

dhënave e përdorur në botë, si burim i hapur, ose open source. Kompanitë e njohura

boterore si : Yahoo!, Google, Cisco, HP, edhe NASA kanë parë që mund të

menaxhojnë shumë mirë të dhënat dhe njëkohësisht të kursejnë në vlera monetare nëse

përdorin MySQL. Për shkak të buxhetit, 90% të kompanive në Amerike, por edhe

vende tjera përdorin bazën e të dhënave të ashtuquajtur MySQL[Chris Lea, Mike Buzzard,

Mar 2003].

2.2 Apache Web Server dhe Platformat LAMP/WAMP

Apache Web Server dhe LAMP/LAPP Stack Apache është ndër platformat më të

përdorurat si HTTP Web server.

Ky server është ndër më popullorët dhe përdorur më shumë si “LAMP stack”, ku

LAMP i referohemi kombinimit: Linux, Apache, MySQL and PHP/Perl/Python pra

http://www.pr-tech.net/?menu=definicionet&def=Java

http://www.pr-tech.net/?menu=definicionet&def=open+source

http://www.pr-tech.net/?menu=definicionet&def=Google

http://www.pr-tech.net/?menu=definicionet&def=NASA


30

ndërtimit të web aplikacioneve në këtë platformë. Cdo “stack layerˮ sjell anët e forta

dhe avantazhet e tij, ku themeli bazë është formuar nga Linux, një sistem operativ (OS)

i fuqishëm mbi të cilin ndërtohen dhe funksionojnë shumica e aplikacioneve.

Linux ka shumë variante dhe disa prej atyre nga më të përdorshmit janë Fedora,

openSUSE, Debian, dhe Ubuntu,

MySQL është ndër bazat e të dhënave më popullore të përdorura

PHP / Perl / Python janë gjuhë të fuqishme “scripting“ programuese.

Platforma LAMP mund të modifikohet duke zëvëndësuar komponentët e saj si psh

duke kaluar në WAMP ku Linux zëvëndësohet nga Windows si Sistem Operativ(OS).

Platforma LAMP ka gjetur përdorim të gjerë në sistemet modeste të platformës web,

megjithatë, tendencat e kohëve të fundit kanë qenë drejtuar në drejtim të përdorimit të

tyre në zhvillimin e aplikacioneve të ndërmarrjeve/korporatave, duke parë depërtimin e

teknologjive nga korporata si Microsoft dhe Sun Microsystems (Java).

Korporatat më të mëdha si Google, Yahoo, Lufthansa dhe Sabre kanë implementuar në

shkallë të gjerë zhvillimin e aplikacioneve web në platformën LAMP. Është interesante

të theksohet se popullariteti i implementimit të këtyre aplikacioneve nuk është i bazuar

vetëm në funksionalitetin dhe fuqinë e tyre, por edhe sepse mbështetur në një zgjidhje

të zgjuar supozohet se tipare të tilla mund të kontribuojë në mënyrë të konsiderueshme

në një reputacion të themeluar. Arsyet janë edhe për shkak të faktit se këto aplikacione

janë Open Source- të cilat të japin hapësirë për përshtatje(customization) të mëtejshme

dhe janë kryesisht free(pa pagesë). Ky është popullariteti i teknologjive LAMP /WAMP

në zhvillimin e aplikimeve web që ka qenë një motivim i rëndësishëm për studimin e

aspekteve të performancës të sistemeve të tilla përmes aplikimeve web si pjesë e kësaj

teme dizertacioni.

2.3 Menaxhimi i Bazës së të Dhënave, SQL Server 2008.

SQL Server 2008 është ndër platformat e Microsoft-it e cila siguron menaxhim të

dhënash dhe zgjidhje analitike për korporatat/kompanitë/biznesin e mesëm dhe të

vogël. Platforma është e besuar, siguron vazhdimësinë e biznesit, dhe është më e

parashikueshme dhe më e shkallëzuar se kurrë më parë. Edhe pse e ngjashme me SQL

Server 2005, SQL Server 2008 ofron një numër të madh karakteristikash të reja dhe


31

funksionalitetesh për administratorët e bazës së të dhënave, zhvilluesit, dhe arkitektët e

inteligjences së biznesit [Ross Mistry, Hilary Cotter, 2008].

2.3.1 Bazat e të dhënave relacionale

Organizimi i të Dhënave dhe i Informacionit.

Metodat e bazave të të dhënave drejt menaxhimit të të dhënave ofrojnë avantazhe të

rëndësishme kundrejt metodës tradicionale, ku një menaxhim i mirë shërben si mjet i

vlefshëm për marrjen e vendimeve.

Ajo cka duhet theksuar është përcaktimi i koncepteve dhe termave më të përgjithshme

për menaxhimin e të dhënave si dhe avantazhet dhe disavantazhet e tyre, modelet e

bazave të të dhënave, karakteristikat, vecoritë etj

Të kesh shumë të dhëna nuk do të thotë të kesh shumë informacione, objektivi madhor i

një baze të dhënash është të ndihmoj korporatën/organizatën në përmbushjen e

qëllimeve të saj.

Një bazë e të dhënave kontribon në suksesin e korporatës/organizatës duke u ofruar

menaxherëve informacione të sakta, në kohë, dhe të besueshme, gjithmonë duke u

bazuar në të dhënat. Gjenerojnë informacione që cojnë në uljen e kostove, rritjen e

fitimeve, regjistrimin e aktiviteteve, dhe hapjen e mundësive të reja në treg. E dhëna

është faktor kryesor në suksesin e një corporate/organizate prandaj shumë firma

ndërtojnë baza të dhënash me qasje të lehtë dhe efektive.

Një bazë të dhënash është një bashkësi të dhënash të organizuara në mënyrë të tillë që

të plotësojnë nevojat e përdoruesit; aksesi realizohet nëpërmjet software-ve të quajtur:

sistemet e menaxhimit të bazave të të dhënave (DBMS), si grup programesh që

manipulojnë bazat e të dhënave dhe paraqitet si ndërmjetësues mes bazave të të

dhënave, përdoruesve dhe programeve aplikative.

Menaxhimi i të dhënasve është koncepti i dytë që na ndihmon në analizën e mëtejshme

të bazave të të dhënave. Që një korporatë/organizatë të jetë e suksesshme duhet të jetë e

aftë ti përpunoj të dhënat që i posedon. Për tu transformuar të dhënat në informacione të

vlefshme duhet më parë të organizohen në mënyrë të tillë që të kenë kuptim.

Një sistem i menaxhimit të bazës së të dhënave përbëhet nga një bashkësi

komponentesh si më poshtë:




32

Programet aplikative të ndërtuara mbi bazat e të dhënave

Klientet dhe Serverat e Bazës së të Dhënave

Baza e të Dhënave

Një program aplikativ ndërtuar mbi bazat e të dhënave është dizenjuar për një qëllim të

caktuar. Ndërsa një komponente klient është një software që përdoret për veprime të

përditëshme mbi bazën e të dhënave, për administrimin, dhe për gjenerimin e raporteve

të ndryshme etj.

Nëpërmjet një komponenti klient, përdoruesit mund të përdorin një bazë të dhënash në

të njëjtin kompjuter apo në një kompjuter(server) me të cilin komunikojnë nëpërmjet

një rrjeti kompjuterik. Funksioni i një serveri të bazës së të dhënave është të

administrojë të dhënat. Cdo klient mund ti përdorë të dhënat vetëm duke i dërguar

serverit një kërkesë (query) dhe serveri pas disa kontrolleve nëse klienti është i

autorizuar të kryejë veprimin e kërkuar mbi të dhënat e kryen veprimin dhe i kthen një

përgjigje me rezultatin klientit [Ross Mistry, Hilary Cotter, 2008].

Një DBMS ofron funksionet e mëposhtëme:

Ndërfaqe për përdoruesit, që të kenë mundësi të bëjnë kërkesa për shërbime mbi

të dhënat

Pavaresi të të dhënave fizike

Pavarësi llogjike të të dhënave

Optimizim të kërkesave (Query)

Integritet i të dhënave

Kontroll të aksesimit të njëkohshëm të platformës

Backup dhe Recovery

Siguri të bazës së të dhënave

Ndërfaqe për përdoruesit

Shumë baza të dhënash janë ndërtuar për tu përdorur nga përdorues të kategorive të

ndryshme me nivel të ndryshëm njohurish, dhe pikërisht DBMS duhet të ofrojë disa

ndërfaqe për përdoruesit me menu, forma, raporte si edhe një gjuhë programimi(SQL)

për përdoruesit më të përparuar.




33

Pavaresia fizike dhe llogjike e të dhënave

Është e nevojshme që programet që përdorin të dhënat në një bazë të dhënash të mos

jenë të varur nga struktura fizike apo llogjike në të cilën janë ruajtur të dhënat. Kjo gjë

na mundëson të modifikojmë të dhënat pa ndikuar në programin aplikativ.

Optimizimi i kërkesave

Të gjithë DBMS kanë një komponent që quhet optimizues, i cili merr në konsideratë

disa mënyra të ndryshme për të ekzekutuar komandat në bazën e të dhënave. Mënyra e

zgjedhur quhet plan ekzekutimi. Optimizuesi merr vendimet duke u bazuar në

informacione si madhësia e tabelave ku po ekzekutohet komanda, cfarë indeksesh ka,

dhe cfarë operatoresh llogjike (AND, OR, NOT) përdoren në klauzolen WHERE.

Integriteti i të dhënave

Një nga funksionet e DBMS është të identifikojë të dhënat që janë llogjikisht jo të sakta

dhe të mos i pranojë ti ruajë ato në bazën e të dhënave. Pjesa më e madhe e DBMS të

sotëm, janë sisteme shumë-përdorues dhe i mundësojnë disa përdoruesve në të njëjtën

kohë (concurrent) të punojnë me të dhënat.

Backup dhe Recovery

Një DBMS duhet të ketë mjete për të ruajtur të dhënat në mënyrë të tillë që ti

rigjenerojë ato në rast të një dëmtimi të pajisjeve ose të të dhënave.

Siguria e bazës së të dhënave

Siguria e bazës së të dhënave lidhet me dy procese: autentikimin dhe autorizimin.

Autentikimi është procesi i verifikimit të kredencialeve të përdoruesit për të mos lejuar

përdorues të paautorizuar të përdorin DBMS. Autentikimi zakonisht realizohet

nëpërmjet një emri përdoruesi dhe fjalëkalimi(username/password). Ky informacion

kontrollohet nga DBMS dhe nëse është i saktë përdoruesi lejohet të përdorë sistemin.

Për të shmangur vjedhjen e fjalëkalimit gjatë transmetimit në rrjet apo gjatë ruajtjes së

tij përdoret enkriptimi, ndërsa Autorizimi është proces që ndodh pas autentikimit. Më

së fundmi DBMS e di identitetin e përdoruesit (nëpërmjet autentikimit) dhe sa herë që

një përdorues tenton të përdorë një objekt të të dhënave DBMS verifikon nëse

përdoruesi është lejuar të kryejë këtë veprim, nëse po e autorizon përdoruesin të kryejë

veprimin e kërkuar.


34

2. 3.2 Menaxhimi dhe Optimizimi i Indeksimit në SQL Server 2008

SQL Server 2008 përdor indekset për të strukturuar dhe optimizuar të dhënat e gjetura

brenda tabelave të bazës së të dhënave.

Dizenjimi i indeksit, mirëmbajtja, dhe optimizimi janë faktorë kyc që kontribojnë se sa

mirë një bazë të dhënash performon.

Gjithashtu mungesa e indekseve ose përdorimi i indekseve të dizenjuara keq, së bashku

me një mirëmbajtje problematike, mund të çojnë në degradim të performancës, indekset

e mirëprojektuara dhe mirëmbajtura mund të përmirësojnë ndjeshëm performancën e

përgjithshme të bazës së të dhënave duke zvogeluar koston e lidhur me gjetjen e të

dhënave [Chris Leiter, Dan Wood, Michael Cierkowski, Albert Boettger, 2009].

Kur ju jeni duke kryer detyra menaxhuese dhe administrative në indeksim, është e

rëndësishme të kuptohen opsione të ndryshme dhe mjete të fuqishme që ndihmojnë

administratorin e bazës së të dhënave(DBAs) të marrë vendime në lidhje me

menaxhimin dhe optimizimin e indeksimit.

Rëndësia e indeksimit

Një strategji indeksimi e mirëplanifikuar lejon akses të shpejtë dhe eficent në të dhënat

baze. Indekset mund të krijohen në tabela ose views dhe idealisht lejojnë SQL Server të

vendosë dhe menaxhojë të dhënat në mënyrë më efektive. Kur eficensa përmirësohet,

koha në dispozicion që cdo operacion kryen reduktohet, së bashku me koston e lidhur

me kryerjen e operacionit.

Dizenjimi i indeksit kryhet zakonisht gjatë zhvillimit të aplikimit të bazës së të

dhënave. Arsyeja është se aftesia për të krijuar indekse efektive është e bazuar në të

kuptuarit se si “application queries“ jane koduar dhe se si e dhëna është e

ruajtur(stored) në bazën e të dhënave. Megjithatë, indekset gjithashtu kërkojnë

menaxhim pasi “database application“ është vendosur dhe se si modelet e përdorura

shfaqen ose ndryshojnë. Menaxhimi dhe optimizimi i indekseve është një proces në

vazhdim lejon përmirësime të performancës së mundshme pa kërkuar ndryshime në

skemën themelore.






35

Si e dhëna ju nënshtrohet queries-ve, SQL Server Query Optimizer automatikisht

përcakton metodën më të mirë për të aksesuar të dhënat sipas llojit të operacionit dhe

indekseve në dispozicion.

Nga eksperienca dhe praktikat më të mira:

Menaxhimi dhe optimizimi i indekseve është një proces i vazhdueshem sepse

performanca mund të vuaje si për shkak të mungesës së indekseve dhe një

implementimi dhe menaxhimi të dobët të tyre.

2.3.3 Mirëmbajtja e SQL Server 2008

Për të menaxhuar bazën e të dhënave në SQL Server me një performancë në nivelet

optimale, një administator bazash të dhënash(DBA) duhet të kryejë mirëmbajtjen rutinë

për cdo bazë të dhënash.

Disa nga këto detyra rutinë të mirëmbajtjejes të bazës së të dhënave përfshijnë:

a. rindërtimi i indekseve(rebuild index),

b. kontrolli i integritetit të bazës së të dhënave(database integrity),

c. përditësimi i statistikës së indekseve,

d. dhe kryerja e kontrolleve të brendshme dhe back-up-eve në mënyre konsistente.

Këto detyra rutinë të mirëmbajtjes së bazës së të dhënave shpesh neglizhohen sepse

janë të tepërta, të lodhëshme dhe shpesh harxhojnë shumë kohë për ti kryer. Për më

tepër administratorët e sotëm të bazave të të dhënave janë të ngarkuar me shume detyra

të tjera gjatë ditës. Bashkengjitur këtyre cështjeve, SQL Server siguron një mënyrë për

të automatizuar ose të kryejë manualisht këto punë rutine për administratorët e bazës së

të dhënave duke ju ardhur në ndihmë me një plan mirëmbajtjeje. Pasi detyrat e

mirëmbajtjes janë identifikuar dhe krijuar, mirëmbajtja rutinë duhet të fillojë në mënyrë

ditore, javore, mujore ose tremujore në varësi të detyrave të ndryshme.

Në fund të fundit, këto detyra do ti vënë organizatat në rrugë të mbarë për të pasur një

strukturë baze të dhënash të shëndetshme, konsistente dhe të besueshme.

2.3.4 Krijimi i një plani mirëmbajtjeje për SQL Server 2008

Një plan mirëmbajtjeje kryen një grup gjithëpërfshirës punësh për SQL Server të cilat

kryhen sipas një skeduli intervalesh të caktuara. Plani i mirëmbajtjes kryen detyra


36

mirëmbajtjeje të skeduluara për SQL Server për të siguruar që bazat e të dhënave

relacionale brenda database engine janë duke performuar në mënyrë optimale, duke

kryer backup-e të rregullta dhe duke kontrolluar për ndonjë anomali të ndodhur.

Plani i mirëmbajtjes së bazës së të dhënave, një tipar i përfshirë brenda SQL Server

Database Engine, mund të përdoret për të krijuar automatikisht dhe skeduluar këto

detyra ditore.

Një plan gjithëpërfshirës mirëmbajtjeje përfshin këto detyra kryesore

administrative:

■ Drejtimin e kontrolleve të integritetit të bazës së të dhënave

■ Përditësimin e statistikave të bazës së të dhënave

■ Riorganizimin e indeksimit të bazës së të dhënave

■ Procesimin e back-up-eve të bazës së të dhënave

■ Pastrimin e të dhënave historike të bazës së të dhënave

■ Ngjeshje e bazës së të dhënave(Shrinking DB)

■ Pastrimi i file-ve të mbetura nga plani i mirëmbajtjes

■ Ekzekutimi i SQL Server jobs

■ Procesimi i detyrave të mirëmbajtjes

Plani i mirëmbajtjes Ditor

Detyrat e mirëmbajtjes që kërkojnë vëmendje të lartë dhe të rregullt në përgjithësi janë

detyra që kontrollohen cdo ditë. Administratorët e Bazës së të dhënave që menaxhojnë

këto detyra të përditëshme i sigurojnë sistemit besueshmëri, disponueshmëri,

performancë, dhe siguri.

Disa nga detyrat e përditshme rutinë të mirëmbajtjes janë:

■ Kontrolli i të gjithë shërbimeve të kërkuara për të siguruar funksionim të SQL

Serverit.

■ Kontrolli i “Backup logsˮ për statusin: sukses, paralajmërim, dështim(failures).

■ Kontrolli i “Windows Event logsˮ për gabime(errors) të mundshme.

■ Kontrolli i “SQL Server logsˮ shqetësime në nivel sigurie si psh “invalid loginsˮ.

■ Kryej një backup full ose të diferencuar.


37

■ Verifikimi që “SQL Server jobs“ nuk kanë dështuar.

■ Kontrolli nëse ekziston hapësirë e mjaftueshme në disk për të gjithë database files

dhe transaction logs.

■ Minimalisht monitorimi i: processor-it, memorjes, ose “disk counters“ për bllokim

ose jo.

Plani i mirëmbajtjes Javor

Procedurat e mirëmbajtjes që kërkojnë një vëmendje jo aq të madhe sa ajo ditore futen

në rutinat javore. Lista e mëposhtëme na jep në detaje detyrat javore:

■ Kryerja e back-up-it full ose differential.

■ Rishikimi i raporteve të Planit të Mirëmbajtjes.

■ Kontrolli i integritetit të bazës së të dhënave.

■ Shrink bazën e të dhënave nëse kërkohet.

■ Ngjesh clustered & nonclustered tables & views duke riorganizuar indekset.

■ Riorganizimi i të dhënave në data & index pages duke rindërtuar indekset.

■ Përditësimi i statistikave për të gjithë përdoruesit, tabelat e sistemit.

■ Fshi të dhënat historike të krijuara nga backups, restores, SQL Server agent, &

maintenance plan operations.

■ Manualisht rrit bazën e të dhënave ose transaction log files nëse do të duhej.

■ Hiq file-et e mbetura nga ekzekutimi i planit të mirëmbajtjes.

Plani i mirëmbajtjes mujor ose tremujor

Disa detyra të planit të mirëmbajtjes menaxhohen jo në mënyrë frekuente si psh

menaxhohen për muaj ose tremujor. Nuk duhet ti klasifikojmë këto detyra si jo të

rëndësishme sepse ato nuk kërkojnë mirëmbajtje ditore. Këto detyra gjithashtu kërkojnë

mirëmbajtje për të siguruar shëndetin e mjedisit por mbi një bazë me pak të rregullt, për

shkak se ata janë të vetemjaftueshëm dhe të vetëqëndrueshëm.

Megjithatë detyrat e mëposhtëme mund të shfaqen si të zakonshme ose të thjeshta por

ato nuk mund të neglizhohen gjatë procesit të mirëmbajtjes.

■ Kryej një restore të backup-it në një mjedis testi.

■ Arshivo të dhënat historike nëse është e nevojshme.

■ Analizo statistikat e mbledhura të performancës dhe krahasoji ato me termat bazë.


38

■ Rishiko dhe përditëso dokumentacionin e mirëmbajtjes.

■ Rishiko dhe instalo SQL Server patches & service packs (nëse janë available).

■ Testo failover nëse ekzekutohet një cluster, database mirroring, ose log shipping.

■ Verifiko nëse proceset e backup-it dhe restore janë pjesë e Service Level

Agreement të percaktuar më parë.

■ Përditëso guidën implementuese të SQL Server-it.

■ Përditëso dokumentacionin e SQL Server disaster recovery.

■ Përditëso në planin e mirëmbajtjes checklists.

■ Ndrysho fjalëkalimin e administratorit.

■ Ndrysho SQL Server service account password.

2.4 Procesi i Back-Up & Restore të SQL Server 2008 Database Engine

Një nga detyrat më kryesore të administratorit të bazës së të dhënave është të sigurojë

që në infrastrukturën e re të SQL Server-it është bërë procesi i backup-it në mënyrë

korrekte. Hartimi dhe implementimi i nje strategjie të duhur back-up-i jep siguri që një

proces recovery mund të iniciohet nëse një organizatë përjeton probleme me bazën e saj

të të dhënave, sistemet, serverat, apo faqet e internetit.

Me përmasat e jashtëzakonëshme të shpërthimit të të dhënave që ndodhin në shoqërinë

tonë dixhitale, madhësia e bazave të të dhënave të përdorura në organizata është rritur

eksponencialisht në këto vitet e fundit. Ndërkohë madhesia e bazës së të dhënave rritet,

gjithashtu rritet dhe sfida e menazhimit të backup-eve, ndërsa kostoja e ruajtjes(storage

cost) dhe e menaxhimit të ruajtes(storage management) rriten gjithashtu. Për fat të mirë,

Microsoft adreson këto shqetësime duke futur konceptin e backup-it te

kompresuar(backup compression) në SQL Server 2008.

Një tipar tjetër i ri dhe i parashikuar më së miri duke u prezantuar në SQL Server 2008

është enkriptimi i backup-it(backup encryption). Kur një bazë të dhënash është

enkriptuar me Transparent Data Encryption (TDE), të gjitha backup-et që lidhen me

bazat e të dhënave të enkriptuara janë gjithashtu të enkriptuara. Certifikata e përdorur

për të enkriptuar bazën e të dhënave duhet të jetë e pranishme për të bërë restore bazën

e të dhënave, ose përndryshe data restore do të deshtojë (fail) dhe të dhënat do të lihen

në një gjëndje të dekriptuar dhe të papërdorshme. Prandaj duhet siguruar që, certifikatat


39

që lidhen me TDE dhe bazat e të dhënave të enkriptuara janë të ruajtura në një vend të

sigurtë.

Cështjet për tu konsideruar gjatë krijimit të Backup dhe Recovery Plan

Qëllimi i procedurës së backup-it të SQL Server 2008 është të kryejë procesin e restore

të bazës së të dhënave për një gjëndje të njohur. Nevoja më e zakonshme për back-up

është të rikthehen të dhënat nga ndonjë fshirje aksidentale për shkak të gabimeve

njerëzore që mund të ndodhin. Faktorë të tjerë që mund të kërkojnë në rikthim të të

dhënave mund të jenë gabimet e aplikimeve(application errors), dështim i platformës

hardware-ike(hardware failure), ose nevojës për të kthyer të dhënat në një gjëndje të

mëparshme për efekt të analizave të ndryshme.

Kur organizatat kuptuan objektivin dhe nevojën për backup-e, ato duhet të marrin pjesë

gjatë dizenjimit të SQL Server backup dhe recovery plan.

Për të ndihmuar në identifikimin e fushëveprimit të një organizate, ajo duhet të kërkojë

sa më poshtë vijon:

■ Ka një Service Level Agreement (SLA) tashmë të përcaktuar?

■ Janë të dhënat në cdo bazë të dhënash të konsideruara si mision-kritik?

■ Është qartësuar cfarë do të bëhet backup dhe cfarë nuk do të bëhet backup?

■ Kush është frekuenca e procesimit të backup-eve?

■ Cfarë standartesh janë të pranueshme për offsite storage dhe retrieval?

■ Kush është rruga që do të ndiqet nëse procesi i backup –it dështon?

■ Kush janë kriteret e vendosura për over-run jobs?

■ Mundet që backup-et të jenë password protected?

■ Sa kohë do të ruhen të dhënat?

■ Sa të dhëna mundet organizata të përballojë të humbe në cdo moment që mund të

ndodh ky proces?

■ Cila është disponueshmëria e burimeve që drejtojnë procesin e backup-it dhe të

restore-it?

■ Kush ëshë kosto financiare e rënies së sistemit dhe mos punimit të tij.

■ A ekzistojnë kërkesa rregullatore të cilat diktojnë se si backup-et dhe restore-et


40

duhet të kryhen dhe menaxhohen?

Pasi disa nga ketë pyetje kanë gjetur përgjigje, fushëveprimi i nivelit të larte të

backup-it të dëshiruar fillon të marre forme. Organizata pastaj ka nevojë për të

adresuar aspekte teknike të planit të backup-it dhe recovery-it.


41

KAPITULLI 3 - Analiza Funksionale e Sistemit të Faturimit.

Në vitin 2001, Korporata Elektroenergjetike Shqiptare (KESH) u nda në tre divizione

qëndrore: Divizioni i Prodhimit, Divizioni i Transmetimit dhe Divizioni i Shpërndarjes.

Në vitin 2004, Divizioni i Transmetimit u nda nga KESH, duke themeluar Operatorin e

Sistemit të Transmetimit – OST sh.a – një kompani e re në pronësi të shtetit. Më pas, në

vitin 2008, Divizioni i Shpërndarjes u shndërrua në një kompani të re që u quajt OSSH

sh.a.(operatori i sistemit të shpërndarjes) [Economicus, UET, Nr.11 2013].

Më 11 Mars 2009, Qeveria e Shqipërisë dhe CEZ Group hartuan dhe nënshkruan

kontratën për përvetësimin e 76% të aksioneve të Operatorit të Sistemit të Shpërndarjes

(OSSH), ku Korporata Elektroenergjetike filloi të administrohej zyrtarisht nga

Kompania CEZ Albania më 30 Mars 2009 mbështetur në qëllimet kryesore të CEZ

Group duke synuar të plotësojnë pritshmërinë në rritje të konsumatorëve:

Përmirësimi i furnizimit me Energji Elektrike në Shqipëri.

Përmiresimi i cilësisë së shërbimit ndaj konsumatorëve.

Pas një pune intensive të ristrukturimit dhe riorganizimit të brendshëm, duke u

përpjekur të standartizojë të gjitha proceset, kompania vendosi të kalojë në një epokë të

re të saj e cila daton që prej 1 Tetorit 2010 ku kompania ndërron dhe emrin nga OSSH

në CEZ SHPËRNDARJE, me një filozofi të re pune e bazuar tek përmirësimi i

proceseve dhe e orientuar drejt përmirësimit të shërbimit ndaj klientit.

Dy funksionet thelbësore që CEZ Shpërndarje do të kryente në aktivitetin e saj ishin:

Shpërndarja e energjisë elektrike në tension të mesëm dhe të ulët (nga 35 KV

deri në 04 KV)

Shitja e energjisë elektrike tek konsumatorët fundorë.

CEZ Shpërndarje ka rreth 1.2 milionë klientë të cilët presin të marrin faturën çdo muaj

dhe të cilët paguajnë pranë zyrave të CEZ Shpërndarjes çdo muaj. Kjo gjë bën që CEZ

Shpërndarje të këtë arkëtime, faturime, ankesa, raporte, gjoba për vjedhësit e energjisë

elektrike, keq-përdorime dhe një numër të madh problemesh të përditshme, përmirësimi


42

i të cilave kërkon domosdoshmërisht zhvillimin e sistemeve të menaxhimit të

informacionit të një niveli të lartë dhe cilësor për ti ardhur në ndihmë menaxhimit të

mirë të problematikave të shumta.

Disa nga sistemet me të cilat punon CEZ Group janë:

Sistemi i integruar SAP për financën, logjistikën, prokurimet, shërbimet ndihmëse,

burimet njerëzore si dhe të tjera funksione mbështetëse.

Sistemi MyAvis dhe Converge për leximin e konsumit të konsumatoreve në mënyrë

elektronike dhe ndërfaqësim online me sistemet përkatëse të faturimit.

Sistemi i qendërzuar i faturimit, një platformë e re në mbështetje të kujdesin ndaj

klientit.

Qëllimi kryesor i ri-emërtimit të kompanise nga OSSH në CEZ Shpërndarje solli

ndryshimin e perceptimit të kompanise tek klientët e saj dhe publiku në tërësi ku

eksperienca të reja për konsumatorin do të bëheshin efektive duke filluar nga data 1

Tetor 2010.

Vijueshmëria kohore e ri-emërtimit të kompanisë në CEZ Shpërndarje

Figura 2. Riemërtimi i Kompanisë në CEZ Shpërndarje


43

Figura 3. Ndikimet e ri-emërtimit të Korporatës CEZ Shpërndarje tek punonjësit

dhe konsumatorët

3.1 Sistemi i Faturimit Analiza Funksionale e moduleve kryesore të tij.

Përmirësimi i perceptimit të Korporatës Elektroenergjetike nga punonjësit e saj,

konsumatorët dhe publiku është i rëndësishëm për të ardhmen e saj të suksesshme.

Problematika e parë që u has në sektorin e Shitjes kishte të bënte me sistemin e

decentralizuar të faturimit. Procesi i faturimit nuk ishte në nivelin e duhur, ishte e

nevojshme që të stabilizohej dhe të merreshin masa përmirësuese për të kapërcyer

pengesat e performancës.

Qëndra e propozuar e sistemit të centralizuar të faturimit do të njehsonte të gjitha

aktivitetet e faturimit në Shqipëri në një qëndër të vetme të unifikuar dhe të integruar të

faturimit si nga pikpamja funksionale ashtu dhe nga ajo e teknologjisë së

informacionit[www.cez.al, 2010/2011/2012].


44

Figura 4. Sistemi i ri i qëndërzuar i faturimit në krahasim me sistemin e vjetër të

decentralizuar të faturimit.

Masat kryesore që duhen marrë dhe statusi aktual për stabilizimin/optimizimin e

procesit të qëndërzuar të faturimit.

Veprimet kryesore për

stabilizim/përmirësim

të faturimit

Përfitimet nga këto

veprime

Rëndesia e

stabilizimit Statusi aktual.

Standartizimi i proceseve

të faturimit

Ul rrezikun e

faturave të pasakta

Kontroll i thjeshtë

në vend

E LARTË

Ka përfunduar

Janar

2012(implementi

mi me 2 faza

2010-2011 dhe

2011-2012).

Centralizimi dhe

përmirësimi i sistemit

aktual të faturimit

Integriteti dhe

sigurimi i të

dhënave

Eliminimi i të

dhënave të

fallsifikuara, te

E LARTË

Ka përfunduar.

Analizat teknike

të disponueshme

në fund të cdo viti

2010/2011/2012.


45

dublikuara,

të përditesuara

(Data Cleaning

Project)

Disponueshmëria e

të dhënave on-line

Projekti Data

Cleaning

2011/2012 e në

vazhdim.

Të dhënat on-line

2011/2012 e në

vazhdim.

Centralizimi i qëndres së

faturimit

Ulja e numrit të

punonjësve

Menaxhimi

qëndror

E LARTË

LIVE në 15

shtator 2010.

Realizuar dhe në

vazhdim

menaxhim

qëndror i sistemit

të Billing-ut.

Pastrimi i të dhënave

Plotësimi dhe

saktësia e të

dhënave

Gur themeltar për

proceset e tjera të

korporatës

E LARTË

Projekti Data

Cleaning 2011 e

në vazhdim

përditësim

saktësim dhe

unifikim të

dhënash në

sistemin e

Billing-ut në

ndërfaqësim me

Shitjen/Shpërndar

jen.

Përmirësimi i printimit

dhe dorëzimit

Marrja e provës së

dorëzimit

Ulja e kostos

Eksperienca e

klientit

E LARTË

Realizuar

unifikimi dhe

qëndërzimi i

sistemit të

printimit të

faturave.

Tabela 1. Masat kryesore për stabilizimin/optimizimin e proceseve të faturimit


46

3.2 Përshkrimi i funksioneve kryesore të sistemit të faturimit

Sistemi i faturimit ka si qëllim që të gjenerojë dhe ruajë të gjitha faturat për klientët e

Korporatës Elektroenergjetike CEZ Shpërndarje në bashkëpunim me të gjithë sektorët

kryesorë të Korporatës që kontribuojnë në procesin e faturimit. Ky sistem është sistemi

kryesor sot përsa i përket faturimit të klientëve në Korporatën Elektroenergjetik CEZ

Shpërndarje.

Proceset funksionale më të rëndësishme në sistemin e faturimit janë:

1. Procesimi i Faturimit të Energjise

2. Rakordimi i Procesit të Pagesave

3. Ndërfaqësimi me sistemin Bankar/Posta Shqiptare për kreditimin automatik të

pagesave

4. Ndërfaqësimi me sistemin e printimit të faturave

5. Ndërfaqësimi me sistemin Myavis dhe Converge

3.2.1 Procesi i Faturimit të Energjisë

Leximi i matësit të energjisë për konsumin e klientit bëhet në dy mënyra, ose nëpërmjet

aplikimit MyAvis(klientët e vegjël), ose nëpërmjet aplikimit “Converge”(klientët e

korporatave me konsumin më të lartë). Të dhënat mbi leximin e matjes mund të futen

në sistemin e faturimit, ose në mënyrë automatike(transferimi i të dhënave nga

ndërfaqet online me sistemet “MyAvisˮ ose “Converge”) ose në mënyrë manuale.

Operatori i faturimit verifikon çdo ditë:

a. modulin e konsumit të abonentit brenda sistemit të faturimit, lexime të cilat tashmë

janë bërë nga lexuesit e matjes për muajin aktual dhe transferohen automatikisht

nëpërmjet ndërfaqeve MyAvis-Faturim dhe Converge-Faturim.

b. verifikon nëse janë plotësuar saktësisht të gjitha ndarjet/kolonat e detyrueshme në

modulin e abonentit dhe, nëse janë ofruar të gjitha të dhënat e kërkuara, atëherë ai

procedon me statusin “ready for print”(gati per printimin virtual në format pdf) të

faturës së klientit.


47

Disa nga leximet nuk transferohen automatikisht, kryesisht për shkak të arsyeve të

mëposhtëme dhe duhen transferuar në mënyrë manuale në sistemin e faturimit:

a) leximi është përjashtuar nga transferimi automatik për në faturim, sepse përmbush

kriteret për të qënë i përjashtuar(kritere të paracaktuara më parë nga sistemi i shitjes).

b) leximi shënohet si anomali gjatë leximit të matësit elektrik.

Hyrjet e tjera në sistemin e faturimit që bëhen në mënyrë manuale përfshijnë:

a. zëvëndësimin e matësit të energjisë

b. energjinë e nënfaturuar

c. dëmin ekonomik

Zëvëndësimet e matësave të energjisë futen në sistemin e faturimit nga analisti i të

dhënave të matjes në modulin e menaxhimit të kontratës(contract management

module), ku ka akses sektori i matjes.

Të dhënat mbi dëmin ekonomik dhe energjinë e nënfaturuar futen nga Departamenti i

NTL-it në modulin “NTL” të sistemit të faturimit ku ka akses Departamenti i NTL-it.

Të dhënat e hedhura nga analisti i të dhënave të matjes në modulin “menaxhimi i

kontratës”, transferohen në mënyrë automatike tek moduli i abonentit.

Pasi saktësohen të dhënat në modulin e NTL-it, operatori i faturimit e dorëzon atë tek

moduli “abonenti” i sistemit të faturimit, ku pas plotësimit të të gjitha fushave të

detyrueshme për hyrjet(të dhënat manuale), procesohet më tej me statusin “gati për

printim“ (ready for print) të faturës.

Çdo natë, një kopje e kontrollit para se të lëshohet fatura(pre-invoice check),

administrohet në modulin e konsumit të abonentit për të transferuar në mënyrë

automatike të gjitha faturat “ready for print”, në aplikimin e jashtëm për krijimin e

faturave në PDF format(faza e printimit virtual).

Ato fatura që nuk kaluan nëpërmjet kontrollit “para - faturë”, përjashtohen dhe mbahen

në modulin “para – faturë” të sistemit të faturimit.

Më pas supervizori i faturimit rishikon një e nga një, të gjitha elementët në modulin

“para – faturë” dhe vlerëson arsyet e moskalimit në fazën e printimit:

a. Disa nga faturat me mangësi të vogla korrigjohen dhe do të kalohen nëpërmjet

kontrollit “para – faturë” kur të përpunohet kopja tjetër.


48

b. Disa nga faturat kanë mangësi të mëdha, kryesisht në lidhje me konsumin e matur.

Fatura të tilla i kthehen pas shefit të qendrës së matjes përgjegjës për mbarëvatjen e

punës së procesit të leximit për të konfirmuar saktësinë e një leximi të tillë. Specialisti i

leximit të matjes(verifikuesi), rishikon të dhënat e marra nga faturimi dhe jep

konfirmimin nëse këto të dhëna janë të sakta, ose, kur është e nevojshme jep shpjegimet

e duhura.

Leximet e korrigjuara duhet të kalojnë nëpër “kontrollin para faturë” dhe duhet të

dërgohen automatikisht tek aplikimi i jashtëm për krijimin e PDF-ve (faza e printimit).

Në aplikimin e jashtëm, bëhet nga operatorët e faturimit gjenerimi i faturave në

formatin PDF, regjistrimi automatik transferon faturat e printuara në PDF format nga

aplikimi i jashtëm në dy folderat e përbashkët(dy kopje, folderi origjinal dhe folderi i

arkivit). Folderi origjinal përdoret për të dërguar faturat në kompaninë “outsourceˮ për

procesin e printimit, ndërsa folderi i arkivit përdoret për printimin e brendshëm nga

aplikimi i sistemit të faturimit.

Specialisti i IT-së, kontrollon dokumentin për të përditësuar aplikimin E-BILL në lidhje

me faturat e sapo printuara në PDF format. Aplikimi E-BILL, shërben gjithashtu dhe

për printimin e faturës për qëllime të brendëshme, shfrytëzuar nga zyrat e kujdesit të

klientit gjatë procesit të kërkesës për printim fature nga klienti. Para se ta dorezojë

faturën tek kompania “outsourceˮ që kryen shërbimin për printimin e faturave,

supervizori i faturimit përzgjedh një model faturash nga folderi i përbashket “origjinal”

për të testuar nëse ato janë të sakta nëse përputhen me sistemin e faturimit dhe nëse

janë në përputhje me legjislacionin shqiptar.

Operatori i faturimit bën kontrollin e faturave sipas procedures më poshtë:

- në rast se nuk gjënden gabime, operatori raporton për statusin final.

- në rast se gjënden gabime, çështja shqyrtohet në mënyrë që të zbulohet dhe të

korrigjohet arsyeja e gabimit.

Në rast gabimesh në faturën e printuar, fillon procesi i anullimit të faturës. Fatura me

vlere negative (credit note) printohet në të njëjtin grup me faturat e tjera. Kur në faturat e

printuara në PDF nuk gjënden gabime, operatori informon supervizorin e faturimit i cili


49

jep miratimin (informon specialistin IT) mbi dërgimin e faturave kompanisë “outsourceˮ

për procesin e printimit real të faturave të klientëve dhe dërgimin më pas pranë Postës

Shqiptare për ti dorëzuar faturat pranë adresave përkatëse të klientëve.

Specialisti IT nëpërmjet platformës FTP, dërgon çdo ditë faturat e printuara në PDF

format, tek kompania “outsourceˮ që merret me procesin e printimit të faturave. Në rast

mos disponibiliteti të protokollit FTP, të dhënat dërgohen me anën e një CD/HDD i

jashtëm. Kompania që kryen procesin e printimit të faturave, procedon me printimin e

faturave, gjithashtu kjo kompani dorëzon faturat e printuara tek CEZ Shpërndarje sh.a.

Faturat dorëzohen çdo javë nga kompanitë që merren me shpërndarjen e faturave tek

klientët(si Posta Shqiptare që ka portofolin më të madh të klientëve për shpërndarje

ashtu dhe kompani të tjera që merren me shpërndarjen e faturave për një portofol më të

vogël klientësh).

Pas mbylljes zyrtare mujore të procesit të faturimit (ku janë regjistruar të gjitha të dhënat

e faturimit që lidhen me muajin e mëparshëm), specialisti i faturimit nxjerr nga sistemi i

faturimit, raportin mbi strukturën e shitjeve. Bazuar tek ky raport i strukturës së shitjeve,

ai përgatit tabelën e “struktures së shitjeve”, ku kjo tabelë tregon shitjet e energjisë për

muajin e raportuar, sipas llojit të klientëve (privatë, familjarë, buxhetorë, jo buxhetorë).

Pas hartimit të tabelës së strukturës së shitjeve, struktura e shitjeve kalon pranë

departamentit të planifikimit dhe skedulimit të energjisë, ju bëhet dhe rakordimi nëse të

dhënat e strukturës së shitjeve rakordojnë me të dhënat në sistemin e faturimit dhe më

pas kjo strukturë i kalon kontabilitetit, ku ekipi AR, mund të printojë faturat për

konsumin e brendshëm nga aplikimi E-Bill, dhe bën dërgimin e faturave në sistemin

financiar SAP ERP, gjithashtu pregatitet libri i shitjeve TVSH, ku regjistrojnë TVSH në

rezultat.

3.2.2 Procesi i rakordimit të pagesave

Procesi i rakordimit të pagesave është një nga proceset më të rëndësishme të Korporatës

Elektroenergjetike, Sektori i Shitjes. Qëllimi i tij është që të garantojë që pagesat për

faturat e shitjes së energjise elektrike të regjistrohen në bazën e të dhënave të sistemit të

faturimit dhe rakordohen më të arkëtueshmet drejt konsumatorëve të CEZ Shpërndarje

në një mënyrë të saktë dhe të plotë. Rakordimi i saktë është vendimtar për arkëtimet e


50

Korporatës Elektroenergjetike dhe borxheve të këqija përkatëse në pasqyrën financiare

dhe raporte e të dhëna të tjera financiare.

Procesi është i ndërlikuar dhe ndërvepron me departamente të tjera (brenda Divizionit

të Shitjeve, Financës, ICT dhe Divizionit të Shpërndarjes).

Rakordimi manual i pagesave

Specialisti i librit të konsumatorit merr në bankë pasqyrën e llogarisë bankare, rishikon

rakordimin e pasqyrës bankare: ai rishikon datën dhe nëse bilanci hyrës korrespondon

me bilancin e fundit përmbyllës, kopjon të dhënat e pagesave individuale të faturave të

energjise nga pasqyra bankare (pasqyra bankare e llogarive të arkëtimit, jo të llogarisë

së përgjithëshme të zyrave qendrore) në dosjen në excel, verifikon nëse shuma e

pagesave në pasqyrën bankare përputhet me shumën e pagesave në dosjen në excel.

Më pas futet informacioni i pagesave nga dosja në excel në sistemin e faturimit, nëse të

dhënat personale dhe emri i konsumatorit përputhen me të dhënat në sistemin e

faturimit, ai fut shumën që ndodhet në pasqyrë (bazuar në të dhënat personale të

konsumatorit dhe emrin e konsumatorit) në sistemin e faturimit dhe krediton borxhin e

konsumatorit, gjithashtu futet data e pagesës dhe informacioni shtesë si muajin e

pagesës, pagesën e taksës së televizorit dhe kamatëvonesën.

Informacioni mbi pagesën e taksës së televizorit dhe kamatëvonesën, sipas sistemit të ri

të faturimit, është një pjesë integrale e sistemit të faturimit (fushë e veçantë në sistemin

e ri të faturimit).

Nëse të dhënat personale dhe emri i konsumatorit nuk përputhen me informacionin në

sistemin e faturimit, pagesa nuk mund të kreditohet, operatori i faturimit nuk e fut

informacionin dhe si rrjedhojë ajo bëhet pagesë e parakorduar, theksojmë që të dhënat

personale dhe emri i konsumatorit janë informacion vendimtar për futjen e pagesës në

sistemin e faturimit.

Sapo specialisti i librit të konsumatorit kryen të gjitha pagesat e paqyrës bankare

specifike(pasqyrë ditore), ai gjeneron nga sistemi i faturimit një raport të informacionit

të përpunuar ditor, në këtë raport ka pagesa të kredituara në sistemin e faturimit të

strukturuara sipas kategorisë së konsumatorit dhe qendrës, gjithashtu i shtohen raportit

përmbledhës ditor raporti i pagesave të parakorduara për atë ditë, shuma totale në raport

rakordohet me shumën totale të arkëtuar në pasqyrën bankare.


51

Pas kreditimit, specialisti përkatës i dërgon raportet e përditësuara tek Departamenti i

Kontabilitetit (në mënyrë elektronike). Faturimi gjithashtu jep detaje mbi pagesat e

rakorduara për muajin e mëparshëm në mënyrë që kontabiliteti të mund të bëjë

rakordimin edhe në sistemin financiar SAP ERP moduli i Financës.

Rakordimi i pagesave të depozituara përmes arkave të CEZ Shpërndarjes

Konsumatori paraqitet tek arka ku paguan faturën. Punonjësi përgjegjës tek arka

(arkëtari) regjistron pagesën në librin e pagesave dhe përgatit përmbledhjen e pagesave

të kryera nga konsumatorit për atë ditë.

Përmbledhja përmban të gjithë paratë e arkëtuara nga një arkë specifike për atë ditë e

ndarë sipas kategorisë së konsumatorit (privat, familjar, buxhetor, jobuxhetor) dhe

llojin e pagesës (energji elektrike, kamatëvonesë, taksë e televizorit). Në fund të ditës,

arkëtari ia dërgon paratë e arkëtuara bankës dhe tërheq nga banka konfirmimin për

pagesën e kryer.

Pagesa përfshin specifikimin e arkëtimeve në lidhje me kategorinë e konsumatorit

(privat, familjar, buxhetor, jobuxhetor) dhe llojit të pagesës (energji elektrike,

kamatëvonesë, taksë e televizorit).

Supervizori i Kujdesit ndaj Klientit rishikon rakordimin e dokumenteve të përgatitura

nga arkëtari në arkë, ai kontrollon që shuma totale në përmbledhje korrespondon me

faturën konfirmuese të shumës që iu dërgua bankës dhe me pjesën fundore të faturave

(e ashtuquajtur “kondra fatura” që merret nga konsumatorët) gjithashtu një kontroll

tjetër është dhe kontrolli mbi shumën totale në faturen fiskale (nga kasa fiskale) nëse

korrespondon me shumën në përmbledhje dhe në konfirmimin nga banka.

Supervizori i kujdesit ndaj klientit i dërgon specialistit LK të faturimit, dokumentet e

mëposhtëme:

- përmbledhjen e firmosur

- kondra faturat

- konfirmimin e pagesave të kryera në bankë

- faturën fiskale që përmbledh të gjitha faturat e pagesave në dore për atë ditë.

Specialisti LK rakordon shumën e pagesave në pasqyrën bankare (pasqyrat bankare të

llogarive të arkëtimit) me shumën e pagesave në dosjen excel, ndërkohë i dërgohen

operatorit të faturimit kondra-faturat dhe përmbledhësja, ky operator fut pagesat e


52

faturave (nga kondra fatura) në sistemin e faturimit, nëse të dhënat personale të

konsumatorit dhe emri i konsumatorit përputhen me të dhenat në sistemin e faturimit,

futet shuma e paguar (bazuar në të dhënat personale të konsumatorit dhe emrin e

konsumatorit) në sistemin e faturimit dhe krediton borxhin e konsumatorit, gjithashtu

fut datën e pagesës dhe informacionin shtesë si muaji i pagesës, dhe llojin e pagesës,

taksa e televizorit dhe kamatëvonesa.

Informacioni për pagesën e taksës së televizorit dhe të kamatëvonesës, sipas sistemit të

ri të faturimit, është një pjesë integrale e sistemit të faturimit (fushë e veçantë në

sistemin e ri të faturimit).

Të dhënat personale dhe emri i konsumatorit janë informacion vendimtar për kreditimin

e pagesës në sistemin e faturimit. Operatori, pasi përfundon të gjitha pagesat e kondra-

faturave specifike, tërheq nga sistemi i faturimit një raport të informacionit ditor të

përpunuar për një arkë dhe grup kodra faturash.

Raporti përmbledhës specifikon paratë që janë kredituar në sistem(strukturuar sipas

llojit të konsumatorit dhe qendrës) dhe pagesat e parakorduara.

Raportet mbi pagesat e parakorduara duhet të përmbajnë të dhëna për muajin përkatës

dhe gjithashtu sipas një mënyre kumulative sipas standartit të Kontabilitetit.

Totali në raport duhet të rakordojë me shumën totale të parave të marra në pasqyrën

bankare. Raporti i pagesave të parakorduara duhet të mbahet më vete, duke raportuar

muajin aktual dhe gjithashtu(raportet kumulative). Evidentimi dhe identifikimi i njësive

duhet të ndiqet vazhdimisht nëpërmjet raporteve deri në kreditimin në sistemin e

faturimit.

Faturimi gjithashtu siguron detaje mbi rastet e rakorduara për muajin e mëparshëm në

mënyrë që kontabiliteti të mund të bëjë rakordimin edhe në SAP ERP moduli i

financës.

Rakordimi i pagesave të depozituara përmes arkave të Postës Shqiptare.

Personi përgjegjës nga Posta Shqiptare duhet t‟i dërgojë çdo ditë CEZ Shpërndarjes:

kondra faturat (pjesa fundore e faturave) të mbledhura nga një arkë brenda një dite

dokumentacionin analitik përfshirë listimin e konsumatorëve në bazë të faturave

dhe shumën totale të të gjitha faturave të përfaqësuara në grup të caktuar kondra

faturash.

faturën fiskale që përmbledh faturat në kesh(me para në dorë) për atë ditë.


53

Raporti analitik i pregatitur nga përfaqësuesi i Postës Shqiptare depozitohet tek CEZ

Shpërndarje ku verifikohen që dokumentet e marra nga Posta Shqiptare rakordojnë

(rakordimi mes faturave, dokumentacionit analitik dhe faturës fiskale).

Operatorit i faturimit fut pagesën e faturave (nga pjesa fundore e faturave) në sistemin e

faturimit, nëse të dhënat personale dhe emri i konsumatorit përputhen me të dhënat në

sistemin e faturimit, operatori i faturimit e fut shumën e paguar (bazuar në të dhënat

personale dhe emrin e konsumatorit) në sistemin e faturimit dhe krediton borxhin e

klientit, gjithashtu në sistemin e faturimit futet data e pagesës dhe informacioni shtesë

si muajin e pagesës, pagesën e taksës së televizorit dhe kamatevonesën e paguar.

Nëse të dhënat personale dhe emri i konsumatorit në faturë nuk korrespondojnë me

informacionin në sistemin e faturimit, pagesa nuk mund të kreditohet, informacioni nuk

futet në sistem dhe ajo për pasojë bëhet pagesë e parakorduar. Të dhënat personale dhe

emri i konsumatorit janë informacion vendimtar për kreditimin e pagesës në sistemin e

faturimit.

Çdo javë, specialisti LK merr nga posta shqiptare raportin përmbledhës javor i cili

përmban rakordimin e pagesave të dërguara në bankë me paratë e arkëtuara në arka (të

strukturuara sipas zonës, datës së pagesës dhe bankës marrëse). Ky raport merret

gjithashtu çdo muaj nga posta shqiptare. Në fund të muajit, specialisti LK përmbledh

raportet përmbledhëse ditore në raportin përmbledhës mujor për të gjithë muajin.

Raporti përmbledhës specifikon paratë që janë kredituar në sistem (strukturuar sipas

llojit të konsumatorit dhe qendrës) dhe pagesat e parakorduara.

Raporti mbi pagesat e parakorduara duhet të përmbajë të dhëna për muajin përkatës dhe

gjithashtu sipas një mënyre kumulative sipas standartit të kontabilitetit. Totali në raport

duhet të rakordojë me shumën totale të parave të marra në pasqyrën bankare dhe

gjithashtu si raporte kumulative.

Pas kontrollit dhe qartësimit të të dhënave të raporteve më lart, specialisti i llogarive të

arkëtueshme kryen postimet specifike në SAP ERP moduli Financës. Pagesat e

parakorduara kontabilizohen në një llogari të mëvetësishme. Pas ndryshimeve të cilat

pasqyrohen në raportin e pagesave të parakorduara, kryhen edhe postimet specifike në

SAP ERP moduli i Financës.


54

3.2.3 Ndërfaqësimi elektronik për kreditimin online të pagesave me sistemin e

Bankave te Nivelit te Dyte.

CEZ Shpërndarja ka implementuar dhe vënë në dispozicion një FTP Server në

dispozicion të komunikimit ditor mujor ndërmjet Bankave të Nivelit të Dytë dhe CEZ

Shpërndarjes që do të jenë pjesë e komunikimit elektronik të pagesave të bëra

përkundrejt faturave mujore të konsumit të energjisë të klientëve të Bankës, ato që janë

pjesë e portofolit “direct debit“, dhe klientëve që bëjnë pagesën e faturës së energjisë

elektrike pa pasur llogari në atë bankë.

Pas mbylljes së fundmuajit të sistemit të faturimit të CEZ Shpërndarjes-Divizioni i

Shitjes, informon Departamentin e ICT-se për gjenerimin dhe vendosjen e skedarit(file)

me të dhënat mujore në FTP Server, folder-at përkatës të Bankave të Nivelit të Dytë

pjesmarrëse në ndërfaqësimin elektronik. Gjithashtu Departamenti i ICT-së dërgon pranë

Bankave të Nivelit të Dytë një email informues për kalimin e skedarit mujor në folderat

përkatës të Bankës respektive.

Struktura e skedarit që do të shkëmbehet midis CEZ Shpërndarjes dhe Bankave të

Nivelit të Dytë pjesëtare të ndërfaqësimit elektronik për kreditimin e pagesave në

sistemin e faturimit jepet si më poshtë:

Skedari përbëhet nga fushat më poshtë:

Informacion mujor i CEZ Shpërndarjes marrë nga sistemi i faturimit

Unique

_ID

DB_

ID

Contrac

t_Nr

Age

ncy

Na

me

Read_

Date

Bill_T

ype

Monthly

_Bill

Bar_C

ode

Export_

Date

Unique_ID: int(6) Identifikim unik për cdo rekord, i referohemi këtij kodi

unik për cdo rresht të dërguar.

DB_ID: varchar(50) Kodi i klientit, kod unik, që unifikon kontratën e klientit.

Contract_Nr : float(8) Numri i Kontratës së Klientit

Agency : varchar(50) Kodi i agjensisë së cilës i përket kontrata në fjalë

Name : varchar(30) Emri dhe Mbiemri i Klientit


55

Read_Date : datetime(8) Dita e leximit të kryer tek klienti

Bill_Type: integer(4) Kjo fushë do të përmbajë vetem 2 vlera ose 1 ose 2

Type Bill=1(fatura mujore)

Type Bill=2(debia e klientit)

Monthly_Bill: float(8) Vlera totale e faturës mujore të faturuar për klientin

Bar_code: varchar(50) Barkodi unik, i formuar nga kodi kontratës dhe seriali i

faturës.

Export_date: datetime(8) Data e rekordit të eksportuar nga CEZ Albania

Shënim:

Fatura mujore është e përbërë nga këto komponente:

Shuma e konsumit mujor të energjisë+ dëmin ekonomik nëse ka + taksën e

televizorit.

Pjesa më vete e Borxhit do të ketë vetëm shumën totale të Borxhit të mos

pagesës së kryer

Skedari(File) i ardhur nga Bankat e Nivelit të Dytë për në CEZ Shpërndarje për tu

upload-uar në sistemin e Faturimit

INFORMATION FROM CEZ Shperndarja Information From Bank

Unique_ID DB_ID

Contra

ct_Nr

Agen

cy

Na

me

Read_

Date

Bill_T

ype

Monthly

_Bill

Bar

Code

Payment_

Type

Payment_

Date

Account

_No

Export_

Date

Unique_ID: Type int(4) Identifikimi unik për cdo rekord

DB_id: varchar(50) Kodi i klientit, kod unik, që unifikon kontratën e

klientit.

Contract_No: float(8) Numri i Kontratës së Klientit

Agency : varchar(50) Kodi i agjensisë së cilës i përket kontrata në fjalë

Name : varchar(30) Emri dhe Mbiemri i Klientit

Read_Date : datetime(8) Dita e leximit të matësit të kryer tek klienti

Bill_Type: integer(4) Kjo fushë do të përmbajë vetem 2 vlera 1 ose 2


56

Type Bill=1(fatura mujore)

Type Bill=2(debia e klientit)

Payment Date: DateTime(8) Data kur pagesa është kryer në bankë.

Monthly_Bill: float(8) Shuma totale e faturës mujore të paguar nga klienti(faturë

mujore, Debi)

Bar_code_inf: varchar(50) Barkodi unik, i formuar nga kodi kontratës dhe seriali i

faturës.

Payment_Type: int (4) Kjo fushë plotësohet vetëm nga dy vlera 0 ose1

0 => Pagese e plotë e faturës mujore ose pagesë e plotë e

debisë mujore)

1 => Pagesë e pjesëshme e faturës mujore ose debisë

mujore/historike

Account_No: varchar (30) Numri i llogarisë ku do të disbursohet shuma në fjalë nga

klienti.

Export_date: datetime(8) Data e eksportit nga sistemi bankar.

Ndërfaqësimi me sistemin e faturimit.

Ndërfaqësimi me sistemin e faturimit ka në strukturën e vet ndërfaqet përkatëse për

pagesat e kryera nga Sistemi Bankar dhe nga Sistemi i Postës Shqiptare.

Për të dyja drejtimet eksportimi i faturave nga sistemi i faturimit dhe dërgimi pranë

sistemit te Bankave të Nivelit të Dytë dhe Postës Shqiptare nëpërmjet platformës SFTP

server, dhe pjesa e importimit të pagesave të kryera në sistemin e faturimit skedarët me

të dhënat janë standartizuar sipas formatit të deklaruar më lart në TXT format.

Kjo ndërfaqe është implementuar në SQL stored procedures në database-in

CEZ_BS_QF dhe në SSIS packages stored SQL production server. Për qëllime të

përkohëshme dhe për të ruajtur procesin e logg-imit ndërfaqja përdor tabela në

database-in CEZ_BS_EXP_IMP, të dhënat finale mbi pagesat e kryera mbas kontrollit

të parë të bërë nga IT mbi standartin e file-t do të ngarkohen direkt në bazën e të

dhënave të sistemit të faturimit CEZ_BS_QF database.


57

Figura 5. Ndërfaqësimi midis pagesave të kryera nga sistemi Bankar me sistemin

e faturimit të CEZ Shpërndarjes.

Komunikimi nëpërmjet platformës SFTP Server.

Informacioni i lidhjes(Connection information)

======================

Me qëllim që të ngarkohen skedaret(file) në serverin FTP të CEZ Shpërndarjes, Bankat

e Nivelit të Dytë duhet te lidhen sipas adreses me poshte:

* XX.XX.XX.XX nga rrjeti i brendshem (WAN)

* XXX.XXX.XXX.XXX nga Interneti

Porta ku duhet të lidhen është XXXX, dhe protocol/service përkatës është “ssh version

2”.

Shembull klienti

==============

Në varësi të sistemit të përdorur për të ngarkuar skedarët(file) e bankave(bank

statements) në CEZ Shpërndarja ftp server, përdoruesit(përfaqësuesit IT të Bankave

pjesëmarrëse në ndërfaqësimin elektronik të pagesave) mund të përdorin njërin nga

sistemet më poshtë:

putty/psftp/pscp on Windows and Linux

WinSCP on Windows

Filezilla on Windows

OpenSSH on Linux

ssh on Solaris


58

Informacioni mbi Account-in përkatës

===================

Informacioni mbi kredencialet e përdoruesit (Account credentials: user name &

password) do tju dërgohet me email Bankave.

Kufizimet

============

Përdoruesit e lidhur me SFTP server sipas account-eve dhënë Bankave mund të

përdorin vetëm programet më poshtë në server.

sftp, scp & rsync janë të suportuara për file transferë

passwd suportohet për të lejuar bankat për të ndryshuar passwordin e account-

tit të tyre.

Ekzekutimi i ndonjë komande tjetër nuk lejohet në bazë të këtij protokolli komunikimi.

Shënim: Komandat e file-transfer jane te iniciuara automatikisht nga transfer-client,

dhe nuk ka nevojë të startohet në mënyrë eksplicite nga përdoruesi, ndërsa passwd për

ndryshimin e password-it duhet të startohet eksplicitisht nga përdoruesi.

Transferimi i File-ve

==================

Në cdo account's home, ka një folder të quajtur ìncoming', dhe një tjetër të quajtur

`statements'. Kur Bankat ngarkojnë file-t, ato duhet të përdorin folder-in ìncoming',

vetëm kur tranferimi ka mbaruar file-i do të zhvendoset në folde-rin `statements'. Ju

sjellim në vëmendje që vetëm file-t e vendosura në folde-rin `statements' do të

konsiderohen, folder-i ìncoming' përdoret vetëm për transferimin.

E njëjta strukturë do të përdoret nga ana e CEZ Shpërndarjes, me përjashtim që në

vend të folder-it „statement‟ ne do të përdorim folder-in „payment‟

Emertimi i File-eve

====================

Rekomandimi i CEZ Shpërndarjes këtu është që Bankat të gjitha duhet të kenë një

standart në emërimin e file-ve që ngarkohen në system, për ta bërë të thjeshtë

identifikimin e tyre ditor dhe më pas në folderin arkivues të tyre.


59

Sygjerohet skema më poshtë:

Supozojmë që emri i njërës nga Bankat është BKT bank e cila është duke ngarkuar

skedarët(file) në SFTP Server, emërtimi i skedarit(file) do të jetë: BKTbank-YYYY-

MM-DD.txt ku komponentet janë të ndarë nga njëri tjetri me karakterin dash "-"

dhe emri është emri real i Bankës në fillim të emërtimit të file-it

YYYY është viti actual i bank statement

MM është muaji aktual i bank statement

DD është dita e muajit aktual të bank statement

Ndryshimi i password-it

==================

Me qëllim ndryshimin e password-it, programi passwd duhet të përdoret. Llogaritë

(accounts) janë të kufizuar, përdoruesit duhet ta specifikojnë përpara se te

lidhen(connecting).

Psh. Supozojmë se njëri nga përdoruesit është lidhur nga Unix system duke përdorur

ssh dhe emri i account (user) është BKTbank.

Kjo eshte command-line qe ata duhet te perdorin:

ssh bktbank@ftpserver passwd

duke presupozuar qe ftpserver eshte emri lokalisht i konfiguruar sipas adreses se

serverit.

Nqs perdoruesit(users) perdorin putty ne Windows, ato duhet te specifikojne:

Në session tab, ato duhet të vendosin ftpserver në "host name" field, duke

presupozuar që ky është emri local i serverit të konfiguruar

Në SSH tab, ato duhet të fusin passwd në fushën e quajtur "remote command"

Duke ndjekur të gjithë hapat më lart, kur përdoruesi është i lidhur, ato do të pyeten të

ndryshojnë password-in, fillimisht ato duhet të fusin password-in e vjetër dhe pastaj të

fusin të riun që duan të ndryshojnë.

Specialisti i Bankave të Nivelit të Dytë shkarkon një herë në muaj file-in me bazën e të

dhënave të klientëve të CEZ Shpërndarjes për vlerën mujore dhe debinë mujore të

energjisë. Banka kryen debitimin e konsumatorëve në bazë të raportit të shkarkuar nga


60

serveri FTP. Specialisti i bankës përditëson raportin e shkarkuar nga severi FTP për ata

konsumatorë të CEZ-it llogaritë e të cilëve janë debituar automatikisht.

Specialisti i Bankës i dërgon gjithashtu në folderin përkatës të Bankës respektive në

Serverit FTP dy pasqyra bankare:

pasqyrën bankare elektronike ku janë të listuara të gjitha pagesat për faturat e

energjisë elektrike të marra nga konsumatorët e CEZ-it (dhe të dërguara në llogaritë

bankare të CEZ-it) për atë ditë specifike. Informacioni në pasqyrën bankare

elektronike duhet të përputhet me informacionin në raportin ditor (të përditësuar çdo

ditë nga banka).

një tjetër pasqyrë ku deklarohen të gjitha pagesat e tjera (lidhje e re, taksa të tjera).

Pagesat në pasqyrën elektronike duhet të kreditohen automatikisht në sistemin e

faturimit, ndërsa pagesat e tjera duhet të kreditohen në mënyrë manuale.

Shuma e të dy pasqyrave bankare duhet të rakordojë më shumën e marrë nga banka për

atë ditë specifike. Banka duhet të sigurojë informacion të detajuar për konsumatorin që

është debituar, ose drejtpërdrejt në pasqyrë ose më vete (si dokumentacion mbështetës

për pasqyrën bankare).

Kontrolli paraprak bëhet nga specialisti IT i cili kontrollon nëse file-i ditor i Bankës

përmbush kërkesat standarde dhe nuk përmban gabime që mund të pengonin ngarkimin

automatik të të dhënave në sistemin e faturimit. Pas kontrolleve paraprake, specialisti

IT kryen ngarkimin automatik të dosjes në sistemin e faturimit (duke bërë të mundur

kështu kreditimin e konsumatorëve)

Pas ngarkimit automatik të file-it të bankës, specialisti IT-së informon specialistin e

faturimit për rezultatin e ngarkimit me sukses të skedarit(file) ose problematikës

përkatëse të cilën e reklamon gjithashtu dhe pranë specialistit të bankës që merret me

reklamimet e problematikave në skedar(file).

Specialisti i faturimit shkarkon pasqyrën elektronike nga serveri FTP dhe kontrollon

kohë pas kohe nëse të dhënat janë kredituar saktë në sistemin e faturimit. Për ato pagesa

që nuk kreditohen automatikisht, kryhet kreditimi manual. Elementet brenda raportit të


61

pagesave të parakorduara me bankat e nivelit të dytë ndiqen me Bankat e Nivelit të

Dyte për një përgjigje nga banka brenda dy ditëve nga hartimi dhe dërgimi në bankë i

raportit të pagesave të parakorduara.

Më pas nga Financa specialisti i llogarive të arkëtueshme kontrollon:

- nëse shuma totale e marrë në pasqyrën bankare rakordon me shumën në raportin

përmbledhës.

- nëse shuma totale e depozituar në llogarinë bankare (fonde të transferuara në llogarinë

e zyrave qëndrore) rakordon me raportin përmbledhës të marrë nga faturimi.

Në rast se këto 3 dokumente (raporti përmbledhës, pasqyra bankare, paratë e

depozituara në llogarinë bankare) nuk përputhen, specialisti i llogarive të arkëtueshme e

ndjek çështjen me specialistin e librit të konsumatorit të faturimit nëse pas kontrollit

dhe qartësimit të ndonjë pike, specialisti i llogarive të arkëtueshme kryen postimet

specifike në SAP ERP moduli i Financës. Pagesat e parakorduara kontabilizohen në një

llogari të mëvetësishme, pas ndryshimeve të cilat pasqyrohen në raportin e pagesave të

parakorduara, kryhen edhe postimet përkatëse në SAP ERP moduli i Financës.

3.2.4 Ndërfaqësimi i sistemit të printimit të faturave

Sistemi aktual i printimit të faturave në PDF format bëhet nëpëmjet aplikimit

PDFCreator(ku në të vërtetë krijohet një printer virtual cili realizohet nëpërmjet PDF

Creator që ekzekutohet si shërbim nën CEZAL\PDFCreator domain account).

Çdo natë, një kopje e “pre-invoice check” (kontrolli para se të lëshohet fatura),

administrohet në modulin e konsumit të abonentit për të transferuar në mënyrë

automatike të gjitha faturat “ready for print”, në aplikimin e jashtëm për krijimin e

faturave në PDF format (faza e printimit në format PDF jo printimi real i faturave që

është hapi i dytë).

Ato fatura që nuk kaluan nëpërmjet kontrollit “para - faturë”, përjashtohen dhe mbahen

në modulin “para – faturë” të sistemit të faturimit.

Më pas supervizori i faturimit rishikon një e nga një, të gjitha elementët në modulin

“para – faturë” dhe vlerëson arsyet e moskalimit në fazën e printimit:


62

a. Disa nga faturat me mangësi të vogla korrigjohen dhe do të kalohen nëpërmjet

kontrollit “para – faturë” kur të përpunohet kopja tjetër.

b. Disa nga faturat kanë mangësi të mëdha, kryesisht në lidhje me konsumimin e

matur.

Fatura të tilla i kthehen pas shefit të qendrës së matjes pergjegjës për menaxhimin e

procesit të leximit për të konfirmuar saktësinë e leximeve. Specialisti i leximit të matjes

(verifikuesi), rishikon të dhënat e marra nga faturimi dhe jep konfirmimin nëse këto të

dhëna janë të sakta, ose, kur është e nevojshme jep shpjegimet e duhura.

Leximet e korrigjuara duhet të rikalojnë nëpër “kontrollin para-faturë” dhe duhet të

dërgohen automatikisht tek aplikimi i jashtëm për krijimin e faturave në PDF

format(faza e printimit jo real në hard copy for në PDF format).

Në aplikimin e jashtëm, bëhet nga operatoret e faturimit gjenerimi i faturave në

formatin PDF, regjistrimi automatik transferon faturat e printuara në PDF format nga

aplikimi i jashtem në dy folderat e përbashket (dy kopje, folderi origjinal dhe folderi i

arkivit). Folderi origjinal përdoret për të dërguar faturat në kompanine outsource për

procesin e printimit real të faturave, ndërsa folderi i arkivit përdoret për printimin e

brendshëm nga aplikimi i sistemit të faturimit.

Specialisti IT, kontrollon dokumentin për të përditësuar aplikimin E-Bill në lidhje me

faturat e sapo printuara në PDF format. Aplikimi E-Bill, shërben gjithashtu dhe për

printimin e faturës për qëllime të brëndshme, shfrytëzuar nga zyrat e kujdesit të klientit

gjatë procesit të kërkesës për printim fature nga klienti. Para se ta dorezojë faturen tek

kompania outsource për printimin e faturave, supervizori i faturimit përzgjedh një

model faturash nga folderi i përbashket “origjinal” për të testuar nëse ato janë të sakta

(nëse përputhen me sistemin e Faturimit dhe nëse janë në përputhje me legjislacionin

shqiptar).

Operatori i faturimit bën kontrollin e faturave:

- në rast se nuk gjenden gabime, operatori vë ne dijeni supervizorin.

- në rast se gjënden gabime, çështja shqyrtohet në mënyrë që të zbulohet dhe të

korrigjohet arsyeja e gabimit.

Në rast gabimesh në faturën e printuar, fillon procesi i anullimit të faturës. Fatura me

vlerë negative(credit note) printohet në të njëjtin grup me faturat e tjera. Kur në faturat e

printuara në PDF format nuk gjenden gabime, operatori informon supervizorin e


63

faturimit i cili jep miratimin(informon specialistin ICT) mbi dërgimin e faturave

kompanisë outsource për procesin e printimit real të faturave.

Specialisti ICT nëpërmjet platformës FTP, dërgon çdo ditë faturat e printuara në PDF

format, tek kompania outsource që merret me procesin e printimit të faturave. Në rast

mos disponibiliteti të protokollit FTP, të dhënat dërgohen me anën e një CD/HDD të

jashtëm. Kompania që kryen procesin e printimit të faturave, procedon me printimin e

faturave, gjithashtu kjo kompani dorëzon faturat e printuara tek CEZ Shpërndarje sh.a.

Supervizori i faturimit bën kontrollin e plotësimit të faturave të printuara(sipas zonave te

printuara në sistemin e faturimit). Faturat dorëzohen çdo javë nga kompanite që merren

me shpërndarjen e faturave tek klientët.

Duke parë problematikën e kësaj zgjidhje aktuale të printimit të faturave një herë në

PDF format dhe pastaj printimi i tyre real nga kompania “outsourceˮ u këshilluan

përmirësime dhe optimizime në zgjidhjet për printimin e faturës së klientit dhe u

adresuan si më poshtë.

Rishikim i shpejtë i zgjidhjes aktuale të aktivitetit të printimit

Numri mujor i faturave të printuara afërsisht 1.1-1.2 milion fatura

Stafi i dedikuar për procesin e printimit në PDF Format

Departamenti i Faturimit (2 operator printimi+1 supervizor); Departamentit ICT-së

(1 administrator në dispozicion të procesit të printimit dhe monitorimit të gjithë

procesit)

Infrastuktura e printimit në PDF format dhe dërgimi tek kompania outsouce :

Aplikimi për printimin e faturave në PDF format, PDFcreator.

10 PC të dedikuara për krijimin e faturave në pdf format;

Server arkivimi faturash në PDF format(ruajtje e një kopje)

Linje e dedikuar dhe FTP server për transferimin e faturave tek kompania që

kryen printimin fizik të faturave

Aktiviteti i monitorimit të printimit on-line:

Dokumentat e dërguara për printim në printera

Dokumentat në pritje për tu printuar(printers queues)

Kontrolli final – procesi mbas printimit


64

Përshkrimi i procesit të printimit real të faturave, ndërfaqja me kompaninë e

printimit real fizik të faturave

Plotësimi i një rralle(printing queue) me faturat e pa printuara akoma(proces që

kryehet gjatë nates përmes “nightly jobˮ)

Ekzekutimi i gjenerimit të batch-eve pdf në të gjithë PC-të e dedikuara si

printera virtuale ku është konfiguruar PDF creator( pdf original+ copy)

Ekzekutimi i procesit “after printingˮ për të konfirmuar gjenerimin e pdf-ve dhe

markuar faturat e printuara në pdf format

Transferimi i pdf fileve të gjeneruara(origjinalet) në kompanine outsource për të

kryer procesin real të printimit të faturave

Printimi real i faturave nga kompania ourtsource për procesin e printimit real

fizik të faturave

Problematikat kryesore

Një proces printimit që harxhon shumë kohë dhe platformë hardware-ike që i

duhet vënë në dispozicion

Për shkak të rënies së konsiderueshme të performancës së sistemit të faturimit

gjatë ekzekutimit të procesit të printimit të faturave në pdf format janë zbatuar

kufizimet e mëposhtëme:

Ngarkesa ditore për printim faturash në PDF format është bërë jo më

shumë se 60.000 fatura për tu printuar në ditë.

Skeduleri ditor është 6-9am(të mëngjesit) për të mos krijuar

problematikë me fillimin e ditës me sistemin e faturimit.

Mangësitë dhe problematikat që ndodhin gjatë ditëve në planin e printimit

cojnë në vonesa të printimit real të faturave në kohë dhe në vonesa të mëtejshme

në shpërndarjen në kohë të faturës tek klienti.

Duke marrë parasysh zhvillimet e kryera për klasifikimin e faturave( ndryshim i

vendndodhjes për zonat pilot, kodi unik i kabinës, ndryshimi i emrit të pdf-së,

printimi në bazë të datës së leximit etj), zgjidhja aktuale mbetet e limituar dhe e

varfër në hapësira për të kryer klasifikime të niveleve të ndryshme të faturave.


65

Si rrjedhim i të gjithë analizës më lart ky proces printimi ka shumë të meta dhe duhet

përmirësuar ose implementuar si pjese e kesaj doktorature kam propozuar një zgjidhje e

parë nga një këndvështrim tjetër të gjithë procesin e printimit.

Dy zgjidhje teknike dhe financiare të ofruara, analiza e zgjidhjes “metadata

printing” Koncepti metadata: flow chart dhe përshkrimi përkatës- Varianti A

Figura 6 . Varianti A, Metadata Printing koncept

Përshkrimi:

Të dhënat e klientëve (Customer data) = .txt file i ekstratuar nga sistemi i

faturimit dhe dërguar tek kompania printuese

Form layout = PDF file i përdorur në sistemin e faturimit

Raportet në format excel-i dhe + Labels për kutitë = i gjithë dokumentacioni i

nevojshëm për qëllime kontrolli(Packing lists, Labels, reports)

Krijimi i faturave të rastësishme(random bills) për arsye kontrolli


66

Zhvillimet që kërkohen në sistemin e faturimit.

Gjenerimi i skedareve(file) në mënyre automatike me raw data:

Informacioni bazë(Core information)–të dhëna për tu shfaqur në formen

e printuar(printed form)

Informacioni për ndarje, klasifikim dhe shpërndarje(splitting, sorting &

delivery)

Historiku i file-ve të gjeneruar për tu ruajtur

Zgjidhje për riprintim individual(duke lidhur CL me E-BILL);

Zhvillime të mëtejshme në E-Bill nevojiten të behen

Duhet gjetur zgjidhje për arkivimin e kopjeve

Komente për zgjidhjen në fjalë:

Zgjidhja e kompanise printuese:

Kosto shtese= 0,45 leke për faturë

Implementimi i kësaj zgjidhjeje: 20 ditë

Nuk jepet zgjidhje për krijimin e pdf format fatura; problem me sistemin

e faturimit për krijimin e kopjeve të arkivuara

Koncepti Metadata: flow chart dhe përshkrimi përkatës- Varianti B

Figura 7 . Varianti B, Metadata Printing koncept


67

Përshkrimi:

Të dhënat e klientit(Customer data) = .txt file i ekstratuar nga sistemi i faturimit

dhe dërguar pranë kompanisë së printimit(Printing house)

Form Layout = PDF file i përdorur në sistemin e faturimit

Konvertimi në PDF format duke marrë informacion nga file në txt format dhe

“form layout“.

Ngarkohet në CEZ FTP server ose nëpërmjet linjës së dedikuar ose nga

interneti(një përpara se të shpërndahen tek Posta Shqiptare për shpërndarje me

pas tek klientët fizikisht)

Zhvillimet që kërkohen në sistemin e faturimit.

Gjenerimi i file-ve në mënyrë automatike me raw data:

Informacioni bazë – të dhëna për tu shfaqur në formën e printuar

Informacioni për ndarje, klasifikim dhe shpërndarje(splitting, sorting &

delivery)

Historiku i skedarëve të gjeneruar për tu ruajtur

Zgjidhje për riprintim individual(duke lidhur CL me E-BILL);

Zhvillime të mëtejshme në E-Bill nevojiten të bëhen

Komente për zgjidhjen në fjalë:

Zgjidhja e kompanisë printuese:

Kosto shtesë në krahasim me variantin A= 0,45 lekë për faturë

Implementimi i kësaj zgjidhjeje: 20 ditë

Zgjidhje për krijimin e pdf format të faturave; arkivimi i kopjeve në

sistemin e faturimit

3.3 Përshkrimi i infrastrukturës ICT të sistemit të faturimit

Momentalisht sistemi i faturimit (DB, aplikimi dhe ndërfaqet e sistemit) menaxhohen

nga platforma web bazed e centralizuar duke përdorur Microsoft SQL Server 2008

database si sistem i menaxhimit të bazës së të dhënave[www.cez.al].

Sistemi aktual i faturimit menaxhon pregatijen e faturimit dhe procesin e printimit të

faturave për rreth 1.2 milione klientë. Pjesa më e madhe e indekseve të matësave të


68

energjisë elektrike transferohet automatikisht nga nëpërmjet ndërfaqësimit të

MyAvis/Converge me sistemin e faturimit. Hedhja manuale e të dhënave të matësave

në sistemin e faturimit është shumë e rallë vetëm në rastet e matësave të rinj herën e

parë, të anomalive të ndryshme që mund të ndodhin apo procesimit të gjobave dhe

rasteve suspicious të marra nga terreni.

Procesimi i pagesave kryhet nëpërmjet procesimit manual të pagesave dhe sistemit

automatik të kreditimit nga sistemi Bankar nëpërmjet ndërfaqësimit online me sistemin

e faturimit (BKT, Raiffeissen, Societte, Credins, Procredit, pjesa tjetër e Bankave

proceson online vetëm për klientët “direct debit“)

Sistemi i faturimit ka dy komponentë kryesore:

Struktura Hardware:

Serverat, Kompjuterat, Printerat, Pajisjet e rrjetit, etj...

Struktura Software:

Aplikimi dhe DB e sistemit të faturimit, ndërfaqësimi me sistemet MyAvis

dhe Converge, ndërfaqesimi me sistemin bankar për kreditimin e pagesave

të bëra nga ai sistem përkundrejt sistemit të faturimit, si dhe pjesa e

aplikacioneve të zhvilluara lokalisht nga ICT(Aplikimi i lidhjeve të reja/E-

Bill/Menaxhimi i Anomalive/E-Form etj...).

3.3.1 Struktura Hardware

E gjithë struktura e shitjes përfshirë departamentet kryesore(në qëndër dhe në rrethe)atë

të Faturimit, Kujdesi ndaj Klientit, Collection, KAM është tërësisht e pajisur me

kompjutera dhe network printers të lidhur në infrastrukturën network LAN/WAN të

Korporatës.

Rrjeti kompjuterik është standartizuar sipas struktures CISCO që Korporata mëmë ka

unifikuar dhe standartizuar për të gjithe CEZ Group me qendër në Pragë[ICT Strategji

2010-2013 CEZ Albania].

Aplikacionet kryesore shfrytëzohen nëpërmjet infrastrukturës aktuale LAN/WAN dhe

njëkohësisht përdoret dhe WAN infrastrukturë me Pragën për aksesimin e aplikimeve

SAP(Financa) dhe Converge.

E gjithë infrastruktura network e ndërtuar është certifikuar sipas standarteve të sigurisë

bazuar dhe në dokumentat mbështetës të sigurisë të krijuar nga Departamenti i ICT-së


69

të aprovuar nga Bordi i Drejtorëve të CEZ Albania dhe Departamenti ICT i sigurisë dhe

implementimit të infrastrukturave network në CEZ Group Pragë.

Figura 8: CEZ Shpërndarje Skema e Rrjetit Kompjuterik (WAN dhe LAN)

Serverat kryesorë të Korporatës Elektroenergjetike shërbejnë për të bërë të mundur

përpunimin e të gjithë informacionit i cili hidhet nga punonjësit e Korporatës dhe

ndërfaqësimin me sistemet e tjerë si MyAvis/Converge/Sistemi Bankar/Posta Shqiptare,

platformat software-ike më kryesore janë Faturimi(Application-DB Servers-platforma

LIVE, ajo zhvilluese(Development & Test Servers), platforma e gjenerimit të

Raporteve), E-Bill, Aplikimi i Lidhjeve të Reja, MyAvis & Converge, Aplikacioni i

përpunimit dhe menaxhimit të anomalive, E-Form, Intranet-i i brëndshëm etj….

Gjithashtu platformës së serverave kryesorë ju janë shtuar dhe serverat e dedikuar të

raporteve për të prodhuar raporte të ndryshme të cilët janë të një game të gjërë ku

përfshin raporte të cilat përdoren nga divizioni i shitjes, i shpërndarjes, kujdesi i

klientit, sektori i analizave, raporte për nivelin menaxherial dhe raporte të cilët mund të

kërkohen nga institucionet e ndryshme shtetërorë të cilat kryejnë kontrolle mbi këtë

Korporatë.

Pjesa e ruajtes së informacionit (Storage) e quajtur ndryshe dhe magazina e të dhënave,

kjo pajisje bën të mundur ruajtjen e të gjitha të dhënave të sistemit

Faturimi/MyAvis/Converge si dhe pjesës së aplikacioneve të zhvilluara lokalisht nga


70

Departamenti i ICT-së. Kjo është edhe pjesa më e rëndësishme dhe më e kushtueshme

HW që përdoret nga kompania. Është e tillë pasi të dhënat që ajo ruan janë të një

rëndësie jetike për Korporatën.

3.3.2 Struktura Software:

Aplikimi:

Sistemi i faturimit të CEZ Shpërndarjes pjesa e aplikacionit është ASP.NET MVC 2.0

“technology based application“. Kjo platformë është Microsoft web based teknollogji e

cila ekzekutohet në application platform IIS 7.0. Për hosting Windows 2008 Server

Enterprise është përdorur.

Baza e të Dhënave:

Baza e të dhënave është e prodhuar nga kompania Microsoft dhe quhet MS SQL

Server. Kjo është një bazë të dhënash e tipit të strukturuar. Këtu vendoset gjithë

informacioni në mënyrë të detajuar dhe në një strukturë të paracaktuar mirë.

Storage:

Përveç anës fizike magazinimi i të dhënave ka edhe pjesën e programit i cili bën të

mundur aksesimin në mënyrë eficente të të dhënave dhe në mënyrë të shpejtë.

Gjithashtu magazina e të dhënave bën edhe mbrojtjen e të dhënave dhe në rastin

konkret nëpërmjet algoritmit “Pasqyrë” terminologjia e fushës e njeh si RAID 1+0. Kjo

teknologji bën që ç‟do informacion të shkruhet në dy vende të ndryshëm fizikisht.

Kërkesat minimale mbi të cilat funksionon sistemi i faturimit janë:

Application server

Hardware component Requirements

Web dispatcher

CPU 1 Quad-Core Intel Xeon MP, 2400 MHz

Memory (RAM) 4 GB

HDD Storage 100G


71

Web node


Memory (RAM) 8 GB

HDD Storage 200G

Database server

Hardware component Requirements



Memory (RAM) 32 GB

HDD Storage 500 GB

Requirements on SW

Software component Requirements

Database MS SQL Server 2008, clustered

Web dispatcher Apache HTTPD 2

Web nodes Apache Tomcat 6+

JAVA JDK 1.5+

Message Queue Apache ActiveMQ

Database Host System Windows Server 2008 x64

Web dispatcher Host System Red Hat Enterprise Linux

Web nodes Host System Red Hat Enterprise Linux


72

3.4 Avantazhet dhe problematikat e sistemit të faturimit

3.4.1 Avantazhet e sistemit të faturimit

1. Procesimi i të dhënave.

Procesimi i të dhënave është shumë më i shpejtë në një sistem të qendërzuar të faturimit

sesa sistemi i mëparshëm i decentralizuar.

Minimalisht një element i vogël por shumë domethënës është përllogaritja e humbjeve

dhe fitimit të kompanise, kur më parë kryej me skedarë në format exceli(.xls) ndërkohë

që sot ç‟do raport që ka të bëj me të ardhurat nga faturimet mund të gjenerohet në kohë

reale pa pasur nevojë të madhe për punë njerëzore dhe pa nevojën e llogaritjeve të

metejshme në excel platformë. Llogaritja e gjobave dhe sidomos pjesa e klientëve

debitorë për kompaninë përllogaritet automatikisht nga sistemi me raporte të gatëshme

të dizenjuara për departamentet që merren me menaxhimin e portofolit të debitoreve në

detaje. Një sistem raportimi me raporte të gatshme në bazë të kërkesave të Divizionit të

Shitjes dhe atij të Shpërndarjes është dizenjuar dhe implementuar nga sektori i ICT-së.

2. Proceset Automatike.

Duke përdorur mundesinë që jep platforma web e aplikimit të sistemit të faturimit dhe

ndërfaqësimi online me sistemet e tjera në support të po këtij sistemi është e mundur që

të bëhet hedhja e të dhënave ekzistuese në një format të caktuar në mënyrë automatike

pa pasur nevojë për ndërhyrje nga punonjësit(operatorët e faturimit). Kjo bën që

punonjësit të merren me analiza dhe kontrolle ndërkohë që të dhënat ekzistuese

përpunohen nga sistemi aktual faturimit nëpërmjet moduleve përkatëse të tij.

3. Kërkimi i të dhënave është më i shpejtë dhe në kohë reale.

Supozojmë ankesat e shumta në zyrat e Kujdesit ndaj Klientit nga klientët e kompanisë

në lidhje me problematika të ndryshme që mund të kenë me faturimin, procesin e

leximit, të qënurit debitor apo jo, si dhe të procesimit apo jo të pagesave të bëra

nëpërmjet sistemit bankar ose nga posta shqiptare, cdo të ndodhte nëse të dhënat

përkatëse në lidhje me ankesën që është bërë nga klienti nuk do të dilnin në kohë reale

dhe si dhe sa do të vonohej përgjigja përkatëse nga kompania përkundrejt klientit.

Marrim një rast tjetër më kritik klientit i është ndërprerë energjia me ose pa të drejtë

dhe është e qartë që zgjidhja duhet të jetë e shpejtë që në momentin që klienti paraqitet


73

në sportelin e kujdesit ndaj klientit duke bërë present ankesën në fjalë dhe cfarë masash

do merren për zgjidhjen e situatës në fjalë, qoftë duke bërë pagesën nëse klienti është

debitor, qoftë duke kredituar në sistem pagesën e bërë nga sistemi bankës por e pa

rakorduar nga punonjësit e menaxhimit të pagesave, qoftë dhe një gabim njerëzor që

mund të ketë ndodhur në terren duke ndërprerë energjinë e një klienti të rregullt në

vend të atij që abuzon me energjinë.

Nëpërmjet sistemit të faturimit i cili gjëndet në të gjitha pikat e CEZ Shpërndarjes është

e mundur që brenda një kohe të shkurtër të gjëndet kartela e klientit dhe të bëhet

identifikimi i statusit të faturimit të pagesave dhe dhënia e zgjidhjes së menjëhershme të

problemit. Nëse këto të dhëna do të ishin në letra apo në skedare xls përgjigjja në kohë

reale ndaj klientit do të ishte e pamundur duke kaluar të gjitha limitet kohore të vëna në

dispozicion për zgjidhje nga ERE(Enti Rregullator i Energjisë).

4. Kapaciteti për ruajtjen e të dhënave.

Tanimë të dhënat kompjuterike mund të mbahen në sasira të mëdha duke përdorur një

hapësirë të vogël. Nëse i kthehemi historikut të Korporatës mund të themi që të dhënat

ruheshin në disa zyra të mëdha të cilat ishin të mbushura me kuti me shkresa. Sot të

dhënat e kompanisë ruhen në një pajisje e cila është më e vogël se 1 m³. Gjithashtu më

përpara dokumentet ishin objekt vjedhjeje, dëmtimi apo edhe më keq mund të digjeshin

lehtësisht. Tani me anë të kapaciteteve të mëdha elektronike që ruajnë të dhëna të gjitha

këto janë të mundura por duhet të kemi parasysh që kompania i mban të njëjtat të dhëna

në 3 vendndodhje të ndryshme pra praktikisht humbja e të dhënave elektronike është e

pamundur duke implementuar sisteme back-up dhe disaster recovery center në rast

problematikash.

5. Komunikimi i të dhënave është i shpejtë dhe i saktë.

Transmetimi i të dhënave përgjatë një rrjeti do të mbërrijë në destinacion kudo nëpër

degë edhe jashtë vendit. Tani mund të transmetohen të dhënat online dhe mund të

merret aprovimi në një afat të shkurtër pa qenë nevoja të transmetohen të dhënat me

postë apo faks. Tashmë sistemet online bëjnë të mundur që të gjitha këto të bëhen

nëpërmjet sistemit dhe rrjetit kompjuterit te implementuar nga CEZ Shpërndarje sipas

standartit të CEZ Group në Pragë. CEZ Shpërndarje përfiton nga kosto 0 e telefonatave

duke përdorur transmetimin e zërit nëpërmjet pajisjeve specifike duke perdorur


74

teknologjine e IP telephony, IP phone lidhen direkt me qendrën në Ceki nepemjet

infrastruktures intranet VPN Tirane-Pragë. Gjithashtu CEZ Shpërndarje ka

implementuar një teknologji e cila bën të mundur komunikimin online me zë dhe pamje

çka bën të mundur mbledhjet online me kosto zero pa qenë nevoja që menaxheret e

kompanisë të udhëtojnë drejtë simotrave apo vetë kompanisë mëmë pasi tani mbledhjet

mund të bëhen online nëpërmjet implementimit të sistemit videoconference.

6. Output i të dhënave.

Të dhënat mund të nxirren(output) në cdo kompjuter në përmasa, formate të llojeve të

ndryshme psh: të dhënat e shitjeve vjetore të energjisë dhe të ardhurat nga faturimi i

klientëve mund të printohen si një spreadsheet në excel, shfaqen si një graf ose si një

prezantim multimedial duke përfshirë tekst, grafikë dhe përpunime të tjera në bazë të

kërkesave të biznesit.

3.4.2 Problematikat e sistemit të faturimit

Ndër disavantazhet e këtij sistemi mund të përmendim:

Kosto e lartë e zhvillimit dhe mirëmbajtjes të mëtejshme të pjesës aplikative. Ky

është një sistem i zhvilluar nga kompani jo vendase të cilat përdorin tarifa të larta

për ç‟do ndryshim dhe përmirësim të sistemit. Këto ndryshime janë periodike dhe

normalisht kanë kosto të madhe për kompaninë. Gjithashtu kompania bën pagesa

vjetore për licencimin e sistemit për të qënë në një standart si CEZ Group në Pragë.

Duke punuar mbi një platformë të bazës së të dhënave të vjetër të trashëguar me

probleme duhet ridizenjuar mbi këtë infrastrukture bazë të dhënash një platformë

totalisht e re mbi të cilën të mbështetë të gjithë modulet e sistemit të faturimit. Nga

infrastuktura e vjetër jo e normalizuar dhe e keq indeksuar bën që herë pas herë të

lindin probleme të ndryshme që sjellin në ngadalësimin e procesimit të veprimeve

në sistemin e faturimit deri në bllokimin total të sistemit për shkak të mbingarkesës

së krijuar në bazë të kërkesave voluminoze në sistem nga module të ndryshme të

sistemit duke sjellë deri në bllokimin e punës dhe krijimin e një black-out total për

të gjithë përdoruesit.

Ky sistem është relativisht i ri dhe për këtë arsye hërë pas here shfaq probleme me

raportimin dhe korrektësinë e informacionit sidomos për module të përdorura më

parë dhe që duke mos pasur një analizë të saktë që në dizenjim sjellin moskorrektësi


75

të dhënash në output të raporteve që gjenerohen nga sistemi. Në ndihmë të këtij

procesi Korporata ngriti konceptin e projektit data-cleaning të sistemit të Billing-ut

mbështetur në të gjitha proceset e Divizoneve të Shitjes dhe atij të Shpërndarjes.

3.5 Sistemi i faturimit në mbështetje të operacioneve

Sistemi i faturimit ka ndryshuar dhe përmirësuar procesin e operacioneve si në sektorin

e shitjes dhe atë të shpërndarjes duke bërë të mundur qendërzimin e hedhjes së të

dhënave, pra mund të themi që ç‟do process që lidhet me gjenerimin e faturës hidhet në

sistem nga cdo punonjës brenda rrjetit kompjuterik të CEZ Shpërndarjes(WAN/LAN)

dhe përpunimet e mëtejshme bëhen të gjitha nga sistemi i faturimit në bashkëpunim dhe

me ndërfaqësit kryesorë Sistemi MyAvis, Converge, Sistemi Bankar, SAP dhe

aplikacionet lokale Lidhjet e reja, E-Bill, E-Form, Menaxhimi i Anomalive etj... Kjo

gjë bën që të ulet volumi i punës së kohës së harxhuar për hedhje manuale dhe

përpunime manuale nga ana e menaxherëve dhe punonjësve që përdorin këto

teknologji duke sjelle një mirëmenaxhim të të gjithë proceseve dhe raportim online të

elementeve kryesore të cdo platforme.

Departamenti i menaxhimit të të ardhurave të cilët monitorojnë dhe menaxhojnë në

muaj përvec statusit të debitoreve apo jo për të gjithë portofolin e klientëve një zë të

vecantë në ketë përqasje kanë dhe klientët që kanë detyrime të prapambetura ose nuk

paguajnë(debitorë historike). Ky grup specialistësh me sistemin e faturimit modulin

përkates të menaxhimit të debise tani kanë në zotërim një listë të saktë, të detajuar dhe

të përditësuar të të gjithë klientëve me probleme dhe kjo listë gjenerohet automatikisht

nga sistemi me detaje për të gjithë portofolin e debitorëve historike dhe jo historik. Të

gjithë këtë e bën të mundur sistemi i menaxhimit të informacionit të faturimit i cili

përdoret nga kompania në shumë dimensiome menaxhimi të strukturës së shitjes,

shpërndarjes duke suportuar më së miri dhe platformën e shpërndarjes për të vazhduar

me tej përpunimet historike .

Më përpara kur ky sistem ishte i decentralizuar ç‟do gjë bëhej në skedarë xls dhe marrja

e informacionit në kohë reale as nuk mund të konsiderohej por përpunimi i mëtejshëm i


76

informacionit përsëri bëhej manualisht në qendër duke sjellë vonesa në kohë dhe mos

siguruar saktësi 100% të informacionit të marrë dhe atij të përpunuar.

Departamenti i KAM (Key Account Manager) të cilët merren me menaxhimin dhe

suportin kundrejt klientët të mëdhenj, tani arrijnë që ti mbështesin këta klientë në

mënyrë më efikase dhe online pasi nëpërmjet VPN connection që kanë të konfiguruar

në laptoptët e tyre si dhe lidhjes me internet nëpërmjet strukturave portable të AMC dhe

Vodafone mund të lidhen me sistemin online nga zyra e klientit dhe që aty mund të

nxjerrin informacion të detajuar të cilin mund tjua servirin klientëve në kohë reale dhe

për të bërë një analizë sa më efikase për gjendjen aktuale të portofolit të klientëve në

fjalë që menaxhojnë. Kjo bën që marrëdhëniet me klientët e mëdhenj dhe institucionet

publike të kenë një rritje cilësie në shërbimin dhe suportin e ofruar ndaj klientit dhe

klientët e ndjejnë investimin në strukturë suportuese të dhënë nga kompania CEZ

Shpërndarje kundrejt tyre dhe ndjehen të privilegjuar që menaxhon kontratat e tij dhe

gjëndjen aktuale të pagesave debive si dhe leximin online të aparateve matës online.

Departamenti i sherbimit ndaj klientit tashmë nuk ka nevojë të marri në telefon qëndrën

për të parë gjëndjen e matësit ose të debisë së klientit. Tashmë ky departament nuk ka

nevojë të bëjë telefonata ose të kthej klientët mbrapsht në një moment të dytë pasi nuk

mund ti shërbehet klientit në kohë reale. Tashmë rreth 30% e ankesave zgjidhen në

kohë reale dhe kompania shpreson që të zgjidhi rreth 80% të ankesave në kohë reale që

në viziten e parë të klientit në sportel.

Financa tani e ka shume të lehtë që të nxjerri shumen e arkëtuar nga faturimi në një

muaj ose në një vit apo në një periudhë kohe të caktuar.

Menaxhimit mund ti serviren raporte të cilët tregojnë ecurinë e arkëtimeve c‟ka u krijon

atyre një ide për problemin më të mprehtë për kompaninë në Shqipëri. Si të mund të

rrisi arkëtimet nga klientët. Duke shfrytëzuar këto raporte menaxhimi krijon një ide së

si po ecin arkëtimet në kompani dhe duke parë një rënie të arkëtimeve menaxhimi

mund të marri vendime për të rritur presionin mbi menaxheret përkates ose mund të

kërkoj arsyen pse ndodh kjo gjë. Pra mund të themi që menaxhimi në momentin e

raportimit duhet të kuptoj se si po ecën kompania në përgjithësi.

Faturimi është sistemi i cili bën të mundur krijimin e skedarëve më të dhëna për bankat

dhe gjithashtu bën të mundur importimin automatik të pagesave të klientëve në bankë.

Kjo gjë bën që një pjesë e madhe e punës së operatorëve të cilët më pëpara i hidhnin

këto të dhëna në sistem në mënyrë manuale tani të kenë mundësi të kryejnë një punë


77

tjetër pasi hedhja e këtyre faturave tani është automatike. Kompania mendon që në një

të ardhme të afërt të mbylli të gjitha arkat që zoteron dhe këtë shërbim tja kaloj bankave

të nivelit të dytë, postës shqiptare apo edhe marketeve nëpërmjet pajisjeve POS të

pagesave. Ç‟do gjë do të jetë automatike dhe do të bëj që gabime njerezore dhe puna

njerëzore të reduktohen ndjeshëm.

3.6 Sistemi i faturimit si sistem financiar

CEZ Shpërndarje zotërohet 20% nga shteti shqiptar, çka si rrjedhojë sjell detyrimin e

kompanisë për të qenë transparent ndaj shtetit dhe gjithashtu ti japi shtetit një pjesë që i

takon nga fitimi që realizon. Për këtë arsye herë pas here nga qeveria kërkohen raporte

mbi fitimin e kompanisë. Këto raporte duhet të shoqerohen në një farë mënyre me

prova faktike për atë çka thuhet. Të gjitha këto të dhëna prodhohen nga sistemi i

billing-ut dhe i shoqërohen raporteve të nxjerra në mënyrë që të kemi fakte se ajo c‟ka

është e përmbledhur është pasqyra e padeformuar e realitetit financiar të kompanisë.

Gjithashtu kompania është e detyruar të paguaj taksa ndaj qeverisë shqiptare për

arkëtimet që kryen. Edhe në këtë pikë sistemi i billing-ut jep një informacion të saktë

mbi atë cfarë kompania i detyrohet shtetit shqiptar.

Gjithashtu kompania është subjekt i kontrolleve vjetore mbi veprimtarinë që kryen dhe

të ardhurave që deklaron. Të gjitha përgjigjet për këto kontrolle përsa i përket faturimit

vijnë nga sistemi i informacionit të faturimit dhe SAP ERP dhe bashkëpunimit në

drejtim të përmirësimit të menaxhimit të informacionit.

Sistemi i faturimit gjithashtu shërben edhe si sistem raportues dhe merret si provë bazë

në proceset e ndryshme gjyqësore që kompania mund të ketë me subjekte të ndryshëm.


78

Kapitulli 4 – Zhvillimi i Sistemeve MyAvis dhe Converge një risi e re

në Sistemin e Matjes.

4.1 Sistemi MyAvis dhe Converge.

Në Korporatën Elektroenergjetike CEZ Shpërndarje mund të përmendim si të

suksesshëm implementimin e 2 sistemeve që sollën risi në sistemin e menaxhimit të

matjes, duke rritur cilësinë dhe saktësinë e leximit dhe ndërfaqësimin online me

sistemin e faturimit [Anni Dasho Sharko, Indrit Baholli, Mariglen Nora, Economicus-UET, Nr.11/

2013]:

Sistemi Converge:

Leximi online në rreth 3000 matësa(smart meters) të energjisë elektrike klientët

më të mëdhenj të Korporatës Elektroenergjetike.

Sistemi MyAvis:

Leximi online nëpërmjet lexuesve dhe pajisjeve elektronike PDA për të gjithë

pjesën tjetër të portofolit të klientëve.

Transmetimi online në të dy sistemet është bërë duke shfrytëzuar rrjetin GPRS të

kompanive mobile.

Ndërfaqësimi online me sistemin e faturimit

Sistemi i mëparshëm i leximit të matësave të energjisë elektrike kryhej nëpërmjet

lexuesve në mënyrë manuale, mbaheshin shënim në letër nga lexuesit për të gjithë

portofolin e klientëve të CEZ Shpërndarjes dhe më pas hidheshin këto të dhëna në

sistemin e faturimit manualisht nga operatorët e faturimit. Kjo mënyrë pune rriste

shumë riskun për një process leximi-faturimi jo cilësor pasi linte shumë hapësira për

gabime humane të qëllimshme apo të paqëllimshme, si dhe sillte një mbingarkesë të

panevojshme të punës si dhe të burimeve njerëzore për kryerjen e këtyre proceseve.


79

4.1.1 Sistemi MyAvis dhe PDA-ja:

Me implementimin e sistemit të leximit të matësave të energjise elektrike nëpërmjet

pajisjeve PDA u bë e mundur që të dhënat e matësit, vlera që tregon matësi i energjisë,

të hidheshin vetëm një herë në muaj manualisht në PDA dhe më pas dërgimi i të

dhënave në qendrën e përpunimit të informacionit sistemi MyAvis bëhej automatik

duke përdorur rrjetin GPRS të kompanive celulare që operojnë në Shqipëri. Më pas të

dhënat e ardhura në sistemin MyAvis nëpërmjet ndërfaqësimit me sistemin e faturimit

kalojnë në mënyrë automatike për të procesuar më tej me krijimin mujor të faturës së

cdo klienti [Anni DASHO SHARKO, Indrit BAHOLLI, Mariglen Nora, “IT Applications in

Economics, Business and Society”, UET dhe IUPUI,Tiranë, 28 Qershor 2013].

Implementimi i sistemeve MyAvis dhe Converge bëri që kostot e operacioneve të

uleshin në mënyrë të dukshme dhe saktësia e të dhënave të rritej maksimalisht.

U reduktua maksimalisht sasia e letrave të cilat duhet të printoheshin me të dhënat e

klientëve për tu lexuar nga lexuesit në muajin aktual si dhe dorëzimi mbrapsht i

letrave të plotësuara nga lexuesit me leximet e muajit aktual për në sistemin e faturimit

ku këto të dhëna hidheshin manualisht në sistemin e vjetër të faturimit.

Tashmë lexuesi mund të fotografoj sahatin elektronik nëpërmjet pajisjes PDA (jo e

detyrueshme për cdo lexim mujor, vetëm kur një gjë e tillë i kërkohet për ndonjë

anomali, ankesë etj) dhe në mënyrë automatike e dërgon këtë foto në sistemin

MyAvis.

Ky process realizohet si për të vërtetuar që lexuesi i matësit të energjisë po vepron në

mënyrë korrekte apo kur dyshohet se ka dërguar vlera të ndryshme nga ajo që paraqitet

në matësat e energjisë por edhe për të zgjidhur kërkesat e klientit në rast se duhet ti

paraqitet një provë për gjëndjen reale të matësit të energjisë.

PDA si risi bëri të mundur që të ndryshonte edhe mentaliteti i vetë punonjësve të CEZ

Shpërndarjes të cilët merreshin me leximin e matësave të energjisë për klientët e

vegjël.

Në sistemin e vjetër të leximit të matësave, lexuesit apo elektricistët i kontrollonin apo

jo matësat e energjisë një herë në muaj ose një herë në disa muaj duke vendosur herë

pas herë leximin afrofe për secilin nga klientët pa lexuar leximin aktual të matësave në

fjalë. Me sistemin e ri të leximit të matësave një gjë e tillë nuk mund të kryhej më, pasi

PDA përbëhet nga një sistem GPS i cili në momentin e hedhjes së informacionit të


80

matësit të energjisë regjistron koordinatat fizike ku ky lexim është kryer. Pra duke

prodhuar një raport mbi bazë koordinatash është e mundur të identifikohet nëse

punonjësi po i hedh të dhënat nga shtëpia apo lokali apo nga kabina ku janë të

instaluar matësat e energjisë së klientëve në fjalë.

PDA-ja është një pajisje shumë e përparuar ku shumica e korporatave kanë investuar

për implementimin e këtyre pajisjeve dhe sistemit të teknologjisë së informacionit për

përpunimin e mëtejshëm të të dhënave.

4.1.1.1 Sistemi MyAvis dhe PDA-ja si mjet transformues për punonjësit e

Korporatës.

Të dhënat e mëposhtëme të kryera me anë të një pyetësori vetëm për zonën e Tiranës

na flasin për rolin transformues që PDA-ja si mjet i teknologjisë së informacionit ka

mbi sistemin e mëparshëm manual të leximit dhe në ndihmë të punonjësit që zbaton

këtë sistem të ri si ndërfaqësimi online në fund të ditës i të gjithë leximeve të bëra pa

ndërhyrjen e operatorëve të faturimit, ku më parë procesi i hedhjes së të dhënave bëhej

manualisht.

Situata dy muaj para implementimit të Projektit MyAvis

Përshkrimi Sasia Njesia Matese

Nr. i telefonatave të kryera për suport teknik 113 telefonata/muaj

Kënaqesia e lexuesit me menyrën e re të leximit të matësave

të energjisë 3 shkalla 0-10

Frekuenca e shkuarjes së lexuesve pranë ICT-së për

probleme teknike me PDA 40 here/muaj

Shpejtësia e hedhjes së një leximi nëpërmjet përdorimit të

PDA 180 s/rekord

Situata mbas implementimit të Projektit MyAvis (dy

muajt e pare implementues)

Përshkrimi Sasia Njesia Matese

Nr. i telefonatave të kryera për suport teknik 17 telefonata/muaj

Kënaqesia e lexuesit me menyrën e re të leximit të matësave

të energjisë 7,5 shkalla 0-10

Frekuenca e shkuarjes së lexuesve pranë ICT-së për

probleme teknike me PDA 7 here/muaj

Shpejtësia e hedhjes së një leximi nëpërmjet përdorimit të

PDA 50 s/rekord

Tabela 2: Situata në sektorin e matjes para dhe pas implementimit të sistemit

MyAvis.


81

Grafiku i mëposhtëm jep në mënyrë të qartë rritjen e performancës së punës së bërë

nga specialisti përkatës duke u bazuar në eksperiencën që fiton me kalimin e kohës

duke përdorur pajisjen PDA për leximin saktë dhe në kohë të matësave të energjisë

elektrike të klientëve në terren. Ështe vënë re dhe rritje e nivelit të kënaqësisë së një

lexuesi për të përdorur këtë mjet të teknologjisë së informacionit, PDA-në në mënyrë

proporcionale me familjaritetin që lexuesi krijon me pajisjen.

Mbështetja lokale nga Departamenti i ICT-së përsa i përket problemeve teknike,

përdorimit të pajisjes mënyrës së raportimit dhe analizave të ndryshme që duhet të

bëjnë menaxheret dhe specialistët e sektorit të matjes bie ndjeshëm me kalimin e

kohës në bazë të transferimit të njohurive (knowledge transfer) dhe një trajnimi sa më

efikas të personelit përkatës në shumë drejtime.

Grafiku 1: Situata në Sektorin e Matjes 2 muajt e parë të implementimit të

sistemit MyAvis.

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

Numri I telefonatave për

mbështetje teknike

Kënaqësia e punonjësit persa I përket menyres se re te leximit

Frekuenca e vizitës se

lexuesve pranë departamentit IT

për probleme me PDA

Shpejtësia e hedhjes se një leximi ne PDA

Situata ne dy majt e pare te perdorimit te PDA

Situata sot


82

4.1.2 Sistemi Converge dhe Matësi Elektronik

Sistemi tjetër i teknologjisë së informacionit ku kompania CEZ Shpërndarje ka

investuar përsa i përket leximit automatik të të dhënave të klientëve është një tip i ri

matësi i energjisë i cili është elektronik “smart meter“. Ai bën të mundur që në mënyrë

periodike të dhënat e matësit të dërgohen në Sistemin Converge automatikisht

nëpërmjet modemit që transmeton sipas një periodiciteti të caktuar të dhënat nëpërmjet

sistemit GPRS të kompanive celulare. Të gjitha këto të dhëna kalohen nëpërmjet

ndërfaqësimit përkatës në mënyrë automatike në sistemin e faturimit. Mbështetur në

vlerën disi të konsiderueshme të këtyre matësave të energjisë ky shërbim është ofruar

si fazë e parë për klientët e mëdhenj dhe për nënstacionet që kompania zotëron në të

gjithë Shqipërinë për të menaxhuar dhe kontrolluar këtë seksion në mënyrën më të

saktë dhe më korrekte[http://www.cez.cz; http://www.landisgyr.com].

Figura 9: Infrastruktura e komunikimit të Matësave Elektronike

4.1.3 Ndërfaqësimi midis sistemit të Faturimit dhe MyAvis/Converge në të dyja

drejtimet rrjedhëse të informacionit.

Ndërfaqja MyAvis

Për sistemin e qendërzuar të faturimit si pjesë e këtij punimi shkencor kam ndërtuar një

ndërfaqe në shërbim të sistemit të faturimit/Myavis/Converge për dërgimin e kërkesës

për lexim nga sistemi i faturimit në atë MyAvis dhe për marrjen mbrapsht të

informacionit të leximit të kryer dhe hedhjen on-line në sistemin e faturimit.


83

Për të dy drejtimet: export të kërkesës për lexim iniciuar nga sistemi i faturimit për në

drejtim të sistemit MyAvis dhe import të leximeve të kryera nga lexuesit dhe marrjes

online të të dhënave dhe kalimit nëpërmjet kësaj ndërfaqeje në sistemin e faturimit, ku

këto të dhëna do të shkëmbehen(exchanged) nëpërmjet Microsoft SQL database të

quajtur SAP.

Këtë ndërfaqe e kam krijuar krijuar në SQL stored procedures në database-n

CEZ_BS_QF.

Për qëllime të përkohëshme dhe efekt identifikimi të logg-eve kjo ndërfaqe përdor

tabela në database-in CEZ_BS_EXP_IMP: tabela MYAVIS_IMPORT përmban

leximet e transferuara nga MyAvis, tabela MYAVIS_IMPORT_HISTORY përmban të

gjithë leximet e importuara nga MyAvis, të dhënat finale e leximeve të ardhura do të

ngarkohen(upload) direkt në tabelen subsriber_consumption të database-s të sistemit të

faturimit CEZ_BS_QF.

Gabimet importohen në CEZ_BS_EXP_IMP.dbo.MYAVIS_IMPORT_PROBLEM.

Figure 10. Ndërfaqja MyAvis-Faturim, Faturim-MyAvis.

Eksporti nga sistemi i Faturimit në MyAvis

Procedura e eksportimit ekzekutohet sipas kërkesës në fund të muajit. Mund të

ekzekutohet manualisht sa herë të lind nevoja, por rekomandohet të ekzekutohet

automatikisht sipas skedulerit të përcaktuar më poshtë:

Të dhënat që eksportohen për të gjithë kontratat që :

a) Jane të shënuara si “Kontrata MyAvis, pra që lexohen nëpërmjet pajisjeve PDA

dhe menaxhohen nga MyAvis System

b) Kanë lexim të mëparshëm:lexim fillestar ose lexim në vijueshmeri, i cili është

më i hershëm se data e leximit të fundit të eksportuar nga MyAvis.


84

E gjithë procedura e eksportimit është implementuar nëpërmjet SQL stored procedure:

FILL_MYAVIS_EXPORT

Kjo procedurë ekzekutohet pa asnjë parameter. Ajo mbush tabelat MODOWHEADER

dhe MODODOWNITEM në database-in SAP me të gjithë kërkesat për lexim sipas

konditave të përmendura më lart. Tabela MODOWNHEADER përmban listën e

kontratave(listën e matësave elektrike), tabela MODOWNITEM përmban listën e

vlerave të kërkuara (regjistrat që duhet të lexohen).

Maksimumi 3 registra kërkohen për cdo kontratë në varësi të konfigurimit të tarifës

përkatëse:

Register 1: reading index ( index-i i leximit)

Register 3: cons specifique(ambjentet e përbashkëta)

Register 8: reactive index ( index-i reaktiv)

FILL_MYAVIS_EXPORT

Kjo procedurë do të ekzekutohet në rrathe mujore(month circles) me një procedurë

përseritjeje ekzekutimi 3 herë në muaj.

Eksporti i I-rë cdo datë 25 të muajit të mëparshëm(dërgohet kërkesë për lexim

për muajin tjetër)

Eksporti i II-të në datën 1 të muajit të ri(vetëm kërkesa për lexim për muajin

aktual)

Eksporti i fundit në ditën e 10-të të muajit të ri(vetëm kërkesa për lexim për

muajin aktual).

Procedura do të skedulohet për tu ekzekutuar automatikisht në SQL jobs gjatë natës.

Struktura e të dhënave

Tabela më poshtë të dhënat bazë të tabelave MODOWNHEADER dhe

MODOWNITEM të përdorura për tv eksportuar të kërkesat për lexim nga sistemi i

faturimit.


85

MODOWNHEADER:

No Name Field in

Billing

Table in

Billing

Value/Type

1 NAME1_TEXT Name dbo.contract Name

2 CITY1 Town dbo.contract Town

3 CITY2 Null

4 STREET Street dbo.contract Street

5 HOUSE_NUM1 Nr_apart

ment

dbo.contract Nr_apartment

6 HOUSE_NUM2 Null

7 ENTRANCE Nr_entra

nce

dbo.contract Nr_entrance

8 ZZSTR4 Null

9 FLOOR Null

10 ROOMNUMBER Null

11 ZZPRIST „A‟

12 ZEILE NULL

13 PO_PLTXT NULL

14 HAUS NULL

15 UP_PLTXT NULL

16 DSBPLT NULL

17 ANLAGE NULL

18 PM_ID nr_contra

ct

dbo.contract MYAVIS_DB_ID +

CAST(Nr_contract AS

VARCHAR)

19 TEL_NUMBER Null

20 MOBIL Null

21 TEL_NUM_KON Null

22 TARIFTYP code_rat

es1

dbo.contract code_rates1

23 PRIKON Null

24 JISTIC Null

25 FAZE Model dbo.contract Model

26 STAV_J Null

27 SPEBENE Null

28 PORTION Null

29 ABLEINH ref_cabin dbo.contract MYAVIS_DB_ID +

CAST(C.ref_cabin AS

VARCHAR)

30 TERMTEXT cabin_na dbo.cabin, cabin_name


86

me

31 MV_ODBER type1_rat

es

dbo.rates CASE WHEN

TYPE_CONTRACT = 1 THEN 1

ELSE 0 END

32 PARTNER Nr_contr

act

dbo.contract Nr_contract

33 ZZVGKMS Null

34 WERK zone_na

me

dbo.contract MYAVIS_DB_ID + zone_name

35 ADATSOLL nr_mont

h

dbo.Subscriber

s_consumption

CONVERT(VARCHAR,

nr_month, 112)

36 ZZMDT ref_reade

r

ref_reader

37 POR_ODECTU Null

38 SERGE_HDO Null

39 GERAET_HDO Null

40 TIDNR_HDO Null

41 MATNR_HDO Null

42 KOMTXT_LIST Null

43 SZEITEIN_LIST Null

44 ZZPARC_CIS Null

45 DOCNUM identifica

tion

dbo.contract Identification

46 ZZIMP '0'

47 ROWID NEWID(

)

NEWID()

48 EXPORTDATE getdate() getdate()

49 READING_ID Null

50 MPREGISTER_I

D

Null

51 METERPOINT_I

D

Null

52 KINDMETERPOI

NT

Null

53 CODE_CONTRA

CT

Contract CODE_CONTRACT


87

MODOWNITEM

No Name field in Billing Table in Billing Value

1 DOCNUM identification dbo.contract identification

2 PM_ID nr_contract dbo.contract MYAVIS_DB_ID +

CAST(Nr_contract AS

VARCHAR)

3 ANLAGE null

4 SERGE Nr_electricitym

eter

dbo.contract Nr_electricitymeter

5 DEVLOC null

6 GERAET null

7 TIDNR null

8 EQFNR null

9 MATNR null

10 BAUKLTX

T

null

11 JMENOVIT

Y_PROUD

null

12 KONSTAN

TA_MERID

LA

Coefficient dbo.contract coefficient

13 BGLJAHR null

14 ADAT nr_month Subscribers_co

nsumption

CONVERT(VARCHAR,

nr_month, 112)

15 ISTABLAR

T

null

16 LAST_ISTA

BLART

null

17 E_NOTE null

18 ZZGPS_LA

TITUDE

null

19 ZZGPS_LO

NGITUDE

null

20 STORTZUS null

21 LGZUSATZ null

22 ZZDSUP null

23 ABLBELNR Function_rates.

type_rates,

contract.nr_con

tract,

Contract.Nr_el

contract,Rates,F

unction_rates

MYAVIS_DB_ID + F.type_rates

+ CAST(Nr_contract AS

VARCHAR) +

ISNULL(Nr_electricitymeter, '0')

+


88

ectricitymeter CONVERT(VARCHAR,GETD

ATE(),12)

24 MASSREA

D

null

25 STANZVOR null

26 STANZNAC null

27 ZWART type_rates Function_rates type_rates

28 KENNZIFF null

29 E_ZWSTAN

D

reading_index Subscribers_co

nsumption

CASE WHEN F.type_rates = '1'

THEN CAST(reading_index AS

INT) WHEN F.type_rates = '3'

THEN CAST(cons_specifique

AS INT) WHEN F.type_rates =

'8' THEN CAST(reaktive_index

AS INT) ELSE 0 END

30 ODECET_L

P

Null

31 ZPUSOB_O

DECTU

Null

32 UPPER_

RESULT

reading_index

Subscribers_co

nsumption


THEN CAST(reading_index +

(DATEDIFF(D, Nr_month,

DATEADD(M, 1, Nr_month)) *

ISNULL(DAILY_CONSUMPTI

ON, 0) *

SUSPICIOUS_RATE_MAX) /

CASE WHEN coefficient > 1

THEN coefficient ELSE 1 END

AS INT) ELSE NULL END

33 LOWER_

RESULT

reading_index Subscribers_co

nsumption,

contract


THEN CAST(reading_index +

(DATEDIFF(D, Nr_month,

DATEADD(M, 1, Nr_month)) *

ISNULL(DAILY_CONSUMPTI

ON, 0) *

SUSPICIOUS_RATE_MIN) /

CASE WHEN coefficient > 1

THEN coefficient ELSE 1 END

AS INT) ELSE NULL END

34 E_ZWSTER

W

Null


89

35 E_VERBER

W

Null

36 POCET_DN

I

nr_month Subscribers_co

nsumption

DATEDIFF(D, nr_month,

GETDATE())

37 ATTRIBUT Null

38 METER_ID Null

39 KINDENER

GY

Null

40 SCALE Null

41 SERGE_HD

O

Null

42 CODE_CON

TRACT

Contract CODE_CONTRACT

Importimi i leximeve të kryera nga lexuesit nëpërmjet PDA nga sistemi MyAvis.

Procesi

Leximet e reja tranferohen cdo ditë nga MyAvis në bazën e të dhënave

shkëmbyese(exchange database) SAP në tabelën MOUPITEM. Nga kjo tabelë ato

importohen po në mënyrë ditore(në fund të ditës) në sistemin e faturimit nëpërmjet

procedurës FILL_MYAVIS_IMPORT të skeduluar nga SQL jobs gjatë natës.

FILL_MYAVIS_IMPORT

Kjo procedurë transferon të gjithë leximet e reja të kryera nga tabela MOUPITEM në

database-in SAP në destinacionin final: tabela “Subscriber consumption“ në Sistemin e

Billing-ut database-i CEZ_BS_QF.

Si hap të parë procedura identifikon gabimet e mundëshme në të dhëna dhe levizje të

gabuara të dhenave në rekorde nga tabela MOUPNITEM në tabelën

CEZ_EXP_IMP.dbo.MY_AVIS_IM/PORT_PROBLEM.

Me përjashtim të anomalive të raportuara në MyAvis kjo ndërfaqe identifikon gabimet

e mëposhtëme:

a. Kode kontrate i panjohur

b. Invalid numër i matësit të energjisë


90

c. Konsumi i mëparshëm i panjohut

d. Një lexim tjeter MyAvis i lexuar këtë muaj

e. Index leximi më i ulët se ai i mëparshmi

f. Index reaktiv më i ulët se ai i mëparshmi

g. Index në PIK më i vogël se ai i mëparshmi

h. Identifikimi i Muajit Nr_month nuk është më i vogël se një muaji me parë

i. Identifikimi i muajit Nr_Month është më i vogël se sot

Anomalitë e raportuara nga myavis janë hedhur në tabelën

CEZ_BS_QF.dbo.MYAVIS_ANOMAL në varësi të vlerës në fushë FLAG 0/1 ato

janë/nuk janë të importuara në sistemin e faturimit.

Struktura e të dhënave

Tabela më poshtë përmban të dhënat bazë të tabelës MOUPITEM të përdorura për

eksportuar leximet nga MyAvis në sistemin e faturimit.

Field

Name

Table in

Myavis

Field in

MyAvis

Value MyAvis &

Billing

Relation

Field in

Billing

Table in

Billing

Serge SAP.dbo.mou

pitem

SERGE Nr of

El.Meter

Nr_Electri

citymeter

Contract

Anomali

e

SAP.dbo.mou

pitem

METERREA

DINGNOTE

Subsriber_Co

nsumption

Position SAP.dbo.mou

pitem

READINGR

ESULT

Reading result for current register * Subsriber_Co

nsumption

Type_re

g

SAP.dbo.mou

pitem

REGISTER Reading register * Function_rate

s

Date SAP.dbo.mou

pitem

MRDATEFO

RBILLING

CONVERT(d

ate,MRDATE

FORBILLIN

G)

convert(var

char(10),i

mp.date,10

2)

nr_month Subscribers_c

onsumption

Reader N/A N/A Constant

“MyAvis”

User_lokal Subscribers_c

onsumption

CODE_ SAP.dbo.mo CODE_CON CODE_CON CODE_CO Contract


91

CONTR

ACT

upitem TRACT TRACT NTRACT

ZZIMP SAP.dbo.mo

upitem

ZZIMP 0 = new

record, 6 =

error, 9 =

imported

N/A

* Regjistrat e meposhtem janë lexuar në MyAvis dhe transferuar në sistemin e faturimit

Regjistri 1: indeksi i leximit

Regjistri 3: ambjentet e përbashkëta

Regjistri 8: indeksi reaktiv

4.2. Smart GRID një Vision i ri për sistemin elektroenergjetik shqiptar.

Platforma e Teknologjisë Europiane “SmartGrid” për një rrjet energjetik të së ardhmes

daton fillimin e vitit 2005 [National Energy Technology Laboratory for the U.S Department of

Energy, January 2007], kjo analizë formulon një vizion të ri për zhvillimin e rrjetit të ri

evropian drej vitit 2020 dhe përtej tij. “SmartGrid” është një vizion i ri për rrjetin

energjetik europian të së ardhmes. Kjo inisiative i përgjigjet sfidave dhe oportuniteteve

të reja, sjell vlera të reja për konsumatoret dhe aktorët kryesore të tregut për të vepruar

në mënyre efektive dhe eficente. Kjo sjellje e re do të realizohet nëpërmjet veprimeve

integruese në dimensionin teknik, tregtar dhe ligjor dhe në rrjetin elektroenergjetik

shqiptar.

4.2.1 Nga e sotmja në të ardhmen

Rrjetat e sotme mbizotërohen kryesisht nga stacione energjie të mëdha të lidhura në

sistemet e trasmetimet me tension të lartë, të cilët shpërndajnë energjinë në rrjete me

tension të mesëm dhe të ulët. Sistemet e trasmetimit dhe të shpërndarjes kryesisht janë

monopole natyrale në shkallë nacionale apo rajonale, nën autoritetin mbikqyrës të

komisioneve energjetike. Në kontrast në trasmetim-shpërndarjen, gjenerimi është në një

kompeticion në rritje.


92

Sot në përgjithësi burimet e gjenerimit ndodhen pranë lëndëve të para të tyre. Rrjedhja

e energjisë është një drejtimëshe: nga burimet gjeneruese nëpërmjet trasmetimit e

shpërndarjes në drejtim të konsumatorit. Shpërndarja e fuqisë dhe kontrolli i rrjetit

është i përqëndruar kryesisht në një qendër të vetme. Përgjithësisht pjesëmarrja e

konsumatorit ose nuk ekziston ose është shumë e kufizuar. Rrjeti është i optimizuar në

shkallë rajonale apo nacionale. Interkoneksioni fillimisht i vendosur për mbështetje të

sistemeve në raste emergjence tani është shndërruar në ambjet për shkëmbime tregtare

midis shteteve [European SmartGrids Technology Platform, 2006].

Figura 11. Rrjeti tradicional

Rrjeti i ri do të duhet të mbajë dhe lejojë një fluks dy-drejtimesh të fuqisë. Sistemi

energjetik tashmë ka filluar të veprojë nën rregullat e modelit tregtar ku gjenerimet janë

shpërndarë në bazë të ligjeve të tregut dhe qendrat e kontrollit të rrjetit marrin

funksione supervizimi në drejtim të balances së fuqive dhe të stabilitetit të tensionit.

Shterimi i burimeve primare të energjisë në njërën anë dhe ndryshimet klimatike në

anën tjetër do të ndikojnë në investimet në gjenerim. Rrjeti i ri do të jetë një kombinim

midis burimeve të përqëndruara dhe atyre të shpërndara të gjenerimit. Krijimi i një

portofoli shullojshmërie burimesh të ndryshme energjie do të jetë një avantazh i ri i

rrjetit.


93

Figura 12. Rrjeti modern i ri

Puna e sistemit do të jetë një shpërndarje midis burimeve të përqëndruara dhe të

shpërndara të energjise (DG). Kontrolli i burimeve të shpërndara të gjenerimit mund të

bashkohet për të formuar mikrorrjete ose “fabrika fuqie virtuale” duke lehtësuar

integrimin e tyre në sistem si edhe në treg njëkohësisht.

Figura 13. Rjeti modern i ri me burime të shpërndara të energjisë

4.2.2 Për nje vizion të ri të rrjetit të së ardhmes.

Ekspertet e rrjetave dhe ata të teknologjisë së bashku tashmë kanë rënë dakort se

nevojitet një përmirësim i madh i rrjetit energjetik. Kalimi në një rrjet të ri plotësisht


94

moderne duhet të plotësojë standarte në rritje të besueshmërisë, sigurisë, cilesisë së

shërbimit, eficensës, kostos së shërbimit, veprimit ambiental dhe sigurisë në punë.

Rrjeti modern tashmë është një motor i shoqërisë moderne. Shtytja kryesore në themel

të inisiativës së re për një rrjet të ri të shekullit të 21-të qëndron pranimi i rolit qëndron

në zhvillimin e shoqërisë të energjisë elektrike.

Rrjeti i sotëm shfrytëzohet përtej mundësive për të cilat ai u projektua në fillimet e tij.

Rrjeti i sotëm vuan kufizimet në shpërndarje për shkak të kufizimeve në trasmetim,

mungesë burimesh të reja energjitike, kufizime për shkak të fatkeqësive natyrore.

Vizioni i ri për një rrjet të ri kolon përmes analizës së pyetjeve themelore që na dalin.

Cilat do të jenë karakteristikat e rrjetit të ri? Si janë ato krahasuar me karakteristikat e

rrjetit të sotëm?

Cilat janë hendeqet që ndajnë rrjetin e sotëm me vizionin e ri të rrjetit të së ardhmes?

Cilat do të jenë teknologjitë e reja dhe rrugët që do të plotësojnë këtë boshllëk?

Përgjigja e këtyre pyetjeve themelore ka cuar sot bashkarisht të gjithë aktorët e vizionit

të ri në formimin e pesë elementëve parësorë të një vizioni të ri për një rrjet modern.

Faktoret kyc të suksesit

Performanca

Karakteristikat kryesore

Fushat kyce të teknologjisë

Vlerësimi dhe indikatorët

Figura 14. Rrjeti modern dhe faktoret e suksesit

Faktoret kyc të suksesit përcaktojnë sjelljen dhe qëllimin e rrjetit. Këta faktorë përbëjnë

bazën e suksesit rreth të cilave bashkëveprojnë katër elementët e tjerë.


95

Performanca, e kërkuar nga rrjeti përcakton se cilat do të jenë karakteristikat e rrjetit.

Këto karakteristika përcaktojnë se çfarë funksionesh dhe vetish janë kryesore për të

plotësuar kërkesat e performancës. Ato përcaktojnë se çfarë teknologjie do të përdorim

për të mbeshtetur karakteristikat e dëshiruara. Vleresimi dhe indikatoret na ndihmojnë

ne vleresimin e progresit dhe në krahasimin me nivelet e kërkesës së performancës.

Në këtë mënyrë mund të përcaktojmë rrënjën e problemeve dhe të ndërtojmë një

zgjidhje totale në vend të një përmirësimi të pjesshëm të rrjetit.

4.2.3 Faktoret kyc të suksesit.

Faktorët kryesor të suksesit të një rrjeti të ri vendosin një bazë të re për kërkesat

specifike të performancës, për të matur progresin dhe përfitimet. Këta faktorë kryesore

suksesi mund të klasifikohen si:

Reliable – Një rrjet i besueshëm siguron energji në konsumator kur dhe ku e kërkon ai.

Siguron një boshllëk paralajmërimesh për problemet që dalin dhe i qëndron shumicës

së shqetësimeve pa rënë. Ai vepron në eliminin e problemeve përpara se përdoruesi të

shqetësohet.

I Sigurtë/Qëndrushem – Rrjeti i sigurtë i qëndron si goditjeve fizike dhe atyre

informatike pa krijuar ndërprerje të mëdha dhe pa kërkuar shpenzime të mëdha në

rivendosjen e punës.

Ekonomik – Një rrjet ekonomik vepron në bazë të kërkesës dhe ofertës duket siguruar

një cmim të drejtë të energjisë dhe burimin e përshtatshëm të furnizimit.

Eficent – Një rrjet i tillë përfiton nga investimet që cojnë në një kontroll të kostos, ulin

humbjet në transmetim dhe shpërndarje, prodhim më efektiv dhe kosto më të ulët të

pronësisë së energjisë.

Ambietalisht i pranueshëm – Nje rrjet i tillë zvogëlon efektin mbi ambjent nëpërmjet

iniciativave të reja në prodhim, trasmetim, shpërdarje, ruajtje dhe konsumator.

I sigurtë – Një rrjet i tillë mbron konsumatorin dhe personelin, ai gjithashtu është i

ndjeshëm ndaj përdoruesave ku siguria e jetës së tyre varet prej tij.

4.2.4 Kërkesat e rrjetit për performancë

Në se duam që sistemi i ri të arrij qëllimin e tij, ai duhet të plotësoje disa standarte.

Pesë janë kërkesat kryesore që mund ti rendisim:


96

Përgjigjja ndaj emergjencave. Një rrjet i ri dhe modern duhet të sigurojë analizë

paraprake për të parashikuar problemet përpara se ato të ndodhin dhe të vlerësojë

problemet ndërsa ai cfaqet dhe zhvillohet. Kjo i jep mundësi të minimizoje impaktin në

rrjet dhe të përgjigjet me eficencë problemeve.

Rivendosja. Në kohën e sotme mbas një emergjence në rrjet mund të duhen ditë dhe

mbase javë për të kthyer sistemin në punë në rrjetet e mëdha. Një rrjet i ri duhet të

rikthehet në punë sa më shpejtë dhe me kosto gjithnjë e më te ulët sa më shumë

teknologjia, kontrolli dhe komunikimi përparojnë në vite.

Veprimet e përditshme/rutine. Në një rrjet modern personeli i shërbimit duhet të

kuptojë gjëndjen e rrjetit dhe trajektoren e tij të lëvizjes së saj, të sigurojë

rekomandime për një punë të qëndrushme të sistemit dhe të iniciojë kontrollet e

nevojshme të rrjetit. Personeli ndihmohet në misionin e tij nëpërmjet metodave të

avancuara të kontrollit dhe të përpunimit vizual të të dhënave. Sistemet e shpejta të

simulimit si dhe sistemet ndihmëse të marrjes së vendimeve janë një mbështetje .

Optimizimi. Rrjeti i së ardhmes siguron mekanizma të avancuara për të vlerësuar

kushtet, vlerësuar opsionet dhe ushtruar një shumllojshmëri veprimesh kontrolluese për

të optimizuar performancën e rrjetit nën prizmin e besueshmërise, ambjentit,

efektivitetit dhe kostos.

Planifikimi i sistemit. Planifikuesit e sistemit duhet të analizojnë rritjen e ardhshme të

kërkesës dhe ofertës për energji për të drejtuar vendimin e tyre në cfarë, ku dhe kur

duhet të modernizohet dhe të zhvillohet rrjeti. Sistemet moderne të mbledhjes së të

dhënave dhe të modelimit do të lejojnë përgjigjen e saktë të këtyre pyetjeve.

4.2.5 Karakteristikat kryesore të një rrjeti modern

Për të arritur këtë standart të performancës së rrjetit të së ardhmes i duhet të ketë disa

karakteristika kryesore. Shtatë janë karakteristikat kryesore të një rrjeti modern:

Vetërregullimi

Motivimi dhe përfshirja e konsumatorit.

Qëndrushmeria ndaj goditjeve

Energji cilësore sipas kërkesave të shekullit 21t

Përfshirja e të gjitha mundësive të ndryshme të gjenerimit dhe magazimimit të

energjisë

Liberalizimi dhe aktivizimi i tregjeve


97

Assete të optimizuara dhe punime eficente.

4.2.6 Portali i konsumatorit

Edhe pse nuk ekziston një përkufizim formal i portalit të konsumatorit atë mund të

mundohemi ta përcaktojmë si “një kombinacion të hardwarit dhe softwarit” që

mundësojnë komunikimin dy drejtimësh ndërmjet organizatave që shpërndajnë

energjinë dhe paisjeve të konsumatorit të vendosura në ambjentet e tij.

Sic duket në figurë një koncept i rëndësishëm ështe pranimi që në sistemin energjetik

rrjedhin dy flukse; ai i energjisë elektrike (me vija të plota) dhe fluksi i informacionit

(me vija të ndërprera) në mënyrë paralele. Portali i konsumatorit qëndron në pjesën e

rrethuar që përmbledh rrjetet dhe paisjet në zonën e konsumatorit.

Figura 15. Portali i konsumatorit


98

Në nivelin teknik një portal siguron një lidhje fizike dhe logjike ndërmjet rrjeteve të

brëndshëm të konsumatorit dhe rrjeteve të jashtëm WAN1. Portali mund të jetë një

“router” i cili shpërndan mesazhe në drejtime të ndryshme apo një “gateway” i cili

shërben si dalje për lidhjen midis teknologjive të ndryshme.

Portali është një “paisje virtuale” e vendosur brenda një matësi, një kompjuteri, një

paisje të vetme apo e shpërndarë nëpër disa paisje në zonën e konsumatorit. Në cdo rast

portali i konsumatorit siguron një pikë të vetme aksesi për shumë aktorë për të

mbledhur të dhëna nga paisje të ndryshme nga ambjenti i konsumatorit. Ai është një

“dritare” ose një “portal” në zonën e konsumatorit.

4.2.7 Funksionet e portalit të konsumatorit

Përse mund të shfrytezojmë një portal? Një nga mundësitë e shfrytëzimit është

lajmërimi i konsumatorit për parashikimin e ditës apo periudhës së pikut maksimal.

Zakonisht një pik i tillë shoqëron periudhat me temperatura ekstremale të larta apo ato

të ulëta që do të thotë se sistemi do të aplikojë tarifa maksimale të “super pikut”.

Energy service providers ESP2 i përgjigjen kësaj tarife duke sinjalizuar konsumatorët

që marin pjesë në programin e kontrollit të kërkesës DR, për aktivizimin e kësaj tarife.

Si pasojë paisjet e portalit të konsumatorit të vendosura në ambjentet e konsumatorit

kontrollojnë sinjalizimin që vjen nga serveri i ESP për momentin e aktivizimit të super

tarifës. Bazuar në këto sinjale portali në mënyre autonome përgjigjet ngacmimeve, si

për shembull duke ngritur me disa gradë temperaturën e vendosur në paisjet e ventilimit

dhe kondicionimit të ambjentit të konsumatorit.

Gjithashtu portali sipas një rregulli të brëndshëm në momentin e përshtatshem mund të

ndërpresi furnizimin me energji elektrike të sistemit të ngrohjes së ujit në konsumator

deri në kalimin e super pikut të ngarkesës. Kjo do të sjelli si pasojë një ndryshim në

diagramën e ngarkesës në konsumator si rezultat i uljes së konsumit.

1 WAN – Wide Area Network

2 ESP – Energy service providers


99

Konsumatori është në gjëndje të shikojë nëpërmjet ndërfaqes së portalit energjinë e

konsumur dhe koston e saj, apo kursimin e fituar si pasojë e zgjedhjes së tij për

kontrollin e ndryshimit të ngarkesës si edhe eficensën energjetike të paisjeve të tija.

Përse mund të shfrytezojme një portal? Si përgjigje ndaj emergjencave. Në rastet kur

për shkak të një emergjence në sistem, atij i duhet të reduktojë ngarkesën.

Portali i konsumatorit si pasojë e sinjalit që i ka ardhur nga ESP në mënyrë automatike

shkëput ngarkesat e ngrohjes, zvogëlon ndricimin, zmadhon temperaturat e vendosura

në HVAC, etj dhe sinjalizon përdoruesin për gjëndjen emergjente në sistem.

Operatori i shpëndarjes në ESP fillon të analizoje duke dialoguar me portalet e

konsumatorit në rrethinat e zonës me difekte për të parë se cilët konsumatorë janë pa

energji apo cilët janë me ngarkesa të reduktuara.

Në këtë mënyrë ai është në gjëndje të lokalizojë të gjithë zonën problematike dhe të

fillojë të marri në shqyrtim mundësitë për të rivendosur furnizimin me burime apo linja

alternative.

Në një skenar të tillë portali i konsumatorit është një ndërfaqe për të realizuar leximin

automatik të matësave, cmimet në kohë reale, përgjigjen ndaj kërkesës, zbulimin e

zonave me ndërprerje energjie, koordinimin me paisjet e konsumatorit, apo përdorime

të tjera.

4.2.8 Procese matjesh të avancuara dhe përgjigje ndaj kërkesës

Portali i konsumatorit mund ti shërbeje furnizuesit me energji (ESP) si një pikë kontakti

midis tyre.

Figura 16. Portali dhe DR

Nëpërmjet portalit ESP mund të:

Lexojë automatikisht të dhënat e matësave të konsumatorit.


100

Vendosi skemën e re të tarifave në matësat e konsumatorit

Tarifat në kohë reale, periudhën e pikut.

Ti japi mundësi konsumatorit që në mënyrë vullnetare të kontrolloje ngarkesën e

paisjeve në ambjentet e tij.

Zvogëlimi i ngarkesës në rastet e situatave të emergjensave.

4.2.9 Shërbime residenciale për konsumatorin.

Portali i konsumatorit mund të shërbejë si një ndërfaqe për konsumatorin për një

shumëllojshmëri të shërbimeve të reja të konsumatorit.

Figura 17. Portali dhe shërbimet ndaj konsumatorit

Duke përdorur portalin një konsumator rezidencial mund të:

Të marri lajmërime në lidhje me ndodhjen e një emergjence

Të vëzhgoje fuqinë dhe energjinë dhe koston e saj në kohë reale.

Të marri në mënyrë të rregullt dhe/ose në kohë reale faturën.

Të zgjedhi ngarkesën në funksion të cmimit të energjisë

Të zgjedhi furnizuesin e energjisë për konsumin e tij.

Të shikojë kursimet nga pjesmarja e tij në programin e përgjigjes ndaj kërkesës.

Të raportojë problemet me shërbimin e energjisë

4.2.10 Menaxhim të konsumatorit.

Portali i konsumatorit mund të lejojë operatorin e furnizuesit të sherbimit energjetik të

manaxhojë konsumatorin.


101

Figura 18. Portali dhe menaxhimi i konsumatorit

Duke përdorur atë operator në ESP mund të :

Të kapi vjedhjen e energjisë

Të kapi ndryshimet në lidhjen tek konsumatori.

Të kyçi/çkyçi dhe konfigurojë shërbime në konsumator në distancë.

Të kufizojë ngarkesën maksimale të konsumatorit në funksion të parregullsive në

pagesën e konsumatorit.

4.2.11 Vendndodhja dhe ndërfaqja e portalit të konsumatorit.

Shembuj të ndryshëm të vendndodhjes së një portali mund ti gjejmë sot të vendosur në

konsumator:

Portale të vendosur si paisje e vecantë

Portale të vendosur brenda matësave të konsumatorit.

Portale të vendosur brenda regullatorëve të temperaturës.

Portale të vendosur në paisjet e komunikimit të konsumatorit.

Portale të instaluar në Personal Kompjuter.

Portale si pjesë e përbashket me sistemet e menaxhimit të energjisë.

Portale të vendosur brenda paisjeve të konsumatorit.

Megjithëse sot nuk ekziston një portal si paisje fizikisht e vecantë, të gjithë prodhuesat

sigurojnë në paisjet e tyre funksione të vecanta të portalit të konsumatorit.

Shumë nga këto aplikime portali janë aplikime të prodhuesave të vecantë që nuk mund

të zëvëndësojnë njeri-tjetrin për shkak të mungesës së një standarti të panvarur nga

prodhuesi , teknologjia apo vendosja e portalit.


102

Ndërfaqe të ndryshme prodhohen sot në ndvrtimin e portaleve por ato me të

rëndësishmet mund ti klasifikojmë si:

Ndërfaqe e ndërtuar dhe e bazuar në platformën WEB.

Ndërfaqe e ndërtuar si një TV, duke siguruar të njvjtat veti si ato të Web-it.

Ndërfaqe të ndërtuara në bazë të butonave për të zgjedhur dhe llampave të

sinjalizimit të emergjencave.

Pamvarësisht se si janë ndërfaqet, ku janë vendosur, portali i konsumatorit duhet të ketë

disa karakteristika të përbashkëta:

Të njejtin model minimal të dhënash.

Të njëjtën skemë sigurie për të siguruar mbrojtjen e të dhënave dhe privacine e tyre.

Të njëjtin mekanizëm për të realizuar upgrade. Duke i dhënë mundësi sistemit të

dërgojë tarifat, të mirëmbajë dhe konfigurojë paisjet e konsumatorit.

Të njëjtën metodë menaxhimi për të lehtësuar monitorimin dhe kontrollin e paisjeve

të ndryshme nga prodhues të ndryshëm.

Pamvarësisht nga vetitë e përbashkëta personalizime do të ketë në teknologjitë e

përdorura në ndërtimin e portaleve, teknologjitë e komunikimit me ta si edhe mënyra e

paraqitjes së të dhënave në konsumator.


103

Kapitulli 5 – Zhvillimi/Dizenjimi/Implementimi i Aplikacioneve të

Platformës WEB.

Aplikimet në platformën WEB mbështeten mbi analizën dhe bazën e të dhënave të

sistemit të faturimit. Sistemi i faturimit nga i decentralizuar në 20 instanca SQL në

Microsoft SQL 2000 dhe aplikacion në MSAccess 97, kaloi në një system të

centralizuar Database dhe Aplikimi në platformën WEB, sipas strukturës teorike të

përshkruar më lart. Kjo krijoi një strukturë të stabilizuar dhe përforcuar me një siguri të

lartë dhe një sistem cluster-i dhe back-up të mirëpërcaktuar dhe planifikuar mbi një

strategji të qartë nga pikpamja e IT-së.

Me zhvillimin e sistemit të faturimit dolën në pah kërkesat gjithnjë e në rritje për

implementimin e aplikimeve web në Korporatën Elektroenergjetike.

Kërkesat nga Divizionet Kryesore të kësaj Korporate kanë qenë:

E-BILL(faturat on-line) dhe formulari i përditësimit të të dhënave personale të

klientit si mbajtës i kontratës në fjalë.

Sistemi i lidhjeve të reja dhe ndërfaqësimi online i statusit aktual të klientëve.

Pjesa e fundit e projektit të ndërtimit të aplikacioneve finalizohet me krijimin e

platformës INTRANET ku janë përfshirë të gjithë aplikimet stand-alone të

aksesueshme nga të gjithë përdoruesit e Korporatës nëpërmjet pjesëmarrjes në rrjetin

kompjuterik WAN-LAN të Korporatës.

Për të realizuar këto detyra janë krijuar aplikime të vecanta web bazuar në platformën

Apache/SQL/PHP struktura e aplikimi të përdorur është si më poshtë:

Të dhënat mbahen në MYSQL.

Ndërfaqësi i këtij aplikimi është realizuar me PhpWebApp.

Aplikimi është i pavarur nga platforma (Windows apo Linux).

Aksesim nga browser_ra(shfletues) të ndryshëm është këshilluar klienti të përdori

Mozilla.


104

Përdoruesit kanë detyra të caktuara dhe të drejta të kufizuara nga administratori

sipas profilit të departamenteve përkates si për Divizionin e Shitjes dhe atë të

Shpërndarjes.

Raportet standart dhe ad-hoc realizohen sipas një strukture standart kërkimi web

platformë gjithashtu e cila shfrytëzohet nga të gjithë Departamentet e Korporatës.

5.1 Dizenjimi i bazës së të dhënave mbështetur në platformën e Bazës së të

Dhënave të Sistemit të Faturimit.

Për çdo bazë të dhënash(database) ka një skemë e cila përshkruan strukturën e të

dhënave. Skema përmban objektet e bazës së të dhënave(databases) dhe lidhjet

ndërmjet tyre.

Ndërtimi i tabelave

Themeli i ndërtimit të një baze të dhënash(database) dhe pikënisja e saj është tabela.

Tabela mban të gjithë rregjistrimet e të dhenave. SQL jep mundësinë e rregjistrimit të

llojeve të ndryshme të tabelave të veçanta.

Hapi i pare i ndërtimit të një tabele është planifikimi i strukturës së saj që do të thotë

përcaktimi i fushave që ajo do të përmbajë. Të gjitha këto përcaktime, bëhen pasi

përcaktohet funksioni i tabelës në bazën e të dhënave. Më poshtë do të paraqesim,

strukturën e tabelave në bazën e të dhënave të sistemit të faturimit.

Instancat e bazës së të dhënave u centralizuan dhe u ruajt struktura e mëparshme.

Tabela e qyteteve dhe instancave të përdorura për efekt kordinimi dhe lidhje me

sistemin e faturimit janë si më poshtë të shprehura në tabelën përkatëse.

Location BI instance

Berat 10, 11

Burrel 20

Durres 30, 31, 32

Fieri 40, 41

Gjirokaster 50, 51


105

Korce 60, 61

Kukes 70

Shkoder 80, 81, 82

Tirana 90, 91, 92

Elbasan 100

Tabela 3. Lidhja midis qyteteve dhe instancave në sistemin e faturimit

5.1.1 Struktura e Bazës së të Dhënave/Tabelat Kryesore:

Tabela e mbajtjes së të dhënave të Kabinës(Cabin)

Përmban listën e të gjithë kabinave, është e lidhur në referencë me Nënstacionin dhe

fiderin përkates, cabin përdoret si “foreign key” në “Contract“ dhe “Subscriber

Consumption”

Tabela 4. Detajet e Kabinës

TABLE_NAME POSITION COLUMN_NAME

IS

NULLABLE DATA TYPE

CHARACTER

MAX.

LENGTH

DATETIME

PRECISION

NUMERIC

PRECISION DESCRIPTION

Cabin 1 numbering_cabin NO int 10 Identity

2 cabin_name YES varchar 20 Name of Cabin

3 id_connect YES smallint 5 Refernce to Line

4 code_voltage YES smallint 5 Refernce to Voltage

5 model YES varchar 10 Model of electricitymeter

6 Nr_electricitymeter YES varchar 10 Number of electricitymeter

7 coefficient YES real 24 Coeficient for multipling indexes read from el.meter

8 ref_substation YES int 10 Reference to Substation

9 ref_line YES smallint 5 Reference to Line

10 ref_zone YES varchar 1 Reference to Zone

11 Nr_connecting_contract YES int 10 Not used

12 seal YES varchar 10 Number of seal on el.meter

13 incashment YES smallint 5 Refernce to catalogue Encashment_point

14 upsize_ts YES timestamp timestamp

15 ref_reader YES smallint 5 Reference to catalogue Reader


106

Tabela e Konsumit të Kabinës(Cabins consumption)

Përmban index-in fillestar dhe konsumin mujor për cdo kabinë. Këto të dhëna mund të

krahasohen me fiderat dhe “subscriber consumption” për të nxjerrë përafërsisht

humbjet e energjisë , dhe under/over billed energji.

Tabela 5. Detajet e Konsumit të Kabinës


IS

NULLABLE DATA TYPE

CHARACTER

MAX.

LENGTH

DATETIME

PRECISION

NUMERIC


Cabins_consumption 1 ref_cabin YES int 10 Reference to Cabin

2 ref_line YES varchar 2 Reference to Line

3 Nr_month YES datetime 3 Date, when consumption was read

4 index_reading YES float 53 Read index from el. Meter

5 type_index YES varchar 1 Reference to Type_Indexe (initial, actual)

6 consumption_measured YES real 24 Not used

7 domestic_kWh YES real 24 Measured domestic kWh consumption

8 Sleks_domestic YES real 24 LEK for measured domestic consumption

9 notdomestic_kWh YES real 24 Measured non domestic kWh consumption

10 Sleks_notdomestic YES real 24 LEK for measured non domestic consumption

11 consumption_subscribers YES real 24 Measured subsribers kWh consumption

12 ratio YES real 24 Not used

13 numbering_consumption NO int 10 Identity


15 state_kWh YES real 24 State consumption kWh

16 Sleks_state YES real 24 LEK for state consumption

17 Nr_private YES int 10 Count of Private clients

18 Nr_state YES int 10 Count of budgetary clients

19 Nr_familiar YES int 10 Count of households

20 Nr_jobuxhetore YES int 10 Count of non-budget clients

21 Jobuxhetor_kWh YES real 24 Non budgetary consumption in kWh

22 sleks_jobuxhetor YES real 24 LEK for Non budget. Consumption


107

Tabela e mbajtjes së të dhënave kryesore të Kontratës(Contract)

Kjo tabelë përmban të gjitha kontratat dhe të dhënat bazë për sejcilën kontratë. Kjo

tabelë “Contract“ ka lidhje në strukturën e bazës së të dhënave te Billing-ut me tabelat:

Cabin, Rate, Zone. “Contract“ përdoret si “foreign key” në Subscriber consumption.

Tabela 6. Detajet e Tabelës së Kontratës


IS

NULLABLE DATA TYPE

CHARACTER

MAX.

LENGTH

DATETIME

PRECISION

NUMERIC


Contract 1 identification NO int 10 Identity

2 zone_name YES varchar 1 Refernce to catalogue Zone

3 Nr_contract YES float 53 Contract number

4 name YES varchar 30 Name of client

5 street YES varchar 30 Street

6 Nr_building YES varchar 6 Nr. of building (usually not used)

7 Nr_entrance YES varchar 2 Nr. of entrance (usually not used)

8 Nr_apartment YES varchar 6 Nr. of apartment (usually not used)

9 object_description YES varchar 30 Object description (usually not used)

10 power_subscribe YES float 53 Wanted power in kW

11 installed_power YES int 10 Installed power in kW

12 code_rates1 YES varchar 3 Reference to catalogue Rates (primary rate)

13 code_rates2 YES varchar 3 Reference to catalogue Rates , used for VAT

14 code_rates3 YES varchar 3 Reference to catalogue Rates , not used

15 flag YES varchar 1 Not used anymore

16 model YES smallint 5 Model of electricitymeter


18 amperage YES int 10 Amperage

19 date_validation YES datetime 3 Date of contract validation

20 ref_cabin YES int 10 Reference to Cabin

21 actu_cabin YES int 10 Reference to Cabin for cases of cabin change

22 Nr_electricitymeter YES varchar 10 Electricitymeter number

23 seal YES varchar 25 Seal number 1

24 seal1 YES varchar 25 Seal number 2, not used

25 seal2 YES varchar 25 Seal number 3, not used

26 bank__account YES varchar 20 Bank account number


28 old_number YES varchar 6 Old contract identification

29 town YES varchar 30 Town

30 old_number_contract YES float 53 Old contract number

31 nipt YES varchar 20 Company Registration number

32 kodi_fiskal YES varchar 20 Company Tax Registration number

33 shembur YES tinyint 3 NULL=active, 1 = not active

34 Kartela YES varchar 10 Number of shannon where the orogonal contract is stored

35 User_lokal YES varchar 20 User who updated the record

36 Date_ndryshimi_mates YES datetime 3 Date of last changes in selected fields

37 Date_mbar_rap YES datetime 3 Date of last changes

38 Date_prerjeje YES datetime 3 Date of cut - off

39 Date_pezullimi YES datetime 3 Date of reconnection

40 banka YES int 10 Reference to catalogue Banka presented only in GUI (msaccess)


108

Tabela e mbajtjes së të dhënave të Fider-it (Line)

Përmban listën e fiderave, ku per secilin fidër janë të ruajtura në tabelë parametrat

teknike si: voltage, specifikimet e matësit të energjisë. Line përdoret si “ foreign key”

në Cabin , Cabins consumption, Lines consumption.

Tabela 7. Detajet e Fiderit

Tabela e konsumit të Fider-it(Lines consumption)

Përmban index-in fillestar dhe konsumin mujor të fiderit. Të dhënat futen në sistemin e

Billingut nga operatorët nga dokumentacioni në hard-copy i pregatitur nga teknikët.

Tabela 8. Detajet e Konsumit të Fiderit


IS

NULLABLE DATA TYPE

CHARACTER

MAX.

LENGTH

DATETIME

PRECISION

NUMERIC


Line 1 numbering_line NO int 10 Identity

2 ref_substation YES int 10 Reference to Substation

3 code_voltage YES smallint 5 Reference to Voltage

4 model YES varchar 10 Model of electricitymeter

5 Nr_electricitymeter YES varchar 10 Number of electricitymeter


7 Nr_connecting_cabin YES smallint 5 Not used


9 name_line YES varchar 3 Name of line


IS

NULLABLE DATA TYPE

CHARACTER

MAX.

LENGTH

DATETIME

PRECISION

NUMERIC


Lines_consumption 1 numbering_consumption NO int 10 Identity

2 ref_line YES int 10 Reference to Lines


4 index_reading YES float 53 Read index from el. Meter


6 consumption_measured YES float 53 Measured consumption

7 Total_cabin YES float 53 Not used

8 upsize_ts YES timestamp Timestamp


109

Tabela Subscribers Consumption

“Subscriber consumption” përmban konsumin e matur dhe të faturuar në kWh dhe në

LEK për cdo tip energjie të dhënë konsumatorëve sipas tarifave të përcaktuara nga ERE

Tabela 9. Detajet e Subscriber Consumption


IS

NULLABLE DATA TYPE

CHARACTER

MAX.

LENGTH

DATETIME

PRECISION

NUMERIC


Subscribers_consumption 1 numbering_subscribers NO int 10 Identity

2 ref_contract YES int 10 Reference to Contract

3 ref_cabin YES int 10 Reference to Cabin

4 ref_line YES int 10 Reference to Line

5 ref_point YES int 10 Reference to Encashment_point


7 reading_index YES int 10 Read index from el. Meter


9 consumption YES real 24 Measured consumption in kWh

10 cons_lek YES real 24 LEK for measured consumption

11 cons_subscribe YES real 24 Aforfe (flat rate) consumption

12 subs_lek YES real 24 LEK for Aforfe consumption

13 cons_specifique YES real 24 Specifique consumption in kWh

14 spec_lek YES real 24 LEK for specifique consumption

15 power YES int 10 Fixed tarif consumption in kWh

16 power_lek YES real 24 LEK for power consumption

17 tax YES real 24 TAX

18 total YES float 53 Total amount (used on low volt. invoices)

19 supplement_value YES real 24 Not used

20 receiver YES varchar 20 User login, often not used

21 change_copy YES varchar 1 Not used

22 payement YES datetime 3 Date of payment

23 flag_domestic YES varchar 1 1-private,2-house,3-budget,4-nonbudget


25 consumption_nenmates YES real 24

26 humbje_tran YES real 24 Not used

27 tran_lek YES real 24 Not used

28 Nr_month_pr YES datetime 3 Previous index read date

29 reading_index_pr YES int 10 Previus index

30 User_lokal YES varchar 20 User login

31 consumption1 YES real 24 Consumption in 2nd tarrif

32 cons_lek1 YES real 24 LEK for consumption in 2nd tarif

33 cons_subscribe1 YES real 24 Aforfe consumption in 2nd tarif

34 subs_lek1 YES real 24 LEK for aforfe consumption in 2nd tarif

35 Date_update YES datetime 3 Date of update

36 aktive_dem YES real 24 Active DEM energy

37 aktive_demlek YES real 24 LEK for active DEM energy

38 reaktive_index YES int 10 Reactive index read

39 reaktive YES real 24 Reactive energy

40 reaktive_lek YES real 24 LEK for reactive energy

41 reaktive_dem YES real 24 Reactive DEM energy

42 reaktive_demlek YES real 24 LEK for reactive DEM energy

43 aforfereaktiv YES real 24 Aforfe Reactive energy

44 aforfereaktivlek YES real 24 LEK for aforfe reactive energy

45 enpik_index YES int 10 Peak index read

46 enpik YES real 24 Peak energy consumption

47 enpik_lek YES real 24 LEK for peak energy consumption

48 aforfepik YES real 24 Aforfe peak energy

49 aforfepiklek YES real 24 LEK for aforfe peak energy

50 taxsherbimi YES real 24 LEK for fixed service consumption

51 subvencion YES float 53 Subvention (80% for invalids)

52 reaktive_index_pr YES int 10 Previous reactive energy index

53 enpik_index_pr YES int 10 Previous peak energy index

54 anulluar YES varchar 1 Annulment - not used

55 date_anullimi YES datetime 3 Date of annulment - not used

56 date_faturimi YES datetime 3 Date of invoice printing


110

Kataloget Globale(Global catalogues)

Këto katalogë përdoren në sistemin e faturimit me të njejtat vlera të të dhënave

Function_Rates

Ky Katalog përmban cmimet dhe të dhënat e faturimit ku janë të përfshirë të gjithë

tarifat. Të dhënat që paraqiten këtu duhet të jenë të njëjtat në të gjithë instancat.

Tabela 10. Detajet e Function_Rate

Function_Type

Ky katalog liston të gjithë tipet e tarifave, është përdorur si “foreign key“ në

Function_Rates. Function_Type përdoret për të radhitur tarifat në varesi tipit të

energjisë së shpërndarë tek klientët me një tarifë specifike. Gjithashtu për cdo

Function_Type një cmim extra është përcaktuar për secilin tarifim.

Tabela 11. Detajet e Function_Type

Rates

Ky katalog përfshin listën e tarifave dhe definicioneve bazë të tyre. Parametrat e ruajtur

në Rates kanë influencë direkte në kalkulimet e faturës. Fusha Type1 radhit tarifat sipas

tipit të klientëve. Fusha Type2 përmban vlera nga katalogu Type_Rates i cili radhit

tarifat sipas tipit të matjes. Fusha Type 3 është përdorur gjatë periudhës

sezonale/josezonale të tarifimit.


IS

NULLABLE DATA TYPE

CHARACTER

MAX.

LENGTH

DATETIME

PRECISION

NUMERIC


Function_rates 1 numbering_function NO int 10 Identity

2 ref_rates YES int 10 Reference to Rates

3 type_rates YES varchar 1 Reference to Function_Type

4 price_one YES real 24 Price in LEK

5 unity_invoiced YES varchar 3 Not used

6 quantity_invoiced YES smallint 5 kWh included in price

7 Nr_month_start YES datetime 3 Not used

8 Nr_month_end YES datetime 3 Not used

9 upsize_ts YES timestamp Timestamp


IS

NULLABLE DATA TYPE

CHARACTER

MAX.

LENGTH

DATETIME

PRECISION

NUMERIC


Function_type 1 Nr_function NO varchar 1 Identity

2 function_type YES varchar 50 Function rate description


111

Tabela 12. Detajet e tarifimit të faturave

Type_Indexe

Ky katalog përshkruan dy tipe të index-it të leximit: fillestar(shënuar me “I”) i cili

përdoret për matësa elektronikë të rinj ose të riparuar dhe që funksionon si index-i i një

matësi të ri, dhe index-i i matësit aktual (shënuar me “C”) i cili përdoret për index-et

reale aktuale të lexuar nga matësat elektrike.

Type_ indexe përdoret si foreign key në të gjithë “consumption tables”:

Subscriber_Consumption, Cabin_Consumption & Line_Consumption. Në cdo moment

kur matësi i energjisë elektrike është installuar, index-i fillestar (“I”) futet në sistemin e

faturimit. Pastaj index-i aktual (“C”) futet cdo muaj për të gjithë matësat e instaluar

ndërkohë.

Tabela 13. Type_index

Type_Rates

Ky katalog është përdorur për të klasifikuar tarifat sipas tipit të matjes të aplikuar për

tarifime të caktuara. Type_rates përdoret si “foreign key” në katalogun e

tarifave(Rates), field Type2_rates sic përshkruhet më lart.

Tabela 14. Type_index


IS

NULLABLE DATA TYPE

CHARACTER

MAX.

LENGTH

DATETIME

PRECISION

NUMERIC


Rates 1 numbering_rates NO int 10 Identity

2 rates_name YES varchar 3 Rate shortcut used as foreign key in Contract

3 rates_designation YES varchar 50 Rate description

4 type1_rates YES varchar 1 Customer type (1-private,2-house,3-budget,4-nonbudget

5 type2_rates YES varchar 1 Reference to Type_Rates

6 type3_rates YES varchar 3 Not used


IS

NULLABLE DATA TYPE

CHARACTER

MAX.

LENGTH

DATETIME

PRECISION

NUMERIC


Type_indexe 1 code_type_indexe YES varchar 1 Identity

2 designation_code YES varchar 20 Reading index decription


IS

NULLABLE DATA TYPE

CHARACTER

MAX.

LENGTH

DATETIME

PRECISION

NUMERIC


Type_rates 1 Nr_type YES varchar 1 Identity

2 type_rates YES varchar 30 Rate type description


112

Type_unity

Type_Unity përdoret si “foreign key “ në funksionin e mësipërm të përshkruar

Function_rates për të klasifikuar tarifat sipas njësive të faturuara.

Tabela 15. Type_unity

Voltage

Vlerat e ruajtura në tabelën e tensionit (Voltage) janë përdorur të klasifikojnë Cabinat,

Kontratat dhe Fiderat përkundrejt tensionit (voltage).

Tabela 16. Voltage

Katalogët lokale

Katalogët lokalë janë edituar lokalisht në secilën bazë të dhënash.

Arkat(Encashment point)

Ky catalog përfshin listën e “Cash Points” sipas zonave/agjensive specifike. “Cash

Points” janë zyra fizike të pagesës së faturës së energjisë elektrike nga klientët.

Përdoret si “foreign key” në Subscriber consumption.

Tabela 17. Type_unity

Lexuesit(Readers)

Përmban listën e lexuesve. Lexuesi është një person i cili kontrollon matësit e energjisë

elektrike tek klientët, ai regjistron vlerat aktuale të matësave të energjisë cdo muaj

nëpërmjet pajisjeve PDA(MyAvis system). Këto shifra përdoren për të futur të dhënat


IS

NULLABLE DATA TYPE

CHARACTER

MAX.

LENGTH

DATETIME

PRECISION

NUMERIC


Type_unity 1 Nr_unity YES varchar 3 Identity

2 type_unity YES varchar 20 Measured unit


IS

NULLABLE DATA TYPE

CHARACTER

MAX.

LENGTH

DATETIME

PRECISION

NUMERIC


Voltage 1 Nr_voltage NO smallint 5 Identity

2 level_voltage YES smallint 5 Voltage level in kV


IS

NULLABLE DATA TYPE

CHARACTER

MAX.

LENGTH

DATETIME

PRECISION

NUMERIC


Encashment_point 1 numbering_point NO int 10 Identity

2 name YES varchar 30 Name of cash point

3 address1 YES varchar 25 Address of cash point part I.

4 address2 YES varchar 25 Address of cash point part II.

5 hours YES varchar 15 Opening hours

6 description YES varchar 35 Description - not used


113

në Subscribers consumption ku më parë këto të dhëna hidheshin nga operatoret e

billing-ut dhe tani futen automatikisht nga MyAvis ndërfaqe.

Tabela 18. Readers

Nënstacionet(Substation)

Përmban listën e nënstacioneve, përdoret si “foreign key” për kabinën(Cabin).

Tabela 19. Substations

Tabela Speciale

Tabelat e mëposhtëme kanë funksion të vecantë në sistemin e faturimit, ato suportojnë

proceset e menaxhimit të të dhënave.

Bill

Kjo tabelë suporton procesin e printimin të faturave. Për cdo rekord në Subscriber

Consumption ekziston një rekord në tabelën Bill. Mbas procesit të printimit të faturës,

data e printimit është automatikisht e update-tur në tabelën Bill(nga NULL në datën

aktuale). Kjo ndodh automatikisht (menaxhuar nga GUI) mbasi procesi i printimit të

faturave është mbyllur. Printimi tjetër i të njëjtës faturë markohet si kopje.

Tabela 20. Substations

Aplikimi i Tarifave

Kjo tabelë përmban lidhjet midis Contracts dhe Rates. Mban një rekord për cdo

kontratë dhe kombinim tarifash. Kjo është ndryshe nga tabela e kontratës, ku tarifat që

i përkasin një kontratë janë të ruajtura në një rekord.


IS

NULLABLE DATA TYPE

CHARACTER

MAX.

LENGTH

DATETIME

PRECISION

NUMERIC


reader 1 Id NO int 10 Identity

2 Emer_mbiemer YES varchar 20 Readers name


IS

NULLABLE DATA TYPE

CHARACTER

MAX.

LENGTH

DATETIME

PRECISION

NUMERIC


Substation 1 numbering_station NO int 10 Identity

2 station_name YES varchar 20 Station name


IS

NULLABLE DATA TYPE

CHARACTER

MAX.

LENGTH

DATETIME

PRECISION

NUMERIC


bill 1 numbering_bill NO int 10 Identity

2 Date_printed YES datetime 3 Date of invoice printing

3 ref_consumption NO int 10 Reference to Subsriber_consumption

4 nr_serial YES int 10 Invoice number


114

Tabela 21. Tabela e Tarifave

5.2 Krijimi i kodit unik të kontatave të klientëve në sistemin e Faturimit

Figura 19. Krijimi i kodit unik të kontratave të klientëve në sistemin e faturimit

Kodi i ri unik i kontratës së klientit është implementuar në sistemin e faturimit i përbërë

nga prefix-i i zonës, dhe numri actual i kontratës, ku prefiksi i zonës ka në përbërjen e

vet disa komponentë të tjerë: Kodin e Instancës të përbërë nga dy shkronja dhe një

numër, kodi i nënstacionit i përbërë nga 2 digits, identifikimi i zonës A= 01, B=02

etj…. dhe kodi i kabinës në 4 digits.

Ky kod unik i ri u quajt kodi i klientit dhe zë një vend të dukshëm në faturën mujore të

Klientit.

5.3 Modulet kryesore të implementuara në sistemin e faturimit

No Emri i Modulit Përshkrim i Shkurter i Modulit Statusi

Aktual

Modulet Kryesore

1.

Menaxhimi i

nënstacioneve

(Substation

Menaxhimi i listes së nënstacioneve (add,

delete, update)

Në

përdorim


IS

NULLABLE DATA TYPE

CHARACTER

MAX.

LENGTH

DATETIME

PRECISION

NUMERIC


Rates_application 1 numbering_application NO int 10 Identity

2 ref_contract YES int 10 Reference to Contract

3 ref_rates YES int 10 Reference to Rates

Prefix version Format

CONTACT_CODE_PREFIX1 TTTSSCCCC

CONTACT_CODE_PREFIX2 TTTZZSSCCCC

Prefix part Description

TTT Instance code represented by 2 letters and one digit

SS Substation code represented as 2 digit number

ZZ Zone identification A=01, B=02…

CCCC Cabin code represented as 4 digit number


115

management)

2.

Menaxhimi i

Fiderave

(Feeder

management)

Menaxhimi i listës së fiderave (add, delete &

update feeder data, allocate feeder to

substation)

Në

përdorim

3.

Menaxhimi i

Kabinave

(Cabin management)

Add, Update, Delete cabins; Allocate cabin

to feeder

Në

përdorim

4.

Menaxhimi i arkave

të pagesave

(Cashpoint

management)

Menaxhimi i listës së arkave të pagesave Në

përdorim

5.

Menaxhimi i

Kontratës

(Contract

management)

Menaxhimi i listes së kontratave (Permits

adding, updating or deleting contracts).

Menaxhimi i informacionit të detajuar të

kontratës së klientit(client info, place of

consumption, rate, attached electrometer,

different addresses and contract responsible)

Në

përdorim

6.

Menaxhimi i tarifave

(Rates management)

Në

përdorim

Pjesa e menaxhimit të konsumit

1.

Konsumi i Fiderave

(Feeder

consumption)

Menaxhimi i matësave nëpër fidera, për të

menaxhuar më pas konsumin të fiderit.

Nuk është

përdorur

si modul

në

sistemin e

Billingut

2.

Subscriber

consumption

Përdoret për menaxhimin e leximit në

matësin e klientit.

Prezanton pikën fillestare të procesit të

Billing-ut, pika më e rëndësishme e hyrjes së

informacionit.

Në

përdorim


116

3.

Konsumi i

Kabinës(Cabin

consumption)

Menaxhimi i matësave për cdo kabinë, një

element shume i rëndësishëm në menaxhimin

e konsumit nënstacion fider kabinë.

Nuk është

përdorur

si modul

në

sistemin e

Billingut

Funksionalitete Shtese

1.

Schedule of

installments

Krijimi i marrëveshjeve të menaxhimit të

pagesave me klientët debitorë. Vendosja e

datave të reja të kryerjes së pagesave duke

lëshuar njëkohësisht dhe fatura të reja të

lidhura me procesin e pagesës sipas

marrëveshjes së rënë dakord për shlyerjen e

borxhit.

Në

përdorim

2. Customer ledger

Modul për të parë hisktorikun e klientit,

faturat mujore, pagesat e kryera ose jo,

borxhin përkatës, përdoret dhe për

procesimin e pagesave manualisht.

Në

përdorim

3.

Moduli i Auditit në

terren(NTL module)

Regjistrimi konsumimit të dëmit ekonomik

apo indekseve të reja për matësat e verifikuar

me gjëndjen aktuale. Pas validimit dhe

akseptancës, vlerat transmetohen në

Subscriber Consumption.

Në

përdorim

4.

Të drejtat në

system(Permissions)

Menaxhohen të drejtat në system përkundrejt

tipeve të përdoruesve dhe akseptance nga

menaxherët kryesore.

Në

perdorim

5.

Moduli i mbledhjes

së të

ardhurave(Collection

module)

Menaxhimi i mbledhjes së të ardhurave në

sistem

Nuk është

përdorur

si modul

në

sistemin e

Billingut

6.

Moduli i

parafaturimit(Pre-

invoicing module)

Menaxhon leximet e dyshimta të bëra në

matësat e klientit. Leximi i dyshimtë i lexuar

në matës bllokohet nga procesi i mëtejshëm i

faturimit deri procesimi manual korrekt të

leximit korrekt.

Në

përdorim


117

7. Reports

Raportet e gjeneruara në Sistemin e Billing-

ut:

Cabins_per_Cashpoint

Cabin_Consumption_Per_Instance

Contacts_per_Cabins

Contacts_per_Rates

Contacts_per_Zones

Contracts_suspicious

Contract_Without_Consumption_In_Billing_

PeriodContract_Without_Invoice_In_Billing

_Period

Contract_With_Consumption_In_Billing_Pe

riod

Contract_With_More_Consumption_In_Billi

ng_Period

Contract_With_Zero_Consumption_In_Billi

ng_Period

Invoice_Daily_Closure_Payement_Date

Invoice_Daily_Closure_Payment_Date_Cash

points

Invoice_Daily_Closure_Payment_Date_Oper

ator

Invoice_Daily_Closure_System_Date

Invoice_Daily_Closure_System_Date_Cashp

oints

Invoice_Daily_Closure_System_Date_Opera

tor

Invoice_Monthly_Closure_Payement_Date

Invoice_Monthly_Closure_System_Date

Në

përdorim


118

UBE 16062011

Billing reports - sales structure

Sales_structure_Prices

Sales_structure_Rates

Sales_structure_Rates_Detailed

Sales_structure_Tension

Sales_structure_Tension_Detailed

Sales_structure_Zone

Sales_structure_Zone_Detailed

Printing reports

JobLog_ProdEnviroment

Print_que_history

Interface reports

Banking interface reports

Converge_Reports

myAvis_Reports

Customer Care

Report per CC

Procesimet në nivel Baze të Dhënash(Database level processes)

1. Ciftimi i Procesit të Pagesave(Payment pairing process)

Në

përdorim

2. Procesi mbas printimit (After printing process)

Në

përdorim

3.

Gjenerimi i file-it për ndërfaqen e pagesave me sistemin

Bankar(Generate bank file)

Në

përdorim

4.

Procesi i kreditimit të Pagesave nga sistemit Bankar(Bank payment

file processing)

Në

përdorim

5. Leximet e kryera nëpërmjet sistemit Converge Në


119

(Converge meter readings processing) përdorim

6.

Gjenerimi nga sistemi i Billing-ut i dërgimit të leximeve që duhet të

kryhen nëpërmjet sistemit Myavis nëpërmjet PDA-ve(Generate

MyAvis reading requests)

Në

përdorim

7.

Leximi nga sistemi Myavis për tu hedhur automatikisht në sistemin e

Billing-ut nëpërmjet ndërfaqes përkatese(MyAvis meter readings

processing)

Në

përdorim

8.

Procedurat e gjenerimit te Raporteve standart (Report generation

procedures)

Në

përdorim

5.4 E-R diagrams

Cabin, Cabins consumption

Më poshtë jepet shkurtimisht diagrama që përmban Cabins, Cabins consumption dhe të

gjithë entitetet e tjera të cilat janë të lidhura me kabinën dhe konsumin përkatës të saj.

Diagrame 1. Kabina dhe konsumi i kabinës

Lines, Lines consumption

Diagrame 2. Fiderat dhe konsumi i fiderave


120

Contract

Diagrame 3. Kontratat


121

Subscriber consumption

Diagrame 4. Subscriber Consumption

Sa më poshtë kemi një përshkrim të shkurtër të ndërfaqeve kryesore të sistemit të

faturimit mbi të cilat është bërë dhe analiza e mëtejshme e aplikimeve të ndërtuara mbi

këtë strukturë.


122

Figura 20. Ndërfaqja kryesore e sistemit të faturimit

custom Primary Forms

Readers management

Cashpoint management

Main page

A

ČEZ Billing system Albania

Menu Content

Substations management

Search by name Substations

Edit substation

Save DeleteAdd

Lines management

Line name Line names

SubstationsSubstation

Voltage level in kV Voltage level

Type of contactor Type of contractor

Series of contractor Series of contractor

Coefficient of contractor Coefficient of contractor

Save DeleteAdd

Search by name Reader

Edit Reader

Save Delete

Cabin management

Address 1

Address 2Address 2

HoursHours

Description

Cashpoint name

Search by name Cabin

Cabin nameCabin name

Line num. that suplies cabinDescription

Substation name

LineSearch by name

Reader name

Add DeleteSave

Cashpoint name

CashpointSearch by name

Add

Line ref

Address 1

Voltage level in kV Voltage ref

Encashment Encashment ref

Substation Substation ref

Zone Zone ref

Line connecting the cabin Line ref

Reader Reader ref

Add DeleteSave

ContractorType of contactor

Series number of contractorSeries number of contractor

Contractor coef.The coeficient of contractor

Rates management

Search by name Rates

Rate nameRate name

Measurement method Type rates

Add DeleteSave

Rates designationRates designation

Business

Household

Budgetary

No budgetary

No season

Season

Price in eurosPrice in euros per unit

Type ratesMeasurement method

Type unity refUnit bil led kWh or kW

End monthFinish date of the price for seasonal rates

Total sold to state charges

Start monthStart date of the price for seasonal

rates

Quantity invoicedQuantity invoiced

Add DeleteSave

Function rates list

Contracts management

Search by name Contract Contract

Search by contract num. Contract num Contract num

Search by old contract num. Old contract num Old contract num

Name

Search by substation Substation ref

Contract name

StreetStreet

CityCity

Building numberBuilding num.

Entrance num.Entrace num.

Line consumtions list for current l ine

Apartment num.Aparament num.

Type of rate 1 Rate name



Contract numContract number Contract old numContract old num.

Status of contract for l isting Status

Collapsed

Bank accountBank account Bank

Object descriptionObject description

FileFile

Power subscribePower subscribe kV

Installed powerInstalled power kV

AmperageAmperage A

NiptNipt

Fiscal codeFiscal code

Denomination dateDenomination date

Suspension dateSuspension date

Add DeleteSave

Final cabin Final cabin

Actual cabin Actual cabin

SealStamp of boxing

Seal1Stamp of Machinery

Seal2Stamp of Morseterise

Zone Zone

Model Electricictymeter num. Coefficient

Model Number Coeff.

Contractor

Report dateReport date

Contract dateContract date

Lines consumption

Save and calculate

Line Line

DateRead Index

Reading value Index Date

Monthly

Total

Monthly consumption

Total consumption

Cabin consumption

Save and calculate

Cabin Cabin

Cabin consumtions list

DateReading Index

Reading value Index Date

Monthly

Total family

Monthly consumption

Total fees for family

Family fees

Total charges

Total fees for private

Total subscribers

Report

Total consumption of all subscribers

Report (sub. cons. / cab. cons.) [%]


Search by name ref Contract Contract

Search by contract num. Contract num Contract num

Search by old contract num. Old contract num Old contract num

Search by cabin Cabin

Zone Zone Contact num. Contact num. Contact name Contact name Old contract num. Old num.

DateActive Index

Active energy Index Date

Peak

Peak energy

Reactive

Reactive energy

Save and calculate

T1 kWh

Measured consumption T1 kWh

T1 Lek

T1 Lek

T2 kWh

T2 kWh

T2 Lek

T2 Lek

Aforfe consumption T1 kWh T1 Lek T2 kWh T2 Lek

Total kWh

Total kWh

Total Lek

Total Lek

Total LekTotal kWh

Total LekTotal kWh

Total LekTotal kWh

Total LekTotal kWh

Total LekTotal kWh

Total LekTotal kWh

Total LekTotal kWh

Total LekTotal kWh

Demi active economic

Peak energy

Peak afforte consumption

Reactive energy

Reactive afforte consumption

Demi reactive economic

Ambjemtet e perbashketa

Total LekFixed fee service

Total Lek%TVSH

Total LekKamata

Total LekTotal to pay

Cabin Cabin name

Nenmates nenmates

Rate type rate

Subscriber consumtions list for contract

Bill ing period bil. period

Interest interest

Copies of the amended

«navigate»

Line management

«navigate»

Readers management

«navigate»

«navigate»

«navigate»

«navigate»

Substations management

«navigate»


«navigate»

«navigate»

Cashpoint managementCabin management

Rates management

Contracts management

Line consumption

Cabin

consumption

«navigate»


123

5.5 Aplikimi i lidhjeve të reja.

5.5.1 Modulet kryesore të Aplikimit të Lidhjeve të Reja

Organizimi i moduleve të këtij aplikimi është bërë në përputhje me mënyrën e

funksionimit dhe logjikën se si veprohet në procedurën e aplikimit për një lidhje të re.

Këtu janë përfshirë modulet për sejcilin Department atë të Kujdesit ndaj klientit,

menaxhimi i aseteve, menaxhimi i leximit dhe mirëmbajtja e aparateve të leximit si dhe

billing-u, e gjithë platforma në fjalë është në përputhje të plotë me analizën funksionale

të sistemit të faturimit.

Modulet kryesore të këtij aplikimit janë:

Aplikimi për Lidhje të Re – me nënmodule users, superuser etj

Raport Pune për vendosje Boxe individuale TU

Raport Pune për vendosje Boxe individuale TM

Raport Pune për vendosje Boxe kolektive

Formulari për plotësimin nga AM

Kartelë Furnizimi me energji elektrike

Kontratat e përfunduara për tu hedhur në sistemin e Billingut

Formulari saktësimit të të dhënave.

Raporte të ndryshme standart për statusin actual

Më poshtë jepet një listë e plotë e hollësishme e të gjithë moduleve e nënmoduleve të

këtij aplikimi.


124

Figura 21. Formulari i Aplikimit për lidhje të re i plotësuar nga zyrat e kujdesit

ndaj klientit

Seksioni 8: Deklarimi i fuqisë maksimale të kërkuar në kVA: Fuqia max e instaluar në

KW/Fuqia max e kërkuar në kW, Kërkimi i një furnizimi një apo tre fazor?

Formulari i parë që plotësohet në zyrat e Kujdesit ndaj klientit kur paraqitet klienti me

kërkesën përkatëse për një lidhje të re së bashku me dokumentacionin bazë që kërkohet

për të plotësuar procedurën dhe dosjen përkatëse të klientit. Elementët kryesore të këtij

moduli janë:

Seksioni 1: Lloji i subjektit:Familjar/Privat/Buxhetor/JoBuxhetor

Seksioni 2: Detajet e aplikantit,

Seksioni 3: Përfaqesuesi i Aplikantit(nëse ka),

Seksioni 4: Të dhënat mbi terrenin (nëse ka),

Seksioni i 5: Lloji i furnizimit: Shtesë fuqie(mbi një kontratë ekzistuese)/Lidhje e

Re(kontratë e re)/Furnizim i Përkohshëm(në rastet e kantiereve të ndërtimit

etj)/Alternim Shërbimesh/Transferim lidhje në rrjet.

Seksioni 6: Lloji i Biznesit: Apartament/Shtëpi/Industrial/Ndërtim dhe Tregti

Seksioni 7: Detaje të ngarkesës elektrike: Motorët më të mëdhenj(në KW),

Saldatrice/Furre induktive(ne kVA) dhe a do të instaloni burim paralel

alternativ(Diezel, Gjenerator etj)


125

Mbas plotësimit të formularit nga specialistët e kujdesit ndaj klientit, nga sistemi

gjenerohet direkt raporti për vendosje kolektive në TU i cili do të merret për të

vazhduar punën nga Departamenti i Matjes. Raporti i punës do të plotësohet me detajet

e mëtejshme që saktësojnë lidhjen deri në fundor të klientëve sipas fushave si më

poshtë:

Figure 22. Raport Pune për vendosje bokse kolektive/individuale ne TU-TM

1. Të dhëna të përgjithshme(të cilat plotësohen nga specialistët e kujdesit ndaj klientit

kur plotësojnë formularin fillestar, si dhe nga specialistët e Departamentit të

Menaxhimit të Aseteve gjatë verifikimit të dokumentacionit për aplikim dhe

plotësimit të fushave përkatese në formularin kryesore të pranimit të kërkeses.

2. Adresa(plotesohet nga formulari fillestar dhe ju del automatikisht grupit të punës

për të vazhduar punën më tej)

3. Pika e lidhjes( ku specifikohet në lidhje me lidhjen e realizuar në TU apo TM, ky

informacion plotësohet që në fillim nga Departamenti i Menaxhimit të Aseteve

gjatë shqyrtimit të dosjes dhe kërkesës përkatëse për aprovim)

4. Raporti i Fuqisë ( ku në detaje jepen të dhëna për klientin familjar apo privat të tipit

të fuqisë përkatëse)

5. Më pas kalohet në pjesën e instalimit të boksit individual në bazë të kërkesës nga

klienti për matës 1 fazor apo tre fazor dhe në bazë të fuqisë përkatëse të kërkuar për

instalim.


126

Figure 23. Kartelë Furnizimi me Energji Elektrike

Figurë 24. Statusi i aplikimit për secilin departament

Për të menaxhuar sa më mirë afatet e plotësimit të detyrave sipas departamenteve dhe

për tju ardhur në ndihmë klientit sipas afateve të përcaktuara me ligj për realizimin e

lidhjes fizike dhe marrjen e kontratës për shërbimin e lidhjes me energjie elektrike ky


127

raport tregon statusin e secilit departament sipas klienteve dhe departamenteve nëse

janë shkelur afatet kohore të vëna në dispozicion dhe ku ka mbetur procesi pa zgjidhje.

Figure 25. Kontratat e përfunduara për tu përditesuar në sistemin e faturimit.

Nëpërmjet këtij raporti gjenerohet automatikisht nga “Aplikimi i Lidhjeve të Reja” lista

e klientëve të cilat i kanë plotësuar të gjitha kërkesat për aplikim dhe është realizuar dhe

lidhja fizike me energji përkundrejt pagesave përkatëse sipas kontratës tip të kërkuar,

dhe kjo listë upload-ohet në sistemin e faturimit për tu procesuar më pas me gjenerimin

nga Aplikimi i Lidhjeve të reja të gjenerimit të kontratës dhe kalimit në gjenerimin e

faturës mujore sipas të dhënave të upload-uara në sistemin e faturimit.

Sa më poshtë shikojmë kontratën të gjeneruar automatikisht nga Aplikimi i Lidhjeve të

Reja, mbasi është bërë procesi i update-timit me sistemin e faturimit.


128

Figura 26. Kontrata përfundimtare e klientit të furnizimit me energji elektrike


129

Aplikacioni i Lidhjeve të Reja:

Struktura e Bazes së të Dhënave të Aplikimit të Lidhjeve të Reja

AM

ID

Nr

Dataraportpune

Emertimi Kabines Elektrike

Miratuar nga Cez data

Miratuar nga Cez prot

Akt Marreveshja data

Akt Marreveshja prot

perfundim punimesh data

perfundim punimesh prot

Akt - Kontrolli i kabines data

Akt - Kontrolli i kabines prot

Mandati i arketimit data

Mandati i arketimit no

Preventivi data

Preventivi no

PIKA E LIDHJES

Kliente Familjare sasi

Kliente Familjare kw

Ambjente te perbashketa sasi

Ambjente te perbashketa kw

Dyqane sasi

Dyqane kw

Zyra kw

Zyra sasi

Garazhde sasi

Garazhde kw

Matesa 1 Fazore25A

Matesa 3 Fazore16A

Matesa 3 Fazore20A

Matesa 3 Fazore32A

Matesa 3 Fazore40A

Matesa 3 Fazore50A

Matesa 3 Fazore63A

Matesa 3 Fazore80A

Lloji i kabllit

Sasia e kabllit

Vendosja e matesit

Matesa 3 Fazore 100

Matesa 3 Fazore150

Matesa 3 Fazore 200

Matesa 3 Fazore 300

Matesa 3 Fazore 400

Matesa 3 Fazore600

Matesa 3 Fazore800

Matesa 3 Fazore1000

Matesa 3 Fazore1200

Matesa 3 Fazore1500

Matesa 3 Fazore2000

Shenime

Specialist

Nstacioni

Fideri

Fuqia e Instaluar

Tensioni i lidhjes ne rrjet

Kabina elektrike

Fuqia e kerkuar

Transformatoret e rrymes

Automati i tensionit te ulet

Network Provisioningemri

Network Provisioningdata

FK1,U2,U1 CC_ref

Faza

Preparation of the project

Approval of the NC

Payment Load Fee

Typical Problem

Additional Note

Person in charge

Datacc

timestamp

user

objekti

fuqi_pergj

boks_komp

boks_pakomp

abon8

abon12

abon16

abon21

abon8p

abon12p

abon16p

abon21p

Matesa 1 Fazore16A

Matesa 1 Fazore32A

Matesa 3 Fazore25A

Kliente Private sasi

Kliente Private kw

Boks 3 Fazore25

Boks 3 Fazore32

Boks 3 Fazore40

Boks 3 Fazore50

Boks 3 Fazore63

Boks 3 Fazore80

Boks 1 Fazore25

Boks 1 Fazore32

shenime_amt

Transformatoret e rrymes800/1A

abonentim

CC

PK ID

Emri i subjektit

Atesia

NIPT

Nr Identifikimi

Rruga

Qyteti/Fshati

Sporteli

Lagja

Numri i telefonit

EmriP

Numri i telefonitP

FaksP

E-mailP

Emri/numri i pronësisëT

RrugaT

Qyteti/FshatiT

leje ndertimi

Lloji i Furnizimit

Lloji i biznesit

Saldatrice/Furre inductive(kVA)

Burrim paralel alternativ

Motorët më të mëdhenj (in kW)

Furnizim nje apo tre fazor

Deklarimi

serial

datapunon

emripunon

mbiemripunon

Fuqia maksimaleinstal

Fuqia maksimalekerk

time_stamp

Status

dataklient

emriklient

mbiemriklient

shenime_billing

debitor

timestamp

user

code_contract

Nr IdentifikimiP

AdresaP

llojisubjektit

Email

kodi_institucional

institucioni_varesise

poz_perfaqesuesit

data

ditelindja

kodi_fiskal

ndertesa

hyrja

apartamenti

fshati

kodi_postar

rrethi

bashkia

komuna

edituar

statusivjeter

aplikantin

QytetiP

FshatiP

Numri i telefonito

qarku

komunao

leje ndertimi2

leje ndertimi3

tensioni

burimi

fmaxp

tensioninom

fmaxa

fmaxr

Metering

ID

Tipi i matesit te energjise

Numri i matesit

Nr of Aplication

Rregjistrimi fillestar

Rryma nominale e matesit

Installation of the metering system

Vula e makinerise

Vula e transfte rrymes

Vula e percjellsave

Vula e morseterise

Vula e boksit individual

Vula te tjera

Specialist Metering1

Specialist Metering2

SHENIME

Metering Departmentemri

Metering Departmentdata

Datametering1

Datametering2

FK1,U2,U1 CC_ref

myavis

Abonenti

Numri Raportit te Punes

Tensioni Nominal

Vula e transfte rrymesia

Vula e transfte rrymesib

Vula e percjellsavea

Vula e percjellsaveb

Vula e percjellsavec

Vula e percjellsaven

Vula e transfte rrymesic

timestamp

user

Energji aktiveT2

Energji reaktive

Tipi i matesit te energjised

Numri i matesitd

Rregjistrimi fillestard

Rryma nominale e matesitd

Vula e makinerised

Vula e morseterised

Vula e transfte rrymesiad

Vula e transfte rrymesibd

Vula e transfte rrymesicd

Vula e boksit individuald

Vula e percjellsavead

Vula e percjellsavebd

Vula e percjellsavecd

Vula e percjellsavend

Vula te tjerad

Energji aktiveT2d

Energji reaktived

CCS_Vula_morseterise

CCS_Vula_morseterised

Metering Pritje

Metering Pritje Histori

zona

lexuesi

Billing

ID

shenime_billing

Uploading to billing system

FK1,U2,U1 CC_ref

user

Nr_contract

zone

reading_index

code_contract

llojisubjektit

printuar

data_print

last_modified

USysUsers1

UserName

UserType

Password

Qyteti

Name

TeDrejta

Formular

myavis


130

5.5.2 Metodologjia e Zhvillimit të Projektit

Metodologjia mbi të cilën u zhvillua projekti i ndërtimit të Aplikimit të Lidhjeve të

Reja konsiston në hapat më poshtë:

Faza I-rë:

Analiza e platformës aktuale të sistemit të faturimit(Database dhe modulet

kryesore të aplikimit)

Analiza dhe përshtatja e platformës së bazës së të dhënave të sistemit të

Faturimit për platformën e Aplikimit të lidhjeve të reja

Ndërtimi i një Blueprint me një analizë të detajuar të proceseve që marrin pjesë

gjatë aplikimit të lidhjeve të reja.

Implementimi i Aplikimit të lidhjeve të Reja

Dizenjimi i një politike back-up dhe restore të Bazës së të Dhënave të

Aplikimit të Lidhjeve të Reja me Sistemin e Faturimit.

Faza II-të:

Implementimi i fazës finale implementuese(Migrimi, Dizenjimi i skenarëve të

testimit të moduleve aplikimit, pregatitja e user-guide, trajnimi i të gjithë

përdoruesve të sistemit-end user/superuser)

Simulimi i Aplikimit të Lidhjeve të Reja përpara procesit Go-LIVE duke

menaxhuar një portofol klientësh afërsisht rreth 100-500 klientë në ditë.

Go Live

Testim i sistemit me të gjithë pjestarët e departamenteve që do të

përdorin aplikimin në fjalë.

Go-Live mbas javes së testimit dhe akseptancës finale nga dy divizinet

ai i Shitjes dhe ai Shpërndarjes.

5.5.3 Trajnimi i stafit .

Gjithashtu për cdo Komponent, Aplikacion apo Modul të Sistemit duhet të mbahen

trajnime për punonjësit e Cez Shpërndarjes si Divizioni i Shitjes dhe ai i

Shpërndarjes në mënyrë që këta të fundit të mund të përdorin në mënyrë efikase të


131

gjithe pjesët e këtij sistemi.

Lista e trajnimeve duhet të përmbajë minimalisht të dhënat e mëposhtëme:

Titulli i Kursit të Trajnimit;

Kohëzgjatja e Kursit të Trajnimit;

Përshkrimin e Programit të Trajnimit;

Numrin Minimal/Maksimal të pjesëmarrësve në cdo seancë trajnimi;

Rezultatin e pritshëm të kualifikimit të personelit me perfundimin e kursit të

trajnimit;

Trajnimi do të jepet nga grupi i analizuesve të Departamentit të IT-së me një

superuser për cdo departament.

5.5.4 Mirëmbajtja dhe Suporti.

Për Aplikimin e Lidhjeve të Reja të zhvilluar nga Departamenti i IT-së një ndër detyrat

kryesore është dhe garantimi i suportit të vazhdueshëm, duke filluar nga data e

përfundimit të sistemit dhe vënies në eficensë të plotë të tij. Gjatë një periudhe 1

mujore të gjithe gabimet (bugs) të vërejtura gjatë shfrytëzimit të aplikimit do të

korrigjohen duke u reklamuar tek ICT nëpërmjet key userave kryesore të sistemit.

Për të pasur një support sa më eficent është përdorur dhe një dokumentacion template i

mirëmbajtjes dhe suportit nga IT duke pasur në vëmendje elementet me poshtë:

Të gjithë problematikat e hasura gjatë përdorimit të sistemit sidomos muajin e parë

do të raportohen tek IT sipas një formluari tip nga key usera-t kryesorë sipas

moduleve të sistemit.

Mënyra se si do të jepet shërbimi do të jetë: konsultim me telefon, e-mail,

monitorim on-line në PC-te e userave nga IT;

Kohën e përgjigjes pas raportimit të problemit do të jetë 1-2 ditë;

Implementimi i zgjidhjes do jetë i menjëhershëm mbas testimit në mjedisin e

testimit dhe vënien e versionit final në serverin LIVE.


132

5.6 E_BILL dhe formulari i saktësimit të të dhënave.

Në kuadër të përmirësimit të cilësisë së shërbimit, CEZ Shpërndarje tani ofron për

klientet e vet shërbimin E-BILL, ose ndryshe “fatura elektronike on-lineˮ. Shërbimi E-

BILL mundëson, midis të tjerash, shikimin dhe printimin e faturës online për çdo

klient. Në vendet e zhvilluara, fatura elektronike prej vitesh është bërë zgjedhja e parë e

konsumatorëve për faktin sepse është e shpejtë dhe e sigurtë.

Platforma E-BILL është e shpejtë, e saktë, e sigurtë dhe kursen kohë. Sistemi jep

mundësinë e printimit të faturës nëpërmjet ndërfaqes web. Me anë të E-BILL, mund të

printohet fatura, mund të kontrollohet konsumi mujor i energjisë dhe mund të shikohet

historiku i faturave nder vite. Gjithashtu, duke qenë se për të përdorur këtë shërbim

duhet bërë „log-in‟ me fjalëkalimin personal siguria e informacionit është e garantuar

nga autentikimi në sistem.

Për t‟u regjistruar ju nevojitet informacioni i mëposhtëm:

Numri i kontratës së energjisë

Emri i abonentit

Agjensia

Numri i telefonit

Numrin e kontratës dhe emrin e agjensisë ju mund ta gjeni në çdo faturë të mëparshme.

Gjithashtu, ju mund të regjistroni edhe adresën tuaj të email-it, nëse më vonë do të

donit që fatura t‟ju vij në inbox-in tuaj. Që të evitohen ngatërresa dhe të mos ketë

vonesa në proçedim, sigurohuni që informacioni që jepni është i saktë, siç është në

faturën tuaj energjitike. Kini parasysh se i njëjti numër telefoni apo adrese email-i nuk

mund të përdoret për dy kontrata të ndryshme.


133

Figura 27. Platforma hyrëse për të përfituar një password unik në bazë të numrit

të kontratës së klientit unik

Figura 28. Gjenerimi i passwordit unik dhe përzgjedhja e muajve për cilët

kërkohet të gjenerohet fatura.


134

Një risi e re ishte dhe gjenerimi i formularit të saktësimit të të dhënave të klientëve, si

pjesë e platformës E-BILL, ku të gjithë klientët gjatë procesit të gjenerimit të faturave

mujore ju jepej mundësia për të saktësuar të dhënat e kontratës që kishin me korporatën

elektroenergjetike CEZ Shpërndarje.

Ky lloj formulari do të suportonte klientin në shumë shërbime që CEZ Shpërndarje do

të paraqiste dhe do tju vinte në dispozicion klientëve, filluan dërgimi i emaileve me

vlerën e faturës mujore të konsumit të energjisë, sipas të dhënave të marra nga update-

imi i saktë i formularit të saktësimit të të dhënave të klientit, reminder të ndryshme me

email ose sms për deadline të pagesës mujore, ose info nëse ishin debitorë (në mos

pagesa të faturave mujore apo ndonjë gjobë të marrë gjatë kontrolleve të ushtruara nga

NTL group).

Gjithashtu formulari i saktësimit të të dhënave të klientit ju erdhi në ndihmë shumicës

së klienteve që kontratat e tyre i kishin me gabime në emrin e mbajtësit të kontratës dhe

si rrjedhim nuk përkonin me emrin që mbanin në ID card apo pashaportë, të gjitha këto

rregullime vecanërisht në saktësimin e emrit sipas procedurës lehtësuan klientët

nëpërmjet aplikimit online.

Për një kategori të vogël klientësh të cilët gabimisht ishin regjistruar në privat kur

ndërkohë ishin familjar u qartësuan të dhënat dhe filloi nga aplikimi online procedimi

për saktësimin e faturimit sipas tarifimit për familjar dhe jo buxhetor duke ndihmuar

klientët në maksimum dhe facilituar procesin duke mos ndenjur në rallë me orë të tëra

por duke aplikuar online dhe proceduar në fund me dokumentat përkates të zyrtarizuar

dhe protokolluar në një kohë record për klientin.


135

E-BILL: Struktura e Bazës së të Dhënave të platformës E-BILL.

TYPE_CONTRACT

PK CODE_TYPE_CONTRACT

TYPE_CONTRACT

PENALTY_RATE

SUSPICIOUS_RATE_MIN

SUSPICIOUS_RATE_MAX Bill

PK numbering_bill

I2 Date_printed

I8 ref_consumption

I5 nr_serial

I9 REF_CONTRACT

TOTAL

I3 DUEDATE

I6 PAID

I7 REF_AGREEMENT

OLDnumbering_bill

LAST_MODIFIED_ACC

I4 LAST_MODIFIED_DATE

I1,I10 VALIDITY

I1 Date_system

Date_payment

ref_point

ref_user_payment

Line

PK numbering_line

I1 INSTCODE

I3 ref_substation

code_voltage

model

Nr_electricitymeter

coefficient

I2 name_line

OLDnumbering_line

LAST_MODIFIED_ACC

LAST_MODIFIED_DATE

VALIDITY

Contract

PK identification

I4 INSTCODE

I14 zone_name

I7 Nr_contract

I6 name

street

Nr_building

Nr_entrance

Nr_apartment

object_description

power_subscribe

installed_power

code_rates1

I3 flag

model

coefficient

amperage

date_validation

I9 ref_cabin

I1 actu_cabin

seal

seal1

seal2

bank__account

old_number

town

I8 old_number_contract

nipt

kodi_fiskal

shembur

I5 Kartela

User_lokal

Date_ndryshimi_mates

Date_mbar_rap

Date_prerjeje

Date_pezullimi

banka

OLDidentification

I12 REF_RATES

TVS

I13 REF_STATUS_CONTRACT

I10 REF_CARE_SERVICE_TYPE

I11 REF_COLLECTION_STATUS

POSTAL_CODE

I_STREET

I_HOUSE

I_APARTMENT

I_TOWN

I_POSTAL_CODE

PHONE_NUMBER_1

PHONE_NUMBER_2

EMAIL_1

EMAIL_2

PASSPORT_NR

COLLECTION_SPECIALIST

BILLING_OPERATOR

CUSTOMER_LEDGER_SPECIALIST

KAM

PARENT_CONTRACT

I2 CODE_CONTRACT

TV_CNT

LAST_MODIFIED_ACC

LAST_MODIFIED_DATE

VALIDITY

exclude_dia_flag

EXCLUDE_FROM_TV_TAX

INSTITUTION_CODE

ID_CARD

FATHER_NAME

DATE_OF_BIRTH

SWITCH_VALUE

RANGE

COMUNNA

VILLAGE

I_COMUNNA

I_VILLAGE

HOSTING_INSTITUTION

CITY_DISTRICT

DISTRICT

MUNICIPALITY

I_CITY_DISTRICT

I_DISTRICT

I_MUNICIPALITY

SEAL3

Nr_electricitymeter

Rates

PK numbering_rates

rates_name

rates_designation

TYPE_CONTRACT

TYPE_RATES

SEASON

SUBVENCION

LAST_MODIFIED_ACC

LAST_MODIFIED_DATE

VALIDITY

Cabin

PK numbering_cabin

I3 INSTCODE

I1 cabin_name

id_connect

code_voltage

model

Nr_electricitymeter

coefficient

I6 ref_substation

I4 ref_line

I7 ref_zone

seal

I2 incashment

I5 ref_reader

OLDnumbering_cabin

CODE_CABIN

LAST_MODIFIED_ACC

LAST_MODIFIED_DATE

VALIDITY

Subscribers_consumption

PK numbering_subscribers

I2 INSTCODE

I1,I8 ref_contract

I7 ref_cabin

ref_line

ref_point

I1,I5 Nr_month

reading_index

I10 type_index

consumption

cons_lek

cons_subscribe

subs_lek

cons_specifique

spec_lek

power

power_lek

tax

I9 total

supplement_value

I6 receiver

change_copy

payement

flag_domestic

consumption_nenmates

humbje_tran

tran_lek

Nr_month_pr

reading_index_pr

User_lokal

consumption1

cons_lek1

cons_subscribe1

subs_lek1

Date_update

aktive_dem

aktive_demlek

reaktive_index

reaktive

reaktive_lek

reaktive_dem

reaktive_demlek

aforfereaktiv

aforfereaktivlek

enpik_index

enpik

enpik_lek

aforfepik

aforfepiklek

taxsherbimi

subvencion

reaktive_index_pr

enpik_index_pr

anulluar

date_anullimi

date_faturimi

OLDnumbering_subscribers

TV_TAX

I3 Is_Suspicious

LAST_MODIFIED_ACC

I4 LAST_MODIFIED_DATE

I11 VALIDITY

INVO_BLOKED

COMPENSATION_VALUE


136

Figura 29. Formulari i saktësimit të të dhënave të klientit


137

2

400.000 kl iente marrin faturen nepermjet sherbimit e-bil l onl ine ngafaqja zyrtaree cezshperndar jes

ZONA

ELBASAN

ZONA

TIRANE

ZONA

DURRES

ZONA

BURREL

ZONA

KUKES

ZONA

SHKODER

ZONA

BERATZONA

KORCE

ZONA

FIER

ZONA

SARANDE

Agiensia

BILISHT

Agiensia

KOLONJE

Agiensia

COROVODE

Agiensia

TEPELENE

Agiensia

BALLSH

Agiensia

DELVINE

Agiensia

PERMET

Agiensia

GJIROKASTER

Agiensia

GRAMSH

Agiensia

POGRADEC

Agiensia

PATOS

Agiensia

VLORE

Agiensia

LIBRAZHD

Agiensia

DIBER

Agiensia

KAVAJE

Agiensia

LUSHNJE

Agiensia

KUCOVE

Agiensia

KRUJE

Agiensia

LAC

Agiensia

PLQIN

Agiensia

BULQIZE

Agiensia

PUKE

Agiensia

HAS

Agiensia

MIRDITE

Agiensia

LEZHE

Agiensia

KOPLIK Agiensia

TROPOJE

North Region

Central Region

South East Region

South West Region

E gjithe kjo fushate mediatike, nepermjet

reklamave prane zyrave te kujdesit ndaj

klientit zgjati per nje periudhe 6 mujore (Prill-

Shtator 2011)

Muajt e pare aksesimi I platformes e-bill per

gjenerimin e fatures ishte shume I vogel por

gjithsesi I kenaqshem arritem deri 150.000

kliente ne total.

Aplikacioni E-Bill filloi te perdorej gjenresisht

dhe lokalisht per gjenerimin e faturave per te

gjithe klinetet qe paraqiteshin dhe kerkonin

faturen te printuar prane zyrave te kujdesit

ndaj klientit, farura ne E-Bill gjenerohej me

shpejt sesa ne sistemin e Billing-ut.

Monitorimi ne qytetet kryesore te vendit kupresupozohet qe perdorimi i internetit eshte ne

nivelet me te larta se ne zonat e tjera te vendit dhepubliciteti i bere nga kompania nepermjet medias, zyres se komunikimit, dhe zyrave te saj te kujdesitndaj klientit eshte me shume influence tek klientet

tane duke I ndihmuar ata ne marrjen dheperdorimin e ketij sherbimi te ri sa me shpejt.

Shkodra35.000 kliente

Durres50.000 kliente

Vlora20.000 kliente

Saranda5.000 kliente

Statusi i faturave mujore te energjise elektrike Dhjetor 2012, te gjeneruaronline nga platforma E-Bill nepermjet aksesimit te faqes zyrtarewww.cez.al

2

1

3

3

3Pogradec

5000 kliente

3Kukes

5.000 kliente

2

Elbasan20.000 kliente

1Tirane

200.000 kliente

2 Korce30.000 kliente

3

Berat25.000 kliente

Lezha5.000 kliente

Tropoja1.000 kliente

2

3

Figura 30. Analiza e statusit të aksesimit të platformës E-Bill nga klientët në të

gjithë Shqipërinë

Nga analiza e bërë aksesimit dhe gjenerimit të faturave online në platformën E-Bill

situata është si më lart:

Nga një numër klientësh që gjeneronin faturën në fillimet e aplikimit E-Bill Prill 2011

prej 150.00 në total në fund të vitit 2012 dhjetor ky numër arrin në 400.000 klientë të

cilët nuk e aksesojnë sistemin vetëm nga Tirana por numri i klientëve rritet në mënyrë

eksponenciale edhe në qytetet kryesore të Shqipërisë.


138

5.6.1 Metodologjia mbi të cilën u zhvillua projekti i zhvillimi të aplikimit E-Bill

Kjo Metologji do aplikohet sipas fazave më poshtë:

Faza I-rë:

Analiza e platformës aktuale të sistemit të Billingut(Database dhe modulet

kryesore të aplikimit)

Analiza dhe përshtatja e platformës së bazës së të dhënave të sistemit të

Faturimit për platformën E-Bill

Ndërtimi i një Blueprint me një analizë të detajuar të proceseve që marrin pjesë

gjatë E-Bill.

Zhvillimi/Implementimi (E-Bill)

Implementimi i një politike back-up dhe restore të Bazës së të Dhënave të

Aplikimit të E-Bill me Sistemin e Faturimit.

Faza II-të:

Implementimi i fazës finale implementuese(Migrimi, Dizenjimi I skenareve të

testimit të moduleve aplikimit të E-Bill, pregatitja e user-guide, trajnimi i të

gjithë përdoruesve të sistemit-end user/superuser për ta përdorur E-Bill dhe si

sistem të brëndshëm për gjenerimin e faturave për klientët që paraqiten pranë

zyrave të kujdesit ndaj klientit që kërkojnë të printojnë faturën)

Simulimi i sistemit E-Bill përpara Going LIVE process duke menaxhuar të

gjithë portofolin e klientëve rreth 1.2 million në total

Go Live ne 2 faza

Testim i sistemit me përdoruesit e brëndshëm të kompanisë

Go-Live mbas 1 jave testim dhe akseptancë finale nga dy divizonet ai i

Shitjes dhe Shpërndarjes për eficensën e aplikimit E-Bill të zhvilluar

nga ICT Department.

5.7 Platforma Intranet

Platforma Intranet u ndërtuar si një platformë shumë e domosdoshme për menaxhimin e

gjithë proceseve të brendëshme të cdo divizioni/departamenti/sektori. Përvec

reklamimit të informacioneve të rëndësishme, procedurave bazë ligjore dhe


139

funksionale, trajnimeve të ndryshme kjo platformë u bë platforma bazë e aksesimit të të

gjithë aplikacioneve të kompanisë si ato të zhvilluara lokalisht nga Departamenti i IT-së

ashtu dhe ato të SAP-it, MyAvis, Converge etj....

Cdo departament rifreskonte informacionet nëpërmjet një personi të dedikuar i cili i

trajnuar nga IT bënte cdo muaj update të informacionit dhe lajmërimet ditore për të

gjithë stafin e departamentit në varësi të kërkesave sipas departamenteve.

Figura 31. CEZ Albania / CEZ Shpërndarje intranet platformë


140

Kapitulli 6 – Përafrimi i modulit të sistemit të Faturimit me platformën SAP-ISU

ERP.

6.1 ERP - Enterprise Resource Planning

Enterprise Resource Planning (ERP) është një zgjidhje software-ike që integron

funksionet e biznesit dhe të dhënat në një sistem të vetëm që bëjne pjese brenda një

kompani. Ndërsa ERP e ka origjinën nga sistemet e prodhimit dhe të planifikimit të

prodhimit të përdorura në industrinë e prodhimit, ERP ka zgjeruar gamën e saj në vitin

1990 në funksione të tjera "back-office" të tilla si të burimeve njerëzore, financave dhe

planifikimin e prodhimit [Swartz & Orgill, 2001- 24(2), 20-27]. Për më tepër, në vitet e fundit

ERP ka inkorporuar zgjerime të tjera të biznesit të tilla si menaxhimin e zinxhirit të

furnizimit dhe menaxhimit të marrëdhënie me konsumatoret ne menyre qe të bëhen më

konkurruese.

Qëllimi kryesor i ERP është që të rrisë efikasitetin operativ duke përmirësuar proceset e

biznesit dhe uljen e kostos [Nah, F. F., Lau, J. L., & Kuang, J. (2001),7(3), 285-296 dhe Beheshti,

H. M. (2006), 29(4), 184-193]. ERP lejon departamente të ndryshme me aftësi të ndryshme

për të komunikuar me njëri-tjetrin duke ndarë të njëjtin informacion në një sistem të

vetëm. ERP në këtë mënyrë rrit bashkëpunimin dhe ndërveprimin në mes të gjitha

njësive të biznesit në një organizatë mbi këtë bazë [Harrison, J. L. 2004] .

Gjithashtu, ERP standardizon proceset dhe të dhënat brenda një organizate me praktikat

më të mira. Kompania gjithashtu riorganizon rrjedhjen e të dhënave ndërmjet pjesëve të

ndryshme të një biznesi duke krijuar një sistem one-transaction [Lieber, R. B. 1995. Fortune,

no.October, 2, 122-124]. Një mjedis software i standardizuar dhe i integruar i ERP-së

ofron një shkallë të ndërveprueshmërisë që është e vështirë dhe e shtrenjtë në kosto për

tu arritur me sisteme stand alone të ndërtuara sipas kërkesave të klientit. Standardizimi

dhe Integrimi i proceseve dhe të dhënave lejon një kompani të centralizoje aktivitetet

administrative, përmirësoje aftësinë për të implementuar sisteme të reja informacioni

funksionale, dhe të zvogëlojë shpenzimet e mirëmbajtjes të sistemit të informacionit

[Siau, 2004] .

Si rezultat i përfitimeve të saj, ERP është bërë shtylla kurrizore e inteligjences së

biznesit për organizatat/korporatat/institucionet duke iu dhënë menaxherëve një pamje


141

të integruar të proceseve të biznesit [Parr & Shanks, 2000]. ERP është projektuar dhe

dizenjuar për tu përshtatur lehtë me kërkesat e reja të biznesit gjithnjë e në zhvillim.

Avancimi i vazhdueshëm teknologjik dhe rritja e kompleksitetit të ERP-së u kërkon

kompanive për të përmirësuar(upgrade) rregullisht sistemet e tyre. Shumë prej shitësve

të sistemeve të ERP-së sigurojnë mundësinë për të rinovuar ose përditësuar(update)

procedurat lidhur me praktikat më të mira të perceptuara për të përmbushur ose për të

plotësuar më shpejt nevojat në ndryshim të biznesit [Harrison, 2004].

ERP është një arkitekturë software-ike që synon të lehtësojë menaxhimin dhe

risktrukturimin e rrjedhës së informacionit në mënyrë të integruar nëpër Divizionet e

Korporatës duke integruar të gjitha funksionet operative dhe funksionale të CEZ

Shpërndarjes në një sistem kompjuterik të vetëm, unik dhe të integruar standart të CEZ

Group-it.

Gjatë implementimit të sistemit ERP SAP në CEZ Shpërndarje nxorrëm në pah veçoritë

kryesore të ERP-ve të cilat konsistojnë në:

Implementimin e një bazë e unike të dhënash në një ambjent të përbashkët pune për

përdoruesit e tij, ku korporata mund të adoptojë të ashtuquajturat, praktika „„më të

miraˮ të CEZ Group-it.

Integrim dhe operim i të gjitha moduleve kryesore, dhe ristrukturim të proçeseve të

korporatës në mënyrë që funksione të ndryshme të punojnë më mirë së bashku:

financë, kontroll, prokurim, logjistikë, AM, menaxhim projektesh, të zhvilluara në

fazën e I-rë.

Fleksibilitet, lehtësi në implementim, modularitet duke dhënë mundësinë për

zhvillime shtesë si (SAP ISU dhe CRM për Divizionin e Shitjeve) duke kompletuar

dhe finalizuar sistemin e integruar SAP ERP të Korporatës Elektroenergjetike CEZ

Shpërndarje.

Realizimi i një plani unik dhe standartizim të praktikave të punës dhe informacionit

kudo brënda Korporatës Elektroenergjetike CEZ Shpërndarje.


142

6.2 Upgrade i Sistemit të Faturimit sipas standarteve të SAP/ISU.

Faza e dytë e zhvillimit të mëtejshëm të sistemit të faturimit është dhe upgrade i

modulit të faturimit në përafrimin me standartet e modulit SAP-ISU (Billing).

Fazat Kryesore të implementimit të Projektit Upgrade i sistemit të faturimit do të

konsistojnë në:

Faza I-rë

1. Ridizenjimi i strukturës aktuale të të dhënave bazuar në konceptet e SAP ISU Data

Model.

2. Procesi i migrimit të të dhënave.

3. Ndryshimi dhe Optimizimi i sistemit të faturimit.

4. Rikonfigurimi i procesit të menaxhimit të të ardhurave.

5. Implementimi i kordinatave GPS në sistemin e faturimit.

6. Futja e një koncepti të ri - urdhëri i punës.

Faza II-të

1 Ndërfaqësimet e Jashtëme

2 Sistemi i raportimit

3 Menaxhimi i Matësave Elektrike dhe dokumentacionit përkatës.

4 Zgjidhje “Work-flowˮ për menaxhimin e Kontratës, integruar me sistemin e

Lidhjeve të Reja.

Metodologjia që sygjerohet për të menaxhuar këtë Projekt do të konsistojë në:

Kryerjen e Analizës së konceptimit të moduleve në SAP-ISU.

Implementimi.

Përgatitja finale: migrimi, testet e integruara, dokumentacioni, trajnimi i

përdoruesve.

Kalimi i sistemit Live.

Konceptet bazë të ridizenjimit të srukturës aktuale të Bazës së të Dhënave bazuar në

SAP ISU Utility Data Model janë:

Master data

Të dhënat e Biznesit (Business Master Data)


143

Partneri i Biznesit(Business partner)

Mbajtësi i Kontratës (Contract account)

Kontrata(Contract)

Të dhënat teknike (Technical Master Data)

Connection object

Connection

Premise

Matesi Elektrik(Device)

Vendodhja e Matesit Elektrik(Device location)

Installation

Funksionet Bazë

Struktura Rajonale Postare (Postal Regional Structure)

Struktura Organizative e Kompanisë (Company Organizational Structure)

Qëndrat e Matjes(Metering Centers)

Qëndrat e NTl(NTL Centers)

Qëndrat e Kujdesit ndaj Klientit (CCC Centers)

Analiza e ridizenjimit të strukturës së bazës së të dhënave të sistemit aktual të Faturimit

bazuar në Data Model koncept të SAP ISU si më poshtë:

Figura 32. Ridizenjimi i strukturës së bazës së të dhënave bazuar në

ERP SAP-ISU Data Model

Business Partner

Regional Structure

Contract acount

Contract (Utility)

Instalation

Device

Meter Reading

Device Location

PremiseConnection

ObjectConnectionPoint of deliveryService


144

Partneri i Biznesit (Business partner)

Ridimensionohet një koncept i ri, ai i Partnerit mbajtës të Kontratës (Contract partner) i

cili ka një kontratë me CEZ Shpërndarjen për energjinë elektrike ku këtu mund të

marrin pjesë: klienti residencial, ose jorezidencial, kompani të tjera shërbimesh, ofruesit

e shërbimeve të ndryshme, autoritet lokale, pronarët ose palë të treta.

Llogaria e Kontratës (Contract account)

Grupon së bashku të gjithë kontratat që ekzistojnë për një partner biznesi, për të cilin

pagesat dhe një grup të dhënash aplikohen. Në vijim transaksionet e pagesave të

mëposhtëme ruhen në llogarinë e kontratës:

të dhënat e Bankës(Bank details)

reklamim të dhënash(Dunning data)

të dhënat e Pagesave(Payment data)

pagesa alternative, kush ka bërë pagesën, mandatin e pagesës(bill recipient), dhe

mandati i reklamimit (dunning recipient)

Kontrata (Contract)

Një kontratë është një marrëveshje midis Korporatës Elektroenergjetike dhe partnerit të

biznesit për shfrytëzimin e shërbimit të energjisë elektrike. Një kontratë shërbimi do ti

bashkëngjitet një llogarie të vetme (single contract account), mund të bashkëngjiten më

shumë se një kontratë drejt një account-i dhe do të faturohen këto kontrata në mënyrë

kolektive.

Një kontratë mund të mbajë të dhëna nga fushat e mëposhtëme:

Të dhëna të përgjithshme të kontratës(llogaria e kontrates, division)

Të dhënat hyrëse dhe dalëse

Skedulimi i të dhënave(fillimi i kontratës/mbarimi, data e rinovimit, data e

anullimit)

Të dhëna relevante për sistemin e Faturimit (arsye bllokimi në sistemin e

Faturimit etj…)

Të dhëna të tjera


145

Instalimi (Installation)

Ambjenti i instalimit (utility installation) përfaqëson lidhjen midis banesës së

klientit (premise), matësave të energjisë (devices), dhe kontratave (contracts).

Instalimi përmban të dhëna të lidhura me kontratat në sistemin e Faturimit.

Instalimi nuk është një ndërtim teknik. Matesa të energjisë (Device) të

ndryshëm mund të installohen në një ambjent instalimi (utility installation), me

një varietet marrëdhëniesh të ndryshme, ku matësat e energjisë së klientit

(devices) mund të përfshijnë disa regjistra, secili i alokuar në tarifa të ndryshme.

Vendndodhja (Premise)

Është një njësi hapësinore e mbyllur (apartment, fabrikë, institucion, corporate etj…)

tek e cila një shërbim utilitar si dhënia e shërbimit të energjisë është aplikuar. Është

alokuar në një objekt lidhës (connection object) dhe përmban adresën e atij objekti.

Përvec kësaj, mund të mbajmë në sistem të dhëna shtesë rreth vendndodhjes (si psh në

cilin kat ndodhet aparatamenti). Mund të regjistrojmë pronarin e banesës, kush është

përgjegjës për kryerjen e pagesave edhe kur banesa është e pabanuar.

Një rekord i venddodhjes mund të përmbajë të dhëna nga fushat e mëposhtëme:

Të dhënat e vendndodhjes(kati, numri apartamentit, përshkrimi vendndodhjes)

Atributet(tipi i vendodhjes, të zotët e pronës, numri i njerëzve që banojnë aty)

Të dhëna shtesë (shënime, update log)

Jepet e detajuar lidhja me “connection object”, “installation”, “device location”.

Device – I referohet matësit të energjisë elektrike dhe të gjithë vecorive teknike

Vendndodhja e matësit (Device location )

Është vendi (connection object) ku matësat janë installuar. Mund të regjistrojmë

përshkrimin për të përcaktuar vendndodhjen e saktë të matësit ku do vendoset. Kjo

nënkupton që do të përdorim vendndodhjen e matësit (device location) për të alokuar

një matës për tu instaluar.


146

Connection object

Bëhet fjalë në përgjithësi për ndërtesën, por mund të jetë dhe prona ose entiteti.

Përderisa një “connection object” i alokohet një adrese, ai lidh “premises”, “device

locations”, dhe “connections” me strukturën postale rajonale.

Connection (Është lidhja teknike midis ndërtesës dhe vendit ku realizohet vendosja e

matësit)

Shumë e rendësishme është dhe Strategjia e Migrimit të të Dhënave e cila

konsiston në hapat më poshtë për kalimin nga infrastruktura aktuale në atë të re.

Ridimensionim i të dhënave në bazën e të dhënave në bazë të structurës së re të

sistemit të Faturimit(Conceptual mapping).

Procesi i Pastrimit të të dhënave në strukturën e bazës së të dhënave (Data

cleaning Proces), kompletimi i të dhënave, eliminimi i duplikimeve, alokim

objektesh në qëndrën e matjes, qëndra NTL dhënia e urdhërave të punës,

alokimi i kontratave në qëndrat e kujdesit ndaj klientit.

Migrimi i të dhënave nga struktura aktuale në strukturën e re.

Prezantimi i strukturave të cilat nuk janë aktualisht në sistemin aktual të

Faturimit, por që janë shumë të rëndësishme për proceset e reja të biznesit si

rrjedhim i implementimit të platformës se re standart –SAP- ISU.

Shtimi i një strukture të re për konceptin e ri funksional të -Urdhërit të

Punës(Work Order).

Puna me nderfaqet e Jashtëme do të konsistoj në:

MyAvis

Integrimi me urdhërin për leximin e matësave

Gjenerimi ditor i kërkesës për lexim të matësave

Kërkesa për foto Mandatore

Kordinatat GPS

Converge

Integrimi me urdhërin e leximit të matësave

Sistemi Bankar dhe Posta Shqiptare


147

Optimizimi i kreditimit të pagesave, match-imi i faturave me pagesat

përkatëse

Ministria e Financave-Lidhja me sistemin e Thesarit (Pagesat e Institucioneve

Buxhetore-match-imi i pagesave me faturat e lëshuara për to.

Pagesa të kryera në nivel kodi institucioni, lidhja me sistemin Bankar.

Procesi i Printimit të Faturave

Printim Masiv i 1.2 milion faturash – File me “Raw data” për

Kompaninë outsource të Printimit

Printim Lokal në PDF format për fatura të tjera si gjoba/ credit note.

Ndërtimi i Sistemit të Raportimit do të konsistojë si më poshtë:

Gjatë fazës implementuese të Upgrade-imit te sistemit te faturimit sipas standartit

SAP-ISU, mbas procesit të strukturimit dhe rimodelimit, raportet do të dizenjohen

dhe konceptohen si më poshtë:

Raportet Standart të Faturimit

Raportet standart të menaxhimit të të ardhurave

Raportet Standart të Kujdesit ndaj Klientit

Raportet standart të menaxhimit të matjes + NTL

Ndërfaqet: MyAvis, Converge, Bankat e Nivelit te Dyte, Posta Shiptare,

Printimi faturave.

Përmirësimi i performancës së sistemit është një aspekt tjetër për tu vlerësuar.

Përmirësimi i performancës së sistemit duke balancuar ngarkesën e kërkesës dhe

ruajtjen e një sasie të caktuar të dhënash për raportim.

Përmirësime në nivel web server

Clustered environment

Request balancing

Alokimi i moduleve për node të vecanta(izolimi i burimeve që sjellin

procese kritike)

Përmirësime në nivel baze të dhënash

Normalizim më i mirë i bazës së të dhënave

Index-im me i mirë


148

Partitioned tables (Reduktimi i madhësisë së “data views” të procesuar

në muaj)

I gjithe sistemi do të kalojë sipas fazave të projektuara në fillim të projektit duke

përfshirë:

Analizën, dizenjimin, implementimin, testimin, migrimin, akseptancën përfundimtare

dhe shkuarjen LIVE mbas një periudhe 1 vjecare. Aktorët kryesore të përfshirë në këtë

proces do të jenë: Departamentet kryesore të Divizionit të Shitjes: Faturimit, Kujdesit

ndaj Klientit, Collection; Departamentet kryesore të Divizionit të Shpërndarjes:

Departamenti i Matjes, NTL, AM nën drejtim kryesor të Departamentit të IT-së dhe

firmës së konsulencës së huaj që do të bëjë implementimin e sistemit.


149

Kapitulli 7 – Konkluzione dhe Rekomandime

Përmbledhje

Mbështetur në strategjinë ICT, 2010-2013, të Korporatës Elektroenergjetike CEZ

Shpërndarje u vendos ndër prioritetet kyesore, krijimi i aplikacioneve të platformës web

mbështetur në kërkesën e Divizioneve më të rëndësishme të Korporatës, Shitjes dhe

Shpërndarjes, për të menaxhuar dhe trajtuar të gjitha të dhënat në interes të

mbarëvajtjes, të rritjes së performancës dhe të mirëmenaxhimit të kohës për realizimin

e objektivave kryesore të strategjisë së Korporatës si dhe nevojës për rritjen e

shërbimeve ndaj klientëve për të sjellë një menaxhim të klientit sa më efikas e

lehtësues.

Në këtë punim u realizua një studim, analizë, dizenjim dhe implementim i

aplikacioneve web për Korporatën Elektroenergjetike CEZ Shpërndarje.

Studimi i kryer në kuadrin e kësaj teme doktorature realizoi analizën e sistemeve të

teknologjise së informacionit në funksion të kërkesave të Divizioneve Kryesore të

Korporatës Elektroenergjetike te Shitjes dhe Shpërndarjes, kërkesa që cuan në nevojën

për zhvillimin e aplikimeve të platformën web si më poshtë:

1. E-Bill. Gjenerimi i faturave on-line dhe formulari i përditësimit të të dhënave

personale të klientit si mbajtës i kontratës të tij.

2. Sistemi i Lidhjeve të Reja. Aplikimi për një lidhje të re apo përditësim të lidhjes

aktuale, gjenerimi automatik i kontratave nga sistemi, dhe ndërfaqësim on-line me

sistemin e faturimit të Korporatës Elektroenergjetike.

E-Status. Njoftimi i statusit të aplikimit për një lidhje të re ose përditësim të

lidhjes aktuale, nëpërmjet faqes zyrtare të internetit të CEZ Shpërndarjes.

3. Intraneti. Një nga platformat integruese më të kërkuara dhe të implementuara në

Korporatën Elektro-Energjetike CEZ Shpërndarje e cila përvec informacionit


150

përgjithësues dhe të detajuar sipas nevojave të Divizioneve, Departamenteve,

Sektorëve përkatës integron të gjitha aplikacionet e zhvilluara si të vecanta e të

integruara së bashku.

Në proçesin e analizës së sistemeve dhe në funksion të objektivave të vendosura

ndërtuam edhe metodikën e përzgjedhjes së aplikimeve open source të platformës

WEB, Linux/Windows, Apache, MySQL/SQL dhe PHP në Korporatë. Në mënyre të

vecantë jemi përqëndruar në identifikimin e faktorëve më të rëndësishëm për të

zgjedhur platformat e aplikimeve open source web për të zhvilluar këto aplikime,

mbështetur edhe në standartet e Korporatës në fushën e teknologjisë së informacionit.

Realizimi i aplikimeve WEB të E-Bill dhe Lidhjet e Reja bazuar në OpenSource

(LAMP/WAMP), për Divizionet Kryesore Shitjes dhe Shpërndarjes të Korporatës

Elektroenergjetike finalizoi trajtimin teorik të problemit dhe kalimin e njohurive në

zbatimin praktik.

Ofrimi i sistemeve të menaxhimit të kërkesës për gjenerimin e faturës mujore të klientit

online, lehtësimit të procesit të aplikimeve të kërkesave të klientit për lidhje të re të

energjisë elektrike apo përditësim të asaj ekzistuese, ju jep mundësi Divizoneve

Kryesore të rrisin aftësitë teknike, kordinuese, dhe bashkëpunuese në arritjen e

rezultateve për administruar proçeset e Korporatës dhe për të qenë sa më afër klientit në

rritjen gjithnjë e më të madhe të shërbimeve në drejtim të tij.

Shqyrtimi i sistemeve Open Source WEB tregoi se përfaqësojnë një alternativë të

besueshme për nga këndvështrimi i cilësisë, besueshmërisë së programit, kualitetit të

tij, fleksibilitetit të lartë dhe përshtatshmërisë me sistemet e tjere të implementuara me

parë në Korporatën Elektroenergjetike CEZ Shpërndarje. Këto sisteme rezultuan nga

studimi dhe implementimi si me përshtatshmeri të lartë, mosvarësi nga kompanitë

implementuese dhe kosto relativisht e ulët në implementim dhe në mirëmbajtjen e tyre.


151

Përfundime dhe realizime

Pyetjet e mëposhtëme kërkimore të shtruara për hulumtim na japin një këndvështrim të

qartë për të gjithë ecurinë e punës së kësaj teze doktorate, duke bërë të mundur

përmbushjen e qëllimit kryesor të këtij punimi:

Pyetje 1. Cilët janë faktorët me të rëndësishëm që ndikuan në implementimin e

aplikacioneve të platformës web(Open Source) në korporatën elektroenergjetike sipas

kërkesave të Divizioneve kryesore atij të Shitjes dhe Shpërndarjes?

Nga studimi i realizuar kundrejt literaturës shkencore të përzgjedhur dhe analiza e bërë

gjatë implementimit të aplikacioneve të platformës web(open source) kam arritur në

konkluzionin kryesor se ndikojnë disa faktorë në procesin e vendim-marrjes të

korporates elektroenergjetike për të implementuar këto tipe aplikacionet dhe për të

kryer më pas integrimin me sistemet e teknologjise se informacionit standart të CEZ

Group-it:

• Të pavarur nga infrastruktura: mjafton një shfletues web-i për të lidhur një

kompjuter klient me aplikimin.

• I modifikueshëm lehtësisht: Meqënëse aplikimi është i vendosur në server cdo

ndryshim i bërë në të, cdo version i përmirësuar bëhet menjëherë aktiv dhe i

përdorshëm për të gjithë përdoruesit njëherësh.

• Komponentët e pavarur: është e mundur të ndryshohet shfletuesi apo të bëhen

modifikime tek klienti pa patur probleme në aplikim, dhe anasjelltas.

• Mundësi integrimi të këtyre aplikacioneve me aplikimet e tjera standart të

korporatës të zhvilluara nga kompani si Oracle/SAP etj.

• Kosto e ulët implementuese, e cila është një mundësi e mirë për të nxitur korporatën

elektroenergjetike për të motivuar zhvillimin e aplikacioneve të platformës

web(open source) lokalisht nga stafi ICT.


152

Pyetje 2. Cilat janë teknologjitë dhe platformat e përzgjedhura në dizenjimin dhe

implementimin e aplikacioneve të platformës web?

Për të realizuar objektivat tona në zhvillimin e aplikacioneve web në platformën

Apache/MySQl/PHP (AMP), kam përdorur paketën EasyPhp 1.7 (version 2003) me

këto versione të komponentëve: Apache 1.3.27, Php 4.3.3, MySQL 4.0.15 ,

PhpMyAdmin 2.5.3, phpWebApp 1.3.

Për realizimin e aplikimit u përdorën teknikat më poshtë:

WAMP (Windows/Apache/MySQl/PHP) dhe LAMP (Linux / Apache / MySQl / PHP)

pasi:

Mundësojnë programimin në server duke shmangur instalimin e aplikacionit në çdo

klient që do ta aksesojë atë.

Shmang rrjedhjen e të dhënave në rrjet-in WAN/LAN të korporatës, duke bërë që

komunikimi të jetë më i shpejtë.

Zhvillimi i trajnimit do të ofroj edukimin e të gjithë përdoruesve me modulet dhe

funksionet përkatëse të aplikimeve WEB, E-Bill dhe Lidhjet e Reja.

Pyetje 3. Si janë integruar këto aplikacione të platformës web me sistemin e integruar

të Faturimit, MyAvis & Converge, SAP ERP ?

Integrimi me sistemin e faturimit, MyAvis & Converge dhe SAP-in u realizua

nëpërmjet dizenjimit dhe implementimit të disa nga ndërfaqeve kryesore:

1. Ndërfaqja midis sistemit të faturimit dhe sistemeve Myavis/Converge.

2. Ndërfaqja për kreditimin e pagesave të bëra nëpërmjet sistemit bankar dhe sistemit

të postës shqiptare.

3. Ndërfaqja për sistemin e printimit të faturave.


153

Pyetje 4. Cila është shkalla e përdorimit të aplikacioneve të platformës web (E-Bill dhe

Lidhjet e Reja) të ofruara nga korporata elektroenergjetike dhe cilët nga këto shërbime

janë më të përdorshmet dhe më në dobi të klientëve?

Nga analiza e bërë gjatë aksesimit dhe gjenerimit të faturave online në platformën E-

Bill situata është si më lart figura 12:

Nga një numër klientësh që gjeneronin faturën në fillimet e aplikimit E-Bill Prill 2011

prej 150.000 në total në fund të vitit 2012 dhjetor ky numër arrin në 400.000 klientë të

cilët nuk e aksesojnë sistemin vetëm nga Tirana por numri i klientëve rritet në mënyrë

eksponenciale edhe në qytetet kryesore të Shqipërisë.

Statusi i aksesimit të platformës E-Bill nga klientët në Shqipëri:

2

400.000 kl iente marrin faturen nepermjet sherbimit e-bil l onl ine ngafaqja zyrtaree cezshperndar jes

ZONA

ELBASAN

ZONA

TIRANE

ZONA

DURRES

ZONA

BURREL

ZONA

KUKES

ZONA

SHKODER

ZONA

BERATZONA

KORCE

ZONA

FIER

ZONA

SARANDE

Agiensia

BILISHT

Agiensia

KOLONJE

Agiensia

COROVODE

Agiensia

TEPELENE

Agiensia

BALLSH

Agiensia

DELVINE

Agiensia

PERMET

Agiensia

GJIROKASTER

Agiensia

GRAMSH

Agiensia

POGRADEC

Agiensia

PATOS

Agiensia

VLORE

Agiensia

LIBRAZHD

Agiensia

DIBER

Agiensia

KAVAJE

Agiensia

LUSHNJE

Agiensia

KUCOVE

Agiensia

KRUJE

Agiensia

LAC

Agiensia

PLQIN

Agiensia

BULQIZE

Agiensia

PUKE

Agiensia

HAS

Agiensia

MIRDITE

Agiensia

LEZHE

Agiensia

KOPLIK Agiensia

TROPOJE

North Region

Central Region

South East Region

South West Region

E gjithe kjo fushate mediatike, nepermjet

reklamave prane zyrave te kujdesit ndaj

klientit zgjati per nje periudhe 6 mujore (Prill-

Shtator 2011)

Muajt e pare aksesimi I platformes e-bill per

gjenerimin e fatures ishte shume I vogel por

gjithsesi I kenaqshem arritem deri 150.000

kliente ne total.

Aplikacioni E-Bill filloi te perdorej gjenresisht

dhe lokalisht per gjenerimin e faturave per te

gjithe klinetet qe paraqiteshin dhe kerkonin

faturen te printuar prane zyrave te kujdesit

ndaj klientit, farura ne E-Bill gjenerohej me

shpejt sesa ne sistemin e Billing-ut.

Monitorimi ne qytetet kryesore te vendit kupresupozohet qe perdorimi i internetit eshte ne

nivelet me te larta se ne zonat e tjera te vendit dhepubliciteti i bere nga kompania nepermjet medias, zyres se komunikimit, dhe zyrave te saj te kujdesitndaj klientit eshte me shume influence tek klientet

tane duke I ndihmuar ata ne marrjen dheperdorimin e ketij sherbimi te ri sa me shpejt.

Shkodra35.000 kliente

Durres50.000 kliente

Vlora20.000 kliente

Saranda5.000 kliente

Statusi i faturave mujore te energjise elektrike Dhjetor 2012, te gjeneruaronline nga platforma E-Bill nepermjet aksesimit te faqes zyrtarewww.cez.al

2

1

3

3

3Pogradec

5000 kliente

3Kukes

5.000 kliente

2

Elbasan20.000 kliente

1Tirane

200.000 kliente

2 Korce30.000 kliente

3

Berat25.000 kliente

Lezha5.000 kliente

Tropoja1.000 kliente

2

3


154

Rekomandime:

Rekomandim 1: Unifikimi i të dhënave. Kjo do të rrisë ndjeshëm cilësinë e shërbimit

ndaj klientëve dhe do të lehtësojë operacionet e përditëshme të Korporatës

Elektroenergjetike me informacion në kohë reale dhe të besueshëm.

Rekomandim 2: Përshtatshmëria, Integrimi dhe aftësia për zhvillime të mëtejshme

specifike të sistemeve të platformës WEB duke i ofruar Korporatës Elektroenergjetike

mundësinë e përshtatjes dhe integrimit të sistemeve të implementuara standart nga CEZ

Group-i si SAP ERP, MyAvis/Converge, Sistemi i Faturimit, me të gjithë aplikimet e

zhvilluara në kuadrin e kësaj doktorature brënda Korporatës Elektroenergjetike.

Rekomandim 3. Përdorimi i sistemeve Open Source WEB ofrojnë pavarësinë e

Korporatës nga të gjithë kompanitë zhvilluese si Oracle, SAP etj sepse zhvillimi,

implementimi, mirëmbajtja dhe përshtatja afrohen lokalisht në Shqipëri me kosto më të

lira përfshirë dhe departamentin IT të korporatës.

Rekomandim 4. Analiza për implementimin e komponentes së matjes në distancë dhe

automatike të SMART GRID si një vizion i ri për sistemin elektroenergjetik shqiptar

do të kontribuojë në uljen e humbjeve dhe rritjen e efikasitetit të arkëtimeve në

Korporatën Elektroenergjetike CEZ Shpërndarje.

Rekomandim 5. Upgrade i Sistemit të Faturimit, në drejtim të një sistemi të

integruar SAP ERP ISU ku do të përfshihen modulet e Faturimit, dhe kujdesit ndaj

klientit (CRM) për të integruar tërësisht shërbimet e Korporatës me nevojat, kapacitetet

dhe praktikat ekzistuese në të.


155

Lista e referencave:

[1] J. Conallen, “Modeling web application architectures with UML”.

Communications of the Association for Computing Machinery 1999. 42 (10):

63-70.

[2] C. Boldyreff, R. Kewish, “Reverse Engineering to Achieve Maintainable WWW

Sites”. In Proceedings of Eighth Working Conference on Reverse

Engineering 2001. IEEE Computer Society Press: Los Alamitos, CA, 2001: 249-

257.

[3] S. Tilley, S. Huang “Evaluating the reverse engineering capabilities of web tools

for understanding site content and structure: a case study”. In Proceedings of

23rd International Conference on Software Engineering - 2001, IEEE Computer

Society Press, Los Alamitos, CA, 2001; 514- 523.

[4] Kotter, J. P. (1996). Leading change. Harvard Business School Press,

Boston, Massachusetts, USA.

[5] Humphrey, W. S. (1995). A Discipline for Software Engineering. Addison-

Wesley Longman Publishing Co., Inc., Boston, Massachusetts, USA.

[6] Sommerville, I. (2007). Software Engineering. Addison-Wesley, Harlow,

UK, 8th edition.

[7] Pressman, R. (1997). Software Engineering: A Practitioner‟s Approach.

McGraw-Hill, Cambrigde, UK, European adaptation edition.

[8] PHP and MySQL for Dynamic Web Sites: Visual QuickPro Guide by Larry

Ullman, Peachpit Press, May 2003, ISBN 0-321-18648-6.

[9] Web Database Applications with PHP & MySQL by Hugh E. Williams & David

Lane O'Reilly & Associates, Mar 2002, ISBN 0-5960-0041-3.

[10] PHP MySQL Website Programming by Chris Lea, Mike Buzzard, Jessey

White-Cinis & Dilip Thomas Wrox Press Inc, Mar 2003, ISBN 1-861008-27-9.


156

[11] PHP Professional Projects by Ashish Wilfred, Meeta Gupta, Kartik Bhatnagar,

ISBN: 1-931841-53-5 © 2002

[12] PHP and MySQL Web Development (3rd edition) by Luke Welling, Laura

Thomson

[13] Beginning Microsoft SQL Server 2008 Administration by Chris Leiter, Dan

Wood, Michael Cierkowski, Albert Boettger, 2009

[14] Microsoft SQL Server 2008 R2 Unleashed by Ray Rankins, Paul T. Bertucci,

Chris Gallelli, Alex T. Silverstein 2010

[15] Microsoft SQL Server 2008 Management and Administration by Ross Mistry,

Hilary Cotter, 2008

[16] Nah, F. F., Lau, J. L., & Kuang, J. (2001). Critical factors for successful

implementation of enterprise systems. Business Process Management Journal,

7(3), 285-296.

[17] Beheshti, H. M. (2006). What managers should know about ERP/ERP II.

Management Research News, 29(4), 184-193.

[18] Swartz, D., & Orgill, K. (2001). Higher education ERP: Lessons learned.

Educause Quarterly, 24(2), 20-27.

[19] Harrison, J. L. (2004). Motivations for enterprise resource planning (ERP)

system implementation in public versus private sector organizations. (Ed.D.,

University of Central Florida). ProQuest Dissertations and Theses, .

(305080817).

[20] Dezdar Shahin and Ainin Sulaiman, (2011) "Examining ERP implementation

success from a project environment përspective", Business Process Management

Journal, Vol. 17 Iss: 6.

[21] Lieber, R. B. (1995). Here comes SAP. Fortune, no.October, 2, 122-124.

[22] Ammar-Khodja, S., Bernard, A., 2008, An overview on knowledge

management, Methods and tools for effectives knowledge life cycle

management, Springer-Verlag.

http://filepi.com/i/135ZmOK







http://it-ebooks.info/go.php?id=1412-1385511516-e6b91bd0da133c1ce6356a0f57c8d565





http://filepi.com/i/9cdPoRr




157

[23] Jutras, C. (2007), “The total cost of ERP ownership in large companies”,

Aberdeen Group, available at:

www.aberdeen.com/summary/report/sector_insights/4363-SI-erp-cost-large.asp

[24] Karimi, J., Somers, T.M. and Bhattacherjee, A. (2007), “The impact of ERP

implementation on business process outcomes: a factor-based study”, Journal of

Management Information Systems, Vol. 24 No. 1, pp 110-129.

[25] Parr, A., & Shanks, G. (2000). A taxonomy of ERP implementation approaches.

System Sciences, 2000. Proceedings of the 33rd Annual Hawaii International

Conference on, 10 pp. vol. 1.

[26] Siau, K. (2004). Enterprise resource planning (ERP) implementation

methodologies. Journal of Database Management, 15(1), i-vi.

[27] Johansson, B. & Sudzina, F. (2009). Choosing Open Source ERP Systems:

What Reasons Are There For Doing So? C. Boldyreff et al. (Eds.): OSS 2009,

IFIP AICT 299.

[28] Leon, A., “Enterprise Resource Planning”, Tata McGraw-Hill, INDIA, 2009.

[29] Nguyen Van, T., 2006, System engineering for collaborative data management

systems: Application to design/simulation loops, PhD thesis, Ecole Centrale

Paris.

[30] Serrano, N.S. and Sarriegi, J.M. (2006), “Open source software ERPs: a new

alternative for an old need”, IEEE Software, Vol. 23 No. 3.

[31] Sumner, M., 2004, “Enterprise Resource Planning”, Prentice Hall,

[32] A Systems View of the Modern Grid – National Energy Technology Laboratory

for the U.S Department of Energy, January 2007.

[33] Vision and Starategy for Europe‟s Electricity Networks of the future – Eropean

SmartGrds Technology Platform, 2006 , EUR 22040.

[34] Toward a Smart Grid, Amin, M. and Wollenberg, IEEE Power and Energy

Magazine, Vol.3, No 5, pp. 34-38, Sept/Oct. 2005

http://www.aberdeen.com/summary/report/sector_insights/4363-SI-erp-cost-large.asp


158

[35] Powering the 21st Century: We can -and must- modernize the grid,Amin M.,

IEEE Power and Energy Magazine, pp. 93-95, March/April 2005

[36] Provides Power Quality for 21st Century Needs – National Energy Technology

Laboratory for the U.S Department of Energy, January 2007.


159

Lista e publikimeve të lidhura me tezën

Konferencat

1. Anni DASHO SHARKO, Indrit BAHOLLI, Mariglen Nora, “Implementation of

MyAvis and Converge Systems, a new trend in measuring process management,

CEZ Shpërndarje” -, konferencë e parë shkencore ndërkombëtare “IT Applications

in Economics, Business and Society”-, Departamenti i Informatikës, Matematikës

dhe Statistikës, Universiteti Europian i Tiranës, UET dhe Indiana University

Purdue University, IUPUI,Tiranë, 28 Qershor 2013.

2. Anni DASHO SHARKO, Indrit BAHOLLI, Mariglen Nora, “Web Application

Development on the Energetic Sector(E-New Connections Applications Platform)”

-, konferencë e parë shkencore ndërkombëtare “IT Applications in Economics,

Business and Society”-, Departamenti i Informatikës, Matematikës dhe Statistikës,

Universiteti Europian i Tiranës, UET dhe Indiana University Purdue University,

IUPUI,Tiranë, 28 Qershor 2013.

3. Indrit BAHOLLI, Anni DASHO SHARKO, Elvin Meka, “E-Bill Development of

Web based application generating online electricity bills for Albanian Cez

Distribution customers” -, 3rd International Conference on Human and Social

Sciences ICHSS 2013, September 20-22 2013, Rome, Italy.

4. Nevila BACI, Anni DASHO SHARKO, Albana GORISHTI, “Necessity of

Developing E-Bill Web-Application for Generating the Electricity Bills for All

Clients of ”CEZ Shperndarja” in Albania” -, konference nderkombetare

“Information Systems and Technology Innovations: towards a digital Economy”-

ISTI 2013, Departamenti i MSIZ, Fakulteti i Ekonomisë, UT, UBT Kosovo, Tiranë,

qershor 2013

Artikuj

1. Anni Dasho Sharko, Indrit Baholli, Genci Sharko, “Supporting Electroenergetic

Corporate “CEZ Shpërndarje” by Developing New-Connections Application”,

Journal of Applied Economics and Business. JAEB, ISSN: 1857-8721, vol 1, Issue

4, December 2013.


160

2. Anni Dasho Sharko, Indrit Baholli, Mariglen Nora “Aplikimi i Sistemeve MyAvis

dhe Converge një risi e re në menaxhimin e sistemit të matjes, në CEZ

Shpërndarje”, Economicus, Revista Shkencore e Fakultetit Ekonomik, Universiteti

Europian i Tiranes, ISSN: 2223-6295, Nr.11 2013.

3. Anni Dasho Sharko, Nevila Baci, , Albana Gorishti, “Albanian Electricity

Corporate ”CEZ Shperndarja” Supporting the Needs of the Client Generating

Electronic Monthly Bills Through Web Applications”, International Journal of

Science, Innovation and New Technology ISSN: 2223-2257, vol. 3, no. 1/2013,

Tetor 2013.


161

Lista e shkurtimeve dhe akronimeve dhe terminologjia e perdorur

ICT – Information Communication Technology

OS- Opering System

WS - Web Services

MIS-Management Information System

UML - Unified Modeling Language

FOSS - Free Open Source Software

OS ERP - Open Source Enterprise Resource Planning

OSS - Open Source Software

LAMP/WAMP - Linux/Windows, Apache, MySQL and PHP/Perl/Python

RDBMS – Relational DataBase Management System

DBMS – DataBase Management System

DBMS – DataBase Management System

WAN – Wide Area Network

ESP – Energy service providers

DBA – Database Administrator

PHP - (Hypertext Preprocessor) është gjuhë skripti që lidhet me C, Perl ose

MySQL për të krijuar faqe Interneti dinamike dhe interaktive.

Backup – Ruajtja e një kopjeje rezervë.

Cluster – Grupim, pjesë e krijimit strukturor të informacionit.

Database – Baza e të dhënave.

Download – Komandë që përdoret për shkarkim skedaresh/dokumentash nga interneti.

http://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Hypertext&action=edit&redlink=1

http://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Preprocessor&action=edit&redlink=1

http://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Gjuh%C3%AB_skripti&action=edit&redlink=1

http://sq.wikipedia.org/wiki/C_%28Gjuha_Programuse%29

http://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Perl_%28Gjuha_Programuse&action=edit&redlink=1

http://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=MySQL&action=edit&redlink=1

http://sq.wikipedia.org/wiki/Interneti


162

Engines – Motorrë që përdoren si kërkues të informacionit.

MySQL – Program kompjuterik për menaxhimin e bazave të të dhënave relacionale

(RDBMS) i bazuar tek përdorimi i gjuhës së programimit SQL.

Output – Rezultati i daljes së informacionit.

Partioning – Particionimi ose ndarja.

Query – Pjesë informacioni që formon/ndërton MySQL-në në bazën e të dhënave.

Stored procedures – Procedurat e ruajtjes.

Update – Përditësim.

Web page – Faqe interneti.

Documents

REPUBLIKA E SHQIPERISE UNIVERSITETI I TIRANËS · PDF file2.3 Menaxhimi i Bazës së ... 4.2.4 Kërkesat e rrjetit për ... të dhënave elektronike online nga klientët e vegjël