REHBERLİK Yrd.Doç.Dr. Serkan Volkan SARIformasyon.erdogan.edu.tr/Files/ckFiles/file/sunu 2.pdf · - 1962 yılında ODTÜ psikoloji bölümünde danışma psikolojisi dersi konmuştur

Recep Tayyip Erdoğan ÜniversitesiEğitim Fakültesi

Pedagojik Formasyon Eğitimi Sertifika Programı……Ders Notları

ı


Pedagojik Formasyon EğitimiSERTİFİKA PROGRAMI

REHBERLİK

Yrd.Doç.Dr. Serkan Volkan SARI



ı

Neler göreceğiz?

• Öğrenci kişilik hizmetleri ve PDR

• PDR’de başlıca hizmet türleri

• Okulda PDR hizmetleri

• Eğitsel (akademik) PDR

• Mesleki (kariyer) PDR

• Kişisel (sosyal) PDR

• PDR’de program geliştirme

• PDR’de etik

• Özel eğitimde PDR



ı

• Eğitimde Öğrenci Kişilik Hizmetleri ve PDR



ı

Eğitimde Öğrenci Kişilik Hizmetleri ve PDR

• Çağdaş anlayışa göre eğitim nedir?



ı


• Psikolojik danışma ve rehberlik, çağdaş eğitim anlayışının neresindedir?



ı


• Çağdaş anlayışa göre eğitim;

• Bireyin bedensel, duyuşsal, düşünsel ve sosyal yeteneklerinin kendisi ve toplumu için en uygun şekilde geliştirilmesidir.



ı


• Örgün öğretim toplumun her kesimine yayılması ve bireysel farklılıklar nedeniyle öğretim ve yönetim hizmetleri öğrencinin bir bütün olarak “her yönden” gelişmesini sağlamada yeterli olmamıştır.



ı


• Günümüzde çağdaş eğitimin üç boyutu vardır:

1. Öğretim

2. Yönetim

3. Öğrenci kişilik hizmetleri



ı


• Yönetim



ı


• Öğretim:

• Eğitimin planlı olarak yapılan kısmıdır.

• Akademik öğrenme ile ilgili tüm çalışmalar bu kısımda yer alır.

• Bunun en önemli sorumlusu “öğretmendir”



ı


• Öğrenci kişilik hizmetleri

• Öğrencilerin öğretim faaliyetlerinden en etkili bir biçimde yararlanabilmeleri ve her yönüyle bütün olarak gelişmeleri için uygun ortamların sağlanmasına yönelik öğretim ve yönetim çalışmalarının dışında kalan tüm çalışmalardır.



ı


1. Sağlık hizmetleri

2. Sosyal yardım hizmetleri

3. Sosyal ve kültürel hizmetler

4. Özel eğitim hizmetleri

5. Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri



ı


• Öğrenci kişilik hizmetleri ve PDR ilişkisi



ı

Psik.Danış.

REHBERLİK

Öğrenci Kişilik Hizmetleri



ı

• Psikolojik Danışma ve Rehberliğin Anlamı



ı

• Rehberlik (Guidance)

• Danışman (Counselor)

• Danışmanlık (Counseling)



ı

• Rehberlik; bir insanın başka bir insana veya gruba, en iyi biçimde yaşamalarına, kendilerini gerçekleştirmelerine en elverişli yolu bulabilmelerinde yapılan yardımdır.



ı

• Rehberlik; bireyin en verimli şekilde gelişmesinde gerekli olan seçimleri, yorumları, planları yapmasına ve kararları vermesine yarayacak bilgi ve becerileri kazanması için yapılan sistemli ve profesyonel yardımlardır.



ı

• Rehberlik tanımlarında yer alan ortak unsurlar;

• Merkezinde normal bir birey vardır,

• Bireyin kendini tanıması esastır,

• İnsanlığın değerli olduğu ve kendisini yönettiği anlayışı esastır,

• Çevreye uyum önemlidir,



ı

• Seçim yapabilme ve karar verebilme vardır,

• Başarılı ve mutlu olabilme vardır,

• Psikolojik bir yardımdır,

• Bir süreç içinde gerçekleşir,

• Uzmanlık gerektirir,

• Amaç kendini gerçekleştirmedir.



ı

• Rehberlik hizmetleri sunulurken, öğrencilerin gelişim özelliklerini, ihtiyaçlarını, hedeflerini ve problemlerini iyi tanımak gereklidir.



ı

• Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi:

• Temel ihtiyaçlar- Tİ

• Güvenlik ihtiyaçları- Tİ

• Sosyal ihtiyaçlar- Tİ

- Sevilme, benimsenme, yakın ilişkiler

• Benlik ihtiyaçları- Gİ

- Başarmak, özsaygı, kendine değer verme

• Kendini gerçekleştirme ihtiyaçları- Gİ



ı

• PDR’nin İlkeleri:

1. PDR hizmetleri eğitim kurumlarının eğitim öğretim etkinlikleri bütünlüğü içinde yer alır.



ı

2. PDR hizmetleri, tüm öğrencilere açıktır.



ı

3. Her öğrenci eğitimi süresince kendisine sunulan seçenekler arasından seçme özgürlüğüne sahiptir.

- Özellikle bireyler kendi kararlarını vermekte özgür oldukları zamanlar vardır.



ı

4. İnsana saygı esastır.



ı

5. Bireysel boyutta gizlilik esastır.

- Gizliliğin ihlal edilebileceği haller:

- Cinsel istismar durumları

- Can güvenliği ve hastaneye sevk zorunluluğu

- Mahkeme kararı

- Danışan eğer bilgilerinin paylaşılmasını kabul etmişse...



ı

6. PDR hizmetleri, öğretmen, veli, uzman, öğrenci ve yönetici gibi ilgililerin iş birliği içinde yürütülür.



ı

7. Bireysel farklılıklara saygı esastır.



ı

8. PDR hizmetlerinin yürütülmesinde hem bireye hem de topluma karşı sorumluluk söz konusudur.

- Toplumda psikolojik danışmanın yeri nedir?



ı

9. PDR hizmetlerinin yürütülmesinde bilimsellik esastır.



ı

10. Rehberlik anlayışı öğrenciyi merkeze alan bir eğitim sistemini ön görür.



ı

11. Gönüllülük esastır.

12. Öğrencileri tüm yönleriyle geliştirmeye çalışır. (bedensel, kişilik, sosyal, ahlaki vb)

13. PDR hizmetlerinden hayat boyu yararlanılabilir.

14.Planlı, programlı ve örgütlü şekilde yürütülür.

15. Her okul için geçerli tek tip PDR programı yoktur.



ı

• PDR’nin Tarihsel Gelişimi

• Mesleki rehberlik yılları (1900- 1920)

• Eğitsel rehberlik yılları (1930- 1950)

• 1960 ve sonrası- kişisel psikolojik danışma ve rehberlik çalışmaları...



ı

• Türk Tarihinde PDR’nin gelişim süreci

• Osmanlı Dönemi

• Cumhuriyetin ilk yılları

• 1950 ve sonrası (Marshall Planı)



ı

• 1950 ve sonrası (Marshall Planı)

- 1953 yılında Ankara’da Talim ve Terbiye Dairesine bağlı Test ve Araştırma Bürosu kurulmuştur.

- 1953- 1954 öğretim yılında Gazi Eğitim Enstitüsünde Pedagoji ve Özel Eğitim Bölümlerinde Rehberlik ve Rehberlik Teknikleri dersleri okutulmuştur.



ı

- 1955 yılında Ankara Demirlibahçe İlkokulunda ilk RAM açılmıştır.

- 1953’den sonra yapılan Milli Eğitim Şuralarında rehberlik konusu farklı anlam ve içerikleriyle ilk kez detaylı olarak ele alınmaya başlanmıştır.



ı

- Rehberlik hizmetleri ilk kez 1962 yılında toplanan 7. Milli Eğitim Şurasında ele alınmıştır.

- 1962 yılında ODTÜ psikoloji bölümünde danışma psikolojisi dersi konmuştur.

- 1965- 66 öğretim yılında Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesinde ilk lisans programı açılmıştır.



ı

- 1966- 67 öğretim yılında Hacettepe Üniversitesinde ilk lisans üstü program açılmıştır.

- 1968’de RAM yönetmeliği yürürlüğe girmiştir.



ı

PDR’DE BAŞLICA HİZMET TÜRLERİ



ı

• Hizmet alanına göre PDR

• Eğitim alanında

• Sağlık alanında

• Sosyal yardım alanında

• Endüstri alanında



ı

Eğitim alanında PDR

• Eğitimin en önemli parçasıdır.

• En az öğretim kadar önemli bir konudur.

• Öğrencilerin bedeni, zihni, ahlaki ve sosyal yollardan Türk Milli eğitiminin amaçlarına uygun şekilde gelişebilmelerinde problem çözme becerileri kazanmaları ve uyum yeteneklerinin geliştirilmesi, ilgi ve yeteneklerine göre tercihler yapmaları, bir mesleğe ve işe yönelmelerinde gerekli yardımı almalarının önünü açar.



ı

• Sağlık alanında PDR;

• Özellikle psikiyatri bölümlerinde, ruh sağlığı merkezlerinde...

• Sağlık kurumlarında sunulan hizmetler arasında ruh ve beden sağlığını korumaya yönelik çalışmaların yürütülmesi toplum sağlığının korunması açısından önemlidir.



ı

• Sosyal yardım alanında PDR;

• Huzur evleri, çocuk esirgeme kurumu, kızılay gibi kurumlarda...

• Yaşlılık dönemi sorunları...

• Ailesiz kalan- bırakılan çocuklar...

• Doğal felaketlerde yardıma muhtaç insanlar...

• Soma örneği...



ı

• Endüstri alanında PDR:

• Sanayi kuruluşlarında... Özellikle işlerin karmaşıklaşıp çeşitlenmesi sonucu ortaya çıkan uyum sorunlarının aşılmasında,

• Personelin kariyer gelişimlerinin sağlanmasında,

• İş arayanların bilgilendirilmesinde...



ı

• PROBLEM ALANLARINA GÖRE PDR:

a.Mesleki PDR

b.Eğitsel PDR

c.Kişisel PDR



ı

• Mesleki PDR:



ı

• Eğitsel PDR:

• Bireyin kendi yetenek, ilgi, ihtiyaç, kişilik yapısı ve mevcut imkan ve şartlara uygun bir öğrenim dalı seçip bu öğrenim dalında başarı ile ilerlemesini sağlamak için yapılan psikolojik hizmetlerdir.

• İlgi ve ihtiyaçların belirlenmesi,

• Güçlü ve zayıf yanlarının belirlenmesi,

• Üstün yetenekli veya öğrenme güçlüğü çeken öğrencilerin bu özelliklerine uygun eğitim alması,



ı

• Eğitsel PDR:

• Amacı; öğrencinin okula ve okulun bulunduğu çevreye uyum sağlaması, etkin ders çalışma becerileri kazanması, eğitsel kararlar vermesi ve seçim yapması, başarıyı engelleyen etmenleri azaltma ya da kaldırma...



ı

• Kişisel PDR:

• Bireyin kendisiyle ilgili kişisel problemlerinin çözümü için yapılan psikolojik yardımlardır.

• Nitelik itibariyle ne eğitsel ne de mesleki konularla ilgili olmayan, kişinin duygu ve düşüncelerinden, sosyal ilişkilerinden, davranışlarından doğan problemleriyle ilgili yapılan yardımlardır.



ı

• ÖĞRETİM BASAMAKLARINA GÖRE PDR:

• Okul öncesi eğitim ve PDR

• İlköğretim ve PDR

• Ortaöğretim ve PDR

• Yükseköğretim ve PDR



ı

• Okulöncesi eğitim ve PDR:

• Okul öncesi eğitimin amacı okul çağına gelmemiş çocukların sosyal, bilişsel, zihinsel ve hareketsel gelişimini desteklemektir.

• Bu dönemde rehberlik hizmetleri çocuğun kendini kabul, özgüvenini geliştirme, sağlıklı ve uyumlu olmasını sağlamaya dönük çalışmaları kapsar.



ı

• İlköğretimde PDR:

• Bu dönemde rehberlik hizmetlerinden beklenen çocuğun sağlıklı gelişmesi, çevresine uyumlu, dengeli bir birey olarak var olması için ona yardımcı olunmasıdır.

• Öğrenme güçlüklerinin belirlenmesi ve giderilmesi,

• Verimli çalışma yollarının tanıtılması,

• Okula uyum,

• Eğitsel kararlar alınması ve tercihler yapılmasına yönelik hizmetler...



ı

• Orta öğretimde PDR:

• PDR hizmetlerine en çok ihtiyaç duyulan kademedir.

• Ergenlik yılları, kişisel, mesleki ve eğitsel problemlerin yoğunlaştığı bir dönemdir.



ı

• Yüksek öğretimde PDR:

• Bireylerin yeteneklerine uygun alanlarda öğrenim görmeleri,

• Meslekler hakkında bilgiler,

• Kişiler arası iletişim becerileri,

• Kariyer planları...



ı

• TEMEL İŞLEV ALANLARINA GÖRE PDR

• UYUM SAĞLAYICI PDR

• YÖNELTİCİ PDR

• AYARLAYICI PDR

• GELİŞTİRİCİ PDR

• ÖNLEYİCİ PDR

• TAMAMLAYICI PDR



ı

• Uyum sağlayıcı PDR:

• Uyum sorunu olan öğrencileri tespit ederek sorunu ortadan kaldırmaya yönelik çalışmaların planlanmasını içerir.

• Okuldan kaçma, saldırganlık, zorbalık vs...



ı

• Yöneltici PDR:

• Her bireyin kendine en uygun ve yeterli doyum sağlayacağı geleceğe hazırlayan bir alana yönelmesine ve orada başarıyla gelişme göstermesine yardım etmektir.



ı

• Ayarlayıcı PDR:

• Genç bireylerin en iyi yetişmesini sağlamak amacıyla onların ilgi, ihtiyaç ve yeteneklerine en uygun düşecek eğitim faaliyetlerinin programlarda yer almasında yardım eder.



ı

• Geliştirici PDR:

• Gelişimsel anlayışa dayanmaktadır.

• Öğrencilerin gelişim dönemlerine uygun planlama...



ı

• Önleyici PDR:

• Okul- aile- öğretmen- öğrenci işbirliği...

• Risk altında olan öğrencilerin belirlenmesi...

• Madde kullanımı, saldırganlık, vandalizm, zorbalık...



ı

• Tamamlayıcı PDR:

• Zihin gelişimine önem veren programları, sosyal ve bireye dönük yanıyla tamamlama işlevi...

• Eğitim- öğretim hizmetlerinin PDR anlayışıyla desteklenmesi...

• Pedagoji boyutu... Öğretmenlerin PDR anlayışını benimsemesi...



ı

OKULDA PDR HİZMETLERİ

• Pdr hizmetleri okullarda öğrencilerin mesleki, eğitsel ve kişisel alanlarda bir bütün olarak gelişmesini amaçlamaktadır.



ı

OKULDA PDR HİZMETLERİ

• Geçmişten günümüze bazı degişimler geçirmiştir:

• 1900- 1920 arasında rehberlikten beklenen bireyin doğru mesleki seçimler yapabilmesi,

• 1930- 1950 arasında eğitsel, okula uyum ve başarı,

• 1960 sonrasında gelişim için PDR anlayışı...



ı

Okul öncesi Egitimde PDR

• Okulun ilk günü neler gözlenir? Siz hangi yaşantılara sahipsiniz?



ı


• Okulun ilk açıldığı gün çocuklar ve velilere yönelik tanışma etkinlikleri düzenlenebilir...

• Okulun fiziksel olarak tanıtılması ve ihtiyaçların nasıl karşılanacağının açıklanması...

• Kuralların açıklanması...



ı


• Okulu benimseyip sevdirecek eğlenceli etkinliklerin düzenlenmesi...

Örneğin grup içinde herkesin birbirini tanıyacağı bir etkinlik düzenlenmesi...

Renkli top etkinligi...



ı

İlkögretimde PDR

• Ögretmen ve yöneticilerin çocukların gittikçe artan ve degişen problemleriyle başa çıkabilmeleri,

• Ailelerin bu süreçteki rolleri,

• Önleyici rehberlik çalışmalarının planlanması.



ı

İlkögretimde PDR

• İlkokulda görev yapan ögretmenler kendi sınıflarında, ögrencilerin yaş, gelişim durumu, bireysel özellikleri ve gereksinimleri dogrultusunda, PDR servisiyle birlikte çalışırlar.



ı

İlkögretimde PDR

• Ögrencilere yönelik yapılabilecek çalışmalar:

• Akademik gelişimi izleme ve destekleme,

• Sorumluluk kazandırma, verimli çalışma bilinci, zaman ve plan yönetme becerisi,

• Sosyal, duygusal ve bilişsel gelişimlerinin izlenmesi,

• Akran dayanışmasını saglamak için farklı sınıfları tanıştıracak etkinliklerin planlanması,



ı

Ortaögretimde PDR

• Öğrencilerin en çok PDR ye ihtiyaç duydukları dönemdir.

• Liseye uyum saglama,

• Etkin ders çalışma becerileri kazanma,

• Olumlu benlik geliştirme,

• Sorumluluk alma,

• Karar verme.



ı

• Yüksek öğretimde PDR:

• Yüksek öğretim döneminizi anımsayınız. Hangi konularda PDR hizmetlerine ihtiyaç duydunuz?



ı

• Yüksek ögretimde PDR:

• Ekonomik,

• Barınma,

• Beslenme,

• Kayıt, kredi, burs,

• Sosyal çevreye uyum,

• Kişisel sorunlar,

• Seçilen meslekle ilgili sorunlar



ı

PDR’deDogrudan ve Dolaylı Hizmetler

• Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri doğrudan ve dolaylı hizmetler olmak üzere iki başlıkta toplanır.

1. Dogrudan hizmetler:

- Oryantasyon

- Psikolojik danışma

- Bireyi tanıma

- Bilgi toplama ve bilgilendirme

- Yöneltme ve yerleştirme

- izleme



ı

2. Dolaylı hizmetler

- Programlama ve planlama

- Konsültasyon

- Velilere yönelik hizmetler

- Çevre ile ilişkiler

- Araştırma ve degerlendirme

- Sevk işlemleri



ı

EĞİTSEL – AKADEMİK PDR

• Gelişim süreci:

• Öğrencilere mesleki rehberlik yapılırken onların daha doğru ve sağlıklı karar verebilmeleri için eğitsel problemlerini çözmeleri gerektiği fikrinden doğmuştur.



ı


• Tanımı:

• Her öğrenciye kendine özgü, yetenek, ilgi, mesleki değer, başarı ve motivasyonu oranında eğitim- öğretim uygulamalarıyla uyum sağlaması, özelliklerine ve gelişimlerine uygun programlara yönelmesi için verilen hizmetler...



ı


• Amacı:

• Öğrencinin okula ve bulunduğu çevreye uyum sağlamasına yardımcı olmak,

• Etkin ders çalışma becerisi kazandırmak,



ı


• Eğitsel kararlar vermesi ve seçim yapmasını sağlamak,

• Başarıyı engelleyen etmenleri azaltmak,

• Okulda ilgi, yetenek, amaçlarına en uygun alan ve ders seçimine yardımcı olmak,



ı


• İlkeleri:

• Öğrencilerin öğrenmeye ve okul yaşamına yönelik olumlu tutumlar kazanmaları,

• Gelişimsel yaklaşıma uygun düzenlenir,



ı


• Sürekli olmalıdır.

• Tüm öğrencilere yönelik olmalıdır.

• Belirli bir plan ve program dahilinde olmalıdır.

• Öğrenciyle işbirliği içinde olmalıdır.

• Tek tek değil gruplar halinde sunulur.

• Sonuçlar izlenir ve bilimsel olarak değerlendirilir.



ı


• Eğitsel PDR Hizmet ve uygulamaları:

1. Okula ve yakın çevreye alışmayı sağlama

2. Üst öğrenim kurumlarını tanıtma

3. Verimli ders çalışma alışkanlığı kazandırma

4. Sınav kaygısıyla baş etme

5. Öğrenme stillerini belirleme

Soru? Size bunlardan hangisi veya hangileri uygulandı?



ı


• Sınıf rehber öğretmenin sorumlulukları:

• Neler olmalıdır?

• Okul rehberlik servisiyle eş güdüm,

• Öğrencilerin kendilerini rahata ifade edebilecekleri sınıf ortamının oluşturulması,

• Öğretmenler ve velilerle işbirliği yapılması.



ı

Mesleki PDR

• Meslek seçimini etkileyen faktörler nelerdir?



ı

Mesleki PDR

• Tarihçesi



ı

• Çağdaş mesleki rehberlik hizmetleri sunulurken geçerli olan ilkeler;

• Sürekli yeni beceriler öğrenmeyi sürdürme,

• Kendi kariyer sürecini planlama

• Sağlıklı ve gerçekçi bir benlik algısı

• Hızla değişen iş dünyasının taleplerine ayak uydurabilme

• Mesleki ve kariyer farkındalığı geliştirebilme



ı

• İş arama becerileri kazanma

• Yaşam rollerini fark etme

• Yaşamı boyunca 3-7 arası meslek değiştirebileceği anlayışını geliştirme

• Aynı anda birkaç işi sürdürebilme

• Yaşam boyu sürekli gelişim, değişim ve uyum sağlama



ı

• Temel kavramlar

• Meslek

• Meslek seçimi

• İş

• Kariyer ve kariyer gelişimi

• Kariyer danışmanlığı

• Kariyer eğitimi

• Kariyer müdahalesi

• İş doyumu

• Mesleki olgunluk

- Meslek gelişiminde ulaşılan son nokta. Çocukluktan emekliliğe...



ı

• Yetkinlik beklentisi

• Mesleki kararsızlık



ı

Meslek-kariyer gelişim sürecini etkileyen etmenler

• Psikolojik faktörler

- Yetenek, ilgi, değer, başarı, kişilik özellikleri

• Sosyal faktörler

- Aile, sosyo- ekonomik düzey

• Cinsiyet

• Politik ve ekonomik faktörler



ı

Öğretim basamaklarına gore mesleki rehberlik hizmetleri

• Geleneksel mesleki rehberlik hizmetler;

• Bireyi tanıma

• Meslek alanlarını tanıtma

• Bireyin kişisel özellikleri ile mesleklerin getirdiği özellikler arasında ilişki kurarak kendine uygun mesleği seçmesine yardım etme.



ı

Okul oncesi donemde mesleki rehberlik hizmetleri

• Çocukta okul öncesi donemden itibaren mesleklerle ilgili bir bilinç oluşmaya başlar.

• Bu çağda çocuklar cevrede olup bitene karsı meraklıdırlar.

• Bu merakları desteklenmelidir. Anlatarak bilgi vererek...



ı

• Çeşitli oyunlar içerisinde çocuklara gercek yasam içinde meslekler tanıtılabilir.

• Müzik, resim, dans, spor vs etkinliklere yönlendirilebilir...

• Bu dönemde rehber öğretmen kadrosu bulunmamaktadır. Dolayısıyla bu dönemde bu faaliyetler anaokulu öğretmeni tarafından yürütülür.



ı

• Öğretmenin çocuğa yakın ilgi ve sevgi göstermesi,

• İyi model olması,

• Fazla koruyucu davranmaması,

• Ailelerle iyi bir işbirliği içinde olması önemlidir.



ı

İlkokul döneminde meslek rehberlik

• Bu dönemde meslekleri tanıtmanın da ötesine geçerek, mesleklerin gerçek yaşamın bir parçası olduğu algısı verilmelidir.

• İnsanların bir işe sahip oldukları, çalışmaları gerektiği, kendilerinin de ileride bir işe sahip olacakları bilinci kazandırılmalıdır.



ı

İlkokul döneminde mesleki rehberlik

• Dikkat edilmesi gerekenler:

• Meslek gelişiminin bir süreç olduğu,

• Her dönemin kendine has gelişim görevleri olduğu,

• Her bireyin tek ve benzersiz olduğu,

• Bütün mesleklerin gerekli ve önemli olduğu,

• Her insana uygun bir meslek olduğu,

• İş ve meslek ile eğitim arasında bir ilişki olduğu,

• Meslekleri geleneksel olarak kadına ve erkeğe uygun gibi sınıflamalardan kaçınılmalıdır.



ı

Ortaokulda mesleki rehberlik

• Bu dönemde amaç halen bireyin mesleki tercih yapması değil, mesleki gelişiminin takip edilmesidir.

• Ergenliğe geçiş süreci yaşanmaktadır.

• Birey kendini tanımaya bilinç edinmeye başlar. Kendi ilgi, yetenek, değer ve becerilerini ortaya koymaya ve bunlara uygun mesleklerle ilgili algı oluşturmaya başlar.



ı

Ortaokulda mesleki rehberlik

• Mesleki rehberliğin öneminin arttığı ve en çok ihtiyaç duyulduğu dönem ise 7. ve 8. sınıflardır.

• Bu dönemde öğrenciye kendi kapasitesi doğrultusunda bir alana yönelmesine yardımcı olunmalıdır. Lise tercihi...



ı

Lise döneminde mesleki rehberlik

• Ergenlik dönemi kritiktir...

• Orta öğretim kurumunun amacı, hem gence ergenlik sürecinde yardımcı olmak hem de üniversite sınavına hazırlamak...

• İlgi yetenek ve değerlere ilişkin hedefler belirleme,

• Bunların mesleğe karar vermedeki etkilerine yönelik farkındalık kazanma,

• Liseden sonra iş yaşamına atılacaklar için iş olanaklarını araştırma, işe girme ve yerleşmelerine yardımcı olma.



ı

Yüksek öğretimde mesleki rehberlik

• Öğrencilerin duygusal, sosyal, eğitimsel, mesleki ve iş seçimlerinde karşılaştıkları problemlerde onlara yardımcı olmak...

• Kararsızlar...

• Bolum degistirmek isteyenler...



ı

Mesleki danisma kuramlari



ı

Özellik- Faktör Uyumlu Kuramlar

• Özellik ve etmen kuramı

• İş uyumu kuramı

• Holland’ın Tipoloji kuramı



ı

Özellik ve Etmen Kuramı

• Parson ve arkadaşları, 20.yüzyılın başlarında Amerika’nın Washington ve Boston şehirlerinde okulu terk eden gençlerin iş bulmalarını, liseyi bitiren gençlerin iş dünyasına geçişlerini kolaylaştırmak amacıyla bazı çalışmalar yapmışlardır.



ı

Özellik ve Etmen Kuramı-Temel Varsayımları Her bireyin geçerli ve güvenilir bir şekilde ölçülebilen kendine has özellikleri vardır.

Bir meslekte başarı elde etmek için belli başlı kişilik özelliklerine ihtiyaç duyulmaktadır.

Meslek seçimi açık ve anlaşılır bir süreçtir.Kişilik özellikleri ve meslekler eşleştirilir.

Bu eşleştirmedeki uyum artıkça mesleki başarı imkanı da artar.



ı


• Kariyer danışmanının amacı; danışanın kendini tanımasına, meslekler ve iş olanakları hakkında bilgi edinmesine ve bu iki etmenden elde edilen bilgileri mantıklı bir şekilde eşleştirebilmesine yardım etmektir.



ı


• Meslek danışmanının rolleri;

- Danışana güçlü ve zayıf yönleri konusunda bilgi vermek,

- Geri bildirimlerini açık, nazik ve dosthane bir şekilde vermek,

- Danışanı cesaretlendirmek ve hatalarını zamanında düzelterek danışanın kendisini anlamasını kolaylaştırmak



ı

Kuramın değerlendirilmesi

• “Meslek seçimi tek başına bir olaydır ve her insan için ona uygun tek bir meslek vardır.” En çok eleştirilen düşüncedir.

• İlgiler değerler turumlar başarılar ve kişiliğin diğer özelliklerinde zamanla değişme ve gelişme olabileceğinin dikkate alınmaması…

• Danışma sürecine yönelik en önemli eleştiri danışma sürecinin kendine özgü bir model olarak gerçekleştirilmemesidir.



ı

Holland’ın Tipoloji Kuramı

• Temel ilkeler;

- Meslek seçimi kişiliğin ifadesidir.

- Mesleki kalıplar güvenilir ve önemli psikolojik ve sosyolojik anlama sahiptir.

- Bir mesleğin üyeleri benzer kişilik özelliklerine ve özgeçmişe sahiptir.

- Mesleki doyum, bir mesleği sürdürme ve başarılı olma, bireyin kişiliği ile bulunduğu çevrearasındaki bağdaşıma bağlıdır.



ı


Temel varsayımları

- Bir çok insan temel benzerlikler dikkate alındığında 6 kişilik tipinden bir tanesine yerleştirilebilir.

- 6 kişilik tipinin karşılığı olan 6 tür mesleki çevre vardır.

- İnsanlar kendi yetenek, ilgi ve tutumlarına uygun çevreleri ararlar.

- Meslek seçimi kişilik tipiyle meslek çevresi arasındaki uyumdur.



ı


• Gerçekçi tip: pratik becerilere sahiptir. Makine ve araçlarla çalışmayı sever.

• Araştırmacı tip: analitik düşünce yapısına sahip, rasyonel ve araştırmacıdır.

• Sanatçı tip: artistik, özgür ve hayal gücünü kullanan bireylerdir.

• Sosyal tip: sosyal becerilere sahip, başkalarını yönlendirmeyi seven kişilerdir. Yardım sever, sorumluluk sahibi...

• Girişimci tip: başkalarını ikna etmekten ve liderlik etmekten hoşlanan tip.

• Geleneksel tip: kurallardan ve düzenden hoşlanan, güvenilir, işine bağlı, ofis ortamında çalışmayı seven...



ı

Psiko-dinamik mesleki kuramlar

a. Analitik kuram:

“sevebilen ve çalışabilen bir insan psikolojik olarak sağlıklıdır” (Freud).

- Psikanalistlere göre meslek seçimi zevk ve gerçeklik ilkelerine göre yapılan bir tercihtir.

- Meslek seçiminde şu faktörler önemlidir:

1. Yüceltme savunma mekanizması mesleğe yönelmede önemli rol oynar.

2. Çocukluk yaşantıları önemli rol oynar.



ı

Psiko-dinamik mesleki kuramlar

b.Roe’nin ihtiytaç kuramı

- Kişilik gelişimi kavramını kariyere ilk uyarlayan kişidir.

- Meslek seçimi, yetişilen çevre, kişilik ve ihtiyaçlar arasında bir ilişki olduğunu savunur.



ı

Gelişimsel mesleki kuramlar

a. Ginzberg’in mesleki gelişim kuramı

- Meslek seçimi insan gelişimine paralel olarak ilerler.

- 3 döneme ayrılır:

- Hayal dönemi (11 yaş öncesi):



ı

GINZBERG VE MESLEKİ GELİŞİM KURAMI

• Meslek seçimini gelişimsel açıdan ele alan ilk kuramcıdır.

• Ona göre meslek seçimi büyük ölçüde geri dönülemez bir süreçtir. Bu süreçte 3 kavram dikkati çekmektedir;

• Süreç,

• Geri dönülemezlik,

• Uzlaşma…



ı


• Süreçtir çünkü; meslek seçimi 10’lu yaşların sonunda başlar ve 20’li yaşların başına kadar devam eder.

• Geri dönülmezdir çünkü; En bağlayıcı unsur zamandır. Yani bir birey bir meslekle ilgili eğitim almıştır ve yeni bir meslek için yine eğitim alması gerekecektir.

• Uzlaşmadır çünkü; istekler ve olanaklar arasında bir uzlaşma olmalıdır.



ı




ı

Super’in Yaşam Boyu, Yaşam Alanı Yaklaşımı

• Ginzberg’in doktora ögrencisidir.

• Kariyer ve meslek kavramları arasinda ayrim yapmistir. Kariyer bireyin yaşamı boyunca yaptigi, meslek öncesi, mesleki hobileri ve meslek sonrası rollerini de içeren ardışık etkinliklerdir.

• Meslek ise kisinin yasamini surdurecek parayi kazanmasi icin yapmak istedigi seydir.



ı


• Varsayımlar;

- Bireylerin ilgileri, becerileri, kişikleri ve değerleri birbirinden farklıdır.

- Bireyler bu özellikleri dolayısıyla pek çok işi yapabilme donanımına sahiptirler.

- Her bir meslek karakteristik bir beceri ya da kişilik özelliğine sahip olmayı gerektirir.

- Değişim süreci yaşam boyu devam eder.



ı


• Kariyer örüntüleri kavramı (geçici ve kalıcı işlerin sayısı ve bu işlerde geçirilen süre ile meslekte ulaşılan düzey)

• Kariyer gelişimi temelde mesleki benlik kavramıyla ilgilidir. Benlik kavramı, bireyin yetenekleri ve fiziksel oluşumunun etkileşiminin bir ürünüdür.

• İş doyumu ve yaşam doyumu bireyin kendi beceri gereksinim, değer, ilgi kişilik özellikleri ve benlik kavramına uygun seçenekler bulmasına bağlıdır.



ı


• Benlik kavramı;

- Mesleki kimlik ve mesleki benlik kavramları ön plana çıkar.

- Mesleki kimlik; kişinin kendisi ya da diğerleri tarafından gözlenen, ilgi envanterleri gibi ölçme araçları ile değerlendirilen, kişinin sahip olduğu özelliklerin bir kombinasyonudur.

- Mesleki benlik ise, kişinin çalışma rollerini göz önünde bulundurarak kendisi ile ilgili algıladığı nitelikler olarak tanımlanır.



ı


• Yaşam boyu- yasam alanı kavramı;

- Kariyer gelisiminin içerik ve süreç boyutunu temsil eder.

- Yaşam boyu; ömür boyu devam eden kariyer gelişimini ifade eder.

- Yaşam alanı ise, bireylerin yaşamlarında oynadıkları rolleri ve bu rollerin içeriğini tanımlamaktadır.



ı


• Yaşam dönemleri ve alt basamaklari;

• Büyüme dönemi: (4-13 yaş)

• Keşfetme dönemi: (14-24 yaş)

- Billurlaşma

- Belirleme

- Uygulama



ı


• Yerleşme dönemi; (25-45 yaş)

- Karar kılma

- Saglamlastirma

- İlerleme

Sürdürme dönemi; (45-65 yaş)

- Koruma

- Güncelleme

- Yenilik



ı


• Çöküs (gerileme) dönemi; (65 +)

- Yavaşlama

- Emeklilik planı

- Emeklilik



ı


• Kariyer olgunlugu kavramı;

- Meslek secimine yonelim

- Meslekle ilgili bilgi ve planlama

- Mesleki tercihin tutarliligi

- Ozelliklerin billurlasmasi

- Mesleki bagimsizlik

- Mesleki tercihin dogrulanmasi



ı

SOSYAL BİLİŞSEL YAKLAŞIMLAR- Sosyal Bilişsel Kariyer Kuramı -

• Temel kavramlar

• Kendini yetkin görme beklentisi;

- Bireylerin belirli bir konuda gerekli olan davranışları başarılı bir biçimde yapabilme kapasitesi ile ilgili inançları anlamına gelmektedir.



ı

Temel kavramlar

• Sonuç beklentisi;

- Belirli davranışları yaptıktan sonra ortaya çıkan durum ya da sonuçlarla iligili kişisel inançlarıdır.



ı

Temel kavramlar

• Kişisel hedefler;

- Belirli bir etkinliğe yönelme isteği ya da gelecekteki belirli bir sonucu etkileyen belirleyici olarak tanımlanmıştır.



ı

Bilgi işleme yaklaşımı

• Bu model mesleki karar verme sürecini açıklamanın yanında bireylerin iş bulma ve problem çözme sürecinde de açıklayıcıdır.

• Kariyer seçimi aynı zamanda bir problem çözme işidir.

• Bu problemim çözümü ise üst düzey bellek işlevlerini gerektirir.



ı


• Burada asıl hedef bireyin bilgi işleme becerilerinin gelişimini saplamaktır.



ı


• İASDU döngüsü;

- İletişim; bu aşamada istenilen ile mevcut arasındaki boşluk fark edilir.

- Analiz; tercih edilen mesleğin veya işin özelliklerinin daha iyi anlaşılması için öğeler arasındaki ilişkiler ele alınır.

- Değerlendirme Seçilen tercihin birey ve toplum açısından faydası değerlendirilir.

- Uygulama: Birey değerlendirme sonucu aldığı kararı gerçekleştirmek için plan yapar.



ı

Kişisel/ Sosyal PDR

• Kişisel- sosyal PDR:

• Bir insan günlük yaşamında bazen olumlu bazen olumsuz yaşantılar geçirir. Birey kendisiyle, ailesiyle ve sosyal çevresiyle çeşitli sorunlar yaşar.

• İnsan zamanla bu sorunları tüm yaşamına yansıtır. Zaman içinde artan bu olumsuzluklar bireylerde yetersizlik, yalnızlık, güvensizlik, anlamsızlık ve değersizlik gibi olumsuz sonuçlar üretir.



ı

• Kişisel- sosyal PDR:

• Bireylerin kendilerini, haklarını ve başkalarının ihtiyaçlarını anlamalarına,

• yaşadıkları çatışmaları ve problemleri çözmelerine,

• yeteneklerini ve ilgilerini ortaya çıkarmalarına ve

• Kişisel amaçlarını belirlemelerine yönelik olarak sunulan hizmetler...



ı

• Kişisel sosyal rehberlik unsurları:

• Kendini düzenleme

• Çevresiyle ilişkilerini düzenleme

• Yaşama uyumunu düzenleme



ı

• Eğitim bağlamında kişisel- sosyal PDR:

• Öğrencinin kendisini anlamalarına yardımcı olmak,

• Kişisel problemlerinin çözümüne yardımcı olmak,

• Sağlıklı kararlar almalarına yardımcı olmak,

• Dünyayı ve çevrelerini gerçekçi bakışla keşfetmelerini sağlamak.



ı


• Grup rehberliği

• Bireysel rehberlik şeklinde uygulanabilir.



ı


• Grup rehberliğinin formatı,

• Programın adı,

• Konusu,

• Hedef kitlesi,

• Amacı,

• Süresi

• Süreç

• Kullanılan araç ve gereçler

• Değerlendirilmesi...



ı

• Bireysel Psikolojik Danışma:

• Bireylerin kendilerini keşfetmeleri, anlamaları ve değişmeleri için bireylere sunulan bir yardım sürecidir.



ı

• Bireysel Psikolojik Danışmanın Temel Öğeleri:

1. Karar verme ve problem çözme

2. Terapötik koşullar ve beceriler

- Terapötik süreç: bireyin kendisini keşfetmesine yardımcı olacak, kendisini anlamasını sağlayacak etkileşimdir.

- Terapötik koşullar: saygı, empati, saydamlık (içten ve dürüst), somutluk (günlük yaşamla ilişkili), şimdi ve burada, koşulsuz kabul...



ı

• Psikolojik Danışma Kuramları:

1. Birey merkezli psikolojik danışma

- Kurucusu Rogers’tır. İnsanın anlaşılmaya, kabul edilmeye ve saygı duyulmaya ihtiyacı vardır. Bu ihtiyaçlar karşılanmazsa bazı problemler yaşarlar.



ı

2. Davranışçı Psikolojik Danışma

- Bu kuramın kökenlerinde edimsel, klasik koşullanma, sosyal öğrenme gibi kuramlar vardır.

- Problemlerin odağında koşullanmalar ve yanlış öğrenmeler vardır.

- Koşullanma, pekiştirme, ceza, genelleme, sönme...



ı

3. Bilişsel Psikolojik Danışma

- Kurucusu Beck’tir.

- Gerçekçi olmayan düşünceler...

- Danışma sürecinde bu düşüncelere odaklanılır.

- Bunların keşfedilmesi, sorgulanması ve yerlerine yeni düşüncelerin konması...



ı

4. Akılcı Duygusal Psikolojik Danışma Kuramı:

- Kurucusu Ellis’tir. Hem bilişsel hem de davranışçı öğeler barındırır.

- Bireyin olaylara yükledikleri anlamlar sorunun kaynağını oluşturur.

- ABC modeli



ı

5. Psikanalitik Danışma Kuramları

- Kurucusu Freud’dur.

- Bilinç altı süreçler ve problemler...

- İd, ego, süper ego...

- Psikoanalitik gelişim dönemleri (oral, anal, fallik, latent ve genital)



ı

6. Varoluşçu Psikolojik Danışma

- Öncüsü Frankl’dir.

- Yaşamın anlamı önemlidir. Temel yaşam olaylarının anlamlandırılması önemlidir. Problemlerin kaynağı burada başlar.



ı

7. Gestalt Psikolojik Danışma Kuramı

- Perls kurucusudur.

- Her birey dünyayı farklı algılar.

- Şekil zemin ilişkisi...

- Bitirilmemiş işler...

- Temas biçimleri...



ı

8. Gerçeklik Psikolojik Danışma Kuramı

- Kurucusu Glaser’dir. İnsanlar seçim yapan varlıklardır.

- Sağlıklı ve sağlıksız yapılan seçimlerin sonuçları problem olarak algılanmaktadır.

- İnsanların ihtiyaçları doyurulmalıdır: hayatta kalma, sevgi ve ait olma, güç, özgürlük, eğlence...



ı

9. Feminist Terapi

- Bireylerin psikolojik sorun yaşamalarının nedeni toplumlarda değişen sosyo kültürel etmenlerdir.

- Bireylerin eşit haklara sahip olmamaları ve adaletsizlik duyguları...



ı

• Kişisel rehberlik konusunda uzmanlaşılması gereken konular:

• Problem çözme becerileri

• Amaç belirleme

• Özsaygı

• Özgüven

• Sorumluluk

• Özdisiplin

• Stres ve başa çıkma

• Kaygı

• Utangaçlık



ı

BİREYİ TANIMA TEKNİKLERİ

• Bireyi tanımanın amacı:

• Elde edilen bilgileri bireyle paylaşarak kendini gerçekçi bir biçimde tanımasına yardım etmek...



ı

• Bireyi tanımanın temel gerekçeleri:

- Bireyin kendini tanıması ve gerçekleştirmesi

- Herhangi bir konuda karar vermek için bilgi toplamak

- Yetenek ve ilgileri doğrultusunda akademik ve mesleki PDR yapmak

- Eğitim programlarının düzenlenmesi sürecinde bireyleri sınıflandırmak

- Evlilik ve eş seçiminde bireylere yardımcı olmak



ı

Genel Bireyi Tanıma Modeli

• Bireyin doğrudan gözlenebilen özelliklerinden başlayarak içsel süreçlerine yönelerek tanımak...

• Davranışsal

• Bilişsel

• Duygusal

• Varoluşsal

- Bireyin temel ihtiyaçlarının olduğu, özgürlüğünü ortaya koyduğu alan...



ı

Temel ilkeler

• Bireyin kendisini tanımasına yardımcı olması

• Geçerliği ve güvenirliği yüksek olması

• Bireyi her yönüyle tanıması

• Sonuçlar mutlaka bireylerle paylaşılmalı

• Gizliliğin önemi

• Testler üzerinde değişiklik yapılmamalı



ı

Öğrencilerin tanınması gereken özellikleri

• Sağlık

• Yetenekler

• İlgiler

• Akademik başarı

• Kişilik

• Benlik

• Çevre



ı

Bireyi tanımanın sınıflandırılması

• Test teknikleri

• Yetenek

• Başarı

• İlgi env. (kuder)

• Kişilik testleri (mmpı)

• Tutum ölçekleri (yeme tutumu ölç)



ı

• Test dışı teknikler

1.Gözleme dayalı

a.Gözlem

b.Gözlem listesi

c.Vaka kaydı

d.Özellik kayıt çizelgesi

e.Dereceleme ölçekleri



ı

2.Kendini anlatmaya dönük teknikler

a.Görüşme

b.Otobiyografi

c.Problem tarama listesi

d.Anket

e.Kime göre ben

f.Arzu listesi



ı

• Başkalarının görüşlerine dayalı teknikler

a.Sosyometri

b.Kimdir bu

• Etkinliğe dayalı teknikler

a.Sosyo drama

b.Psiko drama

c.Oyun terapisi



ı

PDR’DE PROGRAM GELİŞTİRME

• GELİŞİMSEL PDR’DE 4 TEMEL YAKLAŞIM VARDIR:

1.Kriz yönelimli/ problem odaklı PDR.

- Olağan üstü olaylar ve kriz sonrasında problemlere çözüm arar. Yas, şiddet, intihar...

2.Önleyici PDR

3.İyileştirici PDR: okulda başarısız öğrencilerin akademik başarılarının düzeltilmesi

4.Gelişimsel PDR:gelişim görevlerini yerine getirirken yapılan yardım...



ı

GELİŞİMSEL PDR

• 1960’lardan sonra ortaya çıkmıştır.

• Bireyin bütüncül olarak gelişmesine odaklanmıştır.

• İlkeleri;



ı

GELİŞİMSEL PDR

• Pdr hizmetlerine bütün öğrencilerin gereksinimi vardır.

• Yürütülmesinde tüm okul personelinin iş birliğine ihtiyaç vardır.

• Ardışık ve esnek bir yapıdadır.

• Çocuğun kendini anlamasına ve kendisini geliştirmesine önem verir.

• Uzmanlığa gerek duyulur.



ı

Okul pdr programi

1.Programın temel yapısını tanımlama

- Öğrencilerin kazanmaları gereken yeterlikleri ile bu yeterliklere ulaşmalarını sağlayacak etkinlikleri,

- Krize müdahale hizmetleri,

- Sevk hizmetleri,

- Bireyi tanıma hizmetleri içeren planlamayı içerir.



ı

2.PDR ihtiyaçlarının belirlenmesi

- Öğrencilerin hangi konularda rehberliğe ihtiyaç duyduğu...

- Anket ve envanter uygulama

- Literatür taraması

- Önceki yılın programı

- Öğrenci, veli görüşmeleri



ı

3.Alanlara göre öğrenci yeterlilikleri ve göstergelerinin oluşturulması

- Kişisel, sosyal, eğitsel ve mesleki ihtiyaç alanlarına ve her alan için önem sırasına göre düzenlenir.



ı

4.Öğrenci yeterliklerinin kazanılmasında kullanılacak etkinlikleri seçme ya da geliştirme

- Tanışma- oryantasyon,

- Çalışma alışkanlıkları

- Arkadaş ilişkileri

- İletişim becerileri

- Zararlı alışkanlıklar

- Teknoloji kullanımı ve bağımlılığı



ı

5.Görev belirleme

- Okul müdürü

- Veli

- Psikolojik danışman...

- Sınıf rehber öğretmeni;

1. Psikolojik danışmanla işbirliği

2. Sınıfta olumlu bir ortam oluşturma ve etkili ilişki

3. Öğrencilerin ihtiyaçlarını tanıma

4. Psikolojik danışmana yönlendirme

5. Güçlü yanlarının farkına varmalarını sağlama

6. Velilerle işbirliği



ı

6.Zamanı planlama

7.Programı yazılı hale getirme



ı

PDR’DE MESLEK ETİĞİ

• Psikolojik danışma ve rehberliğin temel ilkeleri

• Yetkinlik

• Dürüstlük

• Duyarlılık ve hoş görü

• Bireysel ve kültürel farklara duyarlılık

• Toplumsal sorumluluk

• Mesleki ve bilimsel sorumluluk



ı

PDR’nin Etik Standartları

1. Genel standartlar

- Yetkinlik

- Uzmanlıkta sürekli gelişme

- Bireysel farklılıklar

- Başkalarına saygı

- Ücret

- Başkalarına zarar vermemek

- Gizlilik



ı


2. Psikolojik danışma ilişkileri

- Gönüllülük

- Başta roller ve standartlar tanımlanmalıdır

- Danışman tehlike görüyorsa tedbir alır.

- Danışanına saygı göstermek ve iyiliği için çal.

- Gizlilik

- Danışman konsültasyon yapabilir.

- Danışman yöneticisiyle, arkadaşıyla, akrabasıyla danışma yapmaz.



ı


3.Ölçme ve değerlendirme

- Danışman kullanacağı testle ilgili bilgi vermelidir.

- Ölçeğin geçerlik-güvenirliğine dikkat etmelidir.

- Test verme ve yorumlama konusunda eğitim almış olmalıdır.



ı


4. Araştırma ve yayın

- Tüm bilimsel etik ve standartlara uyar.

- Araştırmaya katılanların haklarının korunmasından sorumludur.

- Gizlilik

- Deneklerin kimlikleri gizli tutulur.

- Katılımda gönüllülük esastır.

- Araştırmalarında kaynak gösterir ve telife dikkat eder.



ı


5. Konsültasyon/müşavirlik

- Konsültasyon yardım edecek kişi ile yardıma gereksinim duyan kişi- kurum arasındaki ilişkidir.



ı


6. Mesleğe hazırlık

7.Özel çalışma ilkelerine uymak

- PDR alanında doktora eğitimi almış olmak



ı

PDR’de Örgüt ve Personel

• Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri yönetmeliği

• Bakanlık düzeyindeki yapı:

- Bakan- Müsteşar- Müsteş.Yard.-

- Temel Eğitim Genel M.- Ortaöğretim Genel M.-Din Öğretimi Genel M.- Özel Eğitim ve Rehberlik Genel M.



ı

• Özel Eğitim ve Rehberlik Genel M.

1. Rehberlik hizmetleri daire bşk

2. Özel yeteneklerin geliştirilmesi daire bşk

3. Özel eğitim ve kaynaştırma daire bşk

4. İzleme ve değerlendirme daire bşk

5. Araştırma-geliştirme ve projeler daire bşk

6. Programlar ve öğret.materyalleri d.bşk

7. Eğitim politikaları daire bşk.



ı

• İl düzeyinde:

• İl Milli Eğitim Müd.

• Milli Eğitim Müd.Yard/Şube Müd

• Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri il danışma komisyonu

• RAM

• Okul müdürlükleri



ı

• Okul düzeyinde:

• Müdür

• Müdür yardımcısı

• PDR hizmetleri okul yürütme kurulu

• Koordinatör rehber öğretmen (psik.dan)

• Rehber öğretmen

• Sınıf rehber öğretmeni

• Diğer öğretmenler



ı

ÖZEL EGİTİMDE PDR

• Temel kavramlar

• Özel eğitim gerektiren birey

• Bireysel eğitim programı

- ÖEİOB gelişim özellikleri ve performansları doğrultusunda belirlenen hedeflere yönelik hazırlanan programdır.

• Kaynaştırma

• Yetersizlik

- Normal yaşam becerilerini yerine getirememe durum

• Sapma

- Psikolojik, fizyolojik ve zihinsel gelişiminde oluşan kalıcı veya geçici kayıplardır.



ı

Özel eğitimin tanımı

• Bireylerin özel eğitim ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla, özel olarak yetiştirilmiş personel, geliştirilmiş eğitim programları ve yöntemleri ile bu bireylerin özelliklerine uygun ortamlarda sürdürülen eğitim faaliyetleridir (MEB).



ı

Özel eğitimin amacı

• Türk Milli Eğitiminin genel amaç ve temel ilkeleri doğrultusunda;

a) Özel eğitim hizmetleri özel eğitim ihtiyacı olan bireylerin ihtiyaçları, yeterlikleri, ilgi ve yetenekleri doğrultusunda kendi kendilerine yeterli bir duruma gelmelerini; iş-meslek hayatına kazandırılmalarını...



ı

b) Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri; bireyin tüm yönleriyle en üst düzeyde gelişimi ve uyum sağlaması için gerekli seçimleri, yorumları, planları yapmasına ve kararlar almasına yarayacak beceriler kazanmasına yardım etmeyi amaçlar.



ı

Özel Egitime Muhtaç Çocukların Tanımlanması

• Tıbbi tanılama ve egitsel tanılama kullanılmaktadır

• Tıbbi tanılama: bazı hastanelerde kurulacak kurullar tarafından ya da hekim tarafından yapılmaktadır.



ı

• Egitsel tanılama süreci:

• Okul çalışanlarından alınan bilgiler

• Uygun testlerin uygulanması

• Okul dışı çevreden edinilen bilgiler

• Yaşıt- arkadaşlarının görüşlerinin alınması

• Disiplinler arası bilgilerin bir araya getirilmesi



ı

Tanılama sürecinde dikkate alınması gereken ilkeler

• Erkenlik

• Bütünlük ve derinlik

• Alternatiflik

• Profesyonellik

• Erken müdahale ve izleme

• İş birliği ilkesi

• Kayıt tutma

- Tanıdan sonraki izleme sürecindeki degişimler...



ı

Engelliligin nedenleri ve sınıflandırılması

• Zihinsel gelişim yönünden ÖEİDÇ

a)Zihinsel engelli çocuklar (Zeka testi)

- Hafif zihinsel gerilik (55-69 puan)

- Orta (40-54 puan)

- Agır (25-39 puan)

- Çok agır (24 puan ve altı)

• Zihinsel geriliğe neden olan bazı hastalıklar:

- Down sendromu: kromozom hatası

- Fenilketanüri: kalıtımsal metabolizma hastalığı (mama teadvisi)



ı

b)Üstün yetenekli çocuklar

- Genel zeka gelişiminde üstün olmak

- Problemlere yaratıcı çözüm bulma becerisi

- Yüksek motivasyon



ı

2.Fiziksel Gelişim Yönünden ÖEİDÇ

a)İşitme engelliler

b)Görme engelliler

- Yenidoganın göz bebeginin beyaz renge yakın olması

- 6-8 haftalık bebekte yüze bakma, gülümseme refleksinin olmaması

- Aşırı hareket

- Gözleri kaşıma ve çok yaklaştırma



ı

c)Ortopedik engelli çocuklar

d)Konuşma engelli çocuklar

- İki yaş çocuğunun konuşma anlaşılırlığı %50,

- Üç yaş çocuğunun %75-80

- Dört yaşta %100 olması beklenir.

- Kekemelik



ı

3.Davranış bozukluğu olan çocuklar

- En az altı ay süreyle aşağıdaki belirtiler:

- Hırsızlık

- Yalan

- Evden kaçma

- Yangın çıkarma

- Okuldan kaçma

- Eşyalara zarar verme

- Hayvanlara eziyet



ı

4.Öğrenme Güçlüğü Olanlar

- Afazi: beyin zedelenmesi sonucu sözel veya yazılı dili anlamada zorluk

- Apraksia: Merkezi sinir sistemi hasarı sonucu hareketlerde bozulma

- Disleksia: okuma güçlüğü

- Diskalkula: sayı, simge, sıra gibi kavramlara karşı uyumsuzluk



ı

5.OSB olan çocuklar:

- Otizm: toplumsal etkileşimde ve iletişimde yetersizlikler ile davranış ilgi ve etkinliklerde sınırlı, basmakalıp ve yineleyici örüntüler...

- Asperger: Otizmin yanında ilgi darlığı da görülür. Otizmden ayırılan yanı normal zamanda konuşmaya başlar ve aşırı bilgiçlik gibi özellikler görülür.

- Rett sendromu: yalnız kızlarda görülür. Kafatası büyümesinin durmasıyla başlar.



ı

Kaynaştırma

• Kaynaştırma eğitimi engelli çocuklara an az kısıtlayıcı ortamı sağlamayı amaçlar. ÖEMÇ gereksinimlerinin en düzeyde karşılanması amacını taşır.

• Eğitimle sosyal yaşam buluşmuş olur.



ı

Türkiye’de PDR



ı

Eğitim ve Psikoloji İlişkisi: Eğitim Psikolojisi

Eğitim:

-Öğretim ve öğrenmeye ilişkin yöntemleri geliştiren, uyarlayan ve araştıran bir bilim.

-Bireyde öğrenme yaşantıları yoluyla istendik davranışları oluşturma süreci.



ı

Psikoloji

• -Bilim olarak psikoloji-Davranış ve zihinsel süreçlerin incelenmesi-Hayvanların incelenmesi



ı

Psikoloji Kuramları

-Yapısalcılık-Wilhelm Wundt-Fonksiyonelcilik-William James-Psikanalitik Psikoloji-Sigmund Freud

-Davranışçı Psikoloji- John Watson, Frederic Skinner-Hümanist Psikoloji-Carl Rogers ve Abraham Maslow-Bilişsel Psikoloji- Jean Piaget, Lev Vygotsky, Albert Bandura-Gestalt Psikolojisi - Max Wertheimer, Kurt Koffka, Wolfgang Köhler-Bilgi-işlem-Robert Gagne

-Nöropsikoloji- Alexander Luria



ı

• Öğretmenlerin öğrencilerin içinde bulunduğu gelişimsel özellikleri bilmesi, buna

uygun davranışlar sergilemesi, gelişimlerinde destek olması ve uygun öğrenme

ortamları oluşturması beklenir.

• Bu çerçevede, “bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla kasıtlı ve istendik davranış değişikliği meydana getirme süreci” olarak tanımlanan eğitimin, bireyin her yönden gelişimini sağlayacak davranış değişiklikleri oluşturmaya çalışması gerekir.



ı

Eğitim ve Psikoloji İlişkisi

O halde öğrencilerin sağlıklı bir şekilde gelişiminin sağlanarak bahsi geçen davranışların anlaşılması, nedenlerinin incelenmesi ve buna uygun bilimsel çözümlerin sergilenmesi gerekir. Bu nedenle eğitim ortamında öğrenci davranışlarını anlayabilmek için insan davranışlarını ve bu davranışlarla süreçleri açıklamaya psikoloji biliminin bulguları önemli bir kaynak ve rehber oluşturmaktadır.



ı

Eğitim Psikolojisi: Öğrenen, öğreten ve onlar arasındaki etkileşimin kapsamlı olarak çalışılması



ı

-İnsan gelişimi (fiziksel, psikoseksüel, psikososyal, duygusal, dilsel, ahlaki)-Bilgi nasıl kazanılır?-Öğrenme kuramları-Öğrenci Çeşitliliği-Etkili Öğretme-Öğretime ilişkin yaklaşımlar-Motivasyon-Sınıf Yönetimi ve Etkili İletişim



ı

.Eğitim psikolojisi, diğer tüm bilimler gibi bilimin temel amaçlarıçerçevesinde ilgilendiği problemi anlamaya, açıklamaya ve kontrol etmeye ve öğretmenlerin öğretim durumlarında etkili bir biçimde kullanabileceği bilgiyi araştırarak onlara sağlamaya çalışır.

Örneğin, öğrencilerin akademik ve sosyal gelişimlerini etkileyen sosyodemografik faktörler nelerdir? Okulda öğrencinin sosyal becerileri nasıl gelişiyor? Öğretmenin sınıf içi davranışlarının öğrenme üzerindeki etkisi nedir? Öğretmen öğrencileri nasıl motive etmeli ve nasıl ödüllendirmelidir? Öğrencilerin akademik başarılarında fiziksel ve sosyal gelişimin rolü nedir? Öğrencilerin öğrenme güçlükleri yaşamalarının altında yatan faktörler nelerdir ? Bilgisayar destekli öğretim öğrenci başarısını nasıl etkiler?



ı

Eğitim Psikolojisi Araştırmalarında Kullanılan Yöntemler

-Deneysel Yöntem-Survey-Gözlem-İlişkisel Çalışmalar-Eylem Araştırması



ı

Araştırmanın Eğitim Psikolojisindeki Rolü

Araştırma + Sağduyu = Etkili Öğretim



ı

Eğitim psikolojisinin temel boyutlarını eğitim sürecinde ve özellikle öğrenme - öğretme sürecinin gerçekleştirildiği sınıfta öğrencilerin gelişimsel özelliklerini dikkate alma ve öğrenme sürecinde öğrenmenin temel ilkelerini kullanma oluşturur. Böylece, eğitim psikolojisi temelde nitelikli bir eğitim ortamı oluşturmak ve etkili bir öğrenme öğretme süreci gerçekleştirmek için gelişim psikolojisinin ve öğrenme psikolojisinin bilgilerini kullanır.



ı

Eğitim Psikolojisi = Gelişim Psikolojisi + Öğrenme Psikolojisi



ı

Gelişim Psikolojisinde Temel Kavramlar



ı

-Gelişim psikolojisi «döllenmeden ölüme kadar insanda ve davranışlarında meydana gelen değişiklikleri, bu değişiklikleri yaratan süreçleri ve bireyler arasındaki gelişimsel farklılıkları inceleyen bilim dalı» olarak tanımlanmaktadır.



ı

Gelişimle İlgili Temel Kavramlar

-Gelişim

-Büyüme

-Olgunlaşma

-Öğrenme

-Hazırbulunuşluk

-Kritik Dönem



ı

Gelişim Alanları

-Fiziksel Gelişim-Psikoseksüel Gelişim-Psikososyal Gelişim-Bilişsel Gelişim-Dil Gelişimi-Ahlaki (Moral) Gelişim



ı

Gelişim Dönemleri

-Doğum öncesi (Döllenme- doğum)-Bebeklik (0-2 yaş)-Erken çocukluk (3-5 yaş)-Çocukluk (6-12 yaş)-Ergenlik (12-13 yaştan 20’li yaşlara kadar)-Genç yetişkinlik (20’li yaşların başı-30’lu yaşların ortaları)-Orta Yetişkinlik (30’lu yaşların ortaları-60’lı yaşların ortaları)- İleri Yetişkinlik (Yaşlılık) (65 yaş- )



ı

Gelişim Görevleri – Havighurst

Bireyin her gelişim döneminde kazanması gereken davranışlar



ı

-Bebeklik ve çocukluk döneminin gelişim görevleri

-Son çocukluk döneminin gelişimsel görevleri

-Ergenlik döneminin gelişimsel görevleri

-Genç yetişkinlik döneminin gelişimsel görevleri

-Yetişkinlik döneminin gelişimsel görevleri

-Yaşlılık döneminin gelişimsel görevleri



ı

Gelişim İlkeleri

-Sürekli, göreli olarak düzenli ve aşama aşama gerçekleşir.-Bireysel farklılıklar söz konusudur.-Gelişim alanları ilişkilidir.-Yaşamın ilk yıllarındaki yaşantılar gelişimde önemli rol oynar.-Çocuklar gelişimlerinde etkin rol oynarlar.-Çocuklar temel ihtiyaçlarının karşılandığı, güvende hissettikleri ve ihtiyaçlarının karşılandığı ortamlarda en üst düzeyde gelişir ve öğrenirler.-Gelişim kalıtım, çevre ve zaman etkileşiminin bir ürünüdür



ı

Gelişimi Etkileyen Faktörler

-Kalıtım

-Çevre

-Zaman



ı

Kalıtım

.DNA, genler ve kromozom dizilimi

.Genotip ve fenotip kavramları

.Baskın ve çekinik genler



ı

Çekinik genlerin neden olduğu hastalıklar

Thalessima, orak hücreli anemi, fenilketonuri, albinism, hemofili, renk körlüğü.

Kromozom sapmalarından kaynaklanan hastalıklar

Down sendromu, Turner sendromu, Klinefelter sendromu, süper dişi sendromu



ı

Çevre

-Doğum öncesi çevresel faktörler

-Doğum sırasında etkili olan çevresel faktörler

-Doğum sonrası çevresel faktörler



ı

Kalıtım mı, Çevre mi Tartışmaları

Süreksiz Kuramlar - Süreğen Kuramlar



ı

Zaman



ı

Ders İçin Önerilen Kaynaklar

-Eğitim Psikolojisi, Binnur Yeşilyaprak (Ed.), Pegem Akademi Yayıncılık.

-Eğitim Psikolojisi, Şerife Işık Terzi (Ed.), Pegem Akademi Yayıncılık

-Eğitim Psikolojisi, Yaşar Özbay-Serdar Erkan (Ed.), Pegem Akademi Yayıncılık.

Documents

REHBERLİK Yrd.Doç.Dr. Serkan Volkan SARIformasyon.erdogan.edu.tr/Files/ckFiles/file/sunu 2.pdf · - 1962 yılında ODTÜ psikoloji bölümünde danışma psikolojisi dersi konmuştur