RAZVOJ PREDUZETNIČKE KULTURE KAO GLOBALNOG FENOMENA · 2018-03-12 · 2. FAKTORI RAZVOJA PREDUZETNIČKE KULTURE • Rastućem broju malih privrednih jedinica doprinio je i transfer

RAZVOJ PREDUZETNIČKE

KULTURE KAO GLOBALNOG FENOMENA

Prof. dr Saša Petković

[email protected]

Ciljevi predavanja

Razumjeti koncept nastanka •

preduzetničke kulture i uslove koji su do toga doveli

Upoznati se sa faktorima razvoja •

preduzetničke kulture

Analizirati ulogu države u nastanku i •

razvoju preduzetničke kulture

Predstaviti globalnu sliku razvoja •

preduzetništva

Literatura:

1. KONTEKST NASTANKA PREDUZETNIČKE KULTURE

Brojni faktori razvoja preduzetništvamogu se grubo podijeliti u dvijeosnovne grupe:

1. ekonomski faktori;

2. širok skup neekonomskih faktora,počev od kulturnih vrijednosti kojeafirmišu preduzetništvo, prekoopštih pravnih i društvenih okviraprivređivanja, pa sve do privredno-sistemskih rješenja i mjeraekonomske politike usmjerenih napodršku osnivanju i razvoju novihpreduzeća.


Vjerovatno najpoznatiji klasičan rad označaju religijskih faktora na razvojkapitalizma je Veberova knjiga“Protestantska etika i duh kapitalizma”

Sintagma• “preduzetnička kultura” počinje šire da se koristi u političkim iekonomskim raspravama najprije u SAD-u kasnih 70-ih godina 20. vijeka, a nešto kasnije i u Velikoj Britaniji.


Porastu• značaja preduzetništva i preduzetničke kulture, doprinijelisu brojni činioci tokom 60-ih i 70-ih godina 20. vijeka.

Sam • početak razvoja preduzetničkekulture može se, međutim, vezati zaneuspjeh u to doba dominantnogkoncepta upravljanja privredom.

Ovaj• koncept različito se naziva: korporativizam, tripartizam ilikolektivizam


Ne ulazeći u razlike svim ovim pristupimazajedničke su neke premise:Prva1. premisa odnosi se naneophodnost direktnog i aktivnoguključivanja države u upravljanjeprivrednim životom.

• Po tom shvatanju država trebaneposredno da interveniše ne samona makro, već i na mikro nivou, odnosno njena uloga nije samo da stvarapodsticajno poslovno okruženje zaprivredne subjekte, već trebaneposredno da bude uključena u procese regulacije privrednog života.

• U velikoj mjeri ovaj pristup bio je inspirisan iskustvom skandinavskihzemalja u regulisanju privrede, a u manjoj mjeri japanskom tradicijomdržavnog intervencionizma.

Jasno• je da u takvom poimanju ulogedržave u upravljanju privredompreduzetnišvo i mala preduzećapraktično nisu imali nikakvu ulogu.

Uopšteno• , slična situacija je bila i u socijalističkim zemljama centralne i istočne Evrope, ali su razlozi, naravno, bili sasvim drugačiji.

U • zemljama centralno-planske privredepo samoj postavci privrednog sistema, država je imala presudnu ulogu u regulisanju privrednog života.


Predu• zetničke jedinice smatrane su ostacima prevaziđene privrede, koju je odlikovala zastarjela tehnologija, neefikasnost, arhaični radni procesi i sl.

U periodu od • 1955-1965. godine, „crnoj dekadi za MSP“, ova preduzeća su smatrana ne samo zastarjelim privrednim jedinicama, već i preprekom za modernizacijufrancuske privrede. U tom periodu, hiljade MSP, pretežno porodičnih firmi, nestalo je iz različitih razloga (Marchesnay, 2011).


Sve do 1989. godine, mala i srednjapreduzeća imala su zanemariv značaj u privredama ovih zemalja.

Centralno planiranje, kao jedna od osnovnih karakteristika privrednihsistema ovih zemalja, po definicijipredstavljalo je jednu od najznačajnijih prepreka razvojupreduzetništva i malih i srednjihpreduzeća.

Pored toga, u • zemljama istočne i centralne Evrope, zanemarivanjepreduzetništva i malih preduzećabilo je posljedica ideološkihpredrasuda prema privatnompreduzetništvu.


Druga 2. premisa zajedničkakonceptima korporatizma, kolektivizma ili tripartizma je shvatanje da se privredni razvoj ipovećanje nacionalne konkurentnostimoglo ostvariti jedino po osnovuekonomije veličine.

Drugim• riječima, velikapreduzeća, odnodno “krupnibiznis” su nosiociprivrednog rasta i kao takvitreba da uživaju podršku od strane države.

Neposredna• posljedicanavedenog pristupa bilo jeshvatanje da su preduzetničkejedinice – mala i srednjapreduzeća, kao tehnološkiinferiorna u odnosu na velikapreduzeća, nevažna zaprivredni rast i razvoj i povećanje nacionalnekonkurentnosti.

• Isticanju značaja velikih preduzećadoprinijela je i pretpostavka da oviprivredni subjekti predstavljajunajpogodniju formu za primjenusavremenih koncepcijaposlovnog upravljanja(menadžmenta).

• Drugo, uvidjelo se da velikapreduzeća mogu značajnodoprinijeti primjeni i drugihprincipa i tehnika modernogposlovnog upravljanja i time značajno doprinijeti razvoju prakse(ali i teorije) menadžmenta.

Pored toga, • velikapreduzeća sunajpogodnije okruženje zapodsticanje istraživanjai razvoja, ne samo zatošto raspolažu kritičnommasom resursaneophodnih zaistraživačko-razvojnuaktivnost, već i zbogsposobnosti provođenjarezultata tih aktivnostiu profitabilneproizvode.


3. Treća strana premisa konceptatripartizma da vlada, “krupnibiznis” i sindikati morajutijesno da sarađuju na makro imikro nivou.

Saradnja • vlade i “krupnog biznisa” u razvoju nacionalne privrede ne može dati očekivane rezultatebez potpune saradnje saorganizovanom radnomsnagom, kao trećom stranom

• 60-ih i 70-ih godina 20.vijeka u zapadnim zemljama preduzetničkejedinice smatrane su nevažnim zarješavanje postojećih privrednihproblema i kreiranje nacionalnogbogatstva.

• Vladajuća ideologija potencirala jeplanski pristup rješavanjuprivrednih problema i strategijupregovaranja o realizaciji ključnihnacionalnih ekonomskih ciljeva u trouglu vlada – krupni biznis –sindikati.


Vremenom postajalo je sve jasnije da efekti ekonomijeveličine ne moraju biti onakvi kako to impliciraekonomska teorija, da veličina preduzeća ima i svoje lošestrane (efekti disekonomije veličine), kao i da velikapreduzeća nisu nužno inovativno intenzivnija, niti sudruštveno odgovornija od drugih preduzeća.

Takođe, praksa je pokazala da stope rasta velikihpreduzeća ne moraju premašivati stope rasta srednjih

i nekih novih radnih mjesta u privredi. Pored toga, brojništrajkovi i tenzije u odnosima između poslodavaca i sindikata pokazali su neuspjeh koncepta tripartizma.

Primjer: Ford River Rouge

Fordova fabrika River Rouge (River Ruž), podignuta 1920. kraj Detroita, zapošljavala je 75,000 radnika. Fabrika se prostirala na preko 1000 akri, imala je 93 posebne organizacione cjeline, od kojih se 23 nalazilo u glavnoj zgradi. U krugu fabrike je bilo 93 milje željezničke pruge i 27 milja pokretnih traka... ...Tokom godina, najveći dio moćnog kompleksa je zatvoren(Pokrajčić, 2009, str. 66).

Samo• tokom 80-ih godina 20. vijeka velikeUSA korporacije sa listeFortune 500 smanjile subroj zaposlenih za 3,5 miliona. (Bygrave, 1994)

U • takvim okolnostima nastala je i počela intenzivno da se razvijapreduzetnička kultura.

Rasprave• o privrednim problemimadovele su do ponovnog interesovanjaza liberalnu ekonomiju i preduzetništvo.

U • isto vrijeme, razvijala se svijest o značaju preduzetništva i malihpreduzeća i ulozi koju ova preduzećamogu imati u privrednom razvoju, diverzifikaciji privredne strukture, inovativnosti, kreiranju novih radnihmjesta i sl.

Neuspjeh• korporativizmanije uticao samo nashvatanje uloge države i drugih ključnih aktera u upravljanju privrednomaktivnošču, već je uticao nakorporacije da počnu da preispituju svojedotadašnje poslovnestrategije i počnu da tragajuza novim oblicimaorganizovanja i upravljanjesvojim poslovanjem.

2. FAKTORI RAZVOJA PREDUZETNIČKE KULTURE

Do sredine 80 – tih godina objavljen je veliki broj radova koji su zagovarali ideju post-birokratske organizacije, kao svojevrsne negacije postojećih velikih, birokratskih poslovnih sistema (preduzeća) na način koji će podstaći njihovo preduzetničko ponašanje.


Razvojem post-birokratske paradigme, zapravo je afirmisanpreduzetnički koncept poslovanja.


Organizacioni dijelovi imaju punu sloboduu definisanju i sprovođenju poslovnestrategije.Nagrađivanje zaposlenih zasnovano je naostvarenim performansama.Različitim formalnim i neformalnimpovratnim spregama sa kupcima i klijentima post-birokratska organizacijaobezbjeđuje potpunu usredsređenost natržište i potrebe svojih kupaca.


Iako• se radi o različitim strategijskimvarijantama, široko korišćenim 80-ih godina 20. vijeka u razvijenimzemljama, u osnovi se radi o strategijama dekomponovanjaposlovnih grupa na veći brojfokusiranih i efikasnijih preduzeća iliprepuštanju nekih aktivnosti, nebitnih za osnovnu djelatnost, drugim preduzećima (podugovaranjeili eng. outsourcing).

Povećanju• značaja malih preduzećadoprinijela je već istaknutapotreba restrukturiranja velikihpreduzeća, a naročitodiverzifikovanih preduzećakonglomeratskog tipa, poslovnihgrupa, preduzeća složenog interesa isl.


Oba • procesa podstakla su razvoj malihi srednjih preduzeća i uspostavljanjerazličitih oblika saradnje malih isrednjih preduzeća sa velikimpreduzećima – od klasičnihkupoprodajnih odnosa do strateškihalijansi sa velikim preduzećima.

• U prilog dekomponovanju običnose navode povećanje efikasnostieliminisanjem neuspješnihdijelova sistema, podsticanjepreduzetništva, prodaja imovineradi pokrivanja naraslih dugova i sl., dok se eksternalizacija pravdaprije svega nižim transakcionimtroškovima od troškovaneposrednog obavljanja nekihaktivnosti (internizovanihaktivnosti).


Prema• tome, korporativnorestrukturiranje predstavljalo je jedan od snažnih podsticaja razvojapreduzetničke kulture čiji je neposredni izraz ubrzano povećanjebroja malih i srednjih preduzeća.Porast• konkurencije na globalnom, nacionalnom i lokalnom nivou prisilioje preduzeća na povećanjeefikasnosti, ali i stvorilo nove šansemalim i srednjim preduzećima zakonkurentsko nadmetanje.


Sa • razvojem životnog standarda i diferenciranjem stila života, ličnepreferencije i društvene potrebepostaju sve raznorodnije, što daljedoprinosi raslojavanju tržišta.

Do • raslojavanja dolazi u brojnimsegmentima, kao što su tržište dobaralične potrošnje, turističke usluge, finansijske usluge, sport, itd. Oviprocesi stvorili su brojne šanse zanastanak novih preduzeća i rast irazvoj postojećih preduzetničkihjedinica.


U • zemljama u tranziciji sasvimdrugi faktori doveli su do razojapreduzetništva i malih i srednjihpreduzeća. (Paunović, 2017, str. 31)

Odlučnim• raskidom sakomunizmom u zemljamacentralne i istočne Evrope 1989. godine odnosno dvije godinekasnije u Sovjetskom Savezu, razvoj sektora malih i srednjihpreduzeća postaje jedan odnajvažnijih ciljeva reformi kojesu otpočele prve postkomunističkevlade ovih zemalja.


• Rastućem broju malih privrednihjedinica doprinio je i transfer privrednih aktivnosti iz neformalnogsektora u legalne okvire poslovanjajer su mnogi preduzetnici iz oblasti“sive ekonomije” stekli mogućnostlegalnog poslovanja i procijenili da u legalnim okvirima imaju većemogućnosti za rast i razvoj.

Privatizacija malih privrednihjedinica za samo nekoliko prvihgodina tranzicije dovela je do (ne)uspješne promjenevlasništva u brojnimprivrednim djelatnostimazemalja srednje i istočneEvrope, a naročito u trgovini namalo, ugostiteljstvu, zanatastvu i sl.


Vlade• nekih zemalja, međukojima je primjer Mađarskenajizrazitiji, već u prvoj fazitranzicije počele su saulaganjem sredstava na imedirekte podrške razvoju sektoramalih i srednjih preduzeća.

Pored toga, • značajna sredstva zaove namjene obezbjeđena su u obliku pomoći koju supružale vlade zemalja Zapada ili bilateralne i multilateralneasocijacije za razvoj (Svjetskabanka, USAID, UNIDO/UNDP).

Od • 1994. godine, kada počinje kasnija(Druga) faza tranzicije, dolazi do značajnijeg smanjenja brojanovoosnovanih preduzeća.Istovremeno• , mijenja se strukturaprivatnih preduzeća, tako što se smanjuje broj malih u odnosu na brojmikro firmi. Drugim• riječima, u sektoru malih i srednjih privatnih preduzećanadproporcionalno raste učešćesnažnijih malih i srednjih preduzećau ukupnom broju preduzeća.

Privredno restrukturiranje

Donekle, ta se pojava može objasniti •dostignutim stepenom razvijenosti privreda ovih zemalja i zrelošću njihovih tržišta.

U toku tranzicije, za razliku od •tradicionalne distribucije resursa karakterističnih za zemlje Zapada po kojoj oko 10% sredstava pripada velikim preduzećima, u prve dvije decenije tranzicije, generalno oko 75% resursa u istočnoevropskim zemljama pripadalo je velikim preduzećima, što danas nije slučaj.

10%VELIKA

MALA

„Tradicionalna“

5%

Zemlje u tranziciji

(sredina 1980-ih)

Zemlje u tranziciji (kasne

1990-e)

25%

75%

Slika 2.1. Distribucija sredstava prema veličini preduzeća

Osnovni• nedostatak strukturepreduzeća u privredamazemalja u tranziciji krajem1990-ih je nedovoljan brojpreduzeća srednje veličine.

Nedostatak• preduzeća srednjeveličine, osim što ukazuje naneravnotežu u strukturipreduzeća, predstavljaograničavajući faktor razvojamalih preduzeća.

Naime• , iako mala preduzećapredstavljaju “rasadnik” preduzetničke aktivnosti, preduzetništvo se ne možerazvijati bez saradnje malihpreduzećima srednje veličinei velikim preduzećima.

Pored • pobrojanih strukturnihpromjena i privatizacije, razvoju preduzetničke kulturedoprinijeli su neki psihološkifaktori.

Razoj• preduzetništva u korporacijama zahtijeva od zaposlenih u velikimkorporacijama da se sve višeponašaju na preduzetničkinačin.


Pored navedenih psiholoških faktora,rastućoj sklonosti ka preduzetništvudoprinijelo je i povećanje kvalifikovanostii obučenosti radne snage.

• Sasvim je realnopretpostaviti da visokoobrazovani, kreativni ljudi, više nego drugi ljudi, osjećaju odbojnosti premahijerarhijskim odnosima ida se teže prilagođavajupropisanim procedurama, postupcima i drugimpravilima koja namećeadministrativni (birokratski) sistem upravljačke kontrolekakav postoji u velikimkompanijama.

Zašto ljudi postaju preduzetnici?


Veoma snažni motivi zaotpočinjanje samostalnogposla su:

želja• za samostalnošću,

• samopotvrđivanje,

zadovoljstvo• poslom,

iskorištavanje• uočenihmogućnosti i sl.

Na • kraju, značajan faktorpreduzetničke kulture sui motivi kojima suosnivači vođeni prilikomosnivanja svojihpreduzeća.

Brojna• istraživanjapotvrđuju da novčani, odnosno čistoekonomski, motivi nisuprimarni pokretačisamostalnog bavljenjaposlom.

3. ULOGA DRŽAVE U NASTANKU I RAZVOJU PREDUZETNIČKE KULTURE

Imajući• u vidu nespornuvezu između preduzetništva itržišne privrede, može se steći utisak da u društvimau kojima je razvijenapreduzetnička kulturadržava ima zanemarljivuulogu u podsticanjupreduzetničke aktivnosti, odnosno da su nastanaknovih i rast i razvojpostojećih preduzećaposljedica zakona slobodnogtržišta.

Takva• predstava, međutim, nijetačna iz više razloga.


Doprinos• preduzetništvaotvaranju novih radnih mjestapredstavlja najčešće isticanargument u prilog podršciosnivanju i razvoju ovih preduzećai osnovni predmet pažnje kreatoraekonomske politike u razvijenimprivredama.

Do • transfera radne snage iz velikihpreduzeća u mala i srednjapreduzeća dolazi prvenstvenousljed, ranije istaknute, sveintenzivnije primjene strategijafragmentalizacije i eksternalizacijeod strane velikih preduzeća.


Kao • cjelina mala i srednja preduzećapredstavljaju značajan izvorinovacija u svakoj privredi.

Prije• svega, to je posljedica činjeniceda inovacije predstavljajuprirodni instrument preduzetništva, tako da mnogamala i srednja preduzeća nastajukao oblik komercijalizacijeodređenih inovacija, ali i posljedica veće fleksibilnosti, dinamičnosti i osjetljivosti napromjene tražnje ovih preduzeća u odnosu na velika preduzeća.

Patenti u malim biznisima

Prema• Battelle R&D Magazine, američkekompanije, vladine agencije i univerziteti ulažu više od 465 milijardi US$ godišnje u istraživanje i razvoj (R&D). Mala preduzeca su važan dioukupne R&D slike. Jedna• studija od straneUprave za male biznise(SBA) izvještava da mala preduzeca proizvode 16 puta više patenata pozaposlenom od svojih vecihkonkurenata. (Scarborough& Cornwall, 2016, str. 97)


Doprinos• preduzetničkihjedinica nacionalnoj privrediogleda se i u diverzifikovanju privrednestrukture.

Pored • novih proizvoda iusluga kojim inovativna mala i srednja preduzećaobogaćuju ponudu jedneprivrede, ova preduzećastupaju u različiteposlovne odnose savelikim preduzećima ilimeđusobno.

• Tako mnoga mala i srednja preduzećaimaju značajnu ulogu u snabdijevanjuvelikih preduzeća, a u privrednimstrukturama pojedinih regiona u nekim zemljama dominiraju različitemreže malih i srednjih preduzeća(npr. klasteri u Njemačkoj i Italiji).

Klasteri u EUNajviše• klastera ima Nјemačka(397), pa Italija (222). Nјemačka• je, takođe, vodećaprema vrstama klastera u odnosuna ostale članice EU (16 automobilskih klastera, 12 biofarmaceutskih klastera, 7 klastera hemijskih proizvoda, 35 tehnoloških klastera, 37 distribucionih klastera, 40 klastera finansijskih usluga, 25 klastera za preradu hrane, 10 klastera koji proizvode opremu za osvjetlјenja, 21 klaster koji se bave proizvodnjommedicinskihsredstava, 21 klaster proizvodnjemetalnih proizvoda, 17 klasteraplastike, 12 energetskih klastera, 7 klastera za proizvodnju dječijesportske opreme itd.).


Svakako• jedan od najvažnijihdokumenata za razvojpreduzetničke kulture naevropskom kontinentu je Evropska povelja o malimpreduzećima.

Značaj• malih i srednjih preduzeća je i u tome što ova preduzeća predstavljajuprirodni način otpočinjanjapreduzetničke aktivnosti, a uspješnamala i sredja preduzeća su jezgro iz kogase razvijaju velika preduzeća.

Svjesne• značaja preduzetničkih jedinica zarazvoj sopstvenih privreda vlade mnogihzemalja tokom posljednje decenijeusvojile su nacionalne strategije razvojapreduzetništva i preduzimaju brojneaktivnosti na realizaciji ovih strategija.

U • Povelji je istaknuto štazemlje članice EU i Evropskakomisija treba da učine kakobi poboljšali okruženje zaposlovanje malihpreduzeća.

U tom • smislu Povelja se zalažeza veću podršku i ohrabrivanje malih preduzećau brojnim okolnostima od presudnog značaja za ova preduzeća, kao što su:


Obrazovanje• za preduzetništvo,Jeftinije• i brže osnivanje novihpreduzeća,Bolja• legislativa i regulacija, razvojvještina,Poboljšanje• online pristupa bazamapodataka i državnoj administraciji,

Lakši▪ pristup tržištu,Porezi▪ i finansije,Jačanje▪ tehničkih kapaciteta,

▪ E-business i Razvoj▪ snažnijeg i efektivnijeg predstavljanjainteresa malih preduzeća pred EU i nanacionalnom niovu.

Prihvatajući• Povelju, EU se obavezala na primjenuprincipa “razmišljati prvo o malima” (eng. “Think small first”) prilikom kreiranjamjera ekonomske politike.U • junu 2008. godineEvropska unija usvojila jeAkt o maloj privredi (eng.Small Business Act) u komese definiše sljedećih desetprincipa na kojima treba da počiva politika podrškemalim i srednjimpreduzećima


4. Učiniti javnu administracijuosjetljivom za potrebe malih i srednjih preduzeća,5. Prilagoditi instrumente javnepolitike potrebama malih i srednjihpreduzeća: podstaći učešće malihi srednjih preduzeća u javnimnabavkama i bolje korištenjedržavne pomoći,

Kreirati1. okruženje u komepreduzetnici i porodičnapreduzeća mogu bujati, a preduzetništvo bitinagrađeno,Obezbijediti2. da poštenpreduzetnik koji je iskusiobankrotstvo brzo dobijedrugu šansu,Kreirati3. regulativu u skladu sa principom“Razmišljati prvo o malima”,

6. Podstaći pristup malih i srednjihpreduzeća finansijskim sredstvimai razviti pravno i poslovnоokruženje koje podstiče urednoizvršavanje plaćanja u komercijalnimtransakcijama,

7. Pomoći malim i srednjimpreduzećima da osjete veće koristiod Zajedničkog tržišta,

8. Promovisati razvoj vještina u malimi srednjim preduzećima i sve formeinovativnosti,

9. Omogućiti malim i srednjimpreduzećima da pretvore izazove okruženja u mogućnosti, i

10. Ohrabriti i podržati mala i srednjapreduzeća da osjete koristi od rastatržišta.

Kao • što je i ranije istaknuto, proces“outsourcing”-a predstavlja snažanimpuls nastanku i razvoju brojnihmalih preduzeća u oblasti pružanjausluga.

I od • drugih javnih ustanova, kao štosu npr.: bolnice, škole, fakulteti, sveviše se očekuje da posluju potržišnim principima, odnosno da ostvaruju dio prihoda na tržištu, tretiraju korisnike svojih usluga kao“kupce”.

Pored • iznijetog, u razvijenim zemljamaza razvoj preduzetničke kulture od velikog značaja je bila privatizacijanekih javnih službi, počev od zdravstvene zaštite i transporta, pa svedo telekomunikacije i energetike.


Tokom zadnjih četvrt vijeka preduzetnička kultura se brzo razvijala da bi danas postala globalni fenomen.

O tome možda najubjedljivije svjedoče rezultati istraživanja koja se od 1999. godine sprovode u velikom broju zemalja, a koji se objavljuju u publikaciji Global Entrepreneurship Report.

GEM 2016

U GEM • izvještaju (Global entrepreneurship monitoring – globanopraćenje (monitoring) preduzetništva, prevod sa engl.) za 2016. godinu(GEM, 2017), 18-tu godinu zaredom GEM je pratio stope preduzetništva u više faza preduzetničke aktivnosti, ocijenјivao jekarakteristike, motivacije i ambicije preduzetnika i istraživao stavovekoje društva imaju prema ovoj aktivnosti. Ovaj• izveštaj uključuje rezultate zasnovane na 65 svjetskih ekonomijakoje popunjavaju anketu o populaciji odraslih (APS) (starosti od 18 do 64 godine) i 66 ekonomija koje popunjavaju Nacionalno ekspertskoistraživanje (NES). Zemlje koje su učestvovale u GEM istraživanju za 2016. godinu pokrivaju 69,2% svjetske populacije i 84,9% svjetskogBDP-a.

GEM 2016

U • 2017. godini, tim Centraza projektni menadžmenti preduzetništvoEkonomskog fakulteta Univerzitet u Banjoj Luci učestvovao je u globalomistraživanju GEM 2017 za Bosnu i Hercegovinu, zajedno sa koordinatoromCentrom za razvoj poduzetništva iz Tuzle i Ekonomskim fakultetomSveučilišta u Mostaru.

GEM 2016

U • 2016. godini, 22% ispitanika iz uzorka iz 64 svjetske ekonomije izrazilo je namjeru da zapoc ne vlastiti biznis u roku od tri godine. Dvije trecine preduzetnika u ekonomijama baziranim naresursima bili su prilikama motivisani, a ne nuz dom, jer nisu imali bolje mogucnosti za rad. U ekonomijama koje su bile zasnovane na efikasnosti, broj je iznosio 71%, dok su ekonomije podstaknute inovacijama pokazale najveću proporciju šansama motivisanih preduzetnika, 79%.

Među preduzetnicima c ji su motivi •vođeni prilikama, jedan dio njih pokus ava da poboljs a svoju situaciju, bilo kroz povecanu nezavisnost ili kroz povecanje prihoda (nasuprot zadržavanju prihoda). GEM naziva ove pojedince •preduzetnicima vođenim prilikom za napredak (IDO).

GEM 2016

Da bi procijenili relativnu •zastupljenost preduzetnika vođenih prilikom da napreduju, nasuprot onima motivisanih nuždom, GEM je kreirao Motivacijski indeks. Ovaj indeks otkriva da je u 2016. godini bilo u prosjeku 1,2 puta više IDO preduzetnika u odnosu na nuždom motivisanih preduzetnika, u ekonomijama baziranim na resursima. Ekonomije koje su usmjerene na efikasnost pokazale su vecu proporciju od 2,3 puta.

Velika razlika može se vidjeti u •ekonomijama vođenim inovacijama, gdje u prosjeku ima skoro četiri puta više IDO-a u odnosu na preduzetnika vođene nužnodom. U dvije evropske ekonomije, Švedskoj i Finskoj, postoji 10 ili više puta više IDO preduzetnika od onih motivisanih potrebama.

GEM 2016

Posljednji• puta Bosna i Hercegovina je bilapredstavljena u GEM izvještaju 2013. godine.

Documents

RAZVOJ PREDUZETNIČKE KULTURE KAO GLOBALNOG FENOMENA · 2018-03-12 · 2. FAKTORI RAZVOJA PREDUZETNIČKE KULTURE • Rastućem broju malih privrednih jedinica doprinio je i transfer