RAPORTIMI I ÇËSHTJEVE NDËRKOMBËTARE …library.fes.de/pdf-files/bueros/albanien/13144.pdf · Raportimi i çështjeve ndërkombëtare në mediat shqiptare 1 Raportimi i çështjeve

RAPORTIMI I ÇËSHTJEVE NDËRKOMBËTARE NË MEDIAT SHQIPTARE

Rrapo Zguri

Zyra e TiranësRruga “Abdi Toptani”, Torre Drin, kati 3P.O. Box 1418Tirana, Albania

Telefon: 00355 (0) 4 225098600355 (0) 4 2273306

Homepage: http://www.fes.org.al

RINIA SHQIPTARE 2011Mes besimit për të ardhmen dhe dyshimit për të tashmen!

Alba Çela

Tidita Fshazi

Arbjan Mazniku

Geron Kamberi

Jonida Smaja – koordinatore e FES

Albanian Media InstituteInstituti Shqiptar i Medias

Raportimi i çështjeve ndërkombëtare në mediat shqiptare

1


Tiranë, 2016

Rrapo Zguri

Albanian Media InstituteInstituti Shqiptar i Medias


2

Botues: Friedrich-Ebert-Stiftung OfficeTirana Rr.AbdiToptani TorreDrin,Katii3-të KutiaPostare1418 Tiranë,ALBANIA

Autor:RrapoZguri

Redaktorë:IldaLondoAgimDoksani

Kopertina:BujarKaroshi

Opinionet, gjetjet, konkluzionet dhe rekomandimet e shprehura në këtë botim janë të autorëve dhe nuk reflektojnë domosdoshmërisht

ato të Fondacionit Friedrich Ebert.

PublikimeteFondacionitFriedrichEbertnukmundtëpërdorenpërarsyekomercialepamiratimmeshkrim.


3

Përmbajtja e Lëndës

1.Objektidhemetodologjiaestudimit .................................................. 6

2.SituataeraportimitndërkombëtarnëShqipëri ................................ 11

3.Lajmindërkombëtarnështyp .......................................................... 21

3.1.Lajmetndërkombëtarenështyp–qasjesasiore ...................... 22

3.2.Lajmetndërkombëtaretëditësnështypinshqiptar ................ 25

4.Lajmindërkombëtarnëtelevizion ................................................... 44

5.Lajmindërkombëtarnëweb ............................................................ 58

6.Përfundime ........................................................................................ 63


4


5

Dëshiradhenevojapërtëmësuarseç’ndodhpërtej“gardhit”apokufirit tonë, ka qenënjë nga premisatmë të rëndësishmepër

lindjen dhe zhvillimin e gazetarisë dhe të industrisë së lajmit. Përdekadaeshekuj,shtypi,televizionidheradioja“kanësjellëbotënnëdhomëntonëtëndenjjes”(Mikich,2001)1dukeshuarnjëfarësojetjendhekërshërinëenatyrshmepërtërejateditësqëndodhinlargnesh.Me zhvillimin e teknologjisë sëmedias dhe të komunikimit ështëzgjeruargjithnjëemëshumëedhegjeografiae lajmit,sidheështëbërëgjithnjëemëishpejtëprocesiiinformimit.

Porkrizaemediaveedydekadavetëfundit,ndoshtapërherëtëparëqëngalindjaeshtypitkaravijëzuarnjëprocestkurrjejedhengushtimitë hapësirës së lajmit në gazeta, radio dhe televizion.Nuk janë tëpaktëstudiuesitnëtëgjithëbotënqëflasindhesjellinprovapërnjëzvogëlimtëgjeografisësëlajmitndërkombëtardhepërnjërënietënumrittëlajmevengabotanëtëgjithamediatkryesore.KjodukuriështëvënëreqëherëtedhengaqendraAmericanJournalismReview(AJR),ecilanënjëstudimtëvitit2011arrintenëpërfundiminsenë25vjet,ngaviti1985derinëvitin2010,numriilajmevengabotanëgazetatkryesoreamerikanekishterënëme53përqind,praafërsishtishtepërgjysmuar2.NjëprirjeetillëështëvënëreedhenëShqipëridhenëmediatshqiptare.Porderimësotnukështëndërmarrëndonjëstudimqëtëhulumtojë,analizojëdhetëarrijënëpërfundimelidhur

1. SoniaMikich, cituar në: Russ-Mohl, Stephan,Gazetaria, Shtëpia botueseK&B,Tiranë,2010,f.2032. Shrinking Foreign Coverage,AmericanJournalismReview,2011,Link:http://ajrarchive.org/article.asp?id=4998


6

mepërmasat,tipologjinëdherrjedhojatekëtijfenomeninëmjedisinmediatikshqiptar.Mbushjaekëtijboshllëkukaqenënjënganxitjetkryesorepërndërmarrjenekëtijstudimi,icilievlerësoninformimindheraportiminndërkombëtarsijetikdhetëdomosdoshëmedhepëraudiencëndheshoqërinëshqiptare.

1. Objekti dhe metodologjia e studimit

Në disa tekste shkollore, por edhe në perceptimin e një pjese tëmadhetëaudiencës,dukeubazuar te lokalizimi, lajmetndahennëdygrupetëmëdha:“Lajmetëbrendshme”dhe“Lajmetëjashtme”.Por,sipasFurioColombo,kjondarjereflekton“karakterinarbitrartëndarjesmes së jashtmesdhe sëbrendshmes” (Colombo,2010:12).Edheautorëtëtjerëibashkohenidesësevetëmlokaliziminukështëimjaftueshëmdhenukprodhonnjëklasifikimtësaktëtëlajmeve.Kamjaftngjarjetëcilatmundtëndodhinbrendavendit,porqëkanënjënatyrëtransnacionaleapondërkombëtare,Kështu,përshembulllajmipërmbledhjenesamitittëNATO-snëTiranënëfundtëmajittëkëtijviti,zorsemundtëklasifikohetthjeshtsinjë“lajmibrendshëm”.Ngaanatjetërekzistonnjëdilemëedhelidhurmengjarjeqëzhvillohenjashtëvendit,pokujanëtëpërfshirëpersonazheapoaktorëvendas,siçishtepërshembullkoncertiiartistessëmirënjohurInvaMulanëBeogradtëSerbisë.Nëcilënkategoridotapërfshijmëlajminpërkëtëevent?Aështëkynjë“lajmibrendshëm”aponjë“lajmijashtëm”?

Për të shmangur sa më shumë që të jetë e mundur konfuzioninsemantikdhepërtëofruarnjë“metër”mëtësaktëtëidentifikimitdhetëmatjessënjësivetëkërkimit,kystudimkazgjedhurqënëvendtëtermit“lajmijashtëm”tëpërdorëtermin“lajmndërkombëtar”dhevetëprocesintaemërtojë“raportimndërkombëtar”.

Bazuarnënjëklasifikimtëlajmitndërkombëtartëofruarngaautorët


7

PhilipElliottdhePeterGolding,studimiindanlajmetndërkombëtarenëtrekategori:

1.Foreignnewsathome(Lajmendërkombëtarengavendi)2.Homenewsabroad(Lajmevendingajashtëvendit)3. Foreign news abroad (Lajme ndërkombëtare nga jashtë vendit),(Elliott&Golding,1974)Kykategorizimështëmëiqartë,mëidetajuardhendihmonqënëkuadrinegjerëtëlajmitndërkombëtartëshohimsecilatjanëraportetmes lajmeve ndërkombëtare që nuk lidhenmeShqipërinë apomeaktorëshqiptarëdheatyreqënënjëfarëmënyrelidhenmevendindhemeaktorëtapointeresatedrejtpërdrejtatëtij,praqëpërmbajnënjëelementvendor.

Gjithsesistudiminukeneglizhonkriterinelokalizimit.Gjatëkërkimitempiriksidhegjatëkodimittënjësivetëkërkimitështëbërëedhenjëndarjeeartikujvesipasvendevenëtëcilinndodhin,përtëmundësuaredhenjëllojhartëzimigjeografiktëlajmevendërkombëtaretëbotuaranëmediatshqiptare.Natyrishtedhekyproceshartëzimiibazuarnëlokalizim ka patur sfidat e veta. Ka disa zhvillime apo ngjarje tëcilatnukmundt’ilokalizoshdotnënjëvendtëcaktuar.Kështudisaraportimeqëlidhenmeskandaline“PanamaPapers”kanëqenëtëlidhuramedisavendenjëherësh.Oselajmetëtjeraqëkanëtëbëjnëme trafikun ndërkombëtar të drogës, shpesh nuk lidhen dhe nuklokalizohen në një vend të vetëm. Për këtë arsye, gjatë hartëzimitgjeografik,krahasndarjessëlajmevesipasvendeveështështuaredhekategoria e “lajmeve transnacionale”, një qasje kjo e huazuar ngaFurioColombo.

Siç është bërë e qartë edhe më sipër, objekt i këtij studimi ështëlajmindërkombëtar ibotuarnëmediatshqiptare.Nëkampioninqëstudiohetjanëpërfshirështypi,televizionidhemediaonline.


8

Ngashtypijanëpërzgjedhurtëstudiohenkatërgazetatëpërditshme,përkatësisht gazetat “Panorama”, “Gazeta Shqiptare”, “Shqiptarja.com”dhe“Mapo”,tëcilatjanëmonitoruarpërnjëperiudhëtre-mujorenga1Marsi2016derimë31Maj2016.Përpërzgjedhjenekëtyregazetave është patur parasysh që në kampionin e studiuar të jetëgazetamëeshiturnëvend(Panorama)sidhetëpërfshihengjithashtuedhetregazetatëpërditshmekombëtaremeprofiltëveçantëdhetëdallueshëmnganjëro-tjetridhemeqasjegjithashtutëdallueshmenëraportmeobjektinestudimit.

Ngatelevizioni,nëkampioninqëstudiohetjanëpërfshirëdykanaletkombëtareme shikueshmërimë të lartë në vend, përkatësishtTopChannelTVdheKlanTV.Përsecilënngakëtokanaletelevizivejanëmonitoruar10edicioneinformativetëlajmevetëorës19.30nëdatatërastësishmegjatëperiudhësnga1Marsi2016derimë31Maj2016.Nëtabelënemëposhtmejanëdatateedicionevetëmonitoruara:

Tabela 1: Datat e edicioneve të lajmeve të monitoruara

Nr Top-Channel TV Klan TV

1 7mars2016 5mars2016

2 16mars2016 13mars2016

3 22mars2016 22mars2016

4 30mars2016 12prill2016

5 8prill2016 18prill2016

6 15prill2016 24prill2016

7 27prill2016 6maj2016

8 3maj2016 10maj2016

9 14maj2016 19maj2016

10 25maj2016 30maj2016


9

Ngamediatonlineështëpërzgjedhuralbeu.com.Kyportalështëpërzgjedhur si një nga portalet më vizituara të lajmeve, i ciligjithashtuipërketkategorisë“digitalnative”,praqëkanëlindurmirëfillinëweb.

Në të gjithamediat, njësia fundore emonitoruar janë artikujt ebotuar apo të transmetuar. Ato janë koduar dhe klasifikuar nëvariabla të tillë si: gjatësia e shkrimit (për gazetat dhe mediatonline) dhe kohëzgjatja (për mediat televizive), vendi ku kandodhur, prania në faqen e parë, vijimësia në kohë, burimet epërdorura,autorësiaelajmit,tematikaapoeventipërtëcilinështëraportuar,etj.

Fokusi kryesor i monitorimit është përqendruar tek lajmetndërkombëtare të ditës. Por në monitorim janë përfshirë edhelajmetesportitngabota.Këtotëfunditjanëidentifikuarmëshumëngapikëpamjasasiore,për tëparëseciliështëraporti i tyremelajmetndërkombëtaretëditësnëmediatshqiptare.Nëkampioninemonitoruarnukjanëpërfshirë“softnews”apolajmetrozëngabota.Nërastinegazetavejanëpërfshirënëmonitorimedheartikujtqë i përkasin gjinisë së komenteve, siç janë editorialet, kolanatdheopinionet,përtëverifikuaredheshkallënepranisësëtyrenëmediatshqiptare.

Krahastëdhënavesasiore,janëmbledhuredhetëdhënacilësoreqëlidhenkryesishtmeaksetkryesoretëraportimitndërkombëtar,medisaelementëtëstandardevetëraportimit,siçështëpërshembull,praniaeburimevetëpërdorura,etj.

Gjithashtupërnevojatëstudimitështëndërmarrëedhenjëanketimme30gazetarëtëraportimitndërkombëtarqëpunojnënëmediatëndryshmenëvend,tëcilëtjanëpyeturpërçështjetëndryshmeqëkanëtëbëjnëmegjendjendhesituatëneraportimitndërkombëtar


10

nëShqipëri.Mëposhtëparaqitettabeladhegrafikaendarjessëtëanketuarvesipaskategorivetëmediave.

Tabela nr.2: Ndarja e të anketuarve sipas kategorive të mediave

Nr. Kategoria e medias Numri1 Mediaonline 112 Shtyp 103 TV 64 Radio 25 Agjencilajmesh 1

Grafika nr.1: Ndarja e të anketuarve sipas kategorive të mediave

Siç shihet në këtë anketim është bërë kujdes që në grupin e tëanketuarve tëketëpërfaqësues të tëgjithakategorive tëmediave.Mediat online dhe gazetat, duke përbërë aktualisht numrinmë tëmadhtëmediave,kanëedhenumrinmëtëmadhtëtëanketuarve.


11

2. Situata e raportimit ndërkombëtar në Shqipëri

Pasrëniessëkomunizmitdhevendosjessësistemittëdemokracisëpluraliste në fillim të viteve ’90 vendi njohu edhe një lulëzim tëmediaveprivate,pluralistedhetëpavarura.Numriipërgjithshëmigazetavedheirevistavetëhapuranëdydekadatefunditështëmbidyqind,dukepërfshirëkëtuedhemediateprintuaralokale(Godole,2014:72).Kursenumriigazetavetëpërditshmekombëtarearrinnërreth 20, një numër ky që ështëmë i larti në rajon në raportmenumrinepopullsisë.3

Përsa i takon mediave audio-vizuale, aktualisht në Shqipërioperojnë2televizionekombëtareprivatedhetelevizionikombëtarpublik me tre degët e veta në rrethe, 2 televizione satelitore, 3platformakomercialedixhitale,66kanaletelevizivelokaledhe83kanaletelevizivekabllore.GjithashtunëShqipërioperojnëedhedystacionekombëtareradioje,1stacionkombëtarpublikmedegëtevetarajonaledhe71stacionelokaletëradios.4

Ky ekosistem i pasur dhe i larmishëm mediatik ka shtuar edhemundësitëdhehapësirënpërraportiminndërkombëtar.Porsërishkjohapësirëinformacioni,sidomosnështyp,mbetetevogëlnëraportmepjesëntjetërtëinformacionit.Përveçkësaj,nëmediatshqiptare,dukeqenëmediarelativishttëvogla,nukkadepartamentemëvetepërlajminndërkombëtardhenëmëtëshumtënerasteveaimbulohetngasektorëtapodepartamentetelajmeve.Kjokushtëzohetedhenganumrirelativishtivogëliburimevenjerëzoreqëkaçdomediasidhengafondiipakëtqëatorezervojnëpërkëtëfushëtëinformacionit.

3. BarometriBallkanikiMedias–Shqipëria,ISHM,Tiranë,2013,f.244. Burimi:AutoritetiiMediaveAudio-vizuale(AMA)


12

Gjithsesi, pavarësisht nga mungesa e një strukture të veçantëredaksionale,nëshumicënemediaveshqiptareekzistonnjërubrikëmë vete për lajmet ndërkombëtare, e emërtuar shpesh “Lajmetngabota”,ecilamund të jetëepërditshmeosemund tëketënjëperiodicitetmëtërrallësesarubrikatëtjeratëlajmit.Kështunga30media të përfshira në anketimin e realizuar në kuadër të këtijstudimirezultonse27prejtyrekanënjëseksion,rubrikëapofaqemëvetepërlajminndërkombëtar,dhevetëm3prejtyrenukekanënjëtëtillë.Lidhurmeperiodicitetin,në25prejkëtyremediavekjorubrikëështëerregullt,kursenë5prejtyreajokrijohetapohapetsipasrastit.

Aktualishtkanaletmëtërëndësishmetëinformimitndërkombëtarmediatik në vend janë gazetat e përditshme, kanalet televizivekryesoredheportalet e lajmevenë internet.Gjithashtu,njëkanali ndjekur nga një pjesë relativisht e vogël e audiencës shqiptarekanëqenëedheradiotehuajanëgjuhënshqipe,siZëriiAmerikës,DeutscheWelle,sidheagjencitëelajmevesiAFP,Reuters,BBC,etj.Porkrizadheshkurtimiifondevekanësjellëshkurtimineburimevenjerëzore edhe për këto agjenci, duke arritur deri në ndërprerjeneplotë të transmetimevenëgjuhën shqipe, siç ishte rasti iBBC.Një lloj roli për informiminme të rejat nga bota ka luajtur edheAgjenciaTelegrafikeShqiptare(ATSH),porkyrolështëminimizuarsëtepërmidhekyentpubliki lajmitështëdukedalëngaskenaeinformimit,sipërmungesëvizionitëvendimmarrjespublike,edhepërshkaktëshkallëssëulëttëpërditësimittëtij.

Një rëndësi të madhe për autenticitetin dhe cilësinë e raportimittë ngjarjeve nga bota ka edhe ekzistenca e korrespondentëve tëmediavenëvendetëndryshme,përtësjellëinformacionorigjinaldhe tëverifikuardrejtpërdrejtngavendi ingjarjes.Ngakërkimi ikryernëkuadërtëkëtijpunimirezultonsengagazetatshqiptaretë


13

monitoruara,asnjëprejtyrenukkakorrespondentënëvendetëtjeratëbotës.NdërkohëngatelevizionetrezultonseTop-ChannelTVkakorrespondentë nëKosovë,Maqedoni,Greqi, Serbi, Itali,Britanidhe Belgjikë. Klan TV dhe ABC News kanë korrespondent nëBrukselkurseOraNewsTVkakorrespondentnëItali.Ngamediatonline, Albeu.com ka korrespondentë të vet në Kosovë dhe nëMaqedoni,kurseBalkanInsight(iciliështënëgjuhënangleze),përvetënatyrënqëkakyportal,kakorrespondentënëtëgjithavendeteBallkanit.Prasiçshihet,numriikorrespondentëvejashtëvenditështëtepërikufizuar.Kjobënqëshumicaemediavet’ireferohenapotëpërkthejnëmediatndërkombëtare,shpeshpacituarburimin,siçdotashohimedhemëposhtënëanalizënedetajuartëraportimitndërkombëtarnëmediatemonitoruara.

Shkaku kryesor i numrit shumë të vogël të korrespondentëve tëmediaveshqiptarejashtëvenditështëaiqëpërmendedhestudiuesiStephan Russ-Mohl kur flet për shkurtimin e korrespondentëveedhenëmediatbotërore:shpenzimetemëdhaqëkërkohenpërnjëkorrespondentjashtëvendit.(Russ-Mohl,2010:203)

Përsaitakonmediavetëhuajaqëpërdorensiburimaporeferencëngamediatshqiptare,disatëdhënavijnëedhengaanketimiikryernëkuadër tëkëtijstudimime30gazetarëtë lajmitndërkombëtar.Nënjëprejpyetjeve tëbëra, tëanketuarve iuështëkërkuarqë tëlistojnë5prejmediavetëhuajamëtëpërdoruraprejtyresiburimapo referencë për lajmet ndërkombëtare. Nga përgjigjet rezultonse mediat apo agjencitë e huaja më të përdorura nga gazetarëtnë Shqipëri si burim për lajmin ndërkombëtar janë BBC, CNN,Reuters,AP,ANSAdheVOA.Në tabelënemëposhtmeparaqitetnumriiatyreqëkanëpërcaktuarsecilënmediasiburim.


14

Tabela nr.3: Numri i gazetarëve që kanë përcaktuar secilën media si burim

SiburimdisimëirrallëkanëshërbyeredhemediaapoagjencindërkombëtaresiSky,NewYorkTimes,DW,LeMonde,RAI,TheEconomist,TheTelegraph,AlJazeera,etj.

Ngaanketimiqëpërmendëmmësipërvijnëedhetëdhënatëtjeraqëplotësojnëmëtejpanoramënesituatëssëraportimitndërkombëtar.Kështu lidhurme burimet njerëzore të kësaj fushe, nga anketimirezulton se në 40% tëmediave shqiptare këto burime njerëzorekanëardhurdukeushkurtuar,në30%tëtyrekanëmbeturnjëllojdhevetëmnë16.67%tëmediavekanëardhurdukeushtuar.Këtotë fundit janë kryesishtmedia online të hapura në vitet e fundit.Grafikaemëposhtmeparaqettëdhënateplota:

Grafika nr.2: Prirjet e stafit që merret me raportimin ndërkombëtar

Përveçpakësimit të stafitqëmerretme lajminndërkombëtar, një

BBC CNN Reuters AP ANSA VOA The Guardian

Daily Mail AFP

26 18 12 10 8 6 5 4 4


15

problem tjetër është ngarkesa e shumëfishtë e një pjese të këtijstafi.Dukepaturhapësirëtëvogëlnëmedia,dhesirrjedhojëedhenjë numër të vogël shkrimesh nga bota, gazetarët e këtij sektoriangazhohentëpunojnëedhepërrubrikatëtjera.

Në tabelën emëposhtme paraqiten edhe disa të dhëna lidhurmekëtëdukuri.Siçshihet,vetëm11nga30gazetarëtëanketuarmerrentërësishtmelajmetngabota,kurse15tëtjerëkrahaslajmevengabotamerrenedhemeshkrimepërrubrikatetjera.

Tabela nr.4: Stafi i medias suaj që merret me lajmin ndërkombëtar, angazhohet:

a Vetëmmelajmetngabota 11

b Melajmetngabotasidhemeshkrimepërrubrikatetjera 15

c S’kapërgjigje 4

Ngaanatjetërkaedhemediakuraportimindërkombëtariubesohetgazetarëvetërubrikavetëtjera,osemelajminndërkombëtarmerretkushështëmëilirëpërmomentin,dukereflektuarkështunjëniveltëulëtvlerësimipërkëtëkategoriinformacioni.

Nga të dhënat demografike të kampionit prej 30 gazetarësh tëanketuarmundtëkrijojmënjëideedhelidhurmemoshëneatyreqëpunojnënëraportiminelajmitndërkombëtar.Siçshihetedhenëgrafikën emëposhtme, shumica egazetarëve të anketuar të kësajfushe(83%)ipërkasingrupmoshës25derinë39vjeç,10%janëtëgrupmoshës40-59vjeçdhe3%janëtëgrupmoshës18-24vjeç.


16

Grafika nr.3: Gazetarët e lajmit ndërkombëtar sipas grupmoshave

Kjosituatëembizotërimit tëgrupmoshavetërejanukrezultonvetëmpërgazetarëtelajmitndërkombëtar,poredhenëpërgjithësipërtëgjithëtrupënegazetarëveqëpunojnënëmediatshqiptare.Sipas studiueses Jonila Godole, në numrin e përgjithshëm tëgazetarëve në Shqipëri, 42.2 % i përkasin grupmoshës 30-39vjeçkurse42%janëtëgrupmoshës20derinë29vjeç.Pra,dukeibashkuarsëbashku,grupmosha20-39vjeçzë84.2%tënumrittëpërgjithshëmtëgazetarëve.(Godole,2014:149).

Arsyetembizotërimittëgrupmoshavetërejanëtrupënegazetarëveshqiptarë mund të jenë të ndryshme. Por më e rëndësishmjaprej tyre lidhetme faktin që tregu imedias në Shqipëri ështërelativishtiri.Shumicaemediavekanëlindurnëdydekadatefundit.Nëpërgjigjetëkëtijtregutëri,uzhvilluanedheburimetnjerëzore të kësaj fushe, të cilat nëmë të shumtën e vet janëkrijuar gjithashtu në dy dekadat e fundit.Ndërkohë shumica egazetarëveqëushkolluandhepunuannëmediatpropagandistikegjatë periudhës së komunizmit nuk rezultuan të përshtatshëmpërmediat e rejapluralistedhe tëpavarura,kështuqëgazetat,


17

radiotdhetelevizionetekrijuaragjatëperiudhëssëtranzicionitdotëpopulloheshinngatërinjdhetërejatëshkolluarkryesishtnëDepartamentineGazetarisë tëUniversitetit tëTiranës, iciliishtegjithashtunjëdepartamentiriqëuhapvetëmpasrëniessëkomunizmitnëvitin1993.

Gjithsesi, kur bëhet fjalë për gazetarët e fushës së lajmitndërkombëtar,dukepaturparasyshedhetipologjinëegazetaritperëndimor të kësaj fushe, mund të themi se mbizotërimii grupmoshave të reja mund të shihet edhe si një variabëlqë reflekton një nivel përvoje më të ulët. Por dihet se faktori“përvojë” në raportimin ndërkombëtar në media është mjaft irëndësishëmdhejorrallëbënedhenjëdiferencëtëdukshmenëcilësinëdhestandardetekëtijraportimi.

Krahas moshës relativisht të re të gazetarëve, një faktor irëndësishëmqëndikonnënivelindhenëstandardetprofesionaletëraportimitndërkombëtarështëedheshkollimidhekualifikimiprofesional i gazetarëve të kësaj fushe. Nga anketimi i kryerrezulton se 36.67% e gazetarëve të lajmit ndërkombëtar, prarrethnjëetreta,kanëmbaruarstudimetuniversitarenëdegënegazetarisë;20%kanëstudiuargjuhëtëhuaja,6.67%përqind,marrëdhënie ndërkombëtare dhe 26.67 % kanë studiuar nëdegëtëndryshmengatretëparat.Nëanketimvihetreedhenjënumërrelativishtivogëliatyreqënukdeklarohenpërprofilineshkollimit(10%).

Nëkëto tëdhënashfaqetnjëproblemqëkaqenëprezentgjatëperiudhës së tranzicionit: Një pjesë e atyre që punojnë nëmedia,nukkanëpërfunduarstudimetnëdegëtëlidhuramekëtëprofesion,pornëdegëtëtjera.


18

Grafika nr.4: Gazetarët e lajmit ndërkombëtar sipas degës së shkollimit universitar

Pavarësisht nga drejtimi i shkollimit universitar, gazetari i lajmitndërkombëtar përfaqëson një profil profesional të veçantë dhe tëdallueshëmngaprofiletetjera.Porsikaqenëmundësuarkyprofilizim?Mëshumësegjysmaetëanketuarve(56.67%)deklarojnëseatakanëarriturtëprofilizohennëkëtëfushëfalëpërpjekjevetëtyreindividuale,16.67%gjatëstudimeveuniversitaredhe10%gjatëtrajnimeve.

Grafika nr.5: Si jeni profilizuar në fushën e raportimit ndërkombëtar


19

Vihetrenëkëtërastnumriivogëliatyreqëjanëprofilizuargjatëstudimeve universitare, i cili logjikisht duhej të ishtemë i lartë.Pormesaduket,programimësimoridegëvetëgazetarisënëvendlëpër tëdëshiruarkurvjen fjalapërprofiliziminegazetarëvenëfushëneraportimitndërkombëtar.Edheshqyrtimiikurrikulavetëtredepartamentevetëgazetarisënëvendeprovonkëtëhipotezë.

KështunënivelinBachelortëstudimevenëdegënegazetarisëdhetëkomunikimittëUniversitetittëTiranësprejkohëshkanëekzistuarvetëmtreprofiletëformimit tëgazetarëvetëardhshëm:gazetariapolitike, gazetaria ekonomike dhe gazetaria social-kulturore.Gazetariandërkombëtarenukkaekzistuarsiprofildhegjithashtuedhelëndëteveçantaqëlidhenmetëjanëshumëtëpakta,siçështëpërshembull,lënda“Gazetariaeagjencisë”dhenënjëkorrelaciondisimëtëlargëtlënda“Medianëdiplomaci”.

Vetëmnë nivelinMaster të studimeve në këtë departament ështëhapur në vitin 2010 një profil më vete i emërtuar “Gazetariaeuropiane”, në të cilin zhvilloheshin edhe lëndë me lidhje tëdrejtpërdrejtëmefushëneraportimitndërkombëtar,siçishtelënda“Raportimiiaktualitetitndërkombëtar”.Porkatërvjetpashapjeskyprofilnukuhapmëpërshkaktëregjistrimevetëpakta.

Edhe në degën e gazetarisë të Universitetit të Shkodrës profili igazetarisë ndërkombëtare nuk ka ekzistuar ndonjëherë. E vetmjalëndë e përafërt me këtë profil që ofrohet nga ky departamentështëlënda“Gazetariaeagjencisë”.NdërsanëdegënegazetarisëtëUniversitetit tëElbasanit nukka ndonjë profil apo lëndëqë tëlidhet drejtpërdrejt apo të përafrohet me profilin e gazetarisëndërkombëtare.

Nëkëtësituatëështëenatyrshmeqënëmungesëtënjëprofiliziminga entet universitare, të shihen dhe të shtohen mundësitë për


20

trajnimedhespecializimetëtjeranëkëtëfushë.Por,përsaitakontrajnimevetëorganizuaramegazetarëtegazetarisëndërkombëtare,63.33%etëanketuarvedeklarojnëseatokanëqenëtërralla,33.33%etyredeklarojnësenukdinëtëketëpaturtëtilladhevetëm3.33%(1në30vetë)deklarojnësetrajnimetkanëardhurdukeushtuar.

Tabela nr.5: Trajnimet e organizuara kanë qenë...

Të shpeshta 3.33%Të rralla 63.33%Nuk di të ketë pasur të tilla 33.33%

Lidhurmesubjektetqëofrojnëtrajnimetnëkëtëfushë,ngaanketimivijnëkëtotëdhëna:

Grafika nr.6: Trajnimet e gazetarëve organizohen më shpesh nga...

Siçshihet,entetqëofrojnëmëshumëtrajnimenëfushëneraportimit


21

ndërkombëtarjanëorganizatateshoqërisëcivile,mestëcilavedallonInstituti Shqiptar iMedias, i cili ka organizuar shumicën e këtyretrajnimeve.Bienësynëkëtotëdhënaedhefaktisevetëm3përqindetëanketuarveinjohinentetuniversitaresiorganizuestrajnimesh.

Pas kësaj paraqitjeje të përgjithshme lidhurme situatën, burimetnjerëzore dhe kontekstin e raportimit ndërkombëtar në mediatshqiptare, le të shohim në mënyrë më të detajuar dhe në termamë konkretë se si është situata e lajmit ndërkombëtar në shtyp,televiziondheweb.

3. Lajmi ndërkombëtar në shtyp

Siçekemipërmenduredhemësipër,katërgazetatepërzgjedhura:“Panorama”, “Gazeta Shqiptare”, “Shqiptarja.com” dhe “Mapo”janëmonitoruarpërnjëperiudhëtre-mujorenga1marsi2016derimë31maj2016,dukepërfshirëtëgjithënumratekësajperiudhe.Gjatëmonitorimitdhepunësempirikejanëidentifikuar,numëruardhe koduar artikujt e lajmeve ndërkombëtare të ditës, komentet/editorialet/kolanat/opinionet si dhe artikujt e lajmit ndërkombëtarsportiv.Lajmetsoftdheatorozë,nukjanëpërfshirënëmonitorim.

Gjatë këtyre tre muajve gazetat Panorama dhe Gazeta Shqiptarekanënxjerrëgjithsej92numra,kursegazetatShqiptarja.comdheMapo,meqënukdalinpërkatësishtditënehënëdheditënediel,pradalingjashtëherënëjavë,kanënxjerrënga79numrasecila.

Analiza e ndërmarrë në këtë studim do të ishtemë e plotë nësetëdhënatqë janëmbledhurdo tëkrahasoheshinmeato tëvitevetëmëparshme, por të dhëna të tillamungojnë.Kështu që analizakrahasueseqëmund tëndërmarrimnëkëtë studimështë ajomeskatërgazetaveapodykanalevetelevizivemenjëra-tjetrëndhemë


22

vonëmesgazetavedhemediavetelevizivesidhewebit.Ndërkohëdatabaza e të dhënave që është krijuar për këtë studim mundtë shërbejë në vitet e ardhshmepër të bërë krahasimedhe për tëevidentuartrendineraportimitndërkombëtarnëmediatshqiptare.

3.1.Lajmet ndërkombëtare në shtyp – qasje sasiore

Fokusidheinteresikryesorikëtijstudimiështëpërqendruarmësëshumtinëkategorinëelajmevendërkombëtaretëditës.Pordukeqenë se nga mediat në Shqipëri tregohet interes jo i pakët edhepër lajmet ndërkombëtare sportive, ky studim ka përfshirë edhemonitorimin e tyre, për të parë se cila prej këtyre dy kategorivemëpopulloretëlajmitndërkombëtardominonnështypinshqiptar.Grafikaemëposhtmeparaqetnumrintotaltëlajmevendërkombëtaretëbotuarnësecilënngagazetatemonitoruara:

Grafika nr.7: Numri i lajmeve ndërkombëtare sipas gazetave (1 mars - 31 maj 2016)

SiçshihetgazetaPanorama,ecilaështëgazetamëeshiturnëvendkabotuarnëtotalnëtremuaj706lajmendërkombëtare,njënumërky që është afërsisht sa dyfishi i numrit të artikujve të botuar nësecilënngatregazetatetjera.


23

Në tabelën e mëposhtme gjenden të dhënat lidhur me numrin epërgjithshëmtëartikujvetëtëdykategorivedhepërqindjenqëzënëlajmeteditësnëtotalinelajmevendërkombëtare.

Tabela nr.6: Numri i artikujve nga 1 marsi deri 31 maj dhe përqindja e lajmeve të ditës.

Mediat Lajme të ditës

Lajme sportive Totali % e lajmeve

të ditës

Panorama 374 332 706 53%

Gazetashqiptare 217 153 370 59%

Shqiptarja.com 254 73 327 78%

Mapo 166 207 373 45%

Ndërkohëvihetresenumriiartikujvetëkategorisë“lajmiditës”nëtreprejgazetaveështëmëilartësesanumriilajmevesportive.TekgazetaPanoramaraportiështë53%me47%nëfavortëlajmevetëditës.TekGazetaShqiptarekyraportthellohetedhemëtejdukeshkuarnë59%me41%,dukekulmuartekShqiptarja.com,ecilarezervonnjëhapësirë edhemë tëmadhepër lajmineditës, i cilizë 78% të numrit total të lajmeve ndërkombëtare.Një situatë endryshmevihetretekgazetaMapo,kulajmetsportivembizotërojnëndajlajmevetëditës,nëmasën55%me45%.

Analiza e raportit mes këtyre dy kategorive të lajmeve është erëndësishmepërtëevidentuarprirjetdheprioritetetnëraportiminndërkombëtarnështypinshqiptar.Sishihet,edhepsenëpërgjithësimbizotërojnëlajmeteditës,sërishnumrirelativishtimadhilajmevesportivefletpërnjëllojtendencepërt’ilënëgjithnjëemëshumëhapësirëedhelajmevetëkësajkategorie.


24

Një tregues i rëndësishëm për praninë e lajmeve ndërkombëtareështëedhenumrimesatariartikujvepërnjënumër(edicion)gazete.Ngamonitorimirezultojnëtëdhënatemëposhtmelidhurmekëtëmesatare:

Tabela nr.7: Numri mesatar i artikujve për një edicion (numër) gazete

Mediat Numri total artikujve

Numri total i edicioneve

Mesatarja artikuj për një edicion

Panorama 706 92 7.67

Gazetashqiptare 370 92 4.02

Shqiptarja.com 327 79 4.14

Mapo 373 79 4.72

Ngatëdhënatdelseedhepërtreguesin“mesatareeartikujvepërnjëedicion”gazetaPanoramabëndiferencënëkrahasimmetregazetatetjera,pasikjomesatareështëafërsishtdyherëmëelartë.Njëedhënëe tillë tregonsekjogazetë rezervonhapësirëmë tëmadhepërlajminndërkombëtarsesamediatetjera.Menjëpërllogaritjetë përafërt lajmet ndërkombëtare zënë rreth dy faqe në edicioninnormal 24-faqësh tëPanoramës.Kurse tek tre gazetat e tjera kjoshifërshkonnë1derinë1.5faqepërnumër.

Një tregues tjetër i shkallës sëvlerësimit që redaksitë egazetavetregojnë për lajmet ndërkombëtare është edhe prania e tyre nëfaqen e parë të këtyre gazetave. Ky tregues është i rëndësishëmsepsereflektonvendinelajmevendërkombëtarenëaxhendëndhehierarkinë e lajmeve të këtyre mediave, rëndësinë e tyre, si dhekujdesinredaksionalndajtyre.Nëtabelënemëposhtmeparaqitentëdhënatedhelidhurmekëtëtregues.


25

Tabela nr.8: Përqindja e lajmeve ndërkombëtare që shfaqen në faqen e parë

Nërastinekëtijtreguesi,Panoramakapërqindjenmëtëulëttënumrittëlajmevendërkombëtareqëshfaqennëfaqeneparë(3%),kurseMapokapërqindjenmëtëlartë(13%),dukereflektuaredhenjëdiferencërelativishttëmadhemestyre.

Përkëtëtreguesnemundtëbëjmëedhenjëllojkrahasimimemediatperëndimore. Nga studimi i AJR-American Journalism Review qëkemipërmendurmësipërvijnëdisa tëdhënaqëmund të shërbejnësi një lloj baze krahasimi. Kështu, në gazetat kryesore amerikane,përqindjaelajmevendërkombëtareqëshfaqeshinnëfaqeneparë,nga9përqindqëishtenëvitin1985arritinë6%nëvitin2010.Kursepërgazetatkryesoreshqiptarekjomesatareaktualishtështë7%,dukeqenëepërafërtmemesatarenemediaveamerikane,madjedisimëelartë,sidomospotëkemiparasyshqëtëdhënatpërgazetatshqiptareitakojnëvitit2016.

3.2. Lajmet ndërkombëtare të ditës në shtypin shqiptar

Dukeqenëedhefokusikryesorikëtijstudimi,përlajmetndërkombëtaretë ditës në këtë seksion është rezervuar një analizë specifike më edetajuar.Sifillimdotëshohimsecilatjanëraportetmestrekategorivetëkëtijlajmiqëikemipërmenduredhemësipër:1.Foreignnewsathome,2.Homenewsabroad,dhe3.Foreignnewsabroad.

Mediat Totali i artikujve

Numri i artikujve që nisin në faqen

e parë

% e artikujve në faqen e parë

Panorama 706 21 3%

Gazetashqiptare 370 23 6%

Shqiptarja.com 327 18 6%

Mapo 373 48 13%


26

Raporti: Foreign news at home / Home news abroad / Foreign news abroad.

Ky kategorizim është shumë i dobishëm për të parë më qartë secilat janëprioritetetemediaveshqiptarekurbëhet fjalëpër lajminndërkombëtartëditës.Savendzënëlajmetndërkombëtarepërngjarjeqëndodhinjashtëvendit(foreignnewsabroad)?Polajmetqëndodhinjashtëvenditporqëpërfshijnëpersonazheapoaktorëvendorë(homenewsabroad)?Polajmetndërkombëtarepërngjarjeqëzhvillohennëvend(foreignnewsathome)?

Analizaeraportitmeskëtyrekategorivenandihmonqëtëshohimsenëç’masëmediatshqiptarejanëtëndikuarangaelementivendornëraportimin ndërkombëtar dhe sa janë të prirura ato që të raportojnëthjesht ngjarje ndërkombëtare që nuk kanë lidhje me faktorin apointeresatvendore.

Nga përpunimi i të dhënave të monitorimit, rezultojnë të dhënat emëposhtmeqëiujapinnjëllojpërgjigjeedhekëtyrepyetjevekërkimoreqënepoparashtrojmë.

Tabela nr.9: Lajmet ndërkombëtare të ditës sipas kategorive dhe % e foreign news abroad

MediatForeign news at home

Home news

abroad

Foreign news

abroadTotali

% e Foreign

news abroad

Panorama 20 29 325 374 86.9%

Gazetashqiptare 8 27 182 217 83.9%

Shqiptarja.com 18 31 205 254 80.7%

Mapo 12 24 130 166 78.3%


27

Nuk është e vështirë të konstatohet nga tabela e mësipërme sepavarësisht nga prania e lajmeve ndërkombëtare që përfshijnëelement vendor, lajmet e kategorisë “Foreign news abroad” zënëpjesënmëtëmadhetëlajmevendërkombëtaretëditës.TekgazetaPanoramaatozënërreth87%tënumrittëpërgjithshëmtëlajmevendërkombëtare të ditës, tek Gazeta Shqiptare rreth 84 %, tekShqiptarja.comrreth81%kursetekMaporreth78%.Kjotregonseelementivendornështypkanjëndikimrelativisht tëvogëlnënumrinepërgjithshëmtëlajmevendërkombëtare.

Raportetmestrekategorivetëlajmitndërkombëtartëditësparaqitenedhenëgrafikënemëposhtme:

Grafika nr. 8: Përqindja e lajmeve ndërkombëtare të ditës sipas kategorive

Ndër shkrimet e kategorisë “Foreign news at home” bien në sylajmetpërngjarjetëtilla,siSamitiiNATO-snëTiranë,mbledhjaeministerialittëministravetëJashtëmnëDurrës,vizitatëkrerëvetë lartë të shteteve të tjera apo të BE në Shqipëri, etj. Kurse nëkategorinë “Home news abroad” bien në sy ngjarje si vizita ekryeministrit, kryetarit të parlamentit dhe e liderit të opozitës nëSHBAsidhevizitatëtjerajashtëvendittëpersonalitetevetëtjeravendore.Pornjënumërikonsiderueshëmlajmeshtëkësajkategorie


28

iureferohenaktivitetevekriminaletëshqiptarëvenëvendetëtjeratëbotës,arrestimitdhedënimitngagjykatatehuaja tëpersonaveshqiptarëqëkanëkryeraktivitetekriminalenëvendetëndryshme,etj. Gjithashtu nuk mungojnë në këtë kategori edhe lajme përkoncerte të artistëve shqiptarë në botë, si koncertet e sopranoveErmonela JahonëLondërdhe InvaMulanëBeograd, lajmetpërrastesuksesitëshqiptarëvenëbotë,etj.

Burimet e lajmeve ndërkombëtare të ditës

Gjatëkërkimitempiriktëndërmarrëpërkëtëpunim,iështëkushtuarrëndësiedheevidentimittëburimeveqëjanëpërdorurngamediatshqiptarenëraportiminndërkombëtar.Parasëgjithashduhetthënëse jo vetëm nëmediat shqiptare, por edhe në ato botërore, pjesae lajmeve ndërkombëtare të prodhuar nga vetë stafi i mediaveështë relativisht e vogël.Kështu sipasAJR në vitin 2010 në tetëgazetatkryesoreamerikane,përqindjaelajmevendërkombëtaretëprodhuarangavetëstafiimediavearritinë4%nga15%qëishtenëvitin1985.

Nërastinegazetaveshqiptaretëmonitoruaranukofrohetndonjëedhënëlidhurmepërqindjenqëzënëlajmetautentiketëprodhuaranga vetë stafi i mediave. Në pothuaj njëqind përqind të lajmevenëtëkatërgazetatnukvendosetemriiautorittëshkrimit.Kjopërarsyenselajmetndërkombëtarenëmëtëshumtënetyrejanëthjeshtpërshtatjeapopërkthimetëlajmevetëbotuaranëmediatbotërore,shpeshpaicituarfarekëtomedia.Porgjithsesikaedheshkrimenëtëcilatpërmendetapocitohetburimiiinformacionit.Numridhepërqindjaqëzënëkëtoshkrimenëtotalinepërgjithshëmtëlajmevetëditës,paraqitennëtabelënemëposhtme:


29

Tabela nr.10: Numri i lajmeve ku citohet një burim dhe përqindja e tyre

Gjithashtunjëpamjeeraportitmeslajmevepaburimdheatyremeburimpërçdomediaparaqitetedhenëgrafikënemëposhtme:

Grafika nr.9: Raporti “lajme me burim” / “lajme pa burim”

Në një mesatare të përafërt, vetëm një e katërta e lajmevendërkombëtaretëbotuaranëkatërgazetatemonitoruarapërmbajnëapocitojnëtëpaktënnjëburimnëpërmbajtjenetyre.KjofletpërnjëpraninëshkallëtëgjerëtëdukurisëqëSoniaMikichequan“botanëvariantinmëtëlehtë”(Mikich,2010),apoArtanFugaeemërton“raportimibotësngapraguishtëpisë”(Fuga,2015).Dukeishtuarkëtyreedhefaktintjetërtëmungesëssëautorësisë,mundtëarrijmë

MediatTotali i

lajmeve të ditës

Nr. i artikujve ku citohet një burim

% e artikujve ku citohet një

burim

Panorama 374 106 28%

Gazeta shqiptare 217 55 25%

Shqiptarja.com 254 44 17%

Mapo 166 37 22%


30

nëpërfundiminsepërmbajtjaorigjinalee lajmitndërkombëtarnëmediat shqiptare është shumë e vogël ose gati inekzistente, gjëqëngrepikëpyetje lidhurmeautenticitetindhesaktësinëekëtyrelajmeve,sidhemerespektiminetëdrejtëssëautorit.

Raporti mes lajmeve të gjata dhe lajmeve të shkurtra

Nga monitorimi vijnë disa të dhëna edhe lidhur me variabëlin“gjatësi e lajmeve” të botuara në secilën prej mediave. Në këtëstudimpërkëtëvariabëljanëpërdorurkategorizimet“lajmigjatë”dhe“lajmishkurtër”,dukekonsideruarsilajmtëshkurtërçdolajmqëështëderinë100fjalëdhelajmtëgjatëatoqëjanëmbi100fjalë.Lajmeteshkurtranëdisarasteklasifikohenedhengavetëmediat,dukeivendosurnënrubrikën“Shkurtngabota”.

Siç e shihni në tabelën e mëposhtme, në dy prej gazetave, dhekonkretishttekGazetaShqiptaredheShqiptarja.com,lajmetegjatazënë afërsisht gjysmën e lajmeve ndërkombëtare të ditës. Kursenëdygazetat e tjerakemidypamje të ndryshme.TekPanoramambizotërojnëlajmeteshkurtraqëzënërrethdytëtretat(66%)enumrit të përgjithshëm të lajmeve, kurse tekMapombizotërojnëlajmet e gjata të cilat zënë tre të katërtat (75 %) e numrit tëpërgjithshëmtëlajmevendërkombëtaretëditës.

Tabelë nr.11: Numri i lajmeve të shkurtra dhe i lajmeve të gjata

Mediat Lajm i shkurtër

Lajm i gjatë Total % e lajmeve

të gjata

Panorama 246 128 374 34%

Gazetashqiptare 112 105 217 48%

Shqiptarja.com 132 123 255 48%

Mapo 42 124 166 75%


31

Grafika nr.10: Përqindja e lajmeve të shkurtra dhe e lajmeve të gjata

Hartëzim gjeografik i lajmeve ndërkombëtare të ditës

Gjeografiaeshtrirjessëlajmevendërkombëtarenëkatërgazetatemonitoruaranëkuadërtëkëtijpunimiështëendryshmenganjëramedianë tjetrën.Ngapikëpamjasasiore,gazetaPanoramaështëgazetaqënëtremuajkambuluarnjënumërmëtëmadhvendeshnëraportiminesajndërkombëtar,me50vendetëmbuluara.PassajrenditetShqiptarja.comme37vende,përtëvijuarmëtejmegazetënMapome31vendedheGazetaShqiptareme28vende.Për gazetën Panorama, vendimë imbuluar, prame numrinmëtë madh të shkrimeve është SHBAme 56 shkrime. Për GazetaShqiptarevendimëimbuluarështëBelgjikame25shkrime.NërastineShqiptarja.comvendimëimbuluarështëKosovame32shkrime,kursetekMapoështëMaqedoniame15shkrime.


32

Tabela nr. 12: Numri i vendeve të mbuluara dhe vendet me mbulimin më të madh

Mediat Totali i vendeve të mbuluara

Vendi më i mbuluar

Nr. artikujve - vendi më i

mbuluar

Panorama 50 SHBA 56

Gazeta shqiptare 28 Belgjikë 25

Shqiptarja.com 37 Kosova 32

Mapo 31 Maqedonia 15

Në përvojën botërore të raportimit mediatik ndërkombëtar kadisallojeqasjeshqëkanëmbizotëruarnganjerivendnëtjetrin,sidhenganjëramedienëtjetrën.Njëngaqasjetmëtëaplikuaranëraportiminndërkombëtar,ecilaështëpërhapurmëtejkohëtefunditedhepërshkak tëkrizësekonomike,ështëqasjae“zonësmë tëafërt”.(Russ-Mohl,2010:203).Kjoqasjenënkuptonmbizotëriminnëraportiminndërkombëtartëlajmeveqëvijnëapoqëlidhenmevendetmëtëafërta.Nërastinegazetaveshqiptaretëmonitoruara,nëkëtëtipologjimundtëpërfshinimgazetatShqiptarja.comdheMapo,tektëcilatdyvendetmëtëmbuluaramelajmejanëpikërishtdy vendetmë të afërta nga pikëpamja gjeografike: Kosova dheMaqedonia. Por krahas afërsisë gjeografike, një ndikim këtu kapasuredheafërsiaeorigjinës,pasirreth30përqindepopullsisësë Maqedonisë është shqiptare, kurse në rastin e Kosovës kjopërqindjeshkonnërreth95%.

Në disa media botërore është verifikuar edhe qasja “next doorgiant”, që nënkupton mbizotërimin e lajmeve nga vendi më imadh i afërt, siç është për shembull,Gjermania për disamedia


33

zvicerane (Russ-Mohl, 2010:204). Nëse një qasje e tillë do tëaplikohejnëmediat shqiptareatëherëdo tëmbizotëronin lajmetqë vijnë nga “next door giant” i Shqipërisë që është Italia. Porkjonukverifikohet,tëpaktënnëpraktikënemediaveshqiptaretëmonitoruara. Përkundrazi në njërën prejmediave, dhe pikërishtnë gazetën Panorama “the giant” verifikohet të jetë jo një fqinjgjeografik,pornjëvendilargëtsiçjanëSHBA.Ndërsanërastine Gazeta Shqiptare, vendi i madh ose më i mbuluar nuk ështëpërcaktuarngandonjëafërsigjeografike,porngangjarjetmë tëbujshme,siçishinaktetterroristenëBruksel.

Kjodotëthotëseafërsiagjeografikejonëçdorastpërcaktonedhefrekuencënembulimit.Gjithsesi,qasjae“zonësmëtëafërt”kanjëaplikimtëkonsiderueshëmnëtëkatërgazetatemonitoruara.KjoprovohetedhengafaktiqëvendetfqinjesiKosova,Maqedonia,Turqia, Serbia apo Greqia janë në listën e 10 vendeve më tëmbuluara.

Përtëpasurnjëidemëtëplotëlidhurmeshtrirjengjeografiketëlajmitndërkombëtarnësecilënmedia,pojuparaqesimmëposhtëlistënevendeveqëjanëmbuluarngaçdomedia,eshoqëruarkjomehartënpërkatëse.Siçdotashihniedhengahartëzimiikryer,mediatshqiptarembulojnëmëshumëzonateafërtadhemundtëndodhëqëkontinentetëtërësiAfrika,AmerikaeJugutapoAziatëmbetenpothuajsetëpambuluarpërtremuajrresht.


34

GazetaPanorama

Totali i vendeve të mbuluara:50vende

Lista e vendeve të mbuluara: Itali,Gjermani, Francë,Britani,Belgjikë, Spanjë,Danimarkë,Norvegji,Austri,Vatikan, SHBA,Kanada, Kosovë, Maqedonia, Mali i Zi, Serbi, Turqi, Greqi,Bosnje,Rusi,Ukrainë,Gjeorgji, Poloni,Kinë,Vietnam,Tajvan,Indi, Sri Lanka, Kore eVeriut, Japoni, Indonezi, Kore e Jugut,Bangladesh, Pakistan, Iran, Izrael, Irak, Libi, Siri, Afganistan,Egjipt, Kenia,Afrikë e Jugut, Tunizi, Somali, Bregu i Fildishtë,Kubë,Brazil,Ekuador,Argjentinë.

Hartë e vendeve të mbuluara nga gazeta Panorama


35

GazetaShqiptare


Lista e vendeve të mbuluara:Itali,Gjermani,Francë,Britani,Belgjikë,Danimarkë,Austri,Vatikan,Holandë,Islandë,SHBA,Kanada, Kosovë, Maqedoni, Mali i Zi, Serbi, Turqi, Greqi,Rusi,Ukrainë,Japoni,Pakistan,Irak,Siri,Izrael,Egjipt,Kubë,Panama.

Hartë e vendeve të mbuluara nga Gazeta Shqiptare


36

Shqiptarja.com


Lista e vendeve të mbuluara: Itali, Gjermani, Francë, Britani,Belgjikë,Norvegji,Austri,Vatikan,Zvicër,Holandë,Suedi,SHBA,Kosovë,Maqedoni,MaliiZi,Serbi,Turqi,Greqi,Kroaci,Rumani,Rusia,Ukrainë,Kinë,Vietnam,Kore eVeriut, Japoni, Irak, Siri,Afganistan,Egjipt,Tunizi,Somali,Kubë,Brazil,Kolumbi,Meksikë,Panama.

Hartë e vendeve të mbuluara nga gazeta Shqiptarja.com


37

GazetaMapo


Lista e vendeve të mbuluara: Itali, Gjermani, Francë, Britani,Belgjikë,Spanjë,Danimarkë,Norvegji,Vatikan,Letoni,Portugali,Islandë,Suedi,SHBA,Kosovë,Maqedoni,MaliiZi,Serbi,Turqi,Greqi,Bosnje,Kroaci,Rumani,Slloveni,Bullgari,Rusi,Ukrainë,Poloni,Kinë,Egjipt,Kubë

Hartë e vendeve të mbuluara nga gazeta Mapo

Porkrahaslajmeveqëidentifikohennënjëvendtëcaktuar,siçkemithënëedhemësipërekzistojnëedhenjëgruplajmeshtëcilatnuklidhenvetëmmenjëvendtëvetëmdheqënenëkëtëstudimikemiquajturlajme transnacionale.Rastetipikendërkëtolajmejanëpërshembullnjëpjesëeatyreqëraportojnëpërskandaline“Panama


38

Papers”,disalajmerrethtrafikutndërkombëtartëdrogës,siçishtepërshembull, rasti i tëashtuquajturit“Eskobari shqiptar”,etj.Nëtabelënemëposhtmeparaqitetnumriilajmevetransnacionalepërsecilënngagazetatemonitoruara:

Tabela nr.13: Numri i lajmeve transnacionale për secilën nga gazetat e monitoruara

Mediat Numri i lajmeve transnacionale

Panorama 35

Gazetashqiptare 41

Shqiptarja.com 34

Mapo 44

Pasikemiparë shtrirjengjeografike të lajmevendërkombëtarenëkatërgazetatkryesoretëvendit,letëshohimmëposhtësecilatjanëngjarjet kryesore që kanë dominuar raportimin ndërkombëtar nëkëtogazetanga1Marsiderinë31maj2016.

Ngjarjet që kanë dominuar raportimin ndërkombëtar

Axhenda e medias shqiptare dhe prioritetet e saj në raportiminndërkombëtarnukmundtëmosreflektojnëinteresat,lidhjetsidhestrategjinëgjeo-politike tëvendit.Pasdaljesnga izolimigjysmë-shekullor komunist Shqipëria adoptoi sistemin liberal-demokrat,dhepërmesnjëprocesitëgjatëeplotsfidapobëhetpjesëehapësirësdheeinstitucioneveperëndimoreeuropianedheeuro-atlantike.Pasanëtarësimit nëNATO, sfidamë e rëndësishme për vendin ështëplotësimiistandardeveqëkërkohenpërt’ubërëedheanëtariBE.Në një anketim të kryer në vitin 2015, 91 përqind e shqiptarëve


39

dotëvotonin“pro”anëtarësimitnëBE.5NdërkohëShqipëriadheshqiptarëtpërmendenngaautorëtëndryshëmedhepërnjëfrymëtëlartëpro-amerikane.

Edheprioriteteteaxhendëssëmediasnëraportiminndërkombëtarvijnë në të njëjtën linjë me procesin e integrimit të vendit nëhapësirëneuro-atlantike,sidhemevetëdijenkolektivetëshqiptarëveseShqipëriaështënjëvendeuropiandhe“fati”isajështëilidhurngushtëmezhvillimetnëEuropëdhenëhemisferënperëndimore.Këtë everifikonedhe listadhe renditja emëposhtmeengjarjeveqëkanëdominuarkatërgazetatkryesoretëvendit,siçrezultonngamonitorimiikryernëkuadërtëkëtijstudimi.

Tabela nr. 14: Renditja e ngjarjeve që kanë dominuar në 4 gazetat kryesore

Nr. Ngjarjet që dominojnë Totali i shkrimeve

1 ZgjedhjetdhezhvillimetëtjeranëSHBA 99

2 AktetterroristenëBelgjikë 93

3 ZhvillimetnëKosovë 89

4 ISIS,terrorizmidheluftakundërtij 77

5 Krizaeemigrantëvedheazilantëve 76

6 ZhvillimetnëTurqi 60

7 KrizadhezhvillimetnëGreqi 58

8 ZhvillimetnëMaqedoni 43

9 Çështja“PanamaPapers” 40

10 ZhvillimetnëSerbi 22

5. Raporti i zhvillimit njerëzor – Shqipëria 2016,UNDP,Tiranë,2016,faqe77


40

Siç shihet në krye të ngjarjeve që dominojnë janë zhvillimet nëShteteteBashkuaratëAmerikës,mestëcilavebiennësysidomosngjarjetqëlidhenmefushatënzgjedhorepresidenciale.Mesaduketnë rastin shqiptarnukështë aplikuarpraktikaendjekjes së “nextdoorgiant”,pormëshumëajoendjekjessë“giantfriend”.Gjithsesiduhet thënësepërcaktuesnëkëtëdominimtëSHBAështënumriimadh iartikujvepër fushatënpresidencialenëkëtëvend,për tëcilënnëShqipëri tregohet tradicionalishtnjëvëmendjeeveçantë.Potëheqimartikujtqëkanëlidhjemekëtëfushatë,atëherëartikujtpërzhvillimetëtjerambetenrrethnjëetretaetotalittëartikujvengadhepërSHBA.

Në vendin e dytë të renditjes janë lajmet që kanë të bëjnë meaktet terroriste nëBelgjikë.Të katër gazetat kryesore shqiptare ipërcollënkëtongjarjemenjë intensitet,përgjegjësidheseriozitetmaksimal,sidheirezervuannjëhapësirërelativishttëmadhe.GjatëperiudhëssëmonitorimitkapaturakteterroristeedhenëvendetëtjeratëLindjessëMesme.Porpërkëtongjarjehapësiraeraportimitnëmediakaqenëmëevogël.Nisurngakyfakt,ngandonjëautorështëartikuluaredhetezaestandardevetëdyfishtatëaplikuarangaanaemediaveshqiptare,tezëecilanëfaktpërmendimintonënukqëndron, pasi në rastin eBrukselit, ne kemi të bëjmëmengjarjeqëjanëshumëmëpranënesh.Dhekëtunukbëhetfjalëthjeshtpërafërsigjeografike,poredhepërafërsisistemore,kulturoredhepërafërsitëperspektivëssëpërbashkët.EardhmjaeShqipërisëecënnërrugëndrejtBrukselitdhejonëdrejtimtëkundërt.Dukeundjerëpjesëehapësirëseuropiane,ështëenatyrshmeqëedhemediat t’ikushtojnëmëshumëhapësirëngjarjeveqëndodhinnëkëtëhapësirë.

Nëgazetatemonitoruarajanëgjeturnënjënumërtëkonsiderueshëmedhelajmetpërngjarjetngafqinjëttanë,siKosova,Turqia,Greqia,MaqedoniadheSerbia,dukeprovuarkështu tezënembizotërimit


41

të “zonës më të afërt” në raportimin ndërkombëtar. E theksuamedhemë sipër senë rastin eKosovësdhe tëMaqedonisë, krahasafërsisëgjeografike,ekzistonedheafërsiaeorigjinëssëpërbashkët.Ndërkohë prania e lajmeve ngaTurqia reflekton edhe interesin eShqipërisëpërkëtëpartnertërëndësishëmgjeo-strategjik,icilinëkontekstetëveçantaështëparëedhesinjëlloj“nextdoorgiant”iShqipërisë,aposinjëlloj“Bigbrother”,jonëkuptiminemetaforëssë show-t televiziv, por në kuptimin tradicional shqiptar përpozicionindherolinevëllaitmëtëmadh.

Në renditjenemësipërmenjëvendprioritarpërmediat shqiptareduket të kenë pasur edhe zhvillimet që kanë të bëjnë me luftënkundër terrorizmit dhe ISIS.Shqipëria i është bashkuar frontit tëluftëskundërterrorizmit,dukeekonsideruarkëtënjëbetejëjetikepërtëardhmen.Kjodukettëjetëereflektuaredhenëaxhendënemedias.

Dygrup-shkrimetetjeraqëkanëtëbëjnëmekrizëneemigrantëvedhemeçështjene“PanamaPapers”,pasqyrojnërëndësinëqëkanëpër audiencën shqiptare dhe për politikën editoriale të shtypitshqiptarzhvillimetëtilla.Çështjaeemigrantëvedheeazilantëve,rezonon edhe me zhvillimet brenda vendit dhe me një prirje nërritjepëremigrimtëshqiptarëvenëkëtodyvitetefunditpërshkaktëkrizësekonomikenëvend.Kjosituatëkarriturgjithashtuedhendjeshmërinëndajkrizëssëemigrantëvesirianë.NdërsaçështjaePanama Papers rezononme problemet emëdha që ekzistojnë nëvendlidhurmefenomenine“parasësëzezë”dhezbardhjenesajnëinvestimetëdyshimtanëtëgjithëvendin.

Prania e komenteve mbi zhvillimet ndërkombëtare

Në situatën kur lajmet e fundit po bëhen gjithnjë e më shumënjë ekskluzivitet i mediave online, për shtypin shumë autorë


42

parashikojnë një prirje drejt shkrimeve analitike reportazhevedhekomenteve.Por kjoprirje nukverifikohet nëndonjëmasë tëmadhe në gazetat shqiptare tëmonitoruara.Numri i editorialeve,kolanave,opinioneve,etj.kaqenërelativishtivogëldhenjëpjesëekonsiderueshmeetyrejanëpërkthyerngamediatehuaja.LidhurmekëtësituatëstudiuesiArtanFugashkruan:

“Dikushdotëthotëseja,lajmengabotakemi,pornëfaktkemivetëmshkumën,sipërfaqenetyredhejomëtepër,aspektetspektakolaretëtyre,porjonjëraportimtêthellëtëtyredhenëvazhdimësi,dhembitëgjithapaezhvilluarkëtëparaqitjetëaktualitetitndërkombëtarnëtërësinëezhanrevetëgazetarisë,sikursedotëishinforumet,analizat,komentet,intervistat,reportazhetngatëdërguariteposaçëm,etj.”(Fuga,2015)

Ngamonitorimiikryerrezultonsituataemëposhtmelidhurmepraninëeshkrimevetëzhanrittëkomentit,ecilaverifikonedhekonstatimetdhevlerësimetemësipërme:(shihtabelënmëposhtë):

Tabela nr.15: Numri i komenteve sipas mediave dhe autorëve

Mediat Numri i komenteve Autor i huaj Autor shqiptar

Panorama 37 15 22

Gazetashqiptare 33 7 26

Shqiptarja.com 0 0 0

Mapo 44 24 20

Pra, numri i komenteve është relativisht i ulët dhe gjithashtu njëpjesëemirëetyrejanëpërkthimetëautorëvetëhuaj.Madjenërastin


43

eShqiptarja.com,nëtremuajnukkapaturasnjëtëtillë.Edhenumriianalistëvetëzhvillimevendërkombëtarekaardhurgjithnjëdukeuzvogëluar,dukeebërëedhemëtëdukshëmboshllëkunnëmediatshqiptare në këtë drejtim.Ndërkohë trupa diplomatike shqiptare,përveçndonjëintervisteshumëtërrallëapondonjëlidhjejedirektnëtelevizion,nukofronndonjëllojkontributinëmediapëranalizënengjarjeveapozhvillimevetëndryshmendërkombëtare.

Krahasaspekteveqëneikemianalizuarmësipër, meinteresdotëishtetëshihnimedheraportinqëzënëlajmetsoftaporozëngabota,poratonukishinpjesëemonitorimit.Gjithsesi,ngaanketimime30gazetarëtnavjennjëedhënëlidhurmekëtëaspekt.Kështupyetjessecilatllojelajmeshmbizotërojnënënumrinepërgjithshëmtë lajmeve ndërkombëtare, 13 prej të anketuarve i përgjigjen sembizotërojnëlajmetsoft/rozë.Qëtregonseedhemediatshqiptarenukikanëshpëtuar“trendit”tëpranisësështuartë“limonadëssëlajmevemepakkalori”, siç iquanMikichkëtëkategori lajmesh.(Mikich,2001).

Nga ana tjetër, mediat shqiptare nuk kanë mundur t’i shpëtojnëedhe një tipologjie të përhapur të raportimit ndërkombëtar tëbazuarnëkatërfjalëkyçet“luftë/sëmundje/kriminalitet/katastrofë”,siç konstaton edhe Mikich për një numër të madh të mediaveperëndimore(Mikich,2001).Lajmetjashtëkësajtipologjiejanëtërrallaedhenëgazetatshqiptaretëmonitoruara,dukesjellësituatëneparaqitjesdhembizotërimittëanëssëerrëtapodramatiketëbotës,dhe duke lënë jashtë një numër të madh lajmesh për ngjarje qëprodhojnëoptimizëmdheperspektivëmëpozitive.


44

4. Lajmi ndërkombëtar në televizion

Monitorimi i fokusuar tekmediat televizive në këtë studim kanëqenëdisimëikufizuarsesaaiishtypit.KështunëdytelevizionetkombëtareTop-ChannelTVdheKlanTV janëmonitoruar vetëmdhjetëedicionekryesorelajmeshpërsecilënmedianëdhjetëditëtërastësishmegjatëperiudhës1mars2016derimë31maj2016.Përkëtë arsye,dhepër arsyenediferencavedhe specifikaveqëkanëmediattelevizivenëdallimngashtypi,ështëepamundurqëtëbëhetnjëkrahasimigjerëmestyre.Gjithsesinjëkrahasimipjesshëmdhenëtermakuaiështëimundurtëbëhet,dotëndërmerretedhenëkëtëstudim.Pornjëkrahasimdo tëndërmerretedhemesdykanalevetelevizivenëfjalë.

Datateedicionevetëlajmevetëmonitoruarajanëtëndryshmenganjëra-tjetra.Evetmjadatëenjëjtëpër tëdymediatështëdata22Mars,dhekjoubëpasinëmëngjesinekësajdatendodhënaktetterroriste nëBruksel dhe u gjykua që tëmonitoroheshin të dyjatelevizionetnëkëtëditë,përtëparëspecifikatsidhediferencatmestyrenënjëngjarjetëpërmasavetëtilla.

Objekti fundor imonitorimit kanë qenë lajmet ndërkombëtare tëedicionevekryesoretëlajmevetëorës19.30nëtëdyjamediat.Ngapikëpamjasasioreështëbërënjëmatjeekohëzgjatjessësecilitlajmsidhejanëevidentuartëdhënatëtjeralidhurmekategorinëelajmit,vendinkuështëzhvilluar,tematikën,etj.

Lajmet ndërkombëtare në Top Channel

Monitorimi i kryer provon se në kanalin televiziv Top-Channel,hapësiraqëzënëlajmetndërkombëtareështëekonsiderueshme.Jatëdhënatpërkëtëkanal:


45

Tabela nr.16: Kohëzgjatja e lajmeve ndërkombëtare në Top Channel

Nr Data e edicionit

Kohëzgjatja totale (minuta :

sekonda)

Kohëzgjatja e lajmeve ndërkombëtare

(minuta : sekonda)

1 7mars2016 33:24 2:42

2 16mars2016 31:04 5:07

3 22mars2016 32:40 22:51

4 30mars2016 31:02 14:56

5 8prill2016 33:41 14:15

6 15prill2016 30:50 13:38

7 27prill2016 30:44 10:13

8 3maj2016 30:54 9:36

9 14maj2016 24:44 8:04

10 25maj2016 33:38 8:04

TOTALI 312 : 41 109:26

Siç shihet, në total lajmet ndërkombëtare në Top Channel zënëmesatarishtrrethnjëtëtretënekohëssëpërgjithshmetëedicionevetëlajmeve.Kështu,nga312minutae41sekondaqëishtekohëzgjatjatotaleedhjetëedicioneve,109minutadhe26sekondaipërkisninlajmevendërkombëtare.

Por kuptohet raporti mes lajmeve ndërkombëtare dhe lajmeveqartësisht vendore është i ndryshëm nga njëra ditë në tjetrën, nëvarësi të intensitetit dhe rëndësisë së lajmeve vendore si dhe tënumrittëngjarjevetëbujshmengabota.Kështu,kurkapaturngjarjetëbujshmenëvend,sipërshembullnëdatat7dhe16mars,lajmetndërkombëtarekanëzënëkohëmëtëvogël.Ndërsanëditëkurka


46

patur lajmendërkombëtare të bujshme, siç ishtepër shembull 22marsi,kohaelajmevendërkombëtarekashkuarderinëdytëtretatekohëzgjatjessëpërgjithshmetëedicionittëlajmeve.

Nëkërkim të arsyeve tëkësajkohë-zënieje tëkonsiderueshme tëlajmevendërkombëtare,janëverifikuartëdhënatëtillasipasqyriminëedicionine lajmeve i shumë takimeveapovizitave të liderëveshqiptarë jashtë vendit apo mjaft lajme të tjera të kategorive qëpërmbajnë një element vendor, siç janë kategoritë “foreign newsat home”dhe “homenews abroad”.Edhe të dhënat dhe raporti ikëtyredykategorivemelajmetekategorisë“foreignnewsabroad”,qëpasqyrohetnëtabelënemëposhtmeeprovonkëtësituatë.

Tabela nr.17: Kohëzgjatja totale e lajmeve ndërkombëtare të ditës sipas kategorive në T.Ch.

MediaForeign news at home

Home news

abroad

Foreign news

abroadTotali % e Foreign

news abroad

Top Channel 20:05 42:59 46:22 109:26 42.3%

Për të krijuar një ide rreth pranisë së lajmevendërkombëtaremeelementvendor,mjaftontëhedhimnjësytekeventeteraportuara,siçishinpërshembull:rastiitëashtuquajturit“Eskobarishqiptar”aporastetëtjeratëtrafikutndërkombëtartëdrogëskupërfshihenshqiptarët,vizitatekryeparlamentaritMeta,ekryeministritRamadheeliderit tëopozitësBashanëSHBA,dekreti imartirizimit tëklerikëvetëkishëskatolikeifirmosurngaPapa,vizitaepresidentitNishani nëKiE,ministeriali iMinistrave të jashtëm të BallkanitPerëndimor, takimi ndërkombëtar në Shqipëri i përfaqësuesve tëindustrisëbotëroretëkromit,njëraportiBEpërShqipërinë,jehona


47

në SHBA e deklaratave të kryeministrit shqiptar kundër Trump,RaportiiBBpërShqipërinë,njëshfaqjeshqiptarebaletinëBeograd,vizitaekomisioneritHannëTiranë,vizitaekryeprokuroritLlallanëSHBA,koncertiiErmonelaJahosnëLondër,samitiiNATO-snëTiranëdheshumëtëtjera.

Kjo prani emadhe e lajmeve ndërkombëtareme element vendorfletpërnjëaxhendëtëndikuardukshëmngakyelement.Këtubiennësysidomosraportimetjotëpaktaqëpërfshijnëkrerëtëpolitikësshqiptare, gjë që reflekton edhe një nivel politizimi të axhendëssëmedias dhe njëkohësisht njëmediatizim të shtuar të politikës,e cila synon dhe përdor dendur sidomos mediat televizive përmarrëdhënietpubliketësaj.

Ngapikëpamjaegjeografisësëlajmitndërkombëtar,TopChannelkambuluar gjatë këtyre dhjetë edicionevegjithsej 12 vende, dhepërkatësishtGreqi, Itali, SHBA,Kosovë,Maqedoni, Itali,Austri,Belgjikë,Vatikan,Kroaci,ZvicërdheSerbisidheeventengadisainstitucione ndërkombëtare, si NATO, BE dheUEFA. Siç shihetraportimindërkombëtarështëlokalizuarkryesishtnë“zonatmëtëafërta”dhenëhapësirëneuro-atlantike,dukeshënuarnjëmungesëtëdukshmetëlajmevengazonatetjeratëbotës.

Lajmet ndërkombëtare në Klan TV

NgamonitorimirezultonseedhenëKlanTVkohaqëzënëlajmetndërkombëtare është e konsiderueshme. Ngjashmërisht me TopChannel,ajopërbënrrethnjë të tretënekohëssëpërgjithshmetëedicionevetëlajmeve.Kështunga295minutae51sekondaqëkanënëtotaldhjetëedicionetelajmevetëmonitoruara,96minutae43sekondaipërkasinlajmevetëraportimitndërkombëtar.Tëdhënatedetajuaraparaqitennëtabelënemëposhtme:


48

Tabela nr.18: Kohëzgjatja e lajmeve ndërkombëtare në Klan

Nr Data e edicionit

Kohëzgjatja totale (minuta : sekonda)

Kohëzgjatja e lajmeve ndërkombëtare

(minuta : sekonda)

1 5mars2016 29:24 9:42

2 13mars2016 30:20 12:51

3 22mars2016 30:49 16:17

4 12prill2016 31:03 12:53

5 18prill2016 25:16 5:31

6 24prill2016 30:15 10:14

7 6maj2016 31:07 8:21

8 10maj2016 30:35 5:01

9 19maj2016 30:46 8:35

10 30maj2016 26:16 7:18

TOTALI 295 : 51 96:43

Ashtusiedhenë rastineTopChannel,edhe tekKlanTVraportimeslajmevendërkombëtaredhelajmeveqartësishtvendoreështëindryshëmnganjëraditënëtjetrën.Edhekëtunëditëtkurkalajmendërkombëtare tëbujshmesiç ishinaktet terroristenëBrukselnë22mars,lajmetndërkombëtarezënënjëkohërelativishttëmadhe,nërastinkonkretmëshumësegjysmënekohëstotaletëedicionittëlajmeve.

Një ngjashmëri mes dy kanaleve televizive të monitoruara vihetre edhe po të shohim raportin mes lajmeve ndërkombëtare qëkanë elementë vendor dhe lajmeve të kategorisë “foreign newsabroad”ngapikëpamjaekohë-zënies.Siçshihetedhenëtabelëne


49

mëposhtme,lajmetekategorisë“foreignnewsabroad”zënë48.6%tëkohëzgjatjestotaletëlajmevendërkombëtare,qëështëepërafërtme shifrën 42.3 % që zinin ato tek Top Channel TV. GjithsesiekzistonnjëdiferencëecilashkonnëfavortëKlanTV.

Tabela nr.19: Kohëzgjatja e lajmeve ndërkombëtare të ditës sipas kategorive në Klan

MediaForeign news at home

Home news

abroad

Foreign news

abroadTotali % e Foreign

news abroad

Klan TV 14:32 35:10 47:01 96:43 48.6%

Porpotakrahasojmëmesatarenepërqindjesqëzënë“foreignnewsabroad” në televizionmemesataren në shtyp, shohimqë ka njëdiferencë tëmadhemeskëtyredy llojeve tëmediave.Nga82.45%që ishtekjomesatarenëkatërgazetatkryesore,në rastinedytelevizionevekryesoreajoarrinvetëmnë45.45%.Arsyet?Mundtëjenëdisa.Pormëerëndësishmjamendojmëseështëpraniamëemadhee lajmevendërkombëtaremeelementvendor,për shkaktëaxhendësmëtëpolitizuartëkanalevetelevizivedhehapjesmëtë madhe të tyre ndaj marrëdhënieve publike të institucionevekryesoretështetitdhetëpolitikës.Njëarsyetjetërmundtëjetëedhepraniamëemadhenëtelevizion(sidomosnëKlanTV)engjarjeveqëkanëtëbëjnëmeaktivitetekriminalenëbotëkujanëpërfshirëedheshqiptarët

Ndër lajmet eKlanTVme element vendormund të përmendimlajmetqëraportojnëpëreventetëtillasi:ngjarjetkriminaledheatotëtrafikutndërkombëtartëdrogëskujanëpërfshirëshqiptarët,dëbimingaItaliainjëshqiptaritëlidhurmeISIS,suksesetapozhvillimetqë lidhenme sportistët shqiptarënëbotë, afrimi e refugjatëvenë


50

kufi me Shqipërinë, vizita e presidentit Nishani në Strasburg,raportiiFMNpërekonomisëshqiptare,vizitaekryeministritRamanëSHBA,vizitaezëvendëskryeministrit shqiptarnëOKB,vizitaepresidentitNishaninëKroaci,sherrimestëburgosurveshqiptarëdhe atyre anglezë në një burg tëAnglisë, deklarimet e shefit tëpolicisëitalianepërtëashtuquajturën“çështjetëpërgjimit”,etj.

Në këtë kategori, në një numër relativisht të madh dhe në njëfrekuencë gati të përditshme janë sidomos lajmet që lidhen meaktivitetet kriminale të shqiptarëve në botë, për të cilat ështëkonstatuarseredaksiaeTVKlanrezervonnjëndjekjedhembulimjotëzakonshëmsidhelajmetqëlidhenmesportistëtshqiptarënëbotë.

Përsa i takongjeografisë sëmbulimit, ajo ështëmë e gjerë se sagjeografiaembulimittëTopChannel.NëdhjetëedicionetelajmevetëmonitoruaranëKlanTV,numriivendevetëmbuluaraështë21dhe përveç kësaj janë edhe një numër lajmesh nga institucionendërkombëtaresiBE,NATO,UEFA,FIFA,KiE,FMNdheOKB.Lista e vendeve tëmbuluarapërfshin: Itali,Turqi,Greqi,SHBA,Spanjë, Tajlandë, Zvicër, Gjermani, Austri, Britani, Vatikan,Rumani, Belgjikë, Francë, Kosovë, Bullgari, Maqedoni, Serbi,Brazil,KroacidhePoloni.Pranumri total ivendeve tëmbuluaraështërrethdyfishmëimadhnëkrahasimmeTopChannel.Edhegjeografiae lajmit ështëmëegjerë, pasi shohim lajmeedhengavendetëlargëtasiTajlandaapoBrazili.NjërolkëtukaedhepranianëKlanTVe rubrikës së lajmeve“Shkurt ngabota”, në të cilënzakonishtlistohen5-6lajmenërreth2minuta.

PërsaitakonprioriteteveedheKlanTVështëefokusuarnështrirjenevetkryesisht tek “zonatmë të afërta”ngapikëpamjae afërsisëgjeografike,kulturoreaposistemore.


51

Raportimi i akteve terroriste të 22 marsit në Bruksel

Siç e kemi thënë edhemë sipër, në rastin e akteve terroriste nëBruksel,janëmonitoruarnëtënjëjtënditëtëdyjakanalettelevizive:TopChanneldheKlanTV.Duhettheksuarselajmetpërkëtëngjarjeishinrenditurtëparatnëedicionetelajmevetëtëdyjatelevizioneve.Edicioniqendrorilajmeveidatës22MarsnëTopChannelzgjatigjithsej32minutae40sekonda,ngatëcilat21minutae3sekonda,prarreth64%ekohësiurezervuaraportimitpërngjarjetnëBruksel.KurseedicioniiKlanTVishte30minutae49sekonda,ngatëcilat13minuta e 47 sekonda, pra rreth 45% iu kushtua ngjarjeve tëBrukselit.

Mëposhtëkëtësituatëpoeparaqesimedhegrafikisht:

Grafika nr.11: Përqindja e kohë-zënies së raportimit në ditën e ngjarjeve të Brukselit

Siçshihet,TopChannel,krahasuarmeKlanTVikarezervuarnjëkohëmë tëmadhe raportimit të akteve terroriste të ndodhura nëBruksel.


52

Përtëanalizuarhapatdhekontekstineraportimitpërkëtëngjarje,le të shohimmëvetekuadrine raportimitdheelementëte tijpërsecilënmedia:

Top Channel

KronikapërngjarjendhelidhjedirektemekorrespondentnëBruksel ________________________ 7:33

Reagimeteliderëvebotërorëndajsulmeveterroriste ______________________________2:36

SigurianëaeroportineRinasit.AnulimiifluturimitTiranë-Bruksel ____________________5:27

Shqipëriadheterrorizmi.Situataesigurisënëvend ___________________________ 3:28

JehonadhemasatesigurisënëKosovë ________________________________________0:55

DëshmingaBrukseli.Lidhje“Live”menjëqytetareshqiptareatje _________________________1:44


53

Klan TV

KronikapërngjarjendhelidhjedirektemekorrespondentnëBruksel ________________________ 7:15

Shqipëriadheterrorizmi.Situataesigurisënëvend ____________________________3:05

Reagimeteliderëvebotërorëndajsulmeveterroriste ______________________________1:40

Reagimeteliderëveshqiptarëndajsulmeveterroriste _____________________________ 1:47

Nënjëpamjetëpërgjithshme,këtodymediakanënjëstrukturëtëngjashmetëkuadrittëraportimitpërkëtëngjarje.Siçshihet,tëdykanaletteleviziveenisinmekronikënhyrësetëngjarjesdhekanëofruar kohë afërsisht të njëjtë për këtë kronikë (Top Channel 7minutae33sekonda,kurseKlanTV7minutae15sekonda).GjatëkësajkohëatokanëaplikuartëdyjalidhjelivemekorrespondentënëBruksel.Ndërkohëpërveçkronikëspërngjarjen, tëdymediatkanëtëpërbashkëtedheminutazhinpërreagimeteliderëvebotërorësidheatëpërsituatënesigurisënëShqipëri.

Porpërveçngjashmërivevërejmëedhedallimetemëposhtme:

-TopChannelofronnjëminutazhdhenjëkontekstmëtëgjerëpërtemënesigurisënëShqipërinëkorrelacionmeaktet terroristenëBruksel,dhegjithashturezervonnjëkohëmëveteedhepërjehonën


54

dhesituatënesigurisënëKosovë.

-Klanka rezervuarnjëminutazhmëvetepër reagimet e liderëveshqiptarë

-TopChannelofronnjëminutazhedhepërsituatëndhereagimineshqiptarëvenëBelgjikëdhepërkëtëmundësonedhelidhjelive me njëqytetareshqiptareqëjetonnëBruksel.

Lidhjaevendosurdheraportimiqëbëjnëtëdymediatpërsituatëne sigurisë në vendmund të konsiderohet një element i duhur nëstrukturën e raportimit për këtë ngjarje. Ndërkohë diferencatqëndrojnëkryesishttekgjerësiaesfonditdheekontekstittëngjarjes.

Nëpërfundimmundtëthemisetëdyjamediatikushtojnëinteresindhekohëneduhurngjarjes.Atondërtojnënjëaxhendërelativishttëplotëtëraportimittësaj.Gjithashtunëraportimjanëtëpranishmeedhelidhjetliveqësjellinedhepamjengaskenaengjarjes,përveçpamjevetëmarrangatelevizionetehuaja.

5. Lajmi ndërkombëtar në web

Mediaonlineepërzgjedhur,Albeu.comështënjëportal lajmeshimirëfilltë.Kjomediaonlineështëmonitoruarpërnjëperiudhënjë-mujore,nga1Maji2016derimë31maj2016.

Albeu.comështënjëngamediatonlinemëtënjohuranëvend.Ështëthemeluarnëdatën4korrik20036dheështëpjesëekategorisësëmediaveonlineqëemërtohen“digitalnative”,praqëkanë lindurmirëfillinëweb.BotuesikëtijportaliështëIdaverSherifi,njëngapionierët dhe themeluesit vizionarë dhe të suksesshëm tëmedias

6. Mediat online në Shqipëri,ISHM,Tiranë,2014


55

onlinenëgjuhënshqipe.

Portali është ndërtuar nëmënyrë të tillë që të shërbejë njëherëshsi portal lajmesh për Shqipërinë, Kosovën si dhe për popullsinëshqiptare të Maqedonisë.Përkëtë arsye, trenënndarjet emëdhatëtijemërtohenShqipëri,KosovëdheMaqedoni.Kurselajmetngapjesatjetërebotëspërfshihennëkategorinë“Bota”.

NgamonitorimiikryerpërnevojatëkëtijstudimirezultonseAlbeu.comështë njëwebsajt lajmeshqë i ka rezervuar një hapësirë tëkonsiderueshmelajmitndërkombëtar.Nëkonceptinendërtimit tëtij, ai nukkufizohet brendakufijvegjeografikë tëShqipërisë, porbrendahapësirësshqip-folësetëBallkanit.Përkëtëarsye,siçthamë,lajmevengaKosovadheMaqedoniaiuështëkushtuarnjëhapësirëmëveteecilaështëekonsiderueshme.Porgjithsesi,dukendjekurtë njëjtënmetodologji si edhe përmediat e tjera, në këtë studimnedo t’iklasifikojmë lajmetngaKosovadheatongaMaqedonianë këtë portal si lajme ndërkombëtare,meqë studimi lokalizohetgjeografikishtnëShqipëri.

Konstatimi i parë që kemi bërë pasi kaluam nga monitorimi ilajmeve në gazeta dhe televizion, tek monitorimi i lajmeve nëAlbeu.comështësemediatonlinesotekanëmarrëpërfundimishtekskluzivitetinelajmit.VitpasvitilajmipomigrongjithnjëemëshumënëwebedhenëShqipëri.Epërsiashfaqetnëdisadrejtime:sinëplansasioredhenështrirjegjeografike,papërmendurmëtejpërparësitë specifike tëwebit, si shpejtësiaepërcjelljes së lajmit,interaktiviteti,multimedialiteti,hapësiraepafund,etj.

Nëharkunkohortënjëmuaji,nëkategorinë“Lajme–Bota”tëAlbeu.comjanëbotuargjithsej162lajme,nëkategorinë“LajmeKosova”463lajme,kursenëkategorinë“LajmeMaqedonia”janëbotuar295lajme,dukearriturnënjë totalmujor të lajmitndërkombëtarprej


56

920 artikujsh. Pra vetëm në njëmuaj tekAlbeu.com janë botuarrreth23përqindlajmendërkombëtaremëshumësesajanëbotuarnëtremuajnëgazetënmëtëshiturnëvend,Panorama.Tëdhënatjanëedhenëtabelënemëposhtme:

Tabela nr.20: Numri i lajmeve ndërkombëtare në Albeu.com për muajin Maj 2016

Nr. Kategoria Nr. lajmeve1 LajmeBota 1622 LajmeKosova 4633 LajmeMaqedonia 295

Totali 920

Njëpërparësiemediaveonlineështëverifikuaredhepërsaitakonshtrirjes gjeografikë të lajmit ndërkombëtar. Kështu tek Albeu,vetëmnënjëmuajjanëmbuluarmelajmnjënumërprej48vendesh,njënumëriafërtkymenumrinevendevetëmbuluarangagazetaPanoramanëtremuaj.NëlistëndhenëhartënemëposhtmejumundtëshihnihapësirëngjeografiketështrirjessëlajmitndërkombëtartëbotuarnëAlbeu:


Lista e vendeve të mbuluara: Itali, Gjermani, Francë, Britani,Belgjikë,Suedi,Norvegji,Austri,Vatikan,Zvicër,SHBA,Kanada,Kosovë,Maqedoni,Serbi,Turqi,Greqi,Bosnjë,Kroaci,Slloveni,Rusia, Ukraina, Çeki, Kine, Vietnam, Tajvan, Indi, Sri Lanka,KoreVeriut, Japoni, Indonezi, Kore Jugut, Bangladesh,Australi,Tajlandë,A.Saudite, Irak,Libi, Siria,Afganistan, Jemen, Egjipt,Nigeri,Tunizi,Algjeri,Peru,Brazil,Ekuador.


57

Hartë e vendeve të mbuluara nga portali Albeu.com

Po t’i referohemi faktit që një numër shumë imadh i shkrimevelidhenmezhvillimetnëKosovëdhenëMaqedoni,atëherëmundtëthemiseAlbeu.comaplikonqartësishtqasjene“zonësmëtëafërt”,ecilanëkëtërastnukështëvetëmnjëafërsigjeografike,porkaedheelementineorigjinëssëpërbashkët.

Pa përfshirëKosovën dheMaqedoninë, vendimë imbuluar ngavendetetjeradukettëjetëSHBAme31shkrimebrendanjëmuaji.Nëmesinekëtyreshkrimeve,mëshumësegjysmaetyrelidhenmefushatënpresidencialenëkëtëvend,dukereflektuartënjëjtënprirjesiedhenështypaponëmediattelevizive.

Lidhurmeeventetqëmbizotërojnë,nëkëtëmedia,përshkakedhetë profilit të saj, dominojnë dukshëm zhvillimet dhe ngjarjet nëKosovëdhenëMaqedoni.


58

6. Përfundime

Monitorimidheanalizaesituatëssëraportimitndërkombëtarnëmediatshqiptarekaqenëfokusikryesorikëtijstudimi.Ndërmarrjae tij u konsiderua e domosdoshme veçanërisht për arsye se nëbibliotekën e studimeve për median shqiptare kanë munguarstudimet që merren posaçërisht me raportimin ndërkombëtar.Ndërkohë një nxitje tjetër kanë qenë edhe zhvillimet e dekadëssë fundit nëmedia që po dëshmojnë për një rënie të numrit tëlajmevendërkombëtarenëmediatkryesore,sidomosnështypdhenë televizion si dhe për një tkurrje të gjeografisë së shtrirjes sëkëtyrelajmeve.

Objekti kryesor i studimit kanë qenë lajmet ndërkombëtare tëditës në shtyp, televizion dhe në web, por në monitorim janëpërfshirë edhe lajmet ndërkombëtare sportive nga bota, si njëkorpusrelativishtimadhilajmitndërkombëtar.Përtëshmangurkonfuzionin semantik, në studim në vend të termave të tillë si“lajme të jashtme” apo “lajme nga bota”, është përdorur termi“lajmendërkombëtare”dhevetëprocesiështëemërtuar“raportimndërkombëtar”.

Studimikonfirmonsepasrëniessëkomunizmitdhevendosjessëdemokracisëpluralistenëvend,ukrijuankushtetedhepërlindjendhezhvilliminemediave të lira, tapavaruradhepluraliste.Kjosolli një shumëfishim ta kapaciteteve dhe të hapësirës edhe përraportiminndërkombëtar.NëShqipërigjatë25vitevetëfunditpasrëniessëkomunizmitkanëekzistuarnjënumërimadhkanaleshtëinformimitmediatikndërkombëtar.

Gjithsesi,gjatëdekadëssëfundit,përshkaktëkrizësnëmediasidhe


59

përshkaktëlindjessëkanalevetërejatëinformimitonline,ështëvënërenjërënieelajmevendërkombëtarenështypdhetelevizion.Nëkëtomedia nukkanjë strukturë të veçantë redaksionale përlajminndërkombëtardheaimbulohetkryesishtngadepartamentiaporedaksiaelajmeve.Ndërkohëedheburimetnjerëzoretëkësajfushenë40%tëmediavekanëardhurdukeuzvogëluar.

Mediat shqiptare, për arsye të pamundësisë ekonomike kanëgjithashtumungesëaponumërshumëtëkufizuarkorrespondentëshjashtëvendit.Kështu,asnjëngagazetatnukkakorrespondentënëvendetëtjeratëbotës.KursengamediatteleviziveTop-ChannelTVkakorrespondentëtëvetënëKosovë,Maqedoni,Greqi,Serbi,Itali,BritanidheBelgjikë.KlanTVdheABCNewskanëkorrespondentnë Bruksel kurseOraNewsTV ka korrespondent në Itali. Ngamediatonline,Albeu.comkakorrespondentëtëvetnëKosovëdhenëMaqedoni,kurseBalkanInsightkakorrespondentënëtëgjithavendeteBallkanit.Mungesaaponumriipakëtikorrespondentëveka rezultuarnëdëmtëautenticitetitdhe tëcilësisësë raportimitndërkombëtar.

Nga monitorimi dhe anketimet janë verifikuar edhe problemetë mungesës së profilizimit universitar në fushën e raportimitndërkombëtar, si dhe një pamjaftueshmëri e kapaciteteve përtrajnimdhespecializimnëkëtëfushë.

Gjithashtu burimet njerëzore që punojnë në raportiminndërkombëtar janë nëmoshë relativisht të re, dhe kjo reflektonnjënivelpërvojetëulët.Shumicaegazetarëvetëanketuartëkësajfushe(83%)ipërkasingrupmoshës25derinë39vjeç.

Disapërfundimedalinedhelidhurmeprirjetdhestandardetelajmitndërkombëtar.Kështunërastinemonitorimittëgazetavevihetresegazetametirazhshitjejemëtëmadh(Panorama),kagjithashtu


60

njënumërdhenjëmbulimmëtëmadhtëlajmevendërkombëtare.Gjithashtu tekPanoramaështëverifikuaredhenumrimëimadhi artikujve për një edicion, duke patur një mesatare prej 7.67artikujshpërnumër,njëshifërkjoqëështëafërsishtsadyfishi imesataressëgazetavetëtjera.

Ndërkohë për treguesin e pranisë së lajmeve ndërkombëtare nëfaqeneparë,gazetaPanoramarenditetefunditmevetëm3%tëshkrimevekursetekMapokjoshifërshkonnë13%.

Lidhur me raportin mes kategorive të lajmeve ndërkombëtaretë ditës, nga analiza e të dhënave rezulton se po të krahasojmëmesatarenepërqindjesqëzënë“foreignnewsabroad”nëtelevizionmemesatarennështyp,shohimqëkanjëdiferencëtëmadhemeskëtyredyllojevetëmediave.Nga82.45%qëishtekjomesatarenëkatërgazetatkryesore,nërastinedytelevizionevekryesoreajoarrinvetëmnë45.45%.ArsyetlidhenmepraninëmëtëmadhetëlajmevendërkombëtaremeelementvendornëTV,përshkaktëaxhendësmëtëpolitizuartëkanalevetelevizivedhehapjesmëtëmadhetëtyrendajmarrëdhënievepubliketëinstitucionevekryesoretështetitdhetëpolitikës.

Përsaipërketburimevetëlajmitndërkombëtar,nënjëmesataretëpërafërt, vetëmnjë e katërta e lajmevendërkombëtare të botuaranëkatërgazetatemonitoruarapërmbajnëapocitojnëtëpaktënnjëburimnëpërmbajtjenetyre.Ndërkohënëpothuajnjëqindpërqindtëlajmevenëtëkatërgazetatnukvendosetemriiautorittëshkrimit.Prejkësajmundtëarrijmënëpërfundiminsepërmbajtjaorigjinalee lajmit ndërkombëtar në mediat shqiptare është shumë e vogëlosegati inekzistente,njësituatëkjoqëngrepikëpyetje lidhurmeautenticitetindhesaktësinëekëtyrelajmevesidhemerespektiminetëdrejtëssëautorit.


61

Lidhurmegjeografinëeshtrirjessëlajmevendërkombëtare,sërishgazetamëeshitur,Panorama,kaedhenumrinmëtëmadhtëvendevetëmbuluara,gjithsej50.Kurselidhurmetipologjinëeshtirjes,tekShqiptarja.comdheMapombizotëronqasjae“zonësmëtëafërt”,pasidyvendetmëtëmbuluaramelajmejanëpikërishtdyvendetmë të afërta nga pikëpamja gjeografike:Kosova dheMaqedonia.Porqasjae“zonësmëtëafërt”kanjëaplikimtëkonsiderueshëmedhenëdygazetatetjeratëmonitoruaraNëndryshimngashumëmediabotërorenëgazetatshqiptarenukverifikohetqasja“nextdoorgiant”,qënënkuptonmbizotëriminelajmevengavendimëimadhiafërt.

Përsaitakonngjarjeveqëkanëdominuarraportiminndërkombëtar,axhenda e medias shqiptare dhe prioritetet e saj në raportiminndërkombëtar reflektojnë interesat, lidhjet si dhe strategjinëgjeo-politiketëvendit.NëkryetëngjarjeveqëdominojnëjanëzhvillimetnëShteteteBashkuaratëAmerikës,mestëcilavebiennësysidomosngjarjetqëlidhenmefushatënzgjedhorepresidenciale.Mesaduketnërastinshqiptarnukështëaplikuarpraktikaendjekjessë“nextdoorgiant”,pormëshumëajoendjekjessë“giantfriend”.NëvendinedytëtërenditjesjanëlajmetqëkanëtëbëjnëmeaktetterroristenëBelgjikë.Pornënjënumërtëkonsiderueshëmjanëedhelajmetpërngjarjetngafqinjëttanë,siKosova,Turqia,Greqia,MaqedoniadheSerbia,dukeprovuarkështutezënembizotërimittë“zonësmëtëafërt”nëraportiminndërkombëtarnëmediatshqiptare.

Njëproblemtjetërmbetetedhenumri ipakët ikomentevesidhei analistëve të zhvillimeve ndërkombëtare, duke e bërë edhemëtë dukshëm boshllëkun në raportimin ndërkombëtar të mediaveshqiptare.

Dukeiureferuarpranisësëmadhetëlajmevesoftaporozëngabotamundtëthemiseedhemediatshqiptarenukikanëshpëtuar“trendit”


62

tëpranisësështuartë“limonadëssëlajmevemepakkalori”,siçiquanMikichkëtëkategorilajmesh.

Gjithashtumediatshqiptarenukkanëmundurt’ishpëtojnëedhenjëtipologjietëpërhapurtëraportimitndërkombëtartëbazuarnëkatërfjalëkyçet“luftë/sëmundje/kriminalitet/katastrofë”.Lajmetjashtëkësaj tipologjie janë të rralla nëmediat shqiptare tëmonitoruara,dukesjellësituatëneparaqitjesdhembizotërimittëanëssëerrëtapodramatiketëbotës,dhedukelënëjashtënjënumërtëmadhlajmeshpërngjarjeqëprodhojnëoptimizëmdheperspektivëmëpozitive.

Dukekaluarngamonitorimiilajmevenëgazetadhetelevizion,tekmonitorimi i lajmevenëmediatonline,konstatohet se sotmediatonlineedhenëShqipëriekanëmarrëpërfundimishtekskluzivitetinsi të lajmitnëpërgjithësiedhe të lajmitndërkombëtarnëveçanti.Lajmindërkombëtarpomigrongjithnjëemëshumënëwebedhenë rastin shqiptar. Epërsia shfaqet në disa drejtime: si në plansasioredhenështrirjegjeografike,papërmendurmëtejpërparësitëspecifiketëwebit,sishpejtësiaepërcjelljessëlajmit,interaktiviteti,multimedialiteti, hapësira e pafund, etj. Vetëm në një muaj tekAlbeu.com janëbotuar rreth23përqind lajmendërkombëtaremëshumësesajanëbotuarnëtremuajnëgazetënmëtëshiturnëvend,Panorama,dhevetëmnënjëmuajjanëmbuluarmelajmnjënumërprej48vendesh,njënumëripërafërtkymenumrinevendevetëmbuluarangagazetaPanoramanëtremuaj.


63

Literatura

Barometri Ballkanik i Medias – Shqipëria,ISHM,Tiranë,2013

Colombo, Furio, Lajmet e fundit mbi gazetarinë, ISHM, Tiranë,2007

Elliott, Philip&Golding,Peter,Mass Communication and Social Change: The Imagery of Development and the Development of Imagery, Në E. de Kadt and C. Williams, eds., Sociology andDevelopment,London,Tavistock,1974.

Fuga,Artan,Mjerimi i raportimit të aktualitetit ndërkombëtar,Link:http://newsbomb.al/sport/item/3283-mjerimi-i-raportimit-te-aktualitetit-nderkombetar,2015

Godole,Jonila,Gazetaria shqiptare në tranzicion,Papirus,2014

Mapping digital media: Albania,AlbanianMediaInstitute,Tirana,2012

Mediat online në Shqipëri,ISHM,Tiranë,2014

Mikich, Sonia, Paradox. Evangelische Medienakademie: Sonia Mikich sur Auslandsberichterstattung, te epd,dt.10.04.2001.

Raporti i zhvillimit njerëzor – Shqipëria 2016,UNDP,Tiranë,2016

Russ-Mohl, Stephan, Gazetaria, Shtëpia botuese K&B, Tiranë,2010

Shrinking Foreign Coverage,AmericanJournalismRevieë,2011,Link:http://ajrarchive.org/article.asp?id=4998

Documents

RAPORTIMI I ÇËSHTJEVE NDËRKOMBËTARE …library.fes.de/pdf-files/bueros/albanien/13144.pdf · Raportimi i çështjeve ndërkombëtare në mediat shqiptare 1 Raportimi i çështjeve