Raport i rekomendacje - socjologia.uni.lodz.plsocjologia.uni.lodz.pl/pliki/7-raport-i-rekomendacje-dotyczace-potrzeb... · Atlas sp. z o.o.; Biuro Planowania Przestrzennego Województwa

Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia

Katedra Socjologii Ogólnej, Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Rozwój Polskich Uczelni. Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy ul. Rewolucji 1905 r. nr 41, 90-214 Łódź, www.eksoc.uni.lodz.pl/is

Projekt jest finansowany ze środków

norweskich i środków krajowych

Raport i rekomendacje

dotyczące analizy potrzeb absolwentów szkół

średnich w zakresie kształcenia związanego

z rozwojem zrównoważonym i jakością życia





Stro

na2

Raport i rekomendacje zostały opracowane w ramach projektu Zrównoważony rozwój,

zrównoważone społeczeństwo – opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu

kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości

życia finansowanego ze środków norweskich i środków krajowych.

Zespół projektowy:

prof. dr hab. Ewa Rokicka (koordynator projektu)

dr Marta Petelewicz

dr Tomasz Drabowicz

dr Wojciech Woźniak

mgr Bartłomiej Przybylski

mgr Marcin Gońda

mgr Maciej Tomczak





Stro

na3

Spis treści

Wprowadzenie ........................................................................................................................... 4

Edukacja dla zrównoważonego rozwoju. Cele, strategie i realizacje ................. 6

Edukacja dla zrównoważonego rozwoju w systemie oświaty ................. 10

Edukacja dla zrównoważonego rozwoju w badaniach ................................ 12

Szczegółowa analiza potrzeb dydaktycznych studentów socjologii

w zakresie wdrażania innowacyjnych metod dydaktycznych korzystających

z interdyscyplinarnych doświadczeń oraz ich świadomości ekologicznej ... 15

Charakterystyka próby: ............................................................................................ 16

Wyniki badania ankietowego ................................................................................. 16

Wnioski i rekomendacje ..................................................................................................... 26

Zakończenie ............................................................................................................................. 28

Bibliografia ............................................................................................................................... 29

Załącznik ................................................................................................................................... 31





Stro

na4

Wprowadzenie

Projekt Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie

i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru,

ewaluacji i prognozowania jakości życia jest przedsięwzięciem edukacyjno-badawczym

wdrażanym od 1 stycznia 2015 roku. Głównym celem projektu jest zwrócenie uwagi

naukowców, studentów i opinii publicznej (lokalnej i regionalnej) na potrzebę kształcenia

w zakresie związków rozwoju gospodarczego i kształtu polityki społecznej na poziomie

miasta, województwa i kraju z zagadnieniami ochrony środowiska. Kluczowym rezultatem

przedsięwzięcia będzie stworzenie nowego modułu specjalizacyjnego, wypełniającego lukę

w systemie edukacji, propagującego idee zrównoważonego rozwoju w kontekście jakości

życia (Quality of life). Nowy moduł specjalizacyjny bazować będzie na innowacyjnych

metodach dydaktycznych wykorzystujących nowe technologie. Ma na celu przekazanie

studentom kompleksowej wiedzy oraz kształtowanie umiejętności zastosowania jej

w praktyce. Nastawienie na praktyczne zastosowania zdobytej w trakcie przygotowania

i realizacji modułu wiedzy gwarantuje nawiązanie partnerstwa z instytucjami biznesowymi

i nieakademickimi. Zakończenie wdrażania projektu przewidywane jest na 31 maja 2016

roku.

Liderem projektu jest Katedra Socjologii Ogólnej Uniwersytetu Łódzkiego.

Partnerami przedsięwzięcia są z kolei:

Atlas sp. z o.o.;

Biuro Planowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego w Łodzi

reprezentowane przez Regionalne Obserwatorium Terytorialne Województwa

Łódzkiego;

Zakłady Chemiczne Organika SA;

Centrum Zrównoważonego Rozwoju.

Projekt Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie


ewaluacji i prognozowania jakości życia jest finansowany ze środków norweskich

oraz środków krajowych.





Stro

na5

Pierwsze merytoryczne zadanie realizowane od stycznia do marca 2015 roku

w ramach projektu Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie


ewaluacji i prognozowania jakości życia dotyczyło analiz potrzeb absolwentów szkół

średnich w zakresie kształcenia związanego z rozwojem zrównoważonym i jakością życia.

W związku z tym zespół projektowy przeprowadził analizę danych zastanych w wyżej

wymienionym zakresie, między innymi, krajowych programów nauczania, dokumentów

programowych czy wyników badań. Jednocześnie, wśród studentów socjologii Wydziału

Ekonomiczno-Socjologicznego Uniwersytetu Łódzkiego przeprowadzono badania ankietowe,

dotyczące, z jednej strony, wiedzy na temat zrównoważonego rozwoju, a z drugiej strony,

oczekiwań i sugestii względem procesu kształcenia, które mogłyby znaleźć zastosowanie

w ramach nowego modułu specjalizacyjnego.

Zgodnie z harmonogramem projektu Zrównoważony rozwój, zrównoważone

społeczeństwo – opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie

nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia wnioski

z przeprowadzonych analiz danych zastanych oraz wyników ankiet zostały wraz

z adekwatnymi rekomendacjami zebrane w postaci raportu.





Stro

na6

Edukacja dla zrównoważonego rozwoju. Cele, strategie i realizacje

Od momentu uznania przez większość organizacji międzynarodowych i państw

narodowych zasad zrównoważonego rozwoju za fundamentalnie istotne i niezbędne dla

zabezpieczenia środowiska naturalnego przed dalszą degradacją oraz utrzymania poziomu

życia i dobrostanu ludności, edukacja jest traktowana jako kluczowy czynnik, który

umożliwia planowanie i implementację działań na rzecz zrównoważonego rozwoju.

Edukacja dla zrównoważonego rozwoju (dalej EZR, za ang.: EDS – Education for

Sustainable Development) stała się przedmiotem międzynarodowych uzgodnień na

najwyższych szczeblach, deklarowanym jako priorytet w wielu ponadnarodowych

inicjatywach, między innymi, w Agendzie 21, czyli promującym projektowanie i wdrażanie

zasad zrównoważonego rozwoju w społecznościach lokalnych dokumencie programowym,

przyjętym z inicjatywy Organizacji Narodów Zjednoczonych na II konferencji Środowisko

i rozwój w 1992 roku; w ogłoszonej przez ONZ w 2002 roku i koordynowanej przez

UNESCO Dekadzie na Recz Zrównoważonego Rozwoju, a także w Strategii Edukacji dla

Zrównoważonego Rozwoju przyjętej w 2005 roku przez ministrów środowiska i edukacji

krajów należących do Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ (Batorczak, 2013).

Jak pisze Elżbieta Cichy:

Celem generalnym edukacji dla zrównoważonego rozwoju jest zmiana w systemie

wartości <<być, czy mieć>>. Być i mieć – nie tylko dla siebie – wiąże się

z odpowiednią gospodarką w przyrodzie, gospodarką prowadzoną zgodnie z zasadami

zrównoważonego rozwoju oraz stosowaniem odpowiedniego systemu etyki i wartości

<<nie poddawaj się, nie bój się być sobą – poznawaj środowisko i racjonalnie z niego

korzystaj>>.

Z tego względu niezbędne jest:

zwiększenie świadomości środowiskowej, której podstawę stanowi wiedza

(wiadomości i umiejętności głównie związane z procesem myślenia

i wnioskowania dotyczącego relacji: przyroda – społeczeństwo – ekonomia);

ukształtowanie systemu wartości i etyki odnoszących się do otaczającego

środowiska;





Stro

na7

zwiększenie wrażliwości i zaangażowania ludzi w rozwiązywanie problemów

występujących w środowisku;

wyrobienie motywacji do działań w środowisku (Cichy,2011, s. 94-95).

Zobowiązania międzynarodowe mają swe odzwierciedlenie w polityce wewnętrznej

krajów sygnatariuszy. W Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, zasad zrównoważonego

rozwoju dotyczą następujące ustępy:

Art. 5: RP (…) strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska,

kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.

Art. 74: Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo

ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom (…). Wspierają działania

obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska.

Art. 86: Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponowi

odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie.

Zarówno tempo, jak i sposób wdrażania strategicznych dokumentów jest

w poszczególnych krajach bardzo zróżnicowane, tak w zakresie skali stosowania zasad

zrównoważonego rozwoju w wielu obszarach życia gospodarczego i społecznego, jak

i w kwestii polityki edukacyjnej (aktualna, szczegółowa i krytyczna analiza istniejących

strategii EZR i sposobów ich aplikowania dostępna jest w: Kopnina, Meijers, 2014).

Kluczowe znaczenie w kształtowaniu postaw wobec zrównoważonego rozwoju

przypisuje się edukacji szkolnej, niemniej – szczególnie w krajach z relatywnie krótką

tradycją działań w tej sferze – EZR jest edukacją trwającą całe życie i realizowaną również

poza tradycyjnymi placówkami oświatowo-edukacyjnymi. W opracowaniu Anny Batorczak

wśród najaktualniejszych zaleceń dotyczących skutecznego wdrażania EZR pochodzących

z Deklaracji z Bonn, opublikowanej na półmetek Dekady na rzecz EZR, wymienia się:

promowanie udziału EZR w programach edukacyjnych i wzmacnianie jej roli

w podnoszeniu jakości edukacji;

podnoszenie świadomości społecznej na temat zrównoważonego rozwoju i EZR;





Stro

na8

zapewnienie odpowiednich środków oraz finansowanie EZR;

obecność zrównoważonego rozwoju w politykach narodowych;

utworzenie mechanizmów współpracy i wymiany doświadczeń, które

uwzględniałyby różnorodność kulturową różnych krajów.

W odniesieniu do praktycznego wdrażania EZR w edukacji formalnej zalecono, aby:

zagadnienia zrównoważonego rozwoju były wprowadzone do programów

edukacyjnych w zintegrowany i systematyczny sposób poprzez rozwinięcie

efektywnego pedagogicznego podejścia, edukację nauczycieli, dobre praktyki

nauczania, podstawę programową i materiały edukacyjne. Podkreślono

przekrojowy charakter problematyki zrównoważonego rozwoju, odnosząc

się do wielu dziedzin i przedmiotów;

instytucje kształcące nauczycieli i zajmujące się ich doskonaleniem zawodowym

włączały tematykę EZR do szkoleń. Zwrócono uwagę na przygotowanie

nauczycieli do tego, by potrafili realizować EZR w klasach liczących wielu

uczniów oraz prowadzili ewaluację podejmowanych procesów EZR;

młodzież była włączana w planowanie i wdrażanie EZR;

prowadzić badania, których rezultaty oraz przykłady dobrych praktyk zostałyby

wykorzystywane w programach edukacyjnych, programach szkolnych, a także

służyłyby opracowaniu systemów ewaluacji i wskaźników oceny;

wykorzystywać tradycyjną wiedzę i lokalną kulturę do wzbogacania EZR.

W narodowej strategii EZR szczególną uwagę zwraca się na powszechność tej

edukacji na wszelkich etapach kształcenia oraz w perspektywie edukacji ustawicznej,

wprowadzanej zgodnie z następującymi zasadami:

EZR wymaga zmian w strukturze programów i metod nauczania, tak aby nie był

to wyłącznie proces przekazywania wiedzy, ale by było to wspólne badanie

rzeczywistych sytuacji życiowych, podejmowane razem przez uczniów

i nauczyciela. Celem takich wspólnych badań jest identyfikowanie i analiza

aktualnych problemów i poszukiwanie dla nich możliwych rozwiązań;





Stro

na9

instytucje edukacji formalnej dostarczając wiedzę oraz kształtując świadomość

i wpływając na odpowiednie zachowania uczniów same powinny funkcjonować

wedle zasad zrównoważonego rozwoju (…);

EZR powinna być wspierana przez rządy, ponieważ poinformowani obywatele

i świadomi konsumenci są niezbędnym warunkiem praktycznego wprowadzania

zasad zrównoważonego rozwoju;

aby EZR stała się częścią programu zmian w kierunku bardziej

zrównoważonego społeczeństwa, należy zmienić sam system kształcenia. W tym

celu konieczne są badania i szeroka współpraca w tym zakresie. Wyniki badań

powinny być powszechnie udostępniane i wcielane w różne elementy systemu

kształcenia i w praktykę.

W odniesieniu do edukacji formalnej, skuteczną EZR jest taka, która:

jest realizowana poprzez włączanie tematyki zrównoważonego rozwoju do

wszystkich odpowiednich programów i szkoleń;

umożliwia zdobywanie w trakcie nauki doświadczeń wynikających z aktywnego

angażowania i przestrzegania zasad zrównoważonego rozwoju w placówkach

oświatowych, miejscach pracy oraz gospodarstwach domowych;

tworzy platformę współpracy i nawiązywania partnerstwa między placówkami

oświatowymi i innymi placówkami (między innymi, z sektora prywatnego);

omawia zagadnienia globalne, regionalne, krajowe i lokalne w cyklu życia

jednostki, uwzględniając ich wpływ na środowisko, ale również ekonomiczne

i społeczne konsekwencje;

wykorzystuje aktywne metody nauczania;

wspiera się na nowoczesnych, aktualnych i zaawansowanych technologicznie

materiałach szkoleniowych (Batorczak, 2013, p. 52-53).





Stro

na1

0

Niezwykle istotną rolę przypisuje się działaniom na poziomie lokalnym aktorów

(samorządów, biznesu organizacji trzeciego sektora), które dla osiągnięcia sukcesu

i wytworzenia pozytywnej synergii muszą współdziałać z placówkami edukacyjnymi

i badawczymi, zgodnie z klasycznym już konceptem „potrójnej helisy” (triple helix)

Etzkowitza i Leydesdorffa (2002).

Stąd, edukacja dla zrównoważonego rozwoju potrzebuje wspólnej drogi działań

samorządów z organizacjami pozarządowymi i szkołą, więcej warsztatów dla uczniów,

edukacji formalnej wskazującej na nowy styl życia, biorący pod uwagę ograniczone

możliwości środowiska, działań szkół wyższych kształcących lokalnych liderów,

podwyższanie kwalifikacji nauczycieli:

Na wyższych uczelniach kształcących nauczycieli i liderów należy wprowadzić

przedmiot – zrównoważony rozwój lub moduł filozofia dla zrównoważonego rozwoju w

innym obowiązującym przedmiocie. Konieczne też jest kształcenie dydaktyczne

związane z kierowaniem grupami nieformalnymi i współpracą szkoły z samorządami

lokalnymi (Cichy, 2011, s. 95).

Edukacja dla zrównoważonego rozwoju w systemie oświaty

W ramach polskiego systemu oświaty elementy EZR realizowane są w ramach

edukacji przyrodniczej oraz na lekcjach przedmiotu etyka.

Na poziomie kształcenia podstawowego, w ramach edukacji przyrodniczej, główny

nacisk położony jest na propagowanie i umacnianie wśród uczniów właściwych postaw

związanych z ochroną środowiska.

Etap I (edukacja wczesnoszkolna) – Uczeń podejmuje działania na rzecz

ochrony przyrody w swoim środowisku;

Etap II (klasy IV-VI szkoły podst.) – Uczeń działa na rzecz ochrony przyrody

i dorobku kulturowego społeczności;





Stro

na1

1

Na poziomie edukacji gimnazjalne do procesu kształcenia wprowadzone zostają

elementy wiedzy teoretycznej z zakresu EZR, które uczniowie powinni umieć zastosować

w praktyce.

Etap III (gimnazjum) – Zaznajamianie uczniów z problematyką

zrównoważonego rozwoju i ochrony różnorodności biologicznej powinno

opierać się na aktywności uczniów. (…) Wskazane byłoby wykonywanie

projektów uczniowskich.

Z kolei na poziomie ponadgimnazjalnym uczniowie powinni zapoznać się

z problematyką rozwoju współczesnego świata, w ramach której uwzględnione zostają

podstawowe kwestie związane z ochroną środowiska czy jakością życia.

Etap IV, dodatkowy (liceum) – Zrównoważony rozwój jedyną alternatywą dla

przyszłości świata. Uczeń określa cele zrównoważonego rozwoju i przedstawia

zasady, jakimi powinna kierować się gospodarka światowa.

Analogicznie, na lekcjach przedmiotu etyka w ramach kształcenia podstawowego

kluczową kwestią staje się wzmacnianie podstaw proekologicznych.

Etap I (edukacja wczesnoszkolna) – Uczeń wie, że jest częścią przyrody, chroni

ją i szanuje, nie niszczy swojego otoczenia.

Natomiast na poziomie ponadgimnazjalnym istotny staje się nie tylko wymiar

praktyczny, lecz leżący u jego podstaw wymiar praktyczny.

Etap IV dodatkowy (liceum) – Zagadnienie wszechstronnego i zrównoważonego

rozwoju. Moralny wymiar stosunku człowieka do świata przyrody.

Należy zauważyć, iż elementy EZR nie pojawiają się w ramach przedmiotów: Wiedza

o społeczeństwie, Podstawy przedsiębiorczości czy Ekonomia w praktyce. Jest to o tyle

dziwne, że wymienione zajęcia wpisują się w zakres problemowy EZR, stanowiąc niejako

podstawę dla omówienia i wdrożenia kwestii EZR.





Stro

na1

2

Co więcej, nowa podstawa programowa nie przewiduje tak zwanych ścieżek

programowych, w tym również ścieżki edukacji ekologicznej, realizującej wiele elementów

EZR. O ile większość zagadnień obecnych w ścieżkach została włączona do podstawy

programowej, o tyle wiele spośród nich trafiło do podstawy programowej przedmiotów

nieobowiązkowych. Dlatego, choć niektórzy stawiają tezę o podniesieniu rangi tych treści

(Skirmuntt 2009), w rzeczywistości nastąpiło obniżenie możliwości przekazania uczniom

realnej wiedzy.

Porównując obowiązującą podstawę programową z analogicznymi dokumentami

w innych krajach UE, w polskim systemie kształcenia można dostrzec wyraźny:

brak zespolenia nauczania prowadzonego w ramach przedmiotów

przyrodniczych;

niedostateczne przekonanie o bliskości nauki i życia codziennego;

brak nacisku na kształcenie kompetencji społecznych w zakresie komunikacji,

współpracy i dzielenia się rezultatami pracy;

niski stopień integracji treści oraz interdyscyplinarności nauczania;

brak treści dotyczących problemów etycznych i moralnych, związanych

z badaniami naukowymi, różnorodnością kulturową i różnymi podejściami do

praktyki i osiągnięć nauki;

niski poziom wykorzystania ICT, metody projektu i umiejętności

matematycznych.

Edukacja dla zrównoważonego rozwoju w badaniach

Z badań przeprowadzonych przez Annę Batorczak porównujących EZR w Polsce

i Wielkiej Brytanii wynika, że w obu krajach koncepcja zrównoważonego rozwoju

prezentowana uczniom koncentruje się na jego zawężonej, ograniczonej do aspektu

środowiskowego, wizji. Szczególnie w Polsce, uczniowie odnoszą się przede wszystkim do

przyrodniczego aspektu ZR, rzadziej do ekonomicznego i prawie wcale do zagadnień

społecznych (2014). Inne polskie badania wskazują, że dotychczasowa edukacja





Stro

na1

3

środowiskowa nie przynosi rezultatów adekwatnych do oczekiwań, a niektóre badania

wskazują wręcz, że wiedza uczniów w trakcie edukacji maleje, podobnie jak zainteresowanie

problemami środowiskowymi (Cichy, 2011; Riedl, Pasek, 2011).

Analizy Batorczak wskazują na konieczność nowatorskiego podejścia do edukacji,

odchodzącego od tradycyjnego przekazywania wiedzy, czy wartości dotyczących

zrównoważonego rozwoju. Badania międzynarodowe potwierdzają te diagnozy.

W konkluzjach z jednego z ostatnich badań, ich autor pisze:

Mimo, że wiele już było starań by promować edukację z zakresie zrównoważonego

rozwoju, skala postępu jest raczej niewielka, z wielu przyczyn. Jednym

z najważniejszych czynników utrudniających dalszy postęp jest trwająca od bardzo

dawna dominacja tradycyjnego podejścia silosowego (silo approach) w badaniach

i edukacji na poziomie szkolnictwa wyższego (Aktas, 2015, s. 10).

Tymczasem zrównoważony rozwój wymaga podejścia interdyscyplinarnego do

rozwiązania problemów, z tego powodu wymaga nowego zestawu narzędzi i silnego

interdyscyplinarnego zespołu pracującego nad projektami. Doświadczenia i refleksje płynące

z interdyscyplinarnych projektów, idących wbrew tradycyjnym i utrwalonym podziałom

dyscyplinarnym i metodologicznym okazują się wskazywać na wyjątkową trafność

i skuteczność takiego podejścia.

Konieczność bardziej praktycznego podejścia, zakładającego współpracę

z zewnętrznymi interesariuszami, interdyscyplinarnego, ale i zintegrowanego (w sensie

koncentracji na celu) podejścia identyfikowana jest również w badaniach akademickich

programów nauczania dotyczącego (w różnym zakresie) problematyki zrównoważonego

rozwoju w bardzo różnych krajach (między innymi w Chinach, Stanach Zjednoczonych,

Australii oraz Wielkiej Brytanii, patrz na przykład: Sterling, 2015; Lu & Zhang, 2013,

Savageau 2013). Badania wskazują, że dla wielu studentów na początku ścieżki akademickiej

zrównoważony rozwój jest pojęciem kojarzącym się wyłącznie z kwestiami stricte

ekologicznymi, dotyczącymi środowiska naturalnego, najwyraźniej wcześniejsze etapy

kształcenia w niewystarczającym stopniu dostarczają wiedzy dotyczącej społeczno-

gospodarczych aspektów zrównoważonego rozwoju (Zeegers, Clark, 2014).





Stro

na1

4

Jednym ze sposobów metodycznego rozwiązywania pedagogicznego problemu

dotyczącego dydaktyki w zakresie zrównoważonego rozwoju jest propozycja

wykorzystywania „głębokiego uczenia się”, inaczej uczenia zaangażowanego lub

intensywnego jako pedagogicznego sposobu radzenia sobie z wielowymiarowością

problematyki, w odróżnieniu od „uczenia się powierzchownego” (surface learning), opartego

na powtarzaniu przyswajanych informacji i ich bezrefleksyjnej akceptacji oraz

zapamiętywaniem ich jako izolowanych faktów oraz „uczenia się strategicznego” (strategic

learning), nastawionego na rywalizację i zdobywanie maksymalnie wysokich wyników przy

minimalizacji wysiłku. Jak pisze Warburton (2003, p. 45-46):

Głębokie uczenie się, chociaż ma generalne znaczenie pedagogiczne, szczególnie

istotne jest w przypadku EZR, gdzie podejście holistyczne, umiejętność organizowania

i strukturyzowania różnorodnych typów informacji w spójną całość jest kluczowe dla

całego procesu. Głębokie uczenie się zakładana zwracanie uwagi na ukryte znaczenia.

Wiąże się z wykorzystywaniem umiejętności analitycznych, wyobraźni, kreatywnego

rekonstruowania procesów, wykorzystywania zestawień porównawczych

i referencyjnych (crossreferencing) oraz niezależnego myślenia. (…) Niektóre czynniki

mają szczególne znaczenie dla strategii głębokiego uczenia się. Przede wszystkim, jest

ono zależne od poziomu zaangażowania studenta w temat. Jest motywowane

wewnętrznie i związane z pragnieniem zrozumienia raczej, niż zwykłego zaliczenia

kolejnego zadania. Zatem, priorytetowe dla dydaktyków powinno byś stworzenie

środowiska, w który studenci rozwijają własne zainteresowanie problematyką

zrównoważonego rozwoju. (…) Co ważne, nie jest możliwe nakłonienie studentów

do głębokiego uczenia się samym zapewnieniem, że „tak trzeba”.





Stro

na1

5

Szczegółowa analiza potrzeb dydaktycznych studentów socjologii

w zakresie wdrażania innowacyjnych metod dydaktycznych

korzystających z interdyscyplinarnych doświadczeń oraz ich

świadomości ekologicznej

Głównym celem badania ankietowego było przeprowadzenie szeroko rozumianej

analizy potrzeb studentów w zakresie kwestii związanych ze zrównoważonym rozwojem.

W ramach etapu przygotowania koncepcji badawczej wskazane zostały trzy podstawowe

kwestie leżące w obszarze zainteresowania, oraz powiązane z nimi pytania problemowe:

Wiedza:

Co studenci wiedzą o rozwoju zrównoważonym?

Czy potrafią zidentyfikować sfery, z którymi związany jest zrównoważony

rozwój?

Czy potrafią zidentyfikować branże/miejsca pracy, w których potrzebna

jest wiedza o zrównoważonym rozwoju?

Wybór specjalizacji:

Jakie są kryteria wyboru specjalizacji?

Jakie formy zajęć są preferowane?

Jakie elementy programu są zachętą do wyboru specjalizacji?

Jak powinny zostać przygotowane informacje o specjalizacji?

Ścieżka kariery:

Jakie są wymarzone/planowane miejsca pracy?

Jakie działania są planowane/ podejmowane, aby uzyskać dobrą pozycję

na rynku pracy?

Badanie ankietowe przeprowadzone zostało w dniach 09.03 – 20.03 2015. Wzięło

w nim udział 100 studentów Socjologii, I stopnia, studiów stacjonarnych, zgromadzono

100 ważnych ankiet.





Stro

na1

6

Charakterystyka próby:

68% kobiet, 30% mężczyzn

I rok – 27%, II rok – 27%, III rok – 45%

78% ankietowanych mieszka w Łodzi, 22% ankietowanych mieszka poza

Łodzią.

Wyniki badania ankietowego

1. Wiedza

Zakres i poziom wiedzy dotyczącej rozwoju zrównoważonego zdiagnozowany został

przy pomocy trzech pytań. W pierwszej kolejności ankietowani proszeni byli o uzupełnienie

trzech niedokończonych zdań:

Zrównoważony rozwój związany jest z …

Głównym celem zrównoważonego rozwoju jest …

Działania, które należy podjąć, aby zapewnić zrównoważony rozwój to …

Na pierwsze i drugie pytanie prawidłowej odpowiedzi udzieliło po 13%

ankietowanych, na trzecie zaś jedynie co 10 respondent odpowiedział prawidłowo – zgodnie z

definicjami zrównoważonego rozwoju znajdującymi się w literaturze przedmiotu. Należy

zauważyć, że znaczna część respondentów nie podjęła próby dokończenia zdań (1 – 38%,

2 – 44%, 3 – 49%).

W następnej kolejności ankietowani mieli możliwość wskazania dowolnej liczby

spośród 15 zaproponowanych kwestii, które ich zdaniem łączą się z pojęciem

zrównoważonego rozwoju.





Stro

na1

7

Tabela 1

Stwierdzenie Udział respondentów, którzy

wskazali dane stwierdzenie

a. Dbałość o środowisko naturalne 13%

b. Podnoszenie świadomości ekologicznej 17%

c. Rozwój miejsc pracy 80%

d. Promocja lokalnych produktów 20%

e. Świadoma turystyka 16%

f. Całkowita rezygnacja z energii opartej na węglu 4%

g. Rozwój społeczności lokalnych 57%

h. Spójność społeczna 46%

i. Zmniejszenie nierówności społecznych 51%

j. Rozwój konsumpcji 18%

k. Walka z dyskryminacją 37%

l. Planowanie przestrzenne 26%

m. Społeczna odpowiedzialność biznesu 22%

n. Rozwój przemysłu 35%

Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników ankiety





Stro

na1

8

Powyżej zaprezentowane dane wskazują, iż ankietowani studenci łączą pojęcie

zrównoważonego rozwoju przede wszystkim z aspektami społecznymi: rozwojem miejsc

pracy, rozwojem społeczności lokalnych, zmniejszeniem nierówności społecznych oraz

spójnością społeczną. Można przypuszczać, że jest to związane ze specyfiką problematyki

poruszanej w trakcie studiów. Należy zwrócić uwagę na niski poziom wskazań w przypadku

kwestii związanych z innymi aspektami zrównoważonego rozwoju, szczególnie interesujące

wydają się niskie poziomy wskazań w przypadku kwestii związanych z ochroną środowiska.

Rok studiów w niewielkim stopniu różnicuje zakres problemów łączonych w pojęciem

zrównoważonego rozwoju. Jednie w czterech przypadkach można zaobserwować, że studenci

pierwszego roku częściej niż starsi respondenci wskazywali daną kwestię. Były to: świadoma

turystyka (30% – 15% – 8%)1, rozwój społeczności lokalnych (70% – 55% – 51%),

zmniejszenie nierówności społecznych (70% – 40% – 50%), rozwój przemysłu (48% – 33%

– 28%). Podkreślić należy, że niezależnie od roku studiów studenci najczęściej wskazywali

kwestie społeczne.

Ankietowani studenci proszeni byli również o wskazanie branży, w których wiedza

o zrównoważonym rozwoju jest potrzebna/przydatna. Badani mieli możliwość wskazania

dowolnej liczby spośród zaproponowanych odpowiedzi. Wyniki przedstawione są na

poniższym wykresie.

1 Kolejno: I rok – II rok – III rok





Stro

na1

9

Wykres 1


2. Specjalizacja

Celem bloku obejmującego kwestie związane z zajęciami i specjalizacją było

uzyskanie informacji, które można wykorzystać przy projektowaniu modułu

specjalizacyjnego. Uzyskane informacje pozwolą dostosować charakterystykę modułu do

preferencji i oczekiwań studentów.

Respondenci mieli możliwość wskazania trzech najważniejszych kryteriów wyboru

specjalizacji spośród dziesięciu podanych możliwości.

Procentowy udział najczęściej wybieranych kryteriów znajduje się na wykresie

poniżej.

31% 24%

64%

33% 43%

35% 45%

24%

W jakich branżach wiedza o ZR może znaleźć zastosowani?





Stro

na2

0

Wykres 2


Należy zauważyć, że studenci pierwszego i drugiego roku dwa razy (67%) częściej niż

studenci trzeciego roku (35%) wskazują, że ważnym kryterium wyboru specjalizacji jest dla

nich możliwość odbycia praktyk. Studenci drugiego roku w większym stopniu niż inni

ankietowani cenią innowacyjne formy zajęć, zaś studenci pierwszego roku dostęp do

wyczerpujących informacji o specjalizacji. W przypadku innych pytań nie odnotowano

znaczących różnic.

W celu przygotowania oferty zajęć najlepiej odpowiadającej potrzebom studentów

przeprowadzona została analiza dotycząca subiektywnej oceny zajęć, w których studenci

uczestniczyli w trakcie studiów socjologicznych. Respondenci proszeni byli, w ramach

pytania otwartego, o odpowiedź na pytanie o zalety i wady zajęć. Wśród najczęściej

wymienianych pozytywnych znalazły się:

Nabywanie wiedzy 27%

Prowadzący 27%

Interesujące treści 39%

52% 50% 55%

32%

26% 25%

Możliwośćodbycia praktyk

Problematykazgodna ze ścieżką

kariery

Wycieczkistudyjne

Ciekawe zajęcia Dostęp doinformacji

Łatwość zalicenia





Stro

na2

1

Forma zajęć 30%

Rozwój osobisty 24%

Wymiana poglądów 25%

Natomiast najczęściej wskazywanymi mankamentami były:

Nuda

Teoretyczność, brak odniesień praktycznych

Zaliczenia

Powtarzalność

Należy zauważyć, że część problemów można zminimalizować, jak na przykład: brak

związku przekazywanej wiedzy z praktyką, czy powtarzalność przekazywanych treści.

Jednakże niektóre cechy zajęć, uznawane przez respondentów za wady są immanentną cechą

edukacji na poziomie wyższym – konieczność zaliczenia przedmiotów, czy obligatoryjność

niektórych kursów.

Biorąc pod uwagę formę zajęć studenci najchętniej uczestniczą w:

Prezentacjach filmowych

Warsztatach

Konwersatoriach

Projektach

Spotkaniach z osobami z zewnątrz.

Wyraźnie widać preferencję zajęć z aktywnym udziałem studentów (oprócz pierwszej

ze wskazanych projekcji filmowej). Zajęcia angażujące aktywnie studentów pomagają łączyć

wiedzę teoretyczną z nabywaniem praktycznych umiejętności, pozwalają również uniknąć

monotonii, która wskazana została jako jedna z głównych wad dotychczasowych zajęć.





Stro

na2

2

Jednym z istotnych elementów przygotowanie modułu specjalizacyjnego jest

przygotowanie strategii promocyjnej. Preferowaną przez studentów formą kontaktu

i zdobywania wiedzy o specjalizacji są spotkania z osobami prowadzącymi zajęcia (73%),

następnie informator drukowany i informator przesyłamy na adres e-mail (po 45%).

3. Ścieżka kariery zawodowej

W związku z praktyczną orientacją specjalizacji przeprowadzono również analizę

kwestii związanych ze ścieżką kariery zawodowej respondentów. Najwięcej respondentów

uznało, iż wybór kierunku studiów oraz udział w praktykach zawodowych w trakcie studiów

to ważne działania w kontekście przyszłej pracy.

Wykres 3


Wykres 4


0

20

40

60

Nieważne Średnio Ważne

Wybór kierunku studiów

0

20

40

60


Praktyki





Stro

na2

3

Kolejne działania wskazywane przez studentów jako istotne elementy ścieżki kariery

to: podjęcie jakiejkolwiek pracy w trakcie studiów, oraz co szczególne ważne w kontekście

realizowanego projektu – wybór specjalizacji.

Wykres 5


Wykres 6


Na podstawie poniższej tabeli prześledzić można zależność pomiędzy rokiem studiów

a przekonaniami dotyczącymi wagi aktywności podejmowanych w celu znalezienia pracy.

Podane wartości odzwierciedlają udział respondentów, którzy uznali, że dana aktywność jest

ważna lub bardzo ważna.

0

20

40

60


Podjęcie jakiejkolwiek pracy w trakcie studiów (w %)

0

10

20

30

40

50


Specjalizacja (w %)





Stro

na2

4

Tabela 2 Udział respondentów uznających daną aktywność za ważną lub bardzo ważną

według roku studiów

Wybór

odpowiednie

go kierunku

studiów

Bezpłatne

staże

Podjęcie

jakiejkolwiek

pracy w trakcie

studiów

Praktyki

zawodowe w

ramach

studiów

Specjaliza

cja

NGO/

wolontariat

Dobre

wyniki na

studiach

Kursy,

szkolenia

I rok 73% 38% 46% 73% 69% 30% 42% 69%

II rok 48% 33% 48% 70% 59% 19% 26% 85%

III rok 55% 62% 43% 43% 27% 30% 9% 77%


Na podstawie powyższych danych zauważyć można, że przekonania odnośnie wagi

wybranych działań zależne są od roku studiów. Znaczna część studentów III roku uważa,

że bezpłatne staże są istotnym krokiem na ścieżce kariery, natomiast studenci I i II roku

przykładają większą niż starsi studenci wagę do praktyk zawodowych, wyboru specjalizacji

i dobrych wyników na studiach.

W celu odpowiedniego sprofilowania problematyki poruszanej w trakcie modułu

specjalizacyjnego zadano również pytanie o branżę, w której ankietowani studenci najbardziej

chcieliby pracować.





Stro

na2

5

Preferencje studentów przedstawia poniższy wykres:

Wykres 7


50%

15%

12%

12%

11% Administracja publiczna

Własna działalność

Korporacja

Mniejsza firma

Organizacja pozarządowa





Stro

na2

6

Wnioski i rekomendacje

Analiza danych zastanych – między innymi, krajowych programów nauczania,

dokumentów programowych czy wyników badań – w zakresie kształcenia związanego

z rozwojem zrównoważonym i jakością życia, przeprowadzona w ramach projektu

Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie i wdrożenie

innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji

i prognozowania jakości życia pozwala stwierdzić, iż o ile na poziomie ustawodawstwa

oraz deklaracji zrównoważony rozwój jest uznawany za fundamentalnie istotny i niezbędny

dla zabezpieczenia środowiska naturalnego przed dalszą degradacją czy utrzymania poziomu

życia i dobrostanu ludności, o tyle na poziomie praktycznego wdrożenia i prowadzenia

kształcenia (na poziomie podstawowym, gimnazjalnym i ponadgimnazjalnym) pozostaje

w zdecydowanym deficycie.

Realizowane programy nauczania pozostają w zdecydowanej większości ograniczone

do pewnych wybranych i konkretnych zagadnień, a tym samym nie poruszając problematyki

w sposób zróżnicowany i przede wszystkim interdyscyplinarny. Niewątpliwie jest to

konsekwencja tradycyjnego podejścia do zakresu tematycznego zajęć szkolnych, skupionych

wyłącznie na danym zakresie problemowym. Co więcej, wyniki badań empirycznych

pokazują, że system edukacji okazuje się niewydolny. Przekazywana wiedza jest nie tylko

słabo przyswojona, lecz przynosi odwrotny do zamierzonego skutki. Nierzadko zamiast

zwiększenia świadomości na temat zrównoważonego rozwoju, następuje jej regres.

Z kolei najważniejsze wnioski wynikające z przeprowadzonych badań ankietowych,

które należy wziąć pod uwagę przy projektowaniu modułu specjalizacyjnego w ramach

projektu, przedstawiają się następująco:

na podstawie udzielonych odpowiedzi, stwierdzić można iż poziom wiedzy

odnośnie zrównoważonego rozwoju jest niski. Ankietowani mieli problem

z odpowiedziami zarówno na pytania otwarte, jak i zamknięte. Pojęcie to łączą

głównie ze społecznymi aspektami zrównoważonego rozwoju, co

prawdopodobnie związane jest z profilem studiów oraz specyfiką problematyki

poruszanej na zajęciach;





Stro

na2

7

studenci szczególnie cenią aktywne formy zajęć, dające możliwość połączenia

wiedzy teoretycznej z praktyką oraz rozwojem osobistych kompetencji. Należy

odnieść się i bazować na zaletach zajęć wskazywanych przez studentów takich

jak: poszerzanie wiedzy, rozwój osobisty, a starać się unikać powtarzalności

treści, przeteoretyzowania i monotonii na zajęciach;

warta podkreślenia jest potrzeba kontaktu z praktykami i chęć zdobywania

kompetencji w oparciu o działania i rozwiązywanie realnych problemów.

Realizacja tych postulatów powinna zostać zapewniona w ramach modułu

specjalizacyjnego;

specjalizacja oraz możliwość odbycia praktyk zawodowych w trakcie studiów

uważne są przez studentów za istotny element ścieżki kariery.





Stro

na2

8

Zakończenie

Analiza danych zastanych w zakresie kształcenia związanego ze zrównoważonym

rozwojem i jakością życia oraz przebadanie potrzeb i oczekiwań absolwentów szkół średnich

w wyżej wymienionym zakresie, stanowiło pierwsze merytoryczne zadanie realizowane

w ramach projektu Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie


ewaluacji i prognozowania jakości życia. Na tej podstawie została opracowana wstępna

propozycja modułu specjalizacyjnego.

Wszystkie wnioski uzyskane w efekcie podjętych działań i czynności oraz wstępna

propozycja modułu specjalizacyjnego, opracowanego przez zespół projektowy zostały

zaprezentowane partnerom przedsięwzięcia podczas seminarium przygotowawczego. Celem

spotkania była wymiana wiedzy dotycząca badanych tematów, a uzyskanym efektem – uwagi,

komentarze i spostrzeżenia ekspertów – uczestników życia społeczno-gospodarczego

– związane z problematyką kształcenia w dziedzinie zrównoważonego rozwoju. Zdobyta

w ten sposób wiedza zostanie wykorzystana do przygotowania ostatecznej wersji modułu

specjalizacyjnego.





Stro

na2

9

Bibliografia

Aktas, C. B. (2015). Reflections on interdisciplinary sustainability research with

undergraduate students. International Journal of Sustainability in Higher Education, 16 (3),

forthcoming.

Batorczak, A. (2014). Edukacja dla Zrównoważonego Rozwoju w Polsce i w Wielkiej Brytanii.

Omówienie wyników badań przeprowadzonych na potrzeby pracy doktorskiej, obronionej na

Wydziale Pedagogiki Uniwersytetu Warszawskiego w styczniu 2014 r.

http://ucbs.uw.edu.pl/wp-content/uploads/Doktorat-ABskr%C3%B3tna-stron%C4%99-

int.UCBS_.pdf

Batorczak, A. (2013). Charakterystyka skutecznej EZR w szkole w świetle dokumentów ONZ

i badań przeprowadzonych w Polsce i w Wielkiej Brytanii. Edukacja Biologiczna

i Środowiskowa, 1, 51-57.

Cichy, D. (2011). Obszar edukacyjny filozofii zrównoważonego rozwoju. Edukacja

Biologiczna i Środowiskowa, 1, 85-96.

Etzkowitz, H., Leydesdorff, L. (Eds.). (2002). Universities and the Global Knowledge

Economy NIP: A Triple Helix of University-industry-government Relations. New York;

London: Continuum International Publishing Group Ltd.

Europejska Komisja Gospodarcza ONZ (2008). Strategia edukacji dla zrównoważonego

rozwoju. Warszawa: Ministerstwo Środowiska.

https://www.mos.gov.pl/g2/big/2009_04/4f3f267429420f4dfcb32b98f1ac8605.pdf

Kopnina, H., & Meijers, F. (2014). Education for sustainable development (ESD): Exploring

theoretical and practical challenges. International Journal of Sustainability in Higher

Education, 15(2), 188–207. http://doi.org/10.1108/IJSHE-07-2012-0059

Lu, S., & Zhang, H. (2013). A comparative study of education for sustainable development in

one British university and one Chinese university. International Journal of Sustainability in

Higher Education, 15(1), 48–62. http://doi.org/10.1108/IJSHE-11-2012-0098

http://ucbs.uw.edu.pl/wp-content/uploads/Doktorat-ABskr%C3%B3tna-stron%C4%99-int.UCBS_.pdf

http://ucbs.uw.edu.pl/wp-content/uploads/Doktorat-ABskr%C3%B3tna-stron%C4%99-int.UCBS_.pdf

https://www.mos.gov.pl/g2/big/2009_04/4f3f267429420f4dfcb32b98f1ac8605.pdf

http://doi.org/10.1108/IJSHE-11-2012-0098





Stro

na3

0

Riedl T., & Pasek, M. (2011). Wiedza ekologiczna i przekonania zdrowotne przyszłych

nauczycieli wychowania fizycznego z Gdańska. Edukacja Biologiczna i Środowiskowa, 1,

21-26.

Savageau, A. E. (2013). Let’s get personal: making sustainability tangible to students.

International Journal of Sustainability in Higher Education, 14(1), 15–24.

http://doi.org/10.1108/14676371311288921

Warburton, K. (2003). Deep learning and education for sustainability. International Journal of

Sustainability in Higher Education, 4(1), 44–56. http://doi.org/10.1108/14676370310455332

Wyness, L., & Sterling, S. (2015). Reviewing the incidence and status of sustainability in

degree programmes at Plymouth University. International Journal of Sustainability in Higher

Education, 16(2), 237–250. http://doi.org/10.1108/IJSHE-09-2013-0112

Zeegers, Y., & Francis Clark, I. (2014). Students’ perceptions of education for sustainable

development. International Journal of Sustainability in Higher Education, 15(2), 242–253.

http://doi.org/10.1108/IJSHE-09-2012-0079





Stro

na3

1

Załącznik

Szanowni Państwo,

Uprzejmie prosimy o wypełnienie ankiety dotyczącej studiów oraz wyboru specjalizacji.

Kwestionariusz jest anonimowy – dane uzyskane za jego pośrednictwem posłużą do konstrukcji

zbiorczych zestawień statystycznych.

1. Proszę wskazać trzy najważniejsze, Pani/Pana zdaniem, kryteria wyboru specjalizacji:

a. Możliwość odbycia praktyk

b. Niewielki nakład pracy studenta

c. Problematyka zgodna z założoną ścieżką kariery

d. Łatwość uzyskania zaliczenia

e. Lubiani wykładowcy

f. Wycieczki studyjne

g. Wrażenie, że zajęcia będę ciekawe

h. Dostęp do wyczerpujących informacji o specjalizacji

i. Innowacyjne formy zajęć

j. Inne, jakie? …………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………….

2. Proszę, aby dokończyła Pani/dokończył Pan następujące zdania:

a. Większość studentów socjologii wybiera specjalizację, ponieważ ……………………………

.…………………………………………………………………………………………………

b. Chciałbym, aby specjalizacja....………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………….

c. Dzięki specjalizacji ……………………………………………….……………………………

………………………………………………………………………………………………….

3. Proszę, aby uszeregowała Pani/uszeregował Pan formy zajęć, rozpoczynając od 1 – zajęcia,

w których uczestniczy Pani/Pan najchętniej:

Klasyczne konwersatorium; Projekcja filmowa; Realizacja projektu; Spotkanie z osobami

z zewnątrz; Warsztaty; Wizyty studyjne; Wykłady; Zajęcia komputerowe; Zajęcia oparte na case

study; Zajęcia oparte na referatach/prezentacjach studentów

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10





Stro

na3

2

4. Proszę, aby napisała Pani/napisał Pan trzy najważniejsze Pani/Pana zdaniem, zalety zajęć,

w których dotychczas Pani uczestniczyła/Pan uczestniczył w trakcie studiów:

a. ………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………….

b. ………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………….

c. ………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………….

5. Proszę, aby napisała Pani/napisał Pan trzy najważniejsze Pani/Pana zdaniem, wady zajęć,

w których dotychczas Pani uczestniczyła/Pan uczestniczył w trakcie studiów:

a. ………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………….

b. ………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………….

c. ………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………….

6. Proszę, aby uszeregowała Pani/uszeregował Pan informacje, które powinny znaleźć się

w informatorze o specjalizacji, od 1 – informacja dla Pani/Pana najważniejsza:

Forma zajęć; Opis treści poszczególnych zajęć; Osoby prowadzące; Wskazanie potencjalnych

miejsc pracy; Wskazanie potencjalnych miejsc praktyk; Zaliczenia

1

2

3

4

5

6

7. Proszę wybrać dwa sposoby, w jakie chciałaby Pani/chciałby Pan uzyskać informacje

o specjalizacji:

a. Informator drukowany

b. Informator przesłany na adres e-mail

c. Spotkanie z prowadzącymi zajęcia

d. Informator dostępny na stronie wydziału/katedry

e. Informacje na facebooku katedry





Stro

na3

3

8. W jakim stopniu Pani/Pana zdaniem poniżej wymienione aktywności przekładają się na

znalezienie dobrej pracy:

W żadnym W niewielkim W średnim W dużym

W bardzo

dużym

Wybór odpowiedniego

kierunku studiów

Bezpłatne staże

Podjęcie jakiejkolwiek

pracy w trakcie studiów

Praktyki zawodowe

w ramach studiów

Specjalizacja

NGO/wolontariat

Dobre wyniki na

studiach

Kursy, szkolenia

9. Proszę wskazać, gdzie najbardziej chciałaby Pani/chciałby Pan pracować po ukończeniu

studiów:

a. Administracja publiczna/samorządy

b. Własna działalność (w jakiej branży? .………………………………………………………...

.………………………………………………………………………………………………...)

c. Korporacja (w jakiej branży?. .………………………………………………………………..

.………………………………………………………………………………………………...)

d. Mniejsza firma (w jakiej branży?........………………………………………………………...

.………………………………………………………………………………………………...)

e. Organizacja pozarządowa

10. Proszę, aby dokończyła Pani/dokończył Pan następujące zdania:

a. Zrównoważony rozwój związany jest z .………………………………………………………

.………………………………………………………………………………………………...

.………………………………………………………………………………………………...

b. Głównym celem zrównoważonego rozwoju jest .……………………………………………...

.………………………………………………………………………………………………...

.………………………………………………………………………………………………...

c. Działania, które należy podjąć, aby zapewnić zrównoważony rozwój to .…………………….

.………………………………………………………………………………………………...

.………………………………………………………………………………………………...





Stro

na3

4

11. Proszę, aby zaznaczyła Pani/zaznaczył Pan kwestie, które Pani/Pana zdaniem łączą się

z pojęciem Zrównoważonego Rozwoju:

a. Dbałość o środowisko naturalne

b. Podnoszenie świadomości ekologicznej

c. Rozwój miejsc pracy

d. Promocja lokalnych produktów

e. Świadoma turystyka

f. Całkowita rezygnacja z energii opartej na węglu

g. Rozwój społeczności lokalnych

h. Spójność społeczna

i. Zmniejszenie nierówności społecznych

j. Rozwój konsumpcji

k. Walka z dyskryminacją

l. Planowanie przestrzenne

m. Społeczne odpowiedzialność biznesu

n. Rozwój przemysłu

12. Proszę, aby zaznaczyła Pani/zaznaczył Pan branże, w których wiedza o Zrównoważonym

Rozwoju jest Pani/Pana zdaniem potrzebna/przydatna:

a. Konsulting

b. Bankowość

c. Administracja publiczna

d. Firmy produkcyjne

e. Logistyka

f. Handel

g. Organizacje pozarządowe

h. Rolnictwo

Metryczka

Płeć: …………………………………...

Rok studiów: ………………………….

Kierunek studiów: …………………….

Miejscowość: …………………………

Powiat: ………………………………..

Dziękujemy za wypełnienie ankiety!

Documents

Raport i rekomendacje - socjologia.uni.lodz.plsocjologia.uni.lodz.pl/pliki/7-raport-i-rekomendacje-dotyczace-potrzeb... · Atlas sp. z o.o.; Biuro Planowania Przestrzennego Województwa