Embed Size (px)
Citation preview
RAČUNSKA PROCJENA INZULINSKE REZISTENCIJEDragana Antončić, spec. med. biok. i lab. med.
Klinički zavod za laboratorijsku dijagnostiku, KBC Rijeka
Inzulin
❑ skeletni mišići
❑ ↑ iskorištavanje i skladištenje glukoze
❑ ↑ sinteza glikogena
❑ jetra
❑ ↑ sinteza glikogena
❑ ↑ lipogeneza
❑ ↓ glukoneogeneza
❑ masno tkivo
❑ ↓ lipoliza
❑ ↑ lipogeneza
Inzulinska rezistencija
Normalna ili povišena koncentracija inzulina NE postiže očekivani biološki odgovor (↓ koncentracije glukoze).
Uzroci:
❑ genetski čimbenici
❑ pretilost
❑ prehrana s visokim udjelom ugljikohidrata
❑ tjelesna neaktivnost
❑ nedostatak sna
❑ starenje
❑ povišene koncentracije hormona (androgeni, glukokortikoidi)
Inzulinska rezistencija
Glavni rizični čimbenik za razvoj šećerne bolesti tip 2.
↓ unos glukoze u stanice
↑ koncentracija glukoze u krvi
↑ proizvodnja inzulina u gušterači
↓ kapaciteta gušterače ↓ proizvodnja inzulina
ŠEĆERNA BOLEST TIP 2
Inzulinska rezistencija
HIPERTENZIJA
• stimulacija simpatičkog živčanog sustava
• bubrežno zadržavanje Na i vode
• promjene u vazodilataciji
DISLIPIDEMIJA
• ↑ oslobađanje slobodnih masnih kiselina
• ↑ proizvodnja VLDL i LDL
• ↓ proizvodnje HDL
PROKOAGULANTNO STANJE
• aktivacija endotelnihstanica
• stvaranje trombina
• agregacija trombocita
Inzulinska rezistencija
❑ šećerna bolest tip 2
❑ metabolički sindrom
❑ sindrom policističnih jajnika
❑ nealkoholna masna jetra
❑ opstruktivna apneja u snu
❑ ciroza jetre
❑ zatajenje bubrega
❑ trudnoća
❑ hipertireodizam
❑ lipodistrofija
❑ bolest nakupljanja glikogena tip I iIII
❑ hemokromatoza
❑ miotonična distrofija
❑ Turnerov sindrom
❑ Klinefelterov sindrom
Inzulinska rezistencija
Korekcija inzulinske rezistencije
Promjena načina života (smanjenje tjelesne težine, povećanje tjelesne aktivnosti)
Lijekovi koji potiču djelovanje inzulina
Određivanje inzulinske rezistencije
❑ Metode za direktno određivanje inzulinske rezistencije
❑ metoda euglikemijske hiperinzulinske stezaljke („zlatni standard”)
❑ inzulin tolerans test
❑ test supresije inzulina
❑ intravenski glukoza tolerans test uz učestalo uzorkovanje
invazivni, vremenski i financijski zahtjevni, educirano osoblje
Određivanje inzulinske rezistencije
❑ Metode za indirektno određivanje inzulinske rezistencije (izračun indeksa)
❑ Metode kod kojih se inzulinska rezistencija izračunava iz koncentracija inzulina, glukoze i/ili triglicerida izmjerenih iz uzorka uzetog natašte
❑ Homeostatski model procjene inzulinske rezistencije (HOMA-IR)
❑ Kvantitativni indeks provjere osjetljivosti na inzulin (QUICKI)
❑ McAuley indeks
❑ Metode kod kojih se inzulinska rezistencija izračunava iz vrijednosti koncentracija inzulina i glukoze izmjerenih tijekom izvođenja oGTT-a (120 min, 75 g)
❑ Matsuda indeks
❑ Belfiore indeks
❑ Cederholm indeks
❑ Avignon indeks
❑ Stumvoll indeks
Određivanje inzulinske rezistencije
❑ Metode za indirektno određivanje inzulinske rezistencije (izračun indeksa)
❑ Metode kod kojih se inzulinska rezistencija izračunava iz koncentracija inzulina, glukoze i/ili triglicerida izmjerenih iz uzorka uzetog natašte
❑ Homeostatski model procjene inzulinske rezistencije (HOMA-IR)
❑ Kvantitativni indeks provjere osjetljivosti na inzulin (QUICKI)
❑ McAuley indeks
❑ Metode kod kojih se inzulinska rezistencija izračunava iz vrijednosti koncentracija inzulina i glukoze izmjerenih tijekom izvođenja oGTT-a (120 min, 75 g)
❑ Matsuda indeks
❑ Belfiore indeks
❑ Cederholm indeks
❑ Avignon indeks
❑ Stumvoll indeks
Homeostatski model (HOMA)
koncentracije glukoze, inzulina i c-peptida
Indeks inzulinske rezistencije (HOMA-IR)
Indeks inzulinske osjetljivosti (HOMA-%S)
Procjena funkcije
β-stanica gušterače (HOMA-%B)
HOMA 1 (originalni HOMA model)
❑ 1985. godine Matthews i sur.
HOMA 1 (originalni HOMA model)
Jednostavne jednadžbe
HOMA1-IR = (koncentracija inzulina × koncentracija glukoze)/22,5
HOMA1-%B = (20 × koncentracija inzulina)/(koncentracija glukoze – 3,5)
HOMA-%S = 1/HOMA1-IR
❑ glukoza (mmol/L), inzulin (mU/L)
❑ besplatni kalkulatori
❑ testovi za inzulin korišteni 70-tih → ne koristiti s trenutnim testovima za inzulin
HOMA 2 (unaprijeđeni model, računalni model)
❑ 1998. godine Jonathan Levy i sur.
HOMA 2 (unaprijeđeni model, računalni model)
❑ potpuno informatizirani model
❑ nelinearna jednadžba → nije objavljena
❑ 2004. godine → javno dostupan mrežni kalkulator
❑ novosti :
❑ uzima u obzir razlike u jetrenoj i perifernoj rezistenciji na glukozu
❑ povećanje krivulje izlučivanja inzulina za koncentracije glukoze iznad 10 mmo/L
❑ doprinos proinzulina u cirkulaciji
❑ uključena procjena gubitka glukoze bubrezima (kod ↑ koncentracije glukoze)
HOMA 2 (unaprijeđeni model, računalni model)
❑ Oxfordski centar za dijabetes, endokrinologiju i metabolizam
https://www.dtu.ox.ac.uk/homacalculator/download.php
HOMA 2 (unaprijeđeni model, računalni model)
HOMA 2 (unaprijeđeni model, računalni model)
❑ Procjena funkcije β-stanica
❑ preporuča se koristiti koncentraciju c-peptida za procjenu funkcije β-stanica (biljeg sekrecije)
❑ nije validirana uporaba HOMA modela u osoba koji se liječe inzulinom
❑ HOMA model može se koristiti u osoba koje koriste lijekove koji potiču sekreciju inzulina
❑ HOMA-%B treba uvijek izvještavati s HOMA-%S
HOMA 2 (unaprijeđeni model, računalni model)
❑ Ograničenja
❑ referentne vrijednosti (2,5? 2,0? → etnička pripadnost, dob, spol, standardizacija testova za određivanje inzulina) → samostalno određivanje referentnih vrijednosti
❑ Ne preporučuje se uporaba kod pacijenata:
❑ s lošom kontrolom glikemije
❑ koji su na terapiji inzulinom
❑ s teškom disfunkcijom β-stanica
Kvantitativni indeks provjere osjetljivosti na inzulin (QUICKI)
❑ 2000. godine Katz i sur.
Kvantitativni indeks provjere osjetljivosti na inzulin (QUICKI)
❑ empirijski izvedena matematička jednadžba
❑ varijacija HOMA 1 jednadžbe s logaritamskom transformacijom koncentracija glukoze i inzulina
QUICKI = 1/log (koncentracija inzulina x koncentracija glukoze)
❑ glukoza (mg/dL), inzulin (μU/mL)
❑ pogodan za određivanje inzulinske osjetljivosti kod pretilih osoba i osoba sa šećernom bolesti tip 2
❑ najveća pozitivna prediktivna vrijednost kod određivanja rizika za nastanak šećerne bolesti i praćenja učinka liječenja na inzulinsku osjetljivost
❑ dostupni kalkulatori na mreži
Kvantitativni indeks provjere osjetljivosti na inzulin (QUICKI)
❑ https://www.mdapp.co/insulin-sensitivity-quicki-calculator-324/
Matsuda indeks
❑ 1999. godine Matsuda i sur.
Matsuda indeks
❑ dinamički indirektni model
❑ izračunava se iz vrijednosti koncentracije glukoze i inzulina dobivenih izvođenjem oGTT-a
❑ informacija o izlučivanju i djelovanju inzulina
❑ ako je cilj odrediti samo osjetljivost/rezistenciju na inzulin indeksi koji se računaju iz koncentracije glukoze i inzulina natašte su jednako vrijedni a jednostavniji za izvođenje
❑ dobro korelira s metodom euglikemijske hiperinzulinske stezaljke
Matsuda indeks
ISI (Matsuda) = 10000/√(koncentracija glukoze 0ʹ× koncentracija
inzulina 0ʹ × koncentracija glukoze OGTTx × koncentracija inzulina
OGTTx)
koncentracija glukoze 0ʹ – koncentracija glukoze u točki 0ʹ OGTT-a (mg/dL)
koncentracija inzulina 0ʹ - koncentracija inzulina u točki 0ʹ OGTT-a (mIU/L)
koncentracija glukoze OGTTx - srednja vrijednost svih koncentracija glukoze izmjerenihizvođenjem OGTT-a (mg/dL)
koncentracija inzulina OGTTx - srednja vrijednost svih koncentracija inzulina izmjerenihizvođenjem OGTT-a (mIU/L)
Matsuda indeks
ISI (Matsuda) = 10000/√(koncentracija glukoze 0ʹ× koncentracija
inzulina 0ʹ × koncentracija glukoze OGTTx × koncentracija inzulina
OGTTx)
koncentracija glukoze 0ʹ – koncentracija glukoze u točki 0ʹ OGTT-a (mg/dL)
koncentracija inzulina 0ʹ - koncentracija inzulina u točki 0ʹ OGTT-a (mIU/L)
koncentracija glukoze OGTTx - srednja vrijednost svih koncentracija glukoze izmjerenihizvođenjem OGTT-a (mg/dL)
koncentracija inzulina OGTTx - srednja vrijednost svih koncentracija inzulina izmjerenihizvođenjem OGTT-a (mIU/L)
Matsuda indeks
❑ http://mmatsuda.diabetes-smc.jp/english.html
Matsuda indeks
❑ http://mmatsuda.diabetes-smc.jp/english.html
HVALA NA PAŽNJI !
