TRNG I HC M TP.HCM

QUN TR CHI PH

Th.S NG. TH PHNG LOAN

Bin son

1

TRNG I HC M TP.HCM

TI LIU HNG DN HC TP

QUN TR CHI PHBin son: Th.S NGUYN TH PHNG LOAN

THNH PH H CH MINH

2

BI GII THIU

Cho mng cc bn n vi chng trnh o to t xa ca i hc M Bn cng TP. H Ch Minh Cc bn thn mn, ngi ta thng hiu rng: chi ph ch xut hin khi c mt hot ng giao dch no xy ra, chng hn nh mua nguyn vt liu cho sn xut. Tuy nhin, chi ph li chnh l kt qu ca cc quyt nh qun tr nhm p ng nhng yu cu kinh doanh, trong vai tr ca nh qun tr chi ph l xc nh, o lng, thu thp, phn tch v bo co cc thng tin v nhng yu t nh hng n s thnh cng ca mt doanh nghip. l cc yu t: chi ph, doanh thu, li nhun. Bn cnh nh qun tr chi ph cng thc hin vic phn tch cc thng tin phi chi ph nh pht trin sn phm mi, cht lng sn phm, tha mn ca khch hng i vi sn phm. Nh vy, qun tr chi ph bao gm cc cng vic ca k ton chi ph, ca qun tr ti chnh, ng thi thng qua phn tch cc thng tin ny tm kim c hi kinh doanh, hnh thnh cc quyt nh ng n, xy dng chin lc sn xut kinh doanh thch hp. chnh l ni dung ch yu ca mn hc Qun Tr Chi Ph c th hiu c cc vn trong mn hc ny, ngi hc cn c nhng kin thc c bn v: k ton i cng, k ton qun tr, d bo kinh t c th thc hin cc bi tnh ton. Thng qua ni dung ca mn hc, ngi hc s bit c nhng vic phi lm ca nh qun tr chi ph trong doanh nghip, cc phng php tnh ton v nh gi chi ph, t ra quyt nh cho ph hp, khng b l c hi v t c mc tiu trong chin lc sn xut kinh doanh, trc mt cng nh lu di.

3

Ngi hc c th tham kho thm mt s ti liu nh: k ton qun tr, k ton chi ph, qun tr ti chnh, qun tr chi ph (bn ting Anh, NXB McGraw-Hill, 1999), qun tr chi ph (bn ting Anh, NXB McGraw-Hill, 2000). MC TIU CA MN HC Mi trng kinh doanh ca cc doanh nghip hin nay ang ngy cng c m rng. Trong chiu hng , cc doanh nghip thnh cng c nhng p ng kp thi khng ch nh vic thay i quy trnh sn xut m cn nh thay i cung cch qun tr. Kinh doanh hin nay ch trng n vic ci tin v s tha mn ca khch hng i vi sn phm. iu ny i hi nh qun tr chi ph phi nh ra mt chin lc kinh doanh hp l. Trong iu kin , mn hc ny s gip cho ngi hc hiu c:

Hiu c cch thc cc doanh nghip la chn cc chin lc cnh tranh: v cht lng, v gi c cng nh tn dng cc u th khc to ra thnh cng cho n v mnh

Hiu c cc phng php qun tr chi ph v s dng n gip doanh nghip thnh cng.

Hiu v p dng cc phng php qun tr chi ph thch hp cho n v theo tng chc nng qun tr: qun tr chin lc, hoch nh v xy dng quyt nh, chun b bn bo co ti chnh, qun tr v kim sot hot ng.

Thy c tc ng ca mi trng kinh doanh hin nay ti cc phng php qun tr chi ph: mi trng kinh doanh ton cu, phng php sn xut mi, gia tng gi tr cung ng cho khch hng, thay i hnh thi qun l hot ng.

4

NI DUNG MN HC Mn hc c thit k thnh 7 bi, vi thi lng mi chng mt bui. Ring bi 7 s chia thnh hai bui. Bui cui cng s h thng bi, n tp v lm mt s bi tp minh ha. Ngi hc cn c k phn l thuyt c gii thiu theo tng mc trong ca chng v y l c s cho cc tnh ton v ra quyt nh ca nh qun tr. C mt s khi nim chi ph i vi ngi hc c th l mi, v th s kh hiu. Chng s c minh ha bng cc th d lin k hoc trong cc bi tp. hiu r mn hc hn, ngi hc c gng gii cc bi tp trong phn cu hi ca tng bi. Nu khng gii c c th tham kho phn bi gii cui ti liu. Phn ny s hng dn cho ngi hc cch gii cc bi ton. Nu c g cn trao i hoc c cc gp lm cho ni dung r rng hn, xin lin h vi tc gi theo a ch: loan_kt@ueh.edu.vn Trc khi i vo ni dung c th, xin mi cc bn tham kho kt cu ca mn hc.

5

Mc LcBi 1. TNG QUAN V QUN TR CHI PH I. Khi nim ....................................................................................... 10 II. Vai tr ca qun tr chi ph trong doanh nghip ............................ 11 III. Qun tr chi ph trong mi trng kinh doanh hin nay ............. 11 1. Kinh doanh ton cu .................................................................. 12 2. Cng ngh sn xut ................................................................... 12 3. nh hng khch hng ............................................................ 12 4. T chc qun tr......................................................................... 12 IV. Chin lc qun tr chi ph ca cc doanh nghip ...................... 13 1. Benchmaking ............................................................................. 14 2. Qun tr cht lng .................................................................... 15 3. Qun tr chi ph theo hot ng ................................................. 15 Bi 2. CC KHI NIM CHI PH C BN I. Khi nim chi ph trong qun tr chin lc .................................. 18 1. Tc nhn to chi ph .................................................................. 18 2. Nhm chi ph ............................................................................. 20 3. i tng nhn chi ph .............................................................. 20 4. n nh chi ph v phn b chi ph ........................................... 20 II. Khi nim chi ph cho vic tnh ton chi ph sn phm hoc dch v ............................................................................................ 23 1. Chi ph sn phm ....................................................................... 23

6

2. Chi ph nh k .......................................................................... 23 3. Cc dng chi ph ........................................................................ 23 3.1 Trong doanh nghip sn xut .............................................. 24 3.2 Trong doanh nghip dch v................................................ 25 3.3 Trong doanh nghip thng mi ......................................... 25 III. Khi nim chi ph cho vic hoch nh v xy dng quyt nh ........ 28 1. Chi ph lin quan ....................................................................... 28 1.1 Chi ph chnh lch ............................................................... 28 1.2 Chi ph c hi ..................................................................... 29 1.3 Chi ph chm ........................................................................ 29 2. Yu cu i vi cc thng tin chi ph cho vic xy dng quyt nh .................................................................................. 30 Bi 3. TNH TON CHI PH THEO MC HOT NG I. Tnh ton chi ph theo phng php truyn thng ......................... 35 1. Khi nim ................................................................................. 35 2. Nhng hn ch ca phng php truyn thng ........................ 36 II. Tnh ton chi ph theo hot ng (ABC) ........................................ 36 1. Khi nim .................................................................................. 36 2. Cc hot ng v cc tc nhn to chi ph trong ABC.............. 37 3. Cc bc trong thit k h thng ABC ..................................... 37 4. Nhng li ch v gii hn ca ABC .......................................... 39 III. Th d minh ha cc cch tnh ton theo hai h thng. .............. 40

7

Bi 4. C TNH CHI PH I. Khi nim ....................................................................................... 52 1. S dng c tnh chi ph cho d bo chi ph ............................ 53 2. S dng c tnh chi ph cho vic xc nh tc nhn to chi ph. ........................................................................ 54 II. Cc bc trong c tnh chi ph ..................................................... 54 1. Xc nh i tng nhn chi ph c tnh ................................. 54 2. Xc nh tc nhn to chi ph .................................................... 54 3. Thu thp d liu......................................................................... 55 4. V biu d liu ..................................................................... 55 5. La chn phng php c tnh ............................................... 55 6. nh gi tnh chnh xc ca chi ph c tnh ............................ 55 III. Cc phng php trong c tnh chi ph .................................... 57 1. Phn loi chi ph ........................................................................ 57 2. c tnh bng mt ..................................................................... 57 3. Phng php cao thp ........................................................... 58 4. Phng php phn tch hi quy ............................................... 61 Bi 5. PHN TCH MI QUAN H CHI PH SN LNG LI NHUN I. Khi nim ....................................................................................... 67 1. M hnh CVP ............................................................................. 68 2. Vai tr chin lc ca phn tch CVP trong kinh doanh .......... 68 II. Phn tch CVP i vi hot ng ha vn ..................................... 69 1. Tnh ton trc tip trn cng thc CVP .................................... 698

1.1 Sn lng ha vn .............................................................. 69 1.2 Doanh thu ha vn .............................................................. 70 2. Tnh ton da trn phn chnh lch bin .................................. 71 2.1 Sn lng ha vn ............................................................... 71 2.2 Doanh thu ha vn .............................................................. 71 III. Phn tch CVP cho hoch nh doanh thu v chi ph ................. 72 1. Hoch nh doanh thu................................................................ 72 2. Hoch nh chi ph .................................................................... 73 1.1 Chi ph mc tiu .................................................................. 73 1.2 Lng v hoa hng ............................................................. 74 1.3 Thu thu nhp ...................................................................... 75 IV. Phn tch nhy ca kt qu CVP ............................................ 76 V. Phn tch CVP i vi doanh nghip phi li nhun ....................... 78 Bi 6. TNH TON CHI PH THEO CNG VIC I. Khi nim ....................................................................................... 84 II. Xc nh chi ph theo cng vic ..................................................... 84 1. Ti liu c bn cho vic xc nh chi ph cng vic ................. 85 2. Ghi chp chi ph theo cng vic ................................................ 85 2.1 Chi ph NVL ........................................................................ 86 2.2 Chi ph LTT ...................................................................... 86 2.3 Chi ph hot ng ................................................................ 88 III. Chi ph hot ng d tnh cho cng vic. ................................... 90

9

1. Tc nhn to chi ph cho phn b chi ph hot ng vo cng vic ............................................................................. 90 2. ng dng chi ph hot ng vo cng vic............................... 90 IV. Cc tc nhn to chi ph v tnh ton bng phng php ABC ....... 92 V. Th d minh ha cho tnh ton chi ph theo cng vic. .................. 96 Bi 7. TNH TON CHI PH THEO QU TRNH I. Xc nh chi ph theo qu trnh ................................................... 106 1. Khi nim ................................................................................ 107 2. S dng chi ph theo qu trnh ............................................... 107 3. Sn lng tng ng ........................................................... 107 II. Cc bc trong xc inh chi ph theo qu trnh .......................... 108 1. Phn tch cc n v u vo, u ra ....................................... 108 2. Tnh ton cc n v tng ng ......................................... 108 3. Xc nh tng chi ph .............................................................. 109 4. Tnh ton chi ph cho mi n v sn xut .............................. 109 5. Phn b tng chi ph ................................................................ 109 III. Cc phng php xc nh chi ph theo qu trnh ................... 109 1. Phng php trung bnh trng s (Weighted Average Method) ..................................................................... 109 2. Phng php FIFO ................................................................... 109 IV. Th d minh ha. ....................................................................... 110 Ti liu tham kho. ............................................................................ 133 Phn hng dn ................................................................................. 134

10

BI MT

TNG QUAN V QUN TR CHI PH

Mc tiu ca bi 1 l gip cho ngi hc hiu c qun tr chi ph l g v vai tr ca n trong iu kin kinh doanh hin nay ca cc doanh nghip. Thng qua phn tch cc thng tin v chi ph, doanh nghip c th xc nh cho mnh mt chin lc sn xut kinh doanh hiu qu. Sau khi nghin cu bi ny, ngi hc s hiu c cc vn sau:

Phn bit c s ging v khc nhau gia k ton chi ph v qun tr chi ph.

Hiu c vai tr ca qun tr chi ph trong cc doanh nghip. Gii thch c mi trng kinh doanh hin nay c tc ng th no n vic qun tr chi ph trong doanh nghip.

Hiu c mt cch c bn cc k thut qun tr v chng c tc ng n vic qun tr chi ph nh th no.

I. KHI NIM Qun tr chi ph l phn tch cc thng tin cn thit cho cng vic qun tr ca mt doanh nghip. Cc thng tin ny bao gm cc thng tin ti chnh (chi ph v doanh thu) ln cc thng tin phi ti chnh (nng sut, cht lng v cc yu t khc ca doanh nghip) Nh qun tr chi ph khng n gin l ngi ghi chp cc thng tin v chi ph m cn ng vai tr quan trng trong vic xy dng cc

11

quyt nh qun tr c th cung cp cho khch hng nhng sn phm/dch v c cht lng tt nht vi chi ph thp nht. II. VAI TR CA QUN TR CHI PH

Qun tr chi ph gip doanh nghip tp trung nng lc ca mnh vo cc im mnh, tm ra cc c hi hoc cc vn quan trng trong sn xut kinh doanh.

Qun tr chi ph gip doanh nghip c th ci thin cht lng sn phm hay dch v ca mnh m khng lm thay i chi ph.

Qun tr chi ph gip ngi ra quyt nh nhn din c cc ngun lc c chi ph thp nht trong vic sn xut v cung ng hng ha hoc dch v

Bng 1. So snh vai tr ca qun tr chi ph v k ton chi ph. Qun tr chi ph Ghi

K ton chi ph Ghi

chp chi ph tch cc thng tin lin quan n chi

chp cc chi ph

Phn

pht sinh Lp

ph Nhn Ra

cc bo co chi

din cc c hi kinh doanh

ph

quyt nh

III. QUN TR CHI PH TRONG MI TRNG KINH DOANH HIN NAY Mi trng kinh doanh hin nay c rt nhiu thay i, v lm bin i thc t qun tr chi ph ca cc doanh nghip.

12

1. Mi trng kinh doanh ton cu. Hin nay, mi trng kinh doanh m rng n th trng th gii, lm cho cc doanh nghip phi chu sc p canh tranh trn quy m ton cu. V vy, doanh nghip cn nhiu thng tin v qun tr chi ph hn c th xy dng chin lc cnh tranh v kinh doanh c hiu qu. 2. Cng ngh sn xut cnh tranh mt cch hiu qu, cc doanh nghip phi chp nhn thay i cng ngh sn xut. iu ny khng nhng gip cho doanh nghip c th kim sot c cc dng chi ph vo (chi ph NVL, lao ng, chi ph khc) m cn c th xy dng cc quyt nh cho u ra sn xut (gi bn, sn lng, doanh thu, li nhun, tn kho) 3. nh hng khch hng Mt thay i quan trng ca mi trng kinh doanh hin nay l s thay i lin tc th hiu ca khch hng i vi sn phm/dch v. H thch sn phm c cht lng cao, c nhiu tnh nng mi, mu m a dng, cc dch v km theo phi phong ph. V vy, chin lc kinh doanh ca doanh nghip l phi tha mn cc yu cu ny vi chi ph thp nht Vai tr ca qun tr chi ph, v th, tr nn rt quan trng v nu khng qun l v phn tch tt, sn phm tuy c cht lng cao nhng gi cng s cao, khch hng s khng thch na. 4. T chc qun tr Do mc tiu l nhm n tha mn th hiu ca khch hng nn cc hot ng sn xut v kinh doanh cng chuyn dch theo hng khch hng. V th, t chc ca doanh nghip cng thay i v hnh thnh cc nhm hot ng hoc b phn chc nng (nghin cu pht trin, t chc sn xut, giao hng, bo hnh, sa cha). Theo , thc

13

t vic qun tr chi ph cng s c nhng thay i cho ph hp. Tng nhm/b phn s c cc chi ph hot ng ca mnh. Cc bo co v chi ph s phn nh hot ng ca cc nhm/b phn hp l hay cha hp l. Bng 2. So snh mi trng kinh doanh trc y v hin nay Trc y Mi Hin nay tm l

trng Nn kinh t quy Trng

cnh tranh

m ln, tiu chun cht lng, tnh ha i vi sn nng v s tha phm mn ca khch hng i vi sn phm

Quy trnh sn Sn lng cao, tn Sn lng t, tn xut kho ln kho thp, gim thiu chi ph Cng ngh sn Dy chuyn lp H thng robot, xut rp t ng, s s dng cng ngh ngh cng on K nng lao Yu cu thp ng Th trng tiu Ch yu l trong Tiu th nc th trn dng lin cng kt

ring bit mi nhau thng qua h thng mng Yu cu cao

ton cu

14

IV. CHIN LC QUN TR CHI PH CA CC DOANH NGHIP Nu l ngi qun l doanh nghip, gim chi ph bn s chn chin lc no? Trc khi tr li, cc bn hy b ra vi pht c xem chng ta c nhng cng c chin lc no nh! Cc nh qun tr thng s dng cc cng c sau c th t c mc tiu chin lc ca doanh nghip: 1. Benchmaking (k thut bt chc) p dng k thut ny, doanh nghip phi xc nh cc nhn t thnh cng ca mnh, nghin cu thc t thc hin tt nht ca mt doanh nghip khc (hay c th l mt n v khc ngay trong doanh nghip) v chng, sau thc hin vic ci thin trong quy trnh sn xut kinh doanh ca mnh. Cng c ny gip doanh nghip nhn din cc c hi, cc iu kin ci thin hot ng m khng lm tng chi ph. Th d: doanh nghip A thnh cng trong vic tng doanh thu hng thng l nh c h thng chm sc khch hng tt. Cng ty B nghin cu vic ny v sau cng thit lp mt nhm chuyn ph trch cc dch v hu mi. Do rt c kinh nghim t i th cnh tranh (cng ty A) nn hot ng ca nhm ny hiu qu hn. Kt qu, khch hng ca cng ty B hi lng hn, doanh thu ca cng ty tng m vn m bo chi ph khng vt qua ngng t ra. Mt th d khc: Cng ty X nhn thy trong thi gian qua, b phn R&D hot ng rt hiu qu. Kim tra li cho thy ngi qun l b phn lun khuyn khch nhn vin a ra tng mi. Mt tng, d nh, lun c tn trng v xem xt cn thn. Nu

15

ph hp, n s c p dng cho vic ci tin hoc pht trin cho sn phm mi. iu ny lm cho nhn vin trong b phn phn khi v thy c cp trn tin tng. T , Ban Gim c quyt nh p dng chin lc ny trong ton cng ty v c nhng phn thng thch hp cho bt k ai c sng kin mi. Vic ny to ra mt tinh thn thi ua trong lc lng lao ng. Kt qu l cng ty thu nhn c rt nhiu sng kin, trong c nhng sng kin c o gip hot ng ca cng ty ngy cng hiu qu hn.. Trn y ch l mt trong nhiu yu t to nn s thnh cng ca doanh nghip. Ngy nay, nhiu doanh nghip trong hot ng vn dng cng c ny v vn ln tr thnh cc doanh nghip hng u nh: Motorola vi h thng sn xut linh hot, IBM, Ford tp trung vo cht lng, AT&T vi dch v chm sc khch hng 2. Qun tr cht lng (TQM = Total Quality Management) y l mt h thng hot ng vi mc tiu l m bo cht lng sn phm/dch v lun p ng s mong i ca khch hng. H thng ny nghin cu vic tng thm cc tnh nng cho sn phm, gia tng tin cy, bn vng ca sn phm, pht trin dch v khch hng tt nht. Qun tr chi ph lm nhim v phn tch tt c thng tin v chi ph ca cc phng n hot ng, nh gi tc ng ca chng trong vic m bo cht lng sn phm, thu nhn v xem xt mi kin phn hi ca khch hng. Mc ch ca vic qun tr cht lng l xy dng lng trung thnh ca khch hng i vi sn phm/dch v ca doanh nghip v gip doanh nghip ci thin cht lng sn phm, cnh tranh ngy cng hiu qu hn.

16

3. Qun tr chi ph theo hot ng (Activity-Based Costing) Qun tr chi ph theo hot ng c s dng ci thin tnh chnh xc ca cc phn tch chi ph. N gip cho vic tnh ton chi ph ca tng sn phm c chnh xc. Vic phn tch chi tit cc hot ng s cho thy cc hot ng c thc hin trong tng cng vic ring bit doanh nghip nh th no. Ngy nay, nhiu doanh nghip xem y l cng c chin lc cho s thnh cng ca mnh. Chng ta s phn tch chi tit phng php ny trong bi 3. Ngoi cc cng c trn, cc doanh nghip cn s dng mt s cng c khc na, v d nh Ci thin lin tc (kaizen), Thuyt rng buc (theory of constraints), Chi ph mc tiu (target cost) Chc l bn tr li c ri ch ? Chc bn tr thnh nh qun tr chi ph gii! Trc khi kt thc chng 1, xin c mt s vn cn lu i vi ngi hc:

Qun tr chi ph khc vi k ton chi ph. Cc thng tin trong qun tr chi ph bao gm c thng tin chi ph v thng tin phi chi ph

Nh qun tr chi ph khng ch cn kin thc v k ton m cn cn c hiu bit v ti chnh, k thut cng ngh sn xut, mi trng kinh doanh, mi trng x hi, thm ch cn cn phi hiu c tm l khch hng

Tm tt bi

Mi trng kinh doanh ca cc doanh nghip ngy cng thay i dn n cnh tranh ngy cng quyt lit. V th, cc doanh nghip cn phi kim sot v qun tr chi ph trong doanh nghip mnh.17

Phn tch cc thng tin qun tr chi ph s gip doanh nghip xc nh c nhng im mnh ca mnh, t xy dng cc quyt nh sn xut kinh doanh hiu qu.

Cc doanh nghip c th s dng cc cng c qun tr tin tin trong vic phn tch chi ph nh: benchmaking, qun tr cht lng, qun tr chi ph theo hot ng, hoc theo l thuyt cc rng buc, ci thin lin tc

By gi cc bn hy tr li mt s cu hi sau y nh: Cu hi. 1. So snh k ton chi ph v qun tr chi ph? 2. Ti sao cn phi phn tch c hai nhm thng tin: chi ph v phi chi ph? 3. Mi trng kinh doanh hin nay khc trc nh th no? So snh mi trng kinh doanh ca Vit Nam by gi v thp nin 90 nh trong bi. 4. Cng c phn tch benchmaking c thch hp cho cc doanh nghip VN trong vic gim chi ph khng? Ti sao? 5. Qun tr cht lng TQM s m bo cung cp cho khch hng sn phm/dch v c cht lng cao nht nhng vi chi ph khng thay i. kin ny ng khng? Ti sao? (Xin xem phn hng dn gii p cu hi phn cui bi)

18

BI 2

CC KHI NIM CHI PH C BN

Trong bi ny, chng ti s trnh by mt s khi nim chi ph c lin quan n cc chc nng qun tr ca mt doanh nghip. l 4 chc nng: (1) qun tr chin lc, (2) xy dng cc quyt nh, (3) tnh ton cc chi ph sn phm hoc dch v chun b cho bng bo co ti chnh v (4) qun tr v kim tra cc hot ng. thc hin cc chc nng ny, nh qun tr cn nh gi cn thn nhng thng tin chi ph trc khi a ra nhng quyt nh chnh xc. Sau khi hc bi ny, ngi hc c th:

Hiu c khi nim tc nhn to chi ph, nhm chi ph, i tng nhn chi ph trong qun tr chin lc.

Gii thch c cc khi nim chi ph trong tnh ton chi ph sn phm hoc dch v.

Trnh by c cc dng chi ph. Gii thch c cc khi nim chi ph s dng trong vic hoch nh v xy dng cc quyt nh.

I. KHI NIM CHI PH TRONG QUN TR CHIN LC 1. Tc nhn to chi ph (cost driver) Tc nhn to chi ph l mt yu t bt k c tc ng lm thay i mc tng chi ph. sn xut sn phm hay dch v chng ta cn nguyn vt liu, lao ng, in, nc, my mc thit b. Khi c s dng chng to

19

ra chi ph: chi ph nguyn vt liu, chi ph lao ng, cc chi ph khc. Vi cc mc s dng khc nhau, chng to ra nhng mc tng chi ph khc nhau. chnh l cc tc nhn to chi ph. Th d: tng chi ph cho mt o s mi di tay cao hn tng chi ph cho mt o s mi ngn tay. l do mc s dng vi, ph liu cao hn; thi gian lao ng di hn, v vy, chi ph nguyn liu, chi ph lao ng cao hn, cc chi ph khc cng tng thm lm tng chi ph tng ln. Trong hu ht cc doanh nghip, chng ta u c th phn bit: tc nhn to chi ph theo hot ng v tc nhn to chi ph theo sn lng.

Theo hot ng: vic phn tch chi tit cc hot ng s xc nh tc nhn to ch ph. Chng ta s cp n vn ny chng 3.

Theo sn lng: tng chi ph ca sn phm hnh thnh t chi ph bin i v chi ph c nh, trong

(1) Chi ph bin i: l mt b phn ca tng chi ph s thay i khi c s thay i trong s lng tc nhn to chi ph. Th d: chi ph nguyn vt liu, chi ph lao ng trc tip. (2) Chi ph c nh: l mt b phn ca tng chi ph m n khng thay i theo s thay i ca s lng tc nhn to chi ph. Th d: khu hao, thu, bo tr. Tng chi ph c nh v chi ph bin i cho tng n v sn phm l nhng khi nim s c s dng nhiu trong cc bi sau ny. Tm li: i vi cc doanh nghip, t mc chi ph thp, th vic qun tr cc tc nhn to chi ph l rt quan trng.

20

2. Nhm chi ph (cost pool) l s tp hp chi ph vo trong cc nhm. C nhiu cch tp hp chi ph thnh nhm v nh vy cng c nhiu cch xc nh nhm chi ph:

Theo dng chi ph (nhm chi ph lao ng, nhm chi ph nguyn vt liu, ).

Theo ngun chi ph (chi ph ca b phn sn xut, b phn k hoch, b phn qun l kho, )

3. i tng nhn chi ph (cost object) i tng nhn chi ph l mt sn phm, mt dch v no phi nhn tt c cc chi ph lin quan n vic qun tr v sn xut ra chng. Th d: Cy vit (ch hay bi) m bn ang cm trn tay lc ny chnh l mt i tng nhn chi ph. V sao? Bn hy phn tch nh: trong cy vit y c chi ph nguyn vt liu lm ra n khng? C chi ph lao ng trc tip sn xut ra n khng? C chi ph qun l lm ra n khng? Cu tr li l C. Tip tc na no, trong cy vit c chi ph bn hng khng? C. Vy, cy vit chnh l i tng nhn tt c cc chi ph . Bn hiu khi nim ny cha? Trong qun tr chi ph, khi nim ny cn bao gm nhm sn phm, nhm dch v, nhm cc b phn sn xut, khch hng, nh cung ng dch v 4. n nh chi ph v phn b chi ph

n nh chi ph l a cc chi ph trc tip vo trong nhm chi ph hay i tng nhn chi ph. Th d: chi ph nguyn vt liu, chi ph lao ng trc tip l nhng chi ph trc tip cho sn xut

21

sn phm hoc dch v. Cc chi ph ny d dng tnh c khi chng ta phn tch chi ph ca mt sn phm.

Phn b chi ph l a cc chi ph gin tip n nhm chi ph hay i tng nhn chi ph. Cc chi ph gin tip ny kh tnh c chnh xc cho mt i tng nhn chi ph. V th, n c th c phn b n i tng nhn chi ph (cy vit ca bn trong th d trc ) da trn mt c s no m doanh nghip cho l thch hp nht. Th d: chi ph in nc c th phn b n nhm chi ph da trn c s l s gi my chy. Nh vy, s gi my c gi l c s phn b, hay chi ph ca b phn gin tip phn b trn c s s gi lm vic ca lao ng trc tip

Trn thc t, n gin v d tnh ton, cc nh qun tr chi ph chp nhn s dng phng php phn b chi ph gin tip trung bnh trn tng sn phm (ly tng chi ph gin tip chia cho s lng sn phm c sn xut. Mi sn phm nhn phn chi ph ging nh nhau). Tuy nhin, phng php ny khng cho thy c mc s dng cc yu t chi ph cho tng sn phm hoc dch v. Th d: Cng ty A. sn xut 5 mu motor in cho cc loi qut my. Mi thng, cng ty sn xut 280 motor cho tt c 5 mu vi tng chi ph l 150 triu ng. Phn tch chi ph trn 2 mu trong s 5 mu ca cng ty cho kt qu trong bng sau:

22

Bng 1. Chi ph lin quan trn 2 mu motor ST T Loi chi ph Mu 1 TB/ sn phm 1 - NVL - LTT Tng CP trc tip 2 Chi ph trc tip () 14.000 8.000 22.000 31.000 11.000 42.000 Mu 2 TB/sn phm

Chi ph gin tip () - Chi ph qun l - Chi ph khc Tng chi ph gin tip Tng chi ph/sn phm 32.312 52.312 5.790 4.522 10.312 5.790 4.522 10.312

Nhn xt:

Chi ph trc tip cho mi sn phm c tnh ton r rng v c s khc bit gia hai mu sn phm.

Chi ph gin tip khng th tnh ton c th cho tng sn phm nn cng ty phn b trung bnh. Nh vy, mi sn phm d c mc phc tp khc nhau cng nhn mt khon chi ph gin tip ging nhau.

Tng chi ph ca mi sn phm khc nhau l do s khc nhau ca chi ph trc tip.

23

By gi n phin ngi hc: cc bn cho nhn xt i, vic phn b ny thc t hp l khng? Th d trn y ch minh ha cho vic n nh v phn b chi ph n tng i tng nhn chi ph. Do phn b trung bnh nn cc sn phm d c s khc nhau v thit k, tinh xo, phc tp vn nhn cng mt mc chi ph gin tip nh nhau. iu ny dn n nhng nhn nh cha chnh xc v chi ph sn xut ca sn phm v lm cho nh qun tr c th hnh thnh nhng quyt nh khng ph hp trong chin lc sn xut kinh doanh ca doanh nghip mnh. II. KHI NIM CHI PH TRONG TNH TON CHI PH SN PHM V DCH V 1. Chi ph sn phm (product costs): Bao gm cc chi ph cn thit hon thnh sn phm nh: nguyn vt liu trc tip, lao ng trc tip v chi ph sn xut chung i vi cc doanh nghip thng mi, chi ph sn phm bao gm chi ph mua hng cng vi chi ph vn chuyn, chi ph bo qun. i vi doanh nghip dch v, tt c chi ph c xem l chi tiu cho cc hot ng. 2. Chi ph thi k (period costs): L tt c chi ph dng cho qun l v bn hng. Chi ph ny bao gm: chi ph qun l chung, chi ph qung co, chi ph x l d liu, lng cho nhn vin, 3. Cc dng chi ph (cost flows) trong doanh nghip Dng chi ph trong cc dng doanh nghip sn xut, thng mi v dch v th khng ging nhau. Chng s c miu t theo cc ngha chi ph i vo cc ti khon tng ng sau:

24

3.1 Trong cc doanh nghip sn xut.

u tin, chi ph cho vic mua nguyn vt liu s dng trong sn xut.

Chi ph nguyn vt liu c a vo ti khon sn xut kt hp vi cc yu t chi ph lao ng v cc yu t chi ph khc

Khi sn phm hon thnh, cc chi ph tch ly trong ti khon sn xut s c chuyn ra khi ti khon ny v a vo ti khon thnh phm.

Tng kt tt c chi ph li ta c gi vn hng bn cho sn phm sn sng bn.

S 1. Cc dng chi ph trong doanh nghip sn xut v thng mi

Doanh nghip sn xut

Doanh nghip thng mi

Bc 1

NVL c mua

Hng ha c mua

NVL c s dng

1

Bc 2

CPL

CPSX chung

Quy trnh SX

2

Thnh phmBc 3

3

Sn phm tn kho

Gi vn hng bn

Gi vn hng bn

25

3.2 Trong cc doanh nghip thng mi Quy trnh trong cc doanh nghip ny n gin hn. Hng ha c mua, v chi ph mua c ghi vo ti khon tn kho. Khi hng c bn, cc chi ph ny c chuyn n ti khon gi vn hng bn. 3.3 Trong doanh nghip dch v: Thng khng c hoc c rt t tn kho. Chi ph nguyn vt liu, lao ng v chi ph sn xut chung c n nh n i tng nhn chi ph l dch v. S 2 Cc dng chi ph trong doanh nghip dch v Bn ang lm vic trong loi hnh doanh nghip no? Sn xut, thng mi, dch v? Dng chi ph trong doanh nghip ca bn c theo nh minh ha khng? Thng thng, trong cc doanh nghip c ba ti khon tn kho: (1) i vi cc doanh nghip sn xut: tn kho nguyn vt liu (NVL), tn kho sn phm d dang (SPDD), tn kho thnh phm (TP).

Doanh nghip dch v NVL c mua

NVL c s dng L CP sn xut chung

Chi ph dch v

26

(2) i vi doanh nghip thng mi: ch c tn kho sn phm (3) i vi doanh nghip dch v: ch c tn kho nguyn vt liu. Trong s , cc con s 1, 2, 3 pha bn phi biu th cho ba khon tn kho tng ng ca cc doanh nghip. Khi nim tn kho dng trnh by cch thc cc dng chi ph i vo quy trnh sn xut, sau i vo thnh phm v cui cng hnh thnh gi vn hng bn. Mi ti khon tng ng u c tn u k v cui k. Cn i chung ta c: Tn u k + pht sinh trong k = hon thnh v chuyn ra + tn cui k minh ha cc dng chi ph trn cc ti khon, ta c th d sau: (1) Tn u k ca doanh nghip:

Nguyn vt liu SPDD Thnh phm

20 triu ng 15 20 -

(2) Pht sinh trong k

Mua nguyn vt liu NVL s dng Lao ng trc tip

70 triu ng 85 -

100 -

Chi ph sn xut chung 120 Hon thnh v chuyn ra 270 -

(3) Tn cui k

Nguyn vt liu

5 triu ng

27

SPDD Thnh phm

50 25

-

Dng chi ph i vo cc ti khon tng ng nh sau:

K

Ti khon NVL 20 70 85

Lng nhn vin 100

Chi ph sn xut chung 120

CK

5

K

Ti khon sn xut 15 85 100 270 120 50

CK

K

Ti khon thnh phm 20 215 210

CK

25

Gi vn hng bn 210

28

III. KHI NIM CHI PH I VI VIC HOCH NH V XY DNG QUYT NH Phn ny s gii thch cho ngi hc cc khi nim chi ph lin quan n vic s dng thng tin chi ph hoch nh v ra quyt nh 1. Chi ph lin quan: chi ph ny pht sinh khi nh qun tr phi la chn mt trong nhiu phng n hin hu. c th ra quyt nh mt cch chnh xc, ngi ny phi so snh xem phng n no l c li ch ln nht, v d dng so snh, ngi ta thng quy thnh tin (tin th o lng rt d, phi khng cc bn?). Nh vy, nh qun tr cn nhng thng tin chi ph lin quan n cc phng n . Cc chi ph lin quan c hai c im:

Khc nhau theo tng phng n. S xy ra trong tng lai.

Chi ph lin quan bao gm ba khi nim: 1.1 Chi ph chnh lch (differential cost): l nhng chi ph khc nhau theo tng phng n, v n c th l chi ph bin i hoc chi ph c nh Th d: c 2 phng n vi cc thng tin chi ph c tnh nh sau:

29

Phng n 1 (tr. ) 1 2 Tng doanh thu Tng chi ph Trong : Gi vn hng bn Chi ph qun l Chi ph qung co 3 Li nhun 830 350 200 120 1500 1380

Phng n 2 (tr. ) 1100 1040

Chnh lch

400 340

620 220 200 60

210 120 0 60

Sau khi so snh hai phng n, ta thy:

Chnh lch trong doanh thu Chnh lch trong chi ph Chnh lch trong li nhun

400 tr. 340 tr. 60 tr.

Nh qun tr quyt nh chn phng n 1 do n mang li li ch ln nht. Theo bn, quyt nh ca nh qun tr l chnh xc cha? Bn c th gii thch ti sao c khng? 1.2 Chi ph c hi (opportunity cost). L li ch b mt i khi la chn mt phng n m khng la chn cc phng n khc. Khi nim chi ph c hi c s dng o lng nhng tc ng kinh t tim nng ca mt quyt nh. Th d: mt ngi ang lm vic vi mc lng 100 triu ng/nm. Anh quyt nh ngng lm vic tip tc hc cao hc. Trc mt, chi ph c hi l 100 triu ng (v cn cc chi ph pht30

sinh khc lm cho chi ph c hi s ln hn mc ny). Ti sao anh ta li chp nhn mt mc chi ph c hi cao nh th? l do li ch tim nng m anh ta c th t c sau ny nu anh ly c tm bng cao hc. Cc li ch kh m o lng c ngay thi im ra quyt nh. Bn c thy khi nim chi ph ny quen thuc vi mnh khng? Bn bit chi ph c hi nhng mn hc no ri? Nu khng nh th Rng ln nh. 1.3 Chi ph chm (sunk cost) L nhng chi ph xy ra v doanh nghip phi gnh chu d chn phng n no. Th d: chi ph b ra mua mt thit b mi. Nh vy, mi hot ng c s dng thit b ny lun lun c mt phn chi ph ca thit b ny. Chi ph ny khng lin quan n vic ra quyt nh m ch tc ng n dng tin ca doanh nghip. Tuy nhin, khi ra quyt nh, cc nh qun tr thng bao gm lun chng v coi nh l chi ph lin quan trong phn tch ca h. 2. Yu cu i vi cc thng tin chi ph cho vic xy dng quyt nh 2.1 Chnh xc: Cc thng tin chi ph chnh xc s bo m kt qu tnh ton chi ph, t s c cc quyt nh ph hp v chin lc sn xut kinh doanh cho doanh nghip. Thng tin chi ph thng c ly t cc d liu k ton. Nh vy, t yu cu chnh xc, doanh nghip cn mt h thng kim tra k ton ni b cht ch. H thng ny l mt tp hp cc chnh

31

sch v quy trnh hot ng x l cc d liu ti chnh nhm mc ch trnh nhng sai lm. 2.2 ng lc. Cc thng tin qun tr chi ph phi c cung cp y v ng lc cho yu cu s dng. Chm tr trong vic cung cp cc thng tin ny c th a n s lng ph rt ln trong sn xut. Th d: cc thng tin v sn phm trong dy chuyn sn xut khng c cung cp kp thi c th dn n s gia tng sn phm khng m bo cht lng. Chi ph sn xut s gia tng, v nu cc sn phm ny c bn ra, uy tn doanh nghip s b nh hng. n y, chng ta kt thc ni dung ca bi 2. Mt vi vn cn lu :

C mt s khi nim qun tr chi ph kh mi vi cc bn nh tc nhn to chi ph, i tng nhn chi ph, n nh chi ph, phn b chi ph Cc bn cn hiu tht r rng v s gp thng xuyn cc khi nim ny cc chng sau.

Trong tng hoat ng ca doanh nghip s c nhng khi nim chi ph tng ng: tc nhn to chi ph, chi ph trc tip, chi ph gin tip, chi ph lin quan.

Tm tt bi. Trong qun tr chin lc, cc khi nim chi ph quan trng u c lin quan n cc dng tc nhn to chi ph: tc nhn theo hot ng, tc nhn theo sn lng. Tc nhn theo hot ng l chi tit mc ca hot ng. Ngc li, tc nhn theo sn lng l tng s mc , thng l sn lng sn xut. Cc khi nim quan trng trong tnh ton chi ph l chi ph sn phm (bao gm chi ph nguyn vt liu, lao ng trc tip v chi ph

32

sn xut chung) v chi ph thi k (chi ph bn hng, qun l v cc chi ph khc khng lin quan n sn xut). Ngoi ra, cc khi nim tn kho cng c s dng tnh ton chi ph sn xut v gi vn hng bn. Cc khi nim quan trng trong vic hoch nh v xy dng quyt nh l chi ph lin quan. Khi phi la chn mt phng n, cc nh qun tr phi xem xt cc chi ph ny do chng khng ging nhau cc phng n a ra. Cu hi. 1. Tc nhn to chi ph l g?. 2. C phi tt c chi ph trc tip l chi ph bin i khng? 3. C phi tt c chi ph gin tip l chi ph c nh khng? 4. Nh qun tr cn cc thng tin chi ph lin quan cho chc nng g? 5. Phn bit s khc nhau gia chi ph sn phm v chi ph thi k? 6. Khi nim chi ph lin quan, chi ph c hi, chi ph chm? 7. Ban Gim c cng ty Z yu cu b phn qun tr chi ph cung cp thng tin v chi ph sn xut ca thng 5 chun b k hoch cho thng sau. Cc chi ph c ghi chp nh sau: Cc khon chi ph tn kho Thnh phm Sn phm d dang Nguyn vt liu u k (ngn ) 100.000 65.000 90.000 Cui k (ngn ) 95.000 80.000 100.000

33

Trong thng c cc chi ph pht sinh nh sau:

Tng chi ph pht sinh Chi ph sn xut chung Chi ph NVL s dng

689.000 ngn ng 153.000 120.000 -

Tuy nhin, trong bo co ca b phn qun tr chi ph cn thiu thng tin ca: chi ph NVL c mua, chi ph lao ng trc tip, gi vn hng bn. BG yu cu phi tnh b sung cc chi ph ny. 8. Cng ty sn xut v rut xe t Y. chun b tng kt hot ng nm. K ton chi ph v qun tr chi ph phi hp kim tra s sch v cung cp cc d liu nh sau: Cc khon chi ph (triu ng) Tn NVL trc tip Tn sn phm d dang Tn thnh phm Mua NVL trc tip Lao ng trc tip Lao ng gin tip Bo him xng sn xut Khu hao thit b Bo tr, sa cha thit b Marketing, qung co Chi ph qun l chung Doanh thu 40.000 37.000 18.000 47.000 35.000 20.000 70.000 30.000 10.000 12.000 13.000 5.000 49.000 30.000 300.000 Cui 2004 Cui 2005

34

BG yu cu phi trnh bng bo co chi ph sn xut v thu nhp c th ca cng ty lm cn c cho k hoch sn xut kinh doanh ca nm ti v tnh ton phn li nhun chia cho cc c ng. Hy thc hin yu cu ny. (Xin xem phn hng dn gii p cu hi phn cui bi)

35

BI 3

TNH TON CHI PH THEO MC HOT NGTrc khi i vo ni dung ca bi, chng ta cn nh li ba thnh phn ca chi ph sn phm. l chi ph ca nguyn vt liu trc tip, chi ph ca lao ng trc tip sn xut ra sn phm v cui cng l chi ph sn xut chung. Chi ph sn xut chung (c xem nh chi ph gin tip) bao gm chi ph cho nhiu khon mc nh: nguyn vt liu gin tip, lao ng gin tip, khu hao, bo tr, in, nc, cc khon linh tinh trong sn xutCc chi ph trc tip c tnh ton v nhn din d dng trong chi ph sn phm. Tuy nhin, chi ph gin tip rt kh tnh ton v phn b vo trong tng sn phm. Mc tiu ca bi tp trung vo cc phng php tnh ton chi ph sn xut chung trong chi ph sn phm. Theo , chng ta s gp li nhng vn ca phng php tnh ton chi ph theo phn tch cc hot ng (ABC). y l mt phng php mi, tin tin gip doanh nghip gim s sai lch ca h thng tnh ton chi ph truyn thng v t c chi ph sn phm chnh xc hn. ABC tp trung vo vic phn tch v qun tr cc hot ng gip cho doanh nghip kinh doanh hiu qu v gia tng khng ch cc gi tr cho khch hng m cn gia tng c li nhun cho cng ty. Sau khi nghin cu bi ny, ngi hc s:

Hiu c ti sao phng php chi ph truyn thng li dn n sai lch trong tnh ton chi ph sn phm.

36

Hiu c h thng ABC v nhng li ch cng nh gii hn ca n.

Hiu c cch ng dng ABC vo tnh ton chi ph mt s loi hnh doanh nghip..

I. MT S C IM CA MI TRNG SN XUT HIN NAY. Hin nay, gim chi ph, tng nng sut, ci thin cht lng sn phm, gia tng tnh nng sn phm p ng nhu cu ca khch hng, doanh nghip s dng mt hoc tt c cc cng c sau

H thng Just-in-time: sn xut theo n hng, khng d khng thiu, nh th s gim chi ph, gim tn kho, giao hng ng hn a n tng doanh thu, tng li nhun cho doanh nghip.

H thng sn xut linh hot FMS (Flexible Manufacturing System): gim tht thot, lng ph trong sn xut. Mun xy dng h thng ny th yu cu u t ban u kh ln nhng hiu qu th v cng ln lao.

p dng robot trong sn xut ..

II. TNH TON CHI PH THEO PHNG PHP TRUYN THNG 1. Khi nim Tnh ton chi ph truyn thng l mt phng php c s dng khi chi ph cho lao ng chim t trng ln trong chi ph sn phm. Phn chi ph sn xut chung (cc chi ph khng th xc nh mt cch trc tip trong tng sn phm) ch chim mt t l nh. Do , chng s c tnh ton v phn b vo chi ph sn phm da trn c s sn lng c sn xut (th d chng 2) hoc mt tc nhn no nh s gi my, s gi lao ng trc tip.37

2. Nhng hn ch ca phng php tnh ton truyn thng.

Khng phn nh c nhng hot ng cn thit cho vic sn xut sn phm

Trong chi ph sn xut chung (tt c l chi ph gin tip) c cc chi ph nh khu hao, bo tr, bo him, lng cho lao ng gin tip, c phn b bnh qun vo mi sn phm. Kt qu l lm sai lch chi ph sn phm do mi khi lng sn phm c sn xut c sn lng, quy m, phc tp khc nhau.

S sai lch trong chi ph sn phm c th l nguyn nhn a n nhng quyt nh khng chnh xc nh: sai lm trong quyt nh sn lng sn xut, n nh gi sn phm, hoc phn b cc ngun lc sn xut khng hiu qu.

III. TNH TON CHI PH THEO MC HOT NG Phn ny s tp trung m t h thng tnh ton chi ph theo mc hot ng m i tng nhn chi ph hay nhm chi ph cn sn xut ra sn phm. Tnh ton ny da trn mi quan h ta vn bit: xi nhiu tr nhiu, xi t tr t (khng xi th tt nhin s khng phi tr g ht). 1. Khi nim ABC l phng php tnh ton n nh chi ph n sn phm/dch v da trn mc s dng hay tiu th cc ngun lc ca cc hot ng sn xut ra sn phm . Phng php ABC c hnh thnh l do chi ph sn xut chung ch lin quan mt cch gin tip n sn phm cui cng.V vy, khi phn b chng cho sn phm phi da trn mt c s hp l. C s l cc hot ng c thc hin cho sn phm .

38

2. Cc hot ng v cc tc nhn to chi ph trong ABC 2.1 Hot ng (activity): l cng vic c thc hin trong t chc. Hot ng l hnh ng, chuyn ng hay kt qu ca cng vic. Th d: lp rp cc linh kin vo bo mch, x l & kim tra nguyn vt liu, may cc phn ri rc li thnh ci o, ca, bo, c g ng ra bn gh 2.2 Ngun lc (resource) l mt yu t kinh t c s dng thc hin cc hot ng. Th d: lao ng, NVL l ngun lc thc hin hot ng 2.3 Tc nhn to chi ph (cost driver): l bt k yu t no m n c tc ng lm thay i chi ph ca mt hot ng ( gp khi nim ny chng trc) Gi nh chnh ca h thng ABC l sn phm/dch v ca doanh nghip c thc hin bi cc hot ng. Cc hot ng ny s dng cc ngun lc t to ra chi ph. Cc ngun lc c phn b n hot ng, sau n i tng nhn chi ph. Vi ABC, chi ph sn xut chung c phn b n i tng nhn chi ph bng cch xc nh cc hot ng, cc ngun lc, chi ph ca chng v s lng cn thit sn xut ra sn phm. Phng php ny kh mi l, cc bn c gng tp trung hiu nh. Kin nhn l cha kha ca mi thnh cng m! 3. Cc bc trong thit k h thng ABC C ba bc ch yu trong vic thit k h thng tnh ton chi ph ABC (1) Bc 1: Xc nh cc chi ph ngun lc v phn tch cc hot ng

39

Hu ht chi ph ngun lc u c ghi chp trong s ci k ton nh mua NVL, x l NVL, chi ph nh xng, my mc thit b, lng nhn vin,

Phn tch cc hot ng: l xc nh v m t nhng vic phi lm trong n v sn xut ra sn phm. Cng vic ny bao gm: thu thp d liu, iu tra, quan st, phng vn v lit k cc cng vic c thc hin c c nhng thng tin cn thit cho vic phn tch

(2) Bc 2: n nh chi ph ngun lc n cc hot ng Khi thc hin cc hot ng s phi s dng cc ngun lc, vic ny to ra chi ph. Nu thc hin nhiu hot ng s phi s dng nhiu ngun lc, chi ph tng ln. y l mi quan h nhn qu v l c s cho tnh ton theo ABC Chi ph ngun lc c n nh vo cc hot ng mt cch trc tip hoc c tnh

Trc tip: yu cu phi o lng thc t mc s dng cc ngun lc ca hot ng . Th d: cn bao nhiu chi ph cho in vn hnh my trong dy chuyn sn xut sn phm A..

c tnh: nu khng c sn cc o lng trc tip, nh qun tr phi c tnh mc tiu th ca tng hot ng trong cc hot ng phn tch. Th d: c tnh s gi my hot ng cn thit cho vic lp rp mt xe hi.

(3) Bc 3: n nh chi ph hot ng n i tng nhn chi ph Mt khi bit chi ph cc hot ng, cn phi o lng mc tiu th cc hot ng trn mi sn phm c sn xut. Chng ta gi l tc nhn to chi ph dng hot ng (th d: s gi my hot ng, s my mc s dng, s NVL c

40

kim tra v x l) Hot ng no tiu th nhiu th s c chi ph cao v ngc li. Bng 1. Cc hot ng v tc nhn hot ng trong ABC Hot ng Tc nhn hot ng Chi ph hot ng ph mua NVL

Mua nguyn vt S lng NVL c Chi liu Vn mc hnh mua

my S gi my hot ng Chi ph s dng my mc

X l nguyn vt S lng NVL c x Chi ph x l NVL liu l

Gim st sn xut S cng nhn, phn Lng cho ngi gim xng Kim lng tra cht S sn phm, linh kin st Lng cho ngi kim tra

Cc tc nhn hot ng s gii thch ti sao chi ph sn xut chung ca tng sn phm li khc nhau m iu ny th phng php truyn thng khng gii thch c th c Bn cn ngh ra c thm nhng hot ng, tc nhn to chi ph no na khng?Cn nhiu lm. C suy ngh thm nh 4. Nhng li ch v gii hn ca ABC 4.1 Li ch.

ABC cung cp cho nh qun tr cc thng tin chi ph sn phm chnh xc. iu ny a n vic nhn din r li nhun, c quyt nh tt hn v gi sn phm, chng loi sn phm, v cc chi tiu khc.

41

ABC gip o lng cc chi ph hot ng chnh xc hn, t nh qun tr c th ci thin sn phm, quy trnh sn xut, gia tng gi tr cung ng cho khch hng vi chi ph thp nht.

ABC gip cho nh qun tr nh gi d dng cc chi ph lin quan khi xy dng quyt nh sn xut kinh doanh..

4.2 Gii hn.

B st chi ph: trong ABC, cc chi ph nh qung co, tip th, R&D, bo hnh khng c xem l chi ph sn phm m l chi ph thi k. Nhng thc t, y li l cc chi ph b sung cho tng sn phm ring bit.

Tng chi tiu v tn thi gian: pht trin v thc hin h thng ABC thng lm tng thm mt khon chi tiu cho doanh nghip v mt nhiu thi gian. Theo cc doanh nghip thnh cng trong vic s dng h thng ny, h mt khong hn mt nm chun b v thc hin chng.

IV.

TH

D

MINH

HA

CC

CCH

TNH

TON

THEO HAI H THNG. Sau y l th d ngi hc c th so snh vic tnh ton chi ph theo hai phng php m t trn. Cng ty Z. sn xut v bn hai loi my in: my loi tt v loi thng. Trong qu 2/2005, b phn k ton bo co cc thng tin v hai loi sn phm nh sau:

42

Khon mc Sn lng (my) Gi bn (ngn ng) Chi ph NVL v

My in loi tt 5.000 400 200 25.000

My in loi thng 15.000 200 80 75.000

LTT (ng.) S gi lao ng trc tip (gi)

Ban Gim c cng ty rt hi lng vi mc bn v li nhun c bo co. H quyt nh trong 6 thng cui nm s tp trung ngun lc nhiu hn cho loi my tt do nhn nh y l sn phm c li nhun cao hn. Tuy nhin, b phn qun tr chi ph cho rng quyt nh ny cha chnh xc. Qua kho st h ghi nhn c cc hot ng, nhm chi ph v tc nhn hot ng d tnh cho c nm nh sau: Hot ng Nhm chi ph d tr (ng. ng) iu hnh qun l X l nguyn vt liu Vn hnh my mc ng gi Tng cng 2.000.000 1.500.000 75.000 125.000 300.000 S gi Tc nhn hot ng to chi ph iu hnh (gi)

S lng NVL x l (kg) S gi my (gi) S lnh ng gi (lnh)

43

V sau y l mc tiu th cc tc nhn hot ng trong qu 2/2005 Tc nhn hot ng S gi iu hnh (gi) S lng NVL x l (kg) S gi my (gi) S lnh ng gi (lnh) My tt 5.000 200 50.000 5.000 My thng 7.500 100 100.000 10.000 Tng cng 12.500 300 150.000 15.000

B phn qun tr chi ph tnh ton v chng minh cho Ban Gim c thy, nu s dng hai phng php tnh s cho hai mc chi ph sn phm khc nhau, t s c hai mc li nhun khc nhau. Sau y l tnh ton ca b phn qun tr chi ph. S liu bng trn th hin chi ph nguyn vt liu v lao ng trc tip. Chi ph sn xut chung ca tng loi sn phm s c tnh nh sau. 1. Phng php tnh ton truyn thng Chn s gi lao ng trc tip lm c s phn b chi ph sn xut chung. Ta c tng s gi lao ng trc tip sn xut 2 loi my l: 25.000 + 75.000 = 100.000 gi

Nh vy, tng ng vi mi gi lao ng trc tip, s c mt khon chi ph sn xut chung c phn b l: 2.000.000/100.000 = 20 ngn ng Chi ph chung phn b cho sn xut loi my tt 20 ng. 25.000 = 500.000 ngn ng

Chi ph sn xut chung tnh cho mi chic my tt

44

500.000/5.000 = 100 ngn ng Chi ph chung phn b cho sn xut loi my thng 20 ng. 75.000 = 1.500.000 ngn ng

Chi ph sn xut chung cho mi chic my thng 1.500.000/15.000 = 100 ngn ng

Phn tch li nhun theo phng php truyn thng

Khon mc 1. Gi bn mt sn phm (ngn ng) 2. Chi ph mt sn phm (ngn ng)

My loi tt 400

My loi thng 200

NVL v L trc tip Chi ph SX chung

200 100 300

80 100 180

Tng chi ph sn phm (ngn ng) 3. Li nhun (ngn ng)

100

20

Nh vy, nu tnh theo phng php truyn thng l la chn mt tc nhn chi ph lm c s phn b chi ph chung th sn phm my in loi tt c li nhun cao hn.

45

2. Phng php ABC By gi, chng ta tnh ton chi ph theo quan im ca b phn qun tr chi ph l s dng phng php ABC. Trong phng php ny, chng ta phi tnh gi tr ca mi tc nhn hot ng. Ta c bng sau: Tc nhn hot ng Nhm chi ph d tr (ng. ng) 1 S gi iu hnh (gi) S lng NVL x l (kg) S gi my (gi) S lnh ng gi (lnh) Chi ph sn xut chung phn b n hai sn phm nh sau. My in loi tt Tc nhn hot ng CP/H (ng.ng) Mc H Tng CPH (ng.ng) 1 S gi iu hnh (gi) S lng NVL x 1.000 200 200.000 40 2 10 3 5.000 4=23 50.000 5 10 CP/SP (ng.ng) 1.500.000 75.000 150.000 15.000 10 5 2 125.000 300.000 Mc tiu th cc hot ng 3 12.500 300 Chi ph cho mt hot ng (ng. ng) 4 = 2/3 10 1.000

46

l (kg) S gi my (gi) S lnh ng gi (lnh) 5 5.000 25.000 155 5 10 50.000 500.000 100

Tng chi ph sn xut chung phn b n mi my in loi tt My in loi thng 1 2 (ng.) 3 4=23 (ng.) S gi iu hnh (gi) S (kg) S gi my (gi) S ng (lnh) Tng chi ph sn xut chung phn b n mi my in loi thng lnh gi 5 10.000 50.000 lng 1.000 10 100 100.000 100.000 10 7.500 75.000 5 (ng.)

5

6,67

NVL x l 1.000.000 66,67

3,33

81,67

47

Phn tch li nhun theo phng php ABC Khon mc My loi tt My loi thng 1. Gi bn mt sn phm (ngn ng) 2. Chi ph mt sn phm (ngn ng)NVL Chi

400

200

200 155

80 81,67 161,67

v L trc tip

355

ph SX chung

Tng chi ph sn phm (ngn ng) 3. Li nhun (ngn ng) 45 38,33

Sau khi tnh ton xong, b phn qun tr chi ph i n kt lun. a. Nu s dng phng php truyn thng, cc sn phm c sn lng sn xut cao thng b tnh trng i chi ph trong khi sn phm c sn lng thp li c chi ph nh hn so vi thc t. V th, BG nhn nh khng ng v chi ph v li nhun ca hai loi sn phm ny. b. Theo phng php ABC, mi loi my c mc tiu th cc hot ng khc nhau nn hnh thnh mc chi ph khc nhau theo quy lut nhn qu (xi nhiu tr nhiu). c. Mc d my in loi tt c li nhun cao hn, nhng xt v sut sinh li th my in loi thng li cao hn. C th:

My tt:

48

Tng chi ph b ra: Li nhun

355 ngn ng 45 ngn ng

Sut sinh li trn chi ph 45/355 = 0,1268 = 12,68%

My thng Tng chi ph b ra Li nhun 161,67 ngn ng 38,33 ngn ng

Sut sinh li trn chi ph 38,33/161,67= 0,237 # 23,7% By gi th BG thy c chi ph chnh xc ca hai loi my. Cc quyt nh phi c xem xt li trnh nhng sai lm trong sn xut v kinh doanh. ng thi, BG cng s xem xt c th p dng cc mc hot ng trn cho nhng sn phm c sn xut trong 6 thng cui nm. n y, chng ta thy c cc phng php tnh ton chi ph sn phm ca cc doanh nghip hin nay. Trong iu kin cnh tranh ngy cng gay gt v quy m m rng ra ton cu, vic tnh ton chi ph cho mt sn phm (dch v) i hi phi chnh xc. Trong th d trn, nu nh BG nhn nh li nhun sn phm nh theo phng php truyn thng v ra quyt nh tng sn lng sn xut i vi my in loi tt, hu qu ca quyt nh ny s nh th no? Cc bn hc vin thn mn, cc bn hiu c cch tnh ton ca hai phng php. Nu l Gim c ca doanh nghip trn, bn c thay i quyt nh ca mnh khng? Ti sao? Chc cc bn thnh cng trong iu hnh doanh nghip. Mt s im ngi hc cn ch :

Phng php tnh ton chi ph truyn thng ch c th p dng tnh ton chi ph sn xut chung ca sn phm trong trng

49

hp doanh nghip c chi ph lao ng cao, cng ngh n gin, chng loi sn phm t.

Phng php tnh chi ph ABC c p dng cho cc doanh nghip c chi ph nguyn vt liu, chi ph k thut cao, cng ngh tin tin, sn phm a dng, quy trnh sn xut phc tp.

Tm tt bi Trong chi ph sn xut ca sn phm, chi ph trc tip (nguyn vt liu, lao ng trc tip) c nhn din v tnh ton d dng, cn cc chi ph gin tip rt kh nhn din v tnh ton. V th, phn b chng n sn phm, ta c hai phng php:

Th nht: Phng php tnh ton v phn b truyn thng. Theo phng php ny, mt tc nhn chi ph thch hp c chn lm c s phn b.

Nu l doanh nghip c chi ph lao ng trc tip ln, tc nhn thch hp thng c chn l s gi lao ng trc tip. Nu l doanh nghip c chi ph cho my mc cng ngh ln, s l s gi my.

Phng php ny c u im l n gin, tnh ton d dng. Tuy nhin, n c gii hn l lm sai lch chi ph sn phm do ch s dng mt tc nhn chi ph lm c s phn b. T , nh qun tr c th ra nhng quyt nh khng chnh xc v sn lng sn xut, gi bn sn phm, phn b cc ngun lc, chin lc kinh doanh v c th nh mt li th cnh tranh ca doanh nghip mnh.

Th hai: Phng php tnh ton chi th theo mc hot ng.

50

Phng php ny cung cp cho nh qun tr cch tnh ton chi ph tt hn v c th gip cho doanh nghip nng cao hiu qu qun l da trn li th cnh tranh, im mnh, im yu ca mnh. Phng php ny da trn c s phn tch cc hot ng c thc hin sn xut sn phm /dch v. u im ca n l cung cp cc thng tin chi ph mt cch chnh xc, gip nh qun tr c th nh gi ng li nhun, doanh thu cho doanh nghip mnh. Ngoi ra, n cn gip doanh nghip nhn din cc c hi ci thin hoc nng cao li th cnh tranh thng qua vic xy dng cc chin lc v chi tiu, gi c, dch v khch hng, pht trin sn phm.Tuy nhin, phng php ny cng c gii hn: c th b st chi ph v kh tn km do phi o lng, phn tch hot ng. Trong mi trng kinh doanh c nhiu bin ng nh trnh by trong bi 1, vi cc doanh nghip ang cnh tranh nhau v gi c th ABC c xem l mt cng c qun tr chi ph hu hiu, c s dng hn 20 nm qua. Tuy tn km chi ph v thi gian nhng li ch m n mang li rt ln. Doanh nghip c th p dng cc o lng ban u cho c qu trnh sn xut v kinh doanh ca mnh. Cu hi. 1. Gii thch cch tnh ton chi ph sn phm theo phng php truyn thng? 2. ABC l g? Ti sao phng phpny li c th gip cho doanh nghip ci thin vic tnh ton chi ph ca mnh? 3. Doanh nghip no cn s dng h thng ABC trong tnh ton chi ph sn phm? 4. Xc nh tc nhn to chi ph ca cc hot ng sau y:

51

Bo Lp

tr my mc t thit b k sn phm nguyn vt liu st sn xut

X

l nguyn vt liu hao nh xng du cho xe

Khu Xng Bn

Thit Mua

hng cho khch hng chnh cho sn xut

Gim

in

5. Ti sao phi phn tch cc hot ng khi s dng phng php ABC? Ti sao cc thng tin phn tch ny li hu ch cho vic xy dng quyt nh? 6. Cng ty Y. chuyn sn xut TV cht lng cao. Trong thng 9/2005, cng ty c chi ph sn xut chung nh sau: Nhm chi ph Tc nhn to chi ph Chi ph sn xut chung (ng.) Kim tra cht S lng ln lng kim tra 100.000 1.000 thit b 50.000 Mc tiu th cc tc nhn to chi ph 1.000 ln

Lp t thit b S thit b phi lp t Cc khon phi S thu Chi ph khc S gi lao ng trc tip ha n

650

25 ci

30.000

3.000 gi

52

u thng 10/2005, cng ty nhn c mt n t hng 500 TV. Sau khi tnh ton, b phn qun tr chi ph nhn thy thc hin n hng ny cn cc hot ng vi mc tiu th nh sau: S lng ln kim tra S thit b phi lp t S ha n phi x l S gi lao ng trc tip 25 ln 200 thit b 250 ci 300 gi

Ban Gim c yu cu b phn qun tr chi ph tnh ton: a. Tng chi ph sn xut chung phn b n 500 sn phm bng phng php ABC? b. Chi ph sn xut chung ca mi sn phm? c. Tng chi ph sn xut chung ca n hng nu phn b trn c s s gi lao ng trc tip? Theo bn, BG s quyt nh chn phng php no phn b? Ti sao? 7. Trong 3 thng u nm 2005, cng ty p - chuyn sn xut my chp hnh - c cc d liu v chi ph nh sau: Nhm CP hot ng Thit lp my mc X l NVL Kim tra cht Tng CP hot ng (ng.) Tc nhn to chi ph Mc tiu th cc hot ng my

100.000 S my thit 100 lp 80.000 S thng NVL 200.000 S b

8.000 thng

phn 1.000 b phn

53

lng Chi ph khc Tng cng

kim tra 100.000 S gi my 480.000 10.000 gi

Cng ty ang c mt n hng 1.000 sn phm. BG cng ty mun c cc thng tin chi ph chnh xc tnh ton gi thnh, c tnh li nhun. o lng v phn tch cc hot ng, b phn qun tr chi ph cho thy cc thng tin lin quan n n hng nh sau:

S my thit lp S thng NVL S b phn kim tra S gi my

12 my 1.000 thng 40 b phn 2.000 gi

Chi ph trc tip cho mi my chp hnh l: Nguyn vt liu : 80 ngn ng v Lao ng trc tip : 120 ngn ng Ban Gim c yu cu: a. Tnh chi ph sn phm da trn c s s gi my. b. Tnh chi ph sn phm theo cc tc nhn to chi ph. c. C chnh lch chi ph gia hai cch tnh trn hay khng?

54

BI 4

C TNH CHI PH

Nh trnh by trong cc bi trc, chi ph pht sinh do thc hin cc hot ng. Nhim v ca qun tr chi ph l phi lm sao xc nh c cc hot ng to ra chi ph, c tnh mi quan h gia chi ph v cc tc nhn ca n ng thi qun l cc hoat ng gy ra chi ph mt cch hiu qu. y cng chnh l ni dung ca bi ny Sau khi hc xong bi 4, ngi hc c th:

Hiu c vai tr chin lc ca c tnh chi ph S dng c cc phng php c tnh chi ph. ng dng c cc bc trong quy trnh c tnh chi ph.

I. KHI NIM C TNH CHI PH. l xc nh chnh xc mi quan h gia mt i tng nhn chi ph v cc tc nhn to chi ph ca n nhm mc ch d bo chi ph. Xt v vai tr, c tnh chi ph lm cho vic qun tr chin lc c d dng do: th nht, gip nh qun tr d bo c chi ph trong tng lai da trn cc tc nhn nh hot ng, sn lng, hay cc tc nhn chi ph khc. Th hai, c tnh chi ph gip nh qun tr xc nh cc tc nhn to chi ph ch cht ca mt i tng nhn chi ph. iu ny rt quan trng trong h thng tnh ton chi ph ABC. 1. S dng c tnh chi ph cho d bo chi ph Trong qun tr chin lc, c tnh chi ph chnh xc c nhiu ng dng nh:

55

a. d dng phn tch chin lc: c tch chi ph gi vai tr quan trng trong cc doanh nghip c chin lc cnh tranh nhau v gi c. Trong mi trng kinh doanh hin nay, c tnh chi ph gip nh qun tr s dng cc k thut qun l hin i nh cng ngh JIT, h thng FMS, hay TQM, chi ph mc tiu, nhm gim chi ph v t c mc tiu chin lc ca mnh b. d dng phn tch chui gi tr (value chain): Chui gi tr l tp hp cc hot ng hay quy trnh t khi bt u nghin cu pht trin sn phm (dch v) mi cho n khi sn phm c a n khch hng. Thng qua phn tch v sp xp li chui gi tr, doanh nghip s nhn din c cc c hi tim nng gim chi ph. Chui gi tr c minh ha nh sau: R&D Thit k SP/DV Sn xut Tip th Phn phi

Dch v hu mi. Doanh nghip c th thc hin ton b cc hot ng ny trong doanh nghip mnh hoc lin kt vi cc doanh nghip (n v) khc ty theo phng n no c chi ph thp hn. Chng hn, doanh nghip t lo vic gii thiu, qung co cho sn phm mi ca mnh sp tung ra th trng hay thu mt cng ty chuyn nghip thc hin vic ny. Phng n chn s l phng n c chi ph thp nht. Bn s chn phng n no khi mun pht trin sn phm mi: thu cng ty t vn bn ngoi thc hin vic nghin cu th trng v thit k sn phm mi cho cng ty hay t t chc nhm nghin cu v thit k (R&D) sn phm cho mnh. Hy ngh xem phng n no li hn?

56

2. c tnh chi ph cho xc nh tc nhn to chi ph. Trong thc t, xc nh tc nhn to chi ph, ngi ta thng da vo nhng ngi thit k sn phm, k s sn xut hay lao ng trc tip sn xut ra sn phm . Nhng ngi ny s cung cp cc thng tin r rng v tc nhn to chi ph. iu ny s lm cho vic c tnh chi ph chnh xc hn. II. CC BC TRONG C TNH CHI PH Phn ny trnh by cch ng dng cc bc ca c tnh chi ph C 6 bc trong c tnh chi ph:

Bc 1: Xc nh i tng nhn chi ph c c tnh

Cc nh qun tr chi ph phi thn trng trong vic xc nh i tng nhn chi ph. Nh ni, i tng nhn chi ph thng l sn phm, dch v, nhng cng c th l khch hng, doanh nghip khc hoc thm ch l nh nc. Th d: lnh o thnh ph ang xy dng chng trnh chng nga si cho tr < 1 tui. Do y chng trnh nm trong chin lc nng cao th cht tr em nn ngi hng th khng phi tr tin. Vy i tng nhn chi ph s l nh nc m c th l chnh quyn thnh ph.

Bc 2: Xc nh cc tc nhn to chi ph

Cc tc nhn to chi ph l nhng nhn t c s dng c tnh.

57

Chi ph c c tnh Chi tiu xng du cho xe

Tc nhn to chi ph on ng xe phi chy (km)

Chi tiu in cho lm mt nh Nhit c duy tr trong nh xng. xng

Chi ph bo tr trong phn S gi my hot ng, s gi lao xng SX Chi ph thit k sn phm. ng S b phn c thit k hay s gi thit k.

Bc 3: Thu thp d liu vi yu cu:

Thch hp: c cng c s d liu vi b phn k ton. Chnh xc: phi bo m vic c tnh t mc chnh xc. chnh xc ca d liu ty thuc vo ngun cung cp. Thng th d liu ngay trong ni b doanh nghip c tin cy cao nht.

Bc 4: V biu d liu

Mc ch ca bc ny l xc nh xem c nhng bt thng trong chui d liu hay khng. Nu c, xc nh l do v c th loi b ra khi quy trnh c tnh.

Bc 5: La chn phng php c tnh

C 4 phng php c s dng c tnh chi ph, l: phn loi chi ph, c lng trc tip, phng php cao thp, v phn tch hi quy.

Bc 6: nh gi mc chnh xc ca chi ph c tnh

58

y l bc xem xt kh nng sai st i vi chi ph c c tnh. Vic c tnh s t chnh xc cao nu cc bc trc c chun b tt. Cc bn hy xem th d minh ha sau: Mt trng i Hc c s sinh vin tt nghip hng nm l 3.500 ngi. Trng ang chun b l tt nghip cho t sinh vin ca nm nay. ng trng phng Ti Chnh c Hiu Trng yu cu phi c tnh cc chi ph cn thit cho bui l. Ta s thc hin trnh t 6 bc cho vic c tnh ny.

Bc 1: Xc nh cc loi chi ph cho bui l. Chng bao gm: chi ph thu gh ngi, thc n v nc ung cho ngi tham d, thu ban nhc phc v.

Bc 2: Xc nh tc nhn to chi ph ca bui l. Trong trng hp ny, l s sinh vin tt nghip n tham d bui l v khch mi ca h. S lng ny s quyt nh s gh thu, lng thc n v nc ung.

Ch : chi ph thu gh, thc n v nc ung l bin ph do thay i theo s ngi tham d. Chi ph cho ban nhc l nh ph do khng chu tc ng bi s ngi tham d. Nh vy, tng chi ph ca bui l l tng chung ca bin ph v nh ph. im quan trng bc ny l ng Trng Phng phi la chn tc nhn to chi ph mt cch chnh xc. y, tnh s sinh vin tt nghip tham d bui l, ng phi da vo s lng hay t l sinh vin tham d ca nm trc.

Bc 3: thu thp d liu v s ngi tham d ca cc nm trc.

59

Bc 4: v d liu ny di dng biu xem c bin ng khng.

Bc 5: la chn phng php c tnh. Gi s ng Trng phng chn phng php n gin nht l phn loi chi ph vi cc chi ph sau:

Gi thu gh ngi Thc n v nc ung Thu ban nhc

2.000 ng/gh 15.000 ng/ngi. 5 triu ng

Mt gi nh khc, mi sinh vin n tham d s mi thm 2 khch. S sinh vin tt nghip c tnh tng t nm trc, khong 3.500 sinh vin v khong 50% trong s s tham d bui l. Nh vy: Chi ph c tnh = nh ph + (s tc nhn to chi ph bin ph cho mi n v) = 5.000.000 + [(3.500 0,.5) (2 + 1)] (15.000 + 2.000) = 94.250.000

Bc 6: trnh bng chi ph c tnh ln cho Hiu Trng xem xt. Khi c hi liu mc chi ph ny l chnh xc cha, ng Trng Phng ni rng nu bit c s sinh vin tt nghip nm nay th vic c tnh s chnh xc hn. Bn hiu c trnh t 6 bc trong c tnh chi ph

cha? Nh bc no l quan trng nht nh. l bc la chn tc nhn to chi ph. Nh chn cho chnh xc, nu khng kt qu c tinh s sai y.

60

III. CC PHNG PHP C TNH CHI PH Nh trn ni, chng ta c tt c 4 phng php c tnh chi ph. 1. Phng php phn loi chi ph Phng php ny yu cu phi phn loi chi ph thuc dng nh ph hay bin ph. Tng chi ph c tnh l tng chung ca nh ph v bin ph (theo th d trn). Phng php ny n gin, d lm nhng mang tnh ch quan khi phn loi. 2. Phng php c lng trc tip. Theo phng php ny, cc nh qun tr chi ph phi xem xt d liu ca nhng nm trc di dng s liu hay biu , t c tnh mc chi ph. Phng php ny c u im l nhanh, d thc hin. Tuy nhin, c hn ch l nu kch thc d liu tng i nh th s kh thy c xu hng sp ti ca chi ph, do c th lm sai lch kt qu c tnh. Th d: Ban Gim c ca cng ty X. ang chun b ngn sch cho nm ti v yu cu b phn qun tr chi ph phi c tnh cc khon chi tiu trong c chi ph cho bo tr my mc. thc hin vic ny, cc nh qun tr chi ph phi xem xt li d liu v chi ph bo tr ca 7 nm trc nh sau: Nm CPBT (ngn.) 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

22.843 22.510 22.706 23.030 22.413 22.936 23.175

Cc d liu ny c th c biu din di dng biu

61

Thng qua cc d liu bng s v biu , nh gi nhanh, nh qun tr c tnh chi ph bo tr cho nm ti l 23.200 ngn ng (hc vin s dng phn ng dng tnh ton nhanh M. Exel) 3. Phng php cao thp. Phng php ny s dng cc tnh ton i s xc nh mt c tnh duy nht gia hai im cao v thp trong d liu. V vy chnh xc hn hai phng php trn Tr li vi cc con s th d trc. Nh qun tr chi ph thy rng, chi ph bo tr thng c tnh ton da trn s gi my hot ng. S gi my tng ng vi cc mc chi ph 7 nm qua l: Nm CPBT (ngn.) S my (gi) S dng phng php cao thp, nh qun tr la chn hai im t chui d liu mt cho im cao v mt cho im thp. Thng thng th l im cao nht v im thp nht. Tuy nhin, nu hai im ny c khong cch bt thng i vi cc im cn li th c th dn n sai lch trong c tnh. Phng php ny c tnh ton da trn phng trnh: Y = aX + b Trong :

1998

1999

2000 22.706

2001

2002

2003

2004

22.843 22.510

23.030 22.413

22.936 23.175

gi

3.451

3.325

3.383

3.614

3.423

3.410

3.500

Y = gi tr ca chi ph bo tr c tnh X = tc nhn to chi ph. y chnh l s gi my hot ng.

62

b = gi tr ca Y khi X = 0 a = bin ph mt n v cho bo tr.

By gi, nh qun tr s phi chn hai im theo tc nhn to chi ph c tnh. Ti sao li chn theo tc nhn to ch ph? L do: y l nguyn nhn lm cho chi ph bo tr hng nm khng ging nhau. Tc nhn to chi ph trong th d ny chnh l s gi my hot ng. Nh vy, im thp nm 1999 v im cao nm 2004. Ti sao khng chn im cao nm 2001? Chng ta s gii thch l do sau. Ta bit: a l chi ph cho 1 gi my hot ng v c xem l bin ph n v. Trc ht tnh a ri tnh b sau: Chnh lch chi ph gia im cao v thp a = ---------------------------------------------------------------------Chnh lch gi tr ca tc nhn to chi ph ca im cao v thp

a =

23 . 175 22 . 510 = 3 ,8 3 . 500 3 . 325

C th s dng d liu ca nm 1999 hoc nm 2004 tnh gi tr ca b. y ta dng d liu nm 2004: b = Y aX = 23.175 - (3,8 3.500) = 9.875 Ta c th kim tra kt qu bng cch dng d liu ca nm 1999. Theo d liu ny, ta c: b = Y aX = 22.510 - (3,8 3.325) = 9.875 Nh vy, phng trnh c tnh chi ph c dng Y = 3,8X + 9.875

63

B phn sn xut c tnh s gi my hot ng cho nm ti s khong 3.600 gi. Da vo s gi my c tnh, b phn qun tr chi ph cho bit chi ph bo tr ca nm ti s l: Y = (3,8 3.600) + 9.875 = 23.555 triu ng. By gi, ta quay li xem l do v sao khng chn im cao theo s gi my nm 2001. Tnh li a theo d liu ca nm 2001, ta s c:a= 23,030 22,510 = 1,8 3.614 3.325

Tnh b, dng d liu nm 1999, ta c: b = Y aX = 22.510 - (1,8 3.325) = 16.525 Theo kt qu ny, ta c phng trnh c tnh nh sau: Y = 1,8 X + 16.525 Dng phng trnh ny c tnh chi ph bo tr ca nm ti cng vi s gi my c tnh l 3.600 gi. Ta c kt qu: Y = (1,8 3.600) + 16.525 Y = 23.005 ngn ng. Nhn xt:

Vi phng php c lng trc tip, chi ph bo tr cho nm ti l 23.200 ngn

Vi phng php cao thp:

Nu chn im cao theo tc nhn to chi ph l s gi my l vo nm 2004 v im thp nm 1999, kt qu l 23.555 triu ng Nu chn im cao l vo nm 2001, kt qu c tnh chi ph cho nm ti thp hn nm 2004 mc d s lng tc nhn to chi ph

64

cao hn 100 gi. Kt qu ny thm ch cn thp hn c kt qu ca phng php c lng trc tip C th kt lun: d liu ca nm 2001 l d liu bt thng do c khong cch kh ln vi cc d liu cn li. V th, khng nn chn im cao nm 2001. Tm li: phng php cao thp cung cp mt phng trnh tnh ton chi tit nn c th trnh c tnh ch quan so vi hai phng php trc. Tuy nhin, do ch s dng hai trong mt chui d liu nn chnh xc cn hn ch. Ngy nay, khi c phng php hi quy th ngi ta t s dng phng php ny trong c tnh chi ph. 4. Phng php phn tch hi quy y l mt phng php thng k c s dng nhm xy dng mt phng trnh tnh ton vi mt tp hp cc d liu nghin cu. Cn ch : trong phng trnh hi quy c hai bin s:

Bin ph thuc: l chi ph c c tnh Bin c lp: l tc nhn to chi ph c s dng c tnh khi lng ca bin ph thuc.

Ta c phng trnh hi quy n gin: Y = aX + b Trong :

Y = Gi tr chi ph c c tnh b = hng s cho bit Y khi X = 0 a = bin ph n v X = tc nhn to chi ph

65

a v b c th c tnh theo cng thc sau:a= N xy x y N x 2 ( x) 22

x y xy x b= N x ( x )2 2

minh ha, ta c th d sau: Cng ty sn xut xe hi H. c cc d liu ca 3 qu u nm 2005 nh sau: Qu Chi ph (Y) Mc sn xut (X) 1 2 3 250 t ng 310 325 50 xe 100 150

Cng ty yu cu d bo chi ph cho qu 4. Mc sn xut d kin l 125 xe. p dng cng thc tnh trn vi N = 3 (3 qu), ta tm c a v b a = 0,75 t b = 220 t

Phng trnh hi quy c dng: Y = (0,75 t X) + 220 t Vi mc tc nhn to chi ph l 125 xe d kin c sn xut trong qu 4, d bo chi ph ca qu l: Y = (0,75 t 125) + 220 t = 313,75 t ng

66

Nhn xt: phn tch hi quy cung cp cho nh qun tr mt phng php vi sai st t nht c tnh chi ph. Nu phi d bo chi ph cho n v mnh, bn s la chn phng php no? Gii thch s la chn ca bn? Tm tt bi Trong mi trng kinh doanh nng ng hin nay, iu quan trng l cc nh qun tr cn c tnh chi ph sn phm hoc dch v chnh xc v ng lc. Vic c tnh ny l chun b tt c thng tin chi ph cho chin lc kinh doanh. Bi ny gii thiu 4 phng php c tnh chi ph. Ba phng php phn loi chi ph, c lng trc tip v phng php cao thp tuy n gin, d thc hin nhng mc chnh xc cn hn ch. Phn tch hi quy l mt phng php thng k gip nh qun tr c th c tnh chi ph kh chnh xc. Cu hi. 1. nh ngha c tnh chi ph v trnh by vai tr ca n trong cc chc nng qun tr. 2. Cho bit 4 phng php c tnh chi ph v u nhc im ca tng phng php. 3. Su bc trong c tnh chi ph l g? Bc no l quan trng nht? Ti sao? 4. Gii thch ngha ca cc bin s trong phng php phn tch hi quy. 5. Cng ty Pht Pht sn xut dng c vn phng c d liu v chi ph nm 2004 nh sau:

Chi ph NVL trc tip

450 triu ng -

Lng ca b phn vn phng 100

67

Lng ca qun l xng sn xut Khu hao TSC xng sn xut110 Khu hao TSC vn phng Chi ph lao ng trc tip Chi ph vn phng phm Chi ph NVL gin tip Chi ph cho in sn xut Chi ph bo tr MMTB Chi ph qung co Hoa hng cho ngi bn Chi khc 30 155 7 5 8 38 95 60 25

80 -

-

d dng nhn din chi ph v s dng chng lm d liu cho b phn d bo, BG yu cu phn loi theo nhm: chi ph c nh, bin i hay chi ph sn xut chung. 6. Cng ty Loa Loa sn xut cc loi ampli. Gim c cng ty yu cu b phn qun tr chi ph tnh ton chi ph bo tr h thng thit b ca b phn sn xut cho nm ti. Sau khi kho st, qun tr chi ph quyt nh chn tc nhn to chi ph l s gi my hot ng. Thu thp d liu ca nm cho thy nh sau:

Thng

Chi ph bo tr (ngn ng)

S gi my (gi) 1.690 1.770

1 2

2.600 2.760

68

3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

2.910 3.020 3.100 3.070 3.010 2.850 2.620 2.400 2.230 2.450

1.850 1.870 1.900 1.880 1.860 1.840 1.700 1.600 1.480 1.590

Nh qun tr chi ph bit rng mun d bo chi ph c th cho tng thng vo nm ti th cn xy dng mt phng trnh chung, trong gi tr ca cc bin s s phi c tnh ton chnh xc. Sau , t phng trnh ny s ng dng vi cc tc nhn to chi ph d bo chi ph hng thng. Hy da trn phng php cao thp tm phng trnh c tnh ? 7. Cng ty Ngon sn xut m n lin. Kho st chi ph cho thy cc d liu lin quan trong 6 thng u nm 2005 nh sau: Thng Sn lng (x) (triu thng) 1 2 3 1,5 2,2 2,9 Chi ph lao ng trc tip (y) (triu ng) 540 690 810

69

4 5 6

3,0 2,5 3,2

950 750 970

Da trn d liu, BG cng ty yu cu b phn qun tr chi ph d bo chi ph LTT cho 6 thng cui nm. B phn ny da trn phng trnh tng qut tnh ton. Hy s dng phng php hi quy xy dng phng trnh ny. 8. Cng ty Hin i sn xut cc sn phm thi trang lm bng da ang phi chun b ngn sch hot ng cho nm ti. c tnh chi ph cho nguyn vt liu v lao ng trc tip c, ch cn chi ph sn xut chung l cha. B phn qun tr chi ph s phi d bo chi ph ny. S dng s gi lao ng trc tip lm tc nhn to chi ph, b phn ny ghi nhn chi ph sn xut chung ca nm ngoi qua cc qu nh sau:

Qu

S gi LTT (ngn gi)

Chi ph sn xut chung (triu ng) 71 78 75 83

1 2 3 4

22,5 27,5 25,0 32,5

70

B phn k hoch c tnh trong qu 1 nm ti, mc sn xut s c s gi lao ng trc tip l 20 ngn gi. V th, b phn qun tr chi ph c yu cu: a. S dng c hai phng php cao thp v phn tch hi quy d bo chi ph sn xut chung ca cng ty. b. Nhn xt v kt qu ca hai phng php c tnh trn.

71

BI 5

PHN TCH MI QUAN H CHI PH SN LNG LI NHUNTrong kinh doanh, c mt mi quan h cht ch gia gi bn, doanh thu, chi ph v sn lng m cc nh qun tr cn phi hiu r. Phng php nghin cu phn tch mi quan h chi ph, sn lng v li nhun (CVP) s gip gii quyt vn ny. Nghin cu phn tch CVP l mt bin php hu hiu nhm gip cc nh qun tr ra cc quyt nh quan trng nh nh gi sn phm, chn chin lc kinh doanh, chn cng ngh sn xut, hoch nh chin lc cnh tranh Sau khi hc xong bi ny, ngi hc s:

Hiu c phng php phn tch CVP v vai tr ca n trong doanh nghip.

ng dng CVP hoch nh ha vn, hoch nh doanh thu v chi ph.

ng dng CVP trong phn tch nhy cho vic s dng hiu qu CVP.

ng dng CVP vo cc doanh nghip phi li nhun.

I. KHI NIM Phn tch mi quan h chi ph sn lng li nhun l phng php nghin cu lm th no m cc quyt nh c tc ng n li nhun da trn mi quan h nh ph, bin ph, gi bn v sn lng sn xut.

72

1. M hnh CVP M hnh CVP c th c miu t nh sau: Li Nhun = Doanh Thu Tng Chi Ph Hay: M: Doanh thu = gi bn mt sn phm s lng sn phm bn Tng chi ph = tng nh ph + tng bin ph. Trong phn tch CVP, chng ta thng xem xt bin ph di khi nim l bin ph tnh ton cho tng sn phm. Do : Tng bin ph = bin ph sn phm sn lng sn xut. d dng trong s dng, m hnh thng c trnh by di dng cc k hiu:

Doanh thu = Tng chi ph + Li nhun.

Q = s lng sn phm c sn xut v bn v = bin ph sn phm f = tng chi ph c nh p = n gi sn phm N = li nhun v = VC/Q

Theo , m hnh CVP c trnh by nh sau: p Q = f + v Q + N 2. Vai tr chin lc ca phn tch CVP trong kinh doanh CVP c mt vai tr quan trng trong doanh nghip. c bit, CVP c s dng nhiu o lng mc chi ph mc tiu v chu k hot ng ca chi ph.

73

Chu k hot ng ca chi ph c tnh t khi chi ph xut hin khu u tin ca chui gi tr l R&D cho n khu cui cng l chi ph ca cc dch v hu mi cho khch hng. CVP c s dng xc nh xem trong mt chu k sng ca sn phm, doanh nghip c t c li nhun mong mun hay khng bng cch phn tch sn lng sn xut, doanh thu c c t bn sn phm , tng chi ph b ra v gi bn mt sn phm.

Trong chi ph mc tiu: phn tch CVP s gip xc nh mc chi ph ca cc thit k sn phm khc nhau t li nhun k vng. Chi ph mc tiu = gi bn li nhun k vng.

Phn tch CVP cng c mt vai tr quan trng trong nh v chin lc cnh tranh. i vi cc doanh nghip cnh tranh nhau v gi, phn tch CVP c s dng xc nh cc mc hot ng d tr tng ng vi cng ngh sn xut ca doanh nghip nh: s dng nhiu lao ng, s dng cng ngh tin tin, s dng cc ngun lc trong hay ngoi doanh nghip T , xc nh mc cc chi ph thch hp nht.

II. PHN TCH CVP I VI HOT NG HA VN Trong sn xut kinh doanh, cc doanh nghip phi xc nh cc hot ng ha vn. l mc hot ng khng to ra li nhun nhng cng khng l. Ni cch khc, l mc hot ng m tng doanh thu bng vi tng chi ph. Phn ny s trnh by cc cch tnh ton hot ng ha vn.

74

1. Tnh ton trc tip theo phng trnh CVP Phng php ny s dng trc tip m hnh CVP. Chng ta ch tnh ton theo cc gi tr ca Q, f, v, p, cn N = 0. 1.1 Sn lng ha vn: l mc sn xut b p chi ph. d dng hiu c vn ny, ta c th d c th sau: Cng ty Tin Nghi sn xut trang tr ni tht. Ly sn phm l b salon g cao cp tnh ton, ta c cc d liu lin quan nh sau:

Cc khon chi ph (triu ng) Chi ph c nh Li nhun k vng Gi bn mt sn phm Bin ph/sn phm K hoch sn xut (b)

Hng thng

C nm

5.000 4.000 75 35 250

60.000 48.000

3.000

xc nh sn lng ha vn, ta p dng m hnh CVP tnh ton. p Q = f + (v Q) Thay cc gi tr c trong bng d liu ta tm c sn lng ha vn ca cng ty l: 75 Q = 5.000 + 35 Q Q = 5.000/(75 35)

Q = 125 b sn phm/thng hay 1.500 b/nm 1.2 Doanh thu ha vn tnh doanh thu ha vn, ta c hai trng hp:

75

(1) Nu bit gi bn mt sn phm, ly sn lng ha vn nhn vi gi bn (2) Nu ch bit tng doanh thu, tng bin ph, chi ph c nh m khng bit gi bn, bin ph/snphm v s sn phm bn, c th dng phng trnh m hnh CVP trong iu kin ha vn: pQ=f+vQ Gi Y l doanh thu Y=pQ Q = Y/p

Thay vo phng trnh trn, ta c:

p Y/p = f + v (Y/p) hay Y = f + v(Y/p)

y ta khng bit p v v nhng c tng VC v tng doanh thu Vy thay v = VC/Q v p = DT/Q vo phng trnh trn, ta c: Y = f + [(VC/Q)Y]/(DT/Q) = f + (VC/DT)Y Nu bit tng bin ph l 210.000 triu ng v tng doanh thu l 450.000 triu ng. Y = 5.000 + (210.000/450.000)Y = 5.000 + 0,4667 Y Y = 9.375 triu ng/thng 2. Tnh ton da trn phn ng gp bin (hay cn gi l s d m ph) Phn ng gp bin l phn cn li ca gi bn sau khi tr i bin ph n v. Khi nim ny cho thy tc ng ca sn lng bn n doanh thu v li nhun. 2.1 Sn lng ha vn

76

C th tm sn lng ha vn n gin nh sau: Q = f /phn ng gp bin = f / (p v) = 5.000/(75 35) = 125 b. Ni chung, tm sn lng ha vn, cc bn c th tnh bng phng php no m cm thy thun tin nht. 2.2 Doanh thu ha vn tnh ton theo phng php ny, ta nhn 2 v ca phng trnh vi gi bn: p(p Q) = p(f + v Q) Tnh ton v chuyn v, ta c kt qu sau:pQ = f p pv

Chuyn i v th hai c t l phn ng gp bin, kt qu:pQ = f ( p v) / p

Mu s trong phng trnh cho thy t l ng gp bin (khi doanh thu tng th phn ng gp bin s tng tng ng). Tip tc tnh ton ta c doanh thu ha vn l:pQ = 5.000 = 9.375 triu ng (75 35) / 75

Hy nh rng, phn tch ha vn cho thy vic sn xut ca chng ta tnh trng khng li v cng khng l. Nhng ti sao li cn phi phn tch ha vn? Cc bn th tr li cu hi ny xem sao?

77

III. PHN TCH CVP CHO HOCH NH DOANH THU V CHI PH Phn tch CVP c th c s dng xc nh mc doanh thu sao cho c c li nhun k vng. Nh th, cc nh qun tr cn phi c chin lc hoch nh i vi 2 yu t quan trng, l doanh thu v chi ph. 1. Hoch nh doanh thu Trong mc tiu ny, phn tch CVP s h tr nh qun tr xc nh mc doanh thu c c mc li nhun mong mun. Chng ta s tip tc vi th d v b salon cao cp ca cng ty Tin Nghi. Ban Gim c mun bit s lng sn phm cn bn mi nm l bao nhiu cng ty t mc li nhun 4.000 triu ng/ thng (48.000 triu ng /nm) S dng trc tip m hnh CVP ta c: p Q = f + (v Q) + N hay: Vy Q = pQ vQ = f + N Q(p v) = f + Nf + N 60.000 48.000 = = 2.700 b salon/nm pv 75 35

Doanh thu s l: Y = p Q = 75 2.700 = 202.500 triu ng 2. Hoch nh chi ph Khi hoch nh chi ph, cc gi tr ca Q v li nhun k vng thng c tnh trc. Cc chi ph cn tm l bin ph v nh ph. 2.1 Chi ph mc tiu: s nh i gia cc chi ph khc nhau.

78

tnh ton chi ph mc tiu, phn tch CVP s c s dng xc nh hiu qu ca chi ph khi nh i mt chi ph ny bng mt chi ph khc m vn bo m doanh thu v li nhun k vng. Ta tip tc vi sn phm salon cao cp ca cng ty Tin Nghi. Cng ty bn 2.700 b salon/nm. Gi nh, b phn sn xut bo co rng, nu trang b thm thit b cho mt cng on trong dy chuyn sn xut s gim c tiu hao nguyn liu v gim chi ph sn xut. Qun tr chi ph kho st v nhn thy, nu thc hin theo ngh ny, bin ph/sn phm s gim xung nhng ng thi nh ph s tng ln mt khon l 2.250 triu ng/thng. Nh vy, cng ty s nh i s gia tng chi ph c nh ly s gim xung trong bin ph. Vy, bin ph ca mi sn phm s phi gim bao nhiu vn bo m doanh thu v li nhun k vng khng thay i? Vi cc d liu:

Q = 2.700 sn phm/nm. p = 75 triu ng v = ? (hin ti l 35 triu ng) f = 5.000 tr. + 2.250 tr. = 7.250 tr. (# 87.000 tr./nm) N = 48.000 tr./nm

Rt gn phng trnh: p Q = f + (v Q) + N Ta c:Q= f +N pv

pv=

f +N Q

Hay:

v = p

f +N 87.000 + 48.000 = 75 = 25 tr. Q 2.700

79

Nh vy, b phn qun tr chi ph s bo co : duy tr mc li nhun trong iu kin chi ph c nh tng t 60.000 triu ng/nm ln 87.000 triu ng/nm, cng ty phi gim bin ph/sn phm t 35 triu ng xung cn 25 triu ng. V vy, BG quyt nh s u t thay i thit b cng on m b phn sn xut ngh do n khng lm nh hng n mc li nhn hoch nh. 2.2 Lng v hoa hng cho ngi bn. Phn tch CVP cn c s dng xc nh hiu qu chi ph trong qun l dng chi ph nh chi ph bn hng. Gi nh b phn bn hng yu cu tng thm mt khon lng l 450 tr./thng. BG yu cu nh qun tr chi ph xem xt ngh ny tc ng th no n li nhun. Cu tr li l ch c th tng lng nu gim t l hoa hng. Vy, t l hoa hng s gim bao nhiu vn gi nguyn li nhun? By gi, qun tr chi ph xem xt v thy rng:

Trong 5.000 triu ng chi ph c nh hng thng th c 1.000 triu ng tr lng cho b phn bn hng

Trong 35 triu ng bin ph/sn phm th c 7,5 triu ng l hoa hng cho b phn bn hng (# 10% ca gi bn)

Phn tch cc d liu chi ph, ta c:

f mi = f hin ti + phn lng ngh tng thm

= 5.000 tr. + 450 tr. = 5.450 tr./thng hay 65.400 tr./nm.

r = t l hoa hng v = (t l hoa hng gi bn) + bin ph khc

80

= (r 75) + (35 7,5) Ta c: v = p nnf +N Q

(r 75) + (35 7,5) = 75

65.400 + 48.000 2.700

r = 0,0733 # 7,33% hay = 5,5 triu ng Trong tnh hung ny, b phn qun tr chi ph ngh vi BG l gim t l hoa hng t 10% xung cn 7,33% gi nguyn li nhun v tr thm lng cho b phn bn hng mi thng 450 triu ng. Nu khng gim hoa hng th li nhun ca cng ty s b st gim. 2.3 Thu thu nhp trong phn tch CVP Cc quyt nh v doanh thu, chi ph ca nh qun tr thng bao gm c thu. V th, khi xy dng mc doanh thu v li nhun, nh qun tr phi tnh n tc ng ca thu i vi chng. Tip tc vi cng ty Tin Nghi, gi nh cng ty chu mc thu thu nhp trung bnh l 20%. Nh vy, t c li nhun sau thu l 48.000 triu ng, cng ty phi c doanh thu l bao nhiu? Trc ht, phi bit c mc li nhun trc thu ca cng ty. Mc li nhun trc thu l: LN = 48.000/(100% - 20%) = 60.000 triu ng. Theo m hnh CVP, ta cQ= f +N pvQ= 60.000 + 60.000 = 3.000 b salon/nm 75 35

Nh vy, nu bn 3.000 b salon/nm, cng ty s t c mc li nhun sau thu nh k vng l 48.000 triu ng/nm.

81

Phn ny cho thy, quan im ca nh qun tr l trong bt k tnh hung no vn phi phn tch thng tin chi ph tht cn thn khng lm tng chi ph v bo ton c li nhun. Theo bn ng hay cha ng? Gii thch. IV. PHN TCH NHY CA KT QU CVP xem xt s thay i ca li nhun khi doanh thu thay i, chng ta s dng hai ch s o lng: 1. Bin an ton Bin an ton o lng tc ng tim nng ca cc ri ro lm cho doanh thu khng t c mc nh hoch nh. Bin an ton = doanh thu hoch nh doanh thu ha vn Theo th d ca cng ty Tin Nghi, doanh thu hoch nh l 3.000 b salon/nm. Vi sn lng ha vn l 1.500 b salon, bin an ton s l: 3.000 1.500 = 1.500 T l bin an ton = 1.500/3.000 = 0,5 # 50% Sn phm c bin an ton thp l sn phm c nhiu ri ro. Vy, nu vn c k hoch sn xut kinh doanh th nh qun tr cn c ch nhiu hn. 2. n by hot ng Cc thay i trong mi trng sn xut hin nay lm thay i tnh cht ca phn tch CVP. Chng hn: trong mt mi trng sn xut hon ton t ng, chi ph lao ng trc tip tr nn km quan trng v nguyn vt liu chim t l ln trong bin ph, cc chi ph c nh kh cao. Trong trng hp ny, phn tch CVP gi vai tr quan trng do li nhun rt nhy cm vi nhng thay i trong doanh thu.

82

Ta xem xt th d sau: C hai doanh nghip, mt s dng nhiu lao ng nn chi ph c nh tng i thp v bin ph tng i cao. Doanh nghip th hai l t ng ha hon ton nn chi ph c nh kh cao v bin ph thp. Cc d liu chi ph ca hai doanh nghip c cho trong bng sau: Chi ph (ngn ng) nh ph/nm Bin phm Gi phm Phn ng gp bin (s d m ph) bn/sn ph/sn DN t ng DN s dng nhiu L inh ph thp 150.000 9 12 3

hon ton nh ph cao 500.000 2 12 10

Gi nh mc ha vn ca hai doanh nghip ny l 50.000 sn phm. Kho st cho thy:

Doanh nghip 1: nu sn xut trn mc ha vn 20.000 sn phm s c li nhun l 60.000 ngn ng. Nu sn xut mc thp hn ha vn 20.000 sn phm th s l 60.000 ngn ng (phn ng gp bin nhn vi s sn phm c sn xut)

Doanh nghip 2: nu sn xut cao hn mc ha vn 20.000 sn phm s t c li nhun l 200.000 ngn ng, nhng nu

83

thp hn mc ha vn cng l 20.000 sn phm th s l 200.000 ngn ng Nhn xt: Doanh nghip c chi ph c nh cao thng c nhiu ri ro i vi li nhun do n chu tc ng mnh m ca vic thay i mc hot ng. Li nhun cao nu hot ng trn mc ha vn, nhng l cng nhiu nu hot ng di mc ha vn Trong tnh hung ny, vic phn tch CVP c bit quan trng khi quyt nh c nn s dng cc thit b, cng ngh mi hay khng, vic s dng ny c tc ng nh th no n nh ph v bin ph. V. PHN TCH CVP I VI CC T CHC PHI LI NHUN CVP cng c s dng trong cc t chc phi li nhun hoc dch v. Trong trng hp ny, khng th tnh doanh thu hay li nhun m ch yu l hiu qu phc v ca t chc. minh ha, ta c th d sau: Bnh vin ca qun X. l n v phc v khm cha bnh min ph cho i tng l dn ngho. Hin bnh vin ang tri qua thi k kh khn v ti chnh. Tng ngn sch nm ngoi l 735 triu ng v nm ti BG quyt nh ct gim i 5%, tc l ch cn 700 triu ng. Qun tr chi ph ca bnh vin tnh ton rng bin ph chnh l chi ph khm bnh cho bnh nhn vi mi ln khm l 10.000 ng. Cc chi ph cn li nh chi ph thit b, lng nhn vin u l chi ph c nh Vy vic ct gim ngn sch s nh hng th no n hot ng ca bnh vin? Gi nh nm ngoi c 13.500 bnh nhn n khm v tng bin ph s l:

84

Tng VC = 10.000 ng 13.500 = 135 triu ng Ngn sch hot ng ca bnh vin chnh l tng chi ph Tng nh ph = Tng chi ph tng bin ph = 735 tr. 135 tr. = 600 tr. Ngn sch cho nm ti ch cn 700 triu ng. Gi nh chi ph c nh khng thay i, vn l 600 triu ng, vy th chi ph hot ng (bin ph) ch cn li c 100 triu ng. Chi ph cho mi ln khm vn gi nguyn l 10.000 ng. Vy, s ln khm bnh cho nm ti s l: Q = 100 triu ng/10.000 = 10.000 ln khm. So vi nm trc, s ln khm gim i 3.500 ln # 26%. Nh vy, ngn sch gim 5% lm cho hiu qu dch v gim 26%. By gi Gim c c th bit tc ng ca vic ct gim ngn sch i vi hot ng ca bnh vin. Nu l Gim c hay l ngi c thm quyn trong vic chi ngn sch, bn s quyt nh nh th no, ct gim hay khng? Nu c, s gim bao nhiu ngi dn trong khu vc vn c th hng c dch v ny mt cch tt nht? Ti sao vic ct gim ngn sch li c tc ng ln n hiu qu hot ng ca bnh vin nh vy? l do chi ph c nh chim t l qu ln v khng thay i theo doanh s nn vic ct gim ny khng tit kim c nh mong mun. Tm tt bi Bi ny miu t phn tch CVP, mt m hnh tuyn tnh ca cc mi quan h gia chi ph, doanh thu v sn lng. CVP c s dng trong phn tch ha vn, hoch nh doanh thu v hoch nh chi ph.

85

Phn tch ha vn xc nh mc sn lng u ra m li nhun bng zero. Phn tch CVP cng c s dng trong hoch nh doanh thu cn thit t mc li nhun mong mun. Trong hoch nh chi ph, phn tch CVP gip tm ra cc phng n gim chi ph t li nhun k vng, hoc CVP gip tm ra cch thay i nh ph v bin ph doanh nghip t c mc tiu ca mnh Cu hi. 1. Mi quan h c bn trong phn tch CVP l g? 2. Ti sao mt t l phn trm ngn sch b ct gim li to ra mt tc ng vi mt t l ln hn trong mc hot ng? 3. im ha vn l g? Mc ch ca vic xc nh im ha vn ? 4. Ti sao phn tch CVP li gi vai tr quan trng hoch nh vic ng dng cc k thut sn xut mi? 5. Bin an ton l g? ngha ca n trong phn tch CVP? 6. n by hot ng l g? ngha ca n trong phn tch CVP? 7. Khi d tnh lp t mt thit b mi cho sn xut, ti sao cn phn tch CVP? 8. Cng ty L Lt sn xut vit lng kim cc loi. D tr nm ti s c cc d liu chi ph nh sau:

Gi bn sn phm Chi ph NVL/sp Chi ph LTT/sp Chi ph thit b

5.595 899 233 2.352.000 -

(cng ty c mc t ng ha kh cao). Yu cu tnh ton:

86

a. Phn ng gp bin ca sn phm? b. Sn lng v doanh thu ha vn? c. Cng ty d tr ci thin thit b gia tng cht lng sn phm, iu ny lm chi ph c nh tng thm 5%. Vy, phi bn bao nhiu sn phm c li nhun trc thu l 200.000 ng? d. Nu cng ty chu mc thu l 22%, li nhun sau thu l 150.000 ng, chi ph c nh vn ging nh cu c. BG yu cu cho bit cng ty phi bn bao nhiu sn phm c mc li nhun ny? 9. Doanh nghip Vui V sn xut giy trt patin ang c mc tng trng kh tt. Gim c doanh nghip mun y nhanh tc tng trng hn na vo nm sau. chun b, ng yu cu b phn k ton v qun tr chi ph trnh by cc d liu chi ph ca nm ny, t vch k hoch hot ng cho nm ti. Sau 2 tun, ng c c bng d liu nh sau (VT: ngn ng) Bin ph cho mi sn phm Lao

ng trc tip vt liu trc tip

20,00 10,25 4,50

Nguyn Bin

ph khc Tng bin ph/sn phm

34,75

nh ph Trong Lng Lng

sn xut cho b phn qun l cho b phn bn hng

28.000 35.000 60.000

87

Tng nh ph Gi bn mt sn phm

123.000 60,00

Doanh thu d tnh (nu bn 30.000 sn 1.800.000 phm) Thu sut (%) 40

Cn c trn bng d liu, ng yu cu qun tr chi ph phn tch cc thng tin: a. Nu nm ti chi ph v gi bn vn gi nguyn nh nm nay, th li nhun ca doanh nghip s l bao nhiu? b. Theo , im ha vn ca nm ti s l bao nhiu? c. Gim c d tnh nm ti c kh nng bn c 32.000 sn phm. Tuy nhin, mun vy, doanh nghip phi thc hin mt chin dch qung co vi chi ph tng thm l 12.000 ngn ng vi hy vng l cc chi ph khc vn c gi nguyn. Vy, mc li nhun rng trong trng hp ny s nh th no? d. Cc im ha vn c thay i khng? Nu c, s l bao nhiu? . Nu phi tng thm 12.000 ngn ng cho qung co vo nm ti th doanh nghip s ch cn bn bao nhiu sn phm c mc li nhun nh nm nay? y l nhng cu hi v bi tp gip cc bn cng c nhng g hc trong phn l thuyt, hy gii p hiu tht r bi hc ca mnh. Chc cc bn thnh cng.

88

BI 6

TNH TON CHI PH THEO CNG VICTnh ton chi ph sn phm l mt qu trnh tch ly, phn loi v phn b cc chi ph nguyn vt liu, lao ng trc tip v chi ph sn xut chung n sn phm/dch v. Cc nh qun tr thng xy dng cc quyt nh da trn c s l thng tin chi ph ca sn phm hoc dch v. Cc quyt nh thng l:

Quyt nh v gi sn phm hoc dch v. Quyt nh thc hin ton b cc cng on ngay trong doanh nghip hay mua (hp tc vi) t bn ngoi.

Th d: mt cng ty sn xut qut my phi xem xt v quyt nh xem c nn xy dng phn xng nha lm cnh qut khng hay nn t gia cng mt c s bn ngoi. Phng n c chn s l phng n c chi ph thp hn. C mt s phng php tnh ton chi ph sn phm vn c s dng l: (1) Phng php tnh ton chi ph tch ly l h thng tnh ton chi ph theo cng vic v theo qu trnh; (2) Phng php o lng chi ph l h thng tnh ton chi ph thc t, bnh thng v tiu chun; (3) Phng php phn b chi ph sn xut chung l h thng tnh ton chi ph truyn thng v ABC.

89

Trong bi 3, chng ta nghin cu h thng tnh ton chi ph sn xut chung. By gi, trong bi 6 v 7, chng ta s tip tc nghin cu h thng tnh ton chi ph theo cng vic v qu trnh. Trong bi 6, cc bn s tm hiu v h thng tnh ton chi ph cho sn phm theo cng vic. Phng php ny c s dng cho cc doanh nghip sn xut cc loi sn phm c gi tr cao, c t hng trc, Sau khi nghin cu ni dung ca phng php ny, cc bn s hiu c trnh t ghi chp, phn tch, tng hp cc thng tin cn thit, t c th xc nh c chi ph ca sn phm/ dch v. Khi hc xong bi ny, cc bn s:

Hiu c tnh ton chi ph theo cng vic l g. Hiu c vai tr chin lc ca tnh ton chi ph theo cng vic trong cc doanh nghip

Hiu v tnh ton c mc n gi chi ph sn xut chung d tnh, v vic ng dng n vo tnh ton chi ph theo cng vic.

Hiu v iu chnh s chnh lch ca chi ph sn xut chung phn b vi thc t khi cng vic kt thc.

ng dng c phng php ABC vo tnh ton chi ph theo cng vic.

By gi chng ta bt u i vo ni dung chi tit ca chng. I. KHI NIM Tnh ton chi ph theo cng vic l ghi chp mt cch t m, chnh xc cc thng tin chi ph ca tng sn phm ring bit hoc tng nhm sn phm tng t nhau.

90

Phng php ny c s dng trong cc doanh nghip c sn phm c thc hin theo n t hng, c gi tr cao, d nhn din, hoc c nhng tnh cht ring theo yu cu ca khch hng II. VAI TR CA TNH TON CHI PH THEO CNG VIC H thng tnh ton chi ph theo cng vic cung cp thng tin cho nh qun tr xy dng chin lc cho sn phm v khch hng, cho cng ngh sn xut, cho cc quyt nh v gi v cc vn khc trong di hn. Tnh ton chi ph theo cng vic gi vai tr quan trng v ba l do:

Gip doanh nghip thc hin thnh cng chin lc cnh tranh v gi c

Gip doanh nghip phn b cc chi ph sn xut chung mt cch hp l cho tng loi sn phm, trnh tnh trng lm cho mt nhm sn phm b i chi ph v mt nhm khc li c chi ph thp hn thc t (nh cp chng 3)

Gip cho vic phn b chi ph sn xut chung c d dng hn trong cc doanh nghip dch v.

III. XC NH CHI PH THEO CNG VIC Theo phng php tnh ton ny, i tng nhn chi ph l sn phm hoc l khch hng hay cc n hng. Chi ph s c ghi chp cn thn, chnh xc trong cc chng t v s c kt chuyn vo cc ti khon lin quan. 1. Ghi chp cho xc nh chi ph cng vic Ti liu h tr cho tnh ton chi ph theo cng vic chnh l bng ghi chp chi ph ca cng vic. Bng ny s ghi chp v tng kt tt c chi

91

ph nh chi ph NVL, chi ph lao ng trc tip v chi ph sn xut chung cho tng cng vic ring bit. Bng ny c bt u khi cng vic bt u v kt thc khi cng vic hon tt. Tng ca tt c chi ph ghi chp trong bng chnh l tng chi ph ca cng vic. Trong qu trnh ghi chp v xc nh chi ph theo cng vic, b phn qun tr chi ph s s dng cc ti khon ch yu l: ti khon NVL, ti khon lng nhn vin (lao ng trc tip) v ti khon chi ph sn xut chung. Bn cnh cn s dng mt s ti khon h tr khc. Xin gii thiu mt bng ghi chp chi ph lm th d sau:Bng 1. Bng ghi chp chi ph cng vic

Sn phm: ng Ngy bt u:

My ct vi t

Cng vic s: S lng:

351 2 3.761$

6/6/200X

n gi:

Ngy hon thnh: 15/7/200XNVL trc tip B phn Ngy S giao dch S lng chi ph ($) Ngy S gi n gi M s phiu yu cu Tng s ($) S gi my n gi Tng s ($) Lao ngtrc tip CP sn xut chung Tng chi ph ($)

A

6/6

A 4024

20

1.500 6/6 25/6

100

10

A1101 A1150

1.000 50

10

500

3.000

B

26/6

B 3105

15 400

26/6 30/6

60

15

B308 B320

900

60

6,7

402

1.702

C

1/7

C 5051

10 300

1/7 15/7

140

12

C515 C500

1.680 35

24

840

2.820

Tng

2.200

3.580

1.742 7.522

92

Cc bn hc vin ch cc khon mc sau:

Nguyn vt liu cn cho cng vic s c cc b phn gi phiu yu cu n kho v phiu xut kho s l chng t ghi s cho cc b phn phn tch chi ph.

Lao ng trc tip da trn cc phiu theo di lao ng. Th d: bng chm cng.

Chi ph sn xut chung kh tnh ton c th cho mt cng vic c th. V th, c th tnh ton chi ph cho cng vic, t nh gi sn phm khi k kt hp ng vi khch hng, n s c phn b da trn mt c s tc nhn no m doanh nghip cho l thch hp (Th d: s gi lao ng trc tip, s gi my, ). Chng ta s ni r hn vn ny phn sau.

2. Ghi chp chi ph cng vic theo s sch k ton Nh trn ni, cc chi ph cho cng vic cng s c b phn k ton ghi chp v a vo cc ti khon lin quan. 2.1 Chi ph NVL trc tip Phn tch chi tit bng ghi chp chi ph trn, ta thy: tng yu cu nguyn vt liu chun b cho cng vic 351 l 2.200$. Vy, khi NVL c mua v, k ton phi (1) kim tra cc ti liu mua hng, nhn hng, (2) ghi chp chi ph mua vo cc ti khon nguyn vt liu v khon phi tr. Ta c bt ton ghi s sau: (1) N TK Mua NVL C TK Khon phi tr 2.200 2.200

By gi, ta phn tch chi ph theo b phn A. trn bng, ta thy, b phn A c chi ph NVL l 1.500 $ cho cng vic 351. Nht k ghi s cho chi ph ny l:

93

(2) N TK sn xut C TK NVL

1.500 1.500

Ngoi chi ph NVL trc tip, b phn A cn cn mt khon chi ph cho cc nguyn vt liu gin tip, gi nh l 50$. y l mt dng trong chi ph sn xut chung. Ta c bt ton ghi s cho chi ph ny l: (3) N TK Chi ph SX chung C TK Nguyn vt liu 2.2 Chi ph lao ng trc tip B phn A cn 100 gi lao ng trc tip vi mc chi ph l 1.000 $. Ta c bt ton ghi s chi ph ny nh sau: (4) N TK sn xut 1.000 1.000 50 50

C TK Lng nhn vin

B phn A cng chu mt khon chi ph lao ng gin tip l 100 $, c ghi s trong chi ph sn xut chung, ta c: (5) N TK Chi ph SX chung C TK Lng nhn vin 2.3 Chi ph sn xut chung. C hai phng php tnh ton chi ph sn xut chung cho cng vic: (1) Chi ph thc t: khi cng vic kt thc, chi ph ny s c tng kt da theo thc t pht sinh. Theo th d trn, chi ph sn xut chung ca b phn A l 500 $, trong , phn b cho nguyn vt liu gin tip 50 $ v lao ng gi