QARSHI DAVLAT UNIVERSITETI Ruyxatga olindi: …fanlar blokidagi «Тransport vositalari tuzilishi va nazariyasi» va «Kasb ta’limi metodikasi» fanlari dasturi asosida tuzilgan

i !

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI

OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

QARSHI DAVLAT UNIVERSITETI

Ruyxatga olindi:

№_________________________

2019 yil «____»___________

“Tasdiqlayman”

Universitet rektori

____ _____________

«____» _____________2019 yil

MUTAXASSISLIK FANLARIDAN DAVLAT ATTESTATSIYASI SINOVI

DASTURI VA BAHOLASH MEZONLARI

«Тransport vositalari tuzilishi va

nazariyasi» va «Kasb ta’limi metodikasi»

fanlari

5111000-Kasb ta’limi 5310600-Yer usti transport tizimlari va ularni

ekspluatasiyasi bakalavriat ta’lim yo‘nalishi uchun

QARSHI – 2019

i !

Dastur Qarshi davlat universiteti Kengashida ko‘rib chiqilgan va ma’qullangan.

2019 yil __________-sonli majlis bayoni.

Tuzuvchilar: QarDU “Kasb ta’limi” kafedrasi mudiri,

dotsent A.B.Vardiyashvili

QarDU “Kasb ta’limi” kafedrasi dotsenti

t.f.n. G’ Halimov

QarDU “Kasb ta’limi” kafedrasi

o’qituvchisi I.Qosimov

QarDU “Kasb ta’limi” kafedrasi

o’qituvchisi F. Rahmonov

Taqrizchilar: QMII “Fizika” kafedrasi dotsenti G.I.Ishmurodova

QDU “Mehnat ta’limi” kafedrasi mudiri,

dotsent X. Maxamov

Mazkur dastur Qarshi davlat universiteti Kasbiy ta’lim kafedrasida 5111000-Kasb

ta’limi yо‘nalishlariga namunaviy dastur bо‘yicha о‘qitilgan mutaxassislik fanlari

asosida tuzilgan va kafedra (29.01.2019 y. №6) yig‘ilishida kо‘rib chiqilgan.

i !

I. Kirish

Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirining 2009 yil 22 maydagi “O‘zbekiston

Respublikasi oliy ta’lim muassasalari bitiruvchilarining yakuniy davlat attestatsiyasi

to‘g‘risida”gi Nizomni tasdiqlash to‘g‘risidagi 160-sonli buyrug‘iga muvofiq ushbu

dastur ishlab chiqilgan.

“5111000-Kasb ta’limi 5310600-Yer usti transport tizimlari va ularni

ekspluatasiyasi” bakalavriat ta’lim yo‘nalishi bo‘yicha mutaxassislik fanlaridan yakuniy

davlat attestatsiyasi dasturi, mazkur ta’lim yo‘nalishi o‘quv rejasining umumkasbiy

fanlar blokidagi «Тransport vositalari tuzilishi va nazariyasi» va «Kasb ta’limi

metodikasi» fanlari dasturi asosida tuzilgan bo‘lib, bitiruvchi kurs talabalarining amaliy

ko‘nikma va malakalarini aniqlash uchun mo‘ljallangan.


ekspluatasiyasi” yo‘nalishi mutaxassislik fanlaridan yakuniy davlat attestatsiyasi sinovi

mutaxassislik («Тransport vositalari tuzilishi va nazariyasi» va «Kasb ta’limi

metodikasi») fanlariga muvofiq davlat ta’lim standartida belgilangan zaruriy

mazmunidan kelib chiqqan holda o‘quv fanlari dasturida nazarda tutilgan materiallarni

talabalar tomonidan o‘zlashtirilganlik darajasini aniqlashga yo‘naltirilgan. Bitiruvchi

kurs talabalari tomonidan bajariladigan sinov ishlari tasdiqlangan mezon asosida

baholanadi.

II. Mutaxassislik fanlaridan davlat attestatsiyasi sinovi

dasturining mazmuni.


ekspluatasiyasi” bakalavriat ta’lim yo‘nalishi uchun fanlardan yakuniy attestatsiya

sinovi ayrim fanlar mazmuniga qo‘yiladigan talablar bilan bir qatorda, talaba

tayyorgarligining mazkur yo‘nalish bo‘yicha davlat ta’lim standartida bitiruvchiga

nisbatan nazarda tutilgan umumiy talablarga ham javob bera olish darajasini, ko‘nikma

va malakalarini aniqlash maqsadida o‘tkaziladi.


ekspluatasiyasi” ta’lim yo‘nalishi bitiruvchi kurs talabalari mutaxassisligi bo‘yicha

yakuniy attestatsiya sinovini ixtisoslikning quyidagi asosiy fanlaridan bajaradilar:

1. Transport vositalari tuzilishi va nazariyasi. Avtomobil sanoati va transporti

Fanning maqsad va vazifalari. Avtomobil sanoatining rivojlanish etaplari

Uzbekistonda avtomobilsozlikning rivojnanish istiqbollari. Avtomobil transportiniig

respublika xalq xo‘jaligidagi axamnyati. Avtomobillarning tasnifi. Avtomobilning

umumiy tuzilishi va asosiy ko‘rsatkichlari. Transport vositalarining umumiy tuzilishi.

Ichki yonuv dvigatellari, Dvigatelning vazifasi, asosiy parametrlari. Ikki na turt

taktli porshenli ichki yonuv dvigatellarning umumiy tuzilishi. Ko‘p silindrli dvigatellar

va ularning ishlash tartibi. Rotorli va gaz trubinali dvigatellar.

Krivoship-shatun mexanizmining (KSHM) vazifasi, ishlashi, detallarinipg

konstruksiyasi, qo‘zg‘aluvchan va qo‘zg‘apmas detallari, materiallari. Dvigatelning

ramaga maxkamlanishi.

i !

Gaz taqsimlash mexanizmining (GTM) vazifasi, ishlash prinsipi, GTMning

turlari, detallarining tuzilishi, konstruksiyasi, ishlatilgan materiallar. GTM fazasining

diagrammasi. Gidrokompensator.

Sovutish tizimining vazifasi, ishlash prinsipi, detallarining konstrukssyasi.

Termostat va uning turlari. Ochik va yopiq sovutish sistemasi. Radiator qopqog‘i

radiator va uning turlari. Suv nasosi.

Moylash tizimining vazifasi. Moylash usullari. Moylash tizimining ishlash sxemasi va

qismlarining konstruksiyasi. Moy filtrlari, moy nasosi, karter bushligini shamollatish.

Karbyuratorli dvigatel taminlash tizimining vazifasi, sxemasi, umumiy uzilishi,

ishlashi. Yonilg‘i nasosi, filtrlar, yonuvchi aralashma. Uning tarkibi, uning dvigatel

ishiga ta’siri. Oddiy karbyuratorni ishlash usuli. Karbyuratorga urnatilgan sistema va

moslamalar.

Gaz ballonli avtomobillar dvigatelniing taminlash sistemasi. Siqilgan va

suyultirilgan gazlarning asosiy xususiyatlari. Siqilgan va suyultarilgan gazlar bilan

ta’minlashda qo‘llaniladigan asosiy jixozlar, ularni joylashish sxemasi. Injektorli

dvigatellarning zamonaviy purkash tizimi.

Dizel dvigateli ta’minlash tizimining tuzilishi. Yonilgì xaydash nasosi. Tozalagich

fil’trlar. Yuqori bosimli nasos, forsunkalar. Konstruksiyasi va ishlash prinsiplari.

Tirsakli val aylanishlar sonini rostagich. Yonilgi purkalishini ilgarilatish avtomatik

muftasi.

Ilashish muftasining vazifasi, turlari. Asosiy qismlari (friksion gidravlik,

elektromagnitli). Friksion ilashish muftasining konstruksiyasi ishlashi. Ilashish

muftasi yuritmalari. Ilashish muftasi yuritmasining kuchaytirgichlari.Uzatmalar

qutisi. Vazifasi, turlari. (pog‘onali, ikki va uch vali) uzatmalar qutisining konstruksiyasi

va ishlash prinsipi. Sinxronizator.Taqsimlash qutisi. Vazifasi, uning turlari. Taqsimlash

qutisining konstruksiyasi va ishlash prinsipi. Fiksator, qulflarning vazifalari, ishlash

prinsipi.

Kardanli uzatma. Vazifasi, umumiy tuzilishi. Burchak tezliklari bir xil bo‘lgan va

bir xil bo‘lmagan kardan sharnirlari. Konstruksiyasi va ishlash prinsipi. Shlitsali

birikma. Asosiy uzatma. Vazifasi. Asosiy uzatmaning turlari. Konussimon va gipoidli

asosiy uzatmaning farqi. Afzalliklari. Asosiy uzatma konstruksiyasi va tuzilishi va

ishlash usuli.Differensial va yarim o‘qlar. Vazifalari. Differensialning turlar

Konstruksiyasi va ishlash prinsipi. Yarim o‘qlarning turlari, o‘rnatilishi, ularning

sxemasi.

Avtomobilnnng yurish qismi. Vazifasi.Osma. Vazifasi. Osmaning turlari.

Mustaqil va nomustaqil osmalar. Ularning kinematikasi. Ularning konstruksiyasi va

ishlash prinsipi. Amortizatorlar. G‘ildirak va shinalar. Vazifasi va tuzilishi.

Boshqariluvchi g‘ildiraklarning o‘rnatilish burchaklari. Rul boshqarmasi. Vazifasi.

Avtomobilning burilish sxemasi.

Rul boshqarmasining asosiy qismlari va texnikaviy ko‘rsatkichlar. Boshqariluvchi

g‘ildiraklarni stabillash.Rul mexanizmi. Vazifasi. Uning turlari. Chervyakln, vintli,

reykali, rul mexanizmlarining konstruksiyalari. Rul yuritmasi. Vazifasi va turlari. Rul

trapetsiyasi. Rul tortkisi sharnirlarining konstruksiyasi. Ajratilgan va ajratilmagan rul

trapetsiyalari. Rul kuchaytirgichlari. Vazifasi. Talablar, turlari.

Tormoz boshqarmasi. Vazifasi. Umumiy sxemasi. Kushimcha tormoz tizimlari. Tormoz

mexanizmlari. Barabanli va diskli tormoz mexanizmlarining sxemasi. Ularning

i !

konstruksiyalari va ishlash prinsipi. Tormoz yuritmalari. Vazifasi, turlari Gidravlik

tormoz yuritmalari. Tuzilishi va ishlash prinsipi. Pnevmatik tormoz yuritmalari.

Tuzilishi va ishlash prinsipi. Bir, ikki va ko‘p tarmoqli tormoz yuritmalar. Tormoz

kranlari, vazifasi turlari.

Ixtisoslashtirilgan transport vositalari., Avtopoyezdlar. Tirkama va yarim

tirkamalarning turlari va ulardan unumli foydalanish yo‘llari. Kurilish konstruksiyalari,

og‘ir va uzun o‘lchamli yuklarni avtopoyezdlarda tashish. Furgon. Refrejeratorlar.

Sisternalar.

Avtomobil nazariyasining rivojlanishi. Avtomobilnnng ekspluatatsion

xususiyatlari. Ulchagich va ko‘rsatkichlar. GOSTlar, meyorlar.Avtomobilning tortish-

tezlik xususiyati. Baxolovchi parametrlar. Avtomobilga ta’sir qiluvchi kuch va

momentlar sxemasi. Dvigatel energiya manbai. Dvigatelning tashqi tezlik tavsifi.Tortish

kuchi, g‘ildirakka olib kelingan quvvat va burovchi moment. Transmissiyaning f.i.k.,

g‘ildirash radiuslari.Avtomobilning tortish tavsifi. Avtomobilnnng shataksiramasdan

yurish sharti.Qarshilik kuchlari. Balandlikka chiqishga qarshilik kuchi, g‘ildirashga

qarshilik kuchi, g‘ildirashga qarshilik koeffitsiyenti. Havo qarshilik kuchi. Havo

qarshilik koeffitsiyenti. Qarshilik kuchlarini yengish uchuy sarf bo‘ladigan quvvat.

Avtomobilning xarakat differensial tenglamasi. Inersiya kuchi. Aylanib

xarakatlanuvchi massalar inersiya kuchini xisobga oluvchi koeffisiyent. Tenglamani

yechish usullari.Tortish va quvvat balansi va grafigi.Avtomobilning dinamik faktori.

Fizik moxiyati. Dinamik tavsif va uning taxlili. Dinamik pasport. Dinamik pasport

orqali ekspluatatsion masalalarni yechish. Avtomobilning tezkorligi. Baxolovchi

parametrlar. Avtomobilning tezlanishi. Tezlanish grafigi va uning taxlili. Tezlikni

oshirishga ketgan vaqt va yo‘lni xisoblash va grafik usulida aniqlash.Avtomobilning

tortish kobiliyatini xisoblash. Berilgan parametrlarni qanoatlantiruvchi dvigatelning

quvvatini xisoblash. Asosiy uzatmaning uzatish sonini aniqlash, oraliq uzatash sonini

aniqlash. Arifmetik, geometrik va garmonik qator.

Avtomobilning tormozlanish xususiyati. Baxolovchi kursatkichlar. Tormozlash

jarayonidagi xarakatning differensial tenglamasi. Avtomobilning maksimal

sekinlanishi.Tormozlanishdagi normal reaksiya kuchlari. Tormoz yo‘li va vaqti.

Umumiy to‘xtash vaqti va yo‘li. Tormoz kuchlarini optimal taqsimlanishi. Taqsimlash

koeffitsiyeiti. Tormozlanish xususiyatiga ekspluatatsiyada ta’sir qiluvchi ekspluatatsion

omillar. Avtomobilning yonilg‘i tejamkorlik tavsifi. Yonilg‘i tejamkorlik tavsifini

xisoblash. Yonilg‘i tejamkorligiga ta’sir qiluvchi ekspluatatsion omillar. Avtomobilning

boshqariluvchanligi. Boshqariluvchanlikni baxolovchi parametrlar. Boshqariluvchanlik

bo‘yicha kritik tezlik. Shinaning yonaki surilishi.

Shinaning yonaki surilish koeffitsiyenti. Avtomobilning buriluvchanligi. Uning turlari.

Neytral, chala va ortiqcha buriluvchanlik. Buriluvchanlik buyicha kritik tezlik.

Ekspluatatsion parametrlarni boshqariluvchanlikka tasiri.

Avtomobilning turg‘unligi. Turg‘unlikni yo‘qolish turlari. Baxolovchi

parametrlar. Avtomobilning bo‘ylama tekislikdagi turg‘unligi. Avtomobilning old va

orqa o‘qi bo‘yicha ag‘darilish burchagi. Avtomobilning ko‘ndalang tekislikdagi

turg‘unligi. Burilishdagi ag‘darilish va sirpanish bo‘yicha kritik tezlik. Avtomobilning

sirpanishi. Old va orqa o‘qlarning sirpanishi. Avtomobilning turg‘unligiga ta’sir

qiluvchi omillar.

i !

Avtomobilning utag‘onligi. O‘tag‘onlikni baxolovchi parametrlar.

O‘tag‘onlikning tayanchlashish ko‘rsatkichlari. O‘tag‘onlikning geometrik ko‘r-

satkichlari. Avtomobil o‘tag‘onligiga uning differensialining ta’siri.

Avtomobilning yurish ravonligi. Yurish ravonligining ulchagich va

ko‘rsatkichlari. Bir massali sistemaning tebranishi. Avtomobilning tebranishi. Tasir

qiluvchi omillar kabi mavzular mazunini o’z ichiga oladi.

(Yakuniy davlat attestatsiyasi sinovi uchun savollari ilova qilinadi)

2. Kasb ta’limi metodikasi- Fanning uslubiy jihatdan uzviy ketma-ketligi

Asosiy qismda (ma'ruza) fanni mavzulari mantiqiy ketma-ketiikda keltiriladi. Har

bir mavzuning mohiyati asosiy tushunchalar va tezislar orqali ochib beriladi. Bunda

mavzu bo’yicha talabalarga DTS asosida etkazilishi zarur bo’lgan bilim va ko’nikmalar

to’la qamrab olinishi kerak. Asosiy qism sifatiga qo’yiladigan talab mavzularning

dolzarbligi, ularning ish beruvchilar talablari va ishlab chiqarish ehtiyojlariga mosligi,

mamlakatimizda bo’layotgan ijtimoiy-siyosiy va demokratik o’zgarishlar, iqtisodiyotni

erkinlashtirish, iqtisodiy-huquqiy va avtomobiy yo’llari sohalardagi islohatlarning

ustuvor masalalarini qamrab olishi hamda fan va texnologiyalarning so’nggi yutuqlari

e'tiborga olinishi tavsiya etiladi.

Fanning nazariy mashg’ulotlari mazmuni Kasb-hunar kollejlarida mutaxassislar

tayyorlash. Kasb-hunar kollejlarida mutaxassislar tayyorlash mazmuni. Kasb ta'limi

yo’nalishlar bo’yicha ta'lim tizimining uzviyligi va o’zaro bog’liqligi. O’quv moddiy

bazasini tashkil etilishi (o’quv materiallari va moslamalar bilan ta'minlanishi).

Kasbiy fanlarni o’qitish qonuniyatlari Kasbiy fanlarni o’qitish qonuniyatlari va

tamoyillari. Kasbiy fanlarni ta'lim mazmunini tanlash mezonlari. Kasbiy fanlarni

tashkiliy shakllari.Kasbiy fanlarni o’quv amaliyotini tashkil etish.O’quv-ishlab

chiqarish ishlarini me'yorlashtirish va tashkil etish. Kasbiy fan o’qituvchisining o’quv

me'yoriy hujjatlari va metodik ishlari, ularni rejalashtirish, tashkil etish va tayyorlash

metodikasi.

Davlat ta'lim standartlarining ishlab chiqish mezonlari Davlat ta'lim

standartlarining ishlab chiqish mezonlari va unga qo’yiladigan talablar. Kasbiy tanlov

bo’yicha tashxis ntarkazlarining faoliyati. Ixtisoslik yo’nalishning istiqboldagi

taraqqiyoti va unga kasbiy jihatdan moslashib borishi yo’llari. Kasbiy tayyorgarligi

bo’yicha o’quv rejasi va dasturlar mazmuni.

Kasb-hunar kollejlarida o’quv jarayonini tashkil etish va boshqarish

Kasb-hunar kollejlarida o’quv jarayonini tashkil etish va boshqarish. Kasbiy fanlarni

o’qitish jarayonining tuzilishi, qonuniyat va tamoyillarini. Kasbiy fanlami o’qitish

jarayonida maxsus fan o’qituvchisining vazifalari va o’quv-bilish faoliyatini tashkil

etish. Kasbiy fanlami o’qitish shakllari (ma'ruza, seminar, amaliy, laboratoriya, mustaqil

ta'lim, kurs ishlari, bitiruv malakaviy ishlari, o’quv amaliyoti, malakaviy ishlab

chiqarish amaliyotijni tashkil etish va o’tkazish metodikasi.

Kasbiy fanlarni o’qitishda talabalarning bilim, ko’nikma va malaklarini nazorat

qilish.

Kasbiy fanlami o’qitish jarayonida o’quvchilarning bilim, ko’nikma va

malakalarini tashxis etish turlari, shakl va metodlari.

Kasbiy fanlami o’qitishning multimedia va interfaol ta'lim texnologiyalari.

Kasbiy fanlarning didaktik ta'minotini ishlab chiqish. Mashg’ulot ishlanmalarini

tayyorlash, maxsus fanlarning o’quv-uslubiy majmualarini ishlab chiqish. Maxsus

i !

fanlami o’qitish jarayonida reyting tizimini qo’llash, maxsus fanlarni o’qitishda

mashg’ulotlarning rejasini tuzish va ma'ruza matnini tayyorlash. Ochiq mashg’ulotlarni

o’tkazish va hujjatlarini rasmiylashtirish, yil, semestr bo’yicha о’quv ishlarining tashkil

etilishini rejalashtirish.

Auditoriyadan tashqari ish shakllariga rahbarlik qilish. Tayyorgarlik

yo’nalishning asosiy fanlari bo’yicha mashg’ulotlarni o’tkazish. O’quv jarayonini

rejalashtirish va tarbiyaviy tadbirlarni o’tkazish. Bandlik xizmati bilan ishlash.

O’quvchilarning individual xususiyatlarini aniqlash bo’yicha turli testlardan

foydalanish.

Mashg’ulot va instruktajni rejalashtirish; zamin va dastlabki sharoitlarni

baholash; o’quv maqsadlari va o’quv mazmunini keltirib chiqarish; mashg’ulot va

(yoki) instruktaj o’tkazish rejasini tuzish. Mashg’ulot yoki instruktajni o’tkazish;

nazariy bilimlarni tavsiflash va baholash. Ustaxonada o’qitishni rejalashtirish; 4

bosqichli metodni qo’llash; vo’naltiruvchi matn metodini qo’llash; loyihaviy metodni

qo’llash; amaliy malaka va xulq-atvorni tavsiflash kabi mavzular mazmunini qamrab

olgan. .(Yakuniy davlat attestatsiyasi sinovi uchun savollari ilova qilinadi)

III. Bitiruvchi kurs talabalarining bilimiga qo‘yiladigan talablar.

1. Transport vositalari tuzilishi va nazariyasi-o‘quv fanini o‘zlashtirish jarayonida

talabalar quyidagilarni o‘zlashtirgan:

xalq xo‘jaligida transport vositalarining ahamiyati;

transport vositalarining ishlash qobiliyati;

transport vositalarini takomillashtirish yo‘nalishlari haqida tasavvurga ega bo‘lish;

Transport vositalarining asosiy, ilmiy-texnikaviy muammolari va taraqqiyot

istiqbollari;

transport vositalariga asosiy texnik-iqtisodiy talablar;

transport vositalari samaradorligi mezonlari bilish va ulardan foydalana olish;

transport vositalarining foydalanish xususiyatlariga tegishli asosiy ko‘rsatkichlarni

aniqlash;

transport vositalarini hisoblash va muayyan ishlatish sharoitlari uchun ularni

komplektlash;

transport vositalarining muayyan foydalanish sharoitlariga moslashuvini va

samaradorligini oshirish bo‘yicha tavsiyalarni ishlab chiqish;

transport vositalari konstruksiyasini taxlil qilish va baholash kabi ko‘nikmalariga ega

bo‘lishgan.

2. Kasb ta’limi metodikasi- o‘quv fanini o‘zlashtirish jarayonida talabalar

quyidagilarni o‘zlashtirgan:

-kasb-hunar kollejlarida nrutaxassislar tayyorlash mazmuni;

-kasb ta'limi yo’nalishlar bo’yicha ta'lim tizimining uzviyligi va o’zaro bog’liqligi;

-o’quv moddiy bazasini tashkil etilishi (o’quv materiallari va moslamalar bilan

ta'minlanishi);

- kasbiy fanlarni o’qitish qonuniyatlari va tamoyillari;

- kasbiy fanlami ta'lim mazmunini tanlash mezonlari;

- kasbiy fanlami tashkiliy shakllari;

i !

- kasbiy fanlami o’quv amaliyotini tashkil etish;

- o’quv-ishlab chiqarish ishlarini me'yorlashtirish va tashkil etish;

- kasbiy fan o’qituvchisining o’quv me'yoriy hujjatlari va metodik ishlari, ulami

rejalashtirish, tashkil etish va tayyorlash metodikasi;

- davlat ta'lim standartlarining ishlab chiqish mezonlari va unga qo’yiladigan talablar;

- kasbiy tanlov bo’yicha tashxis markazlarining faoliyati;

- ixtisoslik yo’nalishning istiqboldagi taraqiyoti va unga kasbiy jihatdan moslashib

borishi yo’llari haqida tasawurga ega bo’lishi;

- mutaxassislik va yo’nalishlar bo’yicha Davlat ta'lim standartlari mazmunini;

- kasbiy tayyorgarligini bo’yicha o’quv rejasi va dasturlar mazmunini;

- kasb-hunar kollejlarida o’quv jarayonini tashkil etish va boshqarishni;

- kasbiy fanlami o’qitish jarayonining tuzilishi, qonuniyat va tamoyillarini;

- kasbiy fanlami o’qitish jarayonida maxsus fan o’qituvchisining vazifalari va o’quv-

bilish faoliyatini tashkil etishni;

- kasbiy fanlami o’qitish shakllari (ma'ruza, seminar, amaliy, laboratoriya, mustaqil

ta'lim, kurs ishlari, bitiruv malakaviy ishlari, o’quv amaliyoti, malakaviy ishlab

chiqarish amaliyoti) ni tashkil etish va o’tkazish metodikasini;

- kasbiy fanlami o’qitish jarayonida o’quvchilarning bilim, ko’nikma va malakalarini

tashxis etish turlari, shakl va metodlarini;

- kasbiy fanlami o’qitishning multimedia va interfaol ta'lim texnologiyalarini bilishi va

ulardan foydalana olishi;

- kasbiy fanlarning didaktik ta'minotini ishlab chiqish;

- mashg’ulot ishlanmalarini tayyorlash, maxsus fanlarning o’quv-uslubiy majmualarini

ishlab chiqish;

- maxsus fanlami o’qitish jarayonida reyting tizimini qo’llash, maxsus fanlarni

o’qitishda mashg’ulotlarning rejasini tuzish va ma'ruza matnini tayyorlash;

- ochiq mashg’ulotlarni o’tkazish va hujjatlarini rasmiylashtirish, yil, semestr bo’yicha

o’quv ishlarining tashkil etilishini rejalashtirish;

- auditoriyadan tashqari ish shakllariga rahbarlik qilish;

- o’qitish jarayonida axborot texnologiyalari va interfaol texnologiyalarni qo’llash;

- tayyorgarlik yo’nalishning asosiy fanlari bo’yicha mashg’ulotlarni o’tkazish;

- o’quv jarayonini rejalashtirish va tarbiyaviy tadbirlarni o’tkazish;

- bandlik xizmati bilan ishlash;

o’quvchilarning individual xususiyatlarini aniqlash bo’yicha turli testlardan foydalanish

ko’nikmalariga ega bo’lishi kerak.

IV. Mutaxassislik fanidan yakuniy davlat attestatsiyasini baholash mezonlari.

Yakuniy davlat attestatsiyasi sinovlari Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirining 1999 yil 8

iyundagi 194 sonli buyrug‘i bilan tasdiqlangan Yakuniy baholash bosqichida “Yozma

ish” usulini tadbiq etish bo‘yicha namunaviy Nizomga ko‘ra, yozma ish usulida tashkil

etiladi. Bunda “Yozma ish” ning hajmi 1000-1200 so‘zgacha belgilanadi. “Yozma

ish”ni o‘tkazish uchun 3 soat vaqt beriladi.

Yakuniy davlat attestatsiyasi sinovlarini baholash quyidagi tartibda amalga oshiriladi:

Mutaxssislik fanlaridan tuzilgan har bir variant 5 tadan savolga ega. Shundan 3 ta savol

mehnat ta’limi praktikumi fanidan olingan va 2 ta savol mehnat ta’limi o‘qitish

metodikasi fanidan tuzilgan. Tuzilgan variantdagi har bir savol 1-20 ballga baholanadi.

i !

Variantdagi jami savollarni baholash yig‘indisi maksimum 100 ballni tashkil etadi.

OTMlarida talabalar bilimini nazorat qilish va baholashning reyting tizimi to‘g‘risidagi

Nizom asosida talaba yozma ish natijalariga ko‘ra 86-100 ball to‘plasa a’lo bahoga, 71-

85 ball to‘plasa yaxshi bahoga va 55-70 ball to‘plasa qoniqarli bahoga loyiq deb

topiladi. Agar talaba yakuniy davlat attestatsiyasi sinovlari natijalariga ko‘ra 54 va

undan past ball to‘plasa “qoniqarsiz” baholanadi. Yakuniy davlat attestatsiyasi

sinovlarini o‘tkazuvchi komissiya a’zolari bajarilgan ishning hajmi va sifatiga qarab ball

qo‘yadilar. Ballar qaydnomaga umumlashtirilib yoziladi.

IV. Mutaxassislik fanlaridan yakuniy davlat attestatsiyasi sinovlari quyidagi

mezon asosida baholanadi:

№ Baholash mezoni Ajratilgan

ball

1 Xulosa va qaror qabul qilish 4,0 gacha

2 Ijodiy fikrlay olish 4,0 gacha

3 Mustaqil mushohada yurita olishi 3,0 gacha

4 Olgan bilimlarini amalda qo‘llay olishi 3,0 gacha

5 Mohiyatini tushuna olishi 3,0 gacha

6 Tasavvurga ega bo‘lishi 3,0 gacha

jami 1-20 gacha

V. Yakuniy davlat attestatsiyasi sinovlarini o`tkazish tartibi.


ekspluatasiyasi” ta`lim yo‘nalishi bo‘yicha yakuniy davlat attestatsiyasi sinovlari

yozma ish usulida etilganda ushbu tartib OTM kengashi qarori asosida universitet

rektori tomonidan belgilanadi hamda yakuniy davlat attestatsiyasi boshlanishidan olti

oy ilgari talabalar etiboriga yetkaziladi. Talabalar dasturlar bilan ta’minlanadilar, ularga

tayyorgarlik ko‘rish va maslahatlar berish uchun zarur shart sharoitlar yaratiladi.

Mutaxassislik fanlaridan yakuniy davlat attestatsiyasi sinovlariga tegishli

ta’lim dasturlarini to‘liq tugatgan va o‘quv rejasida nazarda tutilgan barcha sinovlardan

muvaffaqiyatli o‘tgan talabalar qo‘yiladi.

Yakuniy davlat attestatsiyasiga kiritilgan barcha turdagi attestatsiya sinovlari

bo‘yicha talabaning o‘zlashtirish ko‘rsatkichlari reyting tizimiga muvofiq aniqlanadi

hamda yakuniy davlat attestatsiyasi komissiyasining majlis bayoni belgilangan tartibda

rasmiylashtirilgandan so‘ng shu kunning o‘zida e’lon qilinadi.

Yakuniy davlat attestatsiyasi sinovlaridan o‘tolmagan talaba uch yil ichida

yakuniy davlat attestatsiyasiga qaytadan kiritiladi.

Uzrli sabablarga ko‘ra yakuniy davlat attestatsiyasi sinovlariga kelmagan

talabalar rektorning buyrug‘i bilan yakuniy davlat attestatsiyasi komissiyasining ishi

yakunlanishiga qadar boshqa muddatlarda o‘tkaziladigan yakuniy davlat attestatsiyasi

sinovlariga kiritilishi mumkin.

Yakuniy davlat attestatsiyasi sinovlari natijalaridan norozi bo‘lgan bitiruvchi

talabalar ariza bilan murojaat qiladilar. Ularning arizalarini ko‘rib chiqish uchun rektor

buyrug‘i bilan apellyatsiya komissiyasi tuziladi.

i !

Yakuniy davlat attestatsiyasi sinovlarini o‘tkazuvchi komissiya a’zolari shu ta’lim

yo‘nalishiga kadrlar tayyorlovchi kafedralar professor - o`qituvchilari tarkibidan jalb

etiladi.

VI. Apellyatsiya tartibi

Yakuniy davlat attestatsiyasi sinovlari jarayonida qo‘yilgan ballar (baho) dan

norozi bo‘lgan bitiruvchilar yakuniy davlat attestatsiyasi baholari e’lon qilingan kundan

e’tiboran 24 soat muddat ichida apellyatsiya komissiyasiga murojaat qilish xuquqiga

egadir.

Apellyatsiya komissiyasi o‘z xulosasini bitiruvchiga bir kun muddat ichida

ma’lum qilishi lozim.

Murojaat mazmuni faqat o`zining ball (baho)lari haqida bo`lsa qabul qilinadi,

lekin boshqa holatlar haqida yozilgan shikoyat arizalari qabul qilinmaydi.

Foydalaniladigan asosiy darsliklar va o‘kuv qullanmalar po‘yxati.

Asosiy darslik va o‘quv qo‘llanmalar

1.Fayzullayev E.Z. va boshqalar «Transport vositalarining tuzilishi va nazariyasi». l-

qism Fayzullayev E.Z. taxriri ostida. Toshkent. «Zarqalam». 2005-432 b.

2.Fayzullayev va boshqalar «Transport vositalari tuzilishi va nazariyasi» 1-qism E.Z.

Fayzullayev taxriri ostida. Toshkent “Yangi asr avlodi” 2006-375 b.

3.Ivanov A.M. i dr. Osnovi konstruksii avtomobilya, M.000 "Knijnoye

izdatelstvo',"Zarulem",2005-336 s.

4.Mamatov X.M. Avtomobillar.(Avtomobillar konstruksiyasi asoslari) l-qism Toshkent

"Uzbekiston" 1995-236 6.

5.Mamatov X.M. Avtomobillar 2-qism.Toshkent "O‘zbekiston" 1998-2546.

6.Qodirxonov M.O., Rasulov F.F. Avtomobillar nazariyasidan masalalar to‘plami.

Toshkent, O‘qituvchi, 1992-56 b.

7.A.Karimov.’’Barkamol avlod -O’zbekiston taraqqiyotining poydevori” - T., 1997 y.

8. I.A.Karimov. "Yuksak ma'naviyat - Engilmas kuch" - T., 2008 yil

9."Ta'lim to’g’risida”gi Qonun -T., 1997 yil

10."Kadrlar tayyorlash Milliy Dasturi"- T, 1997 yil

11.S. Ketteridj, H. Fray, S. Marshal “Teaching and Learning in Higher Education”

Enhancing Academic Practice Third Edition 270 Madison Ave, New York, 2010.

12.Mirsaidov K.J. "Maxsus fanlami o’qitish va ishlab chiqarish ta'limi “ T.: 1996 y.

13.Olimov K., Uzoqova L.P., O.Abduqudusov va b. "Kasb ta'limi uslubiyoti” - T.:

"Iqtisod-Moliya”, 2006y.

14.Xadjaboev A., Xusanov I. "Kasbiy ta'lim metodologiyasi" - T.,”Fan texnologiyasi”,

2007 yil” -190b.

15.T.Atamuratova, X.Ergasheva, M.Qurbonov “Mutaxassislik fanlarini o’qitish

metodikasi” T., “Yangi asr avlodi”,2008y.

i !

Qo‘shimcha adabiyotlar

1.V.K. Vaxlamov. Texnika avtomobilnogo transporta: Podvijnoy sostov i

ekspluatatsionniye svoystva M: Izdatelskiy sentr "Akademiya". 2004-528s

2.Litvinov A,S, Farobii Y.YE., Avtomobil. (Ekspluatatsionniye svoystva avtomobilya)

Moskva, Mashinostroyeniye, 1989-240 s.

3.Kadirxanov M.A., Rasulov G.G. Sbornik zadach po teorii avtomobilya. M.U. TADI,

Toshkent, 1992-29 s.

Web saytlar

1. www.avomir.ru.

2. www.avto.uz.

3. www.qarshidu.uz

http://www.avomir.ru/

http://www.avto.uz/

http://www.qarshidu.uz/

i !


ekspluatasiyasi” ta’lim yo‘nalishi mutaxassislik fanlaridan yakuniy davlat

attestatsiyasi sinovi savollari

1. Transport vositalari tuzilishi va nazariyasi fanidan

1.Avtomobil sanoati va transporti

2.Avtomobillarning umumiy tuzilishi

3.Ichki yonuv dvigatellari umumiy tuzilishi

4. Krivoship shatun mexanizmining vazifasi, tuzilishi va ishlashi. (Silindrlar bloki,

sovutish g’ilofi, silzasilindrlar kallagi, yonish kamerasi, po’lat azbestli qistirma,

porshen, porshen barmog’i, kompressiya halqasi, moy sidirish halqasi, shatun, tirsakli

val, maxovik, karter paddoni.)

5. Avtombillar transmissiyasi vazifasi va agregatlari. (Ilashma, uzatmalar qutisi,

kardanli uzatma, tarqatish qutisi, sinxronizator, gidrotransformator, bosh uzatma,

deferensial, yarim o’q.)

6. Gaz taqsimlash mexanizmlarining vazifasi, tuzilishi va ishlashi. (Gaz taqsimlash vali,

shtangalar, koromislo, klapanlar, prujinalar, shesternya.)

7. Benzinli dvigatellarning ta’minlash tizimining vazifasi, tuzilishi va ishlashi.

(Havo filtri, filtr tindirgich, karbyurator, qalqovuchli kamera, jiklor, yonuvchi

aralashma, drossel zaslonkasi, havo zaslonkasi, yonilg’i haydash nasosi.)

8. To’rt taktli dvigatelning tuzilishi va ishlash prinsipi.(Silindr, porshen, karter, paddon,

porshen yo’li, krivoship radiusi, yonish kamerasi, siqish darajasi, ish yo’li, takt, ish

sikli, ish hajmi, yonish kamerasi, to’lahajm.)

9. Benzinni purkab beruvchi ta’minlash tizimining tuzilishi va ishlashi. (Elektr nasos,

elektromagnitli forsunka, havo sarfi o’lchagich, mayin tozalash filtiri, drossel

zaslonkasi, xaydash magistrali, kiriti quiuryo’li.)

10. Sovutish tizimining turlari, vazifasi va ishlashi. (Optimal issiqlik rejimi, suv nasosi,

radiator, termostat, antifriz, shamol parrak, kengayish idishi.)

11. Avtombillarning tormoz tizimi, pnevmatik va gidrovlik yuritmali tizimlar vazifasi,

tuzilishi va ishlashi. (Ishchi tormoz tizimi, ehtiyot tormoz tizimi, to’xtab turish tormoz

tizimi, yordamchi tormoz tizimi, g’ildirak tormoz mexanizmi, kompressor, tormoz

kamerasi, bosh silindr, ishchi silindr, tormozlash diski, tormoz barabani, gidrovakum

kuchaytirgich.)

12. Moylash tizimlari, vazifasi, tuzilishi va ishlashi. (Moy nasosi, saqlash klapani,

reduksion klapan, sentrafuga, mayin tozalash filtri, manometr, moy radiator, karterni

shamollatish, shchup.)

13. Siqilgan gazda ishlaydigan gaz ballonli uskunalar tuzilishi. (Gaz aralashtirgich,

yuqori bosimli reduktor, past bosimli reduktor, elektromagnit klapani, toldirish venteli,

gaz isitgich, yuqori bosimli ballon, bug’latgich, gaz filtri, ekonomayzer.)

14. Avtomobillarni nazorat-o’chov asboblari turlari vazifalari va ishlashi. (Ko’rsatuvchi

asboblar, daraklovchi asboblar, harorat olchovchi, bosim olchovchi, yonilgi satxini

o’lchovchi asboblar, tok kuchini o’lchovchi asboblar, tezlik, yo’lni o’lchovchi asboblar,

taxograf.)

15. Avtombillarning rul boshqarmasining vazifasi, turlari, tuzilishi va ishlashi. (Rul

chambaragi, rul vali, chervyak, bo’ylama tortqi, ko’ndalang tortqi, sapfa, richag, sektor,

i !

vintli mexanizm, shesternya-reyka, rul trapesiyasi, gidro kuchaytirgich, nasos,

taqsimlagich.)

16. Ichki yonuv dvigatellarining vazifasi, tuzilishi va ishlash prinsipi. (Ish sikli, gaz

taqsimlash mexanizmi, krivoship shatun mexanizmi, sovutish tizimi, moylaash tizimi ,

o’t oldirish tizimi, ta’minlash tizimi.)

17. Siqilgan gazda ishlaydigan gaz ballonli uskunalar tuzilishi. (O’zgaruvchan tok,

o’zgarmas tok, uyg’otish cho’lg’ami, rotor, tok chutkalar, stator.)

18. Ko’p silindrli dvigatellarning tuzilishi va ishlashi. (V simon dvigatel, silindrlari bir

qator joylashgan dvigatel, silindrlarning ishlash tartibi, tirsakli valning aylanishlari soni,

dvigatelning quvvati.)

19. Suyultirilgan gazda ishlaydigan gaz ballonli uskunalar tuzilishi. (Past bosimli balon,

saqlagich klapan, manometrlar, filtr, ikki rog’onali reduktor, vintel.)

20. Ikki taktli dvigatelning tuzilishi va ishlash prinsipi. (Silindr, porshen, karter, paddon,



21. Siqilgan gazda ishlaydigan gaz ballonli uskunalar tuzilishi. (Riichag, tortqili mufta,

yakor, tortish relesi, tortish relesining yakori, yuritma shesternyasi, kontaktlar.)

22. Dvigatelning ish sikli. (4 taktli dvigatel, 2taktli dvigatel, porshen yo’li, yonish

kamerasi, siqish darajasi, silindrning umumiy xajmi, xar bir taktdagi bosim va

temperatura.)

23. Differensialning ishlash prinsipi va vazifalari. (Differensial turlari, majburiy

blakirovkalash, satelitlar, yarim o’q shesternyalari.)

24. Dvigatel mexanizm va sistemalarining turlari va ishlashi. (Gaz taqsimlash

mexanizmi, krivoship-shatun mexanizmi, sovutish tizimi, moylaash tizimi , o’t oldirish

tizimi, ta’minlash tizimi.)

25. Dvigatelda ishlatilgan gazlarning zaxarliligi. (Uglerod oksidi, azot oksidi, qurum,

benzindan chiqadigan zaxarli gazlar, dizel yonilg’isidan chiqadigan zaxarli gazlar,

siqilgan va suyultirilgan gazlardan chiqadigan zaxarli gazlar.)

26. Pnevmatik yuritmali tormozlarning tuzilishi va ishlash prinsipi. (Kompressor,

ximoya klapani, uch yoqlama ximoya klapani, tormozlovchi kuchni rostlagich,

yepergoakkumulatorli tormoz kamerasi, to’xtab turish tormoz krani.)

27. Amortizatorlarning turlari va vazifalari. (Teleskopsimon amortizator, silindr,

shtokli porshen, yo’naltiruvchi vilka, siqish klapani.)

28. Ramalarning turlari va vazifalari. (Lonjeronli rama, umurtqali rama, ko’ndalaning

to’sin, yetaklovchi bo’lmagan olbingi ko’prik.)

29. Tormozlarning gidrovakuumli kuchaytirgichining tuzilishi va ishlash prinsipi.

(Tomoz pedali, tormoz silindri, diafragma, porshen, sharikli klapan, shtok,)



31. G’ildiraklarning turlari va vazifalari. (Disk, shinalar, shinalarning rusumlari,

protektor, karkas, breker).

32. Siqilgan gazda ishlaydigan gaz ballonli uskunalar tuzilishi.

33.Uzatmalar qutisining vazifasi va ishlash prinsipini tushuntiring.(Sinxronizator,

yetaklovchi val, oraliq val, tishli uzatmalar, uzatishlar soni,)

i !

34. Tormozlash mexanizmining asosiy turlari va ishlashi. (Barabanli tormoz mexanizmi,

gidravlik yuritma, kolodka , tayanch diska, pnevmatik yuritma, diskli tormoz

mexanizmi,)



36. To’rt taktli dvigatelning tuzilishi va ishlash prinsipi. (Silindr, porshen, karter,

paddon, porshen yo’li, krivoship radiusi, yonish kamerasi, siqish darajasi, ish yo’li, takt,

ish sikli, ish hajmi, yonish kamerasi, to’lahajm.)

37. Avtombilning yurish qismi tuzilishi va ishlashi. (Rama, lanjeron, umurtqali ramalar,

kuzov, avtomobil osmasi, mustavil osmalar, nomustaqil osmalar, amartizator, shina,

yetaklovchi bo’lmagan oldingi ko’prik).




39. Kontaktli o’t oldirish tizimi vazifasi tuzilishi va ishlashi. (Akumlyator batareyasi,

generator, o’t oldirish uzgichi, uzgich taqsimlagich, o’t oldirish g’altagi, kondensator,

svecha.)

40. Dvigatelning ish sikli. (4 taktli dvigatel, 2taktli dvigatel, porshen yo’li, yonish

kamerasi, siqish darajasi, silindrning umumiy xajmi, xar bir taktdagi bosim va

temperatura.)



42. Pnevmatik yuritmali tormozlarning tuzilishi va ishlash prinsipi. (Kompressor,

ximoya klapani, uch yoqlama ximoya klapani, tormozlovchi kuchni rostlagich,

yepergoakkumulatorli tormoz kamerasi, to’xtab turish tormoz krani.)

43. Osmalarning turlari va vazifalari xaqida tushuncha. (Mustaqil va nomustaqil

osmalar, ressor, prujina, shkvoren, stabilizator, sapfa,rezina buferlar, stoyka, suxariklar,

kronshteynlar, barmoq, xamut.)

44. Blok-karter va silindrlar kallagining tuzilishi va vazifasi. (Sovitish g’ilofi,

podshipniklar uyalari, qistirmalar, gilzalar, ikki taktli dvigatelning blok-karteri, suqlik

va havo bilan dvigatellar.)

45. Dvigatel mexanizm va sistemalarining turlari va ishlashi. (Gaz taqsimlash

mexanizmi, krivoship-shatun mexanizmi, sovutish tizimi, moylaash tizimi , o’t oldirish

tizimi, ta’minlash tizimi.)

46. Tormozlarning gidrovakuumli kuchaytirgichining tuzilishi va ishlash prinsipi.

(Tomoz pedali, tormoz silindri, diafragma, porshen, sharikli klapan, shtok).

47. Dvigatelda ishlatilgan gazlarning zaxarliligi. (Uglerod oksidi, azot oksidi, qurum,

benzindan chiqadigan zaxarli gazlar, dizel yonilg’isidan chiqadigan zaxarli gazlar,

siqilgan va suyultirilgan gazlardan chiqadigan zaxarli gazlar.)

48. Avtombillar transmissiyasi vazifasi va agregatlari. (Ilashma, uzatmalar qutisi,

kardanli uzatma, tarqatish qutisi, sinxronizator, gidrotransformator, bosh uzatma,

deferensial, yarim o’q.)

49. Avtombillarning rul boshqarmasining vazifasi, turlari, tuzilishi va ishlashi. (Rul

chambaragi, rul vali, chervyak, bo’ylama tortqi, ko’ndalang tortqi, sapfa, richag, sektor,

vintli mexanizm, shesternya-reyka, rul trapesiyasi, gidro kuchaytirgich, nasos,

taqsimlagich.)

i !

50. Benzinli dvigatellarning ta’minlash tizimining vazifasi, tuzilishi va ishlashi. (Havo

filtri, filtr tindirgich, karbyurator, qalqovuchli kamera, jiklor, yonuvchi aralashma,

drossel zaslonkasi, havo zaslonkasi, yonilg’i haydash nasosi.)

51. Siqilgan gazda ishlaydigan gaz ballonli uskunalar tuzilishi.

52. Kardanli uzatmaning vazifasi va tuzilishi. (Yetakchi va yetaklanuvchi ayrilar,

krestovina, ninali podshipniklar, mushtlar,shariklar).



54. Yetaklovchi kuprik mexanizmlarining ishlash prinsipi va vazifalari. (Asosiy uzatma,

differensial, yarim o’qlar, yetakchi va yetaklanuvchi shesternya, satelitlar.)

55. Avtombillarning tormoz tizimi, pnevmatik va gidrovlik yuritmali tizimlar vazifasi,

tuzilishi va ishlashi. (Ishchi tormoz tizimi, ehtiyot tormoz tizimi, to’xtab turish tormoz

tizimi, yordamchi tormoz tizimi, g’ildirak tormoz mexanizmi, kompressor, tormoz

kamerasi, bosh silindr, ishchi silindr, tormozlash diski, tormoz barabani, gidrovakum

kuchaytirgich.)




57. Startyorning vazifasi va tuzilishi. (Riichag, tortqili mufta, yakor, tortish relesi,

tortish relesining yakori, yuritma shesternyasi, kontaktlar.)

58. Dizel dvigatellaming ta’minlash tizimi vazifasi, tuzilishi va ishlashi. (Yonilg’i baki,

dag’al tozalash filtri, mayin tozalash filtri, yuqori bosimli yonilg’i nasosi, yonilgì

haydash nasosi, plunjerjuftligi, trubkalar, forsunka.)

59. Avtombilning yurish qismi tuzilishi va ishlashi. (Rama, lanjeron, umurtqali ramalar,


yetaklovchi bo’lmagan oldingi ko’prik.)

60. Benzinni purkab beruvchi ta’minlash tizimining tuzilishi va ishlashi. (Elektr nasos,

elektromagnitli forsunka, havo sarfi o’lchagich, mayin tozalash filtiri, drossel

zaslonkasi, xaydash magistrali, kiriti quiuryo’li.)


krestovina, ninali podshipniklar, mushtlar, shariklar)

62. G’ildiraklarning turlari va vazifalari. (Disk, shinalar, shinalarning rusumlari,

protektor, karkas, breker,)




dag’al tozalash filtri, mayin tozalash filtri, yuqori bosimli yonilg’i nasosi, yonilgì

haydash nasosi, plunjerjuftligi, trubkalar, forsunka).

65. Avtombilning yurish qismi tuzilishi va ishlashi. (Rama, lonjeron, umurtqali ramalar,


yetaklovchi bo’lmagan oldingi ko’prik.)

66. Ilashish muftasining vazifasi tuzilishi va ishlashi. (Siquvchi disk, yetaklovchi disk,

siquvchi prujina, ajratuvchi richag, ajratish vilkasi, turtki pedal, elastik plastinalar,

diafragmali prujina, suyuqlik bakchasi ,klapan, ishsilindir.).

67. Kuzov va kabinalarning turlari va vazifalari. (Kuzov, kabina, karkas, sedan, kupe,

fastbek kambi, limuzin, universal, fayeton, kabrilet, brogom, lango, targa, pikan.)

i !

68. Krivoship shatun mexanizmining vazifasi, tuzilishi va ishlashi.(Silindrlar bloki,

sovutish g’ilofi, silzasilindrlar kallagi, yonish kamerasi, po’lat azbestli qistirma,

porshen, porshen barmog’i, kompressiya halqasi, moy sidirish halqasi, shatun, tirsakli

val, maxovik, karter paddoni.)


krestovina, ninali podshipniklar, mushtlar,shariklar)

70. Yetaklovchi kuprik mexanizmlarining ishlash prinsipi va vazifalari. (Asosiy uzatma,




72. Blok-karter va silindrlar kallagining tuzilishi va vazifasi. (Sovitish g’ilofi,

podshipniklar uyalari, qistirmalar, gilzalar, ikki taktli dvigatelning blok-karteri, suqlik

va havo bilan dvigatellar.)

73.Yetaklovchi kuprik mexanizmlarining ishlash prinsipi va vazifalari. (Asosiy uzatma,


74. Moylash tizimlari, vazifasi, tuzilishi va ishlashi. (Moy nasosi, saqlash klapani,

reduksion klapan, sentrafuga, mayin tozalash filtri, manometr, moy radiator, karterni

shamollatish, shchup.)

75. Ikki taktli dvigatelning tuzilishi va ishlash prinsipi. (Silindr, porshen, karter, paddon,




krestovina, ninali podshipniklar, mushtlar,shariklar)

77. Osmalarning turlari va vazifalari xaqida tushuncha. (Mustaqil va nomustaqil

osmalar, ressor, prujina, shkvoren, stabilizator, sapfa,rezina buferlar, stoyka, suxariklar,

kronshteynlar, barmoq, xamut.)


dag’al tozalash filtri, mayin tozalash filtri, yuqori bosimli yonilg’i nasosi, yonilgl hay

dash nasosi, plunjerjuftligi, trubkalar, forsunka.)

79. Sovutish tizimining turlari, vazifasi va ishlashi. (Optimal issiqlik rejimi, suv nasosi,

radiator, termostat, antifriz, shamol parrak, kengayish idishi.)

80. Kuzov va kabinalarning turlari va vazifalari. (Kuzov, kabina, karkas, sedan, kupe,

fastbek kambi, limuzin, universal, fayeton, kabrilet, brogom, lango, targa, pikan.)

81. Ko’p silindrli dvigatellarning tuzilishi va ishlashi. (V simon dvigatel, silindrlari bir

qator joylashgan dvigatel, silindrlarning ishlash tartibi, tirsakli valning aylanishlari soni,

dvigatelning quvvati.)

82.G’ildiraklarning turlari va vazifalari.(Disk, shinalar, shinalarning rusumlari,

protektor, karkas, breker,)




83. Gaz taqsimlash mexanizmlarining vazifasi, tuzilishi va ishlashi. (Gaz taqsimlash

vali, shtangalar, koromislo, klapanlar, prujinalar, shesternya.)



diafragmali prujina, suyuqlik bakchasi ,klapan, ishsilindir.)

i !




86. Avtomobillarni nazorat-o’chov asboblari turlari vazifalari va ishlashi. (Ko’rsatuvchi

asboblar, daraklovchi asboblar, harorat olchovchi, bosim olchovchi, yonilgi satxini

o’lchovchi asboblar, tok kuchini o’lchovchi asboblar, tezlik, yo’lni o’lchovchi asboblar,

taxograf.)

87. Uzatmalar qutisining vazifasi va ishlash prinsipini tushuntiring. (Sinxronizator,

yetaklovchi val, oraliq val, tishli uzatmalar, uzatishlar soni,)



diafragmali prujina, suyuqlik bakchasi ,klapan, ishsilindir.)

89. Tormozlash mexanizmining asosiy turlari va ishlashi. (Barabanli tormoz mexanizmi,

gidravlik yuritma, kolodka , tayanch diska, pnevmatik yuritma, diskli tormoz

mexanizmi,)

90. Benzinli dvigatellarning ta’minlash tizimining vazifasi, tuzilishi va ishlashi. (Havo

filtri, filtr tindirgich, karbyurator, qalqovuchli kamera, jiklor, yonuvchi aralashma,

drossel zaslonkasi, havo zaslonkasi, yonilg’i haydash nasosi.)

91.Ixtisoslashtirilgan transport vositalari

92.Avtomobilning ekspluatatsion xususiyatlari

93.Avtomobilga ta’sir qiluvchi kuch va momentlar

94.Avtomobilning tormozlanish xususiyati

95.Avtomobilning yonilg‘i tejamkorligi

96.Avtomobilning boshqariluvchanligi

97.Avtomobilning turg‘unligi

98.Avtomobilning o‘tag‘onligi

99.Avtomobilning yurish ravonligi

100.Uzunligi 1 km bo‘lgan sinov yo‘lida PAZ-672 avtomobili harakatlanayotganda

uning yetakchi g‘ildiraklari 400 marta aylangan. G‘ildirash radiusi aniqlansin.

101. G‘ildirash radiusi 0,415 m, g‘ildirakning tik yo‘nalishdagi ezilish koeffitsienti

0,85, obodining diametri 20 dyuym bo‘lsa, shina profilining eni hisoblansin.

102. 5. GAZ-24 «Volga» avtomobili 120 km/soat tezlik bilan harakatlanmoqda.

G‘ildiragining burchak tezligi 100 rad/sek bo‘lsa, g‘ildirash radiusi topilsin.

103. ZIL-130 avtomobilini sinash davrida dvigatelining quvvati 110,4 kVt, quvvatning

transmissiyada isrof bo‘lgan qismi 16,5 kVt bo‘lsa, transmissiyasining foydali ish

koeffitsienti aniqlansin.

104. GAZ-53 avtomobili harakatlanayotganda transmissiyada 7,7 kVt quvvat isrof

bo‘ladi. Agar transmissiyasining f.i.k. 0,85 bo‘lsa, dvigatelining quvvati aniqlansin.

105. Neksiya avtomobili beshinchi uzatmada tekis harakatlanib 60 sek

da 3000 m masofani bosib o‘tdi. Agar beshinchi uzatmasining uzatish soni 0,83, asosiy

uzatmasiniki 4,1, g‘ildirash radiusi 0,28 m bo‘lsa, tirsakli vali va yetaklovchi

g‘ildiraklarining burchak tezliklari hisoblansin.

106. Avtomobil tirsakli valining burchak tezligi 500 rad/s bo‘lganda uning tezligi 35

m/s edi. Transmissiyasining uzatish soni 4,2 bo‘lsa, yetakchi g‘ildiraklarining g‘ildirash

radiusi aniqlansin.

i !

107. G‘ildirash radiusi 0,4 m, asosiy uzatmasining uzatish soni 4,8, uzatmalar qutisining

ikkinchi uzatmadagi uzatish soni 2,3 bo‘lgan avtomobil o‘zgarmas tezlik bilan 1

minutda 1 km yo‘l bosib o‘tgan bo‘lsa, dvigateli tirsakli valining aylanish chastotasi

aniqlansin.

108. Asosiy uzatmaning uzatish soni 3,8, g‘ildirash radiusi 0,33 m bo‘lgan avtomobil

to‘g‘ri uzatmada dvigateli tirsakli valining burchak tezliklari 300 rad/s va 500 rad/s

bo‘lgandagi harakat tezliklari aniqlansin.

109. Avtomobil I-uzatmada 30 km/soat tezlik bilan, II-uzatmada esa I-uzatmaga

nisbatan 40%, III-uzatmada esa II-uzatmadagiga nisbatan 50% ortiq tezlik bilan

harakatlanmoqda. Asosiy uzatmaning uzatish soni 4,1, har bir uzatmadagi uzatish soni

3,8, 2,1, 1,5 g‘ildirash radiusi 0,3m bo‘lsa, hamma uzatmadagi avtomobilning tezligi,

tirsakli valining burchakli tezliklari aniqlansin

110. Avtomobil to‘g‘ri uzatmada 10 m/s tezlik bilan harakatlanmoqda. Asosiy

uzatmasining uzatish soni 5,4, shinasi 7,5X20 va uning tik yo‘nalishdagi ezilish

koeffitsienti 0,8. Avtomobil yetakchi g‘ildiragi va dvigateli tirsakli valining burchak

tezliklari aniqlansin.

111. GAZ-24 «Volga» avtomobili harakatlanayotganida, uzatmalar qutisining to‘g‘ri

uzatmasi qo‘shilganda, tirsakli valining aylanish chastotasi 47,1 ayl/s. Agar g‘ildirash

radiusi 0,3 m va asosiy uzatmasining uzatish soni 4,1 bo‘lsa, uning harakat tezligi

aniqlansin.

112. Avtomobil I-uzatmada harakatlanganda 2 minutda 400 m masofani, II-uzatmada

harakatlanganda shu vaqt ichida I-uzatmaga nisbatan 1,5 barobar masofani bosib o‘tdi.

Agar g‘ildirash radiusi 0,3m bo‘lsa, avtomobilning tezligi va bosib o‘tgan yo‘lida

g‘ildiragining umumiy aylanish soni aniqlansin.

113. GAZ-66 avtomobilida III-uzatma qo‘shilganda u 45 km/soat tezlik bilan

harakatlanmoqda. Agar g‘ildirash radiusi 0,42 m, asosiy uzatmasining uzatish soni 6,83,

III-uzatmasiniki 1,71 bo‘lsa, dvigatel tirsakli valining aylanish chastotasi hisoblansin.

114. RAF-977V avtobusini yo‘lda sinash vaqtida to‘g‘ri uzatma qo‘shilgandagi harakat

tezligi 60 km/soat edi. Agar g‘ildirash radiusi 0,35 m, asosiy uzatmasining uzatish soni

3,9 bo‘lsa, tirsakli val va yetakchi g‘ildiraklarining aylanish chastotalarini aniqlang.

115. Uzunligi 2 km yo‘lning sinash qismida avtomobilda to‘g‘ri uzatma qo‘shilganda u

tekis harakatlanmoqda. Agar dvigatel tirsakli valining aylanish chastotasi 3200min-1,

g‘ildiraklarining g‘ildirash radiusi 0,35 m bo‘lsa, asosiy uzatmasining uzatish soni

hisoblansin.

2.Kasb ta’limi metodikasi fanidan.

1. Kasb ta’limining asosiy tushunchalari

2.Kadrlar tayyorlash milliy dasturini maqsadi va vazifasi.

3. Kasb ta’limining metodologik asoslari

4.O‘rta maxsus kasb –hunar ta’limning mazmuni.

5. O‘quv meyoriy hujjatlari

6.Respublikada yoshlarni mehnatga va kasbga tayyorlash bo‘yicha uzluksiz ta’lim

tizimining mohiyati.

7. Kasb ta’limi tamoyillari

8.“Talim to‘g‘risida”gi qonun va kasb ta’limi.

i !

9. Kasbiy ta’lim metodlari

10.Kadrlar tayyorlash milliy dasturining yangi modeli

11. Ishlab chiqarish ta’lim metodlari

12.Kasbiy ta’lim metodikasining boshqa fanlar bilan aloqasi

13. Ta’lim metodlarini tanlash

14.Kasbiy ta’lim metodikasida tadqiqot metodlari.

15. Laboratoriya-amaliy mashg‘ulotlarni tashkil etish va o‘tkazish metodikasi

16.Kasbiy ta’lim o‘qituvchisi, o‘quv ustalarining ta’lim tarbiya jarayonida tutgan o‘rni

17. Ko‘nikma va malakalarni mustahkamlash hamda takomillashtirish

18.Kasbiy ta’lim tizimlarining turlari haqida ma’lumot.

19. Ixtisoslik fanlarini kasb-hunar kolleji o‘quvchilari shaxsini shakllantirishdagi roli

20Kasbiy ta’limining didaktik tamoyillari

21. Mavzuning o‘qitish metodikasini ishlab chiqish. O‘qitishning tashkiliy shakllari

22.Kasbiy talimining asosiy tushunchalari:

23. O‘quv materiallarini bildirishining metod va metodik usullarini tanlash

24.Kasbiy, ko‘nikma haqida tushuncha.

25. O‘qituvchining o‘quv materialini og‘zaki bayon etish metodikasi

26.Davlat talim standartining mazmuni.

27. O‘qituvchi nutqining texnikasi.

28.O‘quv rejani tuzilishi.

29. O‘qitishda ko‘rsatma qo‘llanmalar va texnika vositalaridan foydalanish

30.O‘quv dasturini tuzilishi.

31. O‘quvchilarning kitob bilan ishlashi.An’anaviy metodlar tuzilmasi.

32. Ishlab chiqarish ta’limi. Amaliyotlarning maqsadi va ta’lim jarayonidagi o‘rni

33.Noana’anaviy metodlarning tuzilmasi.

34. Tanishuv amaliyotini tashkil qilish va o‘tkazish

35.Interfaol o‘qitish usulining mazmuni

36. Malakaviy amaliyotning mazmuni

37. Kasbiy talim metodikasining maqsad va vazifalari

38. Kasb - hunar, mutaxassislik va malaka haqida tushuncha.

39.Kasbiy talimida politexnik tamoyili

40. Ishlab chiqarish Ta’lim tizimi xaqida tushuncha.

41.Kasbiy talimi o‘qituvchisining o‘quv yili hamda mashg‘ulotlarga tayyorgarligi

ko‘rishi.

42. Ishlab chiqarish ta’lim tizimini takomillashtirish.

43.Ishlab chiqarish talimi ustasini ish mazmuni.

44. O‘quv ustaxonalarini jixozlash.

45.Kasbiy talim darslarining tiplari

46.Kasbiy talimi metodikasi fanini o‘qitishning zamonaviy usullari.

47.O‘qituvchilar bilim, ko‘nikma va malakalarini tekshirishning zamonaviy usullari,

48.Kasbiy talimni rejalashtirish.

49.Bilim ko‘nikma va malakalarni baxolash

50.O‘zlashtirishni hisobga olishning test texnologiyasi.

51. Biror mavzu misolida nazariy darsni tuzilishini yoriting.

52. Biror mavzu misolida amaliy mashg‘ulot tuzilishini yoriting.

i !

53. Aniq bir mavzu yuzasidan ishlab chiqarish mashg‘ulotlari reja -bayonnomasini

tuzing.

54. Aniq bir mavzu bo‘yicha yangi pedagogik texnologiyalar asosidagi dars

ishlanmasini ishlab chiqing.

55. Ishlab chiqarish korxonalariga ekskursiya o‘tkazish rejasini ishlab chiqing.

56. O‘qitishning texnika vositalariga asoslangan dars reja- bayonnomasini tuzing.

57. Noan’anaviy dars reja- bayonnomasini tuzing.

58.O‘quv amaliyotini tashkil qilish va o‘tkazish metodikasi.

59. Zamonaviy ishlab chiqarish ta’limi ustasining faoliyati to‘g‘risida

60. Kasb-hunar kollejlarida darslarni tahlil qilish metodlari.

Documents

QARSHI DAVLAT UNIVERSITETI Ruyxatga olindi: …fanlar blokidagi «Тransport vositalari tuzilishi va nazariyasi» va «Kasb ta’limi metodikasi» fanlari dasturi asosida tuzilgan