Published in May 2016 - Burma Library · မာတိကာ. နိဒါန္းႏွင့္ အႏွစ္ခ်ဳပ္ ၁ အပုိင္း - ၁ ။ တရား႐ံုးေရ

Composed of 60 eminent judges and lawyers from all regions of the world, the International Commission of Jurists promotes and protects human rights through the Rule of Law, by using its unique legal expertise to develop and strengthen national and international justice systems. Established in 1952 and active on the five continents, the ICJ aims to ensure the progressive development and effective implementation of international human rights and international humanitarian law; secure the realization of civil, cultural, economic, political and social rights; safeguard the separation of powers; and guarantee the independence of the judiciary and legal profession.

The ICJ’s first mission to Myanmar was in 1991. The ICJ works with lawyers and the judiciary, including the Supreme Court of the Union, through support to strengthen the rule of law in Myanmar.

® Handbook on Habeas Corpus in Myanmar© Copyright International Commission of Jurists

Published in May 2016The International Commission of Jurists (ICJ) permits free reproduction of extracts from any of its publications provided that due acknowledgment is given and a copy of the publication carrying the extract is sent to its headquarters at the following address:

International Commission of JuristsP.O. Box 91Rue des Bains 33GenevaSwitzerland

Source of Cover Photo: http://www.wklaw.com

Acknowledgements

The ICJ would like to thank the Government of Denmark and the Government of Finland for their support.

Acknowledgements _____________________________________________________________________________________________ The ICJ would like to thank the Governments of Denmark and Finland for their on-‐going support to the ICJ.

1.1 Logo

The logo consists of four elements which make up the whole:

• the FORMIN.FINLAND.FI Web address,• the Finnish heraldic lion,• the globe behind the lion,• the name of the Ministry under the globe; this can be in different languages.

The logo must always be used as a whole, with all elements, in printed materials.

Regardless of whether the logo is printed in colour or not, it must be reproduced from the electronic originals provided.

The logos of Finnish embassies and consulates are similar to the Ministry logo, except that the name of the Ministry is replaced with the name of the embassy or consulate, as shown here.

Composed of 60 eminent judges and lawyers from all regions of the world, the International Commission of Jurists promotes and protects human rights through the Rule of Law, by using its unique legal expertise to develop and strengthen national and international justice systems. Established in 1952 and active on the five continents, the ICJ aims to ensure the progressive development and effective implementation of international human rights and international humanitarian law; secure the realization of civil, cultural, economic, political and social rights; safeguard the separation of powers; and guarantee the independence of the judiciary and legal profession.

The ICJ’s first mission to Myanmar was in 1991. The ICJ works with lawyers and the judiciary, including the Supreme Court of the Union, through support to strengthen the rule of law in Myanmar.

HANDBOOK ON HABEAS CORPUS IN MYANMAR

International Commission of Jurists

Yangon, May 2016

Acknowledgements

The ICJ would like to thank the Government of Denmark and the Government of Finland for their support.

Source of Cover Photo: http://www.wklaw.com

မာတကာ

နဒါနးႏင အႏစခပ ၁အပငး - ၁ ။ တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာႏင အျပညျပညဆငရာဥပေဒ ၉ ၁.၁။ တရားလကလြတထနးသမးျခငးမ လြတေျမာကခြငႏင လြတလပခြင ၁၀ ၁.၂။ ထနးသမးျခငးဆငရာ တရားဥပေဒႏငညညြတျခငးက စနေခၚႏငခြင ၁၄ ၁.၃။ ထနးသမးျခငးအား အဆကမျပတျပနလညဆနးစစႏငခြင ၁၆ ၁.၄။ တရားမဝင ဖမးဆးျခငးႏင ထနးသမးျခငးကစားႏငခြင ၁၇ ၁.၅။ ထနးသမးခရသမား၏ အတနးအစားမားႏငစပလဥးသည တကေသာ တာဝနမား ၁၇ ၁.၅.၁။ ကေလးသငယမား ၁၇ ၁.၅.၂။ အမးသမးမား ၁၈ ၁.၅.၃။ မသနစြမးပဂၢလမား ၁၈ ၁.၅.၄။ ႏငငသားမဟတသမား (Non-nationals) ၁၉

အပငး - ၂။ ျမနမာဥပေဒမေဘာင ၂၀ ၂.၁။ ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ၊ ျပညေထာငစတရားစရငေရးဥပေဒ၊ စာခၽြနေတာဥပေဒႏင စာခၽြနေတာ လပထးလပနညး ၂၀ ၂.၂။ ရာဇဝတကငထးဥပေဒ (CrPC) ပဒမ ၄၉ ၁ (၁) ၂၃ ၂.၃။ ျမနမာႏငငရ တရားရးေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာဆငရာ အေလးထားစရာမား ၂၅ ၂.၃.၁။ တရားစရငေရး လြတလပမႈ ၂၆ ၂.၃.၂။ အေရးေပၚအေျခအေန ၂၇ ၂.၃.၃။ ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပ၏ စရငပငခြငအာဏာ ၂၈ ၂.၃.၄။ ၂၀၀၈ ခႏစမစ၍ တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာအမန႔ေလာကထားမႈ ၂၉ ၂.၄။ ျမနမာႏငငရ အေစာပငးတရား႐းေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာအမန႔ဆငရာ ၃၇ ဥပေဒသပၸပညာ ၂.၄.၁ ။ ၁၉၄၇ခႏစ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၂၅ (၂) ၃၈ ၂.၄.၂။ ရာဇဝတကငထးဥပေဒ ပဒမ ၄၉၁ (၁)(ခ) ရ ဥပေဒသပၸပညာ ၄၁

အပငး-၃။ အႀကျပခကမား ၄၃ ၃.၁။ အမခကငးေသာ တရားစရငေရးအား ျမႇငတငျခငး ၄၃ ၃.၂။ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ၊ စာခၽြနေတာဥပေဒႏင လပထးလပနညးမားအား ျပနလညဆနးစစျခငး ၄၄ ၃.၃။ ဖမးဆးထနးသမးျခငးႏင တရား႐းေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာတ႔ဆငရာ ၄၄ ျပညတြငးဥပေဒမားသည အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးစႏႈနးမားႏင ကကညရမညျဖစျပး လကေတြ႔ကငသးႏငရနအတြက ေသခာေစရပါမည။ ၃.၄။ တရားစရငေရးႏငေရ႕ေနအသငးမားအား ရာဇဝတကငထးဥပေဒ ပဒမ ၄၆ ၄၉၁ အပါအဝင တရာ႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာလပထးလပနညးအား အသးျပျခငးႏင ျမနမာႏငင၏ ဥပေဒသပၸပညာအား အသး ျပျခငးဆငရာ သငတနးေပးျခငး

နဒါနးႏင အႏစခပ အျပညျပညဆငရာဥပေဒမ လသားတစဥးခငး၏ အခြငအေရးျဖစသည လြတလပခြငက တရား လကလြတဆး႐ႈးခရမႈအေပၚ လငျမနေသာ တရားေရးကငထးဥပေဒ ေဆာငရြကေပးျခငး အခြငအေရးအတြက အာမခေပးထားရာ ၎တြင အမအခကငး၍ ဘကမလကသညတရား႐းမ ၎တ႔အား ဥပေဒအရ ထနးသမးခထား ရမႈအေပၚ သးသပျပး မားယြငးစြာထနးသမးခရသမားအား လႊတေပးရန အမန႔ေပးပငခြငရသည။1 အဆပါ လပထး လပနညးသည အဂၤလပ႐းရာဥပေဒ (common law) က အေျခခထားေသာ ဥပေဒစနစမားပါ ေလာကထားလႊာ ျဖစသည တရား႐းေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာအမန႔က ေယဘယအားျဖင ရညညႊနးပါသည။2 ယငးအခြငအေရး သည ဖမးဆးျခငး သ႔မဟတ ထနးသမးျခငးခရမႈမ လြတေျမာကခြငက တရားလကလြတဆး႐ႈးျခငး ၾကေတြ႔သည မညသမဆ တရား႐းတြင အမႈခငးဆငရာေဆာငရြကခကရပငခြငရသည။ သ႔မသာ တရား႐းမ ေႏာငေႏးမႈမရဘ ထနးသမးမႈသည ဥပေဒႏငအည ျဖစ၊ မျဖစက ဆးျဖတေပးျပး၊ အကယ၍ တရားဥပေဒႏင အညမျဖစပါက ျပနလညလႊတေပးရန အမန႔ထတဆငျခငးျပရမည။3

တရား႐းတြင ထနးသမးျခငးဆငရာ တရားဝငမႈ ရ၊ မရ (lawfulness)က စနေခၚႏငခြငသည မမကယ ကရပတညႏငသည လ႔အခြငအေရးတစရပျဖစျပး ၎အား ျငငးကြယျခငးသည လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈ တစရပပင ျဖစသည။4 တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာအမန႔သည ပဂၢလကဆငရာ လြတလပမႈ သ႔မဟတ ရပပငးဆငရာ ဂဏသကၡာက တရားစရငေရးအမန႔ဒဂရအားျဖင ကာကြယမႈေပးရာ ၎တြင ထနးသမးခရသအား တရားသၾကးမကေမာကသ႔ ေခၚေဆာငရန အမန႔ထတဆငျပး ထနးသမးခရသသည ဥပေဒႏငအည ထနးသမး ျခငးျဖစသညက ဆးျဖတႏငျခငး၊ သငတငေလာကပတပါက ထနးသမးခရသက ျပနလညလႊတေပးႏငရန အမန႔ ထတဆငႏငျခငးတ႔က ေဆာငရြကႏငပါသည။5

ျမနမာႏငင၏ စစတပအပခပေရးလကေအာကတြင ဥပေဒအရေသာလညးေကာငး သ႔တညးမဟတ လက ေတြ႔ေဆာငရြကမႈအားျဖငေသာလညးေကာငး ဥပေဒႏငအညဖမးဆးျခငးႏင ထနးသမးျခငးအား သးသပသည တရားစရငေရးအတြက ထေရာကေသာယႏရား မရခေပ။6 ျမနမာႏငင၏ ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒရ ႀကးမား ေသာ (မေမာလငထားေသာ) တးတကမႈတစရပမာ တရား႐းေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာအမန႔ဆငရာ စာခၽြန ေတာအမန႔က ျပနလညမတဆကထညသြငးေပးျခငးျဖစသည။7 ထအခနမစ၍ အစးရက “၂၀၁၄ ခႏစ စာခၽြနေတာ အမန႔ ေလာကထားမႈဆငရာဥပေဒ” ကျပ႒နးချပး ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပမ အဆပါဥပေဒက အေကာင အထညေဖာေဆာငရြကမႈအတြက နညးဥပေဒသမားႏင လပထးလပနညးမားက ျပ႒ာနးေပးထားပါသည။8

1 Report of the Working Group on Arbitrary Detention (Hereinafter: WGAD): United Nations Basic Principles and Guidelines on remedies and procedures on the right of anyone deprived of their liberty to bring proceedings before a court. UN Doc: A/HRC/30/xx (Hereinafter: WGAD Principles and Guidelines) para.1.

2 This procedure will be referred to as Habeas Corpus in the rest of this report, as it is identified in Myanmar jurisprudence. A common law system was established by the Raj in colonial Burma and followed until 1962, when military rule effectively ended the rule of law. See: International Commission of Jurists, The Burmese Way: To Where? Report of a Mission to Myanmar (Burma) (Geneva, Switzerland, 1991) Chapter 3. (Hereinafter: ICJ, The Burmese Way: to Where?) Members of the judiciary and legal profession still identify the country as a common law legal system, though in practice Myanmar’s legal system lacks written, well-reasoned and distributed decisions that could serve as precedent. See: International Commission of Jurists, Right to Counsel: The Independence of Lawyers in Myanmar (Geneva, Switzerland 2013) pp. 12-14. Available at: http://icj.wpengine.netdna-cdn.com/wp-content/uploads/2013/12/MYANMAR-Right-to-Counsel-electronic.pdf; Burmese Language: http://icj.wpengine.netdna-cdn.com/wp-content/uploads/2015/07/MYANMAR-Right-to-Counsel-Publications-Thematic-Report-2015-BUR.pdf. (Hereinafter: ICJ, Right to Counsel).

3 Human Rights Committee, General Comment No. 35, Article (Liberty and Security of Person). UN Doc: CCPR/C/GC/35 para.39.

4 Report of the WGAD (A/HRC/19/57, para.61).5 Inter-American Court, Advisory Opinion OC-8/87, §33.6 ICJ, The Burmese Way: To Where? pp. 41-54.7 Constitution of the Republic of the Union of Myanmar 2008, Art. 18, 296, 378. In addition to Habeas Corpus, the

Supreme Court has the power to issue the writs of Mandamus, Prohibition, Quo Warranto and Certiorari. (Hereinafter: Constitution of Myanmar 2008).

8 Constitution of Myanmar 2008; The Application of Writs Act 2014, Pyisdaunsu Hluttaw (Act no. 24/2014) (Hereinafter: Writs Act 2014); Procedural Rules and Regulations for Applications of Writs (Union Supreme Court Notification no. 117/2013) (Hereinafter: Writs Rules 2013).

2 | Handbook on Habeas Corpus in Myanmar

တရားစရငေရးဆငရာ ျပျပငေျပာငးလေရးႏင လ႔အခြငအေရးကာကြယမႈ အားေကာငးလာေစေရး လပ ငနးစဥက ကညတြနးအားေပးရနအတြက အျပညျပညဆငရာ ဥပေဒပညာရငမားေကာမရင (ICJ) အေနျဖင ႏငင တကာဥပေဒႏင ျမနမာႏငင၏လကရ ျပညတြငးဥပေဒတ႔အရ တရား႐းေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာအမန႔ႏင စပဆကမႈရသည ဥပေဒဆငရာ ဤေဆြးေႏြးမႈစာတမးက ေရးသားထားပါသည။ ေအာကပါအခကမားသည အထးအေရးပါေသာ အခကမားျဖစသည။

• တရားလကလြတ သ႔မဟတ တရားမဝင ဖမးဆးျခငး (သ႔မဟတ) ထနးသမးျခငးက စနေခၚမႈျပရနအတြက အျပညျပညဆငရာစႏႈနးကစစစျခငး (၎တြင ႏပစကျခငးႏင မညာမတာျပလကထနးသမးျခငးတ႔ ပါဝငသည)

• ျမနမာႏငင၏ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာ တရား႐းေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာအမန႔အတြက လကရ ျမနမာဥပေဒမေဘာငက စစစျခငး၊

• ၁၈၉၈ ခႏစ ရာဇဝတကငထးဥပေဒ(CrPC) ပဒမ ၄၉၁ ရတရားလကလြတ ဖမးဆးထနးသမးျခငးက စနေခၚမႈျပျခငး (တရား႐းေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာအမန႔ ႏင အလားတသည) အတြက ေမေလာလနး ျဖစျပး တငးျပညကပျပည အသးမခရေသးသည လပထးလပနညးက စစစျခငး၊

• တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာအမန႔အတြက မၾကာေသးမက အနညးငယေသာ အမားျပညသ လကလမး မႏငသညေလာကထားခကမားက စစစျခငး၊

• တရား႐းေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာအမန႔ဆငရာ ျမနမာႏငငတရားစရငေရး၏ ျဖတထးမားမ သကဆင ရာတညဆျဖတစရငထး (၁၉ ၆၂ မတငမ)က စစစျခငး၊

ဤစစစခက (ႏင ၎အေပၚအေျချပသည အၾကျပခကမား) အေရးၾကးရျခငးမာ ျပျပငေျပာငးလမႈမား ရလငကစား ႏငငအတြငးတြင တရားလကလြတ ဖမးဆးထနးသမးျခငးဆငရာ ခငလေသာ အစရငခခက မားစြာ ရေနသည။ အထးသျဖင ႏငငေရးသေဘာကြလြမႈက ခပထနးရနအတြက လကနကသဖြယ အသးျပေနၾကသည။9 ၁၈၉၈ ခႏစ ရာဇဝတကငထးဥပေဒ (CrPC) အရ ဖမးဆးထနးသမးျခငးအတြက လပထးလပနညးမား သတ မတထားေသာလညး လကေတြ႕တြင လျခေရးတပဖြ႕မားမ ဤဥပေဒမားက နညးလမးမကစြာျဖင အတတႏငဆး ေစာငထနးလကရသည။10 ျမနမာႏငငတြင လ႔အခြငအေရးကာကြယမႈႏင တရားဥပေဒစးမးေရး ျမႇငတငလာေစမႈ တ႔ အတြက ႏငငတကာစႏႈနးမားနညးတ တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာဆငရာ အခြငအေရး တးတက ေဖာေဆာငမႈႏင လကေတြ႔အသးခမႈမာ လြနစြာအေရးၾကးလေပသည။

အေရးၾကးသညမာ တရားမတေသာ စစေဆးစရငျခငးေဆာငရြကမႈဆငရာ ႏငင၏တာဝနက တရား႐း ေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာအတြက ထနးသမးခရသ၏အခြငအေရးႏင မ႐ႈပေထြးရန လအပသည။ စစေဆးစရင

9 “Increase in arbitrary arrests in Burma”, Mizzima News, 28 September 2012, http://www.mizzima.com/news/prisoner-watch/8125-increase-in-arbitrary-arrests-in-burma-report.html; Human Rights Council, Report of the Special Rapporteur on the situation of human rights in Myanmar, Tomás Ojea Quintana, UN Doc: A/HRC/25/64. Para.4. There are also credible reports of the military unlawfully detaining those suspected of being members of ethnic armed groups. Ibid. Para.8.

10 UN Human Rights Council, Report of the Special Rapporteur on the situation of human rights in Myanmar, 2 April 2014, A/HRC/25/64. Many arrests are conducted without warrant and those arrested are not informed of their alleged charge. United States Department of State, 2013 Country Reports on Human Rights Practices - Burma, 27 February 2014, available at: http://www.refworld.org/docid/53284b4fb.html; Assistant Association for Political Prisoners, Torture, Political Prisoners and the Un-Rule of Law: Challenges to Peace, Security and Human Rights in Burma, 14 October 2010, p. 17; Even in cases in which the detainee is brought to court, and charged and tried, trials are not often open to the public. Ibid. pp. 17-18; Detainees are routinely denied access to either legal counsel or their family members, and the duration of their detention is often unclear and unknown. “Increase in arbitrary arrests in Burma”, Mizzima News, 28 September 2012, http://www.mizzima.com/news/prisoner-watch/8125-increase-in-arbitrary-arrests-in-burma-report.html; Amnesty International, Myanmar: Human rights defender arrested and detained: Ko Htin Kyaw, 9 May 2014, ASA 16/008/2014, available at: http://www.refworld.org/docid/5371d2f24.html.

Handbook on Habeas Corpus in Myanmar | 3

ျခငးအခြငႏင တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာသည ကြျပားပါသည။11 ထနးသမးျခငးဆငရာ တရားဝငမႈ ရ၊ မရ (lawfulness) က စနေခၚခြင12 သည ကြျပားရျခငးအေၾကာငးမာ အဓကအားျဖင ၎က အာဏာပငမားအားျဖင မဟတဘ ထနးသမးခရသ သ႔မဟတ ထနးသမးခရသကယစားမ အစျပလပေဆာငေသာေၾကာင ျဖစသည။13 ျမနမာႏငငရ အခ႕ေသာတရားသၾကးမားသည ယငးေလာကထားခကက ပယခတတၾကသည အေၾကာငးရငး မာ ထနးသမးခရသသည အျခားေသာ တရား႐းေရ႕ေမာကသ႔ ေရာကရျပးျဖစသည ဆေသာေၾကာငျဖစျပး ယငး တရား႐းေရ႕ေမာကေရာကရခရာတြငလညး ထနးသမးရသည အေျခခအေၾကာငးရငး စေသာသးသပခကမား မပါဝငၾကေပ။ ျမနမာႏငငရ အခ႕ေသာ အေတြ႕အၾကရငကကသည ေရ႕ေနမားမ အျပညျပညဆငရာ ဥပေဒ ပညာရငမားေကာမရင (ICJ) သ႔ ေျပာျပခကမားအရ တရား႐းေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာ ေလာကထားခကမာ ပယခခရမညျဖစျပး ေနာကဆး စစေဆးစရငျခငးကသာ ေစာငစားရေၾကာငး သးသပၾကပါသည။14

ထနညးတ တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာ သ႔မဟတ အျခားေသာ အလားတ လပထးလပနညးက အသး ျပႏငမႈႏငပတသကျပး ထနးသမးခရသ သညတရားစရငေရး၏စရငပငခြငအာဏာ မကေမာကသ႔ မဆငး မတြ ေခၚေဆာငရနတြက ႏငငေတာ၏ ပကကြကျခငးသည လကခႏငဖြယ မဟတပါ။15 ဖမးဆးျခငး သ႔မဟတ ထနးသမးျခငး ခရသညျပညသမားက ထနးသမးခရသမ ထနးသမးမႈအား စနေခၚမႈက မျပလငကစား တရား႐း ေတာမကေမာကသ႔ မဆငးမတြ ေခၚေဆာငရန16 မာ ႏငငေတာ၏ တာဝနျဖစေပသည။17

တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာသည ဥပေဒႏငမညညြတေသာ သ႔မဟတ တရားလကလြတျဖစေသာ ဖမးဆးျခငး (သ႔) ထနးသမးျခငးခရသည တစဥးျခငးစအတြက ထေရာကေသာ ကစားမႈအျဖစ ပပးေပးႏငရမည ျဖစျပး ၎သည ႏပစကမႈႏင အျခားေသာမညႇာမတာ ျပမျခငးတ႔အပါဝင ျပငးထနေသာ လ႔အခြငအေရး ခး ေဖာကမႈတ႔အတြကလညး ကညေပးႏငရပါမည။18 လပထးလပနညးမားမ အခကတစခမာ တစဥးတစေယာကအား ထနးသမးျခငးဆငရာ ဥပေဒႏင ညညြတမႈ (legality)က စနေခၚမႈျပႏငျခငးျဖစသည။ ၎အား ေသခာစြာ ေဆာင ရြကပါက အပခပေရးအာဏာက အလြသးစားျခငးအား ထေရာကစြာစစေဆးရန ကညေပးမညျဖစျပး တရားဥပေဒ စးမးေရးက ပမခငျမေစမညျဖစသည။19

တရား႐းေတာသြငးစာခၽြနေတာ လပထးလပနညးသည အေရးေပၚကာလမား အပါအဝင မညသည အခနအခါတြငမဆ ႏငငေတာ၏ မညသညကယစားလယအားျဖင မညသညပစျဖငမဆ ထနးသမးခရသည ျပညသမားအတြက အကးဝငပါသည။20 အမႈျဖစရပအားလးတြင ဖမးဆးျခငး သ႔မဟတ ထနးသမးျခငးသည အျပည

11 Amnesty International Fair Trial Manual, 2nd Edition (2014) pg. 58.12 ICCPR. Art. 9.4.13 Amnesty International Fair Trial Manual, 2nd Edition (2014) pg. 58.14 ICJ Lawyer Interview Yangon, 12 November 2015; ICJ Lawyer Interview Yangon, 13 November 2015.15 De Jong, Baljet and Van den Brink v. the Netherlands (8805/79, 8806/79, 9242/81), European Court (1984) §§51, 57;

See Berry v. Jamaica, HRC, UN Doc. CCPR/C/50/D/330/1988 (1994) §11.1.16 ICCPR 9.3: Anyone arrested or detained on a criminal charge shall be brought promptly before a judge or other officer

authorized by law to exercise judicial power and shall be entitled to trial within a reasonable time or to release. It shall not be the general rule that persons awaiting trial shall be detained in custody, but release may be subject to guarantees to appear for trial, at any other stage of the judicial proceedings, and, should occasion arise, for execution of the judgement.

17 European Court of Human Rights: McKay v. United Kingdom (543/03), Grand Chamber (2006) §34; De Jong, Baljet and Van den Brink v. the Netherlands (8805/79 8806/79 9242/81), (1984) §§51, 57; Jecius v.Lithuania (34578/1997), (2000) §84.

18 International Commission of Jurists, Legal Commentary to the ICJ Berlin Declaration on Upholding Human Rights and the Rule of Law in Combating Terrorism, Geneva, Switzerland, 2008. p. 51.

19 International Commission of Jurists, Legal Commentary to the ICJ Geneva Declaration on Upholding the Rule of Law and the Role of Judges and Lawyers in Times of Crisis, Geneva, Switzerland, 2011. pp 144 – 145; the African Commission has stated that “while the Commission is sympathetic to all genuine attempts to maintain public peace, it must note that too often extreme measures to curtail rights simply create greater unrest. It is dangerous for the protection of human rights for the executive branch of government to operate without such checks as the judiciary can usefully perform.” Constitutional Rights Project and Civil Liberties Organisation v. Nigeria (143/95 and 150/96), African Commission, 13th Annual Report (1999) §33.

20 As habeas corpus is a remedy for violations of rights that are not subject to derogation even during emergencies, such as the prohibitions of torture, arbitrary detention and enforced disappearance, it should apply at all times. Human Rights Committee, General Comment 29. para.16; Article 27(2) of the American Convention of Human Rights; Article X of the Inter-American Convention on Forced Disappearance of Persons; Article 4(2) of the Arab Charter of Human Rights; Section M(5)(e) of the Principles and Guidelines on the Right to Fair Trial and Legal Assistance in Africa.


ျပညဆငရာဥပေဒရ တရားဥပေဒႏငမညညြတပါက တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာ လပထးလပနညးသည ထနးသမးခရမႈ မ လြတေျမာကေစရန လႈျခမႈေပးႏငရမည။ ယငးထနးသမးမႈသည ႏငငေတာ၏ အျမငဆးအာဏာမ အမန႔ခမတမႈျဖစေစ၊ ႏငငေတာ၏ လကနကကငတပမေတာ သ႔မဟတ ရဌာန သ႔မဟတ အျခားေသာ လႈျခေရး ဌာနတစခခမ ခမတမႈျဖစေစ အဆပါလပထးလပနညးက လကနာရမည။

တစစတစဥး၏ ထနးသမးမႈဆငရာ ဥပေဒႏငအညျဖစမႈက တရား႐းမ ျပနလညဆနးစစခြငရရျခငးသည အျပညျပညဆငရာ ဓေလထးတမးဥပေဒႏင အေထြေထြ၏ စသတမတခကျဖစသည။21 သ႔ျဖစ၍ ထနးသမးျခငးခရသညျပညသမားအတြက တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာဆငရာ အခြငအေရးသည ျပညတြငးဥပေဒအရ တရားဝငေဆာငရြကေပးရမည အခကျဖစျပး အခနတငးအတြက အကးဝငရပါမည။ ဤတြင အေရးေပၚကာလႏင လကနကကင ပဋပကၡကာလမားသညလညး အကးဝငျပး အျပညျပညဆငရာ သေဘာတညခကမား စာခပမား တြင အဖြ႔ဝငႏငင မျဖစေသးသည ျမနမာႏငငကသ႔ေသာ ႏငငမားအတြကလညး အကးဝငသည။

ျမနမာႏငငတြင တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာကျပညလညအသကသြငးမႈ ျပလငကစား လပနညး လပထးမား လကေတြ႕အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကမႈတြင အတားအဆးမား ရေနပါေသးသည။ ျမနမာႏငင၏ ဥပေဒဆငရာစနစက စနစတကတစစစ ဖကသမးျခငးႏင ႏငငတကာဥပေဒဆငရာ အဖြ႕အစညးႏင ေဝးကြာျခငး တ႔ေၾကာင တရားသၾကးမား၊ ေရ႕ေနမားႏင အစးရအဖြ႕ဝငမားမာ အျပညျပညဆငရာဥပေဒမားႏင စခနစႏႈနးမားျဖငေသာလညးေကာငး၊ ျမနမာႏငင၏ ကယပငဥပေဒ သပၸပညာျဖငေသာလညးေကာငး အကၽြမးတဝငျဖစမႈ မရၾကပါေခ။22

ျမနမာႏငင၏ တရားစရငေရးမာ အရငးအျမစခငမာမႈမရဘ အပခပေရးႏင တပမေတာ၏ ဆးျဖတခက မားႏင ေဆာငရြကခကမားက စနေခၚမႈျပရနလအပသည လြတလပမႈ (independence) မရပါေခ။ အထးသျဖင ဖမးဆးျခငးႏင ထနးသမးထားျခငး အခကတ႔တြငျဖစသည။23 တရားစရငေရးအေနျဖင ဖမးဆးျခငးႏင ထနးသမး ျခငးဆငရာ ဥပေဒျဖစတညခကက လြတလပစြာ စစေဆးႏငရမညျဖစသည။

၂၀၀၈ ခႏစမစ၍ ျမနမာႏငငရ ေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာဆငရာဥပေဒႏင ဥပေဒသပၸပညာရပမားက စစေဆးျခငးအားျဖင ဥပေဒျပျခငးႏင ၎၏လကရ ေဆာငရြကခက မားတြင အားနညးခကမားက ေတြ႔ရရပါသည။ ဥပမာ၊ ၂၀၀၈ ခႏစဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၂၉၆ ႏင စာခၽြနေတာဥပေဒ အခနး ၂၊ ပဒမ-၃ တ႔ရ ျပ႒ာနးခက မားက အေရးေပၚအေျခအေန ေၾကညာသည က႑မားတြင စာခၽြနေတာမား ထတျပနရန ေလာကထားခကမားက ဆငးငထားျခငး ျဖစသည။ အေရးေပၚအေျခအေနတြင တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာက ဆငးငထားျခငးသည အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရး စႏႈနးမားႏင ကကညမႈမရပါ။

ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၂၉၆ အျပင စာခၽြနေတာဥပေဒႏင စာခၽြနေတာ လပထးလပနညး စသည တ႔က တရားလႊတေတာခပမ ေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာထတဆငရန အာဏာရသျဖင ထေရာကစြာအသးျပျခငး က ထခကခရေစပါသည။ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒအျပင ၁၈၉၈ ခႏစ ရာဇဝတကငထးဥပေဒ ပဒမ ၄၉၁ (၁) (က) ႏင (ခ) တ႔မ ျပ႒နးခကမာက တရားလႊတေတာတြင တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာႏင အလားတသည ကစားမႈက ေပးထားပါသည။ ယငးဥပေဒအခကတ႔သည လကရအထ တရားဝငျဖစေနျပး ၎က ဥပေဒႏင မည ေသာ ဖမးဆးထနးသမးျခငးမားက စနေခၚမႈျပရန အသးျပႏငေၾကာငး ၁၉၆၂ ခႏစ မတငမ ဥပေဒသပၸပညာမ

21 The Working Group on Arbitrary Detention summarises the international law as follows: ‘Recognizing that everyone has the right to be free from arbitrary or unlawful deprivation of liberty, everyone is guaranteed the right to take proceedings before a court without delay, in order that that court may decide on the arbitrariness or lawfulness of the detention, and obtain appropriate and accessible, appropriate remedies.’ Report of the Working Group on Arbitrary Detention, United Nations Basic Principles and Guidelines on remedies and procedures on the right of anyone deprived of their liberty to bring proceedings before a court. UN Doc: A/HRC/30/xx. para.19

22 ICJ, Right to Counsel. pp. 12-20.23 ICJ, Right to Counsel. pp. 12-20.


အၾကျပထားပါသည။ သ႔ပါေသာလညး ရငးမျပႏငေလာကေအာငပင ျမနမာႏငငရ ေရ႕ေနမားသည အဆပါ လပထးလပနညးက အသးမျပၾကေခ။ ICJ အေနျဖင ျမနမာႏငငရ တရားသၾကးမား၊ ေရ႕ေနမားႏင ဥပေဒ အေကာငအထညေဖာသမားက ပဒမ ၄၉၁ အား အသးျပရန တကတြနးပါသည။

တရားလႊတေတာသ႔ လကလမးမျခငးမရဘ ေနျပညေတာရ ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပ၏ စရင ပငခြငအာဏာေၾကာင တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာေလာကထားခကက တငသြငးရန လပထးလပနညးမာ အခကအခရႏငသည။ ျပညေထာငစ တရားလႊတေတာခပ၏ တညေနရာသည ႏငင၏ လေနထထပေသာ ေနရာမားမ ေဝးကြာေနသျဖင ေလာကထားသမားအတြက ဝနပေသာ ခရးသြားလာရမႈ အခနႏင ကနကစရတမား ေၾကာင ယငးလပထးလပနညးမာ လကေတြ႕မကဘ ထေရာကမႈအားနညးလက ရေနပါသည။ ထအတြကေၾကာင တရား႐းေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာ၏ အကးေကးဇးမာ အရပပမာျဖစရပါသည။24

၂၀၀၈ ခႏစမစ၍ ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပတြင တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာ ေလာက ထားခကမား အမႈတငသြငးျခငး အနညးငယသာရေၾကာငး အျပညျပညဆငရာ ဥပေဒပညာရငမား ေကာမရင (ICJ) မ သရရပါသည။ ၎တ႔မ ဆးျဖတခကခမတမႈ ၄ ခ၏ မတမားကသာ ရရႏငပါသည။ မညသညအမႈတြကမ တရားဝငထတျပနျခငးမရဘ သတငးအခကအလကမားလညး တကမႈႏင လကလမးမရနခကခသည။ ICJမ လကလမးမေသာ သတငးအခကအရ ၂၀၀၈ ခႏစမစ၍ ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပတြင ေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနအမန႔က ထတဆငချခငးမရေပ။ တရားလႊတေတာခပသည ဆငဆျခငးခအာဏာပငမားအား “ခႏၶာကယ ထတေပးရန” အမန႔ေပးျခငးမရပါက မညသညအေျခအေနတြငမဆ တရားမဝင ဖမးဆးျခငး သ႔မဟတ ထနးသမး ျခငးအေပၚ မလႊမးမးႏငေတာပါ။ ICJ မ ရာေဖြေတြ႕ရသည အခ႕ေသာ စရငခကမားသည ျပညတြငးႏင အျပည ျပညဆငရာ ႏစခလး၏ စႏႈနးမားႏင ကကညမႈမရၾကပါ။ ယငးစရငခကမားႏင သကဆငရာ အကးဝငေသာ စႏႈနးမားက ဤအစရငခခကတြင အေသးစတေဖာျပထားပါသည။

ဤအစရငခခကႏင အစရငခခကပါ အၾကျပခကမားက အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကျခငးတ႔ သည ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပမ ၎၏ ၂၀၁၅-၂၀၁၇ တရားစရငေရးဗဟာ စမကနးက အေကာင အထညေဖာ ေဆာငရြကမႈျပရနအတြက ကညေပးႏငမညဟ ICJ မ ေမာလငထားပါသည။ ၎တြင လြတလပမႈႏင တာဝနခမႈတ႔က ျမႇငတငသညအခကမားက အဓကဗဟာကေသာ လပေဆာငခကက႑အျဖစ အခကအလက ျပစထားပါသည။ ျပညေထာငစတရား လႊတေတာခပမ စာခၽြနေတာဌာန အစျပ ဖြ႕စညးျခငးသည တရားစရငေရးရာ လြတလပမႈက တညေဆာကရာတြင ပဓာဏကေသာ ပထမေျခလမးျဖစေၾကာငး ICJ မ ယဆပါသည။ ဤ အစ ရငခခကသည ေရ႕ေနမားႏင တရားသၾကးမားက တကတြနးမႈေပးျပး စာခၽြနေတာေလာကထားမႈအတြက လမး ညႊနခက ေပးႏငမညျဖစသည။ တရား႐းေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာသည တရားဥပေဒစးမးေရး၏ အဓက အစတ အပငးတစရပ ျဖစသည။ ၎အား လကေတြ႔ အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကျခငးသည ျမနမာႏငငရ တရားစရင ေရးဆငရာ ျပျပငေျပာငးလမႈအတြက အေရးၾကးေသာ အခကျဖစပါလမမည။

ဤအစရငခစာ၏ အပငး (၁) တြင တရား႐းေတာသြငးစာခၽြနေတာႏင ဆကစပသည အျပညျပညဆငရာ စခနစႏႈနးမားက ဆနးစစမႈျပထားပါသည။ ယငးစႏႈနးမားက အျပညျပညဆငရာမေသာလညးေကာငး၊ ေဒသ ဆငရာ သေဘာတစာခပမားမေသာလညးေကာငး၊ ေဒသဆငရာ လ႔အခြငအေရး တရား႐းမားမ ကးကားထားသည သေဘာတစာခပမား၏ အနကဖြငဆခကမားမေသာလညးေကာငး ရယထားျခငးျဖစသည။ အရပသားႏငႏငင ေရးရပငခြငမားဆငရာ ႏငငတကာသေဘာတစာခပ (ICCPR) ႏင ျမနမာႏငငမ လကမတေရးထးထားျပးျဖစေသာ ႏငငတကာ ကေလးအခြငအေရးစာခပ (CRC) အစရသညကသ႔ေသာ အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရး

24 International Commission of Jurists, The Right to a Remedy and to Reparation for Gross Human Rights Violations, Ge-neva, Switzerland, 2007 p. 55.


သေဘာတစာခပမားႏင အျခားေသာစႏႈနးမားသည အဆပါရညရြယခကအတြက လပထးလပနညးမားက ထေရာကစြာ အသးခႏငေစေရးအား တညေဆာကရနႏင ေသခာမႈရေစရနမာ ႏငငေတာတြင တာဝနရေၾကာငးက ထငရားေစပါသည။25 ဤအစရငခစာတြင အျပညျပညဆငရာစႏႈနးမားကလညး ေလလာဆနးစစမႈျပထားရာ ၎တ႔မာ - ကလသမဂၢ လ႔အခြငအေရးေကာမတဆငရာ အေထြေထြေဝဖနသးသပခကမား၊ သေဘာတစာခပ မဟတသည စႏႈနးမား (အမားစက ကလသမဂၢ သ႔မဟတ ေဒသဆငရာ အစးရအဖြ႕အစညးမားမ သေဘာတ လကခထားၾကသည)၊ ရာဇဝတကငထးဥပေဒ၊ ဥပေဒႏငအည ဖမးဆးထနးသမးခရျခငးက ထနးသမးခရသမ စနေခၚႏငခြင စသညတ႔ႏင စပလဥးသည အေကာငးဆးေသာ လကေတြ႔အသးခမႈမားႏင ဥပေဒေရးရာ ရငးလငး ခကမတစမား အစရသည တ႔ျဖစသည။

အပငး (၂) တြင ၂၀၀၈ ခႏစ ျမနမာႏငငဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒမ အာမခထားျပး ၂၀၁၄ စာခၽြနေတာ ေလာကထားမႈဆငရာဥပေဒတြင ျပ႒ာနးထားသည တရား႐းေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာဆငရာ ဥပေဒမေဘာငမား က ဆနးစစမႈျပထားပါသည။ ၎တြင အလားတျဖစေသာ ကစားမႈရရျခငးအေၾကာငးက ေဖာျပသည ရာဇဝတ ကငထးဥပေဒ ပဒမ ၄၉၁ ကလညး ဆနးစစမႈျပထားသည။ စာခၽြနေတာက ျပနလညအသကသြငးထားသညျဖစရာ ဤအခနးတြင တရား႐းေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာေလာကထားခကဆငရာ ျပညေထာငစ လႊတေတာခပ၏ ဆးျဖတခကမားရရနငမႈ အတခပအေၾကာငးအရာက ေဖာျပေပးထားသည။ ၎တြင လကရ လကေတြ႕ကငသးေန ေသာလညး ျပညတြငးႏင ႏငငတကာစႏႈနးမား ျဖင ကကညမႈမရသည ရာဇဝတမႈဆငရာ တရားမတမႈစနစေၾကာင ေလာကထားတငသြငးသမား ရငဆငေနရေသာစနေခၚမႈမားက မးေမာငးထးေပးထားပါသည။ ျမနမာႏငငတြင တရား႐းေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာႏငသကဆငသည ဥပေဒႏငကငသးမႈမားက တးတကေဖာေဆာငျခငးအား ပ၍ ပပးမႈျဖစေစရနႏင အတတကာလမ ဥပေဒရ ျဖတထးမားက မေမာငးထးေပးရနအတြက ဤအစရငခစာ အပငး (၂) တြင ၁၉၆၂ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ၊ တရားဥပေဒႏင လပနညးလပထးဆငရာ ဥပေဒသပၸပညာ အစရ သည စာခၽြနေတာအေၾကာငးက ေဆြးေႏြးထားျခငးျဖင နဂးခပထားပါသည။

အစရငခစာက အပငး(၃)တြင အဆးသတထားရာ ၎တြင ျမနမာႏငင၌ တရား႐းေရ႕ေတာသြငး စာခၽြန ေတာက ထေရာကေသာ ေလာကထားမႈရေစရနအတြကေသာလညးေကာငး၊ တရားစရငေရးဆငရာ လြတလပမႈ၊ လ႔အခြငအေရးကာကြယမႈႏင တရားဥပေဒစးမးေရး အစရသညတ႔က ေလးစားမႈ တးတကလာေစရနအတြကေသာ လညးေကာငး အၾကျပခကမား ထညသြငးထားပါသည။

25 25 International Covenant on Civil and Political Rights, G.A. res. 2200A (XXI), 21 U.N. GAOR Supp. (No. 16) at 52, U.N. Doc. A/6316 (1966), 999 U.N.T.S. 171, entered into force Mar. 23, 1976. Article 9(4) (Hereinafter: ICCPR); International Convention for the Protection of All Persons from Enforced Disappearance, G.A. res. 61/177, U.N. Doc. A/RES/61/177 (2006), entered into force Dec. 23, 2010. Article 17(2)(f). (Hereinafter: The Convention on Enforced Disappearance); Convention on the Rights of the Child, G.A. res. 44/25, annex, 44 U.N. GAOR Supp. (No. 49) at 167, U.N. Doc. A/44/49 (1989), entered into force Sept. 2, 1990. Article 37(d). (hereinafter: CRC); International Convention on the Protection of the Rights of All Migrant Workers and Members of Their Families, G.A. res. 45/158, annex, 45 U.N. GAOR Supp. (No. 49A) at 262, U.N. Doc. A/45/49 (1990), entered into force July 1, 2003. Article 16(8). (Hereinafter: Migrant Workers Convention); American Convention on Human Rights, O.A.S. Treaty Series No. 36, 1144 U.N.T.S. 123, entered into force July 18, 1978, reprinted in Basic Documents Pertaining to Human Rights in the Inter-American System, OEA/Ser.L.V/II.82 doc.6 rev.1 at 25 (1992). Article 7(6). (Hereinafter: American Convention on Human Rights); Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms, 213 U.N.T.S. 222, entered into force Sept. 3, 1953, as amended by Protocols Nos 3, 5, 8, and 11 which entered into force on 21 September 1970, 20 December 1971, 1 January 1990, and 1 November 1998 respectively. Article 5(4). (Hereinafter: the ECHR); Organisation of African Unity, Guidelines and Measures for the Prohibition and the Prevention of Torture, Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment in Africa, Robben Island Guidelines, 2002. Principle 32. (Hereinafter: The Robben Island Guidelines); African Commission on Human and Peoples’ Rights, Principles and Guidelines on the Right to a Fair Trial and Legal Assistance in Africa, DOC/OS(XXX) 247, reprinted in 12 Int’l Hum. Rts. Rep. 1180 (2005). Section M(4) and (5); American Declaration of the Rights and Duties of Man, O.A.S. Res. XXX, adopted by the Ninth International Conference of American States (1948), reprinted in Basic Documents Pertaining to Human Rights in the Inter-American System, OEA/Ser.L.V/II.82 doc.6 rev.1 at 17 (1992). Article XXV (Hereinafter: American Declaration); Guidelines on Human Rights and the Fight Against Terrorism, adopted by the Committee of Ministers at its 804th meeting (11 July 2002) (Hereinafter: CoE Guidelines on human rights and counter-terrorism); Universal Declaration of Human Rights, G.A. res. 217A (III), U.N. Doc A/810 at 71 (1948) Article 8.


၁။ ဥပေဒျပျခငး ။ ။ တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာအမန႔ႏငတကြ ဖမးဆးျခငးႏင ထနးသမးျခငး တ႔တြင ပါဝငပတသကေနသည ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ၊ ဥပေဒမား ႏင မဝါဒမားရ ျပ႒ာနးခကမားက ႏငငတကာစႏႈနးမားႏင ကကညမႈရေစရန ျပနလည ဆနးစစပါ။

၂။ ျပညေထာငစ တရားလႊတေတာခပ။ ။ တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာအတြက ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒဆငရာ အခြငအေရးက လြတလပစြာ ဘကမလကဘကငသးပါ၊ တရား႐း မကေမာက သ႔ ေရာကရလာသည ထနးသမးခရသႏင ၎တ႔၏ ဖမးဆးျခငးႏင ထနးသမးခရျခငးတ႔သည ဥပေဒႏငအည စရငဆးျဖတမႈရေစပါ၊ ေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာေလာကထားမႈမား၏ စရငခက မားအား အမားျပညသ လကလမးမႏငရန ကးေၾကာငးဆေလာစြာစစဥပါ။ တရားသႀကးမားအတြက တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနႏင ပတသကသည ကယျပန႔ေသာ သငတနးမားစစဥပါ။

၃။ အပခပေရးအရာရမားႏင ေရ႕ေနခပ။ ။ ဖမးဆးျခငးႏင ထနးသမးျခငးမားက ႏငငတကာစႏႈနး မားႏငအည ေဆာငရြကရနႏင ဥပေဒအရာရမားက တရား႐းေရ႕ေတာ သြငး စာခၽြနေတာအမန႔အတငး လကနာေဆာငရြကရန ညႊနၾကားခကခမတပါ၊ ဥပေဒအရာရမားသည တရား႐းတကေရာကျပး ထနးသမးထားသအား ေခၚေဆာငလာေစျပး ဥပေဒႏငအည ထနသမးမႈအား မညသ႔ေဆာငရြကခပ က ရငးလငးေစပါ၊ တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာ ေလာကထားခကမားတြင တရားလ၏ အခနးက႑ဆငရာ သငတနးက ကယကယျပန႔ျပန႔ စစဥေပးပါ။

၄။ ေရ႕ေနမားအသငးအဖြ႕မားႏင ေရ႕ေနမား ။ ။ ဖမးဆးျခငးႏင ထနးသမးျခငးက စနေခၚမႈျပ ေစရနေသာလညးေကာငး၊ တရား႐းေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာအမန႔ အတြက အမႈတငသြငးေစရန (သ႔မဟတ) အလားတ လပထးလပနညးမားက ရာဇဝတကငထးဥပေဒ ပဒမ ၄၉၁ အရ အသးျပ ေစရနေသာလညးေကာငး စြမးရညျမငတငမႈ၊ ပပးမႈႏင တကတြနးအားေပးမႈမားက ကယကယျပန႔ ျပန႔ ေဆာငရြကေပးပါ။


တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာအတြက အနညးငယေသာ လမးညႊနခကမား

ႏငငေတာအေနျဖင တရား႐းေရ႕ေတာ သြငးစာခၽြနေတာဆငရာ ကစားမႈသည အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးစႏႈနးမားႏင လကေလာညေထြမႈရေစရန ေအာကေဖာျပ အေျခခသတမတခကမား (အျခားကငသးဖြယရာ စႏႈနးမားႏငအတ) ႏငအတ အာမခရပါမည။

က) မညသညအေၾကာငးကစၥေၾကာငမဆ ဖမးဆးျခငး သ႔မဟတ ထနးသမးျခငးခရသအားလး သ႔မဟတ ထသတ႔၏ ကယစားျပပဂၢလမားသည မညသညႏငငသား ျဖစေနပါေစ၊ မည သညအဆငအတနး ျဖစေနပါေစ ထတစဥးခငး၏ ထနးသမးျခငးဆငရာ ဥပေဒႏင ည ညြတမႈ (legality) က တရား႐းမကေမာကတြင စနေခၚနငရနအတြက တရားစရငျခငး ရပင ခြငရရမည။

ခ) ေလာကထားခကမားက ဥပေဒေရးရာထးနညး သ႔မဟတ ၾကတငခြငျပခက မလအပဘ အမႈတငသြငးႏငရမည။ ခြငျပထားသည တငသြငးမႈနညးလမးမားမာ လငျမနၿပးကးေၾကာငး ဆေလာကာ လကလမးမဖြယျဖစေသာ နညးလမးသငျပး ေငြေၾကးေကာကခမႈ မရသငပါ။

ဂ) ေလာကထားခကအား လြတလပ၍ ဘကမလကေသာ တရားရးေရ႕ေမာကတြင ၾကားနာ ဆးျဖတရမည။ ထေလာကထားခကက ၾကားနာေသာ တရားသ ၾကး (သ႔) တရားသၾကးမား သည ဖမးဆးမန႔ ထတဆငသညတရားသၾကး တစစတစေယာကထက ရာထးၾကးမားသ ျဖစသငသည။

ဃ) ေလာကထားခကက တရားမတေသာ အမႈအခငးေဆာငရြကခနတြင ေနာကမကဘ ထည သြငးစဥးစားစစေဆးကာ ဆးျဖတခက ခမတေပးရမညျဖစျပး ၎တြင လြတေျမာကခြင လကလြတဆး႐ႈးခရသည ပဂၢလအေနျဖင အရညအခငးျပညမေသာ ေရ႕ေနအကးေဆာင အားျဖင သကေသႏငတငဆကျခငးက စနေခၚမႈျပခြငရပါသည။

င) အာဏာပငမားအေနျဖင ကနဥးႏင ဆကလကျဖစေပၚေနေသာ ထနးသမးျခငးအတြက အေျခခအခကမားႏင လပထးလပနညးမားဆငရာ တရားဥပေဒျဖစတညမႈက သကေသ တငျပရန တာဝနရျပး ၎သည ျပညတြငးဥပေဒႏင ႏငငတကာစႏႈနးမားႏင လကေလာ ညေထြမႈ ရရမည။

စ) တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာက ခြငျပေပးသည ဆးျဖတခကက ခကျခငး အေကာင အထညေဖာ ေဆာငရြကရမည။ ဆလသညမာ လြတေျမာကခြင လကလြတဆး႐ႈးခရသည ပဂၢလအား ျပနလႊတေပးျခငးတြင ယငးဖမးဆးျခငး သ႔မဟတ ထနးသမးျခငးသည ဥပေဒႏင မညညႊတေၾကာငး တရား႐းမ ျပ႒ာနးေပးရပါမည။

ဆ) ဥပေဒႏငမညေသာ သ႔မဟတ တရားတရားလကလြတ ဖမးဆးထနးသမးျခငးခရသည ပဂၢ လ တစဥးအတြက ေလာေၾကးအပါအဝင သငေလာေသာ ကစားမႈ စစဥေပးရမည။

ဇ) ထနးသမးျခငးဆငရာဥပေဒႏင ညညြတမႈ (legality) က စနေခၚႏငခြငသည အခြငအေရး တစရပျဖစၿပး ၎အား အေရးေပၚအေျခအေန အခနကာလမားတြငပင ေလးစားလကနာ ကငသးေပးရပါမည။


အပငး - ၁ ။ တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာႏင အျပညျပညဆငရာဥပေဒ

တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာ (သ႔မဟတ အလားတလပထးလပနညး) သည ႐းရငးျမနဆနျပး ထေရာကေသာ တရားစရငမႈဆငရာ ကစားမႈျဖစျပး ကယပငလြတလပမႈက ကာကြယရနအတြကႏင တရားလက လြတထနးသမးမႈက တားဆးရနအတြက စမထားျခငး ျဖစသည။26 တရားစရငေရးအမန႔ဒဂရ အားျဖင လြတလပျပး ဘကမလကဘ အရညအခငးျပညဝေသာ တရား႐းအေနျဖင ထနးသမးခရသအား တရားသၾကးမကေမာကသ႔ ေခၚေဆာငရန အမန႔ ထတဆငျပး ထနးသမး ခရသသည ဥပေဒႏငအည ထနးသမးျခငးျဖစသညက ဆးျဖတႏင ျခငးေသာလညးေကာငး၊ ထနးသမးမႈသည ဥပေဒႏငညညြတမႈမရလင ထနးသမးခရသက ျပနလညလႊတေပးႏငရန သငေလာေသာ အမန႔ထတဆငႏငျခငးေသာလညးေကာငး ေဆာငရြကႏငသည။ ၎သည မညသညထနးသမးမႈ ပစမဆမ လပဂၢလအားလးအတြက အကးဝငျပး ထအထတြင ရာဇဝတျပစမႈဥပေဒ ျပ႒ာနးမႈႏငအည ထနးသမး ျခငး၊ လျခေရးဆငရာ ထနးသမးျခငး (တစခါတစရ အပခပေရးဆငရာ ထနးသမးျခငး သ႔မဟတ အကယခပခပ ျခငးဟလညး ေခၚသည)၊ ေနအမအကယခပ၊27 တကပတခပထားျခငး28ႏင လ႕ဝကထနးသမးျခငး29 အစရသည ပစမးလညး ပါဝငသည။

ထ႔အျပင ထနးသမးျခငးတစခသည ဥပေဒႏငအည ျဖစမျဖစက လငျမနစြာ ဆနးစစျခငးအားျဖင ႏပစက မႈႏင အျခားေသာ ရကစကမႈမး၊30 တစကယထသးသန႔ထား ထနးသမးျခငး၊31 အမႈစစေဆးျခငး မရဘ ရညလားစြာ သ႔မဟတ မေသခာမေရရာဘ ထနးသမးျခငး၊ အဓမၼ လကစေဖာကဖကျခငး32 ႏင အျခားေသာ စးရမဖြယ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား33 အစရသည ျဖစရပမားတ႔က သသာစြာ ေလာခေပးသြားမညျဖစသည။ ညႇငးပမး 26 Report of the Working Group on Arbitrary Detention, UN Doc. E/CN.4/2004/3, 15 December 2003, para.62. See also UN

General Assembly, Resolution 34/178, The right of amparo, Habeas corpus or other legal remedies to the same effect, UN Doc. A/RES/34/178, 17 December 1979, article 1(a).

27 Human Rights Committee, UN Doc CCPR/C/89/D/1172/2003, 21 June 2007, para.8.5.28 Inter-American Court of Human Rights, Suarez-Rosero v. Ecuador, Judgment of 12 November 1997, para.59.29 Human Rights Council Resolution 15/18, UN Doc. A/HRC/RES/15/18, 6 October 2010, para.4(d) – (e); Human Rights

Council, Joint Study on Global Practices in relation to Secret Detention in the Context of Countering Terrorism of the Special Rapporteur on the Promotion and Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms while Countering Terrorism, Martin Scheinin; The Special Rapporteur on Torture and other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment, Manfred Nowak; The Working Group on Arbitrary Detention Represented by its Vice-Chair, Shaheen Sardar Ali; and the Working Group on Enforced or Involuntary Disappearances represented by its Chair, Jeremy Sarkin, UN Doc. A/HRC/13/42, 19 February 2010, para.19. The Human Rights Council explains that habeas corpus applies to the following forms of detention: detention in connection with criminal proceedings, military detention, security detention, counter-terrorism detention, involuntary hospitalization, immigration detention, detention for extradition and wholly groundless arrests; detention for vagrancy or drug addiction, detention for educational purposes of children in conflict with the law and other forms of administrative detention; house arrest and solitary confinement. Human Rights Committee, General Comment No. 35, Article (Liberty and Security of Person). UN Doc: CCPR/C/GC/35 para.40.

30 Report of the Special Rapporteur on the question of torture and other cruel, inhuman or degrading treatment or punishment, UN Doc. E/ CN.4/2004/56, 23 December 2003, para.39; Report of the Special Rapporteur on the question of torture and other cruel, inhuman or degrading treatment or punishment, UN Doc. A/57/173, 2 July 2002, para.16; Inter-American Court of Human Rights, Advisory Opinion OC-9/87 of 6 October 1987, Judicial Guarantees in States of Emergency (Arts. 27(2), 25 and 8 American Convention on Human Rights), para.38; and Human Rights Council, Resolution 13/19 on torture and other cruel, inhuman or degrading treatment or punishment: the role and responsibility of judges, prosecutors and lawyers, UN Doc. A/HRC/Res/13/19, 26 March 2010, para.5

31 European Court of Human Rights, Judgment of 26 May 1993, Brannigan and McBride v. United Kingdom, Application No 14553/89; 14554/89, paras. 62-63, and Judgment of 12 March 2003, Öcalan v. Turkey, Application No 46221/99, para.86.

32 Report of the UN Working Group on Enforced or Involuntary Disappearances, UN Doc. E/CN.4/1983/14, 21 January 1983, para.141; Report on the Mission to Colombia, UN Doc. E/CN.4/1989/18/Add.1, 6 February 1989, para.136; Report of the UN Working Group on Enforced or Involuntary Disappearances, UN Doc. E/CN.4/1990/13, para.346; Report on the Mission to the Philippines, UN Doc. E/CN.4/1991/20/Add.1, 10 January 1991, para.167; Report of the UN Working Group on Enforced or Involuntary Disappearances, UN Doc. E/CN.4/1991/20, 17 January 1991, para.409; Report of the UN Working Group on Enforced or Involuntary Disappearances, UN Doc. E/CN.4/1992/18, 30 December 1991, paras. 202; Report of the UN Working Group on Enforced or Involuntary Disappearances, UN Doc. E/CN.4/1993/ 25, 7 January 1993, para.514. E/CN.4/2002/71, 8 January 2002.

33 Inter-American Court of Human Rights, Judgment of 7 September 2004, Tibi v. Ecuador,para.128. Other grave violations of human rights includes situations where there is a failure to protect the right to life, the right to liberty, the right to humane treatment, the right to recognition as a person before the law, the right to freedom from slavery, and the right to freedom of conscience and religion.


ႏပစကမႈဆငရာ ကလသမဂၢအထး ကယစားလယေတာမ မးေမာငးထးထားသညမာ တရား႐းေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာ အခြငအေရးသည ထနးသမးျခငးခရစဥအေတာတြငး လသားဆနစြာ ျပမဆကဆျခငးအတြက အေျခခတရားဥပေဒႏငအည ကာကြယမႈမားမ အခကတစချဖစသည။34

လြတလပခြင၊ တရားတရားလကလြတထနးသမးမႈက တားျမစျခငး၊ တရားမတစြာ ျပစမႈစရငခြငႏင ထနး သမးျခငးသည တရားဝငျဖစမျဖစ (lawfulness) က စနေခၚရန တရား႐းေရ႕တြင အမႈရငဆငႏငခြငက ေျမာကမား စြာေသာ ႏငငတကာႏင ေဒသဆငရာစာခပမားတြင ေသာလညးေကာငး၊ စာခပျဖငမဟတသည စသတမတခက မားတြငေသာလညးေကာငး ကလသမဂၢႏင ေဒသဆငရာ အစးရအဖြ႕အစညးမားမ သေဘာတလကခထားၾက ပါသည။ ေအာကပါ အျပညျပညဆငရာ စႏႈနးမားသည တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာက လကေတြ႔အေကာင အထညေဖာေဆာငမႈအတြက ကငသးရနအတြကျဖစသည။

၁.၁။ တရားလကလြတထနးသမးျခငးမ လြတေျမာကခြငႏင လြတလပခြင

လသားတငးတြင တရားလကလြတ သ႔မဟတ ဥပေဒႏငမညေသာ လြတေျမာကခြင လကလြတဆး႐ႈးျခငးမ လြတလပခြငရသည။35 ယငးအခြငအေရးက ကာကြယရန အျပညျပညဆငရာ စခနစႏႈနးမားမ ရငးလငးထားသည မာ လတစဥး၏ လြတလပျခငးက ဥပေဒမျပ႒ာနးခမတထားသည လပထးလပနညးမားအရေသာလညးေကာငး၊ ၎တ႔အေပၚအေျခခ၍ေသာလညးေကာငး ဥပေဒႏငအညသာ ကန႔သတမႈျပႏငပါသည။36 ဖမးဆးျခငးႏင ထနး သမးျခငးက လႊမးမးသည ျပညတြငးဥပေဒမားသည အျပညျပညဆငရာဥပေဒမားႏင လကေလာညေထြမႈရရ မည။ 37 မညသညလြတေျမာကခြငက လကလြတဆးရႈးျခငးကမဆ ေအာကေဖာျပပါ ေယဘယအေျခခ သေဘာ တရားမားက ေလးစားလကနာသငသည -

က) ဥပေဒႏငညညြတမႈ (legality)

ခ) တရားဝငျဖစျဖငးျခငး (legimaticy)

ဂ) လအပခကႏင ေၾကာငးကးဆေလာျခငး (necessity and reasonableness)

ဃ) အခးကကျဖစျခငး (proportionality)

စ) လ႔အခြငအေရး ကာကြယေစာငေရာကမႈ၊ အထးသျဖင လတစဥး၏လြတေျမာကခြငႏင လျခမႈ

34 Report of the Special Rapporteur on the question of torture and other cruel, inhuman or degrading treatment or punishment, UN Doc. A/57/173, 2 July 2002, para.18.

35 WGAD Principles and Guidelines. para.19; UDHR. Article 9; The International Court of Justice has stated that “wrongfully to deprive human beings of their freedom and to subject them to physical constraint in conditions of hardship is in itself manifestly incompatible with the principles of the Charter of the United Nations, as well as with the fundamental prin-ciples enunciated in the Universal Declaration of Human Rights”, United States Diplomatic and Consular Staff in Tehran (United States of America v. Iran), Judgments, I.C.J. Reports 1980, p. 42, para.91.

36 Principle 2 of the Body of Principles for the protection of All Forms of Detention or Imprisonment; ICCPR, Article 9(1); African Charter on Human and Peoples’ Rights, article 6; American Convention on Human Rights, article 7; ECHR, sec-tion 5(1); see Article 37(b) of CRC.

37 E.g., Human Rights Committee, General Comment 35, UN Doc. CCPR/C/GC/35 (2014) para.44 ; A v. Australia, Human Rights Committee, UN Doc. CCPR/C/59/D/560/1993 (1997) para.9.5; European Court of Human Rights: Bozano v. France (Application No. 9990/82), Judgment of 18 December 1986, para.54; Medvedyev and Others v. France ( Ap-plication No 3394/03), Judgment of the Grand Chamber Judgment of 29 March 2010, paras. 79-80; Inter-American Court of Human Rights Judgment of 21 January 1994, paras. 46-47; Alfonso Martin Del Campo Dodd v. Mexico (12.228, Report 117/09), Inter-American Commission (2009) para.22, Working Group on Arbitrary Detention, Basic Principles and Guidelines on remedies and procedures on the right of anyone deprived of their liberty to bring proceedings before a court, para.12.


အခြငအေရး၊ တရားလကလကလြတထနးသမးမႈမ ကငးေဝးခြငႏင ထေရာကေသာ ကစားမႈ။38

တရားလကလြတထနးသမးျခငးအား တားျမစခကႏငစပလဥး၍ 'တရားလကလြတ' ဟသည အသး အႏႈနးက ကယကယျပန႔ျပန႔ အနကဖြငသငျပး ၎တြင သငေလာမႈကငးမျခငး၊ တရားမတမႈ မရျခငး၊ ႀကတင ခန႔မနးမႈမျပႏငျခငးႏင ထကတနေသာဥပေဒဆငရာလပငနးစဥ ကငးမျခငးစသညတ႔ ပါဝငေနေၾကာငး နားလည သငပါသည။39

ႏငငတကာစခနစႏႈနးမားတြင လြတေျမာကခြငက လကလြတဆးရႈးျခငးခရသည ျပညသမား၏ အခြင အေရးမားက အေသးစတေဖာျပထားပါသည။ ထအခကမားအထတြင တရားလကလြတ ျပမမႈမ ကာကြယေရး အေနျဖင ဖမးဆးခရသမညသမဆတြင ဖမးဆးခန၌ ၎အားမညသည အေၾကာငးရငးေၾကာင ဖမးဆးေၾကာငး သရပငခြငရျပး ရာဇဝတမႈႏင စြခက တငပါက မညသညစြခကျဖစေၾကာင ခကခငး အသေပးရမည။40

လြတေျမာကခြငက ခးေဖာကမႈမားဆငရာ သာဓကမား

လြတေျမာကခြငက အာမခခကေပးျပး တရားလကလြတေဆာငရြကမႈက တားျမစေပး သည အျပညျပညဆငရာဥပေဒက ခးေဖာကမႈျပႏငသည ဥပေဒႏငမညေသာ ထနးသမးျခငး အေျခ အေနမားဆငရာ အခ႕ေသာ သာဓကမားမာ-

• ဥပေဒမ ဝရမးထတရန သတမတလကပင ဝရမးမပါဘ လတစဥးအားဖမးဆးျခငး၊

• လတစဥးသည ရာဇဝတျပစမႈတစခကးလြနသညဟ မသကၤာမႈျဖင ဖမးဆးခရျပး တရား သၾကး မကေမာကသ႔ ခကခငး မယေဆာငျခငး၊41

• လတစဥးသည ႏငငေတာ၏ သေဘာတညခက အရျဖစေစ၊ ၎အားျဖငျဖစေစ ထနးသမး ခရျပး ထပဂၢလ၏ ထနးသမးမႈဆငရာအခကမားႏင/သ႔မဟတ ထပဂၢလ၏ ကၾကမၼာ၊ သ႔မ ဟတ တညရသညေနရာသည ျငငးပယမႈ သ႔မဟတ ဖနးဖထားမႈ ျပခရျပး ဥပေဒကာကြယမႈ ျပငပတြင ထားရမႈခရျခငး၊

• လတစဥးသည လြတလပစြာထငျမငခြငႏင ထတေဖာခြင တစခတညးေၾကာင ဖမးဆးထနးသမး ခရျခငး၊

• လတစဥးသည သသာထငရားစြာ တရားမတမႈမရဘ တရားစရငခရျပး အကဥးခခရျခငး၊

• အကဥးခခရသည လတစဥးသည ဥပေဒအရ ေထာငဒဏသကတမးကနးဆးျပး သ႔မဟတ ထသ၏ လြတေျမာကခြငက တရား႐းမ အမန႔ခမတျပးျဖစေစကာမ ၎အား လြတေျမာကခြင မေပးျခငး။ 42

38 See inter alia, Inter-American Court of Human Rights: Judgment of 21 January 1994, Gangaram- Panday v. Suriname, Series C No. 16, paras. 46-47; Judgment of 8 July 2004, Gómez Paquiyauri Brothers v. Peru, Series C No. 110, para.83; Judgment of 27 November 2003, Maritza Urrutia v. Guatemala, Series C No. 103, para.65; Judgment of 18 September 2003, Bulacio v. Argentina, Series C No. 100, para.125; and Judgment of 7 June 2003, Juan Humberto Sánchez v. Honduras, Series C No. 99, para.78. See: European Court of Human Rights: Brannigan and McBride v. United Kingdom, Application Nos. 14553/89; 14554/89, Judgment of 26 May 1993, para.48; Brogan and others v. United Kingdom, Application Nos. 11209/84, 11234/84, 11266/84, 11386/85, Judgment of 29 November 1988, para.32; Günay and others v. Turkey, Application No. 31850/96, Judgment of 27 September 2001, para.22 Murat Sakik and others v. Turkey, Application Nos. 23878/94; 23879/94; 23880/94; 23881/94; 23882/94; 23883/94, Judgment of 26 November 1997, para.44; Chahal v. United Kingdom, Application No. 22414/93, Judgment of 15 November 1996, para.118.

39 Human Rights Committee, General Comment 35, UN Doc. CCPR/C/GC/35(2014) para.12; Communication No.458/1991, A.W. Mukong v. Cameroon, UN. Doc. CCPR/C/51/D/458/1991, 21 July 1994.

40 Article 9(2) of the ICCPR; Principle 10 of the Body of Principles for the Protection of All Persons under any Form of Detention or Imprisonment.

41 Inter-American Court of Human Rights: Tibi v. Ecuador, Judgment of 7 September 2004, para.103.42 Human Rights Committee, General Comment 35, UN Doc. CCPR/C/GC/35 (2014) §§ 17 and 11; Communication No.

132/1982, M. Jaona v. Madagascar (Views adopted on 1 April 1985), in UN Doc. GAOR, A/40/40, p. 186, para.14.


ထပမျဖညစြကရေသာ လြတေျမာကခြင လကလြတဆးရႈးျခငးခရသအားလးက ၎တ႔၏ အခြငအေရး မားအား အသေပးအေၾကာငးၾကားရာမညျဖစျပး ၎တြင ထသတ႔၏အၾကျပခက ရပငခြင၊ ထသတ႔၏ ထနးသမးမႈ သည ဥပေဒႏငညညြတမႈရ၊မရ (legality)က စနေခၚပငခြငႏင ေဖာထတ ေမးျမနးရာကာလ တ႔၏အခြငအေရးမား စသညအေၾကာငးအရာမား ပါဝငသည။43 ထ႔အျပင ၎တ႔ ၏ အခြငအေရးက ကာကြယမႈျပရန လြတေျမာကခြင လကလြတဆးရႈးျခငးခရသမားသည ေရ႕ေနအကအညရပငခြင၊ ေရ႕ေနထ ခဥးကပပငခြငႏင ေရ႕ေနႏင လ႕ဝက ဆကသြယမႈျပႏငခြင အစရသည အခြငအေရးမားရရႏငရမည။ 44

ထနးသမးခရသမားသည ျပငပကမာၻႏင ဆကသြယခြငရရမညျဖစျပး ၎တ႔အား ထနးသမးမႈက တရား ဥပေဒဆငရာ ရညရြယခကႏင ေလာညေသာေၾကာငးကးသင အေျခအေနျဖငသာ ေဆာငရြကရမည။45 မညသ မဆက လ႕ဝကထနးသမးမႈမျပရန ႏငငေတာမ အာမခရမည46 ျဖစျပး ထနးသမးခရသမားက တရားဝငသတမတ ထားသည ထနးသမးရာေနရာတြငသာ ထားရရမည။47

ဖမးဆးခရသ မညသမဆသည မမအား ဖမးဆးသြားေၾကာငးကေသာလညးေကာငး၊ မညသညေနရာသ႔ ေခၚေဆာငသြားေၾကာငးက ေသာလညးေကာငး ျပငပကမာၻရ တစစတစေယာကအား အသေပးပငခြငရရမည။48 ထနးသမးခရသမားသည ရစခနးတြင ထနးသမးခရသျဖစေစ သ႔မဟတ ရမာနျဖင အမႈစစေဆးရန ဆငးငထားခရ သျဖစေစ မမတ႔မသားစႏင မတေဆြမားအား ဧညေတြ႔ႏငခြငႏင ၎တ႔ႏင ဆကသြယမႈျပရန ေၾကာငးကးသင ေသာ အသးအေဆာငမား ရရႏငခြင တ႔ရရမည။49

ျပငပကမာၻႏင ခတဆကမႈမရရေစသည ထနးသမးမႈသည ႏပစကျခငးႏင အျခားေသာ အႏငအထက ျပျခငးတ႔ကျဖစေစျပး ေပာကကြယသြားေစျခငးကလညး တြနးအားေပးပါသည။ အေျခအေနအေပၚမတည၍ တစ ကယတညးထနးသမးမႈသညပင ႏပစကမႈ သ႔မဟတ ရကစကၾကမးၾကတျပး လမဆနေသာ သ႔မဟတ အရကရ ေစေသာ ဆကဆမႈမး အစရသညတ႔က တားျမစထားသညအခကအား ခးေဖာကမႈႏင ညမပါသည။50

43 E.g., Body of Principles for the Protection of All Persons under any Form of Detention or Imprisonment, principle 17. Human Rights Committee, General Comment No. 35, Article (Liberty and Security of Person). UN Doc: CCPR/C/GC/35. Para.35.

44 E.g., Body of Principles for the Protection of All Persons under any Form of Detention or Imprisonment, principle 17. Human Rights Committee, General Comment No. 35, Article (Liberty and Security of Person). UN Doc: CCPR/C/GC/35. Para.35.

45 Article 17(2)(d) of the Convention on Enforced Disappearance, Rule 26 of the Bangkok Rules; Principle 19 of the Body of Principles, Guidelines 20 and 31 of the Robben Island Guidelines; See Rule 38 of the CoE Rules on remand in custody, Rules 99 and 24 of the European Prison Rules.

46 El-Masri v. the former Yugoslav Republic of Macedonia (39630/09), European Court Grand Chamber (2012) §§200-204, 230-241; UN Mechanisms Joint Study on secret detention, UN Doc. A/HRC/13/42 (2010) §§17-35; CAT Concluding Ob-servations: USA, UN Doc. CAT/C/USA/CO/2 (2006) §17; Syria, UN Doc. CAT/C/SYR/CO/1 (2010) §15; Israel, UN Doc. CAT/C/ISR/CO/4 (2009) §26; UN General Assembly resolution 65/205, §21.

47 Article 17(2)(c) of the Convention on Enforced Disappearance; Article XI of the Inter American Convention on Disap-pearance; Article 10(1) of the Declaration on Disappearance; Section M(6)(a) of the Principles on Fair Trial in Africa; Principle III(1) of the Principles on Persons Deprived of Liberty in the Americas; HRC General Comment 20, §11; Special Rapporteur on Torture, UN Doc. E/CN.4/2003/68 (2002) §26(e); See Bitiyeva and X v. Russian Federation (57953/00, 37392/03), European Court (2007) §118.

48 Committee Against Torture, General Comment 2, §13; Guideline 3 para.43(e) of the Principles and Guidelines on the Access to Legal Aid in Criminal Justice Systems; Principle 16(1) of the Body of Principles for the Protection of All Persons under Any form of Detention or Imprisonment, CoE Committee of Ministers Recommendation (2012) at 12, Appendix §15.2.

49 Article 17(2)(d) of the Convention on Enforced Disappearance; Article 17(5) of the Migrant Workers Convention; Article 16(2) of the Arab Charter; Rules 26-28 of the Bangkok Rules; Guideline 31 of the Robben Island Guidelines; Rule 92 of the Standard Minimum Rules; Section M(2)(e) of the Principles on Fair Trial in Africa; Principle V of the Principles on Persons Deprived of Liberty in the Americas; Rules 24 and 99 of the European Prison Rules, Regulation 100(1) of the ICC Regulations; CPT 2nd General Report, CPT/Inf (92) 3, §51; Nuri Ozen and Others v. Turkey (15672/08 et al), European Court (2011) §59.

50 Inter-American Court: Cantoral-Benavides v. Peru (2000) §83; Chaparro Alvarez and Lapo Iniguez v. Ecuador (2007) §§166-172.


ႏပစကညႇငးပမးမႈႏင အျခားရကစကၾကမးၾကတျပး လမဆနေသာ၊ သ႔မဟတ အရကရေစေသာ ဆက ဆမႈ သ႔မဟတ အျပစေပးမႈမားက ကာလအစဥအတြက လးလးတားျမစထားပါသည။51 ထနးသမးခရစဥအတြငး မညာမတာျပမခရသ မညသမဆ ထေရာကေသာကစားမႈရရျပး ထနးသမးမႈေနရာ၏ အပခပမႈအတြက တာဝနရ အာဏာပငမားထျဖစေစ၊ ရာထးပၾကးေသာ သကဆငရာအားဏာပငထျဖစေစ၊ တငၾကားမႈကျပနလည ဆနးစစ ခြငအာဏာရျပး ေလာေၾကးအပါအဝင ကစားမႈမားက စစဥေပးႏငသမားထျဖစေစ တငၾကားမႈျပႏငသည။52 ထ ကသ႔ေသာ ျပမဆကဆမႈမားအတြက စြပစြခကမားက မဆငးမတြ လြတလြပစြာ ဘကလကမႈမရဘလက ေသ ခာစြာ စစမးစစေဆးမႈေဆာငရြကေပးရမည။ 53

လြတေျမာကပငခြငက ကာကြယေပးရန၊ တရားလကလြတ ထနးသမးမႈက တားျမစေစရနႏင အျခားေသာ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား အစရသညတ႔အတြက ႏငငတကာစႏႈနးမားမ သတမတထားသညမာ ထနးသမးမႈ အားလးသည အမန႔အရေဆာငရြကရမည သ႔မဟတ တရားစရငေရး အာဏာပင၏ ထေရာကေသာ ထနးကြပမႈအရ ေဆာငရြကရမည။54 ႏငငတကာစႏႈနးမားမ သတမတခကအရ ဖမးဆးျခငး သ႔မဟတ ထနးသမးျခငးခရသ မည သမဆက မဆငးမတြ လြတလပျပး ဘကမလကသညတရားစရငေရး အာဏာပင မကေမာကသ႔ ေခၚေဆာငလာရ မည ျဖစသည။ 55

လြတေျမာကမႈရပငခြငႏင အျပစကငးစငေၾကာငး ယဆခကတ႔အရ ရာဇဝတျပစမႈျဖင စြခကတင ခရ သသည ႐းတငစစေဆးမႈက ေစာငဆငးစဥကာလအတြငး ထနးသမးမႈမျပရဟ ထငမတဖြယ ျဖစသည။56 သ႔ျဖစ၍ ဥပေဒႏငအညဖမးဆးမႈျပျပးေနာက တရား႐းသ႔ေခၚေဆာငလာခနတြင တရား႐းအေနျဖင ရာဇဝတျပစမႈအရ ႐းတငစစေဆးရန ဆငးငထားေသာ လတစဥးအား ယငးသကဆငရာ အမႈအေျခအေနအရ ေၾကာငးကးသင မမ တတရကာ လအပပါက ရမနယႏငျပး အခနကာလ တစခအတြငး အကဥးခထားႏငသည။57

တရား႐းသည လတစဥးတစေယာကအားထနးသမးမႈျပရန အမန႔ခမတမႈဆငရာ လအပမႈ၊ ေၾကာငးကး သငမႈႏင မမတတရမႈတ႔က ထညသြငး စဥးစားရာတြင အမႈတစခႏငတစခအား (case-by-case) ခဥးကပသည နညးက အျမတမးကငသးသငသည။ ထၾကးမားသညအႏရာယက တညေဆာကရသည တာဝနသည တရားစြ အာဏာပင (သ႔မဟတ ျပညတြငးဥပေဒစနစ၊ စစမးစစေဆးေရး တရားသၾကးႏငအတ) အေပၚမတညျပး ၎သည ထနးသမးမႈေလာချခငးျဖင သကသာေစႏငမညမဟတပါ။58

51 Body of Principles for the Protection of All Persons under any Form of Detention or Imprisonment, principle 6.52 Ibid. Principle 33(1).53 Article 8 of the UDHR; Articles 2 and 7 of the ICCPR; Human Rights Committee General Comment 31 paras. 15-16;

Convention against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment, G.A. res. 39/46, [annex, 39 U.N. GAOR Supp. (No. 51) at 197, U.N. Doc. A/39/51 (1984)], entered into force June 26, 1987. Articles 12-14.

54 Principle 4 of the Body of Principles for the Protection of All Persons under Any Form of Detention or Imprisonment; UN General Assembly resolution 65/205, §20); UN Human Rights Council resolution 15/18, §4(c); UN Commission on Human Rights resolution 2005/27, §4(c).

55 Article 9(3) of the ICCPR and (applicable to people arrested in connection with a criminal charge); Article 10(1) of the Declaration on the Protection of All Persons from Enforced Disappearance; Committee on the Rights of the Child, Gen-eral Comment 10, UN Doc. CRC/C/GC/10 (2007) para.83; See Principles 4 and 11(1) of the Body of Principles for the Protection of All Persons Under Any Form of Detention or Imprisonment.

56 Article 9(3) of the ICCPR; Article 37(b) of the CRC; Principle 39 of the Body of Principles for the Protection of All Persons under Any Form of Detention or Imprisonment.

57 Article 9(3) of the ICCPR; Article 37(b) of the CRC; Principle 39 of the Body of Principles for the Protection of All Persons under Any Form of Detention or Imprisonment; Human Rights Committee General Comment 35, UN Doc CCPR/C/GC/35 (2014) para.12.

58 E.g, Rule 8(2) of the Council of Europe Rules for the Use of Remand in Custody, the Conditions in which it Take Place and the Provision of Safeguards against Abuse, Committee of Ministers of the Council of Europe Recommendation (2006) 13.


တရားစရငျခငးမတငမ ထနးသမးျခငးႏင အာမချခငး

ထနးသမးမႈဆငရာ တရား႐း၏စစစခကႏင အာမချခငးတ႔တြင ေအာကပါအခကမားက ထညသြငးစဥးစားရပါမည။

• ျပစမႈကးလြနေၾကာငး စြပစြခက၏ သေဘာသဘာဝ၊ ေလးနကမႈႏင အေျခအေနမား၊

• ျဖစႏငေခရေသာ ျပစဒဏမား၏ သေဘာသဘာဝႏင ျပငးထနမႈ (တရားစြခရသည ရာဇဝတျပစမႈ ဆငရာ ျပစမႈထငရားစရငျခငးအေပၚ ျဖစႏငေခရေသာ ျပစဒဏသည ေထာငဒဏကာလ မပါဝင ပါက သကဆငရာပဂၢလက လြတေပးရမည)။

• စြပစြခရသညတရားခသည ထြကေျပးတမးေရာငေနျခငး အႏရာယ

• စြပစြခရသညတရားခသည သကေသအား ႐ႈပေထြးေစျခငး အႏရာယ၊

• သကေသမားႏင ဝငေရာက စြတဖက ျခငးအပါအဝင စြပစြခရသညတရားခသည ျပစမႈ ျပနလည ကးလြနျခငး အႏရာယ59၊

• အမႈတစခရ အခကအခမားက ေျဖရငးႏငဖြယျဖစသည အာမခေၾကာင အေျခအေနအရ လႊတေပး ရသညဥပမာ အပါအဝင အျခားေသာေဆာငရြကခကမား ရရႏငျခငးႏင သငေလာမႈရျခငး၊ ထနး သမးမႈတေတာငးေစျခငး60

တရားလကလြတထနးသမးျခငးဆငရာ ကလသမဂၢအလပမႈေဆာငအဖြ႕ (WGAD)၊ ႏငငေတာမားအား တရားလကလြတထနးသမးျခငးမ တားျမစရနေသာလညးေကာငး၊ ႏငငတကာစႏႈနးမားႏင မကကညသည လြတ ေျမာကမႈရရပငခြငက ခးေဖာကျခငးဆငရာ အမႈကစၥမားက စစမးစစေဆးရန ေသာလညးေကာငး ကညေပးမည တရားဝငအမန႔ရရထားသည ကလသမဂၢပညာရငအဖြ႕မ ေလးေလးနကနကေဖာျပသညမာ အၾကမးဖကမႈလႈပရားမႈႏငဆကႏႊယမႈျပျခငးကစၥရပမား အပါအဝင လြတေျမာကခြင လကလြတဆးရႈးျခငးျခငးခေနရသည လသား အားလးသည တရား႐းေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာဆငရာ ထေရာကေသာအခြငအေရး ခစားပငခြငရရမည။61

၁.၂။ ထနးသမးျခငးဆငရာ တရားဥဥပေဒႏငညညြတျခငးက စနေခၚႏငခြင

လသားအားလးသည ဥပေဒႏငအည ထနးသမးမႈအတြက ေႏာငေႏးမႈ မရဘ တရားရးမ ဆးျဖတခကက ရပငခြငရျပး အထကေဖာျပပါ ႏငငတကာဥပေဒအရ ၎ထနးသမးမႈသည တရားဥပေဒႏငမညပါက လြတေျမာက ခြငရသည။62 ယငးအခြငအေရးက တရားရးေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာ လပထးလပနညး သ႔မဟတ အျခားတ ညေသာ တရားစရငေရးကစားမႈမားႏင တညေသာထေရာကမႈျဖင amparo စာခၽြနေတာကသ႔ပင ကငသးပါ

59 Human Rights Committee: Views of 23 July 1990, Hugo van Alphen v. The Netherlands, Communication No. 305/1988, para.5.8; Views of 5 November 1999, Aage Spakmo v. Norway, Communication No. 631/1995, para.6.3; Views of 21 July 1994, Albert Womah Mukong v. Cameroon, Communication No. 458/1991, para.9.8; and Views of 3 April 1997, A [name deleted] v. Australia, Communication No. 560/1993, para.9.2.

60 Patsuria v. Georgia, (30779/04) European Court of Human Rights, (2007) para.71; Rule 7(c ) of the Council of Europe Rules for the Use of Remand in Custody, the Conditions in which it Take Place and the Provision of Safeguards against Abuse, Committtee of Ministers of the Council of Europe Recommendation.

61 WGAD, UN Doc. A/HRC/10/21 (2009) §§53, 54(e)-(f).62 ICCPR, article 9(4); Convention on Enforced Disappearance, article 17(2)(f); Migrant Workers Convention, article 16(8);

Body of Principles for the Protection of All Persons under Any Form of Detention or Imprisonment, principle 32(1); Amer-ican Convention on Human Rights, article 7(6); American Declaration of the Rights and Duties of Man, principles XXV; Arab Charter on Human Rights, article 14(6); ECHR, article 5(4); The Robben Island Guidelines, guideline 32; Principles and Guidelines on the Right to Fair Trial and Legal Assistance in Africa, section M(4) and (5).


သည။63

ထနးသမးျခငးဆငရာ တရားဝငမႈ ရ၊ မရ (lawfulness) စနေခၚႏငခြငသည တရားသၾကး ေရ႕ေမာကသ႔ ေခၚေဆာငမႈအခြငႏင ကြျပားရသညအေၾကာငးမာ ၎စနေခၚခြငက အာဏာပငမားမ အစျပျခငးမဟတဘ ထနးသမးခရသမ အစျပ ထားေသာေၾကာငျဖစသည။ တရားရးတစခမကေမာကသ႔ ေခၚေဆာငခရသည ပဂၢလ တစဥးအတြက အဆပါအခြငအေရးသည အရာမဝငပါ။ ထနးသမးခရသ အားလးတြင တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာ ခၽြနေတာ လပထးလပနညးအရ ၎တ႔အား ထနးသမးျခငးဆငရာ တရားဥပေဒႏငညညြတျခငးအား စနေခၚရန အခြငအေရးရသည။ ယငးလးထးလပနညး ေဆာငရြကစဥအတြငးတြင ထနးသမးခရသ၏ တညရရာေနရာ၊ ကနး မာေရး64 ႏင တရားဥပေဒႏငအညထနးသမးျခငးဆငရာ စသညတ႔က ကငတြယေျဖရငးေပးပါသည။

ျပညတြငး ဥပေဒေရးရာလပထးလပနညးမား၏ မတကြျပားမႈက လ႔အခြငအေရး စႏႈနးမားက ထညသြငး စဥးစားေပးပါသည။ ျပညတြငးစနစမားသည တရားမတမႈ၊ တရားဥပေဒစးမးေရးႏင လ႔အခြငအေရးတ႔က ေလးစား လကနာမႈစသညတ႔က ပပးေပးႏငမည အနမဆးစႏႈနးမားကသာ သတမတေပးထားသည။ ICCPR ၏ အပဒ ၉ (၄) တြင တရား႐းေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာက ေအာကပါအတငး ခ႕ထြငေဖာျပထားပါသည။

ဖမးဆးျခငး သ႔မဟတ ထနးသမးျခငးမ လြတေျမာကရန လကလြတဆး႐ႈးျခငးခရသ မညသမဆသည တရား႐းေရ႕ေမာကတြင တရားစရငခြင (proceedings) ရရရမညျဖစသည။ သ႔မသာ တရား႐းမ ေႏာင ေႏးမႈမရဘ ထနးသမးမႈသည ဥပေဒႏငအည ျဖစ၊ မျဖစက ဆးျဖတေပးျပး၊ အကယ၍ တရားဥပေဒႏင အညမျဖစပါက ျပနလညလြတေပးရန အမန႔ထတဆငျခငးျပရမည။65

တရား႐းတြင ထနးသမးျခငးဆငရာ တရားဝငမႈ ရ၊မရ (lawfulness) က စနေခၚႏငခြငသည မမကယက ရပတညႏငသည လ႔အခြငအေရးတစရပျဖစျပး ၎အား ျငငးကြယျခငးသည လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈ တစရပ ပင ျဖစသည။66 ၎သည ထနးသမးခရသ၏ တညေနရာႏင ကနးမာေရးအေျခအေနက အဆးအျဖတေပးျခငးက ေသာလညးေကာငး၊ လြတျမာကခြငက လကလြတဆး႐ႈးျခငးေစသည အာဏာပင၏ အမန႔ထတဆငျခငး သ႔မ ဟတ ေဆာငရြကခကက ေဖာထတရနအတြကေသာလညးေကာငး နညးလမးတစခလညးျဖစသည။

တရားႏငအည တရားဝငထနးသမးမႈက တရား႐းမ ျပနလညဆနးစစခြငရရျခငးမာ အျပညျပညဆငရာ ဓေလထးတမးဥပေဒႏင အေထြေထြ၏ စသတမတခကျဖစသည။ သ႔ျဖစ၍ ထနးသမးျခငး ခရသညျပညသမား အတြက တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာဆငရာ အခြငအေရးသည ျပညတြငးဥပေဒအရ တရားဝငေဆာင ရြကေပးရမညအခကျဖစျပး အခနတငးအတြက အကးဝငရပါမည။ ဤတြင အေရးေပၚကာလႏင လကနကကင ပဋပကၡကာလမားသညလညး အကးဝငျပး ICCPR သ႔အဖြ႔ဝငႏငင မျဖစေသးသည ျမနမာႏငငကသ႔ေသာ ႏငင မားအတြကလညး အကးဝငသည။67 တရားရးေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာဆငရာ အလပအမႈေဆာငအဖြ႔က ၎ ကသ႔ေသာ အမႈဆငရာေဆာငရြကခကကျဖစေစႏငခြငသည ျငငးဆနရနခြငမျပေသာ စ (ေယဘယ အျပညျပည ဆငရာဥပေဒက မလကနာမေနရသညစ jus cogens) ဟ ေဖာျပပါသည။68

63 UN General Assembly, Resolution 24.178, The right of amparo, Habeas corpus or other legal remedies to the same effect, UN Doc. A/RES/34/178, 17 December 1979, para.3; The UN Commission on Human Rights and its Sub-Commis-sion on Prevention of Discrimination and Protection of Minorities called on all States “to establish a procedure such as habeas corpus by which anyone who is deprived of his or her liberty by arrest or detention shall be entitled to institute proceedings before a court, in order that the court may decide without delay on the lawfulness of his or her detention and order his or her release if the detention is found to be unlawful”, UN Commission on Human Rights Resolution 1992/35 and UN Sub-Commission on Prevention of Discrimination and Protection of Minorities Resolution 1991/15.

64 Declaration on the Protection of All Persons from Enforced Disappearances, article 9; Inter-American Convention on Forced Disappearance of Persons, article X; Principles and Guidelines on the Rights to a Fair Trial and Legal Assistance in Africa, Section M(5)(b).

65 ICCPR. Article. 9(4)66 WGAD Principles and Guidelines. para.1.67 Report of the Working Group on Arbitrary Detention, UN Doc. A/HRC/7/4, 10 January 2008, para.67; see also Human

Rights Committee General Comment 29 para.16 and Human Rights Committee General Comment 35 para.67.68 WGAD, UN Doc. A/HRC/27/47 (2014), para.6.


ျပညတြငးတရားဥပေဒစနစမားသည ထနးသမးျခငးဆငရာ တရားဝငမႈ ရ၊ မရ (lawfulness) က စနေခၚ ႏငခြငအတြက အာမခရမညျဖစေၾကာငး တရားလကလြတထနးသမးမႈဆငရာ အလပအမႈေဆာငအဖြ႕မ ရငးလငး ထားပါသည။ အျမငဆးအဆငရ ဥပေဒသည သငေလာျပး လကလမးမသည ကစားမႈမားက ခကခငးေဆာင ရြကေပးရန အာမခေပးရပါမည။ ႏငငေတာအေနျဖင ၎က လကေတြ႔ကငသးမႈ ျပျခငးအားေသခာေစရန ျပညသ အားလးအတြကထေရာကျပး လကလမးမေသာ အခြငအေရးဆငရာ လပထးလပနညးမားက ေဖာေဆာငျခငးေသာ လညးေကာငး၊ လအပသည လသားအရငးအျမစႏင ေငြေၾကးအရငးအျမစမားက ပပးေပးျခငးေသာလညးေကာငး ေဆာငရြကေပးရမည။69 ယငးလပထးလပနညးမားသည ႐းရငးလငျမနမႈ70 ရျပး အခမျဖစသငသည။71 ယငး လပထးလပနညးမားက ေႏာငေနးေစျခငး သ႔မဟတ ဟန႔တားထားျခငးႏင တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာ ဆငရာ လပထးလပနညးကာလအတြငး သကဆငရာ သတငးအခကအလကမားက ေဖာျပရန ျငငးပယျခငးစသည တ႔ကျဖစေစသည အမႈေဆာငမားအတြက ျပစဒဏမားက ဥပေဒမ ခမတေပးသငသည။72

၁.၃။ ထနးသမးျခငးအား အဆကမျပတျပနလညဆနးစစႏငခြင

ထနးသမးခရျပး စြခကတငမႈ မရရေသးသမားႏင ျပစမႈဆငရာစြခကျဖင ရမနေပးျခငးခရသမား အပါ အဝင လြတေျမာကခြငက လကလႊတဆး႐ႈးျခငးခရသည လပဂၢလအားလးသည ၎တ႔၏ စဥဆကျဖစေနေသာ ထနးသမးျခငးအား တရား႐းမ ပမနျပနလညဆနးစစမႈ ျပေစခြငရသည။ အကယ၍ ထနးသမးျခငးသည ဥပေဒႏင ညညြတမႈမရျခငး၊ လအပမႈမရျခငး၊ ေၾကာငးကးမသငျခငး သ႔မဟတ မသငေလာျခငး ျဖစပါက ၎တရား႐းသည ထနးသမးခရသအား လြတျငမးခြငအာဏာရသည။73

ထနးသမးျခငးသည ကနဥးတြင ဥပေဒႏငညညြတျပး အေျခအေနမားအရ ယငးထနးသမးမႈအား လအပ မႈမရေတာျခငး၊ ေၾကာငးကးမသငျခငး သ႔မဟတ မသငေလာမႈျခငးျဖစပါက ဥပေဒႏင ညညြတမႈမရျခငးစသညတ႔ ျဖစသြားႏငသည။ WGAD မ မးေမာငးထးျပသညမာ အစပငးတြင တရားဥပေဒႏငအည ထနးသမးျခငးတစခသည ပမနျပနလညဆနးစစမႈ လစဟငးျခငးေၾကာင တရားလကလြတ ျဖစလာႏငသည။74 လတစဥး၏ ထနးသမးျခငး အား တရား႐းမ အခါအားေလာစြာ ျပနလညဆနးဆစႏငေစခြငသည ထနးသမးျခငးခရသအားလး ခစားသငသည အခြငအေရးျဖစျပး ၎တြင ရာဇဝတမႈကးလြနထားသညဟ သသယျဖင ထနးသမးျခငးခရျပး စြခကမတငေသး သမား အတြကလညးအကးဝငသည။ 75

အျပညျပညဆငရာ ဓေလထးတမးဥပေဒႏငအေထြေထြ အရ ထနးသမးျခငးဆငရာ တရားဝငမႈ ရ၊မရ (lawfulness) စနေခၚႏငခြငက အခနအားလးတြင ေလးစားရမညျဖစျပး အေရးေပၚကာလ သ႔မဟတ လကနက ကငပဋပကၡ ကာလအတြငးတြငပင အကးဝငရမည။ ဤအေျခခသေဘာတရားက ကလသမဂၢ လ႔အခြငအေရး

69 These and other standards regarding the right to challenge the legality of detention are set out in the Basic Principles and Guidelines on Remedies and Procedures on the Right of Anyone Deprived of His or Her Liberty by Arrest or Detention to Bring Proceedings before a Court, adopted by WGAD in April 2015, following a review of national and international standards and based on input and a global consultations involving governments, national human rights institutions, inter-governmental organizations, UN and regional human rights bodies and mechanisms, NGOs, and academics. They are hereafter referred to as the WGAD Basic Principles and Guidelines. WGAD Basic Principles and Guidelines Principle 2.

70 Human Rights Committee, Concluding Observations: Panama, UN Doc. CCPR/C/PAN/CO/3 (2008) §13.71 WGAD Basic Principles and Guidelines, Guideline 9, para.94. See Principle 32(2) of the Body of Principles, which requires

that the procedure be free of charge to individuals without adequate means.72 International Convention on Enforced Disappearance, article 22(a); UN Mechanisms Joint Report on Secret Detention.

UN Doc. A/HRC/13/42 (2010) §292(b).73 WGAD Basic Principles and Guidelines: Principle 6; Body of Principles for the Protection of All Persons under Any Form

of Detention or Imprisonment, principle 39; Council of Europe Rules on Remand in Custody, rule 17; Council of Europe Guidelines on human rights and counter-terrorism, guideline VIII; Rome Statute, article 60(3).

74 Opinions adopted by the Working Group on Arbitrary Detention, UN Doc. A/HRC/7/4/Add.1, 15 January 2008, pg 29-37, para.36.

75 Principle 39 of the Body of Principles, Rule 17 of the CoE Rules on remand in custody, Guideline VIII of the CoE Guide-lines on human rights and counter-terrorism, Article 60(3) of the ICC Statute.


ေကာမတ၊ အျခားလ႔အခြငအေရး အဖြ႕အစညးမားႏင တရား႐းမားတ႔မ ထပေလာငးဖြငဟထားျပး အခ႕ေသာ လ႔အခြငအေရးဆငရာ စာခပမားႏင စႏႈနးမားတြင အတအလငးေဖာျပထားပါသည။76 လ႔အခြငအေရးဆငရာ ဥေရာပတရား႐းသည အလြသးစားမျဖစေစမည လေလာကေသာ ကာကြယမႈမားရေစရနအတြက ထနးသမးခရသ သည ေရ႕ေန၊ ဆရာဝန၊ မသားစႏင ဆကသြယႏငခြင၊ တရားရးေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာ တငသြငးႏငခြင အစ ရသည အခကမားက သတမတေပးထားပါသည။77

၁.၄။ တရားမဝင ဖမးဆးျခငးႏင ထနးသမးျခငးကစားႏငခြင

အျပညျပညဆငရာဥပေဒအရ တရားမဝင ဖမးဆးျခငး သ႔မဟတ ထနးသမးျခငးခရသတြင ''ေလာေၾကးရႏငခြငျပ႒ာနးခက'' (enforceable right to compensation) ရသည။78 ၎က ကယျပန႔ျပညစေသာ ဥပေဒ ျပျခငး (comprehensive legelisation)မ စညးမဥးသတမတေပးရမည။79 လတစဥးသည ေနာကပငးတြင အျပစ ရေၾကာငးထငရားျခငး သ႔မဟတ တရားေသလြတျခငး မညသ႔ျဖစေစကာမ ယငးအခြငအေရးသည အကးဝင သည။ 'ေလာေၾကး'ဟဆရာတြင ျပနလညထေထာငျခငး၊ ေကနပေစျခငး၊ ျပနလညအပႏငးျခငးႏင ထပမမျပ ေၾကာငး အာမချခငး အစရသညတ႔ပါဝငေသာ ကစားမႈမားအလးစက ဆလသည။80

ေၾကာငးကးသငေသာ အခနကာလတစခအတြငး လြတေျမာကခြငႏင တရားစရငပငခြင က အေၾကာငး ျပ၍ တရားစရငမႈမတငမ ထနးသမးျခငးသည ေၾကာငးကးသငေသာ အခနကာလ တစခထက ပမၾကာသငေစရန အာဏာပငမားမ ေသေခေစျပး၊ အကယ၍ မလလားအပေသာ ေႏာငေႏးမႈမား ျဖစလာေသာ အာမခခကမားအရ သငေလာ လအပခကျဖစက တရားစရငေရး အာဏာပငအေနျဖင ထနးသမးခရသအား ျပနလြတေပးရန ေဆာင ရြကႏငရပါမည။81 တရားစရငမႈမျပမ ထနးသမးျခငးကာလ ရညၾကာလာေလေလ၊ ၎၏လအပမႈႏင အခးကျဖစမႈ (proportionality) က ေစေစစစပစပ စစစမႈျပရန လအပေလေလျဖစသည။

၁.၅။ ထနးသမးခရသမား၏ အတနးအစားမားႏငစပလဥးသည တကေသာ တာဝနမား

၁.၅.၁။ ကေလးသငယမား

ကေလးသငယမားသည လသားအားလးရရသည အာမခခကမာက ခစားႏင႐ာ ၎တြင လြတေျမာကခြင လကလြတဆးရႈမႈႏင မတေသာ တရားစရငျခငးက႑လညး အပါအဝင ျဖစသည။ သ႔ေသာ ကေလးသငယမားသည ထပမျဖညထားေသာ ကာကြယမႈမား ရရပငခြင ရသည။ အသက ၁၈ ႏစေအာက မညသမဆ တရားဥပေဒႏငအည ထနးသမးျခငးက စနေခၚခြငရသည အခြငအေရးမာ ကေလးအခြငအေရးဆငရာ သေဘာတညခက (CRC) ပဒမ

76 Human Rights Committee: Concluding Observations on Israel, UN Doc. CCPR/C/79/Add.93 (1998), para.21; Inter-Amer-ican Court, Advisory Opinion OC-8/87, 30 January 1987, para.41; Human Rights Committee, General Comment 29 (2011), para.16; UN Commission on Human Rights, Resolution on Habeas corpus, UN Doc. E/CN.4/RES/1992/35, ar-ticle 2; Inter-American Court, Advisory Opinion OC-8/87, 30 January 1987, para.43; Report of the Working Group on Arbitrary Detention, UN Doc. A/HRC/7/4, 10 January 2008, para.82(a); Sub-Committee on the Prevention of Torture: Honduras, UN Doc. CAT/OP/HND/1, 10 February 2010, para.282(b); para.47; Working Group on Arbitrary Detention, UN Doc. A/HRC/22/44 (2012) para.47; Article X of the Inter-American Convention on Forced Disappearance of Persons, Article 4(2) of the Arab Charter of Human Rights: Section M(5)(e) of the Principles and Guidelines on the Right to a Fair Trial and Legal Assistance in Africa.

77 European Court: Brannigan and McBride v. United Kingdom (14553/89, 14554/89), (1993) §§61-66; Aksoy v. Turkey (21987/93), (1996) §§83-84; Inter-American Court, Castillo-Petruzzi et al v. Peru (1999) §§104-112.

78 ICCPR, article 9(5); International Convention on Enforced Disappearance, article 24(4); Arab Charter on Human Rights, article 14(7); ECHR, article 5(5); Principles on Fair Trial in Africa, Section M(1)(h).

79 WGAD Basic Principles and Guidelines: Guideline 16.80 A comprehensive explanation of the types of reparation may be found here: Basic Principles and Guidelines on the Right

to a Remedy and Reparation for Victims of Gross Violations of International Human Rights Law and Serious Violations of International Humanitarian Law, Adopted and proclaimed by General Assembly resolution 60/147 of 16 December 2005.

81 Rome Statute, article 60(4).


၃၇(ဃ) မ အာမခခကေပးထားရာ ျမနမာႏငငသညလညး ယငးသေဘာတညခကက လကမတေရးထးသည အဖြ႕ဝငႏငငျဖစသညအေလာက ၎ကလကနာရန တာဝနရေလသည။ CRC သည ကေလးသငယမား ျပမ ေဆာငရြကမႈအားလးႏင စပလဥး၍ ၎ကေလးသငယမား၏ အေကာငးဆးအကးစးပြားက အေျခခ စာနာေထာက ထားမႈအျဖစ သတမတရန အေထြေထြတာဝနတစရပ စစဥထားရာ ၎တြင ဖမးဆးထနးသမးျခငး က႑လညး ပါဝငေလသည။82 တရား႐းတြင လၾကးႏငမတဘ ကေလး သငယ၏ အေကာငးဆးအကးစးပြားအရ ေဆာငရြကရန အျပသေဘာေဆာငသည တာဝနရပါသည။83 ထ႔အျပင CRC အပဒ(၁၂) ႏငအည ကေလးသငယ၏အခြငအေရးက ကေလး သငယမားမျဖစေစ၊ ၎တ႔၏ကယစားမျဖစေစ ယေဆာငလာသည တရား႐းေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာ ဆငရာ ေလာကထားခကမားက ေလးစားရန လအပသည။

ကေလးသငယမားအား ထနးသမးျခငးဆငရာ ဥပေဒႏငညညြတမႈ ရ၊မရ (legality) က စနေခၚႏငခြင အား အထးဥးစားေပးရမည ျဖစျပး ၎တြင CRC အပဒ ၃၇(ခ) အရ အာဏာပငမား၏ တာဝနက အေၾကာငးျပ၍ ကေလးသငယ၏ လြတေျမာကခြငက လကလြတဆး႐ႈးေစျခငးသည တရားဝငျဖစျပး ၎သည တရားလကလြတ မျဖစဘ မတတသာသညအဆး ကငသးရသညျဖစကာ သငေလာသညအတေတာငးဆးကာလ အတြကသာ ျဖစ ရမည။84 ယငးအတြက လပထးလပနညးသည ကေလးသငယမားဆငရာ ဥပဒေရးရာႏင လမႈေရးရာလအပမႈမားႏင ဆကစပသငေလာမႈ ရရမည။ ထ႔အျပင ၎လပထးလပနညးမားဆငရာ ကေလးသငယအခြငအေရးအေပၚ ထပဆငျပး အာဏာပငမားသည ရာထးအေလာက (ex officio) တရား႐းမားက ကေလးသငယ၏ ထနးသမးျခငး အား တရားဝငျဖစမျဖစက ျပနလညဆနးစစမႈျပေစရန ေတာငးဆႏငသည။85

၁.၅.၂။ အမးသမးမား

ျမနမာႏငငသည အမးသမးမားအား နညးမးစျဖင ခြျခားဆကဆမႈပေပာကေရး သေဘာတစာခပ က ၁၉၉၇ ခႏစ ဇလင ၂၂ ရကေန႔တြင အတညျပျပဌာနးေပးထားရာ အမးသမးႏငပတသကျပး အထးတာဝနမား ရပါသည။86 အမးသမးႏင မနးကေလးမားအား တရားဝငထနးသမးျခငးက စနေခၚခြငေဆာငရြကရာတြင အခ႕ ေသာအခကမားက လကနာရနလအပသည။87 ၎တြင တနးတညမျပး တရားမတမႈက မမတတရရေစရန လြတေျမာကခြင လကလြတဆးရႈးျခငးႏင သကဆငသညမ၀ါဒမား၊ ဥပေဒမား၊ လပထးလပနညးမား၊ အစအစဥ မားႏင ကငသးမႈမား အားလးသ႔ ကားမတနးတအျမငျဖင ေပါငးစပထားသည အသကဝငေသာ မဝါဒတစရပက မတဆကျခငး ပါဝငသည။88

၁.၅.၃။ မသနစြမးပဂၢလမား

မသနစြမးပဂၢလမားအတြက ထနးသမးျခငးဆငရာ တရားဝငမႈ ရ၊ မရ (lawfulness) က စနေခၚႏငခြငႏင စပလဥးျပး သးသန႔အခကမားလအပပါသည။ ျမနမာႏငငသည မသနစြမးသမားအခြငအေရးဆငရာ သေဘာတ စာခပက အတညျပလကမတေရးထးထားရာ မသနစြမးပဂၢလမား အပါအဝင လသားအားလးဆငရာ အခြငအေရး

82 WGAD Basic Principles and Guidelines: Principle 18.83 CRC. Article 3(1) “In all actions concerning children, whether undertaken by public or private social welfare institutions,

courts of law, administrative authorities or legislative bodies, the best interests of the child shall be a primary consider-ation.”

84 The obligation of the State to prioritize alternatives to judicial proceedings in dealing with children in conflict with the law, whenever appropriate, is outlined in the CRC article 40(3).

85 WGAD Basic Principles and Guidelines, Principle 18. For more details see: Committee on the Rights of the Child, The Right of the Child to be Heard, Geneeral Comment No. 12 (2009), CRC/C/GC/12 20, July 2009; Committee on the Rights of the Child, Children’s Rights in Juvenile Justice, General Comment No. 10 (2007) CRC/C/GC/10 25 April 2007.

86 Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women, G.A. res. 34/180, 34 U.N. GAOR Supp. (No. 46) at 193, U.N. Doc. A/34/46, entered into force Sept. 3, 1981. (Hereinafter: CEDAW).

87 United Nations Rules for the Treatment of Women Prisoners and Non-custodial Measures for Women Offenders (the Bangkok Rules) UN Doc: A/RES/65/229 (16 March 2011) Rule 7.

88 WGAD Basic Principles and Guidelines, Principle 19.


က ျမႇငတငရန၊ ကာကြယရနႏင အျပညအဝ ခစားပငခြင ရေစရန တာဝနရပါသည။89

မသနးစြမးမႈဆငရာ အဟန႔အတား သ႔မဟတ အျမငသေဘာထား အေပၚအေျခခ၍ ၎တ႔အား အတငး အဓမၼ အကဥးေထာငသ႔ပ႔ျခငး သ႔မဟတ ဖမးဆးျခငးကတားျမစရန တာဝနမာ အာဏာပငမား လကနာရမည အရာျဖစသည။ မသနစြမးမႈဆငရာ လ႔အခြငအေရးအေပၚအေျချပသည မလလား အပေသာဖြ႕စညးျပ႒ာနးခက( institulization)မားမာ မသနစြမးသမားအား ဖယထတႏငေစမည ဗဟာေရးဆြရန ႏငငေတာတြင တာဝန ရပါသည။ မသနစြမးပဂၢလတစဥး၏ လြတေျမာကခြင လကလြတဆးရႈးမႈသည ခြျခားဆကဆမႈက တားျမစျခငး အပါအဝင ျပညတြငး၊ ျပညပဥပေဒမားက လကနာရပါမည။ ထနးသမးျခငးအား စနေခၚခြငက ေဆာငရြကရန လအပသညအခါ သငေလာေသာ ေနရာထငခငးႏင ပပးမႈမားက စစဥေပးရမည။90

၁.၅.၄။ ႏငငသားမဟတသမား (Non-nationals)

တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာသည ႏငငသားမဟတသမားအတြကလညး ျဖစရမညျဖစျပး ၎တြင မညသညလဝငမႈ အေျခအေနျဖငမဆ ဝငေရာကလာသညေရႊ႕ေျပာငးလာသမား၊ ႏငငေရး ခလႈခြငေတာငးသမား၊ ဒကၡသညမားႏင ႏငငမပဂၢလမား စသညတ႔ပါဝငသည။91 လြတေျမာကခြင လကလြတဆး႐ႈးသည ထသ႔ေသာ ပဂၢလမားအတြက လြတလပျပး ဘကမလကသည တရား႐းဥပေဒသ႔ ခဥးကပႏငခြင အာမခခက ထားရေပးရမည ျဖစျပး ယငးတရား႐းမ တရားမဝင သ႔မဟတ တရားလကလြတထနးသမးျခငးအတြက ျပနလြတေပးရန အမန႔ ထတဆငျခငးအာဏာရကာ ျပနလႊတသညအေျခအေနမားက ျခားနားေစႏငသည။92 ၎သည ျမနမာႏငငကသ႔ ႏငငသားအျဖစမ ျငငးပယခေနရေသာ ႐ဟငဂာမြတဆလငမား ေသာငးခသညပမာဏရေနေသာ ႏငင၏ လကရ အေျခအေနအတြက အထးသျဖင အေရးပါလပါသည။

ထနးသမးျခငးဆငရာ ဥပေဒႏငညညြတမႈ ရ၊ မရ (legality) က စနေခၚမႈျပသည တရားစရငျခငး ရရ သညအခြငအေရးအေပၚ ထပမျဖညစြကရေသာ ၎တ႔၏ ထနသမးျခငးဆငရာ လအပမႈ၊ အခးကမႈ၊ တရားဝငမႈႏင တရားလကလြတကငးမမႈ စသညတ႔က ပမနေသာလညးေကာငး၊ အလအေလာကေသာလညးေကာငး တရားစရင ေရးအာဏာပငတစရပမ ျပနလညဆနးစစမႈျပေပးရန ထနးသမးခရသတ႔မရပငခြငရသည။ ၎သည လအပမႈ ရျခငး၊ အခးကျခငး၊ တရားဝင ျဖစျခငးႏင တရားလကလြတမႈကငးျခငး အစရသညအခကမားရေစရန တရား႐းမ ေသခာေစရမည။ ထသ႔ဆရာဝယ တရား႐းမကေမာကတြင ၎တ႔၏ ထနးသမးမႈဆငရာ တရားဝငမႈ သ႔မဟတ တရားလကလြတမႈကစနေခၚရန တရားစရငပငခြငက ဖယထတမထားပါ။93 ေရႊ႕ေျပာငးေနထငသမား၏ ကေလး သငယမားက ယငးမဘမား ေရႊ႕ေျပာငးလာမႈအေျခအေနအေပၚ မတညေသာေၾကာင ထနးသမးထားျခငးသည ကေလးအခြငအေရးက အျမတေစ အခြငအေရး ခးေဖာကရာေရာကပါသည။94

89 International Convention on the Protection and Promotion of the Rights and Dignity of Persons with Disabilities, G.A. Res. 61/106, Annex I, U.N. GAOR, 61st Sess., Supp. No. 49, at 65, U.N. Doc. A/61/49 (2006), entered into force May 3, 2008.

90 WGAD Basic Principles and Guidelines: Principle 20.91 WGAD Basic Principles and Guidelines: para.60.92 UN High Commissioner for Refugees (UNHCR), Guidelines on the Applicable Criteria and Standards relating to the

Detention of Asylum-Seekers and Alternatives to Detention (2012). para.43: International law prohibits detention or restrictions on the movement of a person on the basis of race, colour, sex, language, religion, political or other opinion, national or social origin, property, birth or other status, such as asylum-seeker or refugee status. This applies even when derogations in states of emergency are in place. States may also be liable to charges of racial discrimination if they impose detention on persons of a “particular nationality”. At a minimum, an individual has the right to challenge his or her detention on such grounds; and the State will need to show that there was an objective and reasonable basis for distinguishing between nationals and non- nationals, or between non-nationals, in this regard.

93 WGAD Basic Principles and Guidelines: para.61.94 WGAD Basic Principles and Guidelines: Principle 21.


အပငး - ၂။ ျမနမာဥပေဒမေဘာင

ထေရာကေသာတရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာ လပထးလပနညးသည ႏငငေရးဖႏပမႈ တနဆာပလာ အျဖစအသးခႏငသည တရားလကလြတထနးသမးျခငးကငသးမႈက ကာကြယမႈ သ႔မဟတ ေျဖေလာမႈေပးႏငမည ျဖစသည။ တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာ အမန႔က နားလညသေဘာေပါကျပး ထေရာကစြာ ကငသးျခငးအား ျဖင ရဌာနအေနျဖငလညး ျမနမာဥပေဒအရ ဖမးဆးျခငးႏင ထနးသမးျခငးအတြက လပထးလပနညးမားက လကနာႏငမညျဖစသည။ ထေရာကေသာ တရားရးေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာ လပထးလပနညးက အသးျပျခငး ျဖင တရားမတမႈႏင တရားဥပေဒစးမးေရးအေပၚ အျပသေဘာေဆာငေသာ အျမငမား ရရေစပါမည။

၂.၁။ ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ၊ ျပညေထာငစတရားစရငေရးဥပေဒ၊ စာခၽြနေတာဥပေဒႏင စာခၽြနေတာ လပထးလပနညး

၂၀၀၈ ဖြစညးပအေျခခဥပေဒ၏ အခနး၁၊ ပဒမ ၁၈(ဂ)တြင ျပညေထာငတရားလႊတေတာခပသ႔ စာခၽြန ေတာထတပငခြငအာဏာ အပႏငးထားပါသည။ ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပ၏ စရငပငခြငမ စာခၽြနေတာ ထတဆငျခငးအေၾကာငးက ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ အခနး ၆၊ ပဒမ ၂၉၆ တြင ေဖာျပထားပါသည။ ယငးပဒမ ၂၉၆ တြင ေအာကပါအတငးေဖာျပထားသည။ ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပသည-

(က) ေအာကပါစာခၽြနေတာအမန႔မားက ထတပငခြငအာဏာရသည

၁။ ေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာအမန႔

၂။ အာဏာေပးစာခၽြနေတာအမန႔

၃။ တားျမစေစ စာခၽြနေတာအမန႔

၄။ အာဏာပငေမးစာခၽြနေတာအမန႔

၅။ အမႈေခၚစာခၽြနေတာအမန႔

(ခ) ႏငငေတာအတြငး အေရးေပၚအေျခအေနမားေပၚေပါကေၾကာငး ေၾကညာသည ေဒသတြင စာခၽြနေတာအမန႔ ထတဆငေပးရန ေလာကထားခကမားက ရပဆငးထားရမည။95

ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပ၏ စရငပငခြငမ တရား႐းေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာ အမန႔ အပါအဝင စာခၽြနေတာအမန႔ထတဆငမႈက ၂၀၀၈ အေျခခဖြ႕စညးပဥပေဒ၏ အခနး (၈)ရ ႏငငသားမား၏ မလအခြငအေရးႏင တာဝနမားဟသညအခနးတြင ထပေလာငးေဖာျပထားပါသည။ ပဒမ ၃၇၈ မ ေဖာျပထားခကအရ 'ေပးအပထား ေသာ အခြငအေရးမားႏင စပလဥး၍ ေလာကထားလာသညကစၥရပမား' တြင ျပညေထာငစတရားလႊတေတာ ခပသည စာခၽြနေတာမားက ထတဆငေပးခြငအာဏာရသည။96

အားနညးခကမားစြာရေနလငကစား 97 ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးအပအေျခခဥပေဒမ အခနး (၈) ရ ႏငငသားမား၏ မခအခြငအေရးႏင တာဝနမားတြင စာခၽြနေတာအမန႔က အသအမတျပထားျခငးသည ႏငငတြင တရားဥပေဒစးမး ေရးအတြက အျပသေဘာေဆာငသည ေျခလမးတစရပပငျဖစသည။

95 The Supreme Court’s Jurisdiction is confirmed in the The Union Judiciary Law (No. 20 / 2010).96 Constitution of Myanmar 2008, Art. 378. (a) In connection with the filing of application for rights granted under this

Chapter, the Supreme Court of the Union shall have the power to issue the following writs as suitable: (1) Writ of Habeas Corpus; (2) Writ of Mandamus; (3) Writ of Prohibition; (4) Writ of Quo Warranto; (5) Writ of Certiorari.

(b) The right to issue writs by the Supreme Court of the Union shall not affect the power of other courts to issue order that has the nature of writs according to the existing laws.

97 Global Justice Centre. ‘The 2008 Constitution Breaches Myanmar/Burma’s Binding Obligations under International Law Including the United Nation’s Charter’ (November 2012).


၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ၏ ပဒမ ၃၅၃ ႏင ၃၆၇ သည တရားလကလြတ ထနးသမးျခငးမ ကာကြယမႈေပးျပး တရား႐းေရ႕ေမာကသ႔ ေခၚေဆာငခြငေပးထားစဥတြင တရား႐းေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာမ လတစဥးခငးစအေနျဖင ထနးသမးျခငးဆငရာ ဥပေဒႏငညညြတမႈက စနေခၚရန အခြငေပးထားေလသည။ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒတြင တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာက ထညသြငးထားျခငးသည ႏငငတကာစႏႈနးမား ႏင ပ၍နးလာေစျပး လြတေျမာကခြင လကလႊတဆး႐ႈးေနသည လသားအားလး၏ အခြငအေရးျဖစသည 'တရား ႐းတြင တရားစရငမႈရရကာ တရား႐းမ ေႏာငေႏးမႈမရဘ ထသ၏ထနးသမးျခငးဆငရာ တရားဝငျဖစမႈက ဆးျဖတ ေပးႏငျပး အကယ၍ ယငးထနးသမးျခငးသည တရားဥပေဒႏငအညမျဖစပါက ျပနလြတေပးရန အမန႔ထတဆင ႏငသည။' 98

စာခၽြနေတာဥပေဒႏင လပထးလပနညးမား က ေရးဆြမႈမျပမ ျပညေထာငစ တရားလႊတေတာခပသည ျပညေထာငစတရားစရငေရးဥပေဒအရ စာခၽြနေတာအမန႔မား ထတဆငရန စရငပငခြငရခသည။99 စာခၽြနေတာ အမန႔ ေလာကထားကငသးရနအတြက လပထးလပနညးဆငရာ စညးမဥးမားက ၂၀၁၁ ႏင ၂၀၁၃ ခႏစတ႔အၾကား အတြင ေရးဆြခပါသည။

၂၀၁၄ ခႏစ၊ ဇြနလတြင စာခၽြနေတာအမန႔ေလာကထားမႈဆငရာဥပေဒ အမတ-၂၄/၂၀၁၄ က ျပ႒ာနးချပး လပထးလပနညးမားက စနစတက စစဥျပ႒ာနးထားပါသည။ ၎တြင လပထးလပနညးဆငရာ စာခၽြနေတာမားႏင စပလဥးေသာကန႔သတထားသည အဓပၸာယေဖာျပခကမား၊ တာဝနႏငလပပငခြငမားက ျပ႒ာနးထားသည။ ၎ သည အခကအခာဗဟထားခက ကဥးေျမာငးေသာလညး စာခၽြနေတာဥပေဒသည က႑တစခအေနျဖင အေရးပါ သည။ အေၾကာငးမာ ၎သည အာဏာႏင တရားရး၏အခနးက႑တ႔၏ ကြကြာျခငး အယဝါဒက လကရအေနျဖင နားလညမႈရေစရန ပပးေပးေသာေၾကာင ျဖစသည။

စာခၽြနေတာဥပေဒသည စာခၽြနေတာတစရပေလာကထားမႈႏငစပလဥး၍ ျပညေထာငစတရား လႊတ ေတာခပ၏ လပထးလပနညးက ရငးလငးေပးပါသည။ စာခၽြနေတာဥပေဒသည 'ေလာကထားလႊာ ၾကားနာဆးျဖတ ေရးအဖြ႕' က ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပ အတြငးတြင ဖြ႔စညးေပးျပး ၎က တရားသၾကးခပအပါအဝင ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပ တရားသၾကးသးဥးျဖင ဖြ႕စညးထားသည (တရားသၾကးခပ မအားလပပါက လာထားသညသတစဥးမ အစားထးေပးရမည)။100

စာခၽြနေတာဥပေဒႏင စာခၽြနေတာလပထးလပနညးအရ တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာ ေလာက ထားခကမားက ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပ၏ ညြနၾကားေရးမးခပထ တငသြငးရမည။101 ၎ေလာက ထားမႈက ထနးသမးခရသမျဖစေစ၊ ထနးသမးခရသ၏ကယစား အျခားပဂၢလ တစစတစဥးမျဖစေစ အစျပေဆာင ရြကႏငသည။ ေလာကထားလႊာတြင ရငးလငးထတျပနခက ထပေပါငးျဖညရန သတမတထားသည။102 ေလာက ထားလႊာႏငအတ ေအာကပါစာရြကစာတမးမားက ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပသ႔ တငသြငးရမည -

• ကယေရးကးေၾကာငးျပခကစာ103 (A personal justification letter) • ထနးသမးျခငးသည အဘယေၾကာင တရားဝငမႈမရေၾကာငး ေလာကထားသမ ယၾကညရသည

အေၾကာငးရငးမားက ေဖာျပသည ကမးကနလႊာ104

98 ICCPR. para.9(4); Article 17(2)(f) of the Convention on Enforced Disappearance; Article 37(d) of the CRC; Article 16(8) of the Migrant Workers Convention; Article 7(6) of the American Convention on Human Rights; Article 14(6) of the Arab Charter; Article 5(4) of the European Convention; Principle 32 of the Body of Principles; Guideline 32 of the Robben Island Guidelines; Section M(4) and (5) of the Principles on Fair Trial in Africa; Article XXV of the American Declaration; Guideline VII(3) of the CoE Guidelines on human rights and counter-terrorism; See also: Article 8 of the Universal Dec-laration of Human Rights.

99 The Union Judiciary Law (Law No. 20/2010).100 Writs Act 2014, Ch. 4, Section 7.101 Writs Act 2014, Section 4; Writs Rules 2013, Section 3.102 Writs Rules 2013, Section 4.103 Writs Act 2014, Section 6; Writs Rules 2013, Section 4.104 Writs Rules 2013, Section 4. Although not stated in the procedure, the ICJ was informed in an interview with a Lawyer

on 2 December 2012, that additional statements from witnesses are sometimes required. ICJ interview, lawyer, Yangon, 2 December 2012.


မလတြင ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပသည ေလာကထားလႊာမားက ပးတြပါသကဆငရာ အေထာက အကျပ စာရြကစာတမးမားႏငအတ ျပညစမႈရမသာ လကခခပါသည။105 ယငးလပထးလပနညး စညးမဥးက ၂၀၁၃ ခႏစတြင ျပငဆငမႈျပချပး ျပညစမႈမရေသာ ေလာကထားလႊာမားက မညသ႔ျပညစေစရန ေဆာငရြကရမည ညႊနၾကားခကႏငအတ ျပနလညေပးပ႔ျခငးက ေသခာေစမႈ ရေစပါသည။

တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာအမန႔အတြက ေလာကထားလႊာက ျပညေထာငစတရား လႊတေတာ ခပညြနၾကားေရးမး သ႔မဟတ ဒတယညႊနၾကားေရးမးမ ကနဥးၾကားနာမႈျပကာ လကခပါက ေယဘယ ေလာက ထားမႈက အစျပႏငမညျဖစသည။106 ယငးေယဘယ ေလာကထားမႈက ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပ၏ တာဝနကတရားသၾကးထ ေပးပ႔ရမည။107 အမႈၾကားနာသည တရားသၾကးသည တငဆကသည သကေသခ အေထာကအထားအေပၚ အေျခခ၍ ၾကားနာမႈမျပဘ တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာခြငျပရန တစဥးတညး ဆးျဖတပငခြင အာဏာရသည။108 အကယ၍ စာခၽြနေတာအမန႔အား အခနႏငတေျပးည ခြငျပခက မေပးပါက တရားသၾကးအေနျဖင ထနးသမးမႈျပသည အာဏာပငအားတရား႐းသ႔ လာေရာကေစကာ တရား႐းေရ႕ေတာ သြငးစာခၽြနေတာအား ခြငမျပသငသညအေၾကာငးက ရငးျပေစရန ဆငေခၚရမည။109

ၾကားနာမႈျပသညေန႔တြင ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပသည ႏစဖကစလးမ တငျပခကမားက ၾကားနာျပးသညေနာက တာဝနကတရားသၾကးသည ထနးသမးခရသက ျပနလြတရန အမန႔ခမတျခငးျဖစေစ၊ ထနးသမးခရသက ေလာကထားခရသႏငအတ သတမတထားသည ေန႔ရကႏငအခနတြင လာေရာကရန ဆင ေခၚမႈျပျခငးကျဖစေစ ေဆာငရြကႏငသည။110 ပဒမ ၁၂ အရ ေလာကထားခရသသည စာခၽြနေတာရးၾကားနာေရးအဖြ႕သ႔ လာေရာကျခငး သ႔မဟတ ေလာကထားလႊာက တငသြငးျခငး ေဆာငရြကခြငရသည။ ေလာကထားလႊာက ၾကားနာခနတြင ထနးသမးခရသအား မကေမာကတြငရေစရန စာခၽြနေတာဥပေဒ သ႔မဟတ လပထးလပနညး ဆငရာ စညးမဥးမားက ေတာငးဆမႈမျပရပါ။

ပဏာမၾကားနာမႈျပးသညေနာက အခပခနးတြင ထနးသမးထားခရသအား ထနးသမးထားသ၊ မသားစဝင သ႔မဟတ ကယစားျပသတစဥးထ ဆငေခၚစာထတဆငေပးပါမည။111 အကယ၍ ဆငေခၚခရသသည တာဝနရ အကဥးေထာငအရာရတစဥး သ႔မဟတ ဝနထမးတစဥး ျဖစေနပါက ၎အေနျဖင မမလကေအာကခဝနထမး သ႔မဟတ ကယစားလယတစဥးအား ထနးသမးခရသ၏ ထနးသမးထားရာေနရာသ႔ သြားေရာကရန အတညျပေပး ရမည။112 အကယ၍ လပဂၢလတစဥးထကမက ဆငေခၚခရပါက ယငးဆငေခၚစာက ၾကးၾကပေရးမးထ ေပးပ႔ျပး အျခားသမားထ မတေပးပ႔ရပါမည။113

ဆငေခၚစာရရသည ေလာကထားခရသသည ေမးခြနး (Query) အေပၚ ေျဖၾကားခကအား ျပညေထာငစ တရား႐းခပသ႔ တငသြငးရမညျဖစျပး ၎တြင အဆပါပဂၢလ၏ ထနးသမးခရသည အေၾကာငးအရငးမား ပါဝငရ မည။114 ဆငေခၚခရသညပဂၢလသည ေျဖၾကားခကမားက ျပငဆငျခငးေသာလညးေကာငး၊ ထပမျဖညစြကသည ေျဖၾကားခကမားက ႐းေတာ၏ခြငျပခကျဖင ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပသ႔ တငသြငးႏငသည။115

105 Ibid.106 Writs Act 2014, Section. 8; Writs Rules 2013, Section 6.107 Writs Rules 2013, Section 7.108 Ibid. Section 8.109 Ibid. Section 9.110 Writs Rules 2013, Section 12, 14.111 Writs Rules 2013, Section 13.112 Ibid.113 Ibid.114 Writs Rules 2013, Section 15.115 Ibid.


ဆငေခၚခရသ၏ ေျဖၾကားခကက ဥးစြာဖတၾကားရမည။ ၎ေနာက တရား႐းေတာမ ထနးသမးခရသ အား ျပနလႊတေပးရန အမန႔ခမတျခငး၊ ရမနထတဆငျခငး၊ ထပမျပငဆကခကမား ျပလပျခငး သ႔မဟတ ေမးခြနး (query) အား ေျဖၾကားခကက ပယဖကျခငးမားက ေဆာငရြကႏငသည။116 ဆးျဖတ၍မရက ယငး ေလာကလခကက ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပ တရားသၾကးခပထ အျပးသတၾကားနာမႈအတြက တင သြငးရမည။117 ျပညေထာငစတရား လႊတေတာခပ၏ တရားသၾကးသးဥးမ အျပးသတၾကားနာမႈက ေဆာငရြက ပါသည။118 တရားသၾကးခပသည ကနဥး သ႔မဟတ အျပးသတၾကားနာမႈ တစခခတြင သဘာပတအျဖစ ေဆာင ရြကႏငသည။119

လပထးလပနညးဆငရာ နညးဥပေဒပဒမ ၁၉ အရ ထနးသမးခရသသည ျပညေထာငစတရား လႊတေတာ ခပေရ႕ေမာက၌ အျပးသတၾကားနာစစစမႈတြင လာေရာကရမညဟ ေဖာျပထားသည။ ေလာကထားသ၏ေလာက လခကမားက ပထမၾကားနာၾကျပးေနာက ေရ႕ေနခပ သ႔မဟတ ၎၏ ကယစားလယထမ ေလာကလခကက ၾကားနာရပါမည။120 ေလာကထားသအတြက ထပမျဖညစြကသငသည ေလာကလခကမားရက ျပညေထာငစ တရားလႊတေတာခပမ ၎တ႔အား ၾကားနာေပးရမည။121

တရားရးသည ၾကားနာစစစသညတစရကတညးတြင စရငခကက ထတျပနႏငေသာလညး ပမနအားျဖင ဤသ႔ ျဖစေလျဖစထ မရပါ။ လပထးလပနညးဆငရာ နညးဥပေဒ ပဒမ ၂၀ အရ တရား႐းသည စရငခကထတဆငရန ေန႔ရကတစရကက သတမတရနအခြငရသည။ ပမနအားျဖင အျပးသတၾကားနာစစစမႈျပျပး ခန႔မနးေျခအားျဖင တစပတခန႔အၾကာတြင တရားစရငမႈမားက လႊယႏငပါသည။122

၂.၂။ ရာဇဝတကငထးဥပေဒ (CrPC) ပဒမ ၄၉ ၁ (၁)

ျမနမာဥပေဒမားသည တရားလႊတေတာမား ေရ႕ေမာကတြင တရားရးေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာႏင အလားတသည လပထးလပနညးတစခက ျပဌါနးထားေသာလညး ICJ အေနျဖင ယငးလပထးလပနညးက ျဖစ ႏငစြမးရစြာ အသးဝငေသာ လပထးလပနညးအား အသးျပမႈတစစတစရာက လြနခေသာ ဆယစႏစမားအတြငး စာတမးမျပစထားႏငခပါ (ဤလပထးလပနညးက အဘယေၾကာင ျမနမာေရ႕ေနမားက ယခအခနတြင အသးမျပ ၾကသညကလညး ICJ မ စာတမး မျပစႏငေသးပါ)။

ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒအရ အာမခခကရရထားသည တရားရးေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာအမန႔ အျပင ရာဇဝတကငထးဥပေဒ ပဒမ ၄၉၁ (၁) (က) ႏင (ခ) တြင တရားရးေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာ ႏငအလားတသည ကစားမႈတစရပက စစဥေပးထားပါသည။ ၎သည တရားမဝင ထနးသမးျခငးခရသည တစဥးတစေယာကအား လြတေျမာကေစရန အယခဝငမႈက လကခေဆာငရြကေပးသည ရာဇဝတမႈဆငရာ အယခစရငပငခြငအာဏာက တရားလႊတေတာမားတြင အပႏငးထားေလသည။ အခနး ၃ရ မ ေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာကသ႔ သေဘာသဘာဝ ရေသာ ညႊနၾကားခကမားရ ပဒမ ၄၉၁ (၁) တြငေဖာျပထားသညမာ တငးေဒသၾကး တရားလႊတေတာ သ႔မဟတ ျပညနယတရားလႊတေတာ123 သည မမသငသညထငျမငသညအတငး ေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာတစရပကသ႔ သေဘာသဘာဝရေသာ ညြနၾကားခကမားက ထတဆငႏငသည -

116 Writs Rules 2013, Section 16.117 Writs Act 2014, Section 11; Writs Rules 2013, Section 17.118 Writs Act 2014, Section 7(b); Writs Rules 2013, Section 18.119 Writs Act 2014, Section 7(c).120 Writs Rules 2013, Section 19.121 Ibid.122 ICJ, Lawyer interview Yangon, 2 December 2012.123 High Courts of the Region were added by CrPC Amendment Law no.16/2016, January 20th 2016. In Section 491 (2)

Supreme Court of the Union may, from time to time, frame rules to regulate the procedure in cases under this section. For example see: High Court Notification No. 10 (General), dated the 17th September 1947, as amended by Notification No.3 (General), dated the 26th May 1949 (High Court Rules and Orders, Third Edition, p. 515).


(က) မမ၏ျပစမႈဆငရာ အယခစရငပငခြငအာဏာ နယေျမအတြငး တစဥးတစေယာကက တရား ဥပေဒႏငအည ေဆာငရြကေရးအတြက တရား႐းေရ႕သ႔ တငပ႔ေပးရန၊

(ခ) အဆပါ စရငပငခြငအာဏာနယေျမအတြငး၌ မတရားျဖစေစ၊ နညးလမးမကဘျဖစေစ အမား ျပညသဆငရာအခပ၊ သ႔မဟတ ပဂၢလကအခပမ လႊတရန၊

၁၉၄၇ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒက ၁၉၆၂ စစတပအဏာသမးမႈကာလအတြင ဖကသမးလကရာ ၎ ျပ႒ာနးခကမာ တရားမဝငထနးသမးမႈမားက စနေခၚႏငရန ဥပေဒျပ႒ာနးမႈတစရပအျဖစ ရပတညလက ရပါ သည။124 မညသ႔ပငဆေစ ICJ မလကလမးမရရသည သတငးအခကအလကမားအရ ရာဇဝတကငထးဥပေဒ ပဒမ ၄၉၁ အား ၁၉၆၂ ခႏစေနာကပငးတြင မျငမးမႈျပျခငး မရေတာပါ။

သ႔ေသာလညး ယငးျပ႒ာနးမႈသည ဆကလကအာဏာသကဝငလကရသည။ ထ႔ျပင ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒမ ရငးလငးထားသညမာ “ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပသ႔ အပႏငးသည စာခၽြနေတာအမန႔မား ထတဆငခြငအာဏာသည အျခားတရား႐းမားအား တညဆဥပေဒမား အရအပႏငးထားသည စာခၽြနေတာ အမန႔သေဘာမးသကေရာကသည အမန႔ထတဆင ပငခြင အာဏာက မထခကေစရ” 125 ဟ၍ျဖစသည။ သ႔ျဖစ၍ ေရ႕ေနမားသည ႏငငေတာအဆင တရားလႊတေတာမ စာခၽြနေတာအမန႔ကသ႔ အလားတအမန႔မားအား ေလာက ထားခကမားက အမႈတငသြငးမႈ စတငလပေဆာငႏငသည။

ရာဇဝတကငထးဥပေဒပဒမ ၄၉၁ သည ယေန႔အခနအထ ဆကလကတညျမေနျပး ထနးသမးခရ သမားသည ၎တ႔အား ဖမးဆထနးသမးျခငးဆငရာ တရားဥပေဒႏငညညြတမႈအား တရား႐းမ အဆးအျဖတ ရရ ႏငျပး၊ ဖမးဆးျခငး သ႔မဟတ ထနးသမးျခငးသည တရားဥပေဒႏင ညညြတမႈမရဟ တရား႐းမ မတယပါက ျပနလညလြတေျမာကရနအတြက အေရးပါေသာလမးေၾကာငးတစခက ျပငဆငေပးပါသည။ ထ႔အျပင တရား လႊတေတာမားသည ေနျပညေတာတြငသာမဟတဘ ျပညနယရ ျမ႕ေတာမားတြင တညရၾကရာ ေလာကထားမႈ လပငနးစဥအား ပ၍ရးရငးေစပါသည။ တရားလြတေတာသ႔ေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာ ေလာကထားခကမားသည အခနႏင ကနကစရတမား သကသာေစျပး တရားလႊတေတာမားသ႔လကလမးမခဥးကပႏငမႈ ပမလြယကလာပါ လမမည။

ICJ သ႔ ေရ႕ေနမား၏ ရငးလငးေျပာျပခကအရ ထကသ႔ေသာ ေလာကထားခကမးက တရားလႊတ ေတာေရ႕ေမာကတြင အသးျပရန မေဆာငရြကၾကေၾကာငး၊ အဘယေၾကာငဆေသာ ၎ပဒမ၏ အသးခေဆာင ရြကသညအခကသည ရႈပေထြးေနမႈေၾကာငျဖစသညဟ ဆၾကပါသည။ အျခားသမားကလညး လကရ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒတြင အာမခခကေပးထားသည တရား႐း ေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာအမန႔သည ရာဇဝတကငထး ဥပေဒ ပဒမ ၄၉၁ ထက ပ၍ သာလြန သညဟ ယၾကညၾကေလသည။126 အျခားသမားကလညး မမတ႔၏ အမႈသည သည တရား႐းတြင ေရာကရေနျပးျဖစေသာေၾကာင ယငးျပ႒ာနးခကသညမလအပဟ ေထာကျပၾကေလသည။127

124 Nick Cheesman, ‘The Incongruous Return of Habeas corpus to Myanmar’ in Nick Cheesman, Monique Skidmore and Trevor Wilson, Ruling Myanmar From Cyclone Nargis to National Elections, (Institute of Southeast Asian Studies (ISEAS) Singapore) p. 96.

125 Constitution of Myanmar 2008, Section 378(b).126 ICJ interview, lawyers Yangon, 22 April 2013.127 ICJ Interview, lawyers, Yangon, 2014.


၂.၃။ ျမနမာႏငငရ တရားရးေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာဆငရာ အေလးထားစရာမား

ျမနမာႏငငတြင ထနးသမးျခငးႏင မတေသာ တရားခြငႏငစပလဥး၍ ဆကလကတညရေနေသာ အေလးထားစရာမား128 တစဘကတြင တရားရးေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာအမန႔ ေလာကထားမႈႏင တရားလက လြတ ဖမးဆးထနးသမးျခငးမ လကေတြ႔ကကထေရာကေသာ ကာကြယမႈဆငရာ ျပ႒ာနးခက စသညတ႔ႏင ဆကစပသည ခ႕ယြငးခကမားရေနပါသည။

၂.၃.၁။ တရားစရငေရး လြတလပမႈ

ျမနမာႏငင၏ တရားစရငေရးသည လြတလပမႈမရပါ။ ဆယစႏစမားစြာ အာဏာပငမား၏ စမးမႈေၾကာင ျမနမာႏငင၏ တရားစရငေရးမာ တျဖညးျဖညးဆတယတသြားခကာ ဥပေဒစနစ၏ လြတလပမႈက အထခကခခရ ပါသည။ အပခပေရးဌာနသည အထးသျဖင ႏငင၏တပမေတာႏင လျခေရးတနဆာပလာမားႏငအတ တရား စရငေရးအေပၚ မထကတနေသာ လႊမးမးမႈမား ထနးသမးထားရခၾကသည။ ႏငငေရးအရ ထရမလြယကျပး ရာဇဝတမႈဆငရာ အမႈမားတြင ႏငငေတာႏင လျခေရးအာဏာပငမားမ မသငေလာေသာ လႊမးမးျခယလယမႈမား စဥဆကထားရခၾကေၾကာငးစသညမား ICJ မ အငတာဗးသညေရ႕ေနမားက သေဘာတၾကပါသည။129 တရား႐း ေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာ ေလာကထားမႈမားသည ေအာငျမငႏငမညမဟတဟ ျမနမာႏငငရ ေရ႕ေနအေျမာက အမားက ယဆၾကသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ျပညေထာငစ တရားလႊတေတာခပမ ရဌာနႏင တပမေတာ အေပၚ လႊမးမးမႈရႏငရမညျဖစသည။

တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာက ေကာငးမြနစြာေလာကထားႏငရန အမအခကငးလက လြတလပ စြာ ဆးျဖတခကခမတႏငမည တရားစရငေရးလအပျပး ၎သည အစးရ၏လပေဆာငမႈမားက ဥပေဒႏငညညြတမႈ ရ၊ မရကလညး အဆးအျဖတေပးႏငရမည။ လြတလပေသာ တရားစရငေရး မရသေရႊ႕ တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာသညလညး ထေရာကမႈရမည မဟတေပ။ အျခားေသာ အစးရဌာနမား၏ ဖြ႕စညးတညေဆာကမႈႏင လပငနးတာဝနတ႔တြင လြတလပေသာ တရားစရငေရးရျခငးဆရာတြင မတေသာ တရားခြငႏင တရားဥပေဒစးမး ေရးက ေလးစားလကနာမႈတ႔အတြက လအပေသာ အေျခအေနတစရပျဖစသည။130 သ႔ျဖစေသာေၾကာင ႏငင တစခ၏ တရားစရငေရးသည အျခားေသာ အစးရဌာနမားမ စစမနေသာ အမအခကငးမႈရေစရန ၎ႏငင၏ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ၊ ဥပေဒရပမားႏင မဝါဒမားက ေသခာေစရပါမည။

ျမနမာႏငင၏ ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၁၉ မ ေဖာျပထားသညမာ “တရားစရငေရးမမား အျဖစ” သတမတထားသညမာ “ဥပေဒႏငအည လြတလပစြာတရားစရငေရး၊ ဥပေဒအရကန႔သတ ခကမားမအပ ျပညသ႔ေရ႕ေမာကတြင တရားစရငေရး၊ အမႈမားတြင ဥပေဒအရ ခခေခပခြငႏင အယခဝငပငခြငရရေရး”131

128 Amnesty International, New Expression Meets Old Repression: Ending the Cycle of Arrest and Imprisonment in Myan-mar. (24 March 2016, Index number: ASA 16/3430/2016) Available at: https://www.amnesty.org/download/Docu-ments/ASA1634302016ENGLISH.PDF.

129 ICJ, Right to Counsel. p. 2.130 See, among others, Human Rights Committee, General Comment No. 29, States of Emergency (Article 4), UN Doc.

CCPR/C/21/Rev.1/Add.11 (2001), para.16; Bacre W. N’diaye, Special Rapporteur on extrajudicial, summary or arbitrary executions, and Param Cumaraswamy, Special Rapporteur on the independence of judges and lawyers, Report to the Commission on Human Rights on the Situation of human rights in Nigeria, UN Doc. E/CN.4/1997/62/Add.1 (1997), para.71: “... the separation of power[s] and executive respect for such separation is a sine qua non for an impartial judiciary to function effectively”; Param Cumaraswamy, Special Rapporteur on the independence of judges and lawyers, Report to the Commission on Human Rights, UN Doc. E/CN.4/1995/39 (1995), para.55: “... the principle of the separa-tion of powers, which is the bedrock upon which the requirements of judicial independence and impartiality are founded. Understanding of, and respect for, the principle of the separation of powers is a sine qua non for a democratic State and is, therefore, of cardinal importance for countries in transition to democracy...”.

131 These principles are also reflected in the Union Judiciary Law (The State Peace and Development Council Law, No. 20/2010) Section 3.


ဟ၍ျဖစသည။ အမအခကငးသညလြတလပမႈ အေျခခသေဘာတရား အရ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာတရား႐း၊ ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပႏင တရားလႊတေတာတ႔မ တရားသၾကးခပႏင တရားသၾကးမားသည ပါတႏငငေရးႏင ကငးရငးရပါမညဟ မသတမတထားပါသည။132

သ႔ေသာလညး ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒျပ႒ာနးခကမားကလကေတြ႕ကငသးမႈမရၾကေသးပါ။ တရားဝင လြတလပေသာအဖြ႕အစညးမားတြငပင တရားစရငေရးအေနအထားသည တပမေတာ၏ အာဏာႏင လႊမးမးမႈ အပခပေရး တ႔အတြက လကဖကမႈမရေသးပါ။133 ၂၀၁၃ ခႏစတြင လ႔အခြငအေရးဆငရာ အထးကယစားလယ ေတာမ ျမနမာႏငငတြငထတေဖာခသညမာ ၎အေနျဖင “အစးရဌာနအပခပေရးမ တရားစရငေရးတြင လြတ လပမႈတစစတစရာ တးတကလာမႈႏငပတသကသည မညသည သကေသအေထာကအထားမ ေတြ႔ရျခငး မရ ရပါ”ဟ၍ ျဖစသည။134

တရားသၾကးမားအေပၚ ႏငငေရးႏင တပမေတာတ႔၏လႊမးမးမႈသည တရားဥပေဒစးမးေရးအတြက ၾကး မားသည အဟန႔အတားျဖစသည။ အမႈ၏ သေဘာသဘာဝအေပၚမတည၍ တရားသၾကးမားက အစးရာအရာရမား၊ အထးသျဖင ျပညတြငးေဒသဆငရာ အာဏာပငမားထမလာသည အမန႔မားအေပၚ အေျချပလက ဆးျဖတခက မား ခမတရေလရသည။ ျပနာအၾကးမားဆးျဖစသည အမႈမားမာ အစးရ၊ အရာရမား သ႔မဟတ ၎တ႔၏ အကးစးပြားမားက စနေခၚမႈျပျခငးျဖစသည။135 အထးကယစားလယေတာကသမ၏ ခရးစဥတစေလာကတြင ႏငငတကာလ႔အခြငအေရးဥပေဒက ဆးရြားစြာခးေဖာကမႈျပျခငးအတြက ျမနမာႏငင၏အာဏာပငမား၏ တာဝန ခမႈက ကငတြယရန အျမအေရးနမရေၾကာငး အစရငခခရပါသည။136

ျမနမာႏငငရ တရားစရငေရးသည အမအခကငးေၾကာငး ျပသရန ေျခလမးစတငလမးေနေသာလညး အပခပေရးဆငရာ ဆးျဖတခကႏင ေဆာငရြကခကမားက တက႐ကစနေခၚမႈျပရန ဆႏၵျပငးျပမႈမရျခငးႏင ေဆာငရြကႏငစြမးမရျခငးတ႔ ျဖစေနေလသည။ အခ႕ေသာ တရားသၾကးမားသည တပမေတာထ သစၥာခေန သညဟ ခစားၾကျပး လြတလပစြာေဆာငရြကရန မတတႏငၾကပါ။ တရား႐းမားသည ထရလြယကေသာ အမႈ ကစၥမားတြင အထးစတပါဝငစားမႈထားရန ခတခတ ျဖစေနၾကသည။ တရားသၾကးမားႏင ေရ႕ေနမားသည အစးရတာဝနခမႈက ထနးသမးရနအတြက အေလအထမရခၾကပါ။

လြတလပေသာတရားစရငေရးအတြက ကန႔သတခကမားရေနလငကစား ၂၀၁၃ ခႏစမစ၍ ေရ႕ေနခပ ႐းႏင ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပရး (OSCU) တ႔သည ၎တ႔၏ အာ႐စးစကမႈက စာခၽြနေတာ အမန႔ဘကဆသ႔ ဥးလညလကရပါသည။ ဥပမာ၊ ၂၀၁၃ ခႏစ၊ ေဖေဖာဝါရလတြင ေရ႕ေနခပ႐းမ ဥပေဒအရာရမားမ “ျမနမာႏငင၏ ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပဥပေဒအရ အထးအမန႔ျဖင ထတျပနသည စာခၽြနေတာအမန႔” ဆငရာ ႏးေႏာ ဖလယပြ (Seminar) က ICJ ႏင အတတကြ ေနျပညေတာတြင စစဥကငးပခပါသည။ 137 ဤေဆြးေႏြးပြအစအစဥသည ၁၉၆၂ ခႏစ စစတပအာဏာသမးသညအခနမ ႏစေပါငး ၅၀ တငေအာင စာခၽြနေတာအမန႔အေၾကာငး အမား ျပညသ138 တ႔၏ ေဟာေျပာခက ဆတကြယေနမႈက ခးဖကခပါသည။ OSCU သည ၂၀၁၄ ခနစတြင စာခၽြနေတာ

132 Constitution of Myanmar 2008, Art. 300(a) and Art. 301(f) and Union Judiciary Law, S. 30(f) for the Chief Justice of the Union and the Judges of the Supreme Court; Art. 309(a) and Art. 310(f) and Union Judiciary Law S. 48(f) for the Chief Justices and Judges of the High Courts; 2008 Constitution, Art. 330(c) and Art. 333(f) for the Justices of the Constitu-tional Court.

133 Melissa Crouch, ‘The Common Law and Constitutional Writs: Prospects for Accountability in Myanmar’ in Lindsay & Crouch (eds.) Law, Society and Transition in Myanmar (Hart, 2014) p.146.

134 Tomás Ojea Quintana, Special Rapporteur on the situation of human rights in Myanmar, Report to the Human Rights Council, UN Doc. A/HRC/22/58 (17 April 2013), para.63.

135 ICJ, Right to Counsel. pp. 18, 40.136 Yanghee Lee, Special Rapporteur on the situation of human rights in Myanmar, Report to the Human Rights Council, UN

Doc. A/HRC/28/72 (23 March 2015).137 Details of the Workshop are available here: http://www.icj.org/icj-holds-seminar-on-prerogative-writs-under-the-

2008-constitution-of-myanmar/.138 Melissa Crouch, ‘The Common Law and Constitutional Writs: Prospects for Accountability in Myanmar’ in Lindsay &

Crouch (eds.) Law, Society and Transition in Myanmar (Hart, 2014) p.147.


အမန႔ ဥးစးဌာန (Writs Department) ကဖြငလစချပး ယခတြင စတငအေျခတည ဖြ႔ျဖး မႈအဆငတြင ရေနပါသည။ စာခၽြနေတာအမန႔ အေပၚ ျပနလညဆနးသစလာသည စတပါဝငစားမႈ သည တးပြားလာေနသည အမႈေပါငးမားစြာ၏ လကေတြ႕ကက လအပမႈက ျဖညဆညးေပးႏငပါမည။ ၎သညလညး အနာဂတတြင အားေကာငးလာသည အစးရတာဝနခမႈႏင တရားစရငေရး လြတလပမႈတ႔ ျဖစလာေစရန တခါးဖြငေပးႏငမညျဖစသည။139

၂.၃.၂။ အေရးေပၚအေျခအေန

၂၀၀၈ ခႏစတြင စာခၽြနေတာအမန႔က ျပနလညအသကသြငးျခငးသည တရားဥပေဒစးမးေရးႏင လ႔ အခြငအေရးအားေလးစားမႈတ႔ အားေကာငးလာေစေရးအတြက အဓကကေသာ အခကအျဖစ မတယရပါမည။ ဤစာတမး၏ အပငး ၁ တြင ေဖာျပခသညအတငး အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးဥပေဒအရ တရား႐းတြင ထနးသမးျခငးအား ဥပေဒႏငညညြတမႈ ရ၊ မရအား စနေခၚႏငခြငသည ႏငငေတာမေပးအပထားေသာ တကသညအခြငအေရးခးေဖာကမႈမားမ ကာကြယေပးသည ကစားမႈတစရပျဖစရာ ၎တြင တရားလကလြတထနးသမးျခငး၊ ႏပစကျခငး သ႔မဟတ မညႇာမတာ ဆကဆျခငးႏင အတငးအဓမၼအေပာကေဖာကျခငး စသညတ႔ ပါဝငသည။ ၎သည အခနအားလးအတြက အကးဝငမႈရျပး ႏငငေတာမ ေပးအပထားေသာ တကသညအခြငအေရး ခး ေဖာကမႈမား မျဖစေစပါ။140

သ႔ေသာလညး ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၂၉၆(ခ) (၎သည ၁၉၄၇ ဖြ႕စညးပအေျခခ ဥပေဒ ျပ႒ာနးခကက ျပနလညျပ႒ာနးျခငးျဖစသည) ႏင စာခၽြနေတာဥပေဒ အခနး ၂၊ ပဒမ ၃ တ႔အရ အေရးေပၚ အေျခ အေနေၾကညာသည ေဒသမားတြင စာခၽြနေတာအမန႔ထတဆငေပးရန ေလာကထားခကမာက ရပဆငးထားပါ မည။

စာခၽြနေတာဥပေဒ အခနး ၂၊ ပဒမ ၃ တြင “ႏငငေတာအတြငး အေရးေပၚအေျခအေနမား ေပၚေပါက ေၾကာငး ေၾကညာသညေဒသတြင စာခၽြနေတာအမန႔ ထတဆငေပးရန ေလၽာကထားခကမားက ရပဆငးထား ရမည”141 ဟ ေဖာျပထားပါသည။ ယငးပဒမအရ စစျဖစပြားခနမား၊ ကးေကာနယခ႕ျခငး သ႔မဟတ ထၾကြ ပနကနမႈျဖစခနမားတြငသည “အမားျပညသမား၏ လျခေရးကကာကြယရန လအပမႈ” အခနမတစပါး ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒဆငရာ စာခၽြနေတာအမန႔က ရပဆငးမထားရပါ။ ယငးကယျပန႔ေသာ စကားရပမားက ျပညေထာငစ တရားစရငေရးဥပေဒ ပဒမ ၁၆ (ဂ) တြငလညး အသးျပထားပါသည။142 ယငးအသးအႏႈနးသည အထးသျဖင ျပနာျဖစႏငဖြယရသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ျမနမာႏငငတြင အေရးေပၚအေျခအေနဟသည အေနအထား က ႏငငေရး ဖႏပမႈအတြက လကနကတစရပအျဖစ အသးျပျပး တရားလကလြတ ေလာကထားခက ျဖစႏငေခ အတြက လမးဖြငေပးထားလက ရပါသည။

“အေရးေပၚအေျခအေနမား” ေခတစားေနသည ျမနမာႏငငတြင ၎ျပနာသည ျပငးထနလပါသည။ ဥပမာအားျဖင ၂၀၁၂ ခႏစ၊ ဇြနလတြင ရခငျပညနယ၌ အေရးေပၚအေျခအေနတစရပ ေၾကညာျပး ၂၀၁၃ ခႏစ၊ မတလတြင မထလာခ႐ငတြင ဗဒၶဘာသာဝငမားႏင မြတစလငဘာသာဝင လထမားအၾကား မျငမမသက ျဖစျပး

139 Ibid.140 Human Rights Committee General Comment 29, §16 and General Comment 35§67; Inter-American Court: Advisory

Opinion OC-8/87 (1987) §42, Advisory Opinion OC-9/87 (1987) §41(1); Commission on Human Rights resolution 1992/35, §2; UN Mechanisms Joint Report on secret detention, UN Doc. A/HRC/13/42 (2010), §§46-47; Working Group on Arbitrary Detention, UN Doc. A/HRC/7/4 (2008) §§67, 82(a); Sub-Committee on the Prevention of Torture : Hondu-ras, UN Doc. CAT/OP/HND/1 (2010), §282(a)-(b).

141 Ibid. Chapter 2 Section 3 (b).142 Union Judiciary Law, Section 16(c) At the time of the occurrence of the following situation, the right to claim the rights

contained in section 377 of the Constitution shall not be suspended unless it is required for public security: (i) in time of war; (ii) in time of foreign aggression; (iii) in time of insurrection.


ခနတြငလညး ယငးေၾကညာခက ထတျပနခပါသည။143 “အေရးေပၚအေျခအေန” ေၾကညာခကမားအရ လကနကကငတပမေတာမ ျပညသမားက မညသည အေျခခကာကြယမႈမားဆငရာ ျဖစစဥမပါဘ ဖမးဆးထနး သမးျခငးမားက ေဆာငရြကရန ခြငျပေပးထားေလသည။144 ေျမာကမားစြာေသာ အစရငခစာမား စာတမးျပစခက အရ ရခင ျပညနယတြင ၂၀၁၂ ခႏစ “အေရးေပၚအေျခအေန” ေၾကညာခကခမတျပး အနးကပဆး ေနာကဆကတြ အျဖစ မြတစလငဘာသာဝင အေျမာကအမားက တရားလကလြတ ဖမးဆးမႈရခပါသည။145 ဤကသ႔ေသာ အေျခအေနမားတြင အလြသးစားမႈမားအတြက တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာက ကစားမႈအျဖစ အသးျပရန ရငးရငးလငးလငး ျဖစေသာလညး ထအခနက ၎ေလာကထားခကမားက ရပဆငးထားခပါသည။

၂.၃.၃။ ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပ၏ စရငပငခြငအာဏာ

ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၁၉၆ အရ စာခၽြနေတာဥပေဒႏင စာခၽြနေတာ လပထးလပနညး၊ စာခၽြနေတာ ထတပငခြငအာဏာသည ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပတြငသာ ရေလသည။146 ယငးစရငပငခြငအာဏာ သည ႏငငတကာစႏႈနးမားႏင ကကညမႈမရပါ။ တရား႐းေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာ လပထးလပနညးသည လကလမးမခဥးကပႏငရမညျဖစျပး ထေရာကမႈရရမည။

ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပ၏ စရငပငခြငအာဏာေၾကာင တရား႐းေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာ လပထးလပနညးသည မလအပဘ ႐ႈပေထြးေနျပး ကနကစရတမားလပါသည။ ေနျပညေတာရ ျပညေထာငစ တရားလႊတေတာခပတြင ေလာကထားမႈဆငရာအမႈမားအား တငသြငးၿပး ၾကာနားမႈက ေဆာငရြကရပါမည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ေနျပညေတာ၏တညေနရာသည ႏငင၏လဥးေရအမားစမ ေဝးကြာေနပါသျဖင ၎ေနရာ သ႔သြားေရာကရာတြင ဟတယတြင ညဖကတညးခရျခငးေသာလညးေကာငး လမးပနးဆကသြယေရးအတြက ကနကစရတမားေသာလညးေကာငး ျဖစပါသည။147 ထသ႔အမႈမားအား ႐းေတာသ႔ေလာကထားတငသြငးရာ သြား လာရသည ခရးကနကစရတလညး လအပပါသည။148 ယငးကသ႔ေသာ ကနကစရတမား ကခေပးႏငမည ဥပေဒေရးရာအကအညမား ဖြ႔ျဖးမႈမရေသးသျဖင ျမနမာႏငငရ ျပညသအမားစအတြကမႈ တရား႐းေရ႕ေတာ သြငးစာခၽြနေတာ ေလာကထားရနအတြက ေငြေၾကးတတႏငၾကမညမဟတပါ။ 149

ထကန႔သတခကမားေၾကာင ေရ႕ေနမားသည တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာ ေလာကထားမႈက စာတငသြငးရနေသာလညးေကာငး၊ အျခားေရႊးခယပငခြငမားျဖစသည ျပညေထာငစလႊတေတာ သ႔မဟတ ျပညေထာငစညလာခသ႔ တငၾကားစာမား တငသြငးရနေသာလညးေကာငး ေရာငရားရန ေရႊးခယၾကမညျဖစ သည။150 ထသတ႔က လႊတေတာသညသာလင တရားဝငမဟတသည ထနးသမးျခငးအမႈမားအတြက ကစားမႈ သ႔မဟတ သကသာမႈမား စစဥေပးႏငသည အဖြ႔အစညးအျဖစ ယၾကညၾကေလသည။151 ဤအတြကေၾကာင တရား႐းေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာဆငရာ ဥပေဒသပၸပညာ ကငးမမႈျဖစေနရျခငးျဖစသည။

143 A state of emergency is declared pursuant to Article 410 of the Constitution, which allows the President, after coordinat-ing with the National Defence and Security Council, to declare a state of emergency in areas where the administrative functions can no longer be carried out in accordance with the Constitution.

144 ICJ Interview, Lawyer Nyein Chan, Sitwe, 15 October 2014.145 Human Rights Watch, “Burma: Mass Arrests, Raids on Rohingya Muslims”, 5 July 2012, http://www.hrw.org/

news/2012/07/05/burma-mass-arrests-raids-rohingya-muslims; “Arrest of 100 Rohingya Muslim in the village of “Nga Khura” Arakan State”, Rohingya News Agency, 11 February 2013, http://www.rna-press.com/en/news/21388.html.

146 Writs Act 2014, Section 3 (a).147 ICJ interview, lawyer Yangon, 2 December 2012.148 Ibid.149 Due to the high costs involved in travelling to, and staying in, Naypyidaw for hearings the detainee’s families return

home between trial dates. Kachinland News (23 February 2012) ‘Burmese Government’s Supreme Court Delays Hearing for Three Kachin Villagers’, http://kachinlandnews.com/?p=21348. Accessed 7 December 2015.

150 ICJ interview, lawyers and law students Yangon, 2 December 2012.151 Ibid.


၂.၃.၄။ ၂၀၀၈ ခႏစမစ၍ တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာအမန႔ေလာကထားမႈ

ဥပေဒသပၸပညာ

အထကေဖာပါ ျပနာျဖစႏငဖြယရေသာ တရားရးေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာမေဘာငက ထပမ ျဖည စြကရေသာ ၎က အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကျခငးမ ျပနာျဖစႏငဖြယရေသာ ဥပေဒသပၸပညာ ေပၚ ထြကလာေၾကာငး ICJ သေတသနျပခကမ ေတြ႔ရခၾကပါသည။ ICJ သေတသနျပခကမ ေတြ႔ရခကအရ တရား႐း ေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာအတြက တရားစရငမႈရရရန ေလာကထားခကေလးခသာ အမႈတငသြငးျခငးရျပး ၎ တ႔ကသာ ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပမ လကချခငးႏင အဆးအျဖတေပးျခငးတ႔က ေဆာငရြကခေလသည။ ၎တ႔တစခကမ တရားဝင သတငးထတျပနျခငးမရခပါ။ ၂၀၁၃ ခႏစတြင ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပ၏ ေန႔စဥမတတမးက ျပနလညၾကည႐ႈရာ ျဖစရပတစခတညးႏငစပလဥးျပး အနညးဆး အမႈကစၥေပါငး ၃၂ ခက အမႈတငသြငးခေသာလညး ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပမ ပယခခေၾကာငး ICJ မ ေတြ႔ရခပါသည။ ICJ ၏ ခန႔မနးခကအရ ၂၀၁၃ ခႏစမစ၍ တရား႐းေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာဆငရာ အမႈတငသြငးမႈ မရခေတာေခ။

ICJ မ လကလမးမသေလာက ရရသည သတငးအခကအလကမားအရ ၂၀၀၈ ခႏစမစ၍ ျပညေထာငစ တရားလႊတေတာခပသည တရားရးေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာ ေလာကထားခက တစစတစခကမ အျပသေဘာ ေဆာငလက ျပနလညတန႔ျပနျခငး မရပါ။ ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပသည ေလာကထားခရသ အာဏာပင မားက အမနတကယပင 'ခႏၶာကယထတေပးရန' (ဆလသညမာ ထနးသမးခရသက တရား႐းေရ႕ေမာကေခၚေဆာင သြားရန)အမန႔ခမတျခငးေသာလညးေကာငး၊ ဖမးဆးျခငး သ႔မဟတ ထနးသမးျခငးသည အေျခအေန တစရပရပ တြင တရားဝငမႈမရေၾကာငး စရငျခငးေသာလညးေကာငး မျပခပါ။

၂၀၀၈ ခႏစမ ျပနလည အသကသြငးလာခသည ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒပါ စာခၽြနေတာအမန႔ တစစ တစရာက အသးျပျခငးဆငရာ သတငးအခကအလကက ရရရန ခကခလပါသည။ ၂၀၁၁ ခႏစ၊ မတလ ၃၁ ရက ေန႔မ ၂၀၁၃ ခႏစ၊ ဇြနလ ၃၀ ရကေန႔အၾကား အထးအမန႔ျဖင ထတျပနထားသည စာခၽြနေတာအမန႔ ေလာက ထားခက ၄၀၀ ေကာက ျပညေထာငစတရား လႊတေတာခပ သ႔ တငသြငးထားေၾကာငး ခန႔မနးရပါသည။152 ယငးစာခၽြနေတာအမန႔ ေလာကထားခကမားက မတေသာၾကားနာဆးျဖတမႈ ရ၊ မရကလညး မသရပါ။ ျပညေထာငစ တရားလႊတေတာခပ အမႈကစၥမားက အမားျပညသထ ဖြငခေလမရပါ။153

၂၀၁၃ ခႏစအတြက တရားဝင ျပးျပညစေသာ မတတမးမား မရခပါ။ သ႔ေသာ ICJ သည တရား လႊတ ေတာခပမရရသည အေထာကအထားမားအရ (ရႏငသည စာခၽြနေတာအမန႔မား အားလးႏငစပလဥးျပး) ေလာက ထားမႈေပါငး အနညးဆး ၃၂၂ မႈက ၎ႏစအတြက တငသြငးခေၾကာငး သရရသည။ ေလာကထားမႈမားက စာခၽြနေတာအမန႔အားျဖင အမးအစား ပငးျခားလကေသာလညး တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာသြငးစာခၽြန ေတာ အမးအစားမား မပါဝငပါ။ ၂၀၁၄ သ႔မဟတ ၂၀၁၅ ခႏစမားအတြင ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပ၌ ေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာ အတြက ေလာကထားခကမား မညသညကမ မသရရပါ။ 154

၂၀၀၈ ခႏစမစ၍ စာခၽြနေတာအမန႔ ေလာကထားတငသြငးမႈမား ရာႏငခရသညအထမ ဆယခက သာလင ၂၀၀၈-၂၀၁၄ ႏစခပ ျမနမာႏငငတရာစရငထးတြင တရားဝငထတျပနထားျပး ၎တ႔သည တရား႐းေရ႕ ေတာသြငးစာခၽြနေတာအတြက တစခမမပါဝငခပါ။155 တရား႐းေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာဆငရာ အကန႔အသတရ

152 “Chief Justice of the Union stresses important role of courts in ensuring rule of law”, New Light of Myanmar, 9 August 2013, pp.8, http://www.burmalibrary.org/docs15/NLM-2013-08-09-red.pdf. Out of this, 286 petitions have been reject-ed, while the court heard 84 applications.


154 ICJ Interview, Writs Department, Office of the Supreme Court, 16 June 2015.155 See: Myanmar Law Reports (MLR) 2011 (Containing six writ cases), MLR 2013 (Containes one writ case) and MLR 2014

(Contains three writ cases).


သည တရား႐းႏင ႏငငရေရးအရ ထရလြယကသည သေဘာသေဘာဝရျခငးေၾကာင ျပညေထာငစတရားလႊတ ေတာခပသ႔ ေလာကထားလႊာမား တငသြငးမႈ မညမရသညက မသႏငပါ။

ျမနမာႏငင၏အဂၤလပ႐းရာဥပေဒ (Common Law)

ျမနမာႏငင၏ တရားဥပေဒစနစသည အျပငပနးအားျဖင အဂၤလပ႐းရာဥပေဒကလကနာျပး ျဖတ ထးႏင stare decisis (အထက႐း၏ စရငဆးျဖတခကက ေအာက႐းက စအျဖစယျခငး) ဥပေဒဆငရာ သေဘာတရားတ႔အေပၚ အမသဟျပေနေလသည။ ထအတြကေၾကာင အမားျပညသမား၊ ေရ႕ေနမား ႏင တရားသၾကးမားသည ဥပေဒသပၸပညာႏင လကလမးမမႈရရန လအပျပး ၎က တကေသာ တရား ႐းအစရငချခငးႏင ေၾကာငးကးသင တရားစရငမႈမားဆငရာ ထတျပနေၾကညာျခငးတ႔မ စစဥေပးရ ပါမည။ သ႔ေသာ ျမနမာႏငငတြင တရား႐းသတငး အစရငချခငးဆငရာ တစသမတတညးျဖစေသာ သ႔မဟတ ပမနျဖစသာ စနစမရသျဖင စရငထး ဥပေဒဆငရာ တရားဥပေဒစနစက အားနညးေစပါသည။

အခ႕ေသာ ဥပေဒသပၸပညာက ႏစစဥျမနမာႏငငတရားစရငထးေပါငးခပတြင ထညသြငးျပး ျပည ေထာငစေရ႕ေနခပ႐းမ ၎က ထတေဝေပးထားပါသည။ ယငးထတျပနေၾကညာမႈတြင ေရြးခယထား သည ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပအမႈမားရ စရငထးမားကသာ အစရငခထားျပး ေအာကတရား ႐းမား၏ တရားစရငမႈမားက ထညသြငးထားမႈမရပါ။ တရားစရငထးတြင မညသညစရငခကမားက ထညသြငးမညဟသည ေရြးခယမႈက တရားစရငထးအဖြ႕မ ႏစစဥေဆာငရြကျပး ၎အဖြ႕တြင ေရ႕ေန ခပ႐းႏင ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပ႐းတ႔မ ထပသးအရာရမား ပါဝငသည။ ထတျပနမထား သည တရားစရငခကမားသည ထတျပနထားသည တရားစရငခကမားထက အေရးပါမႈ ပမနညးပါး သညဟ ယဆရပါမည။156

ကယစားျပမႈ၊ ပြငလငးျမငသာမႈႏင တာဝနခမႈတ႔ရေသာ ႏငငေရးစနစတစခတြင အမႈမားက ၎ တ႔၏ ျဖတထးကသ႔ျဖစေသာ တနဖးႏငအည အစရငခထတျပနၾကပါသည။ သ႔ေသာ လြတလပေသာ ျမနမာႏငငတရားစရငထးႏင တရားစရငထးအဖြ႕တ႔သည မၾကာခဏ ေမးခြနး ထတခရေလရသည။157

လြတလပမႈဆငရာ တရားစရငေရး လစဟာျခငးႏင ျမနမာႏငငတရားစရငးထးမ ႏငငေရးအရ ထရ လြယျဖစေသာ အမႈတစစတစရာ ခနလပထားျခငးတ႔ေၾကာင အနညးငယသာ ထတျပနထားသည အမႈမားကသာ ထတေဝမႈျပသည။ အေၾကာငးမာ ၎အမႈမားသည အျငငးပြားဖြယ သ႔မဟတ လက မခႏငဖြယ မရျခငးတ႔ေၾကာင ျဖစသည။ သ႔ျဖစပါ၍ စရငခကအမားစ၏ ေနာကကြယမ ဥပေဒေရးရာ ေၾကာငးကးသငမႈမားက မသရႏငပါ။

စာခၽြနေတာအမန႔က ျပနလညအသကသြငးျခငးႏင ၎အား တးျမႇငကငသးျခငးျဖင ၎တ႔၏ တရားဝငျဖစျခငးက အတညျပေပးျပး၊ တရားစရငထးဥပေဒ ေၾကာငးကးဆကစပမႈဆငရာ မေသခာ မေရရာမႈမားက ဖယရားေပးပါမည။

အမႈတငသြငးျခငး၊ ထြကဆခကျပျခငးႏင အဆးအျဖတေပးျခငး ျပျပးခေသာလညး ထတျပနမႈ မရခ သည တရား႐းေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာေလာကထားခက ေလးခသည ၂၀၁၁-၂၀၁၁ ခႏစတြင ကခငျပညနယ၌

156 ICJ interview, U Tin Myint, Bangkok, 20 August 2012; ICJ Interview, Lawyer U Myat Hla, Yangon, 15 October 2014.157 Melissa Crouch, ‘The Common Law and Constitutional Writs: Prospects for Accountability in Myanmar’ in Lindsay &

Crouch (eds.) Law, Society and Transition in Myanmar (Hart, 2014) p.150.


လကနကကငပဋပကၡအေတာအတြငး ဖမးဆးမႈမားႏင ဆကစပလကရသည။ ယငးေလာကထားခကမားအရ ေလာကထားသမားသည ကခငလြတလပေရးတပမေတာ (KIA)ႏင တရားမဝင အသငးဖြ႕ျခငးျဖစေၾကာငး မသကၤာမႈျဖင တရားမဝင ဖမးဆးထနးသမးခရျခငး ျဖစသည။ ၂၀၁၃ တြင ပယခလကသည အျခားေသာ ေလာက ထားခကမားတြင ရမးျပညနယ၌ “ဝ” တပမေတာမ ဖမးဆးခရျပး အတငးအဓမၼ အလပခငးခရသမား ပါဝငသည။

၁။ ေဒၚမာခြနႏင တပမး ေအာငေဇာဥး

ဤျဖစရပတြင ထနးသမးခရသက ျပညေထာငစတရားလႊတေခတခပသ႔ ေခၚထတမႈ လးဝမရခဘ ထသ၏ ဖမးဆးထနးသမးမႈဆငရာ တရားဥပေဒႏငညညြတမႈကလညး ဆးျဖတခကခမတမႈ မရခပါ။ ေလာကထား ခကက လကမခခရျခငးအေၾကာငးမာ ထနးသမးခရသသည ၎အား ကနဥးဖမးဆးျပး တစလၾကာျပးမသာ ခ႐င တရား႐းတြင ေခၚေဆာငကာ စြခကတငခရေသာ ေၾကာင ျဖစသည။ တရားလႊတေတာခပသည ထနးသမးခရသ၏ ဖမးဆးထနးသမးမႈဆငရာ အခနအခါအေလာက ဆနးစစခြငေပးရန တာဝနက႐ႈပေထြးေစေၾကာငး ထငရားေစပါ သည။158 ထ႔အျပင ဖမးဆးျခငးအမန႔ ညႊနၾကားျပးေနာက ဖမးဆးျခငးအား သကေသထငရားေစမည လေလာက ေသာ သကေသရယျခငးသညလညး ဥပေဒႏငေလာညေထြမႈ မျဖစပါ။

ေဒၚမာခြန၏ ေလာကလခကအရ သမအား တပမေတာတပရငး (၃၇) မ သမ၏ ခငပြနးသည ဥး ဘရန ဆငက ၂၀၁၂ ခႏစ၊ ဇနနဝါရလ (၅) ရကေနတြင ဖမးဆးခေလသည။159 စစသားမားသည သမအမသ႔ ခငပြနး သညျဖစသ အပေပာေနခနတြင ေရာကရလာျပး သ႔အားဖမးဆးကာ အထကသာေလာၾကးဘနးၾကးေကာငးတြင ထနးသမးထားခေလသည။

ေလာကထားသ၏ ေရ႕ေနမ ၂၀၁၂ ခႏစ၊ ဇနနဝါရလ ၂၅ ရကေန႔တြင တရားရးေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာ အမန႔တငသြငးေလာကထားရာ တရားလႊတေတာခပမ ေလာကထားခရသျဖစသည အဆပါ တပရငး (၃၇)မ ဥးေအာငေဇာဥးအား ၂၀၁၂ ခႏစ၊ ေဖေဖာဝါရလ ၉ ရကေန႔တြင ၎၏ေရ႕ေမာကသ႔ ေရာကလာရန ဆငေခၚစာ ထတဆငလကေလသည။160 ယငးဆငေခၚစာ အရ ေလာကထားခရသသည ဥးဘရနဆင က တရားလႊတေတာသ႔ ေခၚေဆာငလာရန မလအပခပါ။

ဆငေခၚစာတြင သတမတထားသညေန႔၌ ေလာကထားခရသ၏ ေရ႕ေနမ ၾကားနာဆးျဖတမႈအား ၂၀၁၂ ခႏစ၊ ေဖေဖာဝါရလ ၂၃ ရကေန႔သ႔ ေရႊ႕ဆငးရန ေတာငးဆႏငခေလသည။161 ၾကားနာဆးျဖတမႈအတြက ေနျပညေတာသ႔ ခရးသြားလာစရတႏင ေနထငစရတတ႔ ျမငမားမႈေၾကာင ဥးဘရနဆင၏ မသားစဝငမားသည ၾကားနာဆးျဖတမညေန႔က ေစာငဆငးရန ေနရပသ႔ ျပနသြားခၾကေလသည။162

တရားလႊတေတာခပမ ကနဥးေလာကထားခကမားက ၂၃ ရကေန႔တြင ေလာကထားသထမ ၾကားနာခ ၾကျပး ေလာကထားလႊာမာ ေနာကဆးတြင ၂၀၁၂ ခႏစ၊ မတလ ၁ ရကေန႔၌ ပလပခရသည။163

ေလာကထားခရသက ဥးဘရနဆငအား ဖမးဆးချခငးအား မျငငးဆခပါ။ ၎၏ ရငးျပခကအရ ၂၀၁၂ ခႏစ၊ ေဖေဖာဝါရလ ၇ ရကေန႔ (ဖမးဆးမႈျပျပး တစလအၾကာ) တြင ထနးသမးသအား တရားမဝငအသငးအဖြ႕ အကဥပေဒ (Unlawful Association Act) ပဒမ ၁၇ (၁) ျဖင အမႈတငသြငးခေလသည။ 164 ျမစႀကးနားၿမ႕နယတရား 158 This violates the international law as well as Myanmar’s domestic law, as discussed below.159 Dar Mar Hkawn v. Commander Aung Zaw Oo (Responsible official of Military Column), Supreme Court of the Union,

General Application for Writ No.1, Judgment of 1 March 2012.160 ICJ Interview, lawyer Yangon, 30 July 2012.161 Ibid.162 Kachinland News (23 February 2012) ‘Burmese Government’s Supreme Court Delays Hearing for Three Kachin Villag-

ers’, http://kachinlandnews.com/?p=21348. Accessed 7 December 2015.163 ICJ Interview, lawyer Yangon, 30 July 2012.164 Dar Mar Hkawn v. Commander Aung Zaw Oo (Responsible official of Military Column), Supreme Court of the Union,

General Application for Writ No.1, Judgment of 1 March 2012.


သည ရာဇဝတ ကငထးဥပေဒပဒမ ၁၆၇ ႏင အညျဖစေသာေၾကာင ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပမ အမႈက လကခခရာ165 ၎အရ ကနဥး ၂၄ နာရ ကာလလြနျပး ရဌာနစစေဆးမႈျပစဥအတြငး လပဂၢလတစဥးအား ထနး သမးခြင အာဏာေပးထားရာ ရဌာနအား ထနးသမးခြငအာဏာကငသးရန လပပငခြငအပႏငးထားပါသည။ ျမစ ၾကးနားၿမ႕နယ တရားလႊတေတာမ ေလာကထားသအား ၂၀၁၂ ခႏစ၊ ေဖေဖာဝါရလ ၈ ရကေန႔၌ ရအခပခနးတြင ရမနခပမန႔ေပးထားျပးျဖစရာ တရား႐းေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာအမန႔ ခြငျပမေပးသငဟ ျပညေထာငစတရား လႊတေတာခပမ စရငလကပါသည။166

ယငးတရားစရငမႈတြင ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပမ ထတျပနသညမာ တစစတစဥးသည ခငမာ သည အေၾကာငးျပခကမရဘ ဖမးဆးခရမသာလင တရားရးေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာက ထတဆငႏငသည ဟ၍ျဖစသည။ ထအတြကေၾကာင ေလာကထားခကအား ျငငးပယချခငး ျဖစသည။ မလဖမးဆးထနးသမးျခငး တရားဝငမႈ ရ၊ မရကေသာလညးေကာငး၊ ရအခပခနးတြင ဥးဘရနဆင၏ ေနာကဆကတြကာလ ထနးသမးမႈသည တရားဥပေဒႏင ညညႊတမႈ ရ၊ မရ ဆငရာကစၥျဖစသည ကနဥးဖမးဆးမႈျပသည ၂၀၁၂ ခႏစ၊ ဇနနဝါရလ ၅ ရကေန႔ ႏင ျမစၾကးနားတရား႐းမ ခပမန႔ရမန အမန႔ထတသည ၂၀၁၂ ခႏစ ေဖေဖာဝါရလ ၈ ရကေန႔တ႔အၾကား ထနးသမး ခရမႈကေသာလညးေကာငး တရားလႊတေတာခပက ေဝဖနသးသပမႈ မျပခပါေခ။167

ဥးဘရနဆငသည ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပသ႔ ေရာကမလာဘ ပဒမ ၁၇(၁) ျဖင စပလဥး၍ ျမစၾကးနားၿမ႕နယ တရား႐းသ႔သာေရာကလာျပး စြခကတငခရေလသည။ သ႔အား ေျခာကလ ေထာငဒဏခမတခရ ေသာလညး ၂၀၁၃ ခႏစ သမၼတလြတျငမးခမးသာခြငျဖင ျပနလညလြတေျမာကခရေလသည။168

၂။ ေဒၚမာရစေခၚန ႏင တပရငးမး ေအာငေဇာဥး

ေဒၚမာရစေခၚန၏ တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာ ေလာကထားခကက ၂၀၁၂ ခႏစ၊ ဇနနဝါရ ၂၅ ရကေန႔တြင ေဒၚမာခြန (အထကတြငေဖာျပျပး) ၏ေလာကထားခကႏင တစခနတညးတြင ၾကားနာဆးျဖတမႈ ျပ ချပး တညေသာအေၾကာငးျပခကျဖင ပလပခပါသည။ ထနးသမးခရသသည အျခားေသာ တရား႐းတြင စြခက တငၿပးျဖစသညဟ တရားလႊတေတာခပမ အေၾကာငးျပခကေပးပါသည။169

ေဖာျပချပး အမႈကသ႔ပင ထနးသမးခရသအား တရားလႊတေတာခပတြင ေခၚေဆာငျခငး လးဝမရခဘ ၎အား ဖမးဆးထနးသမးမႈသည တရားဥပေဒႏငညညြတေၾကာငးကလညး ဆးျဖတခကခမတျခငး လးဝမရခပါ။

165 Section 167 of the Criminal Procedure Code states that: (1) Whenever any person is arrested and detained in custo-dy, and if appears that the investigation cannot be completed within the period of twenty four hours fixed by section 61, and there are grounds for believing that the accusation or information is well-founded, the officer in charge of the police-station or the police-officer making the investigation shall forthwith transmit to the nearest Magistrate a copy of the entries in the diary hereinafter prescribed relating to the case, and shall at the same time forward the accused to such Magistrate. (2) The Magistrate to whom the accused person is forwarded under this section may, whether he has or has not jurisdiction to try the case, from time to time authorize the detention of the accused in such custody as such Magistrate thinks fit. But the detention of such person shall not exceed in the whole 30 days where a person is accused of an offence punishable with rigorous imprisonment for a term of not less than seven years, and where a person is accused of an offence punishable with rigorous imprisonment for a term of less than seven years, the detention of such person shall not exceed 15 days in the whole. If such Magistrate has no jurisdiction to try the case or commit it for trial, and considers further detention unnecessary, he may order the accused to be forwarded to a Magistrate having such jurisdiction: Provided that no Magistrate of the third class, shall authorize detention in the custody of the police. (3) A Magistrate authorizing under this section detention in the custody of the police shall record his reasons for so doing. (4) If such order is given by a Magistrate other than the District Magistrate or Subdivisional Magistrate, he shall forward a copy of his order, with his reasons for making it, to the Magistrate to whom he is immediately subordinate.

166 Dar Mar Hkawn v. Commander Aung Zaw Oo (Responsible official of Military Column), Supreme Court of the Union, General Application for Writ No.1, Judgment of 1 March 2012.

167 Dar Mar Hkawn v. Commander Aung Zaw Oo (Responsible official of Military Column), Supreme Court of the Union, General Application for Writ No.1, Judgment of 1 March 2012.

168 ICJ interview, lawyer, Yangon, 6/8/14; Thomas Mung Dan, Justice For All, Mytkyina, 14 October 14.169 Daw Marit Hkawng v. Commanding Officer Aung Zaw Oo (Responsible official of Military Column of the 37 Regiment,

Myitkina township), Supreme Court of the Union, General Application for Writ No.2, Judgment of 1 March 2012.


ေလာကထားခကအား လကမခရသညအေၾကာငးမာ ထနးသမးခရသသည ၎အားဖမးဆးျပး တစလေကာၾကာ ျပးေနာက ခ႐ငတရား႐းတစခတြင စြခကတငကာ ေခၚေဆာငခချပးျဖစေသာေၾကာင ျဖစသည။ ျပညေထာငစတရား လႊတေတာခပသည ထနးသမးခရသ၏ ဖမးဆးထနးသမးျခငးအား ပမနဆနးစစခြငက စရငရမည တာဝနအား ႐ႈပေထြးမႈျဖစေစေၾကာငး ထငရားေစပါသည။ ထပမ၍ ဖမးဆးျခငးအမန႔ ညႊနၾကားျပးေနာက ဖမးဆးျခငးအား သကေသထငရားေစမည လေလာကေသာ သကေသရယျခငးသညလညး ဥပေဒႏငလကေရာညေထြမႈ မျဖစပါ။

တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာ ေလာကထားခကမ စြပစြသညမာ ၂၀၁၁ ခႏစ ဒဇငဘာလ ၃၁ ရကေန႔တြင တပရငး ၃၇ မ တပမေတာစစေၾကာငးတစခသည ေလာကထားသ၏ သားျဖစသ ေဇာစငးက ဖမးဆး ခသည။ သ႔အား အထကသာေလာၾကးဘနးၾကးေကာငးသ႔ေခၚေဆာငျပး ထနးသမးခေလသည။170 ျပညေထာငစ တရားလႊတေတာခပမ ၎က အမႈအျဖစ လကခခခန တြင ထသ၏ ဖမးဆးမႈသည တရားဥပေဒႏငညညြတေၾကာငး ဆးျဖတခက မခမတေပးခပါ။171 ေလာကထားခရသမ ထြကဆသညမာ ရဌာနသည ၂၀၁၂ ခနစ ေဖေဖာဝါရ ၇ ရကေန႔တြင တရားမဝငအသငးအဖြ႕အကဥပေဒ (Unlawful Association Act) ပဒမ ၁၇(၁)ျဖင ေဇာဆငးအား အမႈတငသြငးခရာ သ႔အား ဖမးဆးျပး တစလေကာအၾကာမ ေဆာငရြကျခငးျဖစသည။ ျမစၾကးနားျမ႕နယတရားရးမ ၂၀၁၂ ခႏစ ေဖေဖာဝါရလ ၈ ရကေန႔တြင ရာဇဝတကငထး ပဒမ ၁၆၇ ႏငအည ေဇာစငးအား ဆကလကထနးသမးရန အမန႔ ထတဆငခေလသည။172

၂၀၁၂ ခႏစ၊ မတလ ၁ ရကေန႔တြင ေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာအမန႔ ထတဆငရန မလအပဟ ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပမ ဆးျဖတလကေလသည။ ေဇာစငးအား တရားဥပေဒႏငအည ခပမန႔ေပးထား ချခငးျဖစျပး တရားမဝင ထနးသမးျခငးမဟတဆသည ေလာကထားခကက တရားလႊတေတာခပမ လကခခေလ သည။173

ေဇာစငးသည တရားလႊတေတာခပေရ႕ေမာကသ႔ ေရာကရျခငး မရခပါ။ တရားမဝငအသငးဖြ႕မႈ (un-lawful association)ျဖင တရားစြခရျခငးႏငစပလဥး၍ ျမ႕နယတရား႐းေရ႕ေမာကသ႔ ေရာကရချခငး ရ၊ မရ မာလညး မေသခာပါ။ သ႔အား ေထာငဒဏ သးႏစခမတခရျပး ၂၀၁၃ ခႏစတြင သမၼတလႊတျငမးခမးသာခြငျဖင ျပနလညလြတေျမာကခပါသည။174

၃။ ဥးေဒါငလြနး ႏင ဒဗလမး ေဇာမးထြဋ 175

မမ၏ဇနးျဖစသ ေဒၚဆမလြတရြယဂာ လြတေျမာကေရးအတြက ကခငျပညနယဝနၾကးထ ေတာငးဆ ခကအေပၚ တန႔ျပနမႈမရရသညအတြက ဥး ေဒါငလြနးသည ၂၀၁၂ ခႏစ၊ ဇနနဝါရလ ၂၅ ရကေန႔တြင ၂၀၀၈ ခႏစ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၂၇၈(က)(၁)ႏင တရားစရငေရးဥပေဒ အမတ ၂၀/၂၀၁၀ ၏ ပဒမ ၁၆ (က) (၁) တ႔အရ တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာ ေလာကထားခကတစရပအား အမႈတငသြငးခေလသည။

ဥးေဒါငလြနး၏ေလာကလခကအရ သ၊ သ၏ဇနးႏငသ၏ဖခငတ႔အား စစသားမားက ၂၀၁၁ ခႏစ၊ ေအာက တဘာလ ၂၈ ရကေန႔တြင ကခငေတာငေပၚ မးေမာကျမ႕နယရ ခငဘနးရြာရ ၎တ႔၏လယမ အတငးအဓၶမ

170 Daw Marit Hkawng v. Commanding Officer Aung Zaw Oo (Responsible official of Military Column of the 37 Regiment, Myitkina township), Supreme Court of the Union, General Application for Writ No.2, Application for the Habeas Corpus Order According to Habeas Corpus Procedure Section 3, Union Judiciary Act Section 16(a)(1).

171 Daw Marit Hkawng v. Commanding Officer Aung Zaw Oo (Responsible official of Military Column of the 37 Regiment, Myitkina township), Supreme Court of the Union, General Application for Writ No.2, Judgment of 1 March 2012.

172 Ibid.173 Ibid.174 ICJ interview, lawyer, Yangon, 6/8/14; Thomas Mung Dan, Justice For All, Mytkyina, 14 October 14.175 U Dau Luang v. Lt Col Zaw Myo Htut (Responsible official of Loilontaung Met Bum station, 321 Regiment, Loi Jei town-

ship), Supreme Court of the Union, General Application for Writ No.3, Judgment of 1 March 2012.


ေခၚေဆာငသြားခပါသည။ တပမေတာအလငးေျခလငတပရငး အမတ ၃၂၁ မ တပမေတာအမႈထမးသးဥးမ ေလာကထားသ၏ ဇနးျဖစသအား ကခငျပညနယအေျခစက မတဘတပသ႔ အတငးအဓၶေခၚေဆာငသြားခပါ သည။176

ယငးဖမးဆးမႈအတြက ဖမးမန႔ဝရမးထတမထားေၾကာငး ေလာကထားသမ ေစာဒကတကခပါသည။ ေဒၚဆမလြတရြယဂာအား ထနးသမးျခငးသည ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ၏ ပဒမ ၂၁ (ခ) ႏင ပဒမ ၃၇၆ တ႔ အပါအဝင ေျမာကမားစြာေသာ ပဒမားက ခးေဖာကရာေျမာကေၾကာငး သက ေလာကထားခပါသည။177 ၎အရ မညသည ႏငငသားကမ ဖမးမန႔ ဝရမး သ႔မဟတ ရမနမထတဘ ၂၄ နာရအထကေကာ၍ ထနးသမးမႈမျပႏငေၾကာငး ေလာကထားပါသည။ ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ ပဒမ ၃၅၃ အရ အစးရအေနျဖင ႏငငသားမား၏ 'ဘဝႏင လြတလပမႈ'က ကာကြယေပးရန တာဝနရေသာလညး ၎၏ဇနးသည၏ အမႈတြငမ တာဝနမေကေၾကာငး ေလာကထားသ မ အျငငးပြားခပါသည။

ပဒမ ၃၄၇ အရ အစးရသည ႏငငသားတငး ဥပေဒေရ႕ေမာကတြင တနးတညခစားခြင ရရေစရန အာမခ ေစရပါမည။ ေလာကထားသ၏ဇနးသညသည အသအမတျပ တငးရငးသားအပစျဖစသည ကခငလမးျဖစသညအတြကေၾကာင မမတစြာ ဆကဆခရေၾကာငး၊ သမသည ကခငလြတလပေရးတပမေတာ (KIA) အဖြ႕ဝငမဟတ သညအတြက သမ၏ အခြငအေရး အကန႔အသတမထားသငေၾကာငး သက ေလာကထားပါသည။

ေလာကထားခကတြင ျမနမာႏငင၏ ေရးကေသာ ဥပေဒသပၸပညာကးကားခက ပါဝငပါသည။ ၎တြင ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပေရ႕ေမာကတြင ေလာကထားသမ မမ၏ဇနးသညကယစား ရပတညေတာငးဆ ခကက ပပးရနအတြက တငဇာေမာႏငႏင ရနကန ရတပဖြ႕ ဗလမးၾကးတ႔၏အမႈဆငရာ ဆးျဖတခကက ကးကား ထားခပါသည။178 တရားထနးသမးျခငးမ လြတေျမာကခြငက ပပးရနအတြက ေလာကထားသက GM Barnargi ႏင အငးစနေထာင ၾကးၾကပေရးအရာရခပ179 တ႔၏ အမႈက ကးကားျပး ၎၏ထနးသမးမႈအတြက ဥပေဒေရးရာ အေျခခမရေၾကာငး အသားေပး ေလာကထားပါသည။180

၂၀၁၂ ခႏစ ေဖေဖာဝါရလ ၂၃ ရကေန႔တြင တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာ ေလာကထားမႈအား ကနဥးၾကားနာမႈျပခနတြင ေလာကထားခရသ ဒဗလမးေဇာမးထြဋမ အတငးအဓၶမဖမးဆးျခငး ျဖစစဥက ျငငးဆ ခပါသည။ ေလာကထားသသည KIA အဖြ႕ဝငျဖစေၾကာငး၊ ၂၀၁၂ ခႏစ၊ ဇနနဝါရလ ၁၉ ရကေန႔တြင စစေၾကာေရး ဖငတစခ တငသြငးချပး ၎အရ ေလာကထားသ၏ေနရပတြင KIA ၏ စစတပတညရမႈ ေဖာျပထားေၾကာငး ေဇာမးထြဋမ ေလာကလခပါသည။181

အမးသမးေရးရာအဖြ႕အစညး၊ ရစခနး၊ သ႔မဟတ ျမ႕နယအေထြေထြအပခပေရးဌာနတ႔ထသ႔ ဖမးဆး ျခငးဆငရာ အစရငခစာမရျခငး၊ ေဒၚဆမလြတရြယဂာ အားဖမးဆးေၾကာငးက သကေသျပရန သတငးအခက အလက မရေၾကာငး ေလာကထားခရသမ အခငအမာ ထြကဆ ခပါသည။182

ေလာကထားခရသသည ေလာကထားသ၏ တညေနရာအေျခအေနက သကေသျပရန မညသ႔ ေဆာင ရြကခပမာ မတကပါ။ ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပသည ေဒၚဆမလြတရြယဂာ၏ ဖမးဆးမႈအေပၚ ေလာက ထားခရသ၏ ျငငးပယခကဆငရာ အေျခခအေၾကာငးအရငးက စစေဆးရန မညသ႔ အေရးယေဆာငရြကခပမာ

176 Ibid.177 These were articles 21(b), 376; s 347; and s 353 of the Myanmar Constitution 2008.178 Tin Zar Maw Naing & Yangon Policed Colonel [1950] BLR (SC) 17.179 G. M Barnargi and Supervising Officer of Insein Jail [1948] BLR (SC) 199.180 Melissa Crouch, Constitutional Writs as “Weapons” in Myanmar?, Int’l J. Const. L. Blog, July 9, 2013, available at: http://

www.iconnectblog.com/2013/07/constitutional-writs-as-weapons-in-myanmar.181 U Dau Luang v. Lt Col Zaw Myo Htut (Responsible official of Loilontaung Met Bum station, 321 Regiment, Loi Jei town-

ship), Supreme Court of the Union, General Application for Writ No.3, Judgment of 1 March 2012.182 Ibid.


လညး ရငးလငးမႈ မရပါ။183

စစတပမ ထခကခရသအား ထနးသမးခေၾကာငးက ကမးကမလႊာတြငျပသရန သကေသအေထာကအ ထားမလေလာကဟသည အေၾကာငးရငးေၾကာင တရား႐းေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာေလာကထားမႈက ၂၀၁၂ ခႏစ မတလ ၁ ရကေန႔တြင တရားလႊတေတာခပမ ပယခခေလသည။184 သ႔ျဖစေသာေၾကာင ျပညေထာငစတရား႐းခပ မ ေလာကထားခကအား လကမခႏငေၾကာငး သးသပခေလသည။185 ေလာကထားသ၏ ေလာကလခကရလင ကစား တရားစရင ရာတြင တရားလႊတေတာခပသည ေဒၚဆမလြတရြယဂာအား ဖမးဆးထနးသမးမႈဆငရာတရား ဝငမႈ ရ၊ မရက ဆနးစစရန အခြငအေရး မေပးခေၾကာငး ေပၚလြငေစပါသည။

၂၀၁၅ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလတြငမ ေဒၚဆမလြတရြယဂာ၏ တညရေနရာက မသရရေတာပါ။ သမ ေသဆး သြားျပေလာဟ ခငပြနးျဖစသက ထတလန႔ေနပါသည။186 အရပဘကအဖြ႕အစညး ကယစားလယမားက ဤ အေျခအေနက အတငးအဓမၼဖအားေပး အေပာကေဖာကျခငးျဖစသညဟ ယဆပါသည။187

၄။ ဥးမးမငးသ ႏင ႏငငေတာ ႏင ရတပဖြ႕ ဒဗလ ေအာငဝငးတင

ဥးမးမငးသသည ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပသ႔ ၂၀၁၂ ခႏစ၊ ဇြနလ ၄ ရကေန႔တြင သ၏ ဖခင ျဖစသ ဥးျမငေဆြကယစား တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာ အမန႔ေလာကထားခေလသည။ ယငးေလာကထား ခကသည ေလာကထားခရသႏစဥးျဖစသည ျပညေထာငစျမနမာႏငငေတာႏင တပမေတာဒဗလတစဥးထသ႔ ျဖစသည။ ေလာကထားခကမာ မေအာငျမငခပါ။ အေၾကာငးမာ ေၾကာငးကးမဆေလာေသာ အခနပမာဏ ကန ဆးသြားမႈေၾကာငေသာလညေကာငး၊ စာခၽြနေတာအမန႔ ေလာကထားမႈႏငပတသက၍ နညးပညာျပနာမား ေၾကာငေသာလညးေကာငး ျဖစသညဟ ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပမ ဆးျဖတလကေသာေၾကာင ျဖစ သည။

ေလာကထားသ၏ ကမးကမလႊာအရ ဥးျမငေဆြအား ၂၀၀၅ ခႏစ ဇြနလ ၂၄ ရကေန႔၌ ကခငျပညနယ အငးေတာၾကးေဒသရ နန႔မြနးရြာတြင ဒဗလ ဥးေဆာငသည အထးဌာနခြတပစမ ေခၚေဆာငသြားခပါသည။188 တရားရးေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာအမန႔ ေလာကထားခကအား ၾကားနာမႈျပစဥတြင ဒဗလျဖစသမ ၎အေနျဖင ေဖာထတစစေဆးေရးလပငနးစဥအတြကသာ ေဆာငရြကျခငးျဖစျပး ဖမးဆးျခငးမဟတေၾကာငး ေျပာဆခပါသည။ 189

အမႈေခၚစာခၽြနေတာအမန႔ႏင တားျမစစာခၽြနေတာအမန႔အတြက ေလာကထားတငသြငးျခငးက ကာလ စညးကမးသတထားေသာလညး တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာ အမန႔ေလာကထားခကမား အပႏရနအတြက မ ကာလစညးကမး မကန႔သတထားပါ။190 ၎ႏငစပလဥး၍ တရား႐းေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာဆငရာ ႏငင တကာစႏႈနးမားႏင လကေလာညေထြမႈရသည စာခၽြနေတာဥပေဒတြင တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာ ကစားမႈအား အခနကာလတားျမစမႈ မျပသငဟ ေဖာျပထားပါသည။191 183 Report of the Special Rapporteur on the situation of human rights in Myanmar in accordance with Assembly Resolution

66/230, presented at the 67th session of the UN General Assembly, 25 September 2012.184 UNGA, ‘Situation of Human Rights in Myanmar’ (25 September 2012) available185 U Dau Luang v. Lt Col Zaw Myo Htut (Responsible official of Loilontaung Met Bum station, 321 Regiment, Loi Jei town-

ship), Supreme Court of the Union, General Application for Writ No.3, Judgment of 1 March 2012.186 ICJ interview, lawyer, Yangon, 2 December 2012; ICJ Interview, Thomas Mung Dan, Justice For All, Mytkyina, 14 Octo-

ber 14.187 FIDH, Burmese government urged to investigate the enforced disappearance of Sumlut Roi Ja (28 Oct 2014) avail-

able at: https://www.fidh.org/International-Federation-for-Human-Rights/asia/burma/16329-burmese-govern-ment-urged-to-investigate-the-enforced-disappearance-of.

188 U Myo Min Thu v. The State and Police 2nd Lieutenant Aung Win Tint, Supreme Court of the Union, General Application for Writ No.5, Judgment 7 August 2012.

189 Ibid.190 Writs Act 2014, Section 16.191 Principle 32 (1) of the Body of Principles; Principle 8 of the WGAD Basic Principles and Guidelines; See HRC General

Comment 35, UN Doc ICCPR/C/GC/35 (2014) §§42-43.


သ႔ရာတြင ေလာကထားခကအား အမႈတြတငသြငးသည ရကစြႏင အမႈစြခကတငသည ရကစြမား အၾကား ခနစႏစ ၾကာေညာငးေသာကာလေၾကာင တရား႐းေတာမ ေၾကာငးကးသငမႈ မရဟ သတမတလက ေလသည။192 ေလာကထားသ၏ ကမးကမလႊာသည နညးပညာဆငရာ ျပနာရျပး သကေသအေထာကအထား မခငလေၾကာငးကလညး တရား႐းေတာမ ေတြ႕ရခၿပး၊ သ႔ရာတြင ထနးသမးမႈ၏တညေနရာက ေဖာျပရန ေဆာင ရြကသည ရအစရငခစာ သ႔မဟတ စစမးစစေဆးမႈတစစတစရာမ မေဖာျပထားပါ။193

ႏငငတကာစႏႈနးမား၏ သတမတခကအရ တရားရးေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာ လပထးလပနညး သည လြယကျမနဆနရပါမည။ နညးပညာျပနာဟသည အေၾကာငးအရငးေၾကာင ပလပလကျခငးသည ႏငင တကာစႏႈနးမားႏငေသာလညးေကာငး၊ ျပညတြငးဥပေဒႏင လပထးလပနညးတ႔အရေသာလညးေကာငး ကက ညမႈ မရပါ။

ထနးသမးျခငးဆငရာ တရားဥပေဒႏင ညညြတမႈရေၾကာငး သကေသျပရနတာဝနသည ႏငငေတာ အေပၚတြင တညရသည။ ထငရားသညမာ ေလာကထားသအတြက လစဟာေနသည သတငးအခကအလက မားက ႏငငေတာမ ပ၍ အလြယတက ရရႏငသညဟ ယဆရပါသည။ ထက သ႔ေသာ သတငးအခကအလကမားအား ေလာကထားသမ ျပနလညထတေပးရန သတမတျခငးသည ႏငငတကာလ႔အခြငအေရးဆငရာဥပေဒပါ တရား႐း ေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာ သေဘာသဘာဝႏင ကကညမႈမရပါ။ မျပညစေသာ ေလာကထားခကမားက ပယခ လကမညအစား စာခၽြနေတာဥပေဒ အခနး ၆ ပါအရ တရား႐းေတာသည ေလာကထားခကက ျပနေပးပ႔ျပး နညး ပညာဆငရာ ျပနာမားရပါက ညႊနၾကားခကမားကပါ အတေပးပ႔ျပး ျပနလညအပႏေစသငပါသည။

ဥးျမငေဆြ၏မသားစသည ၎ဘာျဖစေနသည၊ ဘယေရာကေနသညက မသရၾကဘ သအား အတငး အဓမၼ အေပာကေဖာကျပေလာဟ စးရမေနၾကပါသည။

၅။ ေဒၚအေကာငးသ ပါ-၃၀ ႏင ဥးေပါကယခနး

၂၀၁၃ ခႏစ ဇြနလ ၃ ရကေန႔တြင အျခားေသာ တရားရးေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာ ေလာကထားခက အနညးဆး ၃၁ ခ ရေလသည။194 ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပက ၂၀၁၃ ခႏစ ဇလင လ ၁၁ ရကေန႔တြင

192 U Myo Min Thu v. The State and Police 2nd Lieutenant Aung Win Tint, Supreme Court of the Union, General Application for Writ No.5, Judgment 7 August 2012.

193 Ibid.194 31 of the judgments are unavailable. The ICJ was only able to acquire Supreme Court diary records in which they were

acknowledged. The diary records are as follows: Daw Ei Kaung Te v. U Pauk U Chan 2013, General Criminal (writ) No. 8. Supreme Court Diary; Daw Ei Kaung v. U Pauk U Chan 2013, General Criminal (writ) No. 9, Supreme Court Diary; Daw Ei Htan Mar v. U Pauk U Chan 2013, General Criminal (writ) No. 10, Supreme Court Diary; Daw Ei Eain v. U Pauk U Chan 2013, General Criminal (writ) No. 11, Supreme Court Diary; Daw Ei Nan Lon v. U Pauk U Chan 2013, General Criminal (writ) No. 12 , Supreme Court Diary; Daw Ei Nan v. U Pauk U Chan 2013, General Criminal (writ) No. 13, Su-preme Court Diary; U Eaik Kyan v. U Pauk U Chan 2013, General Criminal (writ) No. 14, Supreme Court Diary; U Eaik Phat v. U Pauk U Chan 2013, General Criminal (writ) No. 15, Supreme Court Diary; U Eaik Shan v. U Pauk U Chan 2013, General Criminal (writ) No. 16, Supreme Court Diary; U Mai Khan v. U Pauk U Chan 2013, General Criminal (writ) No. 17, Supreme Court Diary; U Eaik Oan v. U Pauk U Chan 2013, General Criminal (writ) No. 18, Supreme Court Diary; U Eaik Oo v. U Pauk U Chan 2013, General Criminal (writ) No. 19, Supreme Court Diary; U Mai Ngan Lat v. U Pauk U Chan 2013, General Criminal (writ) No. 20 Supreme Court Diary; U Sai Hone v. U Pauk U Chan 2013, General Criminal (writ) No. 21, Supreme Court Diary; U Sai Sam v. U Pauk U Chan 2013, General Criminal (writ) No. 22, Supreme Court Diary; U Mai Ann v. U Pauk U Chan 2013, General Criminal (writ) No. 23; Supreme Court Diary; U Mai Ann v. U Pauk U Chan 2013, General Criminal (writ) No. 24, Supreme Court Diary; Daw Ei Ann v. U Pauk U Chan 2013, General Criminal (writ) No. 25, Supreme Court Diary; Daw Ei Yot v. U Pauk U Chan 2013, General Criminal (writ) No. 26, Supreme Court Diary; Daw Ei Onn v. U Pauk U Chan 2013, General Criminal (writ) No. 27, Supreme Court Diary; Daw Nar Khan v. U Pauk U Chan 2013, General Criminal (writ) No. 28, Supreme Court Diary; Daw Nan Shan Khan v. U Pauk U Chan 2013, General Criminal (writ) No. 29, Supreme Court Diary; Daw Nan Kaung Kyauk v. U Pauk U Chan 2013, General Criminal (writ) No. 30, Supreme Court Diary; Daw Ei Than v. U Pauk U Chan 2013, General Criminal (writ) No. 31, Supreme Court Diary; Daw Ei Onn v. U Pauk U Chan 2013, General Criminal (writ) No. 32, Supreme Court Diary; Daw Ei Kaung v. U Pauk U Chan 2013 General Criminal (writ) No. 33, Supreme Court Diary; Daw Ei Htan Mar v. U Pauk U Chan 2013, General Criminal (writ) No. 34, Supreme Court Diary; Daw Ei Kyan Thar v. U Pauk U Chan 2013, General Criminal (writ) No. 35, Supreme Court Diary; Daw Ei Khan Nan v. U Pauk U Chan 2013, General Criminal (writ) No. 36, Supreme Court Diary; Daw Ei Nan v. U Pauk U Chan 2013, General Criminal (writ) No. 37, Supreme Court Diary.

ထနးသမး


၎တ႔အားလးက ပလပခသည။ ယငးအမႈမားအားလးက ေရ႕ေန တစဥး တညးမ ရမးျပညနယရ ရြာသားမား အတြက တငသြငးချခငးျဖစျပး ၎တ႔အား "ဝ" ကယပငအပခပေရးေဒသရ "ဝ" တပမေတာမ အတငးအဓမၼ ေခၚ ေဆာငမႈအတြကျဖစသည။195 ေလာကထားခကက တန႔ျပနရာတြင ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပမ "ဝ" ဆကသြယေရးအရာရက ဆငေခၚမႈျပခသည။ အဆပါအမႈမားမ ပလပျခငးခခရသည။ အေၾကာငးမာ လကနက ကငပဋပကၡေၾကာင သမၼာနစာက အေရာကမပ႔ႏငေၾကာငး ျပညေထာငစတရား လႊတေတာခပမ ေတြ႔ရေသာ ေၾကာင ျဖစသည။196 ကနရသည ေလာကထားခကမားအတြက ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပ ေန႔စဥမတတမးစာရငးသြငးျခငးတြင အခကအလကမား ထပေပါငးထညျခငး မရေတာပါ။197 ရြာသားမားသည မညသည တရား႐းေရ႕ေမာကတြငမ မေရာကရခၾကပါ။ အတငးအဓမၼ ေခၚေဆာငခရသည အခနမစ၍ ျပနလညလြတေျမာက ရန မစစဥႏငခၾကဘ ရမးျပညနယရြာသားမား၏ အေျခအေနက မသရေသးပါ။198

၆။ ဥးေဝယ (အျခားအမည - ဥးေရသာ) ႏင ဥးေပါကယခနး

ေလာကထားသ၏ေရ႕ေနသည အထကေဖာပါျဖစရပႏင စပလဥးသည ထပေပါငးထားေသာ ေလာက ထားခကက တငသြငးခေလသည။199 ဥးေဝယ (အျခားအမည - ဥးေရသာ)၏ ေလာကထားခကမာ ကနဥး အဆင တြငပင ပလပခခရေလသည။ အေၾကာငးမာ ကမးကမလႊာက မသားစဝင တစဥးဥးမ မဟတဘ မတေဆြျဖစသမ လကမတထးထားသျဖင ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပမ လကမခႏငေၾကာငး ေျပာဆေသာေၾကာငျဖစ သည။200 ဤအမႈအတြက စရငခက သ႔မဟတ တရားရးေန႔စဥမတတမးပင မရပါ။ ျပညေထာငစတရားလႊတေတာ ခပသည ေလာကထားသက လပထးလပနညးမားႏငအည ျပနလညေလာကထားမႈျပရန ညႊနၾကားသညလား၊ အမႈက ပလပလကသညလား ဟသညမာ ရငးလငးျပတသားမႈမရပါ။

၂.၄။ ျမနမာႏငငရ အေစာပငးတရား႐းေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာအမန႔ဆငရာ ဥပေဒသပၸပညာ

အပငး ၁ တြင ေဖာျပထားသည ႏငငတကာစႏႈနးမားအေပၚ ထပဆငရေသာ ျမနမာႏငငရ ျပျပင ေျပာငး လေရးလပငနးစဥသည ႏငင၏ တရားလႊတေတာခပ ျဖတထးတြင တညေဆာကထား သည စရငထးမားအေပၚ အေျခခႏငပါသည သ႔မဟတ အေျခခသငပါသည။ ထသ႔အားျဖင ႏငငတကာ လ႔အခြငအေရးစႏႈနးမားျဖင ကက ညမႈ ရလာႏငမညျဖစသည။

၁၉၄၈ ခႏစတြင စာခၽြနေတာအမန႔ ေလာကထားျခငးဆငရာ နညးလမးႏစခရပါသည။ တစခမာ တရား လႊတေတာခပ၏ စာခၽြနေတာ စရငပငခြငအားျဖငျဖစျပး ၎တြင လပဂၢလအားလးသည သကသာမႈအတြက တရား႐းသ႔ တက႐ကခဥးကပပငခြင အာမခေပးထားပါသည။ အျခားနညးလမးမာ ရာဇဝတကငထး ပဒမ ၄၉၁ ရ တရားလႊတေတာ၏ အယခမႈႏငဆငေသာ ရာဇဝတမႈဆငရာ စရငပငခြငအားျဖငျဖစျပး “တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာ သေဘာသဘာဝျဖင” ေလာကထားခကမားက ခြငျပထားပါသည။

195 The United Wa State Army, abbreviated as UWSA and also known as the UWS Army, is the military wing of the United Wa State Party (UWSP). It is an ethnic minority army of an estimated 20,000 -25,000 Wa soldiers of Myanmar’s Special Region No.2.

196 ICJ Interview, Lawyer Yangon, 15 July 2014.197 ICJ Interview, Lawyer Yangon, 15 July 2014. The Supreme Court decided to dismiss the cases on the grounds that the

summons was undeliverable in line with Writ Procedure Section 13 and had received no reply to their query mandated in Section 15. 2013, General Criminal (writ) No. 8-37, Supreme Court Diary Date: 11/7/2013.

198 ICJ Interviews with family members, Tachilek, Shan State, January 2015.199 U Wai Yang (a.k.a. U She Tar) v. U Pauk Yu Chan. Interview with U Kyi Win(Latpotta) , advocate Date: 15 July 2014.200 Interview with U Kyi Win(Latpotta) , advocate Date: 15 July 2014


လြတလပေရးရျပးေနာက တရား႐းေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာအမန႔သည အေရးေပၚအာဏာမားျဖင အစးရေဆာငရြကခကက တန႔ျပနရာတြင 'လသမားဆးေသာ ဆငေခၚသည ကစားမႈ' ျဖစလာခေလသည။201 တရား႐းမားအေနျဖင ၎တ႔က႑က လြတလပစြာအနကဖြငသညမာ - 1948 G.N. Banerji စရငထးတြင စာခၽြန ေတာမား ထတဆငရန တရားလႊတေတာခပအာဏာက “ကယျပန႔မႈ တြငျပညစျပး ထခကမႈကငးေသာလညး လပထးလပနညးတြင ေရးဆနသည နညးပညာပါဝငေန”ဟ ေဖာျပထားပါသည။202 ၁၉၅၈ ခႏစမစ၍ တရား႐း မားသည ၎တ႔၏အာဏာက ကငသးရန အခြငအလမးရရမႈ နညးပါးလာသည။ ၁၉၆၂ ခႏစတြငတပမေတာမ အာဏာသမးျပးေနာကတြင စာခၽြနေတာအေၾကာငးကစာအပတြင ထညသြငးထားေသာလညး ေလာကထားခက မားက လကခေပးႏငမည လြတလပေသာ တရားစရငေရး မရခေတာေခ။203

၁၉၄၈ ခႏစႏင ၁၉၆၂ ခႏစ ၾကားကာလအတြငးတြင တရားလႊတေတာခပမ တရား႐းေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာမား ထတဆငေပးခေလသည။ ဖမးဆးရနဝရမးမား ေသခာစြာျပငဆငထားမႈ မရျခငး သ႔မဟတ ေသခာစြာေဆာငရြကမႈမရျခငး၊ မနကနသညအေထာကအထားမရဘ ဖမးဆးျခငးႏင မေသခာမေရရာဘ ဖမးဆး ျခငး စသညတ႔ျဖစသညအခါ ထနးသမးခရသမားက ျပနလြတေပးခရပါသည။204 ၁၉၄၇ခႏစ ႏငငေတာၿငမဝပ ပျပားေရး အကဥပေဒ (ထနးသမးျခငး) အရဥပေဒမ ထနးသမးျခငးဆငရာ အမႈမားစြာ က ဆးျဖတခကခမတခရာ အဆပါကစၥရပမားသည တရား ေဘာငမဝငခေပ။ တရားရးမားသည လြတလပေသာ တရားစရငခကမား ခမတမႈအတြက ေသာ လညးေကာငး၊ အစးရ၏ထငရာစငးေသာအျပအမႈမား သ႔မဟတ ပါလမနအကဥပေဒမား (Acts of Parliament) က ဆန႔ကငေဆာငရြကႏငခြင အတြကေသာလညးေကာငး ဂဏသတငး ထငရားခပါ သည။205 ဤတြငအစးရ၏ထငရာစငးေသာ အျပအမမား သ႔မဟတ ပါလမနအကဥပေဒမားသည ဖြ႕စညးပအေျခခ ဥပေဒဆငရာ အခြငအေရးမားက ပယဖကမႈမျပႏငေၾကာငး ထငရားေစပါသည။206 ရလဒအားျဖင တရား႐းေရ႕ ေတာသြငးစာခၽြနေတာဆငရာ ၾကားနာေလာကထားခကမားအား လကလမးမရန ယေန႔တြင တရားလႊတေတာခပ တြင စရငထးမား ၾကညရႈႏငပါသည။

၂.၄.၁။ ၁၉၄၇ခႏစ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၂၅ (၂)

တရားလကလြတ ဖမးဆးျခငးကကာကြယရနႏင အေျခခလြတေျမာကခြငက ထနးသမးရန ၁၉၄၇ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၂၅(၂) မ တရားရးေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာ အပါအဝင အမန႔ ထတဆငမႈမားက တရားလႊတေတာခပဆငရာ စရငပငခြငက တညေဆာကေပးထားပါသည။ G.N. Banerji v The Superinten-dent, Insein Jail Annexe (1948) BLR (SC) 199 စာအပတြင တရားသႀကး E. Maung မ တရားသႀကး Wright က Greene v Secretary of State for Home Affairs (1942) AC 284 တြင ကးကားခကျပထားရာ တရား႐း ေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာသည စာခၽြနေတာအခြငအေရးျဖစျပး ဘာသာရပ သကသကမဟတေၾကာငး ေဖာျပ

201 Maung Maung. Burma’s Constitution. 2nd ed., The Hague: Martinus Nijhoff, 1961. P. 99.202 G.N. Banerji v. Superintendent, Insein Jail Annexe, Insein. BLR (1948) SC 203–04; In 1950, the Tinsa Maw Naing ruling

explained that, “The personal liberty of a citizen, guaranteed to him by the Constitution, is not lightly to be interfered with and the conditions and circumstances under which the legislature allows such interference must be clearly satisfied and present”. Tinsa Maw Naing v. Commissioner of Police, Rangoon & Another. BLR (1950) SC 37.

203 Nick Cheeseman, ‘The Incongruous return of Habeas Corpus to Myanmar’ Cheeseman, Skidmore & Wilson. Ruling Myan-mar: From Cyclone Nargis to National Elections (ISEAS 2010) p. 96.

204 Dr. Malar Aung, Reported Cases of Writs Application with Judgment Summary 1948-1971.205 Silverstein, Joseph (1977) Burma: Military Rule and the Politics of Stagnation (Ithaca, NY, Cornell University Press,

1977) p.57. For example, despite that the Public Order (Preservation) Act stated that an order to detain a person under the Act could not be reviewed by a court, the Supreme Court held that this provision was unconstitutional because it was contrary to the powers of the Supreme Court under section 25 of the Constitution. See Bo San Lin v. The Commissioner of Police and one [1949] BLR 372.



ထားသည။207 တရားရးေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာတစစတစရာ လပထးလပနညး၏ ပထမအဆငမာ ေလာကထား သ၏ လြတေျမာကမႈအား တရားမဟန႔တားမႈျဖစသည prima facie (စြခကတငႏင ေလာကသည အေထာက အထားရျခငး) တညေဆာကထားျခငး ရ၊ မရက ဆးျဖတရနျဖစသည။208 ေနာကတစဆငမာ ေလာကထားခရသမ တန႔ျပနခကသည ေကာငးမြန ျပညစမႈ ရ၊ မရက တရားသၾကးမ စဥးစားေပးရနျဖစသည။209

တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာ၏ တနဖးဟဆရာဝယ ထနးသမးခရသတစဥး ျပနလညလြတေျမာက ရန အခြငအေရးအတြက ခကျခငးဆးျဖတမႈခမတရန ခြငျပထားေၾကာငး တရားစရငခက သတမတထားျခငး ျဖစသည။210 ထသ႔ေဆာငရြကရာတြင တရား႐းအေနျဖင ေရာငတမးျခငးႏင ေႏာငေႏးျခငးမားတ႔က ကာကြယေပး ရပါမည။211

ထ႔အျပင တရားသႀကး E. Maung သည Lord Halsbury ၏ thrice the Lord Chancellor of Great Britain, in Cox Hakes (15 App. Cas. 506, 514) စာအပမကးကားခကမား ျပလပထားရာ ၎တြင ထနးသမးခရသ၏ လြတေျမာကခြငဆငရာ ကလေသာေမးခြနး ၾကားနာဆးျဖတမႈျပျခငး က တားျမစရန မညသည လပထးလပနညးကမ ခြငမျပဟ ေဖာျပထားပါသည။212

ျမနမာႏငငသည အတတကာလတြင ႏငငတကာစႏႈနးမားက အတညျပလကနာခေၾကာငး ႏငင၏ ဥပေဒသပၸပညာမ ေဖာျပပါသည။ ယခင အမႈမားတြငေတြ႕ရသညမာ အမႈရငဆငရာကာလမား အတြငးတြင ထနးသမးခရသတြငေသာလညးေကာငး၊ တတယပဂၢလ/အဖြ႕တြငေသာလညးေကာငး ေအာကပါအခြငအေရးမား ရသည -

• သငေလာရာ တရားရးတစခတြင ရပခႏၶာအားျဖင တကဆကႏငခြင 213

• ေရ႕ေနမားမ ကယစားျပေဆာငရြကေပးခြငႏင

• ထနးသမးဆငရာ မတေသာလပထးလပနညးျဖင ထေရာကစြာ စနေခၚႏငခြင214

ေလာကထားခရသမ စာခၽြနေတာအေပၚ တန႔ျပနခကသည ရငးရငးလငးလငး လေလာကမႈ မရလင ေသာလညးေကာငး၊ ေလာကထားခရသ၏ တန႔ျပနခကတြင စြပစြခကမားသည အျဖစအပကအမနႏင ကကညမႈမရလငေသာလညးေကာငး တရားလႊတေတာခပသည ထနးသမးခရသအား ျပနလြတေပးပငခြငအာဏာ ရခ သည။215

ေမာလေကာႏင ရနကနတငး ရမးၾကး တ႔၏ အမႈတြင တရားလႊတေတာခပမ ေဆာငရြကခသညမာ လတစဥးတစေယာကအား ထနးသမးျခငးအား ျပညတြငးႏငႏငငတကာဥပေဒႏင ကကညေသာ လပထးလပနညး မားအရ တရားဝငမႈ ရ၊ မရက ေႏာငေႏးမႈမရဘ စစေဆးတရားစရငမႈ ျပရမညျဖစေၾကာငး စရငခေလသည။ 216 ထနးသမးျခငးသည ဥပေဒႏငမညပါက ထနးသမးခရသက မဆငးမတြ ျပနလြတေပးရပါမည။

207 G.N. Banerji v. The Superintendent, Insein Jail Annexe (1948) BLR (SC) 199, pp 202.208 Ibid.209 Ibid.210 Ibid.211 Ibid. p. 199.212 Ibid. p. 202.213 Lim Pwe Htin v. The Chairman, Public Property Protection Committee and another (1952) BLR (SC) 55. See Dr. Malar

Aung, Reported Cases of Writs Application with Judgment Summary pp 18.214 U Sann Lwin, ‘Writs’ (September 2012) 10 Law Journal p.33.215 Daw Khin Tee v. U Chan Tha and One (1949) BLR (SC) 193; See Dr. Malar Aung, Reported Cases of Writs Application

with Judgment Summary p. 10.216 Maung Hla Gyaw v. The Commissioner of Police, Rangoon and one (1948) BLR (SC) 764; See Dr. Malar Aung, Reported

Cases of Writs Application with Judgment Summary no.8, p. 7.


တရားရးေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာ လပထးလပနညး

အထကေဖာျပပါ အေျခခသေဘာတရားမားအျပင ေအာကပါလပထးလပနညးမားသည ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒအရ ေဆာငရြကေသာအမႈမားအတြက ကငသးေသာလပထးလပနညးအတြက လမးညြနေပးႏင ပါမည -

• လတစဥး၏ လြတလပပငခြငသည ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒအရ ပယရား၍မရႏငဘ ဥပေဒအရ ထနးသမးမႈ (Save)ျဖင ေသာလညးေကာငး၊ သတမတထားသည လပထးလပနညးျဖင လကေလာ ျခငးျဖင ေသာလညးေကာငး မေရာေႏာသငပါ။ 217

• ဝရမးအမန႔ တစရပအား မၾကမးျပလပစဥျဖစေစ၊ အေျခခလ႔အခြငအေရးျဖင ေရာေထြးမႈရေနသည အေရးၾကးသခၤငးစာရြကစာတမး မၾကမးျပလပစဥျဖစေစ အသးျပေသာ ဘာသာစကား တကမႈ ရ ရပါမည။218

• တရား႐းေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာစာခၽြနေတာအမန႔အေပၚ အာဏာပငမား၏ တန႔ျပနမႈရ အခက အလကမား မနကနမႈက တရားသၾကးမားမႈ စစေဆးသငသည။219

• စာရြကစာတမးအေထာကအထားမားက တရား႐းမ၎၏ေရ႕ေမာကတြင စစေဆးမႈျပျပး တစဥးတစ ေယာက၏ ထနးသမးမႈဆငရာ တရားဝငျဖစမႈက ဓမၼဓ႒ာနကေသာ စစေဆးမႈျဖင အဆးအျဖတ ေပးရမည။220

• ထနးသမးမႈျပသည အာဏာပငသည ထနးသမးမႈျပရသည ၎တ႔၏ ေဆာငရြကခကဆငရာ အေျခခအခကမားက အေထာကအကေပးမည လေလာကေသာ စာရြကစာတမး ပစၥညးမားက ျပသရမည။221 ေလာကထားခရသသည တရားမေဆာငရြကခကမား သ႔မဟတ အမားျပညသ ေဘးကငးလျခေရးႏင အမားျပညသ ျငမဝပပျပားမႈထနးသမးေရး၏ သေဘာသဘာဝက သတမတ ေဖာျပရမညျဖစျပး ၎တြင ထနးသမးေရးအရာရထတြင ထနသမးသသည ျပစမႈထငရားေၾကာငး ယၾကညေစမည အေၾကာငးရငး ရရမညျဖစသည။222

ထနးသမးမႈဆငရာ တရားဝငျဖစျခငး

တရားမထနးသမးမႈ အေျခအေနမားက သတမတေပးသည ၁၉၆၂ အေစာပငး စရငထးမားသည ယေန႔ လကရအာဏာပငမား၊ ေရ႕ေနမားႏင တရားသၾကးမားအတြက အသးဝငေသာလပထးအျဖစ ကညေပးသငပါသည -

• ဖမးဆးျခငးအတြက လပထးလပနညးသည တရားဥပေဒႏငအညမျဖစပါက ထနးသမးျခငးသည လညး တရားဥပေဒႏင ဆန႔ကငဘက ျဖစပါမည၊223

217 Lee Kyin Su @ U Su v. The Commissioner of Excise and three others (1957) BLR (SC) 5; See Dr. Malar Aung, Reported Cases of Writs Application with Judgment Summary no. 33, p. 25.

218 G.N. Banerji v. The Superintendent, Insein Jail Annexe (1948) BLR (SC) 199, p. 212.219 Kin Ma Ma v. The Chairman, Public Property Protection Board and another (1948) BLR (SC) 574; See Dr. Malar Aung,

Reported Cases of Writs Application with Judgment Summary no.6, p. 6.220 Tinsa Maw Naing v. The Commissioner of Police, Rangoon and another (1950) BLR (SC) 17. See U Hla Aung, ‘The Law

of Preventive Detention in Burma’ pp 60; Maung Hla Gyaw v. The Commissioner of Police, Rangoon and one (1948) BLR (SC) 764. See Dr. Malar Aung, Reported Cases of Writs Application with Judgment Summary. p. 6.

221 U Win Pe v. Secretary, Home Ministry (1957) BLR (SC) 32; See: U Hla Aung, ‘The Law of Preventive Detention in Burma’. p. 59.

222 Ah Nywe v. Commissioner of Police, Rangoon and another (1948) BLR (SC) 737; See: Dr. Malar Aung, Reported Cases of Writs Application with Judgment Summary no 7, p 6.

223 Bo San Lin v. The Commissioner of Police and one (1948) BLR (SC) 372. See Dr. Malar Aung, Reported Cases of Writs Application with Judgement Summary no. 3, p. 3. This means that although a police officer might have had good and sufficient grounds for what he did, if the law requires that he proceed in a certain manner, then strict compliance has to be adhered to.


• ဖမးဆးျခငးအာဏာက ကယစားလႊအပျခငးမျပသငပါ၊224

• အထကအာဏာပင၏ အမန႔အရ ဖမးဆးျခငး သ႔မဟတ ထနးသမးျခငးျပသညဟ ထြကဆခကသည တရားဥပေဒႏင ဆန႔ကငေၾကာငး ထငရားပါသည၊ 225

• လတစဥးသည ရနကနတြင ေနထငသမဟတျခငး သ႔မဟတ ထသ၏ ျပမေဆာငရြကခကမား သည ရနကနရ အမားျပညသလျခေရးႏင ျငမဝပပျပားေရးအေပၚ ျခမးေျခာကမႈမရျခငး ျဖစပါက ရနကနတငး ရမးၾကးအေနျဖင ထနးသမးမႈဆငရာအမန႔က ထတဆင စရငပငခြင မရပါ၊226

• ဖမးဆးခြင အမန႔ကအေရးအသားျဖင ျဖစရမည။ ႏႈတမန႔ျဖင ထနးသမးေဆာငရြကျခငးသည တရား မဝငပါ၊ 227

• တစခနတညးတြင လအေျမာကအမားက ဖမးဆးရန အမန႔တစခတညးခမတျခငးသည မသငေလာ ပါ။ အဘယေၾကာငဆေသာ ယငးအမန႔က ခမတသည အာဏာပငသည ထနးသမးခရသတစဥးျခငး စ၏အမႈက ထညသြငးစဥးစားေပးရန မတတႏငေသာေၾကာင ျဖစသည၊

• လေပါငး ၇၁ ဥးအား မတညေသာ ေဒသမားတြင မတညေသာ ေန႔ရကမား၌ ဖမးဆးရန အမန႔တစခ သာ ခမတျခငးသည အျပစဆဖြယျဖစျပး ယငးကေရာငရားသငသည၊228

• ထနးသမးမႈျပရန ညႊနၾကားခကေပးျပးေနာကပငးမသာ ဖမးဆးျခငးက သကေသျပရန လေလာက ေသာသကေသမား ရရျခငးသည ဥပေဒႏငမညပါ၊ 229

• ၾကားနာဆးျဖတမႈကာလအတြငး ေလာကထားသအား ေျပာငးေရႊ႕လကျခငးသည တရားလႊတေတာ ခပ၏တရားစရငမႈက ေရာငတမးရန ၾကးစားမႈတစရပျဖစျပး ထနးသမးခရသ၏ ဖြ႔စညးပအေျခခ ဥပေဒဆငရာ အခြငအေရးက ဝငေရာကစြကဖကေစပါသည။230

၂.၄.၂။ ရာဇဝတကငထးဥပေဒ ပဒမ ၄၉၁ (၁)(ခ) ရ ဥပေဒသပၸပညာ

၁၉၄၇ ျမနမာႏငင ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒမ ႏငင၏ ျပညနယခနစခႏင တငးခႏစတငး အသးသးရ အျမငဆးတရားလႊတေတာျဖစသည တရားလႊတေတာမားအား ၎၏ တရားစရငပငခြင ေအာက၌ စာခၽြနေတာ ေလာကထားမႈမားက နညးဥပေဒသအရ ေလာကထားပါက ၾကားနားရန ခြငျပခပါသည။231 သ႔ေသာ ၁၉၄၉ တြင

224 G.N. Banerji v. The Superintendent, Insein Jail Annexe (1948) BLR (SC) 199, p. 208.225 Lee Kyin Su @ U Su v. The Commissioner of Excise and three others (1957) BLR (SC) 5; See: Dr. Malar Aung, Reported

Cases of Writs Application with Judgement Summary no.33, p. 25.226 Ma Aye Kyi v. The Commissioner of Police and one (1948) BLR 772; Maung San Tint v. The Deputy Commissioner of Pegu

and one (1949) BLR (SC) 196; See: Dr. Malar Aung, Reported Cases of Writs Application with Judgement Summary no. 9, p 8 and no. 15, p.11.

227 Ah Nywe v. Commissioner of Police, Rangoon and another (1948) BLR 737; Bo San Lin v. The Commissioner of Police and one (1948) BLR (SC) 372; Ma Aye Kyi v. The Commissioner of Police and one (1948) BLR 772; and Daw Aye Nyunt v. The Commissioner of Police, Rangoon and one (1949) BLR (SC) 5.

228 Bo San Lin v. The Commissioner of Police and one (1948) BLR (SC) 372. See Dr. Malar Aung, Reported Cases of Writs Application with Judgement Summary no. 3, p. 4.

229 U Zan v. The Deputy Commissioner, Insein and another (1951) BLR (SC) 17; See: Dr. Malar Aung, Reported Cases of Writs Application with Judgement Summary no. 4, pp. 16 – 17. There must be reasonable satisfaction of necessity, such as to investigate into the activities of the detainee, to direct detention. The reasonable grounds for detention must have already been known to the authority before exercising such discretion can be considered valid.

230 Bo Aye Ko v. The Commissioner of Police, Rangoon and two others (1950) BLR (SC) 181; See: Dr. Malar Aung, Reported Cases of Writs Application with Judgement Summary no. 19, p. 15. The facts of the case involved a detainee who was originally arrested at Hmawbi and detained in the Rangoon Central Jail under the orders of the Deputy Commissioner of Police of Rangoon. When the detainee filed for Habeas corpus, the Deputy Commissioner of Police of Rangoon cancelled his order. This order was replaced by an order under the Deputy Commissioner of Police of Insein, where he directed the detention of the applicant in the Rangoon Jail Central until further orders and then passed a second order to transfer the applicant to Insein Jail.

231 The High Court was established under ss 134 and 135 of the Constitution and s 2 of the Union Judiciary Act 1948.


တရားလြတေတာမားသည သးျခားလပပငခြင စာခၽြနေတာ ထတဆငမႈ အာဏာမရေၾကာငး တရားလႊတေတာခပမ ေၾကညာချပး တရားမထနးသမးျခငး အမႈမားတြင ေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာအမန႔ ထတဆငရန ၎၏ တရား စရငပငခြငအာဏက ကန႔သတလကေလသည။ ၎က ၁၉၈၉ ရာဇဝတကငထးဥပေဒ ပဒမ ၄၉၁ တြင ျပ႒ာနးထား ပါသည။232

တရားလႊတေတာခပႏင တရားလႊတေတာမားအၾကား ဆကႏႊယမႈႏင တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြန ေတာအမႈမားက ၾကားနာရန ၎တ႔၏ စြမးရညတ႔အတြက စးရမစရာမားက ဥေပဒသပၸပညာမ ေဖာျပထားပါသည။ မမာမာႏင အလ P.S.O အပါအဝင အျခားသမား233 တ႔ျဖင ျဖစခေသာ အမႈတြင ေလာကထားသက ရာဇဝတကငထး ပဒမ ၄၉၁ အရ တရားလႊတေတာမ အမန႔ခမတျခငးက အယခဝငရနအတြက တရားလႊတေတာခပထ အထး ခြငရက ေတာငးခခသည။234 တရားသၾကးသည Eshugbayi Eleko v. Officer administering the Government of Nigeria and another (1928) A.C. 459 တ႔အမႈမ အဂၤလပရးရာဥပေဒ ကငသးမႈက ကငသးခရာ ၎တြင တရားလႊတေတာမ တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာ၏ သေဘာသဘာဝအရ ေလာကထားသက ညႊနၾကားခက တစရပရရရန မေအာငျမငျခငးေၾကာင ေလာကထားသမ တရားလႊတေတာခပထ လြတေျမာကမႈအတြကေလာက ထားျခငးက မဟန႔တားရပါ။

ဤဆးျဖတခကသည ယေန႔ျမနမာႏငငရ တရားလြတေတာမားမ တရား႐းေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာ ဆငရာ လမးညႊနခကမားရရရန လလားေနသမားအတြက စပလဥးမႈရပါသည။ ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၃၇၈ မ ၁၉၄၇ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၂၅ က ထငဟပေစပါသည။235 အခနး ၃၇၊ ပဒမ ၄၉၁ မ တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာ သေဘာသဘာဝဆငရာ ညႊနၾကားခကမားခမတရန တရားလႊတေတာအား အာဏာ ေပးအပထားသကသ႔ ေရ႕ေနမားသည ေလာကထားခကမားက တရားလႊတေတာခပ သ႔မဟတ တရားလႊတေတာ တစခခသ႔ တငသြငးႏငပါသည။ ထ႔အျပင ၎တ႔မ အစဥလကအျဖစလညး ေဆာငရြကႏငသည။ ရာဇဝတကငထး ဥပေဒ ပဒမ ၄၉၁ အရ ျပနလြတေပးရန ျငငးဆျခငးျပသည တရားလႊတေတာ၏ အမန႔သည တရာလႊတေတာ ခပေရ႕ေမာကသ႔ျဖစေစ၊ အျပနအလနအားျဖငျဖစေစ တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာ အမန႔အတြက ေလာက ထားခကတစရပက တငသြငးျခငးအား မတားဆးႏငပါ။

Sitaram ႏင ရနကနဗဟေထာငမးႏင အျခားသတစေယာကတ႔အမႈတြင236 ေလာကထားသသည တရားလႊတေတာသ႔ေသာလညးေကာငး၊ ျပညေထာငစ တရားလႊတေတာခပထသ႔ေသာလညးေကာငး Burma Extradition ACT ႏင Burma Foreigners Act တ႔အရ ခမတထားေသာ စြခကမားမ အရငးခလက ဖမးဆးမႈ မားစြာ၏ တရားဥပေဒႏငညညႊတမႈက အဆးအျဖတေပးရန ႏစရပလးထ ခဥးကပႏငပါသည။ တရားလႊတေတာခပ ႏင တရားလႊတေတာႏစရပလးသည တရား႐းေရ႕ေတာသြငးဆငရာ ညႊနၾကားခကမားရရရန လမးေၾကာငး တစမးျပးတစမး အသးျပႏငစြမးက မညသညအခါမ ေမးျမနးမႈမျပခပါ။

232 See: Kean Eng & Co v. The Custodian of Moveable Properties, Burma & One [1949] BLR (SC) 71. According to s 491 of the Code of Criminal Procedure, the High Court could make a direction in the nature of habeas corpus.

233 [1948] BLR (SC) 214.234 The application was brought pursuant to Section 6 of the Union Judiciary Act, which conferred on the Supreme Court

powers to grant special leave to appeal any judgment, decree or final order of any court in any civil, criminal or other case if all legal remedies had been exhausted. The Supreme Court held that there was a separate effective remedy under Section 25 of the 1947 Constitution whereby it could issue ‘directives in the nature of habeas corpus’ and that no subject would go without its redress if a legitimate grievance exists.

235 Article 25 (2) of the 1947 states that the Supreme Court has the power to issue writs, ’Without prejudice to the powers that may be vested in this behalf in other Courts.’ Article 378 (b) of the 2008 Constitution states that the Supreme Court’s right to issue writs ‘shall not affect the power of other courts to issue order that has the nature of writs according to the existing laws.’

236 Sitaram v. The Superintendent, Rangoon Central Jail and Another 1957 B.L.R (H.C) 190 Appellate Criminal.


အပငး-၃။ အႀကျပခကမား

ျမနမာႏငငရ ဆကလကျဖစပြားေနေသာ ျပျပငေျပာငးလေရးလပငနးစဥ၊ အေရးပါေသာ ေရြးေကာကပြႏင အစးရသစ၏ ကမးသစၥာကနဆမႈ အစရသညတ႔သည ဖမးဆးျခငးႏင ထနးသမးျခငးတ႔ႏငဆကစပသည ဥပေဒ ႏငကငသးမႈမားက ႏငငတကာလ႔အခြငအေရး စႏႈနးမားႏငကကညလာေစရန ျပနလညဆနးစစျခငးႏင ျပငဆင ခကမား ေဆာငရြကလာေစရန ေသခာေစမည အေရးၾကးေသာ အခြငအေရးတစရပက ျပငဆငေပးလကရပါသည။

အာဏာခြေ၀ပငးျခားကန႔သတထားျခငးက ေလးစားလကနာျပး တရားဥပေဒစးမးေရးက ထနးသမးထား ရပါက တရားရးေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာ က ထေရာကေသာ ကစားမႈအျဖစ အသးျပႏငမညျဖစကာ ၎သည ျပညသမားအား ထနးသမးျခငးျပသည အပခပမႈဌာန၏အာဏာအေပၚ စစေဆးမႈျပႏငမည တရားစရငေရး အျဖစ ကညေပးရန ေသခာေစပါမည။ ၎သည အာဏာ အလႊသးစားျခငးဆငရာ အႏရာယကလညး ေလာကေစမည ျဖစသည။

ျမနမာႏငငရ တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာ အမန႔ဆငရာ ထေရာကမႈ ပမတးတကလာေစရနႏင အတားအဆးမားက ရငဆငေျဖရငးႏငေစရနေသာလညးေကာငး၊ ဥပေဒႏင ၎အား လကေတြ႔ကငသးပတ႔အား အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးစႏႈနးမားႏင ဆကစပကကညမႈ ရေစရနအတြကေသာလညးေကာငး ICJ အေနျဖငေအာကပါ အၾကျပခကမားျဖင အာဏာပငမားအား ကညေပးလပါသည။237

၃.၁။ အမခကငးေသာ တရားစရငေရးအား ျမႇငတငျခငး

အာဏာခြေဝပငးျခားသတမတျခငး သေဘာတရားသည အမအခကငးျပး ဘကမလကသည တရားမတ မႈစနစ၏ အတျမစျဖစသည။ အစးရ၏ အပခပေရးႏင ဥပေဒျပေရးဌာနမားမ တရားစရငေရးဆငရာ အမအခ ကငးျခငးသည တရားမတေသာ အပခပေရးအတြက လအပေသာ အေျခအေနတစရပျဖစၿပး တရားဥပေဒစးမးေရး အတြကလညး အေျခခအခကျဖစသည။

• အစးရသည ဥပေဒျပေရးက ခမတေဆာငရြကသငျပး အစးရ၏ အပခပေရး၊ ဥပေဒျပေရးႏင တရား စရငေရး က႑မားအၾကား ရငးလငးေသာ ကြျပားမႈမားရေစျခငးေသာလညးေကာငး၊ တရားစရင ေရးမ တာဝနယေဆာငရြကသည ကစၥရပမားတြင အျခားေသာအစးရဌာနခြြမားမ သ႔မဟတ မည သည ပဂၢလတစစတစရာမ ဝငေရာကစြတဖကမႈ မရေစျခငးငာေသာလညးေကာငး ေဆာငရြကေပးရ ပါမည။ ထသ႔ေသာလပေဆာငခကမားတြင တရားသၾကးမား အမအခကငးမႈဆငရာ ကလသမဂၢ အေျခခသေဘာတရားမား၊ ေရ႕ေန႔မား၏ အခနးက႑ဆငရာ ကလသမဂၢ အေျခခ သေဘာတရားမား ႏင တရားစြအဖြ႕အစညးမား၏ အခနးက႑ဆငရာ ကလသမဂၢ၏ လမးညႊနခကမား စသညတ႔ပါဝင သည ႏငငတကာ စႏႈနးမားမ လမးညြနမႈမား ရရသငပါသည။

• တရားသၾကးမားႏင ေရ႕ေနမားသည ၎တ႔၏ လပငနးတာဝနမားက လြတလပစြာ ေဆာငရြကႏငရ မညျဖစျပး ၎တြင လ႔အခြငအေရးဆငရာ ကာကြယေရး၊ ေၾကာကရြ႕မႈ သ႔မဟတ မကႏာလကမႈ ကငးစငေရးႏင အစးရအပခပေရးဌာနမားမ ဝငေရာကစြတဖက မႈ ကငးစငေရး တ႔ပါဝငသည။

• တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာအမန႔ ေလာကထားႏငခြင အပါအဝင၊ ထနးသမးမႈအား တရား ဥပေဒႏငညညြတမႈ ရ၊ မရက အရပသားမားမ စနေခၚႏငခြငက သာမန တရားစရငေရးေအာက၌ မညသညအေျခအေနတြငမဆ ရရရန အာမခေပးရမည။238

237 The relevant international standards are set out in Part 1 of this Handbook.238 International Commission of Jurists, Legal Commentary to the ICJ Berlin Declaration on Upholding Human Rights and

the Rule of Law in Combating Terrorism, Geneva, Switzerland, 2008 p. 54.


• ျမနမာႏငငျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပသည တရားစရငေရးဆငရာ ကငဝတ စညးကမးမား တညေဆာကေပးရမညျဖစျပး ၎သည တရားစရငေရးဆငရာ တာဝနခမႈစနစတစခ စစဥခမတ ေပးျခငးႏင ၂၀၁၅ - ၂၀၁၇ ျပညေထာငစတရား လႊတေတာခပ၏ မဟာဗဟာအစအစဥႏင ေလာညေသာ တရားစရငေရးဆငရာ လြတလပမႈအားေကာငးလာေစျခငးတ႔က ေဆာငရြကေပးရ မညျဖစသည။ ယငးဗဟာအစအစဥတြင တရားစရငေရးဆငရာ ကငဝတစညးကမး တညေဆာက ျခငးက ပထမ ဥးစားေပးစာရငးတြင ထားရရပါမည။

၃.၂။ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ၊ စာခၽြနေတာဥပေဒႏင လပထးလပနညးမားအား ျပနလညဆနးစစျခငး

ICJ မလညး ျမနမာအစးရထ ေတာငးဆခကမားရပါသည။ ၎တ႔မာ -

• ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ ၂၉၆ (ခ) က ဖကသမးရနႏင တရား႐းေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာ အမန႔က အေရးေပၚေၾကညာခကထတျပနသည အေျခအေန သ႔မဟတ ျပညတြငးလကနကကင ပဋပကၡမားရေနသည အေျခအေနမားအပါအဝင မညသည အေျခအေနတြငမဆ ရရႏငမႈ ေသခာ ေစရန၊

• ႏငငေတာႏင ခရငတရားရးမားတြင တရား႐းေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာအမန႔အတြက ေလာက ထားခကမားက ၾကားနာေပးရနအတြက တရားစရငေရးက တးခ႕ႏငေစရန ဖြ႕စညးပအေျခခ ဥပေဒ ပဒမ ၂၉၆ ႏင ၃၇၇ တ႔က ျပငဆငေပးရန၊ ၎တြင တရား႐း ေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာအတြက ေလာကထားခကမားက တငသြငးရန ၾကးစားသမားအတြက လကလမးမျပး အကနအကသကသာ မႈရေစရန၊

• စာခၽြနေတာေလာကထားျခငးအတြက လပထးလပနညးဆငရာ စညးမဥး၊ စညးကမးမားက ျပငဆင ရန၊ ထသ႔အားျဖင တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာအတြက ေလာကထားမႈသည ႐းရငးျခငး၊ လငျမနျခငး၊ ခကခေသာသမားအတြက အမႈေဆာငရြကရန အခေၾကးကငးလြတေစျခငး စသည တ႔က ေသခာေစရန၊

• စာခၽြနေတာေလာကထားမႈအတြက လပထးလပနညးဆငရာ စညးမဥး၊ စညးကမးမားတြင ယငး ေလာကထားမႈအား အလငျမနဆး၊ ခဥးကပလြယကစြာ ေၾကာငးကးဆေလာျပး အခမနညးလမး ျဖင ၾကတငခြငျပမန႔ မလအပဘ ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပမ လကခေပးရနအတြက ျပ႒ာနးခကတစရပထညသြငးထားရန

• ထနးသမးျခငးဆငရာ တရားဥပေဒႏင ညညြတမႈ ရ၊ မရက စနေခၚရန လပထးလပနညးမားက ေနာကကေစျခငး သ႔မဟတ ပတပငျခငးျပသည အစးရအမႈေဆာငမားအေပၚ အေရးယမႈ ျပ႒ာနးရန၊

၃.၃။ ဖမးဆးထနးသမးျခငးႏင တရား႐းေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာတ႔ဆငရာ ျပညတြငးဥပေဒမားသည အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးစႏႈနးမားႏင ကကညရမညျဖစျပး လကေတြ႔ကငသးႏငရနအတြက ေသခာေစရပါမည။

ဤအေျခအေနတြင ICJ သည ျမနမာအစးရအေပၚေသာလညးေကာငး၊ ျပညေထာငစ ေရ႕ေနခပ႐းအေပၚ ေသာလညးေကာငး ေအာကပါတ႔က ေတာငးဆထားပါသည။ ၎တ႔မာ-

• ဖမးဆးထနးသမးျခငးအတြက အေျခခအခကမားႏင လပထးလပနညးမားတ႔ႏင ဆကစပသည ျမနမာဥပေဒသည ႏငငတကာစႏႈနးမားႏင ကကညမႈရေစရန၊


• ဖမးဆးထနးသမးျခငးတစစတစရာက ဥပေဒအရ သတမတထားသည အေျခခအခကမား အတငး လးဝဥ ေဆာငရြကရနေသာလညးေကာငး၊ ယငးဥပေဒမားကလညး ႏငငတကာ လ႔အခြငအေရး ဆငရာစႏႈနးမားႏင ကကညမႈရေစရနအတြကေသာလညးေကာငး ညြနၾကားခကမား ထတဆင ျခငး၊ ထေရာကေသာၾကးၾကပမႈျပျခငးႏင မတေသာ တာဝနခမႈယႏယားရေစျခငး စသည လအပ ေသာ ေဆာငရြကခကမား ျပလပျခငး

• ရာဇဝတကငထးတြင မညသမဆ ထနးသမးခရေသာသျဖစပါက မမ၏ လြတေျမာကပငခြင သ႔မ ဟတ အျခားေသာ အခြငအေရးမားအား ခးေဖာကမႈအား အမအခကငးျပး ဘကမလကသည တရား႐းတစခ၏ ေရ႕ေမာကတြင စနေခၚႏငခြငရရေစမည ျပ႒ာနးခကက ရာဇဝတကငထးတြင မတဆကေပးရနႏင ထကသ႔ေသာ ခးေဖာကမႈအျဖစအပကတြင ျပညစလေလာကေသာ ျပငဆငမႈ ရရေစရန။ ယငးျပ႒ာနးခကသည ထနးသမးခရသ၏ ကယစားျပမႈအတြက မသားစဝငမားမသာ ေဆာငရြကရနဟ မကန႔သတဘ စတပါဝငစားသမားမ ေလာကထားႏငခြငရရရန တးခ႕ေစရပါ မည။

• ဥပေဒအရာရမားအား တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာအမန႔ လပထးလပနညးမားႏင အည လကနာေဆာငရြကေစမည လမးညႊနခကတစခဆငထတရန။ ထနးသမးခရသမားက တရား႐းတြင ရေစရနႏင ယငးထနးသမးမႈအား ဥပေဒႏငအည မညသ႔ေဆာငရြကေၾကာငးက ရငးျပမႈရရေစရန ဥပေဒအရာရမားမ ေသခာေစရပါမည။

• ဖမးဆးမႈမားကေဆာငရြကရာ ဥပေဒအရ ဖမးဆးခြငအာဏာရသမားမ ဖမးဆးထနးသမးျခငး ဥပေဒဆငရာအေျခခအခကမားႏင လပထးလပနညး မားႏငအည ေဆာငရြကတတရန ျပညစျပး ပမနအလညက ပါဝငႏငၾကမည သငတနးစစဥေပးရန၊ ၎က ရာဇဝတကငထးႏင ႏငငတကာ စႏႈနးမားအရ ခမတထားသည လပထးလပနညးမားအေပၚတြင အေျချပရန၊

• ဖမးဆးထနးသမးျခငးေသာလညးေကာငး၊ စာခၽြနေတာဆငရာေသာလညးေကာငး၊ ဥပေဒခးေဖာက မႈ၊ လတစဥး၏ လြတေျမာကခြငႏင လႈျခေရးဆငရာအခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားအတြက အျခား ကစားမႈမားကေသာလညးေကာငး အစရသည သငတနးေပးသည အေၾကာငးအရာမားသည တကသလ သင႐းဘာသာရပမားတြင ထညသြငးရနေသခာေစျခငး၊ ၎တြင ဥပေဒႏင ဥပေဒ စးမးေရး ဆငရာေလလာသငၾကားမႈမားတြငလညး ထညသြငးေပးရန၊

• အမအခကငး၊ သငေလာမႈရ၊ ေလကငသငၾကားမႈရျပးအေတြ႔အၾကရငကကသည ဥပေဒေရးရာ ပညာရငမားျဖငဖြ႕စညးထားသည တစႏငငလးအတငးအတာ ဥပေဒေရးရာ ပပးေရး စငတာမား တညေထာငရန၊ ထသ႔အားျဖင တရားရးေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာ ေလာကထားမႈအတြက လအပ ေသာ သတငးအခကအလကမားႏင ဥပေဒေရးရာ ပပးကညမႈမား စစဥေပးႏငရန၊

• ဥပေဒေရးရာ ပပးမႈမားသည တရားရးေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာအမန႔ ေလာကထားမႈ အတြကေသာ လညးေကာငး၊ ဖမးဆးထနးသမးျခငးဆငရာ တရားဥပေဒႏငညညြတမႈ ရ၊ မရအား ဆနးစစမႈ တစစတစရာအတြကေသာလညးေကာငး သကေရာကမႈရေစရန ေသခာေစျခငး


၃.၄။ တရားစရငေရးႏငေရ႕ေနအသငးမားအား ရာဇဝတကငထးဥပေဒ ပဒမ ၄၉၁ အပါအဝင တရာ႐း ေရ႕ ေတာသြငးစာခၽြနေတာလပထးလပနညးအား အသးျပျခငးႏင ျမနမာႏငင၏ ဥပေဒသပၸပညာအား အသး ျပျခငးဆငရာ သငတနးေပးျခငး

ေရ႕ေနမားအသငးထ ICJ ၏ ေတာငးဆခကမား -

• ေရ႕ေနမားအတြက စဥဆကေလလာရမညဥပေဒေရးရာပညာေရးတြင ဖမးဆးထနးသမးျခငးႏင ထနးသမးျခငးအား တရားဥပေဒႏငအည ရ၊ မရက စနေခၚႏငခြင (ရာဇဝတ ကငထးဥပေဒ ပဒမ၄၉၁ ႏင ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒတ႔အရ အာမခေပးထားသည ေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာအေၾကာငး အပါအဝင)တ႔ႏငဆကစပသည ဥပေဒမား၊ လပထးလပနညးမားႏင ႏငငတကာစႏႈနးမားက ထည သြငးေပးပါ။

• တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာအတြက ေလာကထားမႈမားက ပပးႏငမည သကဆငသည ၁၉၆၂ မတငမ ဥပေဒသပၸပညာႏင ႏငငတကာ လ႔အခြငအေရးစႏႈနးမားက အရငးအျမစအျဖစ အသးျပရန၊ ၎တြင တရားလႊတေတာခပသ႔ တငသြငးျခငးကလညး ပါဝငေစပါ။

• အေရး ေပၚျဖစေသာ အမႈမားတြင တရားမဝင သ႔မဟတ တရားလကလြတ ထနးသမးျခငးသည ၉ လထကနညးေသာကာလအတြငး ျဖစပကေနလင ေလာကထားလႊာမားက ရာဇဝတကငထးဥပေဒ ပဒမ ၄၉၁ အရ တရားလႊတေတာသ႔ သငေလာစြာ တငသြငးႏငျခငးအတြက စဥးစားေပးပါ။

ျမနမာႏငငတရားလႊတေတာခပထ ICJ ၏ေတာငးဆခကမား -

• တရားရးေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာ ေလာကထားမႈ အားလးတ႔က အမားျပညသသရေစျပး ေၾကာငး ကးသင တရားစရငခကမား ခမတေပးပါ။ တရားလႊတေတာခပအေနျဖင သကဆငရာ ဥပေဒသပၸ ပညာက အမားျပညသထျဖန႔ခသငျပး ၎က ေရ႕ေနမားဆငရာအဖြ႔အစညးမား၊ အစးရအငစတ ကးရငးမားႏင အရပဘကအဖြ႕အစညးမားမတစဆင ေဆာငရြကသငသည။ အားလးေသာ တရား ႐းစရငခကမားႏင စရငထးမားက ေရ႕ေနမားႏင အမားျပညသမားမ ရရသငသည။ အမားျပညသ မား လကလမးမဝငေရာကႏငမည အြနလငးမ အခကအလကျဖန႔ေဝျခငးစနစက ဖနတးျခငးသည ယငးအားထတၾကးစားမႈက တးတကလာေစမညျဖစကာ ၎တြင ဥပေဒျပျခငး၊ တရား႐းစညးမဥး စညးကမးမား၊ နညးဥပေဒမားႏင ျဖတထးမားလညး ပါဝငသငသည။

• တရား႐းေရ႕ေတာသြငး စာခၽြနေတာေလာကထားခကအေပၚ တရားစရငမႈတြင တရားလကလြတ သ႔မဟတ တရားမ ထနးသမးျခငးမ လြတေျမာကပငခြင ႏင ၎က တားျမစျခငးတ႔ႏင စပဆငသည ၁၉၆၂ အေစာပငး ဥပေဒသပၸပညာႏင ႏငငတကာ လ႔အခြငအေရး စႏႈနးမားအေပၚ ယၾကညအားထား မႈ တးျမႇငပါ။

• ရာဇဝတကငထးဥပေဒ ပဒမ ၄၉၁ (၂) ႏင အည ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပသည တရား လႊတေတာမားသ႔ နညးဥပေဒသမား ထတဆငရနႏင ပဒမ ၄၉၁ ပါ အမႈမားရ လပထးလပနညးမား စညးမဥးခမတေပးရနတ႔အတြက လမညႊနေပးသငသည။

• တရားစရငထးမားႏငအည တရား႐းေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာ ေလာကထားခကမားက လကခ စဥးစားေပးပါ။ အကယ၍ ရာဇဝတကငထး ပဒမ ၄၉၁ အရ ထနးသမးျခငးဆငရာ အမႈက ေလာက ထားခကအား တရားလႊတေတာမ ပလပၿပးျဖစလငလညး လကခစဥးစားေပးပါ။


• လညစားမႈကငးေသာ (bona fide) တရားရးေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာ ေလာကထားခကက ႏငင တကာစႏႈနးမားႏငအည လကခစဥစားေပးပါ။



Other Commission Members:Professor Kyong-Wahn Ahn, Republic of KoreaJustice Adolfo Azcuna, PhilippinesMr Muhannad Al-Hasani, SyriaDr. Catarina de Albuquerque, PortugalMr Abdelaziz Benzakour, MoroccoJustice Ian Binnie, CanadaSir Nicolas Bratza, UKProf. Miguel Carbonell, MexicoJustice Moses Chinhengo, ZimbabweProf. Andrew Clapham, UKJustice Elisabeth Evatt, AustraliaMr Roberto Garretón, ChileProf. Michelo Hansungule, ZambiaMs Gulnora Ishankanova, UzbekistanMr. Shawan Jabarin, PalestineJustice Kalthoum Kennou, TunisiaProf. David Kretzmer, IsraelProf. César Landa, PeruJustice Ketil Lund, NorwayJustice Qinisile Mabuza, Swaziland

Commission MembersMay 2016 (for an updated list, please visit www.icj.org/commission)

President:Prof. Sir Nigel Rodley, United Kingdom

Vice-Presidents:Prof. Robert Goldman, United StatesJustice Michèle Rivet, Canada

Executive Committee:Prof. Carlos Ayala, VenezuelaJustice Azhar Cachalia, South AfricaProf. Jenny E. Goldschmidt, NetherlandsMs Imrana Jalal, FijiMs Hina Jilani, PakistanJustice Radmila Dicic, Serbia

Justice José Antonio Martín Pallín, SpainJustice Charles Mkandawire, MalawiMr Kathurima M’Inoti, KenyaJustice Yvonne Mokgoro, South AfricaJustice Sanji Monageng, BotswanaJustice Tamara Morschakova, RussiaProf. Vitit Muntarbhorn, ThailandJustice Egbert Myjer, NetherlandsJustice John Lawrence O’Meally, AustraliaJustice Fatsah Ouguergouz, AlgeriaDr Jarna Petman, FinlandProf. Victor Rodriguez Rescia, Costa RicaMr Belisario dos Santos Junior, BrazilProf. Marco Sassoli, Italy-SwitzerlandJustice Ajit Prakash Shah, IndiaMr Raji Sourani, PalestineJustice Philippe Texier, FranceJustice Stefan Trechsel, SwitzerlandProf. Rodrigo Uprimny Yepes, Colombia

Asia Pacific Regional Office

10/1 Soi Aree 2

Phahonyothin Rd.

Samsennai, Phayathai

Bangkok 10400

Thailand

t +662 619 8477/8478

www.icj.org