FKFORUM KULTURYZACHODNIOPOMORSKIE

Podręcznik dobrych praktyk

Zachodniopomorskie Forum Kultury ? sieć animatorów w działaniuPierwszy projekt sieciowy partnerstwa podmiotów kultury Pomorza Zachodniego zrealizowany w 2012 roku.

Autorzy projektu:Tomasz Bukowski, Jacek Gralczyk, Zbigniew Łukaszewski, Józef Szkandera, Marek Sztark, Agnieszka Wlazeł

Partnerzy i współautorzy projektu:Małgorzata Chołuj, Aneta Drążewska, Julita Kołda, Romana Kowalewicz, Marcin Kowalski, Stanisław Motyka, Izabella Sozańska-Majchrzak

Lider projektu:Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Kaliszu Pomorskim, dyrektor Tomasz Bukowski

Koordynatorka projektu:Aneta Olszacka

Redakcja publikacji: Marek Sztark

Wydawca: Miejsko-Gminny Ośrodek Kulturyul. Dworcowa 6, 78-540 Kalisz Pomorskitel/fax 94 361 63 22e-mail: mgokkp@wp.plhttp://kultura-kaliszpom.com

Po raz pierwszy spotkaliśmy się w kuluarach Kongresu Kultury Polskiej, we wrześniu 2009 roku, w szerokiej, ogólnopolskiej reprezentacji, choć z Pomorza Zachodniego było nas tylko kilkoro. Połączyło nas wspólne wrażenie, że podczas plenarnych sprzeczek pomiędzy prof. Hausnerem i prof. Balcerowiczem, podczas tematycznych dyskusji pochylonych nad raportami specjalistów, zabrakło głosu tych, którzy są w polskiej kulturze najliczniejsi - animatorów kultury. Inicjatorami pierwszego, korytarzowego spotkania byli: Jacek Gralczyk ze Stowarzyszenia CAL i Joanna Orlik, dyrektorka Małopolskiego Instytutu Kultury. Wzięło w nim udział ponad 30 osób. Usiedliśmy w kręgu ustawionych pospiesznie krzeseł i chciało nam się gadać o tym, co i jak robimy. Postanowiliśmy spotykać się regularnie. Raz na kwartał. Taki był początek Forum Kraków.

Zebrani pod szyldem Forum Kraków rozpoczęliśmy dyskusję o naszych doświadczeniach, o kształcie domu kultury na nowe czasy, o organizacjach pozarządowych jako instytucjach animacji kultury, o programie Dom Kultury+, o kulturze z punktu widzenia organizatora instytucji kultury, o klubokawiarniach, o instytucjach regionalnych i ich obowiązkach, i w końcu - o sieciowaniu podmiotów kultury. Na VI spotkaniu w marcu 2011, Forum

Kraków ukonstytuowało się jako formalne zrzeszenie, bez osobowości prawnej. Wtedy ustanowiliśmy statut i wybraliśmy zarząd. Zaczęliśmy odtąd mówić o sobie : „sieć”, a także wspierać powstawanie regionalnych sieci podmiotów kultury pod auspicjami Forum Kraków.

Regionalna sieć podmiotów kulturyInstytucje, dla których organizatorem jest samorząd, mimo

ustawowej autonomii, stają się często instrumentem w rękach urzędników do realizacji celów odległych od rozumienia działalności kulturalnej. Domy kultury realizują strategie promocyjne, organizują działalność sportową i rekreacyjną, produkują kolejne „dni miasta”, prowadzą działalność propagandową, często zaniedbując swoje dotychczasowe zadania w zakresie animacji, edukacji kulturalnej i artystycznej, czy też zaspokajania potrzeb kulturalnych mieszkańców.

Regionalna sieć podmiotów kultury może stać się platformą wymiany poglądów i odpowiedzi na następujące pytania: jak rozumiane są pojęcia związane z kulturą? Jak rozumiane są zadania statutowe podmiotów kultury? Jakie są modele funkcjonowania podmiotów kultury? Sieć powinna być miejscem

FKFORUM KRAKÓW

W kulturze nie można pracować w pojedynkę...

Dofinansowano ze środków Programu operacyjnego - Edukacja kulturalna Pod auspicjami:

Spotkanie Forum Kraków w Małopolskim Istytucie Kultury. Fot. Piotr Knaś

W październiku 2011 r. Zachodniopomorskie Forum Kultury tworzą: Goleniowski Dom Kultury w Goleniowie, Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Kaliszu Pomorskim, Kamieński Dom Kultury w Kamieniu Pomorskim, Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Lubniewicach, Nowogardzki Dom Kultury w Nowogardzie, Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Pełczycach, Fundacja Kultury i Sportu „Prawobrzeże” w Szczecinie, Sławieński Dom Kultury w Sławnie, SZCZECIN-EXPO Towarzystwo Wspierania Rozwoju Pomorza Zachodniego, Złocieniecki Ośrodek Kultury w Złocieńcu.

3

Zachodniopomorskie Forum Kultury ? sieć animatorów w działaniuPierwszy projekt sieciowy partnerstwa podmiotów kultury Pomorza Zachodniego zrealizowany w 2012 roku.

Autorzy projektu:Tomasz Bukowski, Jacek Gralczyk, Zbigniew Łukaszewski, Józef Szkandera, Marek Sztark, Agnieszka Wlazeł

Partnerzy i współautorzy projektu:Małgorzata Chołuj, Aneta Drążewska, Julita Kołda, Romana Kowalewicz, Marcin Kowalski, Stanisław Motyka, Izabella Sozańska-Majchrzak

Lider projektu:Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Kaliszu Pomorskim, dyrektor Tomasz Bukowski

Koordynatorka projektu:Aneta Olszacka

Redakcja publikacji: Marek Sztark

Wydawca: Miejsko-Gminny Ośrodek Kulturyul. Dworcowa 6, 78-540 Kalisz Pomorskitel/fax 94 361 63 22e-mail: mgokkp@wp.plhttp://kultura-kaliszpom.com

Po raz pierwszy spotkaliśmy się w kuluarach Kongresu Kultury Polskiej, we wrześniu 2009 roku, w szerokiej, ogólnopolskiej reprezentacji, choć z Pomorza Zachodniego było nas tylko kilkoro. Połączyło nas wspólne wrażenie, że podczas plenarnych sprzeczek pomiędzy prof. Hausnerem i prof. Balcerowiczem, podczas tematycznych dyskusji pochylonych nad raportami specjalistów, zabrakło głosu tych, którzy są w polskiej kulturze najliczniejsi - animatorów kultury. Inicjatorami pierwszego, korytarzowego spotkania byli: Jacek Gralczyk ze Stowarzyszenia CAL i Joanna Orlik, dyrektorka Małopolskiego Instytutu Kultury. Wzięło w nim udział ponad 30 osób. Usiedliśmy w kręgu ustawionych pospiesznie krzeseł i chciało nam się gadać o tym, co i jak robimy. Postanowiliśmy spotykać się regularnie. Raz na kwartał. Taki był początek Forum Kraków.

Zebrani pod szyldem Forum Kraków rozpoczęliśmy dyskusję o naszych doświadczeniach, o kształcie domu kultury na nowe czasy, o organizacjach pozarządowych jako instytucjach animacji kultury, o programie Dom Kultury+, o kulturze z punktu widzenia organizatora instytucji kultury, o klubokawiarniach, o instytucjach regionalnych i ich obowiązkach, i w końcu - o sieciowaniu podmiotów kultury. Na VI spotkaniu w marcu 2011, Forum

Kraków ukonstytuowało się jako formalne zrzeszenie, bez osobowości prawnej. Wtedy ustanowiliśmy statut i wybraliśmy zarząd. Zaczęliśmy odtąd mówić o sobie : „sieć”, a także wspierać powstawanie regionalnych sieci podmiotów kultury pod auspicjami Forum Kraków.

Regionalna sieć podmiotów kulturyInstytucje, dla których organizatorem jest samorząd, mimo

ustawowej autonomii, stają się często instrumentem w rękach urzędników do realizacji celów odległych od rozumienia działalności kulturalnej. Domy kultury realizują strategie promocyjne, organizują działalność sportową i rekreacyjną, produkują kolejne „dni miasta”, prowadzą działalność propagandową, często zaniedbując swoje dotychczasowe zadania w zakresie animacji, edukacji kulturalnej i artystycznej, czy też zaspokajania potrzeb kulturalnych mieszkańców.

Regionalna sieć podmiotów kultury może stać się platformą wymiany poglądów i odpowiedzi na następujące pytania: jak rozumiane są pojęcia związane z kulturą? Jak rozumiane są zadania statutowe podmiotów kultury? Jakie są modele funkcjonowania podmiotów kultury? Sieć powinna być miejscem

FKFORUM KRAKÓW

W kulturze nie można pracować w pojedynkę...

Dofinansowano ze środków Programu operacyjnego - Edukacja kulturalna Pod auspicjami:

Spotkanie Forum Kraków w Małopolskim Istytucie Kultury. Fot. Piotr Knaś

W październiku 2011 r. Zachodniopomorskie Forum Kultury tworzą: Goleniowski Dom Kultury w Goleniowie, Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Kaliszu Pomorskim, Kamieński Dom Kultury w Kamieniu Pomorskim, Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Lubniewicach, Nowogardzki Dom Kultury w Nowogardzie, Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Pełczycach, Fundacja Kultury i Sportu „Prawobrzeże” w Szczecinie, Sławieński Dom Kultury w Sławnie, SZCZECIN-EXPO Towarzystwo Wspierania Rozwoju Pomorza Zachodniego, Złocieniecki Ośrodek Kultury w Złocieńcu.

3

uzgodnienia skutecznej metody upowszechniania tej wiedzy w społecznościach, w których działamy, a także wśród władz.

Rozwój kompetencji Działanie w sieci tworzy okazje dla jej uczestników do wymiany

doświadczeń, do uczenia się od siebie, wymiany pomysłów, wymiany know-how. Podczas spotkań członków sieci mogą odbywać się prezentacje udanych praktyk, prezentacje modeli instytucji, czy metod pracy. Spotkania mogą przyjąć formę warsztatową, pracy w grupach roboczych, formę seminarium.

OddziaływaniePrzynależność do sieci zwiększa siłę oddziaływania głosu

instytucji kultury wobec władzy publicznej (organizatora, innych władz samorządowych i państwowych). Wspólne stanowisko uczestników sieci nie jest jedynie pojedynczą opinią. Sieć (jej zarząd) może przyjąć obowiązek rzecznictwa, występowania w imieniu kogoś lub czegoś, reprezentacji uczestników sieci. Przynależność do sieci zmienia też postawę instytucji kultury w stosunku do władzy publicznej: z postawy roszczeniowej na rzecz postawy partnerskiej i gotowości do współpracy.

Wizerunek, budowanie markiWielu dyrektorów biorących udział w programie Dom Kultury+

zwróciło uwagę na zbawienną siłę marki DK+ dla poprawy wizerunku domu kultury. Wyeksponowanie informacji o tym, że ośrodek bierze udział w programie Dom Kultury+ niejednokrotnie poprawiło postrzeganie placówki przez lokalne władze i mieszkańców. Stało się tak, ponieważ silna marka sieci, do której należy instytucja, poprawia jej wizerunek. Dobre, markowe cechy przenoszone są na uczestników sieci. Nie dzieje się tak od razu, od momentu przystąpienia do sieci, ale z czasem z pewnościa się opłaca.

Nowe partnerstwa Wydawałoby się, że w dobie Internetu nawiązanie nowych

kontaktów, które zaowocują współpracą w kulturze jest bardzo proste. Znalezienie partnerów do projektów kulturalnych przy użyciu Internetu nie jest jednak łatwe. Głównie z powodu braku zaufania. „Narzędzia” internetowe są bezosobowe, a w budowaniu partnerstw ważne są kontakty osobiste. Uczestnicząc w federacji, instytucje mogą wymieniać się rekomendacjami

o potencjalnych partnerach lub podejmować współpracę między sobą. Członkowie sieci, dopóki jest niewielka, mogą sami tworzyć partnerstwo na rzecz wspólnego przedsięwzięcia.

Efekt synergiiSynergia to uzyskiwanie zwielokrotnionych korzyści dzięki

umiejętnemu połączeniu części składowych całości. Uczestnicy regionalnej sieci podmiotów kultury razem osiągną więcej niż w pojedynkę. I to nie tylko w przypadku zorganizowania tournée artysty zamiast zakupu pojedynczego koncertu. Istotą pracy w sieci jest podejmowianie takich form działania, które zagwarantują efekt synergii.

Obawy i zagrożenia Istnieją też negatywne aspekty federalizacji podmiotów

w kulturze, których należy się wystrzegać. Istnieje prawdo-podobieństwo, że włączenie się do sieci spowoduje utratę niezależności instytucji. Znane są przypadki nadmiernej biurokratyzacji, która doprowadziła do zatarcia celów założycielskich sieci. Obawa o utratę tożsamości podmiotów kultury oraz niechęć do podporządkowania się innym strukturom,

może powstrzymywać potencjalnych uczestników sieci. Obawie tej towarzyszyć może również przekonanie o konkurencyjności i konieczności rywalizacji w zdobywaniu środków na kulturę. Przedstawiciele podmiotów niesfederalizowanych mogą upowszechniać tezę o niejasnych, czy wręcz nieuczciwych intencjach nowo powstałej sieci.

Struktura formalna czy nieformalna?Czy regionalna sieć podmiotów kultury powinna się

sformalizować? Czy jej uczestnicy powinni przyjąć formę związku, organizacji lub stowarzyszenia? Raczej tak. Struktura formalna ułatwia udział w debacie publicznej, ponieważ jest oficjalną reprezentacją członków sieci, jest lepiej postrzegana przez instytucje publiczne lub inne organizacje. Staje się partnerem do negocjacji, daje także swoim członkom większe poczucie współudziału. Sieć może więc przyjąć formę organizacyjną związaną z osobowością prawną. Może też przyjąć formę stowarzyszenia zwykłego. Dla sformalizowania sieci wystarczy również umowa- porozumienie.

Dużą wagę należy przyłożyć do organizacji sekretariatu sieci. Może być prowadzony przez jej kolejnych uczestników (np. przez pół roku), może być też prowadzony przez jeden podmiot. W drugim przypadku pozostali członkowie sieci są uzależnieni od dobrej woli władz lub organizatora tego pomiotu. Umowa- porozumienie może też zobowiązać uczestników sieci do współfinansowania niezależnego sekretariatu.

Jak założyć sieć podmiotów kultury?Sieci nie da się stworzyć odgórnie. Nie pomogą uchwały

i oficjalne zalecenia. Sieć muszą stworzyć zainteresowani. Oni też będą gwarantami jej trwałości.

Przy zakładaniu nowej sieci obowiązują zasady, np. zasada dobrowolności uczestnictwa, zgody na różnorodność, zasada suwerenności każdego z członków, otwartości na nowych uczestników sieci, pracy na rzecz sieci, jak najprostszej struktury organizacyjnej oraz reprezentacji wyłącznie uczestników sieci.

Cykl życia sieci Sieć podmiotów kultury, jak każda grupa, podlega procesom,

które można ułożyć w następującym cyklu: formowanie, burzenie, normowanie, działanie. Po zakończeniu ostatniego etapu ponownie następuje pierwszy. Kolejne etapy będą następować po sobie tym szybciej, im częściej członkowie sieci będą się ze soba spotykać i podejmować wspólne działania. Dlatego najlepszym sposobem na sprawdzenie się członków sieci jest podjęcie wspólnej realizacji projektu.

PodsumowanieInstytucje kultury federalizują się branżami, rzadko

przystępują do sieci geograficznych. Z czego to wynika? Być może z niskiego poczucia autonomii i suwerenności lub też z powodu uzależnienia od organizatora. Nieinstytucjonalne podmioty kultury, takie jak: organizacje pozarządowe, przedsiębiorstwa kultury, kolektywy artystyczne, łączą się chętniej i skuteczniej. W praktyce jednak, w sieciach uczestniczą często liderzy, a nie instytucje czy organizacje. Dyrektorzy instytucji kultury, często niepewni swych posad, nie są także chętni do federalizowania się. Dlatego sieci rodzą się w bólach i nie zawsze funkcjonują w takim kształcie, w jakim powstały. Jeśli przetrwają jednak trudny początek, to z pewnością regularne spotkania i praca, nada im nowy, trwały kształt. Ich członkowie przekonają się, jak wiele można osiągnąć we współpracy. Wtedy sieci staną się istotną stroną w negocjacjach, zwiększą możliwość pozyskiwania środków, utworzą nowe partnerstwa.

Czy jest recepta na sukces regionalnej sieci kultury? Tak. Dobra wola wszystkich uczestników, myślenie interesem wspólnym, a nie osobnym, a także dialog i pozostawanie z dala od doraźnej polityki - to gwarancja trwałości sieci.

FK

FKFK

FKFK

Kamień Pom.

Szczecin

Lubniewice

Pełczyce

Kalisz Pom.

Złocieniec

Sławno

Wierzchowo

Darłowo

Nowogard

Ustka

Goleniów

FKFORUM KULTURYZACHODNIOPOMORSKIE

Regionalne sieci podmiotów kultury pod auspicjami Forum Kraków w Polscewg kolejności powstawania: 1. Zachodniopomorskie Forum Kultury,2. Forum Kultury Mazowsze, 3. Forum Kultury Południowej Małopolski4. Lubelskie Forum Kultury,5. Śląskie Forum Kultury,

stan: październik 2012

Miejscowości zaangażowane w sieć podmiotów kulturyna Pomorzu Zachodnimw listopadzie 2012 r.

12

3

4

5

54

uzgodnienia skutecznej metody upowszechniania tej wiedzy w społecznościach, w których działamy, a także wśród władz.

Rozwój kompetencji Działanie w sieci tworzy okazje dla jej uczestników do wymiany

doświadczeń, do uczenia się od siebie, wymiany pomysłów, wymiany know-how. Podczas spotkań członków sieci mogą odbywać się prezentacje udanych praktyk, prezentacje modeli instytucji, czy metod pracy. Spotkania mogą przyjąć formę warsztatową, pracy w grupach roboczych, formę seminarium.

OddziaływaniePrzynależność do sieci zwiększa siłę oddziaływania głosu

instytucji kultury wobec władzy publicznej (organizatora, innych władz samorządowych i państwowych). Wspólne stanowisko uczestników sieci nie jest jedynie pojedynczą opinią. Sieć (jej zarząd) może przyjąć obowiązek rzecznictwa, występowania w imieniu kogoś lub czegoś, reprezentacji uczestników sieci. Przynależność do sieci zmienia też postawę instytucji kultury w stosunku do władzy publicznej: z postawy roszczeniowej na rzecz postawy partnerskiej i gotowości do współpracy.

Wizerunek, budowanie markiWielu dyrektorów biorących udział w programie Dom Kultury+

zwróciło uwagę na zbawienną siłę marki DK+ dla poprawy wizerunku domu kultury. Wyeksponowanie informacji o tym, że ośrodek bierze udział w programie Dom Kultury+ niejednokrotnie poprawiło postrzeganie placówki przez lokalne władze i mieszkańców. Stało się tak, ponieważ silna marka sieci, do której należy instytucja, poprawia jej wizerunek. Dobre, markowe cechy przenoszone są na uczestników sieci. Nie dzieje się tak od razu, od momentu przystąpienia do sieci, ale z czasem z pewnościa się opłaca.

Nowe partnerstwa Wydawałoby się, że w dobie Internetu nawiązanie nowych

kontaktów, które zaowocują współpracą w kulturze jest bardzo proste. Znalezienie partnerów do projektów kulturalnych przy użyciu Internetu nie jest jednak łatwe. Głównie z powodu braku zaufania. „Narzędzia” internetowe są bezosobowe, a w budowaniu partnerstw ważne są kontakty osobiste. Uczestnicząc w federacji, instytucje mogą wymieniać się rekomendacjami

o potencjalnych partnerach lub podejmować współpracę między sobą. Członkowie sieci, dopóki jest niewielka, mogą sami tworzyć partnerstwo na rzecz wspólnego przedsięwzięcia.

Efekt synergiiSynergia to uzyskiwanie zwielokrotnionych korzyści dzięki

umiejętnemu połączeniu części składowych całości. Uczestnicy regionalnej sieci podmiotów kultury razem osiągną więcej niż w pojedynkę. I to nie tylko w przypadku zorganizowania tournée artysty zamiast zakupu pojedynczego koncertu. Istotą pracy w sieci jest podejmowianie takich form działania, które zagwarantują efekt synergii.

Obawy i zagrożenia Istnieją też negatywne aspekty federalizacji podmiotów

w kulturze, których należy się wystrzegać. Istnieje prawdo-podobieństwo, że włączenie się do sieci spowoduje utratę niezależności instytucji. Znane są przypadki nadmiernej biurokratyzacji, która doprowadziła do zatarcia celów założycielskich sieci. Obawa o utratę tożsamości podmiotów kultury oraz niechęć do podporządkowania się innym strukturom,

może powstrzymywać potencjalnych uczestników sieci. Obawie tej towarzyszyć może również przekonanie o konkurencyjności i konieczności rywalizacji w zdobywaniu środków na kulturę. Przedstawiciele podmiotów niesfederalizowanych mogą upowszechniać tezę o niejasnych, czy wręcz nieuczciwych intencjach nowo powstałej sieci.

Struktura formalna czy nieformalna?Czy regionalna sieć podmiotów kultury powinna się

sformalizować? Czy jej uczestnicy powinni przyjąć formę związku, organizacji lub stowarzyszenia? Raczej tak. Struktura formalna ułatwia udział w debacie publicznej, ponieważ jest oficjalną reprezentacją członków sieci, jest lepiej postrzegana przez instytucje publiczne lub inne organizacje. Staje się partnerem do negocjacji, daje także swoim członkom większe poczucie współudziału. Sieć może więc przyjąć formę organizacyjną związaną z osobowością prawną. Może też przyjąć formę stowarzyszenia zwykłego. Dla sformalizowania sieci wystarczy również umowa- porozumienie.

Dużą wagę należy przyłożyć do organizacji sekretariatu sieci. Może być prowadzony przez jej kolejnych uczestników (np. przez pół roku), może być też prowadzony przez jeden podmiot. W drugim przypadku pozostali członkowie sieci są uzależnieni od dobrej woli władz lub organizatora tego pomiotu. Umowa- porozumienie może też zobowiązać uczestników sieci do współfinansowania niezależnego sekretariatu.

Jak założyć sieć podmiotów kultury?Sieci nie da się stworzyć odgórnie. Nie pomogą uchwały

i oficjalne zalecenia. Sieć muszą stworzyć zainteresowani. Oni też będą gwarantami jej trwałości.

Przy zakładaniu nowej sieci obowiązują zasady, np. zasada dobrowolności uczestnictwa, zgody na różnorodność, zasada suwerenności każdego z członków, otwartości na nowych uczestników sieci, pracy na rzecz sieci, jak najprostszej struktury organizacyjnej oraz reprezentacji wyłącznie uczestników sieci.

Cykl życia sieci Sieć podmiotów kultury, jak każda grupa, podlega procesom,

które można ułożyć w następującym cyklu: formowanie, burzenie, normowanie, działanie. Po zakończeniu ostatniego etapu ponownie następuje pierwszy. Kolejne etapy będą następować po sobie tym szybciej, im częściej członkowie sieci będą się ze soba spotykać i podejmować wspólne działania. Dlatego najlepszym sposobem na sprawdzenie się członków sieci jest podjęcie wspólnej realizacji projektu.

PodsumowanieInstytucje kultury federalizują się branżami, rzadko

przystępują do sieci geograficznych. Z czego to wynika? Być może z niskiego poczucia autonomii i suwerenności lub też z powodu uzależnienia od organizatora. Nieinstytucjonalne podmioty kultury, takie jak: organizacje pozarządowe, przedsiębiorstwa kultury, kolektywy artystyczne, łączą się chętniej i skuteczniej. W praktyce jednak, w sieciach uczestniczą często liderzy, a nie instytucje czy organizacje. Dyrektorzy instytucji kultury, często niepewni swych posad, nie są także chętni do federalizowania się. Dlatego sieci rodzą się w bólach i nie zawsze funkcjonują w takim kształcie, w jakim powstały. Jeśli przetrwają jednak trudny początek, to z pewnością regularne spotkania i praca, nada im nowy, trwały kształt. Ich członkowie przekonają się, jak wiele można osiągnąć we współpracy. Wtedy sieci staną się istotną stroną w negocjacjach, zwiększą możliwość pozyskiwania środków, utworzą nowe partnerstwa.

Czy jest recepta na sukces regionalnej sieci kultury? Tak. Dobra wola wszystkich uczestników, myślenie interesem wspólnym, a nie osobnym, a także dialog i pozostawanie z dala od doraźnej polityki - to gwarancja trwałości sieci.

FK

FKFK

FKFK

Kamień Pom.

Szczecin

Lubniewice

Pełczyce

Kalisz Pom.

Złocieniec

Sławno

Wierzchowo

Darłowo

Nowogard

Ustka

Goleniów

FKFORUM KULTURYZACHODNIOPOMORSKIE

Regionalne sieci podmiotów kultury pod auspicjami Forum Kraków w Polscewg kolejności powstawania: 1. Zachodniopomorskie Forum Kultury,2. Forum Kultury Mazowsze, 3. Forum Kultury Południowej Małopolski4. Lubelskie Forum Kultury,5. Śląskie Forum Kultury,

stan: październik 2012

Miejscowości zaangażowane w sieć podmiotów kulturyna Pomorzu Zachodnimw listopadzie 2012 r.

12

3

4

5

54

Zachodniopomorskie Forum Kultury to regionalna sieć ośrodków kultury z północno-zachodniej Polski, która powstała zainspirowana ideą i pod auspicjami Forum Kraków.

W 2012 r. sieć, obejmująca dziesięć podmiotów kultury, w tym dwie organizacje pozarządowe, realizowała swój pierwszy, partnerski projekt. Przedsięwzięcie dofinansowane było ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu Operacyjnego - Edukacja Kulturalna. Liderem projektu był Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Kaliszu Pomorskim.

Projekt "Sieć animatorów w działaniu" polegał na opraco-waniu, wdrożeniu i upowszechnieniu przez animatorów z 10 ośrodków kultury regionu Pomorza Zachodniego modelu animacji lokalnej „Nowa Kultura”. Model można zastosować w miej-scowościach o zaburzonym ładzie przestrzennym i społecznym.

Od marca do października 2012 r. odbył się cykl czterech 2-dniowych warsztatów: „Diagnoza społeczna”, „Audience development - rozwój widowni”, „Finansowanie działań animacji kultury”, „Logistyka i produkcja wydarzenia artystycz-nego/animacyjnego” prowadzonych przez ekspertów zew-nętrznych oraz ko-trenerów z grona partnerstwa. Animatorzy z trzech ośrodków (Goleniów, Złocieniec, Kalisz Pom.) przeprowadzili działania w 3 miejscowościach organizując wydarzenia artystyczne wg wypracowanej metody.

Postęp prac był prezentowany i upowszechniany podczas trzech seminariów otwartych dla publiczności: w Goleniowe (Audience development), w Sławnie (Zmiana społeczna)

i w Kaliszu Pomorskim (Metoda “Nowej Kultury”). Proces opracowania i wdrożenia metody animacyjnej został udo-kumentowany na filmie.

Ponadto, ważnym celem projektu było rozszerzenie sieci Zachodniopomorskiego Forum Kultury, do którego w trakcie 2012 r. przystąpiły cztery nowe podmioty. W prace ZFK włączają się zarówno dyrektorzy instytucji, władze organizacji NGO, jak i animatorzy kultury współpracujący ze zrzeszonymi podmiotami.

Pierwszy projekt sieciowy realizowany przez 10 podmiotów kultury zakończył sie sukcesem. Nauczeni doświadczeniem w działaniu polecamy:

Praktyczne sprawdzenie wiedzyKażda sesja warsztatowa powinna kończyć się zadaniem, które animatorzy wykonaja w swoich ośrodkach. Kolejne spotkanie rozpoczyna relacja z praktycznego zastosowania metody. Wybrane ośrodki organizują duże wydarzenia z udziałem publiczności. Pozostali uczestnicy projektu obserwują działanie.Rolę ko-treneraKażdemy zaproszonemu ekspertowi towarzyszy ko-trener (partner), spośród członków sieci. Dzięki temu sieć kształci swoich własnych ekspertów. Otwarte seminariaOprócz warsztatów dla animatorów siec organizuje seminaria otwarte dla wszystkich współpracowników instytucji uczest-niczących w pracach sieci.

Zachodniopomorskie Forum Kultury - sieć animatorów w działaniu

Świetlica wiejska w Starej Studnicy. Gmina Kalisz Pomorski. fot. Tomasz Bukowski

7

Zachodniopomorskie Forum Kultury to regionalna sieć ośrodków kultury z północno-zachodniej Polski, która powstała zainspirowana ideą i pod auspicjami Forum Kraków.

W 2012 r. sieć, obejmująca dziesięć podmiotów kultury, w tym dwie organizacje pozarządowe, realizowała swój pierwszy, partnerski projekt. Przedsięwzięcie dofinansowane było ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu Operacyjnego - Edukacja Kulturalna. Liderem projektu był Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Kaliszu Pomorskim.

Projekt "Sieć animatorów w działaniu" polegał na opraco-waniu, wdrożeniu i upowszechnieniu przez animatorów z 10 ośrodków kultury regionu Pomorza Zachodniego modelu animacji lokalnej „Nowa Kultura”. Model można zastosować w miej-scowościach o zaburzonym ładzie przestrzennym i społecznym.

Od marca do października 2012 r. odbył się cykl czterech 2-dniowych warsztatów: „Diagnoza społeczna”, „Audience development - rozwój widowni”, „Finansowanie działań animacji kultury”, „Logistyka i produkcja wydarzenia artystycz-nego/animacyjnego” prowadzonych przez ekspertów zew-nętrznych oraz ko-trenerów z grona partnerstwa. Animatorzy z trzech ośrodków (Goleniów, Złocieniec, Kalisz Pom.) przeprowadzili działania w 3 miejscowościach organizując wydarzenia artystyczne wg wypracowanej metody.

Postęp prac był prezentowany i upowszechniany podczas trzech seminariów otwartych dla publiczności: w Goleniowe (Audience development), w Sławnie (Zmiana społeczna)

i w Kaliszu Pomorskim (Metoda “Nowej Kultury”). Proces opracowania i wdrożenia metody animacyjnej został udo-kumentowany na filmie.

Ponadto, ważnym celem projektu było rozszerzenie sieci Zachodniopomorskiego Forum Kultury, do którego w trakcie 2012 r. przystąpiły cztery nowe podmioty. W prace ZFK włączają się zarówno dyrektorzy instytucji, władze organizacji NGO, jak i animatorzy kultury współpracujący ze zrzeszonymi podmiotami.

Pierwszy projekt sieciowy realizowany przez 10 podmiotów kultury zakończył sie sukcesem. Nauczeni doświadczeniem w działaniu polecamy:

Praktyczne sprawdzenie wiedzyKażda sesja warsztatowa powinna kończyć się zadaniem, które animatorzy wykonaja w swoich ośrodkach. Kolejne spotkanie rozpoczyna relacja z praktycznego zastosowania metody. Wybrane ośrodki organizują duże wydarzenia z udziałem publiczności. Pozostali uczestnicy projektu obserwują działanie.Rolę ko-treneraKażdemy zaproszonemu ekspertowi towarzyszy ko-trener (partner), spośród członków sieci. Dzięki temu sieć kształci swoich własnych ekspertów. Otwarte seminariaOprócz warsztatów dla animatorów siec organizuje seminaria otwarte dla wszystkich współpracowników instytucji uczest-niczących w pracach sieci.

Zachodniopomorskie Forum Kultury - sieć animatorów w działaniu

Świetlica wiejska w Starej Studnicy. Gmina Kalisz Pomorski. fot. Tomasz Bukowski

7

Stawiamy przed sobą pytania: w jaki sposób działania kulturalne i artystyczne mogą się przyczynić do zmiany społecznej? Jak badać wpływ działalności ośrodka kultury na rozwój społeczny? Jak mierzyć i opisywać powstałą zmianę społeczną?

Kiedy mówimy o diagnozie społecznej, nie chodzi nam o prowadzenie profesjonalnych badań. Wprawdzie uczymy się i dyskutujemy o metodach badawczych w naukach społecznych, ale naszą diagnozę nazywamy raczej: „przyglądaniem się”. Przyglądamy się uważnie miejscom i ludziom. Chcemy zobaczyć ich z bliska, poznać, zrozumieć. Robimy to z własnej woli, bez przymusu. „Przyglądanie się” z jednej strony przybliża nas do miejsc i ludzi w naszym otoczeniu, zmniejsza dystans i pozwala zobaczyć i zrozumieć to, co niewidoczne z daleka. „Przyglądanie się” to również wyrażenie szacunku i chęć współodczuwania miejsca.

Kiedy mówimy o zmianie społecznej zdajemy sobie sprawę, że jej dokonywanie jest długim procesem. Rozwój społeczny zależy od wielu czynników, a kultura jest zaledwie jednym z nich. Zakładamy jednak, że używając znanych nam metod, możemy dać impuls do zmiany społecznej. Przy pomocy wydarzenia artystycznego możemy zwrócić uwagę na miejsce, wywołać o nim dyskusję i stworzyć okazję do podjęcia nowych działań, również w sferze kultury.

Szukamy problemów i ukrytych zasobów. Jedne i drugie są obecne w przestrzeni. Zastanawiamy się, jak przestrzeń, jej ukształtowanie, porządek, architektura determinują rozwój społeczny, kulturalny i gospodarczy. W jaki sposób zaburzony ład przestrzenny może być czynnikiem hamującym rozwój.

Metoda „Nowej Kultury” to skupianie uwagi na miejscach, zwiększanie percepcji miejsca, „u-miejscowianie”.

Od diagnozy do zmiany społecznej

Warsztaty: Diagnoza społeczna. Stara Studnica. fot. Tomasz Bukowski

9

Stawiamy przed sobą pytania: w jaki sposób działania kulturalne i artystyczne mogą się przyczynić do zmiany społecznej? Jak badać wpływ działalności ośrodka kultury na rozwój społeczny? Jak mierzyć i opisywać powstałą zmianę społeczną?

Kiedy mówimy o diagnozie społecznej, nie chodzi nam o prowadzenie profesjonalnych badań. Wprawdzie uczymy się i dyskutujemy o metodach badawczych w naukach społecznych, ale naszą diagnozę nazywamy raczej: „przyglądaniem się”. Przyglądamy się uważnie miejscom i ludziom. Chcemy zobaczyć ich z bliska, poznać, zrozumieć. Robimy to z własnej woli, bez przymusu. „Przyglądanie się” z jednej strony przybliża nas do miejsc i ludzi w naszym otoczeniu, zmniejsza dystans i pozwala zobaczyć i zrozumieć to, co niewidoczne z daleka. „Przyglądanie się” to również wyrażenie szacunku i chęć współodczuwania miejsca.

Kiedy mówimy o zmianie społecznej zdajemy sobie sprawę, że jej dokonywanie jest długim procesem. Rozwój społeczny zależy od wielu czynników, a kultura jest zaledwie jednym z nich. Zakładamy jednak, że używając znanych nam metod, możemy dać impuls do zmiany społecznej. Przy pomocy wydarzenia artystycznego możemy zwrócić uwagę na miejsce, wywołać o nim dyskusję i stworzyć okazję do podjęcia nowych działań, również w sferze kultury.

Szukamy problemów i ukrytych zasobów. Jedne i drugie są obecne w przestrzeni. Zastanawiamy się, jak przestrzeń, jej ukształtowanie, porządek, architektura determinują rozwój społeczny, kulturalny i gospodarczy. W jaki sposób zaburzony ład przestrzenny może być czynnikiem hamującym rozwój.

Metoda „Nowej Kultury” to skupianie uwagi na miejscach, zwiększanie percepcji miejsca, „u-miejscowianie”.

Od diagnozy do zmiany społecznej

Warsztaty: Diagnoza społeczna. Stara Studnica. fot. Tomasz Bukowski

9

Finansowanie animacji kultury

Na manowce prowadzi nas następujące myślenie: my - animatorzy kultury uprawiamy kulturę, nasza publiczność przychodzi na organizowane przez nas imprezy, a władza za to płaci.

Po pierwsze; nie mamy monopolu na uprawianie kultury. Ma prawo to robić każdy, również ci, których nazywaliśmy niemym tłumem. Przekonujemy się o tym łatwo zaglądając do Internetu. Po drugie; nie ma już publiczności. Jest wspólnota, środowisko, którego sami jesteśmy częścią i dla którego pracujemy. Po trzecie; pieniądze potrzebne do uprawiania kultury są środkiem dostępnym nie tylko władzy. Wspólnota, dla której pracujemy, poniesie koszty naszych wysiłków, jeśli uzna, że robimy to dobrze i w słusznej sprawie. Niektórzy zapłacą za bilet, inni obejmą nasze działanie mecenatem, aktywni pomogą technicznie

i organizacyjnie, a sponsorzy kupią trochę rozgłosu dla siebie. Czy to bajka? Nie. W „Nowej Kulturze” to się zdarza.

W rozważaniach nad problemami finansowania animacji kultury dochodzimy do wniosku, że nie można oddzielić tego aspektu działalności od pozostałych. Pozyskiwanie pieniędzy na działania animacyjne jest ściśle powiązane z budowaniem relacji w środowisku z przyszłymi uczestnikami i współ-twórcami wydarzeń. Oderwanie finansowania animacji od niej samej sprawia wrażenie, że jest jakaś wyższa siła sprawcza, która bierze odpowiedzialność za problemy.

Dom kultury działający w sposób animacyjny, staje się częścią wspólnoty, w której i na rzecz której działa.

I jeszcze jedno: finansowanie jest potrzebne miejscom i ludziom , a nie projektom, które realizujemy. To ważne.

Warsztaty: Finansowanie animacji kultury. Stara Studnica. fot. Tomasz Bukowski

11

Finansowanie animacji kultury

Na manowce prowadzi nas następujące myślenie: my - animatorzy kultury uprawiamy kulturę, nasza publiczność przychodzi na organizowane przez nas imprezy, a władza za to płaci.

Po pierwsze; nie mamy monopolu na uprawianie kultury. Ma prawo to robić każdy, również ci, których nazywaliśmy niemym tłumem. Przekonujemy się o tym łatwo zaglądając do Internetu. Po drugie; nie ma już publiczności. Jest wspólnota, środowisko, którego sami jesteśmy częścią i dla którego pracujemy. Po trzecie; pieniądze potrzebne do uprawiania kultury są środkiem dostępnym nie tylko władzy. Wspólnota, dla której pracujemy, poniesie koszty naszych wysiłków, jeśli uzna, że robimy to dobrze i w słusznej sprawie. Niektórzy zapłacą za bilet, inni obejmą nasze działanie mecenatem, aktywni pomogą technicznie

i organizacyjnie, a sponsorzy kupią trochę rozgłosu dla siebie. Czy to bajka? Nie. W „Nowej Kulturze” to się zdarza.

W rozważaniach nad problemami finansowania animacji kultury dochodzimy do wniosku, że nie można oddzielić tego aspektu działalności od pozostałych. Pozyskiwanie pieniędzy na działania animacyjne jest ściśle powiązane z budowaniem relacji w środowisku z przyszłymi uczestnikami i współ-twórcami wydarzeń. Oderwanie finansowania animacji od niej samej sprawia wrażenie, że jest jakaś wyższa siła sprawcza, która bierze odpowiedzialność za problemy.

Dom kultury działający w sposób animacyjny, staje się częścią wspólnoty, w której i na rzecz której działa.

I jeszcze jedno: finansowanie jest potrzebne miejscom i ludziom , a nie projektom, które realizujemy. To ważne.

Warsztaty: Finansowanie animacji kultury. Stara Studnica. fot. Tomasz Bukowski

11

Audience developmentczyli rozwój widowni

Trudno się pogodzić z tym, że spora grupa ludzi nie odwiedza naszego domu kultury. Przecież znamy wszystkich mieszkańców i wiemy wiele o ich potrzebach. Często pozostajemy w przekonaniu o tym, że nie mają wykształconych potrzeb kulturalnych. Nic bardziej złudnego. Wokół nas żyją i mieszkają ludzie o wysokich aspiracjach kulturalnych, szukający intelektualnych i estetycznych przeżyć. Tacy, których nasz sposób uprawiania kultury nie zadowala.

Uświadamiając sobie te fakty, należy inaczej pomyśleć o pracy w kulturze. Należy podnieść poprzeczkę, opracować ambitniejsze projekty i przedstawić je nieobecnym. Należy zaprosić ich do współtworzenia współuczestnictwa w kulturze.

„Audience development” to sztuka angażowania pub-liczności, zrozumienia jej potrzeb, a także stymulowania do działania. Pracując metodą „Nowej Kultury” podchodzimy do publiczności inaczej niż dotychczas. Wtedy niepotrzebne okażą się dziesiątki plakatów i setki ulotek. Najskuteczniejsze są oczywiste metody porozumiewania się: rozmowa, osobiste relacje, SMS. Wybieramy metody adekwatne do sytuacji.

„A ja, to nie wszyscy” - mówi mieszkaniec miasteczka X. „Nie mam tam nic do zrobienia” - dodaje sąsiadka.

„Nowa Kultura” indywidualnie zaprasza do włączenia się w działanie na rzecz niezwykłych miejsc w najbliższej okolicy. Takie podejście, bezposrednie i autentyczne, poskutkuje na pewno na płaszczyźnie lokalnej. A wspólnota nowej publiczności pozostanie wierna na długo.

Nie bywam w domu kultury, bo on jest dla wszystkich.

Warsztaty: Logistyka i produkcja wydarzenia. Stara Studnica. fot. Tomasz Bukowski

13

Audience developmentczyli rozwój widowni

Trudno się pogodzić z tym, że spora grupa ludzi nie odwiedza naszego domu kultury. Przecież znamy wszystkich mieszkańców i wiemy wiele o ich potrzebach. Często pozostajemy w przekonaniu o tym, że nie mają wykształconych potrzeb kulturalnych. Nic bardziej złudnego. Wokół nas żyją i mieszkają ludzie o wysokich aspiracjach kulturalnych, szukający intelektualnych i estetycznych przeżyć. Tacy, których nasz sposób uprawiania kultury nie zadowala.

Uświadamiając sobie te fakty, należy inaczej pomyśleć o pracy w kulturze. Należy podnieść poprzeczkę, opracować ambitniejsze projekty i przedstawić je nieobecnym. Należy zaprosić ich do współtworzenia współuczestnictwa w kulturze.

„Audience development” to sztuka angażowania pub-liczności, zrozumienia jej potrzeb, a także stymulowania do działania. Pracując metodą „Nowej Kultury” podchodzimy do publiczności inaczej niż dotychczas. Wtedy niepotrzebne okażą się dziesiątki plakatów i setki ulotek. Najskuteczniejsze są oczywiste metody porozumiewania się: rozmowa, osobiste relacje, SMS. Wybieramy metody adekwatne do sytuacji.

„A ja, to nie wszyscy” - mówi mieszkaniec miasteczka X. „Nie mam tam nic do zrobienia” - dodaje sąsiadka.

„Nowa Kultura” indywidualnie zaprasza do włączenia się w działanie na rzecz niezwykłych miejsc w najbliższej okolicy. Takie podejście, bezposrednie i autentyczne, poskutkuje na pewno na płaszczyźnie lokalnej. A wspólnota nowej publiczności pozostanie wierna na długo.

Nie bywam w domu kultury, bo on jest dla wszystkich.

Warsztaty: Logistyka i produkcja wydarzenia. Stara Studnica. fot. Tomasz Bukowski

13

Logistyka i produkcjawydarzenia

Nikomu nie wydaje się tak bardzo, że zna się na logistycei produkcji wydarzeń artystycznych jak pracownikowi domu kultury. „Przecież my się na tym znamy najlepiej!” - słyszymy, i widzimy postać, która witając honorowych gości, w jednej ręce trzyma mikrofon, a w drugiej śrubokręt.

Logistyka opiera się na planowaniu, a sztuka planowania nie znosi. Podejmujemy więc próbę opracowania skutecznych metod pracy w kulturze, takich które pozwolą nam przygotować dzieło na czas i zgodnie z wcześniejszym wyobrażeniem i artystycznym duchem.

W pracy animatora najskuteczniejsze są mapy myśli, które zwiększają efektywność pracy i zapamiętywania oraz aktywują intuicję. Na mapie myśli znajdą miejsce zarówno twarde fakty, jak i emocje.

Pozostaje tylko przeniesienie danych z mapy myśli na diagram Gantta. Uwzględnia się w nim podział projektu na poszczególne zadania oraz rozplanowanie ich w czasie. Dzięki tym metodom mikrofon i śrubokręt znajdą swoje należne miejsce i nie spotkają się w tym samym miejscu i czasie.

Warsztaty: Logistyka i produkcja wydarzenia. Stara Studnica. fot. Tomasz Bukowski

15

Logistyka i produkcjawydarzenia

Nikomu nie wydaje się tak bardzo, że zna się na logistycei produkcji wydarzeń artystycznych jak pracownikowi domu kultury. „Przecież my się na tym znamy najlepiej!” - słyszymy, i widzimy postać, która witając honorowych gości, w jednej ręce trzyma mikrofon, a w drugiej śrubokręt.

Logistyka opiera się na planowaniu, a sztuka planowania nie znosi. Podejmujemy więc próbę opracowania skutecznych metod pracy w kulturze, takich które pozwolą nam przygotować dzieło na czas i zgodnie z wcześniejszym wyobrażeniem i artystycznym duchem.

W pracy animatora najskuteczniejsze są mapy myśli, które zwiększają efektywność pracy i zapamiętywania oraz aktywują intuicję. Na mapie myśli znajdą miejsce zarówno twarde fakty, jak i emocje.

Pozostaje tylko przeniesienie danych z mapy myśli na diagram Gantta. Uwzględnia się w nim podział projektu na poszczególne zadania oraz rozplanowanie ich w czasie. Dzięki tym metodom mikrofon i śrubokręt znajdą swoje należne miejsce i nie spotkają się w tym samym miejscu i czasie.

Warsztaty: Logistyka i produkcja wydarzenia. Stara Studnica. fot. Tomasz Bukowski

15

Model animacji lokalnejw oparciu o wydarzenie artystyczne

MiejsceW „Karcie Drahimskiej”, która została podpisana

uczestników warsztatów „Potyczki z architekturą” w Czaplinku latem 2001 r. czytamy: „Każdy ma prawo do pięknego krajobrazu, życia w zdrowym środowisku i harmonijnym otoczeniu” i potem: „każde miejsce opowiada swoją historię”. Te postulaty tworzą fundament metody animacji kultury w miejscach o zaburzonym ładzie przestrzennym nazywanej później „NOWA KULTURA”. Metoda powstała podczas działań na Pojezierzu Drawskim dwojga animatorów: Marzanny Groblewskiej i Marka Sztarka.

„Karta Drahimska” narodziła się na Pomorzu Zachodnim, w regionie, w którym po II wojnie światowej nastąpiła całkowita wymiana ludności. Nowi mieszkańcy tych ziem długo przyzwyczajali się do nowego krajobrazu. Zanim zaakceptowali i uznali nowe miejsca życia za swoje, upłynęło dużo czasu. Do dziś, jednak, nie znają dobrze historii tych ziem, a przede wszystkim najbliższego otoczenia. Ład przestrzenny wiosek, miasteczek i miast, stworzony przed wiekami, został zaburzony przez zniszczenia wojenne, biedę lub złe odczytanie elementów krajobrazu i narzucenie nowych układów i struktur. Szczególnie dotkliwie doświadczyły tego obiekty zabytkowe, sakralne i

przez świeckie, stare zabudowania, cmentarze i pomniki.

Człowiek podlega środowisku, w którym mieszka, ład przestrzenny ma dobroczynny wpływ na jego rozwój, kulturę i los. Zaburzenie tego ładu - zaburza ład społeczny. Każde miejsce ma jednak swoją nową szansę. A jej siłą są jego mieszkańcy.

Animatorzy pracujący metodą „Nowej Kultury” obserwując otoczenie, diagnozując je, wskazują i wybierają miejsce, które wymaga interwencji. Zapomniany, zaniedbany zabytek, zamknięty przed ludźmi obiekt o funkcji publicznej, miejsce „tabu”, lub po prostu miejsce ciekawe, potrzebujące wsparcia i rozgłosu.

PublicznośćPublicznością wydarzeń „Nowej Kultury” są „ludzie z pobliża”.

Mieszkańcy okolicznych miast, w promieniu jednodniowej dostępności. Mieszkający nie dalej niż 80-100 km od miejsca animacji. Cechują ich wyższe niż przeciętne aspiracje kulturowe, mają zdefiniowane potrzeby i ambicje. To ludzie, którzy poszukują nowych doświadczeń, chcą odkrywać to, co nieznane. To osoby, które z łatwością i z chęcią wchodzą w nowe relacje, cieszą się ze spotkania nowych ludzi, nawiązywania kontaktów. Publiczność „Nowej Kultury” włącza się w misję. Z przyjemnością zaświadczy

Próba do koncertu w Danowie. Wydarzenie organizowane przez Goleniowski Dom Kultury. Fot. Z. Łukaszewski

17

Model animacji lokalnejw oparciu o wydarzenie artystyczne

MiejsceW „Karcie Drahimskiej”, która została podpisana

uczestników warsztatów „Potyczki z architekturą” w Czaplinku latem 2001 r. czytamy: „Każdy ma prawo do pięknego krajobrazu, życia w zdrowym środowisku i harmonijnym otoczeniu” i potem: „każde miejsce opowiada swoją historię”. Te postulaty tworzą fundament metody animacji kultury w miejscach o zaburzonym ładzie przestrzennym nazywanej później „NOWA KULTURA”. Metoda powstała podczas działań na Pojezierzu Drawskim dwojga animatorów: Marzanny Groblewskiej i Marka Sztarka.

„Karta Drahimska” narodziła się na Pomorzu Zachodnim, w regionie, w którym po II wojnie światowej nastąpiła całkowita wymiana ludności. Nowi mieszkańcy tych ziem długo przyzwyczajali się do nowego krajobrazu. Zanim zaakceptowali i uznali nowe miejsca życia za swoje, upłynęło dużo czasu. Do dziś, jednak, nie znają dobrze historii tych ziem, a przede wszystkim najbliższego otoczenia. Ład przestrzenny wiosek, miasteczek i miast, stworzony przed wiekami, został zaburzony przez zniszczenia wojenne, biedę lub złe odczytanie elementów krajobrazu i narzucenie nowych układów i struktur. Szczególnie dotkliwie doświadczyły tego obiekty zabytkowe, sakralne i

przez świeckie, stare zabudowania, cmentarze i pomniki.

Człowiek podlega środowisku, w którym mieszka, ład przestrzenny ma dobroczynny wpływ na jego rozwój, kulturę i los. Zaburzenie tego ładu - zaburza ład społeczny. Każde miejsce ma jednak swoją nową szansę. A jej siłą są jego mieszkańcy.

Animatorzy pracujący metodą „Nowej Kultury” obserwując otoczenie, diagnozując je, wskazują i wybierają miejsce, które wymaga interwencji. Zapomniany, zaniedbany zabytek, zamknięty przed ludźmi obiekt o funkcji publicznej, miejsce „tabu”, lub po prostu miejsce ciekawe, potrzebujące wsparcia i rozgłosu.

PublicznośćPublicznością wydarzeń „Nowej Kultury” są „ludzie z pobliża”.

Mieszkańcy okolicznych miast, w promieniu jednodniowej dostępności. Mieszkający nie dalej niż 80-100 km od miejsca animacji. Cechują ich wyższe niż przeciętne aspiracje kulturowe, mają zdefiniowane potrzeby i ambicje. To ludzie, którzy poszukują nowych doświadczeń, chcą odkrywać to, co nieznane. To osoby, które z łatwością i z chęcią wchodzą w nowe relacje, cieszą się ze spotkania nowych ludzi, nawiązywania kontaktów. Publiczność „Nowej Kultury” włącza się w misję. Z przyjemnością zaświadczy

Próba do koncertu w Danowie. Wydarzenie organizowane przez Goleniowski Dom Kultury. Fot. Z. Łukaszewski

17

swoją obecnością, aktywnością i opłaceniem kosztów biletów, że spełnia wyznaczoną przez organizatorów misję.

InterwencjaMisją „Nowej Kultury” jest zwrócenie uwagi na miejsce.

W nietypowej przestrzeni odbywa się prezentacja dzieła: koncert, spektakl, wystawa. Odbywa się spotkanie z wybitnym artystą, wirtuozem swojej sztuki. Wirtuozowski popis harfistki, koncert kwartetu smyczkowego lub orkiestry kameralnej, recital fortepianowy, wystawa wybitnego fotografika przyciąga aspirującą publiczność z okolicznych miast. Zwraca uwagę na wybrane miejsce, jego historię i problemy. Przykuwa uwagę mediów i decydentów. Wydarzenie „Nowej Kultury” wprowadza miejsce do obiegu myśli i działania, do obiegu kultury.

Motywacja do działaniaAnimator pracuje w miejscu wydarzenia tak długo, aż

doprowadzi do skutecznego finału. Włącza przy tym lokalną społeczność do działania w procesie przygotowań. Zasada oparta

na standardzie zachowań: Goście jadą, trzeba posprzątać!, motywuje nawet najbardziej zatwardziałych malkontentów. Mieszkańcy z pozycji biernych obserwatorów stają się gospodarzami miejsca. Muzyka poważna ma szczególny wpływ na zachowania, wymaga szacunku, bezwarunkowej akceptacji, traktowania wydarzenia jak święta, a nawet rytuału. Przygotowania do koncertu muzyki poważnej zobowiązują.

FinansowanieInterwencja metodą „Nowej Kultury” jest tym skuteczniejsza

im więcej odpowiedzialności za przygotowanie i finansowanie przedsięwzięcia będzie po stronie społeczności z otoczenia. Metoda opiera się na założeniu, że w promieniu ok. 80 km są wszyscy interesariusze wskazanego miejsca: mieszkańcy najbliższego otoczenia, często bezradni i najbardziej poszkodowani zaburzonym ładem przestrzennym, przed-stawiciele kluczowych podmiotów, instytucji (proboszcz, dyrekcja szkoły, urzędnicy), właściciele i pracownicy firm, właściciele ziemi i posesji, gestorzy obiektu. Ponadto interesariuszami miejsca

pośrednio są członkowie publiczności: liderzy opinii, aspirujący, aktywni uczestnicy życia społecznego. Rozpoznanie i obdzielenie odpowiedzialnością za wydarzenie wszystkich interesariuszy jest sposobem na skuteczność interwencji. Bilety, sponsoring, darowizny, wsparcie techniczne, pomoc merytoryczna, marketing szeptany to podstawowe narzędzia wsparcia przez interesariuszy.

SpektaklKażdy z interesariuszy staje się częścią spektaklu, który w finale

odbywa się w wybranym miejscu. Ostatnie przygotowania, kompletowanie krzeseł, przygotowanie parkingów, podłączanie energii to już spektakl, w którym biorą udział mieszkańcy. Kawalkada samochodów przyjezdnej publiczności ten spektakl rozwija. Spotkanie przed obiektem, poczęstunek (kawa, herbata, ciasto, regionalne przysmaki) buduje napięcie spektaklu ale też wzmaga poczucie akceptacji, współuczestnictwa w sprawie. Wspólne zwiedzanie obiektu, spacer, opowieść o miejscu, rozmowa, dają poczucie misji i zaangażowania. Kluczowym elementem spektaklu jest obcowanie z dziełem - występ artysty, skupienie, oklaski i podziw, estetyczne uniesienia.Spektakl kończy się rozmową, długimi, ale rzetelnymi podziękowaniami wszystkim tym, którzy choćby drobnym gestem przyczynili się do realizacji wydarzenia. Dużą wagę mają również czynności końcowe: pakowanie instrumentów, roznoszenie pożyczonych krzeseł (animator włącza w tę czynność publiczność), przywracanie miejscu poprzedniego wyglądu, pożegnania i odjazdy samochodów.

Demokracja kulturalnaMetoda „Nowej Kultury” zakłada demokratyczne podejście do

publiczności. Zasada ta polega na równym traktowaniu wszystkich; wszyscy płacą za bilety, nie ma „lepszych miejsc”, lokalni hierarchowie nie są witani w specjalny sposób. Wyjątek stanowi moment podziękowań; wówczas szczególnym szacunkiem są obdarzani Ci, którzy faktycznie pomogli organizatorom.

ZmianaMetoda „Nowej Kultury” powoduje zmianę. Przede wszystkim

zmienia optykę. Od dnia wydarzenia, mieszkańcy patrzą na miejsce w inny sposób. W niektórych miejscowościach czas odmierza się do wydarzenia „Nowej Kultury” i od takiego

wydarzenia. Zmiana może nastąpić również w świadomości dysponentów wskazanego obiektu. Niejednokrotnie po wydarzeniu obiekt zmieniał swoją funkcję, zmieniał właściciela lub zaczynano w nim remont. Niebagatelne jest również oddziaływanie na świadomość społeczną w szerokim otoczeniu. Wydarzenie „Nowej Kultury” staje się przedmiotem zainteresowania mediów, co spowoduje zmianę w postrzeganiu miejsc przez szerszą społeczność.

Wiejskie dróżki. Wydarzenie w Lubieszewie organizowane przez Złocieniecki Ośrodek Kultury. Fot. M. Sztark

Poczytaj mi mamo. Wydarzenie w Cybowie organizowane przez Ośrodek Kultury w Kaliszu Pomorskim. Fot. A.Olszacka

18

swoją obecnością, aktywnością i opłaceniem kosztów biletów, że spełnia wyznaczoną przez organizatorów misję.

InterwencjaMisją „Nowej Kultury” jest zwrócenie uwagi na miejsce.

W nietypowej przestrzeni odbywa się prezentacja dzieła: koncert, spektakl, wystawa. Odbywa się spotkanie z wybitnym artystą, wirtuozem swojej sztuki. Wirtuozowski popis harfistki, koncert kwartetu smyczkowego lub orkiestry kameralnej, recital fortepianowy, wystawa wybitnego fotografika przyciąga aspirującą publiczność z okolicznych miast. Zwraca uwagę na wybrane miejsce, jego historię i problemy. Przykuwa uwagę mediów i decydentów. Wydarzenie „Nowej Kultury” wprowadza miejsce do obiegu myśli i działania, do obiegu kultury.

Motywacja do działaniaAnimator pracuje w miejscu wydarzenia tak długo, aż

doprowadzi do skutecznego finału. Włącza przy tym lokalną społeczność do działania w procesie przygotowań. Zasada oparta

na standardzie zachowań: Goście jadą, trzeba posprzątać!, motywuje nawet najbardziej zatwardziałych malkontentów. Mieszkańcy z pozycji biernych obserwatorów stają się gospodarzami miejsca. Muzyka poważna ma szczególny wpływ na zachowania, wymaga szacunku, bezwarunkowej akceptacji, traktowania wydarzenia jak święta, a nawet rytuału. Przygotowania do koncertu muzyki poważnej zobowiązują.

FinansowanieInterwencja metodą „Nowej Kultury” jest tym skuteczniejsza

im więcej odpowiedzialności za przygotowanie i finansowanie przedsięwzięcia będzie po stronie społeczności z otoczenia. Metoda opiera się na założeniu, że w promieniu ok. 80 km są wszyscy interesariusze wskazanego miejsca: mieszkańcy najbliższego otoczenia, często bezradni i najbardziej poszkodowani zaburzonym ładem przestrzennym, przed-stawiciele kluczowych podmiotów, instytucji (proboszcz, dyrekcja szkoły, urzędnicy), właściciele i pracownicy firm, właściciele ziemi i posesji, gestorzy obiektu. Ponadto interesariuszami miejsca

pośrednio są członkowie publiczności: liderzy opinii, aspirujący, aktywni uczestnicy życia społecznego. Rozpoznanie i obdzielenie odpowiedzialnością za wydarzenie wszystkich interesariuszy jest sposobem na skuteczność interwencji. Bilety, sponsoring, darowizny, wsparcie techniczne, pomoc merytoryczna, marketing szeptany to podstawowe narzędzia wsparcia przez interesariuszy.

SpektaklKażdy z interesariuszy staje się częścią spektaklu, który w finale

odbywa się w wybranym miejscu. Ostatnie przygotowania, kompletowanie krzeseł, przygotowanie parkingów, podłączanie energii to już spektakl, w którym biorą udział mieszkańcy. Kawalkada samochodów przyjezdnej publiczności ten spektakl rozwija. Spotkanie przed obiektem, poczęstunek (kawa, herbata, ciasto, regionalne przysmaki) buduje napięcie spektaklu ale też wzmaga poczucie akceptacji, współuczestnictwa w sprawie. Wspólne zwiedzanie obiektu, spacer, opowieść o miejscu, rozmowa, dają poczucie misji i zaangażowania. Kluczowym elementem spektaklu jest obcowanie z dziełem - występ artysty, skupienie, oklaski i podziw, estetyczne uniesienia.Spektakl kończy się rozmową, długimi, ale rzetelnymi podziękowaniami wszystkim tym, którzy choćby drobnym gestem przyczynili się do realizacji wydarzenia. Dużą wagę mają również czynności końcowe: pakowanie instrumentów, roznoszenie pożyczonych krzeseł (animator włącza w tę czynność publiczność), przywracanie miejscu poprzedniego wyglądu, pożegnania i odjazdy samochodów.

Demokracja kulturalnaMetoda „Nowej Kultury” zakłada demokratyczne podejście do

publiczności. Zasada ta polega na równym traktowaniu wszystkich; wszyscy płacą za bilety, nie ma „lepszych miejsc”, lokalni hierarchowie nie są witani w specjalny sposób. Wyjątek stanowi moment podziękowań; wówczas szczególnym szacunkiem są obdarzani Ci, którzy faktycznie pomogli organizatorom.

ZmianaMetoda „Nowej Kultury” powoduje zmianę. Przede wszystkim

zmienia optykę. Od dnia wydarzenia, mieszkańcy patrzą na miejsce w inny sposób. W niektórych miejscowościach czas odmierza się do wydarzenia „Nowej Kultury” i od takiego

wydarzenia. Zmiana może nastąpić również w świadomości dysponentów wskazanego obiektu. Niejednokrotnie po wydarzeniu obiekt zmieniał swoją funkcję, zmieniał właściciela lub zaczynano w nim remont. Niebagatelne jest również oddziaływanie na świadomość społeczną w szerokim otoczeniu. Wydarzenie „Nowej Kultury” staje się przedmiotem zainteresowania mediów, co spowoduje zmianę w postrzeganiu miejsc przez szerszą społeczność.

Wiejskie dróżki. Wydarzenie w Lubieszewie organizowane przez Złocieniecki Ośrodek Kultury. Fot. M. Sztark

Poczytaj mi mamo. Wydarzenie w Cybowie organizowane przez Ośrodek Kultury w Kaliszu Pomorskim. Fot. A.Olszacka

18

W październiku 2012 r. Zachodniopomorskie Forum Kultury tworzą: Goleniowski Dom Kultury w Goleniowie, Darłowski Ośrodek Kultury im. Leopolda Tyrmanda w Darłowie, Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Kaliszu Pomorskim, Kamieński Dom Kultury w Kamieniu Pomorskim, Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Lubniewicach, Nowogardzki Dom Kultury w Nowogardzie, Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Pełczycach, Fundacja Kultury i Sportu „Prawobrzeże” w Szczecinie, Sławieński Dom Kultury w Sławnie, SZCZECIN-EXPO Towarzystwo Wspierania Rozwoju Pomorza Zachodniego, Gminny Ośrodek Kultury Sportu i Turystyki w Wierzchowie, Złocieniecki Ośrodek Kultury w Złocieńcu, Stowarzyszenie Edukacyjno-Społeczno-Kulturalne Teatr Brama – Goleniów, Dom Kultury w Ustce.

FKFORUM KULTURYZACHODNIOPOMORSKIE