Vysoká Srbská - ZlíčkoPstrążna - Stroužné

Návraty ke kořenůmPowroty do korzeni

Roubenka ve Vysoké Srbské / Chata zrębowa w Vysokiej Srbskiej

Pohled na obec Zlíčko na počátku 20. století / Widok wsi Zlíčko na początku XX wieku

Český koutek v Kladsku Do nástupu vnější německé kolonizace bylo Kladsko

jako nedílná součást českého státu národnostně české. Od 13. století se počet českých obyvatel zmenšoval. K největší koncentraci došlo po uchvácení Kladska Pruskem (1743). Obyvatelstvo českého původu se sou-středilo do úzkého pásu těsně u hranic. Tento pás může-me na české straně vymístit zhruba mezi města Náchoda Police nad Metují. Obyvatel českého původu v tzv. Čes-kém koutku bylo na počátku 20. století asi pět tisíc. Klad-ští Češi, žili v obcích Blažejov (Błaźejów), Březová (Brzozowie), Bukovina (Bukovina Kłodzka), Chudo-ba (Kudowa Zdrój), Jakubovice (Jakubowice), Levín (Lewin Kłodzki), Německá Čermná (Czermna), Nou-zín (Ostra Góra), Slané[ý] (Słone), Stroužné (Pstrążna), Vostrá Hora (Ostra Góra), Zakš (Zakrze). Zachovali sičeský jazyk a vytvořili svébytnou lidovou kulturusahající svými kořeny ke kultuře české. Patří k níkladský lidový dům, lidové písně a popěvky, písemné památky. Uchoval se svébytný jazyk kladských Čechů – kladština. Slova jako prauda, kreu, poudá, slauný, ušechno, dřiu… jsou důvěrně známá.

Kladští Češi žili po staletí na stejném místě, a přesto bez vlastního přičinění měnili vícekrát zemskou, státní,a i náboženskou příslušnost. Tyto proměny přinesly největší tlak v podobě jazykové. Po sjednocení Německa v roce 1871 neměli už kladští Češi ani české školy, ani české bohoslužby. České národní vědomí se postupně vytrácelo. Kladští Češi oceňovali pruský pořádek a soci-ální zabezpečení. Stali se česky hovořícími Prusy. Proces postupné asimilace českého etnika vrcholil,když došlo k poválečným událostem. Postupimskou dohodou bylo Kladsko přiřknuto Polsku. Kladští Češi, ač neradi, rodnou zem opustili. Menšina odešla do Čech, většina do Německa. Došlo tak k rozpadu české enklávyv Kladsku.

Výtah z knihy Historie obce Malá Čermná po roce 1850 autorky Evy Pumrové

Vážení čtenáři, dostává se vám do rukou drobná publikace, která vznikla u příležitosti oslav 745 let od založení obce VysokáSrbská. Cílem této publikace je představit dvě partnerské obce ležící nedaleko od sebe v Kladském pomezí jejichž osudy se napříč staletími různě prolínaly. Proto je celý projekt nazván „Návraty ke kořenům“.

Szanowni czytelnicy, bierzecie do ręki niewielką publikację, która powstała przy okazji Obchodów 745-lecia założenia wsi Vysoká Srbská. Celem tej publikacji jest przedstawienie dwóch miejscowości partnerskich położonych na Pograniczu Kłodzkim, niedaleko od siebie, których losy przeplatały się różnie w ciągu sto-leci. Dlatego też cały ten projekt nazwano „Powroty do korzeni”.

Jak je to s názvem SudetyPolská vesnice Pstrążna a české obce Vysoká Srbská a Zlíčko

leží v oblasti Středních Sudet jen malý kousek od sebe. Horská pásma Sudet se rozkládají v jihovýchodním Polsku a severo-východních Čechách. Názvu Sudety se v Polsku běžně užívá v od-borné literatuře i na veřejnosti, protože tu nevyvolává negativní, historicky podmíněné asociace. Mezi Čechy však budí vzpomínku na sudetské Němce a s nimi spojené události z let 1938-1945. Slovo „Sudety“ má pravděpodobně keltský původ a je možné ho přeložit jako „les divokých prasat“ („sud“ – divoké prase, „éta“ – les).

O nazwie SudetyVieś Pstrążna (Polska) i gmina Vysoká Srbská –

Zličko (Republika Czeska) położone są w Sudetach Środkowych w niedalekiej odległości od siebie. Na-zwa Sudety określa pasma górskie w południowo-zachodniej Polsce i północno-wschodnich Czechach. W Polsce jest ona powszechna w literaturze fachowej jak i w życiu codziennym bowiem nie budzi negatyw-nych, historycznie uwarunkowanych skojarzeń. W Cze-chach stosowana jest raczej nazwa karkonosko-jesionicka subprowincja chociaż funkcjonuje także określenie sudecka subprowincja. Określenie Sudety budzi wśród Czechów wspomnienie na Niemców Sudeckich i na wydarzenia z nimi związane z lat 1938-1945. Wyraz „Sudety” ma prawdopodobnie celtyckie pochodzenie i tłumaczony jest jako „las dzików” („sud” – dzik, „éta” – las).

Památník „Tří kultur“ v Czermne (Němci, Poláci, Češi)/ Pomnik „Trzech kultur” w Czermnej (niemieckiej,

polskiej i czeskiej)

Výřez mapy Antona Elsenwangera z roku 1794/ Wycinek z mapy Antona Elsenwangera z roku 1794

Czeski Kątek na Ziemi Kłodzkiej

Do początku kolonizacjiniemieckiej Ziemia Kłodz-ka jako nieodłączna częśćKrólestwa Czeskiego była pod względem narodowościczeska. Od wieku XIII licz-ba czeskich mieszkańców zmniejszała się. Proces ten zintensyfikował się po przy-łączeniu Ziemi Kłodzkiej do Prus (1743). Ludność pochodznia czeskiego sku-piła się w wąskim pasie tuż przy granicy. Po czes-kiej stronie pas ten ograni-czyć można miastami Náchod oraz Police nad Metují. Tak zwany Czeski Kątek liczył na początku XX wieku około 5000 mieszkańców. Kłodzcy Czesi natomiast za-mieszkiwali wsie Błażejów (Blažejov), Brzozowie (Bře-zová), Bukowina Kłodzka (Bukovina), Kudowa Zdrój (Chudoba), Jakubowice (Jakubovice), Lewin Kłodzki (Levín), Czermna (Czermna), Ostra Góra (Nouzín), Sło-ne (Slané[ý]), Pstrążna (Stroužné), Ostra Góra (Vostrá Hora), Zakrze (Zakš). Zachowali oni język czeski oraz stworzyli odrębną kulturę ludową sięgającą korzeniami do kultury czeskiej. Należy do niej ludowa architektura, ludowe pieśni i przyśpiewki, zabytki piśmiennictwa. Zachował się też odrębny język kłodzkich Czechów – kłodzczyzna. Słowa jak prauda, kreu, poudá, slauný, ušechno, dřiu… są tu dobrze znane.

Katolická škola ve Stroužném / Szkoła katolicka w Pstrążnej

Kłodzcy Czesi przez wieki żyli na tym samym miejscu, a jednak, bez swego udziału wielokrotnie zmieniali przynależność administracyjną, państwową i religijną. Zmiany te odbiły się w największym stopniu na języku. Po zjednoczeniu Niemiec w roku 1871, nie mieli już kłodzcy Czesi ani czeskiej szkoły ani nabożeństw w tym języku. Czeska świadomość narodowa powoli zanikała. Kłodzcy Czesi cenili pruski porządek i bezpieczeństwo socjalne. Stali się czeskojęzycznymi Prusakami. Proces stopniowej asymilacji osiągnął szczytu w wyniku wydar-zeń powojennych. Układ poczdamski przyznał Ziemię Kłodzką Polsce. Kłodzcy Czesi, choć niechętnie, opuścili swój rodzinny kraj. Mniejszość przeniosła się do Czech, większość do Niemiec. I w ten sposób doszło do zaniku czeskiej enklawy na Ziemi Kłodzkiej.

Znak Hrabství kladského v 15., 16., 17. a 19. stol./ Herby Hrabstwa Kłodzkiego w XV, XVI, XVII oraz XIX w.

Obec Vysoká Srbská a Zlíčko patří k menším obcím na Náchodsku. Najdete ji v malebné kopcovité krajině Chráněné krajinné oblasti Broumovsko. V současné době zde žije zhruba 262 obyvatel a obec spravuje čtyři katastry – Vysoká Srbská, Zlíčko, Sedmákovice a Závrchy.

Historie obce Vysoká SrbskáNázev obce Vysoká Srbská se odvozuje od potoka Srb-

ská, který je poprvé připomínán v roce 1254, kdy tvořil hranici mezi polickým panstvím a panstvím rytíře Hrona z Náchoda.

Samotná ves se v pramenech objevuje v roce 1406 jako součást polického panství řádu benediktinů. V patnáctém století se pak obec stává sídlem manství. Držení tohoto manství pro Matěje Šubíře z Chobyněobnovil listinou ze dne 28. července 1494 kníže Jindřich Minstrberský. Rod Šubířů pak v Srbské hospodařilaž do roku 1636. Od 16. století pak obec kompletněspadala pod Náchodské panství.

Život lidí v obci neblaze ovlivnila Třicetiletá válka, která zde napáchala značné škody a zapříčinila úby-tek obyvatel. Na přelomu 17. a 18. století došlo v obci k menším povstáním proti útlaku ze strany vrchnosti. V době Sedmileté války táhla obcí vojska pruského krále Fridricha II.

V roce 1849 se Vysoká Srbská stává samostatnou obcí. Územně podléhala v letech 1850 – 1938 okresní-mu úřadu Broumov, jen v letech 1855 – 1868 spadala pod smíšený okresní úřad Police nad Metují.

V roce 1874 je ve Vysoké Srbské, na náklady obcí, vystavěna nová škola. O osm let později je zde založen sbor dobrovolných hasičů a v roce 1913 pak i místní odbor TJ Sokol.

K minulosti obce patří neodmyslitelně i ochotnické divadlo, jehož činnost nám připomíná původní opona a také staré fotografie a plakáty.

ZlíčkoZlíčko vzniklo asi v polovině 14. století jako malá

osada.K r. 1830 byla evidována jako poddanská ves ná-

chodského panství, tehdy měla 22 domů a 191 oby-vatel. V r. 1849 se stala součástí obce Žďárky. V ro-ce 1899 zahájil ve Zlíčku svoji činnost sbor dobro-volných hasičů. V roce 1919 se Zlíčko stává samo-statnou obcí. Tak tomu bylo až do roku 1960, kdyse Zlíčko s Vysokou Srbskou spojilo v jeden celek.

SoučasnostV současné době se obec i nadále rozvíjí a má co

nabídnout. Připomínkou dávných let je např. kaplička, která byla vysvěcena už 8. září roku 1875 a do níž byl v roce 1997 zavěšen nový zvon. Dalším místem, které stojí za povšimnutí je místní hřbitov z roku 1902, kde si občané v pozdějších letech svépomocí vybudovali malou obřadní síň.

K perlám vesnice pak bezpochyby patří její architek-tura. Na své si přijdou zejména milovníci roubených chalup, kterých je v obci zachováno hned několik.

Vysoká Srbská se může pochlubit také ukázkami lidového umění, které se na vesnicích rozvíjelo. Patří k nim pískovcové křížky nebo boží muka, umně zakomponovaná do krajiny (např. skupina křížů na „Farách“, či socha Panny Marie, majestátně vzhlížející do kraje v lukách na rozhraní katastrů Vysoká Srb-ská a Machov), nebo chránící obydlí (např. kříž na návsi u pohostinství, v areálu místního hřbitova a na návsi vedle hasičské zbrojnice ve Zlíčku). Za zmínku stojí také pomníky připomínající statečnost občanů ve světo-vých válkách (např. mohyla ze slepence u místního hřbi-tova a secesní pískovcový pomník na návsi ve Zlíčku).

Poloha obce v nadmořské výšce 560 m přímo nabízí nádherné výhledy do okolí. Při výborném počasí tak mů-žete vidět nedaleký Bor, Hejšovinu, Ostaš, Orlické hory, Dobrošov, a když je opravdu krásně, tak i Sněžku.

2

Gmina Vysoká Srbská i Zlíčko jest jedną z mniejszych gmin w regionu nachodzkim. Znajduje się ona w malowni-czym, górzystym krajobrazie w Obszarze ChronionegoKrajobrazu Broumovsko. Obecnie żyje w niej około 260 mieszkańców, a gmina składa się z czterech katast-rów – Vysoká Srbská, Zlíčko, Sedmákovice i Závrchy.

Historia wsi Vysoká SrbskáNazwa wsi Vysoká Srbská pochodzi od potoku

Srbská, wspomnianego po raz pierwszy w roku 1254, gdy tworzył on granicę pomiędzy dobrami polickimia dobrami rycerza Hrona z Náchodu.

Sama wieś pojawia się w źródłach w roku 1406 jako część dóbr polickiego klasztoru benedyktynów. W XV wie-ku staje się wieś dobrem lennym. Książe Henryk Ziębicki aktem z dnia 28 lipca 1494 wznowił nadanie tego lenna Matějowi Šubířowi z Chobyně. Ród Šubířów gospodarzył w Srbskiej aż do roku 1636. Od XVI wie-ku wieś należała do dóbr nachodzkich .

Fatalny wpływ na życie wsi miała wojna trzydziesto-letnia, która wyrządziła wielkie szkody i spowodowała spadek liczby mieszkańców. Na przełomie XVII i XVIII wie-ku wybuchały we wsi niewielkie bunty przeciw ucisko-wi przez panów. W czasie wojny siedmioletniej prze-jeżdżało przez wieś wojsko pruskiego króla Fryderyka.

V roku 1849 Vysoká Srbská staje się samodzielną wsią. Administracyjnie należała w latach 1850 – 1938 do powiatu Broumov, a jedynie w latach 1855 – 1868 była w powiecie Police nad Metují.

W roku 1874 w Vysokiej Srbskiej, na koszt wsi zbu-dowano nową szkołę. Osiem lat później powstała we wsi ochotnicza straż pożarna, a w roku 1913 również miejscowy oddział Towarzystwa Gimnastycznego Sokół.

Z historią wsi jest też nieodłącznie związanyteatr amatorski o którego działalności przypomina nam oryginalna kurtyna a także stare fotografiei plakaty.

ZlíčkoZlíčko powstało jako mała osada, zapewne w poło-

wie XIV wieku .Około roku 1830 znalazło się w ewidencji dóbr

nachodzkich jako wieś poddańcza; miało wówczas 22 domy i 191 mieszkańców. W roku 1849 stało się częścią miejscowości Žďárky. W roku 1899 rozpoczęła w Zlíčku działalność ochotnicza straż pożarna. W roku 1919 Zlíčko staje się samodzielną wsią. Było nią tak aż do roku 1960, gdy Zlíčko połączyło się w jedną miejscowość z Vysoką Srbską.

Współczesność Obecnie miejscowość się nadal rozwija i ma wiele do

zaoferowania. Przypomnieniem dawnych lat jest kapliczka, która została poświęcona już we wrześniu roku 1875, a w roku 1997 zawieszono w niej nowy dzwon. Innymgodnym uwagi miejscem jest miejscowy cmentarz z ro-ku 1902, na którym w późniejszych latach mieszkańcy wybu-dowali własnymi siłami mały dom przedpogrzebowy.

Niewątpliwie największym skarbem wsi jest architektura ludowa. Miłośnicy zrębowych chałup, których jest we wsi kilka, na pewno znajdą coś dla siebie.

Vysoká Srbská może się też pochwalić przykładami dzieł sztuki ludowej, która rozwijała się po wsiach. Należą do nich piaskowcowe krzyże, świetnie wkomponowanew krajobraz (na przykład grupa krzyży „na Farach”) lub też chroniące budynki (na przykład krzyż u gospody w cen-trum wsi, na cmentarzu, czy też przed remizą strażacką w Zlíčku). Wśród łąk, na granicy katastrów Vysoká Srbská i Machov, majestatycznie spogląda na krajobraz figura Panny Maryi. Warto wspomnieć też o pomnikach upamięt-niających odwagę mieszkańców wykazaną w czasie wo-jen światowych (na przykład mogiła ze zlepieńca przy miejscowym cmentarzu lub secesyjny pomnik w centrum wsi w Zlíčku).

Położenie wsi na wysokości 560 m nad poziomem morza zapewnia piękne widoki na okolice. Przy dobrej pogodzie zobaczyć tak można niedaleki Skalniak, Szczeliniec, Ostaš, Góry Orlickie, Dobrošov, a przy naprawdę dobrej pogodzie także Śnieżkę.

3

Historia wsi Pstrążna Pstrążna – dawniej wieś, obecnie jedna z ulic Kudowy-

Zdroju – powstała w drugiej połowie XV wieku. Została założona prawdopodobnie w 1461 roku przez husytów. Po raz pierwszy w dokumentach pojawia się w roku 1471 jako jedna z wsi feudalnego dominium Homole, które od koń-ca XIII wieku do 1477 roku należało do Królestwa Czeskiego,a następnie weszło w skład Hrabstwa Kłodzkiego. W 1526 ro-ku Hrabstwo Kłodzkie dzieląc losy Korony Czeskiej dosta-je się we władanie austriackiej Monarchii Habsburskiej.W 1742 roku hrabstwo kłodzkie i Dolny Śląsk zostają zajęte przez wojska pruskie. Przynależność Dolnego Śląska do Prus,a następnie do Rzeszy Niemieckiej, przerywa dopiero zakońc-zenie II wojny światowej.

Najstarsza nazwa wsi – Pstrzuzny, wywodzi się od czeski-ego słowa „pstruh” /pstrąg/. Gwarowa nazwa to Stroužné. Niemiecka urzędowa nazwa stosowana od 1765 roku to Strausseney, a od 1937 roku Straussdörfel. Bezpośrednio po zakończeniu wojny wieś nosiła nazwę Strużyny, po czym zmieniona ją na Pstrążną.

W trakcie wojny 30-letniej (1618 – 1648) mieszkańcyPstrążnej doświadczyli głodu i zarazy. Z pierwszych miesz-kańców wsi miały przetrwać jedynie trzy rodziny: Zwikirsch, Hauschke i Kubetschek. Pierwsze dwa nazwiska występują tutaj do dzisiaj.

Zakończenie wojny 30-letniej, a wraz z nim uznanie Hrab-stwa Kłodzkiego jako obszaru wyłącznie katolickiego, przyni-osło prześladowania tutejszych protestantów.

Latem liturgię sprawowali w lasach, a zimą w piwnicach przy wystawionej straży. Protestanci nie mogli być zorgani-zowani w legalną gminę religijną i nie posiadali własnego cmentarza. Zostali zmuszeni do chowania swoich bliskich w przydomowych ogrodach. Wolność wyznania nastąpiładopiero w 1743 roku wraz z przejęciem Ziemi Kłodzkiej przez protestanckie Prusy.

W 1813 roku ukończono budowę drewnianego kościółka ewangelickiego, który w 1848 roku zastąpiono murowanym kościołem istniejącym do dzisiaj. W 1817 roku wybudowano ewangelicką szkołę i plebanię. Obiekty te były użytkowane dopiero od 1830 roku, bowiem dopiero wtedy status prawny gminy reformowanej w Pstrążnej został uregulowany i skie-

rowano tu pierwszego pastora. Został nim Józef Ernest Berg-mann, dzięki któremu Pstrążna stała się lokalnym ośrodki-em religijno-narodowym dla tutejszych Czechów. Został on autorem kroniki parafialnej, w której opisał historię wsi, a także założył „Bractwo Trzeźwości” skupiające szerokie grono chłopów czeskich po obu stronach granicy. Pastor Bergmann opisuje w swej kronice biedę w której żyła więk-szość tutejszych gospodarzy utrzymujących się z niewielkich poletek i chałupniczego tkactwa.

Protestanci w Pstrążnej mięli niewielką przewagę liczbową nad katolikami. Mieszkańcy wyznania rzymskokato-lickiego należeli do parafii w Czermnej i tam też uczęszcza-li do kościoła. W okresie międzywojennym w jednym z budynków mieszkalnych w Pstrążnej powstała kaplica p.w. Trójcy Świętej. Użytkowana była do lat 90-tych ubiegłego wieku. W 2011 roku została wybudowana stylo-wa drewniana kapliczka pod wezwaniem bł. Jana Pawła II, w której odprawiane są msze święte głównie w okresie letnim.

Zakończenie II wojny światowej przyniosło ucieczki, wyjaz-dy i wysiedlenia mieszkańców Pstrążnej. Z około 500 miesz-kańców pozostało jedynie 10%. Ich miejsce zajęli Polacy przybywający tutaj z różnych stron Polski.

WspółczesnośćW dzisiejszych czasach Pstrążna tylko częściowo pełni

funkcję górskiej osady wiejskiej. Za to stała się miejscem rekreacji, uprawiania turystyki rowerowej, celem wycie-czek. Jest również wybierana jako miejsce sytuowania do-mów wypoczynkowych przez mieszkańców aglomeracji miejskich. Jej malownicze położenie oraz atrakcje turystycz-ne takie jak Muzeum – Skansen, Łowisko Pstrąga, Kościół Ewangelicki czy pobliskie Błędne Skały przyciągają rokro-cznie duże ilości turystów. Ważnym obiektem zlokalizowa-nym nieopodal Pstrążnej jest Szpital Rehabilitacyjno - Hema-tologiczny dla Dzieci „Orlik” o profilu onkologicznym.

6

Historie obce Stroužné Stroužné – dříve samostatná obec, nyní součást Ku-

dowy Zdrój – vzniklo v druhé polovině 15. století. Bylo založeno pravděpodobně v roce 1461 husity. První pí-semná zmínka je z roku 1471, kdy je Stroužné uvedeno jako jedna ze vsí feudálního panství Homole, které od konce 13. století do roku 1477 bylo součástí Království českého (později jako součást Kladského hrabství). V ro-ce 1526 Hrabství kladské sdílí osud Koruny české a do-stává se pod vládu habsburské monarchie. V roce 1742 je Hrabství kladské a Dolní Slezsko obsazeno pruskýmivojsky. Příslušnost Kladska a Dolního Slezska do Pruska a později do Německé Říše je přerušeno teprve skonče-ním II. světové války.

Nejstarší název vsi Pstrzuzny se odvozuje od českého slova pstruh. Hovorově se česky používá název Strouž-né. Německý úřední název ustanovený od roku 1765 byl Strausseney (Straußeney) a od roku 1937 Straussdörfel (Straußdörfel). Bezprostředně po skončení války do-stala ves polský název Strużyny, později změněný na Pstrążna.

V době třicetileté války (1618-1648) obyvatele vsi zdeci-moval hlad a choroby. Z prvních obyvatel vesnice přeži-ly pouze tři rodiny: Zwikirsch, Hauschke a Kubetschek. První dvě jména se zde vyskytují dodnes.

Skončení třicetileté války a současné uznání Kladské-ho hrabství jako oblasti výlučně katolické přineslo pronásledování místních evangelíků. Ti museli své bohoslužby vykonávat tajně, v létě v lesích, v zimě po sklepech pod dozorem stráží. Evangelíci nemohli být zorganizováni do legální náboženské obce a postrádali vlastní hřbitov. Museli pohřbívat své blízké na pozem-cích u svých obydlí. Svoboda vyznání nastoupila až ro-ku 1743 přechodem Kladska do protestantského Pruska.

V roce 1813 byl ve Stroužném vybudován dřevěný evangelický kostelík, který byl v roce 1848 nahrazenkamenným kostelem existujícím dodnes. V roce 1817 byla vybudována evangelická škola a fara. Užívány byly až od roku 1830, protože teprve tehdy získala evange-lická obec potřebný status a byl zde ustanoven první

pastor. Stal se jím Josef Arnošt Bergmann, díky kterému se Stroužné stalo lokálním střediskem nábožensko-ná-rodnostním pro zdejší Čechy. Byl autorem farní kroniky ve které popsal historii vsi. Založil také „Bratrstvo střízli-vosti” pro širokou škálu českých mužů po obou stranách hranice. Pastor Bergmann píše ve své kronice o bídě, se kterou se potýkala většina zdejších obyvatel žijících z malých políček a domácího tkalcování.

Evangelíci ve Stroužném měli malou početní převa-hu nad katolíky. Obyvatelé římsko-katolického vyznání příslušeli do farnosti v Německé Čermné a tam chodili do kostela. V meziválečném období byla v jednom obydlí ve Stroužném zřízena kaplička zasvěcená Svaté Trojici. Sloužila do 90. let minulého století. V roce 2011 bylavybudována stylová dřevěná kaplička zasvěcená blaho-slavenému Janu Pavlu II., ve které se v letním období konají mše svaté.

Skončení II. světové války přineslo útěky, odjezdya vysídlení strouženských obyvatel. Ze zhruba 500 oby-vatel zůstala jen asi desetina. Jejich místa zaujmuli Polá-ci, kteří sem přibyli z různých míst Polska.

SoučasnostV dnešní době již Stroužné není typickou horskou vesnicí. Postupně se stává místem rekreace chatařůz velkých městských aglomerací. Malebná poloha obce a turistické zajímavosti (muzeum-skanzen, lo-viště pstruhů, evangelický kostel nebo nedaleké skal-ní město Błędne Skały) lákají sem každoročně velké množství turistů a vyznavačů cykloturistiky. Důleži-tým objektem, který se nachází v blízkosti Strouž-ného je Rehabilitačně-hematologická dětská nemoc-nice „Orlík“ zaměřená onkologicky.

7

Vysoká Srbská - dnešní život Na své si určitě přijdou i milovníci sportu. Těm v obci slouží

tenisové kurty, nově opravené v roce 2007. Sál místního pohos-tinství pak, hlavně v zimě, láká ke stolnímu tenisu. Obcí Vyso-ká Srbská prochází též dvě významné cyklostezky. Je to hlavně mezinárodní trasa č. 4020 – Okolo Stolových hor a také okruh T. G. Masaryka č. 4281. Každým rokem jsme, a to hned dvak-rát, svědky zápolení cyklistů v prestižním závodě Rallye Sude-ty. Pozadu nezůstávají ani různé zimní sporty. Ochuzeni se ne-musí cítit ani obdivovatelé přírody. Okolí obce jim nabízí dech- beroucí zákoutí a mnoho míst k poklidným procházkám.

Lákadlem pro všechny návštěvníky Vysoké Srbské je nově zrekonstruovaná kavárna a vinárna „U Štěpánů“ a vyhlá-šená hospoda, nesoucí příznačný název, „Na Kopci“, která nabízí prostory k odpočinku i zábavě. Každoročně se zde konáhasičský ples, nyní i vítání občánků a další akce, které přispí-vají k životu obce. Pokud vás omrzí dobré jídlo, můžete nakouk-nout do hasičského muzea, které se nachází hned vedle a ob-divovat ukázku staré techniky. Jmenujme tu nejkrásnější z nich, starou koňskou stříkačku, která je i dnes schopna boje s po-žárem.

Za posledních deset let se život v obci výrazně změnil. Vyro-stla tu řada nových rodinných domků a na vesnici se tak znovu začínají vracet lidé. V roce 2004 byla Vysoká Srbská za pomoci státní dotace plynofikována. V průběhu let 2006-2007 došlo k výměně veřejného osvětlení.

Záměrem obce je v dalších letech např. vybudování rozhlednyna již vytypovaném místě.

Významným krokem, na cestě vedoucí k přilákání turistů do Vysoké Srbské je odkoupení areálu původního dětského tábo-ra a jeho pronajmutí cestovní kanceláři B & K Tour, která již nabízí ubytování a rekreace na webových stránkách obce.Spolky působící v obciMyslivecké sdružení obhospodařuje 707 hektarů honební plochy. V současné době má 12 členů, z toho 1 ženu.SDH Vysoká Srbská má celkem 53 členů, z toho je 5 členů mladších 15 let, z celkového počtu je 11 žen, nejstarším členem je Vlček Miroslav, 87 let (hasičem od roku 1955), nejmladší Térová Adéla, 12 let. SDH Zlíčko byl založen dne 24. listopadu 1899. Členská zá-kladna aktuálně čítá 32 členů, z toho 23 mužů a 9 žen. Sokol Vysoká Srbská se aktivně zapojuje do činnosti v obci.Včelaři, spolek se skládá z 8 včelařů, kteří obhospodařují celkem 54 včelstev. Roční produkce medu dosahuje přibližně 1450 kg.

Vysoká Srbská - dzisiejsze życie Na pewno znajdą tu coś dla siebie miłośnicy sportu. We wsi

służą im korty tenisowe, odremontowane w roku 2007. Nato-miast sala miejscowej gospody, głównie w zimie, kusi tenisem stołowym. Przez wieś Vysoká Srbská prowadzą dwie ważne ście-żki rowerowe. Jest to przede wszystkim międzynarodowa trasa nr 4020 – wokół Gór Stołowych, a także pętla T. G. Masaryka– trasa nr 4281. Każdego roku i to dwukrotnie, jesteśmy świad-kami rywalizacji kolarzy w prestiżowych zawodach RallyeSudety. Ani różne sporty zimowe nie pozostają w tyle. Nie mogą także narzekać miłośnicy przyrody. Okolice wsi dostarczają im zarówno zapierające dech w piersiach widoki jak również moż-liwość spokojnych przechadzek.

Magnesami dla wszystkich gości Vysokiej Srbskiej są: świeżo wyremontowana kawiarnia i winiarnia „U Štěpánów“ oraz zna-na gospoda, o znamiennej nazwie „Na Kopci“ (Na Górce), oferująca pomieszczenia dla odpoczynku i zabawy. Odbywasię w niej doroczna zabawa strażacka, a teraz także witanie malu-chów i inne imprezy ubarwiające żywot wsi. Jeśli już spróbujecie dobrego jadła, możecie zajrzeć do znajdującego się obok muzeum strażackiego i podziwiać przykłady dawnej techniki. Możemy tu wymienić najpiękniejszy z nich – konną sikawkę, która i dziś jest w stanie walczyćz pożarem.

W ciągu ostatnich dziesięciu lat życie we wsi wyraźnie sięzmieniło. Wyrósł tu szereg nowych domków jednorodzinnychi do wsi zaczynają powracać ludzie. W roku 2004 Vysoká Srbská, z pomocą państwowej dotacji, została zgazyfikowana. W ciągulat 2006-2007 nastąpiła też wymiana ulicznego oświetlenia.

Wieś zamierza też w kolejnych latach wybudować na wybra-nym miejscu wieżę widokową.

Istotnim krokiem dla przyciągnięcia do Vysokiej Srbskiej turys-tów jest odkupienie terenu dawnego obozu dziecięcego i wyna-jęcie go biuru turystycznemu B & K Tour, które już na stronach internetowych wsi oferuje zakwaterowanie i odpoczynek.Działające we wsi stowarzyszeniaZwiązek łowiecki gospodarzy na 707 hektarach terenów myś-liwskich. Obecnie ma on 12 członków, w tym 1 kobietę.OSP Vysoká Srbská ma ogółem 53 członków, w tym 5 człon-ków poniżej 15 lat, z ogólnej liczby 11 to kobiet. Najstarszym członkiem jest Miroslav Vlček, lat 87 (strażakiem od roku 1955), najmłodsza Adéla Térová, 12 lat. OSP Zlíčko założona została 24. listopada 1899 roku. Baza człon-kowska liczy obecnie 32 osób, z tego 23 mężczyzn oraz 9 kobiet. TG Sokół Vysoká Srbská aktywnie włącza się w działalność wsi.Pszczelarze, stowarzyszenie liczy 8 pszczelarzy, którzy posiadają ogółem 54 roje. Roczna produkcja miodu osiąga około 1450 kg.

8

Muzeum Kultury LudowejPogórza Sudeckiego

Jest położone na malowniczym zboczu w wiejskiej dzielni-cy Kudowy Zdroju – Pstrążnej. Muzeum – Skansen powstało w 1984 r. jako oddział Muzeum Okręgowego w Wałbrzychu. Od 01. 01. 2006 r. jest samodzielną instytucją kultury, której organizatorem jest samorząd Kudowy Zdroju. Wystawę stałą stanowią zabytkowe obiekty drewnianej architektury ludowej Pogórza Sudeckiego. Domy cieszą oczy nie tylko kunsztowną konstrukcją – dowodem mistrzostwa dawnych cieśli, ale i za-chowanymi starymi meblami i sprzętami gospodarskimi z XVIII, XIX i początków XX wieku.

Skansen położony jest na rozległym stoku (od 515 do 590 m n.p.m). Na najwyższym miejscu zbocza stoi zrekonstruowany wiatrak. Stąd roztaczają się piękne widoki na Śnieżkę i Karko-nosze. Piękny, naturalny amfiteatr może pomieścić do 2.000 widzów.

Od Skansenu do przejścia granicznego z Czechami jest ok.10 min. drogi pieszej. Można stad przejść do wsi Žďárky.

Skansen ukazuje życie na pograniczu, a jego misja głosi: „Życie ponad pogranicznością”. Misja ta nawiązuje do tradycji pokoju etnicznego ziemi kłodzkiej, współżycia pokojowego ludzi różnych narodowości.

Okoliczne atrakcjeBłędne Skały

Niepowtarzalny labirynt skalny obejmujący grzbiet Skalniaka (915 m n.p.m.) wyrzeźbiony w górnokredowych piaskowcach ciosowych przez wodę i wiatry.

Powstałe bloki skalne na powierzchni 21,14 ha tworzą kilkusetmetrową trasę turystyczną o niepowtarzalnym uroku, którą zwiedzając często dosłownie przeciskamy się pomiędzy skałami wąskimi szczelinami.

Gospodarstwo Rybne Maciejewscy – Pstrążna 9Gospodarstwo rybne E. i M. Maciejewski – Pstrążna 9.

Znajduje się w nim smażalnia ryb. Pstrągi i karpie pochodzą z pobliskich stawów hodowlanych. W domu, który jest częścią gospodarstwa urodziła się pani Maria Hauschke, znana jako „ostatnia kłodzka Czeszka”. Sama określa się następująco: „Serce mam czeskie, głowę niemieckąa papiery polskie”.(Pani Maria Hauschke jest na środkowym zdjęciu po lewej)

Muzeum lidové kulturysudetského pohoří

Muzeum lidové kultury Sudetského pohoří leží na malebném úbočí venkovské části Kudowy-Zdrój - Pstrążnej (čes. Strouž-né). Muzeum v přírodě vzniklo v roce 1984 jako součást Regionálního muzea ve Walbrzychu. Od 1. 1. 2006 r. je samostatnou kulturní institucí, kterou zřizuje samosprávaměsta Kudowa-Zdrój.

Stálou expozici tvoří památkové objekty dřevěné lidové archi-tektury oblasti Sudet. Domy mají nejen mistrně provedenou kon-strukci, která dokazuje znamenitou práci tehdejších tesařů, ale nachází se v nich i dochovaný nábytek a hospodářské nářadí z 18., 19. a z počátku 20. století. Skanzen leží na rozlehlém svahu (515 - 590 m n. m.). Na nejvyšším místě svahu, z něhož se naskýtá nádherný výhled na Sněžku a Krkonoše, stojí zre-konstruovaný větrný mlýn. Krásný přírodní amfiteátr pojme až 2 000 diváků.

Hraniční přechod do Česka je od skanzenu vzdálený asi 10 min. pěší chůze. Odtud můžeme jít dále do vesnice Žďárky.

Skanzen ukazuje život v pohraničí, jeho posláním však je„Život nad hranicí“. Toto poslání navazuje na tradičníetnické soužití v Kladsku, v němž společně žili lidé růz-ných národností.

Zajímavosti v okolíBłędne Skały

Jedinečný skalní labyrint u vrcholu Boru (915 m n. m.)vytvořený vodou a větry v pozdně křídových pískovcích. Mezi takto vzniklými skalními bloky na rozloze 21,14 havede několikasetmetrová turistická cesta, během jejíž pro-hlídky se návštěvníci musí doslova protlačovat úzkými prasklinami ve skalách.

Gospodarstwo Rybne Maciejewscy – Pstrążna 9Chov ryb E. a M. Maciejewski - Stroužné 9. Nachází se

zde smažírna ryb. Pstruzi a kapři pocházejí z nedalekýchchovných rybníků. V domě, jež je součástí hospodářství, se narodila paní Maria Hauschke označovaná jako „posled-ní kladská Češka.“ Sama se charakterizuje takto: „Srdce mám český, hlavu německou a papíry polský.“(Paní Maria Hauschke je na prostředním snímku vlevo)

9

Projekt „NÁVRATY KE KOŘENŮM CZ.3.22/3.3.02/12.03514“ je spolufinancován z prostředků ERDF prostřednictvím Euroregionu Glacensis.Projekt“ POWROTY DO KORZENI CZ.3.22/3.3.02/12.03514“ jest współfinansowany ze środków EFRR za pośrednictwem Euroregionu Glacensis.

Vydala Obec Vysoká Srbská u příležitosti oslav 745 let od založení obce. Texty Obec Vysoká Srbská, Skanzen Stroužné, Jacek Kowalczyk.Překlad PJ. Tadeusz Kowalski. Foto Obec Vysoká Srbská, Milan Váchal (letecký), Miloš Kaválek (6), Lubomír Imlauf (2). Historické fotografie Stroužného

jsou poskytnuty ze sbírky vlastivědného sdružení Pumpa Malá Čermná. Grafický design Miloš Kaválek. Tisk GZH, s.r.o.