1

PSIKOLOGJIA

SHKOLLORE

2

I SHKOLLA

Në kontektstin social problemi kryesor sot është akumulimi i njohurive.Por cili është roli kryesor i shkollës sot.1 Zhvillimi individual që mund ti përshtatet evolucionit teknologjik2 Të krijojë kushte të përshtatshme që individi të rritet me një personalitet të fortë3 Të zhvillojë tek individi kapacitete inteklektuale që ti përshtaten kondicioneve ekonomike.4 Të zhvillojë tek ai që të jetë pjesëmarrës aktivKryesorja është që sot duhet të transformohen mardhëniet pedagogjike që tu jepet atyre një format i ri.Sot sistemi 8vjeçar i shkollimit elementar dhe ai 4vjeçar i shkollimi të mesëm është bërë dominantSot gjithsesi po flitet për një sistem 9vjeçar. Kjo edhe për të vetmen arsye se të rinjtë e sotëm janë shumë herë më të zhvilluar se të rinjtë e para një kohe më parë.Sot ka një herë në radhë të parë ndrysime fizike,por edhe sociale.Gjithsesi ka një dallim mes atij fëmije deri në klasën e gjashtë dhe atij të riu deri në klasën e nëntëDhe sot një pjesë e mirë e edukatorëve janë në një stad më të lartë.Kemi në këtë rast tek fëmijët deri në klasën e gjashtë faza të preadoleshencës apo adoleshencës së hershme.2 Nga shkolla fillore tek shkolla e mesme. Këtu sugjerohen tre linja principale1 Të paraqesë një program në përputhje me sferën e gjerë të diferencimit individual2 Të promovojë vazhdimësinë e edukimit3 Ta paraqesë më të lehtë përmbajtjenCilët janë kriteret për një kurikulum të shkollës së mesmeNjë kurikulum i balancuarTë provojë vazhdimësinëNjë plan kurikulumi fleksibëlTë provojë individualizimin

3

A është në të vërtetë shkolla e mesme e ndryshme.Kjo për vetë faktin se1 Disa përpiqen të eleminojnë kushtet e lidhjes me shkollat e tjera2 Raportet për shkollën paraqesin dobësimin e nivelit të shkollës 8 vjeçare3 Më shumë se gjysma e shkollave kanë një klasë vetëpërfshirëse4 Një numër shkollash kanë një organizim departamentizimi për gradat shtatë dhe tetë5 Vetëm pak shkolla ofrojnë zgjedhje eksplorimi6 Disa madje bëjnë edhe kthime mbrapa7 Vetëm pak instrukstionistë janë në pak shkolla8 Thjesht shkollat kanë të njëjtën uniformë për periudhën pesë ose gjashtë ditore dhe nuk kanë module të veçanta9 krahasimi i programeve mes shkollave me njëra tjetrën është pothuajse inegzistente.10 Pak shkolla kanë studim të lirë dhe pak shkolla kanë seminare11 Shumica kanë një vlerësim nga 5-10.3 Të fokusuarit në natyrën e tyreKjo ka të bëjë me1 Testin kritik në lidhje me stafin2 Planizimit të komponentëve personalë të zhvillimit3 Përfshirja edhe në familje e kësaj transhendentePjesë përbërëse është edhe Të provuarit të vazhdimësisë të të mësuaritPlanizimi për një zonë të madhe kurikularePlanizim për eksperimentim dhe evaluim4 Një racionalizim edukimi për shkollën e mesmeA duhet shkolla e mesme.Po sepse kemi të bëjmë me nxënës që kalojnë në tranzitim moshor.Ja cilat janë disa karakteristika të preadoleshencës 1 Riorientimim i përgjithshëm i adultërisë

4

2 Struktura e personalitetit të një fëmije është e prirur drejt një maturie3 Preadoleshenca karakterizohet nga një instahbilitet4 Ata janë në mes të një sofistikimi dhe një fëmijërie5 Tranzitimi në një shkollë të mesmeKjo ka të bëjë me - Ndryshimin e sistemimit të funksioneve- Deri në klasën e gjashtë i vihet karakteristikë kryesore disiplina.- Por kjo nuk do të thotë për të mo sta vënë në qendër të vëmendjes fëmijën - Kryesorja është për ta përqëndruar të shumtën në një Të përmendim disa elementëEdukacionaleOrganizimi i departamentevevertikale dhe organizimi i departamenteve horizontaleDhe këtu synohetMësuesit për ti ditur njëri tjetrit të mirën- Mësuesit po ashtu për ti marrë studentit të mirën- Një vështrim konsullor me një skuadër mësuesish bazuar në rregulla bazë- Në këtë rast çdo skuadër mësuesish synon të jetë në grupe sa më të vogla- Tërë llojet e fleksibilitetit janë të mundshme- Grupe më të shumta menxhuese6 Shkollat e mesme.Trendet përgjatë adoptimit.Shkolla e mesme është një shkollë tranzicioni in një mjedis të ndryshëm organizacionale.Poshtë tregohen lista e avantazheve të një shkolle të mesme- Jep bashkimin në një status në një të vetëm më tepër se në një shkollë elementare- Paraqet një specializim të mëtejshëm- Flet për një nivel të ri njohurish- Fëmijët janë më të zhvilluar tani- Ka mësues specialë dhe programe speciale.- Provon oportunitetin për një ndryshim gradual.

5

- Specializimet i bëjnë më të avancuara- Lejon organizimet me faza vazhdimësie- Hidhet një vështrim i shpejtë në fazat elementare.- Ndihmon të rrëshqasë ngadalë përmes një rritje graduale.- I vendos fëmijët në një të tërë nga ana sociologjike.- Unifikimi fizik- Eleminon mundësinë e disa nxënësve dhe fëmijëve për ti vendosur në termat e kolegjit.- Eleminon nevojën e programeve speciale.- Redukton dublikimin e pajisjeve të shtrenjta.- Porvon së bashku fleksibilitetin e së tashmes dhe së ardhmes.7 Shkolla e mesme dhe novacione të tjera.Arsimimi është i njohur për rezistencën e tij për të ndryshuar.Megjithatë rol parësor këtu luajnë.Maturimi i studentëve.OrganizimiPlanizimi i shkollës së mesme.Dhe këtu përfshihenShqetësimi i secilit student.Studentët të fillojnë të pranojnëmundësinë e tyre për të lexuar. 3 Studentët të pranojnë mundësinë për të ndryshuar. 4 Të provojnë pjesëmarrjen në proçese vendimarrëse.Përgatitja për formulimin esituatave të të mësuarit.Stabilizon kriteret e rritjes.Mgjth në përgjithësi programi i shkollave të mesme po evolon.E ardhmja e shkollës së mesme.Këtu është më e rëndësishme të theksojmë.Pse jo ku

E tashmja për shumë arsye është përgjigja më e mirë. Dhe faktorët janëBazat e njëjta filozofike të edukimitReduktimiEdukimi vokacionalShërbimi i vështrimit

6

Zhvillon personalitetinShtohen funksionet krahasuar me atë elementare.Rrit edhe nivelin e shkollave të tjera të niveleve më të ulëta.Rriten kërkimet studimore.Kemi të bëjmë me kërkiminsekular të viteve të mëpërparshme.Tani janë më të pjekur.Por edhe kemi një fillim të ri.Gjithsesi është një shkallë më e lartë.Nga vështrimi i nxënësitKemi rritje sistemi.Rekomandimet janë të një shkallemë të lartë.Mësuesit e shkollave elementaremund të mos tu kërkohet tu mësohen tërë subjektet.Ja çfarë duhet të bëjë ai.Ai duhet të jetë në gjendje të mësojë matematikën.Duhet tu mësojë disa nocione të ShkencësDuhet të mësojë disa studimesociale bazuar në kulturën e zonës.Duhet të mësojë sentencat nga gjuha e artit.Për rreth 30min duhet tu bëjë edukime fizike çdo ditë.Në shumë raste u jepet edhe mundësia për të mësuar një gjuhë të huaj.Disa njohuri në art edhe muzikë.Prandaj shtrohet edhe nevoja për organizimGjithsesi duhet patur parasysh progres dhe mobilitet.Mësuesit bëjnë shkollënNë shërbim dhe jo një produktCilat janë karakteristikat e një shkolle të mesme.Maturimi i fëmijësNdryshime fizikeNjohja e rritjesJa cilat janë 18 karakteristikat e një shkolle të mesme. Progres i vazhdueshëm

7

Përhapje multimaterialeScedula fleksibleEksperienca socialeEksperienca fizike dhe aktivitete intramurale.Të mësuarit në skuadërPlanizuarit gradualEksplorimi i studimeveShërbim vështrimiStudim i pavarurShtrirja dhe riparimi i njohurive bazë.Eksperienca kreativeFaktor sigurimiEvolimLidhjet komnitareShërbim studentorStaf i vlefshëmPo përmendim në këtë drejtimi disa faza të rritjes.Adoleshenca e hershmeKjo ka të bëjë me moshën 13-19vjeç. Thjesht njihej si më përpara si shoqëri çiftesh ose shoqëri seksi.Fillon maturami që ka të bëjë me shpenzim parash,etj. Adoleshentët e sotm kanë të bëjnë me mundësi superficiale komunikimi.Por nuk po dalin jashtë të qenit konformist.Por një tragjedi e sotme nqs mund ta quajmë është pikërisht të mësuarit sa më pak.Të mësuarit dhe maturimi në shkollën e mesmeKëtu kemi të bëjmë me- Zhvillimin dhe organizimin e njohurive dhe koncepteve të nevojshme për funksione të përditshme- Të pranuarit të ndryshimeve në rritje fizike.- Të mësuarit të roleve të reja sociale-seksuale.- Zhvillimit të shoqërisë me çifte- Të bërit një person i pavarur- Të zhvilluarit të vlerave dhe koncepteve elementare moraleTrendi zhvëllimor në preadoleshencë dhe adoleshencën e hershme në vetevolimTë rëndësishme këtu janë

8

- Qëllimi i studimit që ka të bëjë pikërisht me evolimin- Metodën e studimit ku këtu përfshihen shkalla e personalitetit të fëmijës.- Analizza e të dhënaveVariacionet në rritjeKëtu përfshihen- Përmasat e zhvillimi të rritjesMosha skeletaleMosha mentoreVemë re se vajzat janë më tëpjekura se djemtëNdikon këtu maturimi në brezat paraardhës- E rëndësishme është preadoleshenca dhe adoleshenca- Të rëndësishme janë problemet e variacioneve në pjekuri.Së pari ka të bëjë me moshën kronologjikeSë dyti Tërë kjo është e rëndësishme për ato që i vëzhgojnëShkolla 8vjeçare.Pikpamja e psikologutNga pikpamja psikologjike kjo shkollë ka dy dikstione paradoksaleSë pari në përshkrimSë dyti në përcaktimin elementare ose sekondarePor tre janë faktetSë pari mund të mos kemi përputhje krahasuar me atë klasikeSë dyti në kursin intelektual të rritjes mund të ndikojnë veprime emocionale, por edhe synime socialeSë treti të njohjes se cilat forca mund të shkaktojnë ndryshime apo fragmentarizim.Dhe të tëra këto kanë të bëjnë me kualitetet e personalitetit.Dhe e tërë kjo është edhe paralelisht me disa shkallë të problemeve pedagogjikeE para është një fokusim i shpejtë nga elementarja në sekondareSë dyti mësuesit duhet të jenë kërkues.Preadoleshenca në shkollën elementareTermi preadoleshencë i referohet njëfarë tranzicioni të mirëpërcaktuarE tërë kjo ka të bëjë me Vendosje fleksibleShërbim këshillues

9

Presionet dhe adoleshencaKëtu futen presionet sociale,por edhe me faktin e më të ricurve si edhe kur shoqëria nuk është e mirë,apo në disa raste ndikojnë edhe ngarkesat me detyrat e shtëpisëAtëherë çfarë duhet të bëjmë- Mësuesit dhe të mësuarit duhet të përmirësohen.- Problemet e adoleshencës duhet të jenë në një vështrim këshillimor- Pressioni i kolegjit duhet të jetë i balancuar- Lidershipi duhet të jetë i studiuar, kuptueshëm dhe praktik.Ndryshimet sociale.Impakti në adoleshencë.- Ndryshimet sociale dhe kohezioni familjar që përfshihen1 Shtimi i grave të martuara në punë2 Familje me numër të pakët anëtarësh.3 Urbanizimi i familjes.- Konseguencat e ndryshimit- Dëshira për sofistikimShkaqet e konfliktit.Vihet re rritje të konflikteve në adoleshencë.Dhe përmirësimet në këtë drejtim janë të pakta.Shkak janë paratë dhe përdorimi i të mirave .Dhe arsyeja është dënimi nga adoleshentët i sistemit të vlerave.A po e përjashtojmë ne adoleshencënDhe këtu duhet të kemi parasysh dy pikaSë pari diçka nuk po shkon.Së dyti adoleshenca e vërtetë është e dënuarPreadoleshenca e keqkuptuarKëtu përfshihenNevoja për kohëBeteja për kohënBeteja për veten- Rritja në kapacitete konjitive- Kodi moral dhe vlerat- Pikpamja për veten- Vështirësitë e moshës- Cikli terminal.Adoleshenca e hershme

10

Mosha 11-14vjeçShëndeti personalA Nevoja,pushimi,dietaAta kanë nevojë për pushime dhe burime të palimituara të energjisëDjemtë kanë energji më të madhe fizikeSëmundjet janë në mënyrë periodikeRritja e menjëhershme mund të jetë e dëmshme.Djemtë konsumojnë më shumë fruta se vajzat

Duhet të kemi njohuri për vlerat e ushqimeve që fëmijët marrin në këtë moshëE rëndësishme është që fëmijët të kujdesen për diçka në këtë moshë si psh për macen eTyre,etj.B Zhvillimi organik dhe fizik

Diferenca të mëdha ndërmjet individëveVajzat janë më të gjata dhe më të rënda se djemtë në këtë

moshëFëmijët me rritje të shpejtë mund të kenë vështirësi në mbajtjen

e veshjes.C Aktivitete rikreacionale dhe promuovimi i shëndetit

Lojëra popullore si futboll,volejboll, hendboll,etj.Aktivitete të reja individualeMosha e këtj grupi preferon rikrijime socialeParandalimi i disa sëmundjeveRritja shkon me shpejtësi në këtë rast kur aktivitetet fizike nuk

janë të shpeshtaFëmijët e kësaj moshe kanë qejf për lojërat në grupeDisa kërkojnë stimulimin për përmirësimeKa edhe vështirësi.Kështu vajzat kërcejnë më shpejt se djemtë dhe këta nganjëherë kundërshtojnë për të kërcyerTë krijuarit të sensit të sigurisëA Tërheqie,Konfidenca,Status Fëmjët kërkojnë në familje gjithnjë që të ndihen të lumtur Për të fituar statusin e të riturit ata i imitojnë

Por nganjëherë ata dëshirojnë edhe statusin e fëmijës kur vetë familja e dëshiron këtë

Dhe fëmijët ekpserimentojnë me role të ndryshme

11

Është tendencë e fëmijës për tu referuar privilegjeve të moshës së tyreDëshira e tyre për pjesëmarrje në grup dhe klube

Shoqërimi përmes miqësisë së ngushtëFëmijët preadoleshentë janë kapriçiozëMeshkujt në këtë moshë shpesh e humbin statusin e tyreFëmijët që rriten ngadalë veçanërisht djemtë shqetësohen për

statusin që po humbinB Të bërit një person socialMe shpejtësi mësojnë kënaqësitë e lidhjeve sociale

Djemtë veçanëritsh janë të ndjeshëm ndaj presionit për tu përshtatur sjelljes

Fëmijët me aftësi intelektuale nganjëherë rrijnë të izoluarGrupi që formon ka kodet e tij sociale apo josociale

Të mbajturit të sensit të të krijuaritA Të fituarit të sensit të përshtatshmërisë dhe kontrollitTë ndjenjurit inferior mund të zhvillojë me shpejtësi ose

ngadalë maturino individualeKëta fëmijë kënaqen me vetë përmirësimin

Të përshtaturit me lidhjet familiare nganjëherë duket e çuditshme për taFëmijët në shumë raste në këtë moshë kërkojnë ndihmë për pjesëmarrje

Adoleshentët risin pjesëmarrjen e tyre në nivele komunitare,por shpesh në këtë aspekt ngelen në nivele elementare

Ata përpiqen të zgjedhin një aktivitet konstruktivTendenca e tyre është të mbajturit sa më shumë para

Djemtë dhe vajzat janë veçanërisht të kujdesshëm për të krijuar personalitetin e tyre në standartin e tyre

Tentojnë për veprime mekanike13dhe 14 vjeçarët përpiqen për të mësuar diçka

Gjithsesi gjithnjë bazohen tek eksperienca sensoreNganjëherë ata nuk duan tia dijnë për aktivitetet e më të rriturve

Janë më shumë në gjendje të planizojnë se të realizojnëVemendja është në grupin e deçisionitShqetësohen në aktivitetet e momentit

12

Fillojnë të kuptojnë aspektin materialJanë në mes të nevojshmërisë dhe luksitKanë një interes të veçantë lidhur me aktivitetet e të fituarit

paraAdoleshentët e hershëm vazhdojnë të jenë të lidhur me familjen

Fëmija rritet,por në mënyrë të limituarB Zhvillimi sensitiv dhe seksi i kundërtTendenza në moshën e tyre është të preferojnë seksin e njëjtë për shoqëri

Djemtë dhe vajzat në këtë moshë përplasen njëri me tjetrinVajzat kërkojnë të humbin statusin e tyre në këtë moshë

Interesat për seksin e kundërt nganjëherë vihen re në kundërshtimNë këtë aspekt djemtë kanë një periodë më të shkurtër se

femratVajzat shfaqen më socialeMeshkujt e kësaj moshe e tregojnë aftësinë e tyre në trup

Shumë fëmijë të kësaj moshe thjesht duan shoqëri me seksin e kundërt.Disa më të matur e shikojnë me indiferentizëm seksin e kundërtFëmijët më pak të pjekur përdorin një fjalor më banal ndaj seksit të kundërtPuberteti shoqërohet me impulse seksualeNë këtë moshë rritet dëshira për informazione rreth seksitDisa adoleshentë bëjnë eksperimente për përshtatshmëri seksualeMasturbami mund të bëhet një burim i personalitetit të të ardhmesInteresat e të zhvilluarit dhe vlerësimiA Vlerësimi intelektual dhe estetik

Lojë imagjinatashFëmijë të kësaj moshe kënaqen me manipulimin

Fëmijët zgjedhin një art që thyejnë thellë eksperiencën e mëparshme moshore

Interesi i tyre është në eksperimen timin me ngjyra dhe mediaNqs u jepet liri thjesht më vonë gëzohen vetëm për kënaqësinë

e vetes së tyreGjatë kësaj periudhe fillojnë dhe marrin përgjegjësi në

planizim dhe vlerësimin e punës

13

Në këtë moshë studiojnë dhe vlerësojnë artin në vlera krahasuese

Ai lexon sa një i rritur,por nuk do të thotë se lexon si një i rriturGjithnjë për ndonjë veprim synojnë tu mungojë konfidenca

dhe rezultatet ti bëjnë publikeKërkon më shumë të mësojë se ti lidhi ato zinxhir

Në fund të moshës lexojnë dhe mendojnë për një kohë të gjatë pa pushim

Ndjenjat bëhen me përgjegjësi emozionale,por jo aq sa në adoleshencë

Kanë gjithnjë gjetjen e një alternative të tretëKanë më shumë kapacitet intelektual se eksperiencë

B Zhvillimi i vlerave sociale dhe respekti për kulturën.Pasi kalojnë përmes fazave negative këta fëmijë kërkojnë

shoqëri nga të rrituritVihet re një rritje e mundësisë dhe bashkëpunimit

Shumë fëmijë të kësaj moshe shfaqin një besim dhe bindje për një kod moral

Shumë adoleshentë shpesh zhvillojnë kodet e pranimitOrganizimet jodemokratike janë të zakonshme në këtë moshë

Fëmijët vazhdojnë të shfaqin interes për një informacion faktual për kulturën

Është një interes intensiv rreth aspektit shkencorFillojnë të kuptojnë kontributin e së kaluarës në të tashmenDisa hobi transmetohen që nga mosha e hershmeHobit solitare praktikohen në moderim

Zhvillimet e karakteristikave të preadoleshencës dhe implikimet e tyre Rritja e trupit dhe implikimetKa në variacion të gjerë dhe mund të sjellë implikime në moshë të ndryshme.Ndërkohë periudhës së tranzicionit nga fëmijëria në adoleshencë kemi më shumë ndryshim fizik se fiziologjikRritja ka të bëjë me rritje hormoneshndryshime në gjendrat seksualendryshime në tiroide dhe tëmthndryshime në thonj

14

Vajzat janë më të gjata dhe më të rënda se djemtë.Te djemtë zëri ndryshon.Proporci onet e fytyrës ndryshojnë gjithashtu.Nryshime ka edhe në flokë.Shëndeti vazhdon të jetë i lirshëm nga sëmundjet.E rëndësishme këtu është menaxhimi i trupit.Theksojmë se është periudha e shkaqeve emozionale dhe fizike.Implikimet janë lidhur me realizimin e një trupi të vetëm dhe rritjes së shpejtë trupore Të kuptuarit të ndryshuarit si një e vetme kanë vështirësi të ngjashme.Për vajzat një problem janë menstruacionet dhe duhet të dijnë të përballohen me to.Djemtë duhet të dijnë lidhur me veprimetnokturnale. Lidhur me zhvillimet ato duhet të konsultohen me doktorin dhe dentistin. Duhet të mësojnë nga dështimet.Të zhvilluarit mirë ka të bëjë me ushtrimet dhe pushimet.Zhvillimi është një balancë mes aktivitetit mental dhe fizik. Duhet të bëjnë banjë rregullisht.Për shkollën theksojmë se mund të jepen dallime në peshë,vëzhgim dhe të mësuarit.Kjo ka të bëjë me krahasimin në nivel shkollor.Gjatë edukimit fizik mund të kemi dhe diferencime individuale.Të provuarit gjithashtu të mundësisë për interaksion.Të provuarit të instruksioneve në lidhje me rritje.Në shkollë duhet të ketë egzaminime për sytë,veshët dhe dhëmbët.Një infermiere duhet të jetë për ndihmë të shpejtë. Instruksione ka edhe për shëndetin. Edukimi fizike ka të bëjë edhe me ushtrime.E rëndësishme është se duhet të ketë edhe një politikë të formuluar shkollore në këtë drejtimPyetje për mësuesit janëApresin ata një rritje thjesht biologjike apo edhe fizikeAështë e domosdoshme për ta një këshillues shkollor në këtë aspektA preferojnë ato këshillime në grupe për këto problemeA mundet ato ti minimizojnë situata të tilla jo normaleSi mund të veprojnë ato në klasë për të qenë fleksibëlA janë në gjendje ata të përballojnë probleme të tilla si diabeti,etjA dijnë ata të veprojnë në raste emergjenceA bëjnë pushime në sporte competitiveGjatë detyrave a bëjnë ushtrime të lira

15

Lidhur me karakteristikat emozionale dhe sociale është për tu theksuarAta nuk janë në gjendje të kontrollojnë emozionet e tyre.Fillojnë edhe një vetëkriticizëm të fortë mes tyre. Paraqesin në shum raste edhe ndjenja të forta positive.Frunstracioni rritet.Ndjenjat për prindërit e tyre ndryshojnë.Grupi për ta është shumë i rëndësishëm dhe vlerësojnë shumë vlerësimet e shoqërisë.Secili vazhdon në pozicion të njëjtë seksual.Kanë tendencat e të paturit frikë,sidomos në rrugë jo të ndritshme.Frika më shumë për ta është shqetësim.Në fund të kësaj moshe shqetësohen me frikën e vdekjes.Për vlerat dhe idealet personale theksojmë se koshienca bëhet më e dukshme në këtë fazë.Kjo rritje ka të bëjë me një varietet aktivitetesh më të gjerë.Egziston tek ta një sërë zinxhirë frikash për mësuesin.Lidhur me pavarësinë theksojmë se fillojnë ta humbin varësinë nga prindërit.Të bëhen më të pavarur dhe më autoritar.Prindërit shpesh i keqkuptojnë.Dëshirojnë tëmarrin pjesë gjithmonë dhe më shumë në mbrëmje. Dëshirojnë të kenë vetëidentitet.Tek ata fillon përgjegjësia dhe ndjeshmëriaKërkojnë tu jepet një shanc nga shtëpia. Fillojnë të pranojnë pikpamjet e të tjerëveFillojnë të marrin përgjegjësi për shtëpinë si të lajnë makinën,pjatat,etj.Tek ata fillon gjithashtu edhe një shpirt krahasimi dhe loje.Dëshirojnë të luajnë në skuadër.Vajzat tani humbin interesin për kukullat.Disa fillojnë dhe shkruajnë ditare. Loja përsëri vlerësohet,por tani jo më thjesht për të fituar

16

Lidhur me rregullat e zhvillimit për fëmijën që duhet patur parasysh në këtë aspekt kemi të bëjmë për problemet emozionale dhe sociale lidhur me implikimet meTë kuptuarit për ta është një periodë estreme.Të kuptuarit e miqësisë është pikërisht e panevojshme për djemtë e këqinj.Përdorin më shumë vetëgjykimin se vetëkriticizmin.Ndjenjat e reja janë pjesë e proçesit të rritjes.E kuptojnë se janë mes të rriturit dhe fëmijës.Mësojnë të realizojnë se asgjë nuk është perfekte.Mësojnë si funksionojnë gjërat me seksin e kundërt. Mësojnë të kuptojnë se ka shkaqe shkencore.Mësojnë të kuptojnë se çdo njeri shqetësohet dhe frika është naturale. Fillojnë të kuptojnë se ku mund të këshillohen.Kuptojnë se edhe shqetësimi është i nevojshëm.E kuptojnë se vetë egzaminimi është i rëndësishëm.Kuptojnë se jo çdo gjë është e vërtetë ose e gabuar. Kuptojnë presionin e prindërve, shoqërisë,gangsterëve,etj.Zhvillohet tek ata një respekt për veten.Prindërit duhet tu lenë mudësinë atyre për pavarësi.Konformi zmi duhet të bëhet më konfident.Duhet ti ndihmojmë ata që të jenë më të sjellshëm. Duhet të kuptojmë si shkojnë përgjegjësitë dhe privilegjet.Duhet të kuptojmë se ai dëshiron të jetë më shumë vetëm se në grup.Duhet tu tregojmë përgjegjësitë për vete në grup.Ti mësojnë si jetohet me të tjerët.Të pranojnë përgjegjësitë.Pranimi i punës është pjesë e rritjes.Ti inkurajojmë të marrin pjesë në disa lojëra. Ti inkurajojmë të vlerësojnë njëri tjetrin në këto lojëra.Ti inkurajojmë të marrin pjesë në aktivitetet në grup.Të jenë pjesëmarrës vigorozë,por edhe spektatorë. Ti mësojmë se në skuadër të gjithë duhet të kontribuojmë.Ti mësojmë për kriticizëm në lojë.

17

Ti mësojmë për të zhvilluar kualitetet e lidershipit.Ti mësojmë se ka shumë aktivitete për tu kënaqur përmes jetës.Kryesore është inkurajimi i pjesëmarrjes në familje.Lidhur me shkollën duhet të theksojmë se pët vlerat,moralin dhe se çfarë është rëndësishme.Ti ndihmojnë fëmijët për të gjetur aktivitetet.Të provojnë eksperinca dramatike për tu dhënë tension.Ti inkurajojnë të rinjtë për të qenë kritikë në punën e tyre.Ti mësojmë ti pranojnë të tjerët si ata janë.Ti mësojmë për sjelljet në grup.Kriticizmi mund të jetë konstruktiv. Ndëshkimi është i nevojshëm,por duhet të jetë i qetë.Zhvillimi dhe kuptimi i seksit të kundërt.Të diskutojnë për shqetësimin dhe frikën në klasë.Të shpjegojnë si të rriturit duhet të ndihmojnë në grup.Të gjejnë rrugët për të zgjidhur tensionet.Të tregojnë si të pranojnë mosmarrëveshjet.Ti lemë fëmijët në zhvilim për të vendosur vetë rregulla në klasë.Të ndikojmë për respektet për rregullat,ligjet.Të diskutojmë për probleme si martesa divorci,seksi,luftërat.Të zhvillojnë sensin e përgjegjësisë,respektit dhe politesës.Të kuptojnë se ajo çfarë është normale në këtë moshë është të qenit i pavarur.Të analizojnë sjelljen në grup.Të provojnë në rolin e të luajturit të aktiviteteve.Të provojnë planizimin në grup.Të provojnë punën tek studentët të pavarur.Të paraqesin një kënd për pavarësinë.Të provojnë mundësinë për të diskutuar për ndjenjat.Të provojnë situata në të punuarit në grup.Të Japin mundësi një studenti për të zgjidhur nga shumë aktivitete në një.Të provojnë për një aktivitet miks vajza dhe djem.Pjesëmarrja në aktivitete në skuadër për të mësuar kurrikulare dhe jokurrikulare.

18

Disa pyetje në këtë drejtim për mësuesit janëA i kuptojnë ata nevojat dhe ndjenjat e këtij grupi.A mund të provojnë ata si mund të zhvillohen role ku mund të zbulohet violenca.A mund të provojnë dhe lejojnë ata për situazione shumë të mira të të mësuarit.A mund të japin ata prova të situatës së vetëshprehjesSi mund të demonstrojnë vlera të vetanalizësSi mund të japin shance të rolit në grupSi mund ti lenë të rinjtë të planizonjë aktivitetet e tyreSi mund të bashkëpunojë individualizmi me dështiminSi mund ta lemë fëmijën të veprojëSi mund të diskutojnë për probleme sociale personaleSi mund të bëjmë një lojë frike në sjelljen e një të riuSi mund të studiojmë mundësinë e kënaqësisëVërtet dëgjoj për çështje jo verbaleA planizohe për çdo individSi mund të japim një shembull pozitiv të një qytetari të mirëSi mund të japim eksperienca të shembullit të njërit nga tjetritSi mund të kërkojmë një fëmijë të fortëA jam unë i qetëSi mund të kem një planizim individual për studentët Si mund të kem një planizim për nevojat individuale të studentëveSi mund tu jap shanc për pavarësi dhe vetëqeverisjeSi mund të shfaqen beneficet e të vepruarit në grupA respektoj unë secilin studentA i respektoj unë fëmijët të realizojnë përgjegjësitë e tyreA i le ata për studim të pavarurA planizoj diçka për të realizoj për inter arsione socialeA i ndihmoj për të bashkëpunuarA i ndihmoj për të realizuar më shumë se për të paguar dhe luturA i përfshij në squadra në grupeA i udhëzoj për një lojë të qetëA i udhëzoj për të vazhduar të punojnë në atë çfarë u intereson.A diskutoj në rrugën e të shpenzuaritKarakteristikat e rritjes mentale

19

Krahas përmasave trupore kemi dhe zhvillime intelektuale.Ata mësojnë tani të bëjnë krahasime ndryshime dhe njohje.Janë të aftë për të gjykuar me drejtësi.Mund të përqëndrojnë veprimet.Kanë mundësi për një arsye hipotetike.Zhvillimi i koncepteve të volumeve.Disa janë thjesht në të kënaqurit në të mësuar.Truri është i kompletuar.Kartat,diagramat,hartat janë kuptimi i këtij komunikimi.Tentojnë drejt të zgjidhurit të problemit.Të lexuarit i ndihmon.Interesat janë të lidhura me rritjen fizike.Është një varietet i gjerë i interesave intelektuale.Të lexuarit dhe koleksionit i përkasin fëmijërisë së lartë. Është periudha e ditëve ëndërrimtare.Vajzat bëhen më preokupueseTë rëndësishme janë mundësitë kreative dhe preokupuese.Këtu theksojmë kreativitetin individual.Karakteristike janë të shkruarit,të pikturuarit,ditaret dhe poezitë.Për implikimet kemi të bëjmë me Të marrë pjesë në aktivitete në rritje zinxhir intelektual.Kjo pesëmarrje duhet të ketë të bëjë me mundësitë e tij mentale.Ti mësojmë të marrin vendime.Të përfshihen në aktivitete dhe ti zgjidhin ato.Ti zgjidhin vetë problemet.Të kuptojnë të tjerët me diferenca individuale.Të realizojnë në një eksperiencë të limituar.Jashtë dmth komunikim.Pjesëmarrja në shumë aktivitete për të rritur vëmendjen.Të zgjedhurit vetë të librave..Të njohë se jo çdokush kërkon të njëjtën eksperiencë.Dita e ëndrrave në shumë aktivitete të përfshira. Më të mirën për të shprehur veten.Të njohë këto forma të shprehjes.

20

Lidhur me shkollën Të provojë oportunitetet dhe kritikën.Të vihet në situata hipotetike dhe okazionale.Të provojë eksperienca në shkencë dhe studime sociale.Të provohet në tërë zhvillimet intelektuale.Të provojë aktivitetet formale dhe informale.Të provojë eksperiencat me anë të një programi të instrukturuar.Të japë oportunitetet për një sërë varietetesh eksperiencash kurikulare.Të japë prova se si studentët të bëjnë një kartë,hartë, diagramma.Ti japë edhe detyra shtëpie.Ti mbajë me një numër adekuatë librasi.Ti japi ushtrime për të zgjidhur probleme të karakterit emocional.Të provojnë të lexuarit të instruksioneve individuale. Të japë mundësi për të lexuarit individual.Të japë mundësi për të mësuarit tërheqës dhe domethënës.Të tregojnë eksperienca në veshje,ushqyerit,etj.Të japin eksperienca në të shkruarit dhe pikturuar apo produkte dramatike.Të provojnë eksperienca për një sërë varietetesh për tërë transhendencën.Për pyetjet për mësuesitA duhet të provoj një sërë varietetesh të të mësuarit.A duhet të provojnë për të zhvilluar fuqi të reja arsyesh.A duhet të ketë një planizim për studentëtA duhet të provojë për të zgjidhur situatat në rrugë institucionaleA duhet të ushtrojë një sërë aktitvitetesh të të mësuarit në grupA duhet tu japë tërë të rinjve për tu rritur në arsyeA duhet të ketë një program shkencor të instrukturuarA duhet të kuptoj unë se eksperiencat janë të limituaraA duhet të krahasoj oportunitetetA duhet të provoj instruksionet në të përdorurit të hartës,kartës,etj.A duhet të paraqes aktivitete për mundësi përfshirje.A duhet të lejoj për zgjedhje.A duhet të duken minore problemet emocionale.A duhet ti ndihmoj ata për tu dukur simpatik

21

A duhet të zhvilloj individualisht të lexuaritA duhet të inkurajoj hobet dhe klubetA duhet të pranoj funksionet e ditës së ëndrrave si transhendencëA duhet të lejoj zhvillim sfilate modeA duhet të pranoj në interesa individuale dhe mundësishA duhet të inkurajoj ditaret dhe poezitë.Intelekti i adoleshentit.Këtu është e rëndësishme për tu theksuar fazat e zhvillimit intelektual të adoleshentitShkolla e mesme.FilozofiaKëtu duhet një1 një shkollë e mesme e mirë për një kalim gradual nga një klasë gjithëpërfshirëse në një kaim gradual të nivelit të lartë të departamentizimit të shkollës 2 Ky provision duhet vënë re te vetë programet e përfshira 3 Shkolla e mesme duhet të jetë shumë unike dhe fleksible4 Shkolla e mesme duhet të ketë një mjedis ku tek i i fëmija duhet të promovohet suksesi. 2 ProgramiKy program është në bazë të rrathëve bashkëqëndrorë ku kanë një rreze ose më saktë tërë njohuritë,por ata rriten me ritjen e largësisë 3 Organizimi dhe stafiNë organizim dhe staf duhen përfshirë tërë njohuritë e përgjithshme.- Vëzhgimi i përgjithshëm.1 Kordinimi i ngushtë2 Mardhënie të ngrohta3 Fleksibiliteti për inovacion4 Koncept i ri evaluimi dhe projektimi5 Programim individualVështrim për edukimin në shkollën e mesme1Programet e studimit- Subjekti kryesor është i riu,por jo i egzaminuar në detaj.- Sipas rrathëve bashkëqëndrorë rritet edhe kompleksiteti i fjalëve-Fazat kurrikulare ndryshojnë-Qëllimi është për të zhvilluar tek adolescenti synimet e tij

22

2 Organizimi kurrikular ku thelbin e përmendëm më lart3 Instruksionet4 Nivelet dhe vlerësimet e studimit5 Detyrat e shtëpisë6 Puna individuale me nxënësit7Eksplorimi8 Nxënës- Vëzhgimi- Rregullat dhe standartet përt të kontaktuar me nxënësitKëtu është për tu vlerësuar bashkëpunimi i stimuluarAktivitetet studentorePjesëmarrja e nxënësve nëqeverisje.Grupet e shërbimitAtleticaEvaluimiVlerësimiMë poshtë po hedhim një vështrim të përgjithshëm me pika1 Subjekti individual është nxënësi2 Duhet patur parasysh evaluimet kulturore3 Vetë të rinjtë janë në ndryshim4 Ti jepet mundësia çdo njërit për të mësuar5 Kontribuimi individual6 Ky nxënës dhe në njohuri duhet të provojë tranzicionin7 Më tepër pavarësi nga kontrolli i të rriturve8Shkallët e të studiuarit janë përmes një programmi të planizuar9Detyrat e shtëpisë janë për të vlerësuar përgjegjësitë e nxënësit në shtëpi10 Sa më shumë të projektuara vlerësimet individuale11Zhvillime të instruktuara për programe individuale12Programe speciale13Vlerësime selektive dhe me diversitet14Programe specifike zhvillimi15Karakteristika filosofie dhe operimi16 Secili student duhet të ketë respekt për mësuesin17Për të stabilizuar politikat

23

18Akumulimi adekuat është esenziale19Si nxënës dhe mësues duhet të kenë një kod veshje dhe etike20Aktivitetet studentore duhet të jenë të planizuar me kujdes21Aktivitetet duhet të mbështeten edhe nga një suport financiar22Duhet të ndihmohen ata që janë me një standart jouniform23Këshilli studentor duhet të përkrahë këto aktivitete24Klubet dhe shërbimet e tjera duhet të jenë në termat e shërbimit25Tërë aktivtetet sportive interesante për nxënësit duhet të përfshihen në program26Të tërë duhet të dijmë qëllimin e shkollës që është i definuar27Programi duhet të përfshijë tërë nxënësitShkolla në mesTërë subjektet në një nivel më të ulët shkollor janë një subjekt tranzitiv për më lart dhe të gjithë nivelet kanë një synim.Ti bëjnë nxënësit të aftë për jetën.Synimi është për instruksion individualTë gjitha të përfshirë në shkollën e mesme1Planizimi për shkollën e mesme2Programi bazë i studimeve të përgjithshme3Program për eksplorim studentor4Studim i pavarur5Ndihma e mësuesit6Shedulat7EvaluimiGjithsesi thelbi është se ka ardhur koha që shkolla ti përshtatet kërkesave të ekonomisë së tregutDuhet në këtë drejtim të krijohet edhe një qendër e të mësuaritPse jo edhe të krijohet një qytet shkollë me tërë asortimentet tip qytet nxënësishDisa këshilla për shkollën e mesme1Vendos këshillimin në ato veprime ku është e nevojshme2Krijo një mjedis sa më të përshtatshëm3Mos ler një problem pa e zgjidhur4Ji realist5Zona speciale6Krijo në bazë të përmasave7Lëri studentëve një hapësirë

24

8Konsideroje privatësinë9Inkurajo pavarësinë10Mos u mbyll në mbyllje11Quaje qendrën e të mësuarit një legjitimitet12 Lër një hapësirë për tritare13Projekto edhe kamp14Planizo edhe një asamble15Krijo një teatër variabël16Jepu vizitorëve një vështrim17Bëji gjërat sa më ekonomike dhe të vlefshme18Mos harro gjithmonë furnizimin19Planizo edhe në bazë të aspektit seksual20Kushte tingujsh21Apliko teknologjinë instruksionale22Krijo bashkëpunim me stafinPas shkollës së mesme vjen pikërisht graduimiJa cilat janë karakteristikat e një shkolle të mirë- Reflekton dhe realizon të drejtat e çdo fëmije në komunitetin përreth- I shikon dhe kupton fëmijët në një kontekst më të gjerë- Është i orientuar me fëmijën në qendër- Është endjeshme ndaj problemeve të përkatësisë gjinore- Siguron arritje cilësore të të nxënit të nxënësve- Siguron arsimim bazuar në realitetin e jetës së fëmijëve- Është fleksibël dhe i përgjigjet diversitetit- Vepron për të siguruar pëfshirje, respekt dhe barazi- Kujdeset për shëndetin mendor dhe fizik të fëmijëve- Ngre kapacitetin dhe moralin e fëmijëve- Kujdeset për angazhimin e familjes- Kërkon mbështetjen e komunitetitSi mund të bëhet kjo në bashkëpunim me nxënësit dhe prindërit- Vlerësimi fillon me shënimin e tij në tabelë- Paraqitja me fotografi e veprimtarive të nxënësve- Krijimi i fletores së shënimeve- Krijimi i një bibloteke të vogël në klasë

25

Mgjth arsimi shqiptar ka pikat e forta dhe të dobta,mundësitë dhe atë që duhet të bëjëParësore për një shkollë duhet të jetë1 efektiviteti2 mësimdhënia shkollore në praktikë3 të konceptuarit të shkollës4 të organizuarit të shkollësParësore në këtë drejtim janë edhe detyrat e shtëpisëDis mendojnë se ajo nuk është e leverdishme se bëhet nga prindërit dhe do shumë kohë,por të tjerët mendojnë se vlen pasi nxit kreativitetin.Gjithsesi në klasë mund të aplikohet edhe një test inteligjernce me 4 pika Inteligjencë gjuhësoreInteligjencë-logjiko-matematikeInteligjencë hapësinoreInteligjencë trupore-kintetikeInteligjencë muzikoreInteligjencë me persona të tjerëInteligjencë e vetvetes

26

II SHKOLLA,FAMILJA, EDUKIMI

Bazat e edukimit të karakteritKarakteri është një ndër elementët e kulturës që përfaqëson tërësinë e veçorive më kryesore psikike,që shfaqen në veprimtarinë dhe në sjelljen e njeriut në shoqëri dhe që e shquajnë personalitetin e tijAi i nënshtrohet një ndikimi social dhe tërë këto i nënshtrohen mendimeve dhe ndjenjave dhe vetë sjellja jonë ndikohet ngaprania e njerëzve aktualëprania e imagjimuar e njerëzveprania e nënkuptuar e njerëzveNe ndikohemi nga të tjerët tërtjorazi si përmes librave,gazetave,etj.Por ne ndihemi edhe të obliguar për të njohur dhe zbatuar rite,zakone,vendime,ligje të cilat veprojnë në nivele të ndryshme nivel individinivel familjenivel grupinivel komuniteti ku jetonnivel bashkësie administrativenivel bashkësie sociale dhe fetarenivel rajonalnivel shtetëror,kombëtar dhe globalNe jemi të gjithë të ndryshëmNe jemi të gjithë të barabartë Ne jemi të brishtë.Por brishtësia jonë nuk duhet të na bëjë indiferentëPasi dhe në atë kohë kur nuk ishim të zhvilluar gjuanim kafshë më të mëdhenj se ne.Njeriu si qenie biologjike dhe shoqërore dallohet për disa veçanti siaftësia për të realizuar raporte të vetëdijshme me mjedisinaftësia për të zgjedhur nëpërmjet alternativave të ndryshëmakumulimi dhe transmetimi i sjelljes prirja për jetë socialelidhje familiare të forta dhe të qëndrueshmeaftësia për të tejkaluar aspekte të pastra biologjike përmes veprimtarive të lira artistike

27

Por për të qartësuar më mirë kuptimin e karakterit duhet ti përgjigjemi më mirë pyetjeve dhe të sqarojmë disa çështje1 Cilët janë cilësitë themelore të një karakteri të mirëA është altruizmi rruga më e dobishme për shoqërinë njerëzoreKur mendoni për jetëgjatësi çfarë ju thotë ndjenja juaj për përjetësiPër të përcaktuar karakterin e njëpersoni do i rreferoheshit pamjes së jashtme,arsimit,karierës apo postit që mban- Çfarë duhet bërë që ndërgjegja njerëzore të përsoset- Cili do të ishte standarti i vlerës së karakterit tonë- Cili person do të cilësohej njeri i mirë2 Cili është roli i harmonisë mendje-trup në formimin e karakterit- Cila është rruga për të larguar egoizimin3 Cili është roli i dashurisë në karakter- Cila është rruga e përsosjes së individit,përmes njohurive,fuqisë,parave apo dashurisë për të tjerët4 Cili është mjedisi i mirë për zhvillimin e një karakteri të mirë- Çfarë duhet të kërkojnë njerëzit nga njëri tjetri për të siguruar lidhje nga të tjerët- Si mund të zgjidhen raportet njerëzore me mjedisin,jetën dhe ideologjinë.5 Çfarë është liria dhe si lidhet ajo me përgjegjësinë- Si mund të reaizohet një liri që të përhap mirësi për individin dhe shoqërinë- Cili duhet të jetë raporti mes lirisë së individit dhe lirive që nuk marrin në konsideratë kombin,shoqërinë dhe familjen- Si mund të arrihet një liri më e plotë për individin,kombin dhe gjithë botën- Cili duhet të jetë raporti mes lirive të individit dhe pjesëtarëve të familjes- A ka liri pa kushte- Si duhet kuptuar liria dhe rregulli në raportin prind-fëmijë dhe burrë-grua U shpresua se shkenca,teknologjia,edukimi dhe economia do sillnin lumturi dhe kënaqësi.Në fakt nuk qe ashtu.

28

Konflikti mes brezave po shtohet.Kemi përçarje sociale mbi bazë raciale dhe gjinore.Fëmijët me probleme janë si në familjet e edukuara dhe në familjet e varfra nga ana kulturorePërqindja e krimeve te adoleshentët po rritetGjithashtu tek ata po rritet edhe përqindja - përdoruesve të drogës- theksimi i ndarjeve mbi baza etnike- pakësohet respekti mbi autoritetet- priren të gënjejnë dhe kopjojnëVihet re se të rinjtë kanë prirje të qëndrojnë sa më larg rregullaveÇrregullimet e mëdha tregojnë se në këtë mijëvjeçar të ri njerëzimi është mes shpresës së madhe dhe dëshpërimit të madhDhe tërë këto vihen në rrafsh ekonomik , teknologjik,social dhe politik ku edhe është e lidhur bota.Në përhapjen e shfaqieve të këqiave shoqërore kanë ndikim edhe media dhe industria zbavitëse.Nën ndikimin e tyre traditat po konsiderohen arkaikeA duhet vënë në këto vlera tradizionale nga familja,shkolla dhe shoqëria.Këto duhen marrë në konsideratë,por në varësi të ndryshimeve të zakoneve veri-jug dhe linde-perëndim.Në epokën që po kalojmë progresi personal është më i rëndësishëm.A është e rëndësishme kjo.Ndër cilësitë e karakterit që admirohej nga gjithë bota vlerësojmë ndershmërinë,kurajon,respektimin e gjuhëve,racave,etj.Ndërkohë qëllimet kryesore janë- dëshira për të arritur maturi- dëshira për tu përfshrë në mardhënie familiare dhe shoqërore- dëshira për të kontribuar në shoqëriKërkesat për edukim moral dhe etikEdukimi moral dhe etik për shoqërinë tonë është shumë e çmueshme.Shpresa më e madhe e një kombi është edukimi i rinisë- Shkatërrimi i familjes.Pasojat socialeRinia po priret gjithnjë e më shumë drejt drogës dhe seksit të lirë.Kriminelët kanë një gjë që i bashkon me prejardhjen e tyre.

29

Nuk kanë jetuar në mënyrë të qëndrueshme në familje.Dhe aspekti negativ sot është rënia e forcës së familjes.Nqs i rendisism faktorët që ndikonin më parë tek individi dhe ato që ndikojnë sot kemi këtë tablo1 Familja Bashkëmoshatarët2 Shkolla Tv3 Feja Familja4 Bashkëmoshatarët Shkolla5 Tv FejaSot po aplikohet të mësuarit pa drejtuesKy edukim ka këto karakteristikaVetëzbulimiNë këtë rast studentët janë tëvetmit që bëjnë zgjedhjen e tyreUdhëzuesi reduktohet në lehtësuesGjithsesi edukimi pa drejtues ka këto karakteristika- Vendos ndjenjat dhe proçesin mbi dijet dhe kënaqësit- Promovon standarte të vetëvendosura- I konsideron mësuesit lehtësues tëzgjidhjeve personale të studentëve- Kundërshton autoritetin e mësimitmoral tradicional- E zbeh rolin e prindërve në edukimKur u vu metoda e edukimit pa drejtues në 1960 shumë mësues ishin entuziastë për disa arsyevlerësonin metodën interktive që presupozontekjo metodë mbështetej shumë nga psikologëtfutjan e kësaj metode përkonteme ndryshime të thella në SHBA dhe shoqërohej me humbjen e shumë vlerave tradizionalefutja e kësaj metode kultivonte virtytin e tolerancës.Por edukimi pa drejtues ka edhe kufizime që janë.Këta individë nuk njohin standartet e së drejtës dhe së gabuarës.Edukimi pa drejtues inkurajon mediokritetin dhe mungesën e angazhimit

30

Edukimi pa drejtues nuk mund të realizojë kultivimin e një karakteri të mirë se nuk merr parasysh vlerat.Trajnimi vetëvlerësuesËshtë një version i edukimit pa drejtues. Vetëvlerësimi një rrugë që përmirëson aspketet morale dhe sociale te njerëzit. Mgjth rezultoi se kjo metodë nuk ishte tërësisht e përshtatshme për fëmijët në shkollë.Afirmimi moral i arsyeshëmKjo ka të bëjë me arsyetimin moral të fëmijës.Rëndësia qëndron se përmes kësaj metode njihet hierarkia e vlerave dhe motivacioneve moralePor kjo metodë ka edhe kufizime pas shumë nga shembujt nuk ngjasin në jetën studentore.Dhe ushtrimet e këtij lloji të japin përshtypjen se moraliteti është i komplikuar.Në shumë raste njerëzit e dijnë se çfarë është e drejtë,por u mungon kurajoja për ta bërë.Ngritja e edukimit të karakteritQëndrimi neglizhues i shkollave publike ndaj edukimit moral është shoqëruar me kritika të forta ndaj këtyre shkollave dhe largim të vazhdueshëm të fëmijëve prej tyre.Por përse edukimi moral dhe etik është neglizhuar kohët e funditIdeja e dominancës kulturoreNatyra pluraliste në rritje e shoqërisëKonfuzionin që kishte senëpërmjet edukimit të moralit dhe etik përcillej indirekt edhe besimi fetarVlerat universaleKëtu futen ndershmëria,nderimi,respekti,kurajojaCilët janë kriteret që e përcaktojnë një vlerë universaleVera duhet ti sjellë përfitmeobjektive individit dhe shoqërisë për një kohë të gjatë koheVlera duhet të ketë vlefshmëri universaleNjë vlerë universale i tejkalon kulturatNjë vlerë universale është e detyrueshme për ndërgjegjenKënaqësitë e brendshme ose shpirtërore janë sigurimi i njohurive,mirësia,dashuria e vërtetë dhe virtyti.Kënaqësitë e jashtme ose fizike janë pasuria,shëndeti,rehatia edhe suksesi.Ato duhet të jenë në armoni njëri me tjetrin

31

Edukimi i karakterit i realizuar përmes edukimit moral dhe etik si edhe edukimi konvencional i realizuar përmes formimit akaademik,artistik,teknik dhe fizik janë të lidhur ngushtë me njëri-tjetrin.Familja si shkollë e dashurisëFamilja është djepi i karakterit dhe model universal.Në familje përfshihen katër sfera të dashurisëdashuria e fëmijësdashuria e vëllait dhe motrësdashuria bashkëshortoredashuria e prindërveSfera e dashurisë së fëmijës përfshinrritja morale në sferën e dashurisë së fëmijës si toni i zërit,e qeshura.Nga përgjigja në përgjegjësiZhvillim moral i vonuar dhe kjo ndodh tek fëmijët e braktisurSfera e dashurisë së fëmijës në jetën e mëvonshmeSfera e dashurisë së fëmijës nëshoqëri. Këtu janë marrdhëniet shoqërore gjatë tërë jetës Sfera e dashurisë vëlla e motër përfshinRritja e dashurisë përqëndruar tek të tjerëtËshtë një përgatitje për jetën Një urë drejt miqësisëSfera e dashurisë bashkëshortoreKëtu përshihenRritja e dashurisë së pakushtëzuarSfidat e dashurisë martesore që përfshininFaza e parë e martesës magjepsja Faza e dytë konflikti ku dalin në pah të metatfaza e tretë riangazhimi edhe bashkëpunimifaza e katërt krijueshmëria edhe shërbimiSfera e dashurisë prindërore përfshinnjë jetë të përqëndruar tek të tjerëtsfidat gjatë rritjes së fëmijësdashuria e gjyshërvezemra prindërore në shoqëri

32

Mgjth martesa është në pikpyetje.Shumë njerëz janë të zhgënjyer.Dhe martesa në grindje dhe më pas divorci lenë pasojat tek fëmijët.Duhet të theksojmë që për këto arsye të rinjtë duhet të përgatiten për martesëCilësitë personale për martesë janëdinjitetizhvillimi personal si psh respekti për vetenabstenimi seksual pas martesës dhe mundësisht jo në moshë të hershme pasi sjell pasoja.Aftësitë për një martesë të qëndrueshme janëPërkushtimiBesnikëriaQëndrimet e duhura për mardhënie afatgjataTë pranosh gabimetTë japësh vazhdimishtTë fokusohesh në një qëllim më të lartëTë identifikuarit të sjelljeve shkatërruese në martesëJa një anketim që mund të aplikohet në këtë rast.A je i lumtur A ke ideale në jetëA ka jeta një kuptimA ke frikë nga vdekjaA beson në dashurinë e vërtetëÇfarë e bën një martesë të sukseshme1 Gjendja e mirë ekonomike2 Paraqitja e jashtme3 Eksperienca të shumta seksuale4 Besnikëria5 periudha e njohjes paramartesore6 Vlerat morale7 Mendimet dhe idealet e njëjta8 Besimi tek zoti- A ka lidhje mes familjes dhe shoqërisë- Të ndihmuarit të tjerët është një marrëziSfidat me të cila përballet riniaEtika e dashurisë seksuale.

33

Seksualiteti i paraqet një sfidë unike karakterit të kulturës.Dhe kjo sepse është forca që lidhet me impulsin e dashurisë, krijimin e jetës,trashëgiminë e geneve dhe të linjës së gjakut.Ndërkohë revolucioni seksual që shpërtheu në vitet 50 u premtoi njerëzve më shumë dasiuri,lumturi dhe liri. Por me thyerjen e monogomisë erdhën si rezultat jo vetëm sëmundje seksualisht të transmetueshme SST dhe shtatzani të padëshirueshme,por edhe pasoja të brendshme të lëndimit të ndjenjave,thyerje zemrash,zhgënjime dhe divorce.Kjo sepse ky revolucion i vinte rëndësi seksit dhe jo dashurisë së zemrës.Sipas etikës së sotme një marrdhënie përderisa ka intimitet,përkujdesje,ndjeshmëri emozionale dhe pak përgjegjësi,për këtë arsye mardhëniet seksuale janë të justifikueshme.Kinsei ishte i pari që nxiti këtë revolucion pasi duke mbajtur një qëndrim asnjanës ndaj moralit bëri që njerëzit të mendonin për seksin jashtë normave etike.Por ai keqinterpretoi sjelljet e amerikanëve.Ndërkohë etika e shëndoshë seksuale është një përgjigje seksuale në kohën e duhur,ndaj personit të duhur dhe në kushtet e duhura.Ndërkohë mardhëniet seksuale në martesë për bashkëshortët kanë këto funksioneForcojnë afrimitetin mes burrit dhe gruasJanë një mënyrë e veçantë për të shprehur dashuriPërforcojnë eksluzivitetin e lidhjesLidhja seksuale ripohon rolinqëndror të bashkshortit në jetën e çiftitShkakton ndjenjë emocionale që sjell lumturiKurse partnerët në një lidhje seksuale jashtë martese pas eksperiencës së parë ndiejnë se një farë kufiri është kapërcyerKur martohet njeriu ka përgjegjësi që janëPëgjegjësi ndaj ndërgjegjePërgjegjësi ndaj bashkshortitPërgjegjësi ndaj fëmijëvePasojat e mardhënieve jashtë martese janësëmundjet seksualisht të transmetueshmePengon rritjen personaleSjell keqardhje,faj,edhe turp

34

Stres me prindërit dhe miqtëProbleme me partnerëtPër arsyet e mësipërme duhet të veprojmë kundër poligamisë.Madje atë nuk mund ta zgjidhë edhe edukimi për kontraceptivët.Prandaj edhe duhet pastërtia seksualeParandalimi i përdorimit të drogësPërdorimi i drogës është një rrugë e gabuar për të gjetur kuptimin e jetës.Mekanizmi fizik i veprimit të drogës është të ndërhyjë në substancat kimike të truritDhe faktori është - shmangia nga pjekuria individuale - karakteri i dobët- Mjedis jo i shëndoshë në familje- Disa aspirata të rinisëSi mund të shmanget droga .E tërë kjo nëpërmjet kontributit në shoqëri dhe marrjes pjesë në aktiviteteSIDASIDA është forma më e rëndë e infeksionit HIV që duke e dëmtuar sistemin imunitar të organizimit e ekspozon atë ndaj infeksioneve të rënda me natyrë bakteriale,virale,parazitare,mykotike dhe ndaj formave të kanceritPra ajo është një grup shenjash të fituara në mungesi të sistemit të mbrojtjesVirusi nuk mund të jetojë jashtë trupit të njeriut dhe ai duhet të hyjë në mënyrë të drejtpërdrejtëSi mund të infektohesh nga HIV,virusi që shkakton SIDA1 Mardhënie seksuale të pambrojtura2 Transfuzioni i gjakut3 Përmes nënës së infektuar tek foshnja që lindSi nuk transmetohet SIDA- Përme ajrit dhe ushqimit- Nga përqafimet dhe puthjetShenjat e kësaj sëmundje janë

35

Humbje graduale në peshë,periudhë e zgjatur gripale.Në faza më të avancuara kemi debulesë,kollë e thatë me gjakNga seriopozitivitet kalon për një periudhë të gjatëJo tërë personat me HIV kanë SIDA.SIDA mund të mos shfaqë shenja për një kohë të gjatë Këtu mund të theksojmë se njerëzit me SIDA nuk duhet ti mbajmë larg,aq më shumë ti braktisim dhe diskriminojmë.Kjo edhe për faktin se kjo sëmundje nuk përhapet duke patur kontakt fizik,përveç atij seksual dhe në këtë rast nqs nuk ke prezervativ.SIDA nuk përhapet me puthje veç nqs ka plagë dhe gjaku është i infektuar.Mqs ka pasoja shëndetësore,psikologjike dhe sociale kur bëhen analiza,por edhe më pas pranë personit në fjalë qëndron një psikolog social.Shkaqet dhe zgjidhja e konfliktitKonflikti është pjesë e jetës.Vlerat e zgjidhjes së konfliktit qëndron në faktin se i hap dyert faljes.Shkaqet e konfliktit janë të shumta.Kështu ajo mes adoleshentëve dhe prindërve të tyre është dëshira për më shumë pavarësi. Nqs një konflikt nuk zgjidhet ai mund të përsëritet.Konflikti në familje ndodh kur ndonjë anëtar kërkon synime personale mbi interesat e familjes ose edhe në kurriz të tyre.Mgjth mbi të gjitha duhet të mbizotërojë altruismi ose sakrifikimi për të tjerët.Nuk duhet të mbizotërojë egoismi ose dashuria e rremë.Cilat janë hapt për zgjidhjen e një konfliktiReflektimi dhe riorientimiKëtu duhen patur parasyshIdentifiko kontributin e dikujt tjetër në këtë problemVlerëso qëndrimin e sjelljenMerr në konsideratë rrugët si mund ta kishe trajtuar ndryshe këtë problemVendos të marrësh përgjegjësiPlanifiko përmirësimetRol luan edhe ndërmjetësi që duhet të jetë një figurë neutraleKëmbimi dhe dëmshpërblimiKëtu përfshihen 1 Anullo gjithçka që tjetrit i ka bërë keq

36

2 Dëmshpërble për të vënë në jetë padrejtësinë 3 Ji i hapur për të marrë dëmshpërbliminPajtimi dhe përtëritjaKëtu duhen patur parasysh këto pikaHiq dorë nga hakmarrjaFal dhe ji i hapur ndaj faljesMbështet reformën e të tjerëve4 Nxit vullnetin e mirëGjithsesi konflikti nuk duhet të kihet frikë apo të shmanget,por ai duhet parë më tepër si një mundësi për lidhje më të thella.Konflikti mund të ndodhë në mardhënie familiarenë marrdhëniet në shoqërinë marrdhëniet në shkollënë kontakt me organet e renditKonflikti mun të jetë në raport me gjiininë,por edhe breznorNjë konflikt mund të zgjidhet vetëme ndihmën e familjes ose të afërmeme ndihmën e shoqërisëme ndihmën e shkollësnëpërmjet organeve shtetëroreOJQRrugë të tjera Dhuna Veprimi më i skajshëm i konfliktit është dhuna.Vihet re rritja e dhunës edhe nëpër shkollaPasojat e dhunës janëNdëshkimiPrishja e mardhënieve edhe në familjeRritja e pasigurisë dhe frikësPërforcimi i idesë se zgjidhja e konfliktit është dhunaPrishja e disiplinës në shkollëMungesatLargimi nga shtëpiaPërhapja e dhunës edhe te mësuesitHumbje finanziare

37

Rezik për menaxhimin e shkollësKrijimi i mardhënieve jo të mira nxënës-nxënës,mësues-nxënësTransferimi i dhunës nga shkolla në komunitet dhe familjeHumbja e orëve normale të mësimitMoshat prishenFaktorët që e bëjnë një nxënës të dhunshëm ështëfaktori ekonomik si papunësia faktorë që lidhen me familjenfaktorë që lidhen me shkollënfaktorë-politiko-shoqërorëfaktorë individualëhumbja e vleraveshthurja seksualeanëtarësimi në sekteJa disa masa kundër dhunësBashkëpunim dhe ndërveprimTrajtimi i dukurive nëpërmjet programeveBashkëpunim shkollë-komunitetNjë pyetësor për mësuesit dhe drejtorëtA ka dhunë në shkollën tuajNë çfarë formash dhunamanifestohet tek ju Kush e kryen dhunën në shkollëAktet e dhunës janë bërë nëA fëmijë B Nxënës C Vajza- Dhunat e ushtruar mbi vajzat dhe fëmijët ështëA Kërcënim B Forcë fizikeC GrabitjeD Orvajtje për përdhunim- Pasojat e dhunës në proçesin mësimor dhe emocionin e nxënësveA e lartëB mesmeC ulëtD aspak

38

- Niveli i nxënësve që përsërit klasën apo përjashtohet nga shkolla për shkak të zënkave dhe ngacmimeve ështëA lartë B mesëm C ulët D aspak- A ka ngacmim dhe zënka ndaj mësuesve dhe drejtorëve- Nqs po cilat janë shkaqetA që lidhen me provimetB që lidhen me rregullat e disiplinësC të lidhur për arsye private- Cila ka qenë masa e marrë për parandalimin e dhunësA dënimet e përshtatshmeB përjashtimi nga shkollaC këshillimet D konsultat- Nqs shkaqet e dhunës kanë qenë jashtë shkollës cilat kanë qenë atoA familiareB ambjenti përrethC efekti i mediasD ekonomike- Cilat ishin pasojat mbi nxënësit të dhunësA plagosje fizikeB vdekjeC përdhunime- Cilët denoncojnë dhunën në institucionet moderneA shkollaB prindëritC policia- Objektet që përdorin nxënësit e dhunshëmA objekte të mprehtaB talljeC forcë fizike- Cilat janë masat që duhen marrëA në nivel shkolleB nivel prindërorC nivel komunitetiD nivel shtetëror

39

Disa prej pyetjveCili fenomen tërheq më shumë vëmendjenA ju mërzit ndonjë në shkollëSi reagoni ndaj pakënaqësisëA keni ushtruar dhunëA janë aktet e dhunshme të barabarta në të dy seksetCilët janë arsyet e paqartaSi rezistoniCilët janë instrumentatCilët janë rezultatet e veprimeve të dhunshme Çfarë masë sugjeroni për zgjidhjen e dhunësVëzhgimet që kryhenMardhëniet në shkollëA flasin në mënyrë konfidenciale nxënësit me miqtë e tyreA luajnëA futen dhe dalin paqësisht nxënësitA ka zënka goditje fyerjeMardhëniet djem vajza janë të shëndetshmeA luajnë vajzat dhe djemtë pa frikëA i ngacmojnë apo qëllojnë djemtë vajzatA ndjejnë apo reagojnëA drejtohen ndaj vajzës tërë aktet e dhunës që kryhenA priret ambjenti i shkollës për dhunëJa disa prej sjelljeve dhe kategorive jo të hijshme1kriminalevjedhje,sulm ndaj mësuesve2sjellje imoralesjellje reviste pornografie3paraqitja e jashtme thonj të gjatë4vonesat 5mungesë respekti agresivë ndaj mësuesit6shkatërrime7vjedhje8mungesa të pajustifikuara mësim,mbledhjeNdërkohë nxënësit e shkollave fillore mund të marrin pjesë në këto akte kriminale bixhozvjedhje,grindje me mësuesit,grindje me kujdestarët,rrëmbime,grindje, gansterizëm,ngacmime seksuale,kërcënime, hyrje pa leje,baste.

40

Lidhur me pjesëmarrjen e nxënësve në shkolla të mesme kemiBixhoz,vjedhje,zënka me mësues ,zënka me kujdestarët, rrëmbim grindje,abuzim me drogë, armëmbajtje, ngacmime seksuale, kërcënime,hyrje pa leje,shitje droge,basteNdërkohë dhunën e kemi1 si pasojë e presionit të ushtruar nga komuniteti2 si pasojë e përvojës shkollore3si pasojë e faktorëve rrethanorëGjithsesi mund të themi se ka dallime gjinore,por edhe rancore.Faktorët që ndikojnë në zënkat janë1 niveli i mardhënieve në grup2 niveli i manifestimit të mardhënieve të aktivitetit3 atmosfera në grup4 stili i lidershipit5 gjendja e mardhënieveViktima në grindje dhe krim mund të jetë kushdo veçanërisht.1 të ardhurit e rinj në klasë2 fëmijë me të dhëna të veçanta 3 fëmijë i sjellshëm4 fëmijë me mardhënie të mira me mësuesin5 fëmijë i çiltër6 fëmijë me prejardhje jo të mirë shoqërore dhe ekonomike7 fëmijë me ngjyrë8 fëmijë me të metë9 fëmijë të varfër10fëmijë nga jetimorjaFëmijët me probleme të tilla duhen vënë1 në bangë të parë2transferohet në shkollë tjetët3përjashtohet fare 4çohet në shkollë riedukimi5çohet në policiJa disa prej sjelljeve të tij1 tallet,përqesh2 kritikon në mënyrë armiqësore3 përdor ton komandues

41

Kontigjentë krimi janë1 të rinj të papunë2 fëmijë nga familje të varfra3 fëmijë nga jetimorja4 të rinj pa kualifikim5 fëmijë hantikapatëDivorciNdërkohë si term diovorci nuk është veçse zgjidhja ligjore e një martese.Pra divorci egziston kur një familje monogame ndahet ligjërisht.Si faktor që ndikojnë në divorc janëNë radhë të parë siç e kemi përmendur më lart në fazën e dytë të martesës njerëzit zbërthehen në njohje dhe gjatë kësaj faze shfaqin anët negative të tyre që mund të kundërshtojnë njëra tjetrën dhe shpesh nuk i kapërcejnë dot dhe pas magjepsjes vjen grindja dhe pas grindjes vjen dhuna dhe në fund divorci.Faktorë tjerë janë gjendja ekonomike,mardhëniet jashtëmartesore,etj.Divorci do të quhej si zgjidhje vetëm në at oraste kur nuk ka zgjidhje tjetër dhe përfundon në dhunë dhe për të mirë të fëmijëve zgjidhja më e mirë është ndarja ligjore.Aspekti më negativ i divorcit është tek fëmijët.Kështu këta fëmijë nuk kanë në përgjithësi ecuri positive në mësime,janë të ndrojtur të paragjykuar veçanërisht në realitetin shqiptar dhe më të ekspozuar drejt krimit.Pak psikologji moshoreRëndësi këtu ka për fëmijën- zhvillimi i personalitetit- zhvillimi i të menduarit- zhvillimi emocional- zhvillimi i konceptit për vetenZhvillimi i personalitetit ka këto stadestadi oral 0-1.5vjeçstadi anal 1.5-3vjeçstadi falik 3-6vjeçstadi i latencës 6-14vjeç

42

stadi gjenital 14 e lartZhvillimi i të menduarit ka këto stadestadi sensoro-motor 0-2vjeçstadi paraoperacional 2-6vjeçstadi i të menduarit konkret 6-12vjeçstadi i të menduarit abstrakt 12vjeç e lartPor ka raste që kemi një arsyetim të kufizuarka mungesi të ndjeshme të arsyetimit logjiknuk aftësi grumbullimi dhepërpunimi informazioninuk demonstron një sistem tëmësuari dhe të menduariZhvillimi emocional dhe koncepti për vetenKa këto faza- fëmijëria 0-1vjeç dominon familja- 2-3 vjeç familja.zhvillohet sensi i vetëkontrollit- 4-5vjeç familja dhe fëmija mëson të drejtojë veten- 6-14vjeç fqinj,shkollë.Bëhet më kompetent.Maturohet më shumë- adoleshenca preferon grupin- i rrituri i ri jeton në çift dhe me seks- i rrituri familje e re - mosha e vjetër6-14vjeç fëija të jetë punëtor përballë të qenit inferiorDhe këtu rëndësi ka 1 Koncepti për veten nga ndërveprimi me të tjerët2 koncepti për veten nga vetëvlerësimi personalKoncepti për veten kalon në katër stade- të zhvilluari të empathisë për të tjerët- Të mësuarit të roleve dhe rregullave- mënyra si reagohen ose priten sjelljet e tij- Pranimi i përgjegjësisë për sjelljet personaleKëtu ka rëndësi puna e një mësuesi të një lënde të caktuar dhe si mësues kujdestarElementët arsimorë janë proçesi mësimor

43

vlerësimi dhe vetëvlerësimi i fëmijësmjedisi në shkollë në planin fizikkomunikimi ku klima që krijohet të jetë pozitveMbështetja e nevojave dhe interesave të fëmijësProfesionalizmi i mësuesitHapësira të mësuesit kujdestar për komunikimHapat janëIdentifikimiKontakti me prindëritPërgatitja e një pune konkretPlanifikimi i zhvillimit të kurrikulësZhvillimi konkretstimulimiDhuna e mësuesve ndaj nxënësveMesuesi me femijen eshte si pune e derrases se zeze ku me ane te shkumesit,shkruhen fjale te mira,por edhe te keqia.Gjithashtu nje mesues mund te edukoje nje shkencetar,por edhe nje kriminel.Nxenesi eshte i brishte si nje vazo qelqi ku nje veprim i gabuar mund ta thyeje ate.Gjithashtu cdo mesues ka halle.Por eshte mesues ai qe mgjth ka halle nuk i nxjerr dertin e ketyre halleve ndaj nxenesve.Ose e thene me shqip nuk ushtron dhune ndaj tyre.A ndodh gjithmone keshtu….Jo….Keshtu nje mesues ndaj nje nxenesi ushtron kete dhuneDhune psikologjike kur e ofendonDhune fizike kur ushtron dore nxenesit ose me sakte e rreh ateDhune fizike dhe psikologjike kur edhe e ofendon edhe e rreh.Nxenesi nuk duhet ofenduar.Ofendimi mund te vije per shkak te GjiniseRacesKombesiOse edhe karakteristikave te prinderit si psh pija,etj.Dhuna ose presioni mund te jenePer arsye mitmarrje dhe kjo eshte me e shpeshte ne ShqiperiPer arsye maniacale qe ndodh ralle ne vendin toneDhe rrjedhoje e ndonje faktori tjeter qe vihet re me shpesh te ne

44

Sipas anketimeve te bere nga organizata Save the children me pak se 1% e nxenesve shprehen per dhune te mesuesve ndaj tyre.Ndoshta kjo mund te jete me e larte lidhur me dhunen psikologjike dhe kjo shifer i perket asaj fizikeSi konkluzion nje mesues pavaresisht nga hallet dhe shqetesimet qe ka nuk duhet te ushtroje dhune ndaj nxenesve.

45

III PUNONJËSI I SHËRBIMIT PSIKOLGJIK SHKOLLOR

Institucioni i Punonjësit të Shërbimeve Psikologjike nëpër shkolla ishte një institucion i ri që u fut në shkollat shqiptare para dy vjetësh.Specialisti i Shërbimeve Psikologjike në shkolla është një person kyç në mbarëvajtjen e veprimtarisë mësimore edukative të instituscionit arsimor.Veprimtaria e tij zhvillohet në lidhje dhe bashkëpunim të ngushtë me stafin pedagogjik dhe drejtues të shkollës si edhe me komunitetin ku ndodhet shkolla.Qëllimi kryesor i punës së specialistit të shërbimit psikologjik në shkollë fokusohet në promovimin dhe zhvillimin mendor dhe fizik të nxënësve si edhe në ndihmesën dhe mbështetjen që jep për rritjen e cilësisë së proçesit të mësimnxënies dhe mësimdhënies.Specialisti i shërbimit psikologjik bashkëpunon me personelin administrativ dhe pedagogjik për konceptimin dhe realizimin e shërbimeve që lidhen me vlerësimin e rezultateve të nxënësve me orientimin e karierës dhe me zhvillimin social dhe personal të nxënësve nëpërmjet Sigurimit të shërbimeve tëdrejtpërdrejta për fëmijët dhe nxënësit në nevojëVlerësimit dhe interpretimit tërezultateve të nxënësve, të stafit pedagogjik të shkollës dhe të prindërveShërbimeve këshëllimore dhetrajnuese për stafin e shkollës dhe të prindërve.Konceptimit dhe realizimit tëShërbimit psikologjik në përputhje me politikat e zhvillimit të arsimit dhe të institucionit arsimor.Por cilat janë detyrat e specialistit të shërbimit psikologjik.KëshillimiKëshillimi realizohet përmes mbledhjeve me anëtarët e stafit pedagogjik të shkollës dhe komunitetit të prindërve për të diskutuar,identifikuar dhe parandaluar probleme të ndryshme si edhe për të programuar ndërhyrje dhe shërbime të nevojshmeProçesi këshillues përfshin

46

Këshillimin e stafit pedagogjik dhe atij drejtues të shkollës në lidhje me detyrat e nxënësve.Këshillon stafin për konceptimin përKonceptimin dhe realizimin e planit të ndërhyrjeve në ndihmë të nxënësve.Këshillon dhe ndihmon prindërit të njohin dhe të kuptojnë nevojat e fëmijëve dhe realizon veprimtari kualifikuese me ta.Ndihmon stafin pedagogjik dheprindërit për hartimin e planeve të bashkëpunimit të shkollës me familjen.Ndihmon nxënësit që kanë vështirësie probleme përshtatje me ndryshimin e klasës,ciklit apo shkollës.Bashkëpunon me shërbime tëndryshme të specializuara të komunitetit si shërbimi shëndetësor, shërbimi social,OJF të ndryshme,etj.Punën e tij këshillimore ai e aplikon në dy formaKëshillimi psikologjik individual.Specialisti i shërbimeve psikologjike zhvillon seanca psikologjike me nxënës të veçantë për probleme të caktuara .Gjatë ofrimit të këtij shërbimi specialisti duhet Të ruajë konfidencialitetin Informon drejtuesin e shkollës përatë çka duhet të dijëInformon prindërit dhe merraprovimin e tyre për atë që bëjnëLidhet me strukturat të specializuarajashtë shkollës për të siguruar një trajtim më të mirë të nxënësve me probleme.2. Këshillimi psikologjik në grupNë veprimtaritë këshilluese në grup ai së bashku me dy ose më shumë nxënës,organizon seanca në mjediset e qendrës së shërbimit psikologjik për të zgjidhur problemet e caktuara.Gjatë ofrimit të këtij shërbimi specialisti duhet të ndjekë të njëjtat proçedura që kandjekur me këshillimin psikologjik individualVeç këshillimeve dhe trajnimeve psikologjike psikologu

47

organizon edhe Veprimtari psikoedukative Vlerësimi psikoedukativ përmban të dhëna për sjelljet e nxënësve gjatë zhvillimit të proçesit mësimor-edukativ. Qëllimi kryesor është identifikimi i faktorëve që ndikojnë në përparimin e nxënësve dhe realizimin e proçesit mësimor-edukativ.Ky informacion përdoret për t'ju dhënë përgjigje problemeve të shkollës.Gjatë ofrimit të këtij shërbimi specialisti duhetTë marrë në konsideratë tërësinë eInformacioneve që lidhen me problemin.Të vëzhgojë nxënësit gjatë proçesit Mësimor edukativ Të realizojë vlerësimin e sjelljevefunksionale të nxënësveTë sigurojë instrumenta të vlerësimit individualTë interpretojë rezultatet e vlerësimitdhe të përcaktojë mardhëniet që egzistojnë midis rezulateve dhe arritjeve të objektivave mësiomre-edukativeTë bëjë rekomandime të nevojshme.Edukimi specialSpecialisti i shërbimit psikologjik gjithashtu është anëtar i grupit mësimor të ngarkuar nga drejtoria e shkollës për edukimin special.Ai ofron shërbime të tilla siNdihmon në përgatitjen e planit tëVeprimtarive për fëmijët me nevoja të veçantaBën vlerësimin e ecurisë së fëmijëveme nevoja të veçantaAdministron vlerësimet e bëraBën rekomandimet e duhuraPërgatit me shkrim raporte për vlerësiminNdihmon në përgatitjen e programeve mësimore edukative individualeSiguron ndërhyrjen e shërbimeve tëSpecializuara sipas problemeve që kanë fëmijët.

48

Ndërkohë punonjësi i shërbimeve psikologjike si informacion mund të përdorë edhe një anketim të tipit të tillë- SHKOLLA - KLASA- EMRI - MOSHA- VENDLINDJA VENDBANIMIa Fshat a Fshatb Qytet b Qytet- JETON -PRINDERITa me te dy prinderit a Jetojne bashkeb me nje prind b Jane tedivorcuarc me asnje c Kane vdekur- PRINDERITa Jetojne bashke se duhenb Jetojne per hater te femijeve- A grinden prinderit njeri me tjetrina Asnjehereb Rrallec Shpesh- A ushtrohet ne familje dhune mbi tya Fizikeb Psikologjikec Fizike dhe psikologjiked Asnjera- A je i sinqerte me prinderita Pob Jo- A do i ndjekesh prinderit shembull ne te ardhmena Pob Jo- Ne nje problem familjar ta kerkon njeri opinioninaa Vetem mbi problemet per vellezerit e vegjelb Vetem per problemet e miac Per gjithcka- Permend disa tema mbi te cilat diskutohet ne shtepine tende- Ne c gjendje ekonomike ndodhenia Vestire

49

b Te mirec Shume te mire- A jane ne pune prinderita Po b Joc Njeri- A i festoni se bashku festata Ndonjehereb Perderec Jo- A interesohen prinderit per leket qe ju mbania Pob Jo- A je i lidhur me familjena Pak i lidhur b Shume i lidhur- Kush ndikon me shume ne personalitetin tenda Prinderitb Shoqeria- A keni besim ne vetvetea Pob Jo- Ju jeni tip a Sanguinb Melankolikc Romantik- Ke preferenca per lendetNga ky anketim personalisht kam arritu të arrij 60% të informacionit ku ështe arritur të nxirret se rreth 40-50% e nxënësve janë me shqetësime të tilla

50

Ndërkohë material tjetër bazë janë edhe gjeneralitetet e shënuar në fund të regjistrit me këto pika

50Emri S Mosh

aVendlind

Gjalle

Puna gjalle

Puna Vendban

A.Kurti

M 19 Elbasan Gjalle

Oficer

gjalle

mesuese

Elbasan

Nga këto të dhëna sigurohet dhe një 20% tjetër e këtij informacioni që nevojitet dhe kam arritur se tani edhe një 10% tjetër shtohet në atë që e kam quajtur kontigjent psikosocialDhe etapa e tretë është intervista ku futen ata që nuk kanë as prindër emigrantë as të papunë,as vdekur as të divorcuar,por gjithsesi janë të dobët në mësime dhe këtu futen ata nxënës që nuk shkojnë mirë me mësime,me shokët,mësuesit,etj.Dhe si konkluzion është arritur se 70-80% e nxënësve janë kontigjent psiko-socialKështu mund të merret informacion lidhur me faktorët social psikologjikë të tij dhe familjes së tij që mund të ndikojne në gjendjen psikologjike të fëmijës dhe ecurinë në mësime të tij.Por veç detyrës normale që kryhen një psikolog që duhet të merret me sjelljen dhe të menduarit të nxënësit, si droga, depresioni,etj punonjësi i shërbimeve psikologjike në shkolla merret edhe me detyrat që i takojnë një punonjësi të shërbimit social që ka të bëjë me braktisjen e shkollës apo me rolin e një sociologu në rastin e integrimit të individit në shoqëriGjithsesi si konkluzion një punonjës i tillë i duhet shkollës shqiptare

51

IV NXËNËSIT & PUNONJËSI I SHËRBIMIT PSIKOLOGJIK

Në radhë të parë punonjësi i shërbimit psikologjik në shkolla do të merret me fëmijët e klasës së parë.Këtu duhet patur parasysh se ka fëmijë të cilët kanë shkuar në kopësht ose jo.Këtu është për tu theksuar se fëmijët e kopshtit kanë më shumë njohuri,kurse ata që nuk kanë shkuar në kopësht dhe zakonisht janë rritur nga gjyshërit e tyre janë më të përkëdhelur,u ngelet hatri shpejt,janë të ndrojtur.Gjithsesi fëmijët në këtë moshë kanë atë çiltërsinë e tyre.Dhe mosha tjetër me të cilën merren ata është adoleshenca.Sipas shumë psikologëve adoleshenca fillon nga 12vjeç deri 18vjeç.Por mund të kemi edhe adoleshencë të hershme që fillon që 10vjeç apo edhe një adoleshencë të vonë që fillon në 14vjeç dhe mund të përfundojë në 22 vjeç.Por cilët janë problemet që ndikojnë tek adoleshentëtKëtu kemi - Zhvillimet fizike në adoleshencëVajzat në fillim janë më të rritura dhe të zhvilluara se djemtë.Kjo mund t'u japë atyre epërsi fizike.Këto ndryshime janë në fillim të pubertetit.Ajo nuk është një ndodhi e vetme.Dhe përfshin çdo pjesë të trupit. Shtatlartësia përfundimtare arrin 16vjeç.Djemtë gjithsesi janë më të ndryshueshëm se vajzat.Kohëzgjatja ndryshon më shumë tek djemtë.Pjekuria e hershme dhe e vonë.Ndryshimet fizike në adoleshencë kanë ndikime të rëndësishme mbi identitetin e individit.Psikologët në këtë rast interesohen për ndryshimet emocionale,shoqërore dhe formimin intelektual që ata kanë gjetur mes atyre që piqen herët dhe vonëSë pari duket se ka përparësi në formimin intelektual për pjekurinë e hershmeSë dyti pjekuria e hershme duket se ka disa epërsi të veçanta për djemtë.Djemtë e pjekur herët gëzojnë status shoqëror të lartë.Për vajzat pjekuria e hershme fizike duhet të jetë më pak e

52

rëndësishme në përcaktimin e statusit shoqëror.Por pjekuria para mund të jetë edhe një disavantazh- Pjekuria seksualeAspekti më i rëndësishëm i zhvillimit në këto vite është pjekuria seksualeNdikimi emocional i përvojave seksuale në këtë moshë është mund të ketë pasoja në shkolla.Adoleshentët duhet të bëjnë përmirësime emozionale dhe psikologjike gjatë pjekjes seksuale.Në çdo klasë gjenden nxënës që ndryshojnë shumë nga madhësia e trupit,pjekuria dhe sofistikimi seksual.- Kuptimi për veten dhe për të tjerëtKoncepti për veten i referohet përbërjes së ideve, ndjenjave dhe qëndrimeve që njerëzit kanë për vetvetenFëmijët e vegjël kanë ndjenjën e karakteristikave të personalitetit të tyre të qëndrueshëmEgzistojnë dy koncepte për veten Së pari ai i formimit intelektual që bazohet në cilësinë e përmbushjes së detyrave së detyrave mësimore nga nxënësi në lëndë të ndryshme Së dyti jo formues intelektual që bazohet në mardhëniet me moshatarët dhe njerëz të tjerë të rëndësishëm në gjendjet emocionale dhe cilësitë fizikeKoncepti për veten evolon përmes një vetvlerësimi të përhershëm në situata të ndryshmePara mësuesit ndërkaq shtrohen dy pyetje të ndërlidhura rreth konceptit për vetenE para si ndikon koncepti për veten në sjelljet e nxënësit në shkollëE dyta si ndikon jeta në shkollë në konceptin e nxënësit për vetenNxënësit me vetërespekt të lartë janë më të sukseshëm në shkollëKoncepti për veten krijon sjelljenNdërkohë të dhënat e para që merr psikologu janë pikërisht me anketimet e mësipërme ku njihet me gjendjen sociale të familjes dhe indirekt pra faktorët që ndikojnë në sjelljen e adoleshentit.Tema e anketimeve mund të jetë e ndryshme si- Sa janë në dijeni të rinjtë lidhur me informacionin për ligjin

53

- Nga i kanë marrë këto burime si psh shkolla,familja,trajnimi,media,etj.- Punësimi i tyre- Sa janë në dijeni për të drejtat e tyre- Konflikti dhe dhuna- DrogaDhe shumë tematica të tjeraQEVERIA E NXËNËSVE.Punonjësi i shërbimit psikologjik ndërkohë mund të kontaktojë edhe me qeverinë e nxënësve apo me këshillin e senatit.Por si krijohet qeveria e nxënësve.Cili është qëllimi i krijimit të saj.Qeveria e nxënësve është një strukturë e pavarur. Nëpërmjet krijimit të saj çohet përpara inciativa dhe vetveprimi i nxënësve,nxitet mendimi i lirë dhe krijues,forcohet personaliteti,aftësohen nxënësit për të marrë përsipër përgjegjësitë dhe krijohet një mentalitet e psikologji e re për pozicionin dhe rolin e nxënësit në shkollë,për ti bërë ata partnerë dhe pjesëmarrës aktivë në proçeset e ndryshimeve demokratike në shkollë dhe komunitet,qytetarë të denjë të një shoqërie të emancipuar.Gjithashtu nxënësit- ndërgjegjësohen për rolin aktiv në jetën shkolloredhe forcohet bashkëpunimi me strukturat vendimarrëse si Drejtoria dhe Këshilli Pedagogjik dhe bëhet ndikimi mbi to për të zgjidhur problemet e tyre- rritet shkalla e përgjegjësisë dhe vetveprimit për zgjidhjen e problemeve të mprehta shoqërore duke synuar në rritjen e edukatës qytetare- nxitet mendimi krijues dhe guximit qytetar për të shprehur lirshëm mendimin e tyre- rinia shkollore edukohet me ndjenja dhe tradita kombëtare.- demokratizohet jeta në shkollë nëpërmjet zgjedhjeve të strukturave demokratike që nënvizojnë konceptet bazë të një shteti demokratik- evidentohen,nxiten dhe stimulohen talentet e reja- forcohen lidhjet dhe bashkëpunimi mes nxënësve duke nxitur ndjenjat e miqësisë,tolerancës dhe respektit reciprok në shkollë dhe komunitet

54

- aftësim praktik në njohjen,analizën,vlerësimin dhe zgjidhjen e situatave problematike dhe organizimin e veprimtarive- gjallërohet edhe jeta kulturore dhe artistike pasi me propozimin e qeverisë së nxënësve dhe miratimin nga drejtoria organizohen aktivitete- përftimi i një kulture juridike me njohjen e ligjeve dhe funksionimin e një shteti ligjor- krijohet një ambjent i kulturuar nëpërmjet shkollës dhe komunitetit- aftësohen nxënësit në hartimin, menaxhimin dhe organizimin e projekteve të ndryshme si edhe raportimin për të.Shkallën e realzimit të tyre,stimulimin e fantazisë, inciativës dhe konkurencës që idetë më të mira të dalin nga vetë nxënësitKështu me anë të këtij institucioni mund të organizohet një anketim i mëposhtëm me këto organizma me këto pyetje në mënyrë që të merret mendimi i tyre se çfarë është positive dhe çfarë duhet ndryshuar në një proçes mësimor.Zgjedhja e qeverisë së nxënësve është një votim i lirë dhe i fshehtë.Gjithsesi zgjedhja e saj kalon nëpër disa etapaMësuesit kordinatorë dhe nxënësit e trajnuarduhet të prezantojnë dhe shpjegojnë projektin tek masa e mësuesit dhe e nxënësit në shkollë. Mësuesit kordinatorë dhe nxënësit e trajnuar duketë organizojnë sensibilizimin si psh nëpërmjet posterave dhe fletëpalosjevepërzgjedhja e komisionit të zgjedhjev në çdo klasë,mësuesi kujdestar së bashku me dy nxënës Në komisionin qëndror të zgjedhjeve në përbërje duhet të jenë- një nga titullarët e sesionit të kaluar të qeverisë së nxënësve- përfaqësues nga shkolla për çdo paralel në shkollë- mësuesi kordinator i projektit- përfaqësues nga drejtoria e shkollësorganizohen mbledhje në çdo klasë dhepërzgjidhen së paku dy kandidatë që do të konkurojnë për pozicionin e senatorit që do përfaqësojë klasën në senatin e shkollësfushata elektorale e cila bëhet në klasa

55

njohja e rezultateve nga Komisioni Qëndror i Zgjedhjeve mbledhja e parë e senatit,zgjedhja e organevedrejtuese si presidenti,kryetari,sekretari,financieri dhe kryetarët e komisioneveSenatorët që zgjidhen bëjnë - betimin si "Do të punoj për të ngritur lart vlerat dhe traditat e shkollës…"- këndohet himni kombëtar- vazhdohet veprimtaria e përgatiturFaza e dytë është- zgjedhja e qeverive lokale të nxënësve- zgjedhja e qeverive rajonale të nxënësve Faza e tretë - është konferenca kombëtare e qeverisë së nxënësvePor si funksionon regullorja e qeverisë së nxënësveKëtu kemi komisionin e rregullores dhe kryetarin e komisionitRregullorja e qeverisë së nxënësve është si më poshtë- Anëtarë të qeverisë së nxënësve janë tërësia e nxënësve të shkollës- Ata zgjedhin strukturat e tyre- Të ndarë në klasa këta anëtarë zgjedhin përfaqësues të klasës së tyre- Tërësia e senatorëve të zgjedhin formojnë senatin e nxënësve- Senati zgjedh nga tërësia e tij organet e tij.- Senati zgjedh dhe sekretarin që ruan funksionin- Senatorët ndahen në grupe që quhen komisione- Secili komision zgjedh nga tërësia e vet kryetarin e komisionit- Këto organe drejtojnë punën në senat.Por cila është skema e dhënies së mendimit- Anëtarë të qeverisë së nxënësve- Senator i klasës përkatëse- Kryetar i komisionit përkatës- Komisioni përkatës- Senati i nxënësve- PresidentiPo në praktikë si veprohet

56

Anëtar i Qeverisë së nxënësve iatransmeton Senatorit të klasës idenë që kaSenatori i klasës përkatëse nëvarësi të idesë Problemin ia përcjellçështjen Kryetarit të Komisionit PërkatësKryetari i komisionit e parashtrondhe e hedh në diskutim si çështje në mbledhjen më të afërt të komisionit përkatësIdetë dhe mendimet e rrahura nëkëtë komision nëpërmjet Kryetarit të Komisionit paraqiten në senatine Nxënësve,në mbledhjen më të afërt të këtij të fundit që jep vendimin përfundimtar 5 Komisioni Rregullores kontrollon legjitimitetin e vendimit dhe ia paraqet për dekretim presidentit 6 Vendimi hyn në fuqi pas dekretimit të presidentitMund të theksojmë se 1 Idetë,mendimet,problemet mund të fillojnë dhe nga senatorë, President,etjVendimet jo shumë të rëndësishmemund të merren dhe nga vetë komisionet apo strukturat e tjera Cilat janë kompetencat dhe strukturat e qeverisë së nxënësveNë një status përcaktohen shkurtimisht atoDetyrat përcaktohen funksionet e detyrueshmeTë drejtat përcaktohen privilegjet dhe funksionet e mundshmeMe termin senat nxënësish është struktura ligjvënëse dhe vendimarrëse e qeverisë së nxënësveDetyrat e senatit janë- Të shqyrtojë çështje dhe të marrë vendim- Të shqyrtojë vendime të kthyera nga presidenti- Të shqyrtojë mbledhje të rregullta të paktën një herë në dy javë- Të mblidhet në mbledhje të jashtëzakonshme sa herë ta kërkojë kryetari i senatit. Ndërkohë anëtar i qeverisë së nxënësve quhet dhe është çdo nxënës i shkollës pa asnjë përjashtim ku funksionon ky lloj organizimiDetyrat e tij janë

57

- Të njohë zbatojë e respektojë këtë rregullore- Të kontribuojë në ecjen përpara të punës së qeverisë dhe senatit të nxënësve- Të jetë kërkues dhe aktiv ndaj punës së senatit- Të respektojë anëtarët e senatit të nxënësveCilat janë të drejtat e tij - Të jetë përfituesi kryesor dhe me përparësi i aktivitetit të senatit të nxënësve- Të shprehë lirisht çdo lloj vlerësimi mbi senatin - Të paraqesë çdo ankesë pranë senatit - Të jetë i informuar mbi punën e tij - Të kandidojë për tu zgjedhur anëtar i senatit - Të marrë pjesë në çdo veprim proçeduralGjithashtu anëtari senatit të nxënësve quhet dhe ështëçdo nxënës që është zgjedhur prej qeverisëDetyrat e anëtarit të senatit të nxënësve janë - Të njohë shumë mirë rregulloren e qeverisë së nxënësve - Të jetë i përgjegjshëm për pozitën që ka - Të marrë pjesë rregullisht në të gjitha mbledhjet - Të informohet për çdo të re - Të kryejë çdo detyrë që i ngarkohetNdërkohë të drejtat janë - Të japë mendime ide apo të bëjë ankesa - Të kërkojë sqarime nga senati i nxënësve - Të mos marrë pjesë në strukturat ku ai bën pjesë - Të kandidojë sipas rregullave dhe kritereve - Të marrë pjesë në çdo lloj veprimi proçeduralAnëtari i senatit është dhe anëtari i qeverisë së nxënësve dhe si rrjedhojë ka të njëjtat kompetenca Po kompetencat e senatorit cilat janë Në radhë të parë me senator quajmë përfaqësuesin në senatin e nxënësve i një klase të vetme i zgjedhur me zgjedhje të fshehta.Cilat janë detyrat e senatorit- Te mbrojë në çdo rrethanë mendimin dhe idenë e klasës që e ka zgjedhur

58

- Të planifikojë,organizojë dhe zhvillojë mbledhje në klasën e tij të paktën një herë në dy javë ku të informojë klasën për punën e senatit si edhe të diskutojë me të për çështje që e shqetësojnë klasën- Të njohë problemet e klasësPo të drejtat e senatorit cilat janë- Të marrë iniciativa për klasën e tij- Të kërkojë sqarime nga klasa për problemet që i preokupojnë me qëllim që të ndihmojë në zgjidhjen e tyre Gjithashtu është për tu theksuar se në rast shkarkimi nga senatori zgjedhjet bëhen dhe një herë në atë klasë jo më vonë se dy javë nga data e shkarkimit të senatorit Cilat janë kompetencat e kryetarit të komisionit Në radhë të parë kryetar komisioni quhet dhe është anëtari i atij komisioni që kryeson atë dhe punën e tijCilat janë detyrat e kryetarit të komisionit- Të planifikojë,organizojë,zhvillojë dhe drejtojë mbledhjen e komisionit që ai drejton- Të kontaktojë vazhdimisht anëtarët e komisionit që ai drejton- Të mbajë rregjistrin dhe dosjen e komisionit- Të raportojë në çdo mbledhje të senatit për aktivitetin e komisionit që ai drejton - Ti paraqesë senatit një raport me shkrim për punën e komisionit- Të përfaqësojë komisionin në çdo mbledhje që ai drejtonPo të drejtat e kryetarit të komisionit cilat janë- Drejton seancat e mbledhjeve të rregullta- Propozon rendin e ditës me miratimin e mbi 50% të anëtarëve të komisionit përkatësPër sqarim në rast mungese të kryetarit të komisionit njëri nga anëtarët e komisionit të zgjedhur nga vetë kryetari drejton mbledhjenNdërkohë sekretar quhet dhe është senatori i zgjedhur nga senati dhe është përgjegjës për gjithë dokumentacionin e qeverisë së nxënësveDetyrat e sekretarit janë- Të mbajë proçesverbalin e mbledhjeve të senatit- Të hartojë dhe përgatisë çdo lloj dokumentacioni që ka të bëjë në përgjithësi me punën e senatit

59

- Të kujdeset për përmbajtjen dhe mirëmbajtjen e dokumentacionit- Të përgjigjet me informacion ose vënie në dispozicion për çdo kërkesë të bërë nga presidenti,kryetari i senatit dhe kryetarët e komisioneve- Gjithsesi është përgjegjës për përmbajtjen dhe mirëmbajtjen e stendës së qeverisë së nxënësve ku të afishohetÇdo lloj informazioni dhe materiali që ka të bëjë me punën e senatitÇdo lloj informacioni dhe materiali të përgatitur nga komisionetSekretarit i lihet në ngarkim dheËshtë përgjegjës për stendën, vulën dhe dollapin e dokumentaveCilat janë kompetencat e kryetarit të senatit - Të planifikojë,zhvillojë dhe drejtojë mbedhjet e senatit- Të mbajë rregjistrin për mbledhjet e zhvilluara me senatin- Të kontaktojë vazhdimisht me senatorët,financierin dhe presidentin për të qenë bashkarisht në dijeni të situatës

- Të alternojë punën me presidentin kur nuk është i pranishëm kryetari i senatit- Të mbajë lidhje me presidentin dhe financierin rreth gjendjes finanziare të qeverisë së nxënënsveTë drejtat e kryetarit të senatit janë- Të drejtojë mbledhjet e senatit të nxënësve- Të thërrasë mbledhjet e jashtëzakonshme kur ai e gjykon të arsyeshme - Të pëfaqësojë qeverinë e nxënësve në bordin e shkollës- Të propozojë masa ndëshkimore deri në shkarkim të senatorëve pasi të ketë marrë informacion nga komisioni i rregulloresNdërkohë president është senatori i zgjedhur nga senati i nxënësve në postin më të lartë të këtij organizmiDetyrat e presidentit janë- Të marrë pjesë në çdo mbledhje të organizuar nga senati- Të rishikojë vendime dhe ligje të marra nga senati- Të justifikojë këtë veprim të tijin me fakte dhe arsye

60

- Të mbajë lidhje me financierin dhe kryetarin e senatitTë drejtat e presidentit janë- Të vërë veton në lidhje me ligjet dhe vendimet e marra- Të thërrasë mbledhje të posaçme të senatit në bazë të udhëzimeve të kësaj rregulloreje- Të firmosi çdo dokument që ka lidhje me financën- Të japë miratimin e tij në lidhje me projektet që vinë për tu miratuar nga senati i nxënësve pas informacionit përkatës të marrë nga komisioni i aktiviteteveGjithashtu organ tjetër institucional është edhe financieriFinancieri quhet dhe është ai senator që propozohet nga dy ose tre senatorë dhe zgjidhet me miratimin e mbi 50% të votave të anëtarëve të senatit dhe është përgjegjës direkt për financën e qeverisë së nxënësveDetyrat e tij janë- Të shqyrtojë nga mundësia financiare tërë miniprojektet e paraqitura nga kjo qeveri- Të paraqesë një raport mujor me shkrim para senatit të gjendjes financiare- Të menaxhojë tërë të ardhurat që hyjnë dhe dalin- Të ruajë dokumentacionin e financës në bazë të rregullave të kësaj rregulloreje- Çdo dokument financiar paraqitet për miratim dhe firmat e presidentit dhe kryetarit të senatitTë drejtat e financierit janë- Të japë aprovimin apo të refuzojë- Tu kërkojë komisioneve respektimin e afateve.Ja si bëhet një pasqyrë e gjendjes finaciareTë ardhurat HYRJET- kuotat e pakthyeshme xxxlekëtë kandidatëve për senator - kuotat për rregjistrim xxxlekëvjetor për çdo nxënës- ndihmat financiare xxxlekë- sponsorizimet xxxlekëtotali i të ardhurave xxxlekë

61

Shpenzimet DALJET- Shpenzimet administrative xxxlekëtë aktivitetit të senatit - Shpenzime për aktivitete xxxlekëtë organizuara nga qeveria e nxënësve- Shpenzime për raste të xxxlekëveçantaGjendja financiare në fund të muajit llogaritet si totali i të ardhurave minus totalin e shpenzimeve që është shuma e ngelur gjendjeKjo pasqyrë financiare është pikërisht një dokument që vërteton dhe justifikon aktivitetet e kryeraKemi edhe komisione të brendshme të senatit që janë struktura të brendshme të senatit të nxënësve Kemi komisione të përhershme që përbëhen nga 5anëtarë dhe janë me kohë të pakufizuar kohoreAto i kemi në - Komisione të rregullores- Komisione të çështjes sociale- Komision të mardhënieve publike dhe aktiviteteveGjithsesi komisionet e përkohshme formohen për nevoja të momentit.Ato janë- Komisioni Qëndror i Zgjedhjeve- Komisioni mbi trajnimin e senatorëve ,etjCilat janë komptencat përbashkëta të komisioneveDetyrat janë- Të organizojë dhe zhvillojë mbledhje të rregullta- Të bashkëpunojë me struktura të ngjashme me to- Të marrë dhe përçojë mendime dhe sugjerime- Të përcaktojë qartë në rregulloren e brendshme mënyrën e funksionimitTë drejtat janë- Të ketë një rregullore të tij- Të prononcohet si një i tërë për problemet që dalin për fushën e tij

62

A Komisioni i rregullores është ajo strukturë e brendshme e senatit të nxënësve që ka si funksion kontrollimin e veprimtarisë së qeverisë së nxënësveDetyrat e tij janë- Të kontrollojë veprimtarinë në lidhje me punën e senatorëve nëse është ajo në përputhje me Dispozitat normativeRregulloren e brendshme të shkollësRregulloren e qeverisë së nxënësve- Në rast konstatimi të shkeljeve të këtyre rregulloreve i propozon senatit marrjen e masave ndëshkimore- Të kontrollojë me kërkesën e çdo nxënësi nëse veprimtaria e çdo nxënësi, mësuesi,drejtorisë janë në përputhje me Dispozitat normativeRregulloren e brendshme të shkollësRregulloren e qeverisë së nxënësve- Të japë sqarime dhe interpretime lidhur me rregulloret e përmendura më sipër sa herë që i kërkohet nga nëxënës, senatorë apo struktura të brendshme të Senatit të nxënësve - Të mirëpresë mendime,ide,sugjerime lidhur me këto tre sugjerime- Në bazë të rregullores ti paraqesë senatit të nxënësve propozimet për shkarkim të senatorëveTë drejtat e Komisionit të Rregullores janë- Ti paraqesë ankesë me shkrim senatit kur ta shohë të arsyeshmeB Komisioni i Çështjeve SocialeKy komision është ajo strukturë e brendshme e senatit që merr në shqyrtim çështje të ndryshme sociale brenda dhe jashtë shkollës.Me të duhet të bashkëpunojë veçanërisht punonjësi i shërbimeve psikologjike Detyrat e këtij komisioni janë- Të marrë në shqyrtim probleme brenda shkollës siKonflikte nxënës-nxënësKonflikte nxënës-mësues

63

Konflikte nxënës-drejtori shkollePërdorimi i drogës,duhanit,alkolit nëshkollë dhe më gjerëFrekuentimi i shkollës nga nxënësit Disiplina në shkollëGjendja materiale e shkollësNë bashkëpunim me drejtorinë dhe stafin pedagogjik të ndihmojë në zbutjen e këtyre problemeve- Të përpiqet të organizojë në bashkëpunim me specialist të fushave përkatëse aktivitete të karakterit social si seminare trajnuese,etj.- Të anketojë nxënësit për probleme të ndryshme sociale dhe rezultatet tia paraqesë senatit,drejtorisë dhe stafit pedagogjik- Të kujdeset për postën anonimeTë drejtat e këtij komisioni janë- Të ruajë anonimitet të plotë dhe të mos prononcohet lidhur me emra konkretë nxënësish që japin informacion për problemet e tyreC Komisioni i Mardhënieve Publike dhe AktiviteteveKy komision është ajo strukturë e brendshme e Senatit të nxënësve që merret me publikimin,organizimin e aktiviteteve të organizuar nga qeveria e nxënësveDetyrat e tij janë- Të publikojë në stendë aktivitetet- Të kujdeset për mirëmbajtjen e tërë ambjenteve- Të sigurojë bashkëpunime- Të planifikojë së bashku me financierin listën e aktiviteteve në rang shkolleDita e qeverisë së nxënësve dhe ceremonia e shpërndarjes së dëftesave të lirimit dhe pjekurisë është detyrë e qeverisë së nxënësve- Të planifikojë dhe kordinojë punët- Të kujdeset dhe organizojë aktivitete edhe më të vogla- Të marrë në shqyrtim mendime dhe ide e projekte të paraqitur nga çdo anëtar i qeverisë së nxënësve Të drejtat e këtij komisioni janë - Të propozojë dhe kërkojë nga senati me argumenta anullimin e aktiviteteve

64

- Ka të drejtë eksluzive në organizimin dhe drejtimin e aktiviteteve Problem tjetër për tu trajtuar janë mbledhjet Puna përmbledhëse,shqyrtuese dhe ballafaquese e çdo institucioni të qeverisë së nxënësve zhvillohet në mbledhje të cilat mund të jenë Të zakonshme që zhvillohenrregullisht dhe në mënyrë periodikeTë jashtëzakonshme që zhvillohen nëmënyrë emergente dhe për probleme gjithashtu emergenteSkema e koherencës së mbledhjeve është- Mbledhjet e komisioneve të brendshme një herë në dy javë- Mbledhja e senatit të nxënësve

një herë në dy javëPlanifikimi i mbledhjeve bëhet në varësi të tipit të mbledhjes e zakonshme apo e jashtëzakonshme dhe varet nga drejtuesi që harton lajmërimin dhe ky ia dorëzon sekretaritRendi i punës gjithashtu varet nga tipi i mbledhjes e zakonshme dhe e jashtëzakonshme dhe hartohet po nga drejtuesi i mbledhjesKriteret për zhvillimin e mbledhjes që varet ngaVendi që zhvillohen në ambjentet nëpërdorim të senatit apo edhe në ambjente të caktuara në varësi të kushteve të shkollësKoha kur pritet deri 10minuta nqsdhe shtyhet për tre ditë,por ajo edhe mund të ndërpritet dhe mbledhja maksimumi mund të zgjasë një orëPjesëmarrja duhet të jenë mbi ½ Disiplina duhet të mbahet qetësidëgjohet dhe respektohet drejtuesi i mbledhjesDrejtimi i mbledhjesA Drejtuesi i mbledhjes që caktohet me rregulloreTë drejtat dhe detyrat e drejtuesit të mbledhjes - Kontrollon hyrjen e personave në sallëLejon anëtarët pjesëmarrës nPersona të tretë me lejePengon personat e tjerë

65

- Deklaron mbledhjen e hapur- Lexon rendin e ditës- Jep fjalën me detyrim dhe me dëshirë- Merr vendime me përjashtim të zgjedhjeve - Ndërpret fjalën kurDiskutimi nuk ka lidhje me MbledhjenDiskutimi zgjat tej mase dhe nuk është konçizDiskutimi shkel disiplinën e Mbledhjes- Tërheq vërejtjen deri në paralajmërim për nxjerrje nga salla kur shkelet disiplina e mbledhjes- Nxjerr nga salla personin kur nuk zbaton paralajmërimin - Deklaron të mbyllur mbledhjen kurMbaron shqyrtimi i çështjeveNuk plotësohen kriteret për zhvillimin e mbledhjesDOKUMENTACIONI

Dokumentacion është tërësia e dokumenteve të shkruar gjatë punës së senatit dhe ruhet në dosjen e qeverisë së nxënësve- Çdo dokument që ka të bëjë me punën e senatit duhet Të përmbajë firmat e çdo personiTë kalojë së fundi tek segretari Llojet e dokumentacioneve i kemi- Proçesverbali që ka emrat e pjesëmarrësve,rendin e miratuar të punës,zhvillimin e punës konkretisht- Rruga që ndjek proçesverbali është e harton dhe firmos anëtari, e kontrollon dhe firmos kryetari komisionitinformohen dhe firmosin kryetari i senatit dhe presidentisekretari informohet,e vulos dhe protokollonÇdo proçesverbal hartohet në dy kopje Veç dokumentacionit kemi edhe Rregjistrat Ku shënohenemrat e anëtarëve të strukturësdata e zhvillimitrendi i punësmungesatzhvillimi real i punës

66

Axhendat që duhet ta mbajë çdo anëtarDy fjalë për zgjedhjet- Krijohet komisioni qëndror i zgjedhjeve- krijohen komisionet e klasës- Lançohen kandidaturat- sigurohet një javë kohë për çdo kandidat- Kryhet proçesi i zgjedhjes- Shpallet rezultati zgjedhjeve - Mbledhja e parë e senatit- Krijohen komisionetKa kritere për zgjedhje senatorësh propozimet bëhen,por edhe mund të refuzohen,ka kryetar dhe sekretar komisioni zgjedhjeshVotimi bëhet me unanimitet, ngritje dore,me gojë,i fshehtëKurse mësuesi kordinator duhet të ketë aftësi intuitive,përvojë në organizim veprimtarish.Ai duhet të marrë pjesë në tërë takimet konsultat seminaret trajnuese Më poshtë po japim një tip interviste - A janë këto probleme që egzistojnë shkollën tuaj

Po/JoAbuzime fizikeAbuzime psikologjikePapastërti ambjentiFjalor i papastër i përdorur nga nxënësitPadrejtësi në vlerësimMungesi librashNxjerrja e nxënësve jashtë orës së mësimitNdërrimi i mësuesve në një vit shkollorKërkesë llogarie e pamjaftueshmeDisiplina në shkollëSerioziteti i pakët i mësuesveMbingarkesë në mësimeMoskorrektësi në vlerësimPresion për martesa të padëshirueshmeMjedis konservator Mosinteresimi i mësuesveAgresiviteti i nxënësve- Lidhur me aktivitetet që dëshirojnë

67

të zhvillohen më shumë ku mund të vemë sportive/kulturore/artistik/shkencore apo eskursione jashtë rrethit- A e kanë patur gjithmonë mbështetjen për aktivitetet nga drejtoriadhe këshilli pedagogjikgjithmonë/nganjëherë/asnjëherë- Cilën preferencë do të veçonit më shumë tek një mësuesshpjegim i qartë/sjellje e ngrohtë dhe shoqërore/drejtësi në vlerësim/serioziteti në mësim/kërkesë në llogari/sinqeritet/njohuri të reja/takt në sjellje- Sa njohuri kanë për edukatën seksualemjaftueshëm/mirë/të kufizuara/ aspak Ndërkohë me ndihmën e këtij organizmi mund të organizohet organizohet gjithashtu edhe një anketim i mëposhtëm ku vilet mendimi i përfaqësuesve të nxënësve për problemet që ka shkolla.- A janë të mbingarkuar tekstetPo,Jo- A janë të mbingarkuar tekstetPo,Jo- A janë teorike materialetPo,Jo- A janë praktike ato dhe saPo,Jo- Sa orë në ditë studioni- Të mësuarit sa më mirë çfarë do të donit të ndryshonita Kërkesa e mësuesveb Tekstet- Cila është lënda që keni më të vështirë të mësoni- Cila është lënda që ju shpenzoni më shumë kohë për ta mësuar- Cila është lënda që keni më të lehtë për ta mësuar- Mendoni ju se profilizimi i shkollës ndikon për më mirë në nivelin e mësimdhënies dhe të qenit praktik Po/Jo- Cila është cilësia më e mirë e mësimdhënies që ju pëlqen tek një mësues dhe do të dëshironit ta kishin edhe mësuesit e tjerë- Cila është ajo metodë e mësimdhënies që do të donit ta ndryshonte ndonjë mësues

68

- Mendoni ju se heqia e mesatares ul interesin për të mësuarPo/Jo- Do të parapëlqenit një testim të tipita Dita e pavarësisë është1 28Nëntor 19122 29Nëntor 1912apo një testim tipB Kur u shpall pavarësia e Shqipërisë- Sipas mendimit tuaj cilat janë tre problemet me të cilat duhet të merret psikologu në shkollën tuajMendimi i dhënë është mendimi i anëtarëve të senatit dhe është një mendim me vlerëKonkluzionet janë këtoNxënësit mendojnë se - tekstet janë të mbingarkuara - ato janë abstrakte.- tekstet janë teorike dhe aspak praktike që tu vlejnë në jetën e përditshme dhe që është qëllimi i vërtetë i të shkuarit në shkollë.- Si pasojë e mbingarkesës nxënësit studiojnë shumë 4-5orë në ditë- Ata mendojnë që të mësojnë më mirë duhet të zvogëlohet ngarkesa e teksteve dhe vetëm shumë pak mendojnë se duhet të ndryshojë kërkesa e mësueve- Vihet re një përputhje mes lëndëve që kanë më të vështirë krahasuar me atë që shpenzojnë më shumë kohë për të mësuar dhe ata theksojnë se më të vështirë kanë lëndët egzakte dhe më të lehtën dhe më të kuptueshmen lëndët shoqërore.- Ja cilat janë sipas tyre karakteristikat e një mësuesi shumë të mirë1 Dallon në mënyrën e shpjegimit2 argumeton me bazë tërë pikat e mësimit

3 përdor metodën e diskutimit dhe bisedës4 Pyet gjatë shpjegimit

69

5 komunikon me nxënësit6 është i buzëqeshur,i butë,i mirëkuptueshëm7 organizon tërë nxënësit në orën e mësimit8 është korrekt dhe i lirshëm me nxënësit9 autoritar dhe strikt- Anët negative sipas tyre të një mësuesi janë1 aktivizon 1-2nxënës në mësim2 të mos jetë aq strikt dhe të jetë më tolerant3 përdor faktorin notë4 autoritarizmi dhe serioziteti i tepërt5 lexon librin më shumë se shpjegon6 kërkon përmendësh7 pyet nxënësin pa shpjeguar8 nevrik9 pyet me gojë dhe nuk bën dallim pasi ka nxënës që impresionohenNë konkluzion ata vlerësojnë seriozitetin në punë të stafit drejtues të shkollë dhe atij pedagogjik në tërësi- Ndërkohë një pjesë mendon se heqia e mesatares ul interesin për të mësuar se nuk ka motiv për të studiuar, por një pjesë mendojnë se nxënësi i mirë nuk mëson për notë,por për dije.- Ata mirëpresin gjithashtu profilizimin e shkollës së mesme se sipas tyre kështu i lidh me realitetin më shumë- Ata parapëlqejnë më shumë testimin me pyetje më shumë se me zgjedhje pasi kështu shmangen nga besdisja e nxënësit të dobët .- Problemet sipas tyre mes të cilave duhet të merret punonjësi i shërbimit psikologjik në shkollën e tyre janë- të rinjtë- marrdhëniet mes nxënësve dhe mësuesve- të rinjtë dhe familja si pasojë e konfliktit të brezave dhe moskuptimit mes tyre- duhani dhe alkoolipër ti zbuluar këto probleme sipas tyre duhen anketime dhe nëpërmjet tij zbulohen plagët e arsimit që shërohen më pas.

70

KREU BRAKTISJA E SHKOLLËS DHE PUNA E FËMIJËVEArsimi i detyrueshëm është ai 9vjeçar.Megjithatë sot shumë nxënës e braktisin atë.Pse? Kjo do të shpjegohet në fillim nëpërmjet rrjeshtave të mëposhtëm si edhe roli i Psikologut shkollor në të megjithëse i takon punonjësit të shërbimit social i cili është i specializuar për tu sjellë me mentalitetet e prindërveNë rradhë të parë bëhet evidentimi që është bërë me anë të regjistrave si edhe grumbullohen të dhëna të posaçmeNë rradhë të dytë bëhet intervista me këta nxënës nga psikologu apo sociologuNë radhë të tretë vizita në shtëpi ku haset dhe me mentalitet prindërish që nqs vajza vete 12vjeç duhet ta lerë shkollënNë bashkëpunim me këtë rast hyjnë dhe OJQ të ndryshme.Një nxënës quhet braktisës nqs nuk paraqet një dokumentacion që ka shkuar në një shkollë tjetër.Ka edhe nxënës që vazhojnë shkollën,por nuk e paraqesin këtë dokument.Këta burokratikisht janë braktisës.Realisht jo Një arsye kryesore është emigrimi ku i kemi të jashtëm kur kanë ikur jashtë dhe të brendshëm kur kanë lëvizur brenda vendit.Mund të ndodhi që adresa reale e tyre të mos gjendet. Ka edhe fëmijë që nuk figurojnë në listat e rregjistrimit dhe këta janë kryesisht nga zonat e deprivuara.Ka edhe braktisës të mbartur kur e lenë shkollën,vijnë përsëri dhe e lenë përsëri atë me arsyen se janë më të mëdhenj se shokët e tyre në klasë

Ka fëmijë që janë rregjistruar mbi moshën e duhur.Cilët janë shkaqet e braktisjes në shkollë.Kjo zbulohet nga burimet e informacionit dhe të dhënat.Gjithsesi kemi këto faktorë

Faktori ekonomik kur familja është e varfër dhe fëmija detyrohet të punojë.Këtu futen pa punë,me përkrahje sociale,pension

Faktori rural kur fëmijët jetojnë në fshat dhe në zona të thellaFaktor tjetër është kostoja e shkollimit dhe nuk e përballon dot.

71

Dhe si rrjedhojë e tërë këtyre nxënësit mund të punojnë që ne do e trajtojmë në një kapitull më vete,Dhe fëmijët punojnë në punë të rastit,bujq,zanate,jo zanate si lypës.Faktor tjetër është edukimi shkollor kur është i mbingarkuar në disa lëndë dhe për efekt ego e le shkollën.Nganjëherë personeli shkollor në disa raste shmanget nga përgjegjësia duke ia atribuar karakterit objektivisht të vështirë të fëmijësFaktori kulturor ose shkurt familja të cilët nuk shohin ndonjë lidhje mes të ardhmes së fëmijës dhe shkollimit bazë, nënçmimi i shkollës nga prindërit, mentaliteti për fëmijën ku vajzat quhen të rritura,familje me probleme si të divorcuara,niveli arsimor i familjes,Në disa raste personeli shkollor dëshiron të shmangë përgjegjësinëFaktor tjetër është faktori rendo se qetësia,gjakmarrjaFaktori i infrastrukturës shkollore si dhoma mësimore,bankat,etj dhe largësia nga shkolla ku për shkollën afër për shkak të numrit të madh nuk pranohenFaktori shëndetësor që janë sëmurë ose aksidentuar.Faktori gjini ku futet diskriminimi i vajzaveFaktorë të tjerë janë përsëritësit, analfabetismi apo edhe nxënës mbi 16vjeç, por që vazhdojnë shkollën 8 vjeçare.Ka zona të deprivuar kudo si në Durrës KËNETA,PORTO ROMANO ,apo në qytetin e Cërrikut FERMA,MALASENI,SMT,etj.Ka nxënës që e lenë që klasën e parë,klasën e pestë.Cilët janë aktorët që mund luajnë rol në braktisjen në shkollë.Ministria e Arsimit me hartimin e një strategjie.Drejtoria Arsimore si zëdhënëse e kësaj strategjieQeveria Vendere ku duhet tëTheksojmë këtu edhe decentraliziminDrejtoria e Shkollës që përgjigjet përdetyrimin shkollor.Ato hartojnë dhe plane vjetore dhe raportojnë për braktisjen.Mësuesi kujdestar ku ai duhet të luajë rol në mardhëniet me prindërit dhe këtu mund të futet dhe në trajnimin me mësuesit.Komuniteti Shkollor Si mund të përmirësohet kjo situatë

72

Me anë të financimit për arsminMe anë të trajnimit për mësuesitMe anë të rritjes së vendimarrjes dhe përgjegjshmërisëPërkujdesi i posaçëm ndaj margjinalizimit

Duhet të rihapen shkollat e riedukimit pasi ndonjë nxënës shkakton shqetësim për të tjerët.

Vetë shkolla duhet të hartojë një strategji të sajën me lista rregjistrimi dhe trajnimin e mësuesve.

Duhet të kemi nxitës ekonomikë për familjet e varfraDuhet të realizojmë edhe një shkollim jo formal

Komuniteti i Biznesit dhe Media luajnë gjithashtu rolMë poshtë po paraqesim disa formularëPër nxënësin braktisës së shkollave.Bashkia/Komuna Qyteti/Fshati Shkolla Emri Atësia Mbiemri Gjinia Datëlindja Vendlindja A ka ardhur familja pas vitit 90 Ku ndodhet tani fëmija ADRESA Me se merret tani Niveli arsimor i prindërve Numri i anëtarëve të familjes Punësimi i prindërve Emigrimi i anëtarëve nqs ka Prindër të divorcuar A i ka vdekur ndonjë prind.Cili A ka ndonjë prind në burg Tipi i braktisjes Shkaku i braktisjesSipas drejtorisë Sipas mësuesit kujdestar Burime të tjera Kur ka braktisur shkollën

73

A është kthyer në shkollëA është përsëritësNë cilën klasë ka qenë përsëritës dhe sa herëFrekuentimi një vit më parë në % Notat 4 një vit më parë në % Sjellja e tij si ka qenë më parë A ështëdeklaruar braktisës

Mbledhës i informacionitPër drejtorin e shkollësBashkia/Komuna Qyteti/Fshati Shkolla Numri i nxënësve që kanë braktisur shkollën sipas dokumentave të drejtorisë së shkollësVitiShkollor gjithsej CU

CL vërejtje

Numri i nxënësve që kanë braktisur shkollën sipas studimitVitiShkollor gjithsej CU

CL Vërejtje

A ka refuzuar shkolla kërkesa për regjistrim për mungesë dhomash mësimore dhe nëse po sa kërkesa A ka refuzuar shkolla kërkesa për rregjistrim për mungesë bankash dhe stolash dhe nëse po sa kërkesa A ka refuzuar shkolla kërkesa për rregjistrim për kufizim të numrit të punonjësve mësimorë dhe nëse po sa kërkesa A keni klasa me numër nxënësish më të madh se kufijtë e përcaktuar në dispozitat normative dhe sa Shënoni shkakun A keni kërkuar rregullisht çdo dy muaj zbatimin e ligjit për arsimin e detyruarNëse jo cili është shkaku

74

Sa nxënës e kanë shtëpinë më shumë se 5km larg nga shkolla Në planin vjetor të drejtorisë a zë vend pakësimi i braktisjes si një ndër objektivat e sajVeprimtaritë specifike që mbështesin objektivin për braktisjenVeprimtaria Viti shkollor PlotësuanNuk kanë mundur ta rregjistrojnëBashkia/Komuna Qyteti/Fshati Emri,Atësia,Mbiemri i fëmijës Datëlindja Vendbanimi ADRESA E PLOTËKlasa që i takon të jetë Sa vjet pas shkollë Në cilën shkollë ka kërkuar të rregjistrohetPse nuk e kanë rregjistruarA jeni ankuar në Drejtorinë Arsimore dhe çfarë përgjigje keni marrëNuk kanë dashur ta rregjistrojnëBashkia/Komuna Qyteti/Fshati Emri,Atësia,Mbiemri i fëmijës Datëlindja Vendbanimi ADRESA E PLOTËKlasa që i takon të jetë Sa vjet pas shkollë Pse nuk kanë dashur ta rregjistrojnëMe se merret taniNiveli arsimor i prindërvePunësimi i tyrePër nxënësit e Ciklit të UlëtBashkia/Komuna Qyteti/Fshati Shkolla Emri,Atësia,Mbiemri i fëmijës

75

Numri i amzës Sipas amzës a e përfundoi klasën në këtë vit shkollorNëse nuk e ka mbaruar klasën e katërt në këtë vit shkollorA është braktisësA është përsëritësNëse po në cilën klasëA është i largura brenda rrethit apo jashtë rrethitNë cilin vit shkollor është larguarNë cilën shkollë ka shkuarA ka dokument që konfirmon vazhdimin e shkollësNëse ka shkuar jashtë rrethit në cilin rrethA është larguar jashtë shtetit.Nëse po në cilin shtetA ka dokument nga pushteti lokal që konfirmon largiminA ka dokument që konfirmon vazhdimin e shkollësAdresa e saktëA e ka plotësuar moshën 16vjeçAështë i vdekurAështë përjashtuar nga detyrimi për arsye shëndetësoreDhe nëse po a ka raport mjeko-ligjor që konfirmon përjashtimin nga detyrimi shkollorShënime përfundimtare mbas verifikimit

76

INTERVISTA Me nxënës të braktisurEmri,Mbiemri Datëlindja Klasa që ka braktisur Çfarë ju ka mbetur në kujtesë kur ishit në shkollëSi u vendos për braktisjen tuaj.A ka pasur mendime të ndryshme në familje.Kush e morri vendimin përfundimtarÇfarë ndodhi pas braktisjes.A gjetët punë shpejtSi e përjetoni tani braktisjen e shkollës.A jeni penduar

INTERVISTA Me braktisës të para disa viteshEmri,Mbiemri Datëlindja Klasa që ka braktisur Çfarë ju ka mbetur në kujtesë kur braktisët shkollënA filluat menjëherë punë. Çfarë lloj pune keni bërë. A ndjeni nevojën e shkollësTregoni ju lutem ndonjë ngjarje nga karriera juaj e punësTregoni ju lutem ndonjë ngjarje nga puna në emigracionA jeni penduar që e keni lënë shkollën përgjysëm.Gjendja e braktisjes në shkollaEmri shkollës Numri i nxënësve në shkollë Numri i stafit të shkollës Numri i nxënësve që kanë braktisur shkollën Numëri i nxënësve me probleme dhe rrezikojnë të braktisin shkollës Numëri i nxënësve që punojnëShkaqet e kësaj gjendje dhe numëri i tyrePrindër të papunë ekonomike Me një prind Pa asnjë prind Dobësi në mësime Shkaqe të tjera Interesi që tregon shkolla dhe komuniteti për këto probleme

77

Drejtori Puna e mësuesit Angazhimi i prindërvePërfshirja e vetë nxënësve Faktorë të tjerë Bashkëpunimi me pushtetin lokal Bashkëpunimi me O.J.F Kontakte të tjera Aktivitete të organizuar në këtë drejtimPuna e fëmijëveNdërkohë pjesa më e madhe e fëmijëve që braktisin shkollën punojnë dhe kjo kryesisht për arsye ekonomike.Dhe këtu bëhet fjalë për punë që cënojnë orarin e të mësuarit në shkollë dhe jashtë Dhe në kushtet aktuale ku jemi ndoshta fëmija duhet të merret me diçka.Fëmijët mund të punojnë në ShtëpiBujqësiNë Industri përpunueseSi psh në këpucë dhe konfeksione - apo edhe në tregje

E dënueshme është - skllavëria dhe puna e detyruar- Prostituzioni dhe trafikimi i fëmijëve- Lypja dhe pastrimi i xhamave të makinave- Puna në sektorin informal dhe të paorganizuarNdërkohë për ta bërë orën sa më interesante që fëmija të mos braktisë shkollën mësuesi duhet edhe të aplikojë këto metodaKolazhImazhLuajtja në roleDramëKonkurrencë në artTë shkruarit krijuesKundër punës së fëmijëve rol duhet të luajnë

78

Media musiveShtypiPor cilat janë masat efektive për parandalimin e punës së fëmijëveParandalimi i përfshirjesAsistenca për largimin e tyreNga punët e rëndaArsimimi bazë falasIdentifikimi i grupeve me nevoja specialeIdentfikimi i grupeve të vajzave të rrezikuaraPunët që janë të ndaluara për fëmijët janëPunë që ekspozojnë për abuzim fizikPunë në fabrika me makineri të rëndaPunë të vështirë për një kohë të gjatëNdalimi i fëmijëve nën 16vjeçPuna pengon shkollimin e tyre në këto aspekteI privon nga mundësia për të ndjekur shkollënI detyron ata të lenë para kohe shkollënKombinohet pjesëmarrja në shkollë me punë të rëndaNdërkohë më thjesht shkaqet e punës së fëmijëve janë1 Faktorë ekonomikë dhe socialëPapunësiaVarfëriaFaktorë gjinorëTregu i punësMigrimiFaktorë socialpsikologjikë si zakone dhe tradita2 Faktorë arsimorë- Braktisja e shkollës- Rënia e cilësisë së shkollës dhe dështimi i sistemit arsimor3 Faktorë të tjerë janë- Legjislacioni dhe politica publike se nuk ka as politikë kombëtare dhe nuk ka as organizëm për tu marrë me një çështje të tillë- Economia informale- Kosto e ulët e punës së fëmijës- Mungesa e mbrojtjes socialeNdërkohë punojnë fëmijët e

79

Familjeve të varfraFamiljeve me një prindFamiljeve të migruara dhetë ardhura rishtaz në zonat urbanePunët që kryejnë fëmijët kanë këto karakteristikajanë veprimtari të paligjshmekryejnë punë në veprimtari të ligjshme- nuk kanë asnjë lloj kontrate pune- punojnë në veprimtari biznesi të të afërme ose të njohurve të tyreAmbjentet ku punojnë ata janë- Të papërshtatshme- Të ndotura- Të zhurmshme- Të pambrojtura- Orari i punës i papërshtatshëm- Fitimi jo sipas punësLidhur me shkollën kemi - Fëmijë që kombinojnë punën me shkollën- Fëmijë që kanë shkuar në shkollë,por e kanë braktisur atë për të punuar- Fëmijë që nuk kanë shkuar kurrë në shkollë,por kanë punuar- Fëmijë që kanë shkuar në shkollë,por janë para rrezikut për tu bërë fëmijë që punojnëFaktorët që përcaktojnë pjesëmarrjen e fëmijëve në shkollë dhe punë janë- Varfëria,shkaku dhe pasoja- Vlerat shoqërore dhe perceptimi i fëmijëve- Diskriminimi social,etik dhe ekonomik- Gjinia

Depresioni dhe vetëvrasja

80

Një pjesë e fëmijëve dhe adoleshentëve vuajnë nga depressioni.Kjo ka të bëjë me fëmijët nën stres,që përjetojnë humbje si psh divorcin e prindërve ,vdekjen e njeriut të dashur.Cilat janë karakteristikat e një fëmije për depresionmërzitjedëshpërimrënie të interesit për aktiviteteenergji të pakëttë tërhequr nga shokëtkomunikim i dobëtvetëvlerësim i ulët dhe ndjenja e fajittë ndjeshëm ndaj kritikaveankohen shpesh për dhimbje koke ose stomakumungesa të shpeshta në shkollërezultate të dobëtapërqëndrohen me vështirësindryshime të oreksit dhe gjumitkërcënojnë ose përpiqen të largohen nga shtëpiakanë vështirësi të hyjnë në marrdhënie me shoqërinëprobleme në komunikim dhe zënkamendime ose sjellje vetëvrasëse ose të dëmshme.Por edhe fëmijët energjikë mund të vuajnë nga depressioni dhe pse nuk janë të trishtuar.Edhe ata që kanë bërë vetëvrasje mund të mos kenë patur strese të jashtme.Stresi lind brenda nesh.Ato lindin nga nevoja për të zbuluar tek vetja. Adoleshentët në depresion ndihen të padashur nga askush.Dhe ata mendojnë se jeta nuk ia vlen.Depressioni zakonisht anashkalohet se fëmijët jo gjithmonë shprehin atë që ndiejnë.Depresioni mund të lindë jo vetëm nga deprivime materiale,por edhe shpirtërore.Kjo ka të bëjë me mungesën e dasiurisë,mungesi humori.Ndërkohë rrjedhojë e depresionit është vetëvrasja.Ajo është një pamundësi për të jetuar dhe jo dëshirë për të vdekurNë shumë shkolla ndodh vetëvrasja.Por pse nxënësit e vrasin veten

81

Vetëvrasja është një dukuri sociale që në dukje ka të bëjë vetëm me vullnetin e individit,por që në fakt është i lidhur ngushtësisht me realitetin shoqëror dhe grupin social në të cilin bën pjesë individi.Këtu rol luajnë Mardhëniet shoqërore tëshoqërizimiSociologjia e familjes ku përfshihenmartesat dhe mardhëniet familjareDivorcet,violenca dhe konflikti socialSociologjia religjiozeAjo godet të rinj dhepleq,njerëz të zakonshëm dhe të pushtetshëm ,të dobët dhe të fortë,të pasur dhe të varfër.Ajo ndodh në ato vende kumungojnë normat sociale dhe ligjore.- është edhe pasojë e gjurmëve të trashëgimisë,sëmundjeve mendore dhe mungesa e lumturisë persoanle që janë shkaqet kryesore të vetëvrasjes.Rol luajnë edhe prejardhja dhe besimi fetar ,mosha, seksi,niveli e edukimit,kombësia.- Vetvrasjet i kemi 1 Maniakale për të shmangur rrezikun ose turpin2 Melankolike që kryhen në gjendje depresive 3 Osesive ankth me idenë e fiksuar të vdekjes4 Impulsive nga droga- Vetvrasjet ndodhin më shumë në qytete se fshatra ku stresi është më i madhe dhe shkalla e ndryshueshmërisë është e madhe- Meshkujt vetvriten më shumë se femrat- Të moshuarit më pak se të rinjtë- Por vetëvrasjet ndryshojnë në përpjestim të zhdrejtë me gjendjen psikopatike- Ato janë më shumë te personat që i përkasin feve të reja se ato tradicionalete Jehovai më shumë se protestantët dhe këta më shumë se katolikët dhe katolikët më shumë se hebrenjtë.Në fakt është abuzuar gjithnjë me biblën apo Kuranin në këtë drejtim pasi thuhet se si në Bibël dhe Kuran se kush kryhen vetëvrasje shkon

82

në ferr dhe jo parajsë se zoti ta jep jetën dhe zoti ta merr.Nga kisha thuhet se vetvrasja është fyerje që i bëhet zotit.- Por vetvrasjet varen dhe nga kushtet sociale.Sa më i zhvilluar të jetë një vend aq më shumë vetvrasje ka.Kështu1 Hebrenjtë kanë grup më kompakt.2 katolikët në solidaritet të mjaftueshëm.3 Protestantizmi me individualitet të mjaftueshëm.- Në bazë të krittereve sociologjike dhe jo psikologjike vetëvrasjet i kemi1 Egoistike2 Altruistike3 AnomikeVetëvrasja është në përpjestim tëzhdrejtë me shkallën e integrimit në shoqërinë fetare.zhdrejtë me shkallën e integrimit në familjezhdrejtë me integrimit në jetën politike dhe shoqërorezhdrejtë me shkallën integrimit në grupe socialePra mund të nxjerrim si konkluzion se sa më i integruar të jetë njeriu në këto grupe aq më të pakta janë premisat për të bërë vetvrasje.A Vetvrasja egoistike është shmangia e individit nga grupi social,izolim dhe rënie në gjendje depresive.Ky individ përshkruhet me shprehjen peshë e lehtë,i kufizuar jo vetëm në hapësirë,por ngushtësisht dhe në kohë.Sipas tij përpjekjet tona dështohen të bëhen hiç.Pra për të jeta është e shkurtër krejt.Hasen në tërë grupet sociale,por kryesisht në grupin më të thyer,të prekshëm dhe që u takon të gjithëve në familje.B Vetvrasjet altruistike ndodh nga integrimi i tipit shoqëror dhe heqia dorë nga individualizmi.Këto e depresionalizojnë njeriunC Vetëvrasjet anomike janë vetëvrasje me disekuilibër social ose rrëzim ekonomik.Kërkojnë progres pa pengesa. Është tepër i tensionuar dhe të çon në gjendje anomie krizeSi konkluzion kemi që- Sa më e madhe të jetë shpejtësia e çdo ndryshimi,aq më tepër shtohet mundësia e krijimit të gjendjeve të tilla dhe shtohen premisat për vetëvrasjeNjeriu i integruar në shoqëri ka më pak premisa për vetëvrasje

83

Vetvrasja është dobësi dhe nga elementë më të dobët të shoqërisëAdoleshentët priren më shumë drejt vetëvrasjeve,sepse ata janë njerëz të ekstremeve me prirje të theksuara.Akoma nuk e kanë përcaktuar rrugën e jetës.Janë në udhëkryq.Kjo i bën ata më të prirur për vetëvrasje.Rol negativ këtu luan edhe media. Përmendim këto faktorë1 Filmat me dhunë dhe imitimi nga fëmija2 Vetvrasjet dhe publiciteti i dhënë nga media.Madje ndonjëherë në disa raste fëmijët manipulojnë me të si mjet pressioni për notë ndaj mësuesvePo në Shqopëri pse ka kaq shumë vetëvrasje.Këtu ndikon tranzicioni i gjatë ku gjithçka tani është e pastibilzuar në dallim nga çfarë ka qenë më parë.Dhe kjo sjell stres.Një faktor është edhe ulja e unit. Uni pra është thyer,ulur dhe kërkon stabilitet.Më poshtë po japim përmbledhtazi karaktetistikat kryesore të një fëmije që priret drejt vetëvrasjes1 Përballen me probleme të vështira si divorci,alkolizimi i anëtarit të familjes, dhe dhuna në familje2 Vuajnë abuzim seksual ose fizik nga prindërit ose më saktë marrdhënie të dobëta me prindërit3 I mungon mbështetja nga familja,shoqëria dhe ndihen të vetëm4 Se përballojnë dot zhgënjimin dhe dështimin5 Tërheqie dhe izolim nga shokët6 Vështirësi për përqëndrim7 Biseda të shpeshta për vdekjen dhe vetëvrasjen8 Shkujdesje ndaj pamjes së jashtme9 Humbje të interesit për aktivitete që më parë i pëlqenin 10 Dëshpërim,humbje,besimi 11 Ndjenjë faji të vazhdueshme 12 U dhuron gjërat më të dashura njerëzve të tij rreth e përqark 13 Vuajnë nga ndjenja faji,turpi, zemërimi 14 Ka shenja të problemeve të vështira të humorit 15 Abuzim me drogat dhe alkolin

84

Konkluzioni vetëvrasja është pamundësi për të jetuar dhe jo dëshirë për të vdekur.Mendimi për ta kryer atë është një akt kontrolli apo pushtetit mbi trupin dhe jetënSi përfundim do të theksonim se integrim i individit në shoqëri është ilaçi më i mirë për antivetëvrasje. V STAFI PEDAGOGJIK & DREJTUES& PUNONJËSI I SHËRBIMIT PSIKOLOGJIKNdërkohë pjesë e punës së punonjësit të shërbimit psikologjik është dhe puna e tij me stafin pedagogjik dhe atë drejtues nëpër shkolla.Dy fjalë për stafin drejtuesNë rradhë të parë të jesh lider dmth të drejtosh.Aftësitë e të drejtuarit mund të jenë të lindura por edhe të fituaraLidershipi shkollor në këtë rast ka kontakte me NxënësitMësuesitKomunitetin Në lidhje me mardhëniet me nxënësit duhet të ketë parasysh- mendimin se ata e shohin veten të rritur- Konceptin që ata kanë për veten dhe të tjerët për to dhe këtu duhen patur parasysh nxënës superior ndaj të tjerëve dhe inferior ndaj tyre apo ka edhe nxënës që nuk janë të hapurNë lidhje me mardhëniet me mësuesit ai duhet të jetë transparent me ta dhe ti shohë si partnerë.Në lidhje me komunitetin duhet të ndërtojnë mardhënie bashkëpunimi dhe bashkëveprimi.Kjo nëpërmjet këshillit të prindërve,bordit të shkollës,etj. Gjithsesi cilët janë mardhëniet e Punonjësit të shërbimit psikologjik me stafin drejtues dhe atë pedagogjik të shkollës.Në radhë të parë ai nuk duhet parë si trup i huaj por si organizëm bashkëpunuesSpecialisti i shërbimit psikologjik të shkollës ndihmon këshillin e mësuesve dhe zhvillon konsultime me ta për mbarëvajtjen e proçesit mësimor edukativ.Ai identifikon së bashku me mësuesit nxënësit me probleme dhe parashtron planin e trajnimit të tyre.Detyrat kryesore të specialistit të shërbimit psikologjik në këtë rol janë

85

Merr pjesë në analizat vlerësuese të veprimtarisë mësimore-edukative në bazë klase,cikli dhe shkolle.Zhvillon konsultime me mësuesit dhe prindëritMerr pjesë dhe ndihmon në hartimin dhe zbatimin e planit mësimor-edukativ të shkollës Ndihmon në mënyrë të veçantë në zhvillimin eveprimtarisë edukative që lidhen me sjellje dhe etikën e nxënësve Koncepton ndërhyrje dhe strategji veprimi aty kue gjykon të arsyeshme si edhe bën rekomandime të përshtatshmeKur është e nevojshme referon përpara këshillit tëmësuesve për rastet tipike që janë trajtuarAi gjithashtu kordinon veprimtari kualifikuese Informon mësuesit e shkollës përshërbimet që ofron specialisti i shërbimit psikologjik i shkollësNdoshta duhet theksuar se vihet re një mbingarkesë në punën e mësuesit veçanërisht pas orës së pestë të mësimit. Dhe për këtë duhet theksuar se duhet dhënë një leksion lidhur me stresin në punë dhe si duhet ta kapërcejmë atë.

86

STRESI NË PUNË SI MUND TA PARANDALOJM ËPër të parandaluar diçka duhet të dijmë se çfarë është.E pra mes ankthit dhe depresionit qëndron stresi.Dhe faza më e lartë e saj është vetvrasja ku njeriu nuk gjen shpëtim dhe si rrugëzgjidhje gjen vetëvrasjen.Gjithsesi me pak fjalë mund të theksojmë se :Stresi nuk është gjë tjetër veçse tension fiziologjiko-mental që shkaktohet si pasojë e ngarkesës mentore.Dhe është vënë re se stresi vihet re në punë në mbi 70% të rastev.Por cilët janë masat për ta parandaluar atë dhe veçanërisht tek mësuesitPunoni për gjëra të rëndësishmeKjo mund të tingëllojë si e qartë,por shumë prej nesh janë të joshur të punojnë për detyra të lehta në fillim dhe pastaj të rënda në mënyrë q ë të kemi një ndjenjë realizimi.Por kujdes koha e harxhuar për këto detyra "lehta"mund të shtohet me shpejtësi duke krijuar edhe më shumë stres kur vihet re se nuk ka mbetur kohë e mjaftueshme për punët e rëndësishme.Mbani një ditar aktiviteteshKjo do ju ndihmojë të kuptoni se me se po e harxhoni kohën.Sa herë filloni dhe mbaroni një aktivitet të ri, duke përfshirë pushimet shënoni orën.Shumë punonjës që kanë një orar të ngarkuar kanë mësuar ta bëjnë këtë automatikisht.Nëse nuk jeni mësuar të regjistroni kohën tuaj mund të jetë thjesht një jo përshtatje,por nëse do të arrini ta bëni këtë,në pak ditë do të jeni në gjendje të vini re çdo aktivitet që ju merr shumë kohë për të cilin ju nuk keni qenë të vetëdijshëm. 3 Vendosni objektiva ditorë.Kur të planifikoni kohën tuaj përfshini diçka të papritur që mund të dalë dhe vendosni një orar ku mund të mbështeteni për ta përfunduar atë.Për të pakësuar stresin e arritjes së afatit përfundimtar tëvendosur nga ju evitoni të bëni premtime derisa puna të ketë përfunduar.Nëse duhet të angazhoheni për një datë të caktuar tregohuni të kujdesshëm.Nëse premtoni shpesh për të përfunduar një punë në një afat të përcaktuar dhe e dorëzoni atë sa më shpejt ju mund të fitoni një emër të mirë dhe njëhkohësisht të ulni stresin.

87

Tregohuni i sjellshëm me veten tuajSynoni të arrini ose edhe tejkaloni atë qëprismi nga vetja,por mos u përpiqni të arrini përsosmërinë.Aty ku është e mundur,ngarkoni dikë tjetër me detyrat rutinë edhe nëse mendoni se ju mund ti bëni ato më mirë se kushdo tjetër.Evitoni ndërprerjet.Vetëm nëse nuk detyroheni të jeni gjithmonë të disponueshëm,zgjidhni një orë gjatë ditës ku ti përgjigjeni telefonatave dhe postës elektronike.Gjatë kohës tjetër lini sekretarinë të marrë mesazhe.Mund të krijoni dhe një përgjigje automatike për të informuar njerëzit që mesazhi i tyre u morr.Nëse mesazhi juaj thotë se do i përgjigjeni brenda 24 orësh, kjo do të ndalonte dërgimin e një mesazhi të përsëritur gjatë kësaj kohe.Mos lini problemet e të tjerëve të ndikojnë tek ju Nëse dikush ju hedh topin pa qenë i përfshirë në lojën tuaj ju nuk keni pse ta prismi atë.Pra nëse dikush vjen tek ju me një problem që nuk është i juaji,përpiquni të limitoni kontributin tuaj me këshilla,në vend që të përfshiheni edhe ju në këtë gjë.Kur ndjeheni të shqetësuar thuajeni.Kompanitë duan të mbajnë punëtorë të dobishëm, kështu që shumica e drejtorëve do të dëshironin ta dinin,kur jeni në vështirësi.Mgjth në vend të thoni nuk mund ta bëj atë ofroni disa zgjidhje të mundshme. Psh nëse nuk do të jeni në gjendje të përfundoni një raport të rëndësishëm në afatin e përcaktuar ju mund ti ofroni shefita Një version të përmbledhur në afatin e përcaktuar b Përfundimin komplet në një datë të mëvonshmec Arritjen e afatit nëse ndihmoheni nga kolegët ose një staf i përkohshëmKëto teknika ndoshta nuk do të ndihmojnë për të shijuar kohën e lirë siç e kishit parashikuar.Por ato mund ta bëjnë punën tuaj më të menaxhueshme dhe madje mund të ulin stresin aq sa për të pirë një kafe me dopjo qumësht.Ndërkohë vetë mësuesit kanë objeksionet e tyre.Nga biseda me ata për problemet rreth arsimit dhe edukimit është vërejtur seEdukimi seksual dhe martesor për shkollën është ekstrakurrikular.Ai si njohuri duhet të futet dy vitet e fundit të shkollës së mesme.

88

Dhe vetë prindërit duhet të luajnë rol në këtë drejtim.Mgjth këtu duhet të kemi parasysh konfliktin ndërmjet brezave.Vihet re këtu ulja e interesimit të prindërve për shkollën.Kjo edhe si rezultat i varfërisë dhe menda vetëm tek economia.Lidhur me temën e konfliktit është për tu theksuar se ajo mund të sjellë zemërim nervozizëm dhe hakmarrje.Dhe prindërit vetë duhet të edukojnë vlera tolerance.Në bisedë me ta gjithashtu theksojmë se1 Sfondi me të cilat përballet familja shqiptare sot dhe që ndikon direkt apo indirekt në arsim është - Niveli i ulët i arsimit të prindërve- Divorci- Niveli ekonomik- Papunësia- Emigrazioni2 Si mundet shkolla të ndikojë në përgatitjen e të rinjveNë radhë të parë interesimi i prindërve të rendur pas lekut ka rënë.Barën nuk duhet ta mbajë vetëm shkolla.Edukimi i vlerave etiko moral është i lidhur edhe me familjenJa disa probleme që shqetësojnë shkollënDuhaniAlcoliTeoria edhe jo prakticizmiDisciplinaMardhëniet nxënës-mësuesPasiguria për të ardhmenNumri i madh i nxënësveBraktisja e shkollësPër tërë këto duhetpunonjësi socialJanë tre fakorë që ndikojnë në edukimin e të rinjveshkollafamiljashoqëria

89

VIKOMUNITETI &PUNONJËSI I SHËRBIMITPSIKOLOGJIKNdërkohë pjesë e punës së shërbimit psikologjik është edhe puna me komunitetin e shkollës.Dhe këtu futen. Zhvillon konsultime me taTrajton veprimtari kualifikueseInformon lidhur me shërbimet që kryen ky InstitucionPërpara se të trajtojmë si të bashkëpunojmë me komunitetin duhet të dijmë tipet e familjes- Normale babai,nëna,fëmija- nëna e divorcuar dhe fëmija- gyshi,gjyshja,mami,babi- mami,babi,familje e pasur- mami,babi,familje e varfër - çift që bashkëjeton- familje e paupunë,arsim tetëvjeçar- Nëna dhe burri emigrant- nëna dhe burri në burg- fëmijë me dy barqe.Ja si mund të punohet me komunitetin- grup prindërish- grup planifikuar- diskutojnë mbi arsimin dhe problemet që kanë të bëjnë me të - Gazeta e shkollës informonKur nxënësi sheh angazhimin e prindërve në shkollë ai impenjohet më shumëMendimin e prindërve mund ta tërheqim përmes kësaj ankete- Çdo të dëshironit që fëmija të mësonte në shkollë - Cilat veprimtari dëshironi ti bëni bashkë me fëmijën tuaj - Dëshironi që ne të dijmë për ngjarje të veçantë të fëmijës suaj- Për çfarë ndjeheni krenar më tepër për fëmijën tuaj - Cilin vend parapëlqen fëmija juaj për të luajtur - Cila janë disa nga lojërat që pëlqen më shumë ai - Si reagon fëmija juaj kur është i shqetësuar - Cila është mënyra më e mirë për ta qetësuar atë - Si do të dëshironit të merrnit pjesë në veprimtarinë e klasës

90

Për ta vënë prindin në pozita pune dhe bashkëpunimi do të sugjerohej edhe një kontratë e përmirësimit të aktivizimit të prindërve.Mundet dhe dikush të jetë këshilltar i prindërve për bashkëpunimJa si disa këshilla për stafin e shkollave se si mund të angazhohen prindëritBëj një festëGaranto sigurinëKryej një misionJepu fuqi prindërvePjesëmarrja në interessa të ndryshme Komuniko me prindëritTakohu me shoqatatMbush një autobuz shkolle me administratë dhe staf dhe çoji në takim me prindëritHidh themelet nëpërmjet vizitave tek prindëritGjej një përfaqësues të komunitetit që të veprojë si urë bashkëpunimiTelefono.Nëse nuk kanë telefon dërgoji cartolinaPërdor medianEdhe kur dështon diçka organizo festë1 Prindërit duhet të priten me buzëqeshje nga drejtori dhe stafi i tij. 2 Duhet tu heqim ndrojen kur vijnë në shkollë. 3 Vër një tabelë ku tu urosh mirëseardhjen 4 Lër një dhomë vetëm për ata. Disa këshilla për drejtorëtDuhet tu lerë me xheste dëshirën për bashkëpunimPrindërit duhet të shohin sinqeritetin e tyreDuhet të pranojnë edhe gabimin e prindërveHumori është diçka thelbësore.Thelbësorja është se drejtori duhet të garantojë siguri.Duhet të bëhet përpjekje që të mos tregohen në fytyrë edhe shqetësimet emozionale.Mundet edhe të angazhohen prindërit në përkthimin e gjuhëve të huaja.Prindërit duhet të nxiten për të mbajtur shpresën gjallë.Por çthonë prindërit për shkollën

91

Për ta drejtori është kyçi i gjithçkaje.Drejtorët nuk i pranojnë prindërit si pjesëmarrës.Dhe vetë mësuesit nuk i mirëpresin prindërit. Kanë frikë nga kritika e tyrePo vetë prindërit çmendim kanë për komunitetinDisa prindër sipas tyre nuk shkojnë me drejtorin dhe stafin e mësuesve.Disa prindër janë të pastrehë apo kanë shqetësime të tjera dhe nuk e vrasin mendjen për shkollën.Disa edhe alokolizohen.Ka edhe probleme kulturash dhe zakonesh.Në lidhje me prindërit mund të organizohet edhe një plan vjetor për takimet me ta mujoreKorrikbëhet një përshkrim i shkurtër se çfarë duhet të bëjnë prindëritGushtorganizohet një udhëtim me shkollënShtatordërgohen letra për prindër vullnetarëTetorzhvillohet takimi i parëNëntorbëhet një takim për të zhvilluar veprimtarinëDhjetorprogramohet festa e vitit të riJanarzhvillohen seminare dimëroreShkurtzhvillohen seminare të tjera me prindëritMarsbëhet zyrtar plani.Prillplanifikohet viti shkollorMajplanifikohet një veprimtari tjetër.Kryesorja është vëmendja ndaj organizimit Ja cilat janë 5 pikat kryesore në drejtim prind shkollëTë qenurit prindKomunikimiVullnetarëtTë mësuarit në shtëpiPërfaqësimi i prindërve të tjerëDrejtimi demokratik përfshin1 Çdo prind është drejtues2 Ata që janë në pozicionin e drejtuesit ndikojnë tek të tjerët3Drejtues i mirë është ai që lehtëson prindërit5Prindërit duan të jenë shembull si drejtuesit6 Mund të bësh shumë,por jo gjithçka.7 Drejtuesi ka nevojë për ndihmë në realizimin e qëllimeveJanë 4 hapa

92

Vlerësim i organizimitMarrëveshjeMbështetjeVazhdimësiJanë edhe 4 zona pjesëmarrje të prindërve1 pjesëmarrja në klasë2 mbledhja e fondeve3 vendimet4 Mardhëniet shkollë biznes komunitet.Lidhur me pjesëmarjen në klasëBëhu prind në klasë ose asistenNdiq seminareAktivizohu në seminareJep idetë e tua për klasënMbledhja e fondeve1 shkruaj letër për fondet2 ndihmo për to3 aktivizohu në aktivitete për shtimin e tyre4 siguro mjete për projekte5 siguro fonde për vlerësime karierash6 siguro para për ata fëmijë që nuk janë në gjendje të paguajnë për ekskursionevendimet 1 mbro të drejtën e fëmijëve për vendimet 2 merrni pjesë në ekipet drejtuese 3 merr pjesë në ekipe për përmirësim të shkollës 4 merr pjesë në komitete të posaçme 5 Kujdesu për sigurinë e shkollës 6 bëhu përfaqësues i një organizate këshilluesish 7 merr pjesë në komitete që lëvizin 8 përfaqëso dhe prindër të tjerë në bord rajonal mardhëniet shkollë-biznes-komunitet 1 njofto mediat për aktivitetin që zhvillohet 2 ndihmo zyrat 3 bëj kurse kompjuteri

93

4 shtyp lajme për shkollën 5 ndihmo stafin e shkollës kur ka nevojë 6 Bëj edhe disa aktivitete të shkollës Ndërkohë prindi duhet të vihet në dijeni dhe për çdo veprim pozitiv të fëmijës.Duhet të krijohen edhe grupe të veçanta prindërish. Edhe fondacionet duhet të ndikojnë në këtë drejtim.Këtu rol sigurisht luajnë dhe ndërlikimet kulturore.Primare për stafin e një shkolle është njohja me lagjen.Edhe vetë prindërit ndikojnë në ndalimn e një dhune.Media mund edhe të sensibilizojë gjithashtu.Kështu realizohet 1 izolimi i nxënësve problematikë 2 disiplinë më e fortëKonkluzioni mbarëvajtje e proçesit mësimorJa cilat janë 18vlerat që respektohen sot1 të respektojë veten2 të bëjë çështë e drejtë3 të respektojë të tjerët 4 të pranojë përgjegjësinë5 të krijojë komunitetin6 të kujdeset7 të dojë të mësojë8 të marrë iniciativa9 të jetë shembull idealesh10 të falë11 të jetë i ndershëm12 të jetë këmbëngulës13 të shfaqë mirënjohje14 të shfaqë guxim15 të kryejë shërbime16 të respektojë punënJa një formë anketimesh1 Çfarë ju pëlqen në mjedisin rrethues të shkollës sonë 2 Çfarë duhet të përmirësohet apo ndryshohet në këtë mjedis 3 Si mund ta vlerësoni faktorin ngrohtësi të këshillit pedagogji dhe stafit mësimor

94

1 ftohtë 2 jo i qeshur 3 largët 4 asnjë kontakt 5 indiferent 6 i vakët 7 miqësor 8 mirëpritës 9 i interesuar 4 Cilët janë sugjerimet tuaja për përmirësimin e shkollës 5 Si mund ta vlerësoni unitetin e shkollës sonë 1-10 pa unitet- unitet i lartë6 Cilat pengesa nqs ka nuk lejojnë aktivizimin tuaj në shkollë7 Në çmënyrë mund ta lehtësojë këshilli pedagogjik dhe drejtoresha aktivizimin e prindërve në shkollë8 Sa e lehtë është të flasësh me mësuesin e fëmijës 1-10shumë e vështirë-shumë e lehtë9 Sa e lehtë është ti flasësh drejtorit të shkollës 1-10shumë e vështirë-shumë e lehtë 10 Sa i mirëpritur ndihesh ngadrejtori,mësuesi, anëtarët e stafit të shkollës 1-10 aspak i mirëpritur- shumë i mirëpritur Ja një formë ftese për prindërit I dashur z. A jeni i angazhuar të na ndihmoni në aktivitetet e mëposhtme.Nqs po qarkoni aktivitetin 1 Të punosh me nxënësit 2 Të punosh në biblotekë 3 Të përgatitësh materiale 4 Të punosh në zyrë 5 Të punosh në tërë shkollën Nqs po në çditë je i disponueshëm dhe në çkohë pardite apo mbasdite. Por edhe vetë prindërit e nxënësve në bashkëpunim me shkollën mund të ndihmojnë duke bërë kërkesë Ja cilat janë fushat ku shtrihen veprimtaritë e prindërve Të punosh me fëmijët Të ndihmosh në veprimtaritë artistike Të lexosh histori

95

Të ndihmosh në qendrat e mësimit Të jesh kujdestar i një grupi Të ndihmosh në provat e dramaveTë ndihmosh në provimet me gojëTë ndihmosh fëmijët të botojnë një buletin LajmeshTë ndihmosh në escursioneTë organizosh drekaTë ndihmosh të shkruajnë libraTi dëgjosh fëmijët kur lexojnëTë veprosh si asistent kompjuteriTë ndihmosh në klinikëTë flasësh me nxënësit gjuhën tënde kombëtareTë ndihmosh në bibliotekëTë punosh në tirazhTë asistosh lexuesit e përshpejtuarTë përgatisësh materialeTë bësh lojra mësimore dhe artistikeTë largosh mjete metalikeTë inçizoshTë bësh fotografiTë përdorësh fotokopjeTë bësh ndonjë punë tjetër zyreApo dëshiron të punosh edhe në shtëpiPresim edhe sugjerime të tjera pre jushMe respektJa cilat janë përfitimet e një komunikimi shkollë-familjePër nxënësit1 Bëhen të vetëdijshëm për progresin e tyre2 Kuptojnë më mirë politikat shkollore3 Njohin rolin e tyre në partneritetin shkollë-familjePër familjet 1 Kuptojnë programet shkollore2 Njohin dhe monitorojnë progresin e fëmijëve të tyre në shkollë3 Reagojnë më mirë ndaj problemeve të fëmijësPër shkollën

96

1 Kuptojnë më mirë pikpamjet e familjes2 Marrin informacion specifik për situatat familjare.Mënyrat e komunikimit janë1 vizita paraprake në shkollë2 takime orientuese3 vizita në shtëpi4 orari i takimeve të shkurtra5 telefonatat6 takimet prindër mësuesFormat e komunikimit janë 1 një manual ku shënohet adresa e shkollës nr i telefonit,politika e shkollës, orari,planet apo eskursionet,sistemi i vlerësimit2 letra prezantuese ku jepet një informacion prezantues për tërë stafin 3 gazeta e shkollës4 Broshura5 letra javore6 letra kozyrtare7 blloqe personale8 tabela e lajmërimeve9 kuti sugjerimesh10 raportet11 takimet mësues prindërHartohet një plan veprimi për takimet mësues-prindërJa një pyetësorJu presin mirë në shkollëKa shkolla një dhomë pritje për juA jep shkolla një informacion orientues për prindëritA krijohen në shkollë raste jo zyrtare për njohjeA ka drejtori i shkollës një orar të caktuar për të pritur prindëritA ka ndonjë vend ku prindërit,nxënësit dhe mësuesit të paraqesin idetëA ju inkurajon shkolla për vizitat që bëniA ju lejohet si prindër të përdorni shkollën për qëllime komunitetiA e kërkon drejtori mendimin tuajA ju jep shkolla informacion rreth rregullaveSipas jush a duhet të inkurajohen prindëritA duhet të marrin pjesë ata në takimet e bordit

97

A duhet të ketë në shkollë programe të edukimit dhe ndërgjegjësimit të prindërveA duhet të ndihmojnë prindërit në vendosjen e disiplinësA duhet të përfshihen prindërit në hartimin e raportit të shkollës.Ndërkohë që nga prindi mund të shtrohet një pyetje e tillëUnë dua të bisedoj me fëmijën për SIDA,drogën,por si Mes prindërit,nxënësit dhe mësuesit mund edhe të nënshkruhen marrëveshjeKështu duke ndihmuar shkollën ne mund të ndihmojmë fëmijën tonëMgjth është vënë re Shumica e vendimeve merren nga drejtoria Në përgjithësi prindërit nuk mirëpriten në shkollë.Prindërit vetë e mbështesin financiarisht shkollënGjithashtu vihet re se Partneritetet zbehen me kalimin e nxënësve nga një klasë në tjetrënKomunitetet e pasura kanë një angazhim më të mirëGjithsesi baza janë kontaktet e shtuara në rast vështirësishTërë familjet kujdesen për prindërit e tyreTërë familjet janë të interesuara për informacionDhe vetë nxënësit duan që prindërit të vihen në dijeni.Mgjth në Shqipëri në aspektet e përfshirjes së prindërve në edukim duhen patur parasysh 3 faktorë1 zgjerimi i rrethit të njerëzve që duhen përfshirë në edukim2 ndryshimi i mardhënieve shkollë-familje.3 ndryshimi i konceptimit dhe praktikave tradizionale të përfshirjes së familjes në edukimKa edhe pengesa të përfshirjes së prindërve në edukim1 institucionale që kanë të bëjnë me ligjet2 personale si paragjykimi,zbehja e interesit për shkollën Mgjth ja 10 këshillat të përfshirjes së prindërve 1 respekto rolin e prindit 2 inkurajo pjesëmarrjen 3 përdor larmi aktivitetesh në punët me familjen 4 le të zgjedin vetë familjet mënyrën e bashkëpunimit 5 ji i durueshëm

98

6 stimulo përpjekjet positive 7 mbaj vazhdimisht lidhje të ngushta 8 përpiqu të angazhosh gjithë familjet 9 ruaj konfidencialitetin 10 bashkëpuno me institucione të tjera në komunitet

99

VII MARDHËNIET E PUNONJËSIT TË SHËRBIMIT PSIKOLOGJIK& OJQ Pjesë e punës së punonjësit të shërbimeve psikologjike janë dhe mardhëniet e këtij institucioni me OJQ të këtij profilit.Me anë të tyre ai mund të Marrë pjesë në seminare trajnuese të organizuar prej tyre që kanë të bëjnë me punën e tijGjithashtu me ndihmën e tyre mund të organizojëseminare për nxënësit,stafin pedagogjik,stafin drejtues të shkollave dhe komunitetinMund të organizojë me to aktivitete të ndryshme.

100

101

102

103

104

105

106

107

108

109

110

111

112

113

114

115

116

117

118

119

120

121

122

123

124

125

126

127

128

129

130

131

132

133

134

135

136

137

138

139

140

141

142

143

144

145

146

147

148

149

150

151

152

153

154

155

156

157

158

159

160

161

162

163

164

165

166

167

168

169

170

171

172

173

174

175

176

177

178

179

180

181

182

183

184

185

186

187

188

189

190

191

192

193

194

195

196

197

198

199

200

201

202

203

204

205

206

207

208

209

210

211

212

213

214

215

216

217