Przełom potoku Wieprzówka

Marek Maj

Lokalizacja

Opisany obszar znajduje się w Karpatach Zachodnich, na północnych zboczach Beskidu Małego w masywie Gancarza, w paśmie Leskowca.

Potok Wieprzówka stanowi lewy dopływ Skawy.

Opis profilu

• Poniżej przełomu rzeka wcina się w czwartorzędowe aluwia, tworząc koryto szerokości około 15m, głębokości około 6 m. Odcinek przełomowy zaczyna się stromymi ścianami wysokości 4-5 m, zbudowanymi z łupków wierzchowskich, zapadajacych się pod niewielkim kątem na południowy zachód.

Panorama przełomu w kierunku źródła

Po około 40 metrach znajduje się wodospad o założeniu tektonicznym. Spękanie skał w strefie uskokowej doprowadziło do rozluźnienia ich i ułatwiło erozję. Wysokość wodospadu wynosi 90 cm ponad lustro wody, szerokość 4 m. Większe i mniejsze fragmenty skał niesione przez rzekę wskutek bardzo silnych ruchów turbulentnych wody poniżej wodospadu doprowadziły do powstania obszernego kotła eworsyjnego o głębokości około 3 m.

Powyżej wodospadu na odcinku około 15 metrów wyraźnie ulega rozszerzeniu do około 8 m. Na odcinku tym dochodzi do niewielkiej akumulacji rzecznej. Związane jest to z gwałtownym spadkiem energii nośnej rzeki, co wynika z istnienia powyżej wąskiej gardzieli szerokości około 1m, głębokości 4m (głębokość wody 2,5 m).

W lewym brzegu na wysokości gardzieli widoczny jest uskok wygasający.

W górę potoku po około 10 m jest kolejny wodospad, którego szerokość i wysokość w czasie normalnych stanów wody wynosi około 1,5 m. Genetycznie jest on związany, podobnie jak poprzedni, z nasiloną erozją wsteczną, tworząc również kocioł eworsyjny.

Wyżej (około 10 m dalej) obserwujemy ostatni duży wodospad. Stanowi on „książkowy” przykład erozji wstecznej. Gruba i twarda ławica piaskowca, leżąca poziomo, stanowi odporny na erozję próg skalny. Znajdujące się poniżej mnie odporne łupki są ustawicznie erodowane, co powoduje obłamywanie się ławicy leżącej poniżej. Skutkiem tego wodospad cofa się w kierunku źródeł rzeki.

Około 40 m powyżej wodospadu koryto rzeczne przegradza próg skalny wysokości 2,5-3 m, obecnie przecięty przez rzekę do poziomu lokalnej bazy erozyjnej (prawdopodobnie erozja wsteczna zdegradowała wodospad)

Próg ten wykształcony został na uskoku odwróconym o nieokreślonym zrzucie. Powyżej tego uskoku znajduje się pas występowania konkrecji silnie krzemionkowych syderytów w formie płaskur, bochnów budin.

W korycie pojawia się szereg niewysokich kaskad (20-40 cm), związanych z pojawianiem się ławic piaskowców. Na odcinku 10 m kończy się przełom Wieprzówki. Dalej koryto stało się płaskie, szerokie na ok. 40 m, zasypane aluwiami.