PROGRAMI KOMBËTAR I STATISTIKAVE ZYRTARE për periudhën …mail.instat.gov.al/media/4078/psz_2012-2016__2_.pdf · 2018. 5. 29. · për periudhën 2012 ... PKZMSA Plani Kombëtar

1

PROGRAMI KOMBËTAR I STATISTIKAVE ZYRTARE për periudhën 20122016

Pasqyra e Lëndës Lista e Akronimeve.........................................................................................................................................5 HYRJE...............................................................................................................................................................7 I. ECURIA E PROGRAMIT TË STATISTIKAVE ZYRTARE 2007‐2011..............................................................8

1.1 Statistikat Demografike dhe Sociale...................................................................................8 1.1.1 Statistikat e popullsisë 1.1.2 Statistikat e Arsimit 1.1.3 Statistikat e Nivelit të Jetesës dhe Buxhetit të Familjes 1.1.4 Statistikat e Punësimit

1.2 Statistikat makroekonomike......................................................................................................9 1.3 Statistikat e ndërmarrjeve.......................................................................................................10 1.4 Statistikat e bujqësisë, pyjeve dhe peshkimit..........................................................................11 1.5 Statistikat multi‐domain (mjedisit, shkencës dhe teknologjisë, informacionit).......................12 1.6 Mbështetja për prodhimin statistikor (Regjistrat statistikorë dhe Klasifikimet)......................12

1.6.1 Regjistrat statistikorë 1.6.2 Klasifikimet

II. KUADRI LIGJOR I AKTIVITETEVE STATISTIKORE QË DO TË KRYHEN PËR PERIUDHËN 2012‐2016...................................................................................................................13 III. OBJEKTIVAT KRYESORË TË PROGRAMIT DHE RISITË............................................................................14 IV. PËRMBAJTJA E PROGRAMIT..................................................................................................................19

4.1 Procedura e ndjekur për hartimin e Programit........................................................................19 4.2 Analiza SWOT (Fuqitë, Dobësitë, Mundësitë dhe Kërcënimet)...............................................21 4.3 Sistemi i Integruar i Teknologjisë së Informacionit..................................................................24

V. AGJENCITË STATISTIKORE......................................................................................................................26 VI. PLANIFIKIMI I KOSTOS SË NEVOJSHME PËR KRYERJEN E OPERACIONEVE STATISTIKORE 2012‐2016...........................................................................................26 VII. MONITORIMI I ECURISË SË PROGRAMIT..............................................................................................28 FUSHA 1 STATISTIKAT DEMOGRAFIKE DHE SOCIALE.......................................................29 Tema 1.01 Popullsia.............................................................................................................29 Moduli 1.01.01 Demografia, censuset dhe projeksionet.............................................................30 1.01.01.01 Demografia.........................................................................................................30

1.01.01.02 Censuset.............................................................................................................32 1.01.01.03 Projeksionet........................................................................................................34

1.01.02 Migracioni dhe Azilkërkuesit..............................................................................36 Tema 1.02 Tregu i Punës......................................................................................................38 Moduli 1.02.01 Punësimi dhe papunësia.....................................................................................39

1.02.02 Pagat dhe kostot e punës...................................................................................43 1.02.04 Përdorimi i kohës dhe balanca e punës me jetën familjare...............................45

2

Tema 1.03 Arsimi dhe të mësuarit gjatë gjithë jetës..........................................................46 Moduli 1.03.01 Statistikat e arsimit.............................................................................................47

1.03.02 Statistikat e trajnimit profesional.......................................................................48 Tema 1.04 Kultura................................................................................................................49 Moduli 1.04.01 Statistikat e kulturës...........................................................................................49 Tema 1.05 Shëndeti dhe Siguria..........................................................................................50 Moduli 1.05.01 Statistikat e Shëndetit Publik..............................................................................51 Tema 1.06 Shpërndarja e të ardhurave dhe niveli i jetesës...............................................53

1.06.01 Anketa e Buxhetit të Familjes.............................................................................54 1.06.02 Anketa e Matjes së Nivelit të Jetesës.................................................................56

Tema 1.07 Mbrojtja sociale.................................................................................................58 Moduli 1.07.01 Mbrojtja sociale..................................................................................................58 Tema 1.10 Statistikat juridike..............................................................................................60 Moduli 1.10.01 Të dhënat administrative mbi krimet dhe zbulimi i tyre....................................61 Tema 1.12 Statistika të tjera në fushën demografike dhe sociale.....................................62 Moduli 1.12.02 Statistikat gjinore................................................................................................62 FUSHA 2 STATISTIKAT MAKROEKONOMIKE.....................................................................65 Tema 2.01 Llogaritë Ekonomike Vjetore.............................................................................65 Moduli 2.01.01 Sistemi Evropian i Llogarive................................................................................66

2.01.02 Llogaritë kombëtare (treguesit) A. Produkti i Brendshëm Bruto (PBB) me metodën e Prodhimi.......................................................66 B. Produkti i Brendshëm Bruto (PBB) me metodën e Shpenzimeve.................................................68 2.01.03 Llogaritë Vjetore të Sektorëve Institucionalë....................................................71 2.01.03.01 Administrata Publike..........................................................................................73 2.01.04 Tabelat burime‐përdorime dhe tabelat input‐output.........................................75 2.01.06 Llogaritë rajonale................................................................................................77

Tema 2.02 Llogaritë Kombëtare tremujore.........................................................................79 Moduli 2.02.01 Llogaritë kombëtare tremujore..........................................................................80 Tema 2.03 Statistikat monetare dhe financiare..................................................................82 Moduli 2.03.01 Llogaritë financiare – Metodologjia....................................................................83

2.03.02 Llogaritë financiare – Prodhimi i të dhënave......................................................84 2.03.03 Treguesit monetarë dhe financiarë....................................................................84

Tema 2.04 Statistikat financiare të qeverisë.......................................................................87 Moduli 2.04.01 Statistikat financiare të qeverisë – Metodologjia...............................................86

2.04.02 Statistikat financiare të Qeverisë – Përgatitja e të dhënave..............................88 2.04.03 Statistikat mbi deficitin dhe borxhin publik........................................................89

Tema 2.06 Statistikat e Çmimeve të Konsumit dhe Matja e fuqisë Blerëse......................91 Moduli 2.06.01.01 Indeksi i Çmimeve të Konsumit (IÇK)..................................................................93

2.06.01.02 Indeksi i Harmonizuar i Çmimeve të Konsumit (HIÇP)........................................94 2.06.02 Matja e Fuqisë Blerëse (PPP)..............................................................................95 2.06.02.01 Shitjet e ndërmarrjeve që paguajnë Taksën e Vlerës së Shtuar (TVSH).............97

Tema 2.07 Tregtia e mallrave........................................................................................98 Moduli 2.07.04.01 Tregtia e mallrave – Prodhimi i të dhënave..................................................99

2.07.04.02 Indekset e Vlerës Njësi...............................................................................101

3

Tema 2.08 Statistikat e bilancit të pagesave dhe tregtia ndërkombëtare e shërbimeve....................................................................................................102

Moduli 2.08.02 Bilanci i pagesave..............................................................................................103 2.08.03 Investimet e huaja direkte (fluks dhe stok)......................................................105 2.08.04 Tregtia ndërkombëtare e shërbimeve.............................................................106 2.08.06 Statistika të FATS..............................................................................................107

FUSHA 3 STATISTIKAT E NDËRMARRJEVE......................................................................109 Tema 3.01 Statistikat Vjetore të e Ndërmarrjeve.............................................................109 Moduli 3.01.01 Statistikat Strukturore të Ndërmarrjeve...........................................................109

3.01.03 Lista e Produkteve dhe shërbimeve (PRODCOM).............................................111 Tema 3.02 Statistikat afatshkurtra....................................................................................112 Moduli 3.02.01.01 Statistikat afatshkurtra tremujore...................................................................113

3.02.01.02 Indeksi i Çmimeve të Prodhimit (IÇP)..............................................................115 3.02.01.03 Indeksi i Çmimeve të Importit (IÇI)...................................................................116 3.02.01.04 Indeksi i Kushtimit në Ndërtim, Gjithsej..........................................................117 3.02.01.05 Indeksi i Kushtimit në Ndërtim, Ndërtesat......................................................118 3.02.01.06 Indeksi i Kushtimit në Ndërtim, Punimet inxhinierike......................................120 3.02.01.07 Lejet e ndërtimit të miratuara..........................................................................121

Tema 3.03 Energjia.............................................................................................................122 Moduli 3.03.01.01 Statistikat strukturore të energjisë elektrike....................................................123

3.03.01.02 Statistikat strukturore të energjisë...................................................................123 3.03.02 Statistikat afatshkurtra të energjisë.................................................................124

Tema 3.04 Transporti.........................................................................................................125 Moduli 3.04.01.01 Sistemi i informacionit mbi statistikat e transportit.........................................126

3.04.01.02 Aksidentet.........................................................................................................127 3.04.02 Statistika mbi transportin rrugor të pasagjerëve..............................................128 3.04.03 Statistikat e transportit rrugor të mallrave.......................................................128 3.04.04 Statistikat e transportit hekurudhor.................................................................128 3.04.05 Statistikat e transportit detar...........................................................................129 3.04.06 Statistikat e transportit ajror...........................................................................130

Tema 3.05 Turizmi..............................................................................................................131 Moduli 3.05.01 Turizëm............................................................................................................131 Tema 3.06 Regjistrat e Ndërmarrjeve...............................................................................133 Moduli 3.06.01 Regjistrat e Ndërmarrjeve................................................................................133 FUSHA 4 STATISTIKAT E BUJQËSISË, PYJEVE DHE PESHKIMIT.......................................136 Tema 4.01 Statistikat bujqësore........................................................................................136 Moduli 4.01.01 Statistikat e produkteve bimore.......................................................................137

4.01.02 Statistika të blegtorisë, mishit dhe vezëve.......................................................139 4.01.03 Statistikat e qumështit dhe të produkteve të qumështit.................................140

Tema 4.02 Strukturat bujqësore........................................................................................141 Moduli 4.02.01 Vrojtimet mbi strukturën e fermës...................................................................142 Tema 4.03 Përdorimi dhe mbulimi i tokës........................................................................143

4

Moduli 4.03.01 Statistikat e përdorimit dhe mbulimit të tokës................................................143 Tema 4.04 Llogaritë e bujqësisë dhe çmimet....................................................................144 Moduli 4.04.01 Llogaritë ekonomike bujqësore dhe çmimet....................................................145 Tema 4.05 Statistikat e Pylltarisë......................................................................................146 Moduli 4.05.01 Statistikat te pylltarisë, gjuetisë dhe produkteve nga pyjet............................147 Tema 4.06 Statistikat e peshkimit.....................................................................................149 Moduli 4.06.01 Peshkimi...........................................................................................................149 Tema 4.07 Statistikat agromjedisore................................................................................150 Moduli 4.07.01 Statistikat agromjedisore..................................................................................151 FUSHA 5 STATISTIKAT MULTI‐DOMAIN..........................................................................152 Tema 5.03 Statistikat te Mjedisit......................................................................................152 Moduli 5.03.02 Statistika mbi mbetjet dhe substancat e rrezikshme.......................................153

5.03.03 Statistikat mbi ujin............................................................................................154 Tema 5.06 Shkenca, teknologjia dhe inovacioni...............................................................155 Moduli 5.06.01 Statistikat mbi shkencën dhe teknikën.............................................................155

5.06.02 Inovacioni.........................................................................................................156 Tema 5.07 Shoqëria e informacionit……………………………………………………………………………..157 Moduli 5.07.01 Statistikat e Teknologjisë së Informacionit dhe Komunikimit (TIK)..................157

5.07.01.02 Statistikat e Komunikacionit.............................................................................158 5.07.02 Statistikat e shërbimit postar...........................................................................159

Tema 5.09 Llogaritë ekonomike në mjedis dhe ndryshimi i klimës..................................160 Moduli 5.09.01 Llogaritë monetare në mjedis...........................................................................160

5.09.02 Llogaritë fizike dhe hibride për mjedisin..........................................................161 FUSHA 6 MBËSHTETJA E PRODHIMIT STATISTIKOR.......................................................162 Tema 6.01 Cilësia, vlerësimi, koordinimi statistikor dhe klasifikimet..............................162 Moduli 6.01.02 .01 Klasifikimi aktiviteteve......................................................................................162

6.01.02 .02 Klasifikimi produkteve......................................................................................164 6.01.03 Klasifikimet për tregtinë e mallrave (Dogana)..................................................164

Tema 6.11 Siguria e të dhënave dhe konfidencialiteti.....................................................165 Moduli 6.11.01 Siguria dhe mbrojtja e të dhënave...................................................................166

6.11.02 Koordinimi për konfidencialitetin statistikor....................................................167 FUSHA 8 POLITIKA STRATEGJIKE DHE KOORDINIMI......................................................169 Tema 8.04 Menaxhimi i bazës ligjore................................................................................169 Moduli 8.04.02 Aspektet ligjore të konfidencialitetit................................................................169 ANEKSI I.......................................................................................................................................................172 ANEKSI II......................................................................................................................................................175

5

Lista e Akronimeve

ABF Anketa e Buxhetit të Familjes SDShSh (angl. ADHS)

Studimi Demografik dhe Shëndetësor në Shqipëri (angl. Albanian Demographic and Health Survey)

AFP Anketa e Forcës së Punës AMF Autoriteti i Mbikëqyrjes Financiare AMNJ Anketa e Matjes së Nivelit të jetesës ANR Anketa e Ndërmarrjeve të Reja APK Anketa e Përdorimit të Kohës ASN Anketa Strukturore e Ndërmarrjeve ATN Anketa Tremujore e Ndërmarrjeve BQE Banka Qendrore Evropiane BSH Banka e Shqipërisë Census‐Al 2011 Censusi i Popullsisë e Banesave 2011 COICOP

Klasifikimi i Konsumit Individual sipas Qëllimit (angl. Classification of Individual Consumption According to Purpose)

CPA Klasifikimi Statistikor i Produkteve (angl. Statistical Classification of Products)

DAP Departamenti i Administrates Publike DPD Drejtoria e Përgjithshme e Doganave DPT Drejtoria e Përgjithshme e Tatimeve ESA'95 Sistemi Evropian i Llogarive FATS

Statistikat e Tregtisë së Filialeve të Huaja (angl. Foreign Affiliates Trade Statistics)

FMN Fondi Monetar Ndërkombëtar GDDS

Sistemi i Përgjithshëm i Shpërndarjes së të Dhënave (angl. General Data Dissemination System)

GFSM2001 Manuali i Statistikave Financiare të Qeverisë (angl. Government Finance Statistics Manual 2001)

GIS Sistemi i Informacionit Gjeografik (angl. Geographic Information System) COFOG

Klasifikimi i Funksioneve Qeveritare (angl. Classification of the Functions of Government)

GPS Sistemi Global i Pozicionimit (angl. Global Positioning System) HIÇP Indeksi i Harmonizuar i Çmimeve të Konsumit IÇP Indeksi i Çmimeve të Prodhimit IJFPSF Konsumi Final i Institucioneve Jo‐Fitimprurëse që i shërbejnë Familjeve IKN Indeksi i Kushtimit në Ndërtim INSTAT Instituti i Statistikave IOT Tabela inputoutput IPA Instrumenti për Ndihmën e Para‐Aderimit ISCED Klasifikimi Ndërkombëtar Standard i Arsimit ISKSh Instituti i Sigurimeve të Kujdesit Shëndetësor ISSH Instituti i Sigurimeve Shoqërore

6

KESH Korporata Energjetike Shqiptare KKRT Këshilli Kombëtar i Radio Televizionit MASH Ministria e Arsimit dhe Shkencës MB Ministria e Brendshme MBUMK Ministria e Bujqësisë, Ushqimit dhe Mbrojtjes se Konsumatorit MD Ministria e Drejtësisë METE Ministria e Ekonomisë, Tregtisë dhe Energjetikës MF Ministria e Financës MICS Anketa për Indikatorë të Shumëfishtë MMPAU Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit te Ujërave MPÇSShB Ministria e Punës, Çështjeve Sociale dhe Shanseve të Barabarta MPPT Ministria e Punëve Publike dhe Transportit MSA Marrëveshja e Stabilizim Asociimit MSH Ministria e Shëndetësisë MTKRS Ministria e Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve NVE (angl. NACE) Nomenklatura e Aktiviteteve Ekonomike NJEB Njësia Ekonomike Bujqësore NVE rev.2 Nomenklatura e Aktiviteteve Ekonomike OECD

Organizata për Zhvillimin dhe Bashkëpunimin Ekonomik (angl. Organization of Economic and Coorporation Development)

IHD (angl. OFATS) Investimet e Huaja Direkte PDA Asistenti Personal Dixhital (angl. Personal Digital Assistant) PKZMSA Plani Kombëtar për Zbatimin e Marrëveshjes së Stabilizim Asociimit PPP Barazia e Fuqisë Blerëse (angl. Purchasing Power Parity Statistics) PSZ Programi i Statistikave Zyrtare SDDS

Standardet Speciale të Shpërndarjes së të Dhënave (angl. Special Data Dissemination Standard)

SILC Statistikat e të Ardhurave dhe Nivelit të Jetesës (angl. Statistics on Income and Living Conditions)

SITC Klasifikimit Ndërkombëtar Standard i Tregtisë (angl. Standard International Trade Classification)

SNA‐1993 Sistemit të Llogarive Kombëtare në Nivel Botëror (angl. the System of National Account)

SUT Tabela e burim‐përdorimeve (angl. Supply and Use Tables) UNESCO

Organizata e Kombeve të Bashkuara për Arsimin, Shkencën dhe Kulturën (angl. United Nation Educational, Scientific and Cultural Organization)

7

Hyrje Programi Pesëvjeçar i Statistikave Zyrtare është dokumenti bazë që

parashikon prodhimin nga Sistemi Kombëtar Statistikor e të dhënave statistikore të nevojshme për vëzhgimin e gjendjes ekonomike, shoqërore dhe mjedisore në Republikën e Shqipërisë, duke respektuar garancinë e zbatimit të parimeve statistikore të parashikuara në ligj si dhe në Kodin e Praktikës së Statistikave Evropiane (European Statistics Code of Practice).

Programi i Statistikave Zyrtare për periudhën 2012‐2016 është dokumenti i dytë i këtij lloji pas hyrjes në fuqi të Ligjit nr. 9180, datë 05.02.2004 “Për Statistikat Zyrtare”. Duke patur parasysh që ishte dokument i cili hartohej për herë të parë në Shqipëri pas krijimit të Institutit të Statistikave si një institucion i pavarur profesionalisht, Programi i mëparshëm i Statistikave Zyrtare (2007‐2011) ka shërbyer jo vetëm si dokument planifikimi për statistikat zyrtare që do prodhoheshin gjatë kësaj periudhe, por edhe si dokument bazë për orientimin e INSTAT‐it dhe agjencive të tjera statistikore drejt cilësisë së prodhimit statistikor sipas standardeve të parashikuara nga Acquis Communautaire.

Përmbushja e aktiviteteve statistikore dhe, veçanërisht, regjistrimeve të përgjithshme (Regjistrimi i Njësive Ekonomike Jobujqësore dhe Census‐Al 2011) sipas afateve të parashikuara në Programin paraardhës, u mundësua nëpërmjet angazhimit të veçantë të të gjithë aktorëve të përfshirë në Sistemin Kombëtar Statistikor me mbështetjen e qeverisë shqiptare, partnerëve ndërkombëtarë dhe donatorëve, të cilët kanë garantuar jo vetëm burimet e mjaftueshme njerëzore dhe financiare, por edhe sigurimin e hapësirave dhe kushteve të nevojshme të punës për stafin e përfshirë.

INSTAT dhe agjencitë statistikore kanë luajtur rol shumë të rëndësishëm në proceset e hartimit të programeve kombëtare për zbatimin e Marrëveshjes së Stabilizim Asociimit si dhe në plotësimin e Pyetësorit për anëtarësim në BE, duke i siguruar të gjithë përdoruesve publikë të përfshirë informacionin e nevojshëm për vlerësimin e gjendjes dhe hartimin e politikave integruese.

Nga ana tjetër, këto procese kanë ndihmuar stafin e angazhuar në prodhimin e statistikave zyrtare për tu familjarizuar më tej me dokumentet evropiane që rregullojnë metodologjinë e kryerjes së proceseve prodhuese të statistikave, me parimet e përgjithshme statistikore të Kombeve të Bashkuara dhe Bashkimit Evropian, duke qenë të ndërgjegjshëm për sfidat e ardhshme integruese të sistemit statistikor. Në këtë kontekst, hartimi i këtij Programi konsiderohet si një dokument shumë i rëndësishëm për planifikimin e aktiviteteve statistikore prioritare, të cilat do t’i shërbejnë jo vetëm funksionimit të një sistemi statistikor të avancuar, por edhe konsolidimit të instrumenteve për realizimin e tyre.

8

I. ECURIA E PROGRAMIT TË STATISTIKAVE ZYRTARE 20072011 1.1 Statistikat Demografike dhe Sociale:

1.1.1 Statistikat e popullsisë

Në lidhje me statistikat zyrtare mbi popullsinë, objektivat kryesorë të Programit Statistikor 2007‐2011 ishin:

‐ Përmirësimi i mbledhjes së informacionit demografik dhe sigurimi i informacionit mbi emigracionin. Periudha tranzitore e Zyrave të Gjendjes Civile, të cilat janë baza kryesore e informacionit demografik, nuk i ndihmoi sa duhet statistikat e demografisë, në mënyrë që ajo të llogariste një popullsi të saktë.

‐ Kryerja e Censusit të Popullsisë e Banesave. Censusi i krye në tetor të vitit 2011, pas një procesi përgatitor prej 2 vjetësh dhe kontributit të qeverisë, donatorëve dhe gjithë aktorëve të tjerë të interesuar. Ky projekt, si dhe kalimi nga mbledhja e informacionit të statistikave vitale me skeda (format letër), në mënyrë elektronike, do të bëjnë të mundur që në Programin e ri Statistikor, statistikat e popullsisë të jenë sa më afër realitetit, duke pasur parasysh që ato janë shumë të rëndësishme si për politikë‐bërësit ashtu edhe për përdoruesit e ndryshëm.

1.1.2 Statistikat e Arsimit

Sa i takon statistikave të arsimit, të cilat bazoheshin kryesisht në të dhënat administrative që sigurohen nga MASh, objektivi kryesor i Programit të mëparshëm Statistikor ka qenë zgjerimi i gamës së treguesve edhe me sektorin privat si dhe prodhimi i këtyre statistikave sipas standardeve dhe kërkesave metodologjike të Eurostat‐it. Mund të themi që këto objektiva janë kryer pothuajse plotësisht.

Statistikat e Shëndetësisë janë të shumëllojshme dhe sigurohen nga MSh nëpërmjet burimeve të ndryshme të informacionit. Objekti kryesor i programit statistikor ka qenë konsolidimi i treguesve të shëndetësisë dhe plotshmëria e informacionit statistikor, objektiv ky që është realizuar pjesërisht duke pasur parasysh vështirësitë dhe vonesat në mbledhjen e tij. Program i ri Statistikor përkon me strukturimin e sistemit statistikor të shëndetësisë nga ana e Ministrisë së Shëndetësisë gjë që do të përmirësojë ndjeshëm statistikat në këtë fushë.

Gjithashtu, parashikohet kalimi nga Klasifikimi i sëmundshmërisë dhe Vdekshmërisë ICD9 në ICD 10. INSTAT ka parashikuar në programin e ri një sërë masash për implementimin e tij duke përmbushur kështu një nga kërkesat e Eurostat‐it.

1.1.3 Statistikat e Nivelit të Jetesës dhe Buxhetit të Familjes

Programi Statistikor 2007‐2011 parashikonte kryerjen e Anketës së Buxhetit të Familjes 20082009, në mënyrë që t’i shërbente sa më mirë llogaritjes së konsumit

9

dhe të ardhurave të familjes, si tregues të matjes së nivelit të jetesës, dhe përditësimit të shportës së konsumit dhe konsumin final të familjeve, si pjesë e PBB‐së. Kryerja e anketës në terren tregoi se nxjerrja e rezultateve kërkonte kohë dhe treguesit humbnin aktualitetin e tyre. Për këtë arsye Program i ri Statistikor parashikon kryerjen e kësaj ankete me bazë 3‐mujore.

Përsa i përket Anketës së Matjes së Nivelit të Jetesës, ajo është një anketë që kryhet çdo 3 vjet. Në programin Statistikor 2007‐2011 ishte parashikuar kryerja e saj në vitin 2008. Projekti u realizua në kohë dhe me sukses. Në Programin e ri statistikor është parashikuar kryerja e anketës në vitin 2012. Kjo anketë do të mundësojë ruajtjen e vazhdimësisë së të gjithë indikatorëve socialë dhe do të sigurojë monitorimin e nivelit të jetesës dhe të varfërisë në vend, si rezultat i aplikimit të politikave për këtë qëllim. E reja e kësaj ankete është se ajo jo vetëm do të ruajë vazhdimësinë e treguesve në nivel rajonal, por edhe do të mundësojë tregues në nivel prefekture.

1.1.4 Statistikat e Punësimit Në programin e mëparshëm të statistikave zyrtare (2007‐2011), objektivat

kryesorë për t’u arritur lidhur me statistikat e tregut të punës ishin: ‐ Përmirësimi i treguesve nga rekordi administrativ; ‐ Ndërtimi i grupit të treguesve statistikorë të punës, të harmonizuar me

kërkesat e standardet ndërkombëtare të Eurostat‐it; ‐ Vlerësimin sasior dhe dinamik të zhvillimeve të tregut të punës mbështetur në

të dhënat e integruara nga burimet administrative dhe statistikore. Këto objektiva u realizuan plotësisht duke sjellë një përmirësim të cilësisë së

treguesve statistikorë si dhe llogaritjen e një sërë treguesish të rinj për tregun e punës. Megjithatë, mungesa e të dhënave me bazë tremujore mbi dinamikën e zhvillimeve të tregut të punës, dhe kërkesat gjithnjë e në rritje të përdoruesve institucionalë dhe privatë si dhe të institucioneve ndërkombëtare për të dhëna të harmonizuara me përkufizimet dhe metodologjinë e Eurostat‐it dhe Organizatës Ndërkombëtare të Punës, bënë të nevojshëm kalimin nga anketë vjetore për forcat e punës në anketë të vazhdueshme. Anketa e vazhdueshme ka filluar të kryhet që në tremujorin e dytë të vitit 2011.

1.2 Statistikat makroekonomike

Gjatë periudhës së programit të mëparshëm statistikor 2007‐2011, u arrit të vlerësoheshin një sërë treguesish të rinj si dhe të përmirësoheshin metodat dhe burimet e të dhënave të treguesve ekzistues. Ndër treguesit e rinj të cilët ishin parashikuar edhe në programin e mëparshëm ishte vlerësimi i PBBsë tremujore me metodën e prodhimit për sektorët kryesor të ekonomisë. Ky tregues u arrit të

10

vlerësohej me çmime korente dhe konstante dhe rezultatet e këtij të fundit, të publikoheshin me çmime konstante në dy trajta, (i) me çmimet e një viti më parë (ii) me çmime konstante me një vit bazë (2005=100). Këto seri në të njëjtën kohë u publikuan edhe me efekte sezonale duke i ofruar përdoruesve një informacion sa më të plotë e bashkëkohor.

Arritja e këtyre vlerësimeve kërkoi edhe një sërë përmirësimesh në treguesit e mëparshëm, si vlerësimi i PBB‐së vjetore me çmime bazë apo mbledhja e indikatorëve të tjerë informacioni. Me publikimin e këtyre statistikave të llogarive makroekonomike afatshkurtra, Shqipëria përmbushi dhe një nga kërkesat kryesore për plotësimin e Standardeve Speciale të Shpërndarjes të të Dhënave (SDDS).

Gjithashtu, po gjatë periudhës 2007‐2011 u arritën të vlerësoheshin dhe të publikoheshin edhe disa tregues të rinj makroekonomikë, si:

PBB Rajonale sipas nivelit NUTS II. Ky vlerësim u arrit që të publikohej në vitin 2011 duke mundësuar një informacion më të plotë për shpërndarjen ekonomike të rajoneve të Shqipërisë;

Vlerësimi i të Ardhurave Kombëtare Bruto (angl. GNI), për të cilin u arrit vlerësimi i tij në seri kohore që nga viti 1996, duke mundësuar një tregues tjetër të rëndësishëm makroekonomik; Përveç treguesve të rinj që u prodhuan gjatë periudhës kohore të programit

të mëparshëm statistikor, u bënë përmirësime edhe në vlerësimin e disa treguesve ekzistues si:

Vlerësimi i PBB‐së vjetore paraprake mbështetur mbi informacionet tremujore, duke mundësuar rezultate më të shpejta në kohë;

Përmirësime metodike të disa prej komponentëve të vlerësimit të PBB‐së sipas metodës së shpenzimeve;

Fillimi i prodhimit të tabelave burim‐përdorim me çmime konstante e korente;

Përmirësim i vlerësimit të PBB‐së me çmime konstante duke u mbështetur mbi disa indekse të reja çmimesh për tu përafruar më shumë me lëvizjet reale të sektorëve.

1.3 Statistikat e ndërmarrjeve

Gjatë periudhës së zbatimit të PSZ 2007‐2011, përmirësimet në statistikat e

ndërmarrjeve u përqendruan në dy drejtime:

1. Në statistikat afatshkurtra u arrit të përmirësohej metodologjia e vrojtimit në drejtim të numrit të ndërmarrjeve, aktivitetit ekonomik dhe metodës së vlerësimit. U rrit numri i ndërmarrjeve duke përfshirë në vrojtim me zgjedhje

11

edhe ndërmarrjet e vogla, jo vetëm ndërmarrjet me 10+ të punësuar, si dhe duke shtuar aktivitete të reja ekonomike. U rrit fusha e mbulimit duke shtuar edhe dy aktivitete të reja domethënëse për zhvillimin ekonomik të vendit, shërbimet informatike dhe punimet inxhinierike. U përmirësua metoda e vlerësimit, duke zëvendësuar metodën e vlerësimit “mbajtja e ndërmarrjeve identike” e cila nuk pasqyronte ndryshimet reale në prodhimin e këtyre statistikave.

2. Në statistikat strukturore të ndërmarrjeve përmirësimet u arritën në drejtim të: riorganizimit të pyetësorit sipas planit kontabël të miratuar për format e ndryshme të raportimeve financiare të ndërmarrjeve, rritjes së numrit të ndërmarrjeve të vrojtuara; fushave të aktivitetit (duke përfshirë aktivitete si arsim dhe shëndetësi); numrit të variablave të kërkuar; metodave të vlerësimit; numrit të indikatorëve të prodhuar; cilësisë së publikimit. Informacioni i marrë nga vrojtimet afatshkurtra dhe strukturore ka shërbyer

edhe për përmirësimin e cilësisë së variablave në regjistrin e ndërmarrjeve. Janë shfrytëzuar më mirë burimet administrative për prodhimin e

indikatorëve të cilët sigurohen vetëm nga këto burime. Në fushën e statistikave monetare, u arritën realizimet e detyrave si në

statistikat mbi çmimet edhe në statistikat e tregtisë së mallrave. Në statistikat e çmimeve të konsumit u përditësuan peshat e produkteve dhe

shporta e produkteve të konsumit të popullatës bazuar në anketën e buxhetit të familjes 2007, sipas programit; u përfundua rishikimi i indeksit të kushtimit në ndërtim për banesat si nga ana metodologjike, (llogaritja e tij me peshat e reja) edhe mënyra e llogaritjes (nga formati Excel në aplikimin SQL); u arrit në kohë realizimi i prodhimit të indeksit të çmimeve të prodhimit për mallrat e eksportit;

Në statistikat e tregtisë së jashtme u përmirësua cilësia e këtyre statistikave, afati i publikimit dhe u arrit marrja e këtij informacioni nga Drejtoria e Përgjithshme e Doganave në nivelin më të detajuar, si rezultat i zbatimit me korrektësi të marrëveshjes së mirëkuptimit ndërmjet dy institucioneve.

1.4 Statistikat e bujqësisë, pyjeve dhe peshkimit

Gjatë periudhës 2007‐2011, përgjegjëse për statistikat e bujqësisë ka qenë

MBUMK dhe MMPAU të përcaktuara në këtë program si Agjenci Statistikore. Statistikat e siguruara nga këto agjenci nuk kanë patur ndryshime të mëdha gjatë periudhës në fjalë.

Në lidhje me statistikat e bujqësisë, Regjistrimi i njësive ekonomike bujqësore i parashikuar të realizohej në vitin 2010, duke bërë të mundur dhe

12

krijimin e Regjistrit Statistikor të Fermave, si burimi kryesor për përmirësimin e statistikave të bujqësisë, nuk u realizua. Si pasojë e shtyrjes së regjistrimit pas Censusit të Popullsisë dhe Banesave, Regjistri i Fermave Bujqësore i cili do të shërbente si bazë për vrojtimet statistikore në këtë fushë, nuk mundi të krijohej e për pasojë nuk ka pasur përmirësime në të dhënat statistikore mbi bujqësinë.

1.5 Statistikat multidomain (mjedisit, shkencës dhe teknologjisë,

informacionit) Prodhimi i statistikave të mjedisit ka vazhduar sipas programit statistikor.

Burimi kryesor i mbledhjes së tyre është administrativ. Në lidhje me statistikat e teknologjisë së informacionit e komunikimit (TIK),

INSTAT gjatë periudhës 2009‐2010 ka arritur të sigurojë informacion statistikor mbi këta tregues duke përfshirë në Anketën Strukturore Vjetore, një rubrikë mbi këta tregues.

1.6 Mbështetja për prodhimin statistikor (Regjistrat statistikorë dhe

Klasifikimet) 1.6.1 Regjistrat statistikorë INSTAT, sipas rekomandimeve të BE‐së, ka ndërtuar, mirëmban dhe është

përgjegjës për Regjistrin statistikor të Ndërmarrjeve dhe Regjistrin Statistikor të Njësive lokale.

Regjistri i ndërmarrjeve përdoret si bazë për të realizuar vrojtimet me zgjedhje pranë tyre, kurse Regjistri i Njësive Lokale përdoret kryesisht për prodhimin e statistikave rajonale.

Gjatë periudhës 2007‐2011 u realizuan objektivat kryesore si: U realizua me sukses Regjistrimi i Përgjithshëm i Njësive Ekonomike

Jobujqësore duke plotësuar pritshmërinë e këtij aktiviteti; Përgatitja e regjistrit statistikor të ndërmarrjeve të përditësuar e cilësor në

përputhje me kërkesat e BE‐së, i cili ishte një nga rezultatet e regjistrimit, si dhe të aktiviteteve të tjera statistikorë kryera për këtë qëllim (ANR), rishikimi i të gjithë treguesve të regjistrit dhe klasifikimet e tyre, shtimi i treguesve të rinj madhësia sipas xhiros apo klasifikimi sipas njësive institucionale etj;

Përgatitja e regjistrit statistikor të njësive lokale në përputhje me kërkesat e BE‐së ishte produkti më i rëndësishëm i Regjistrimit të Përgjithshëm të Ndërmarrjeve Ekonomike Jobujqësore;

13

U realizua implementimi në regjistrat e njësive ekonomike i nomenklaturës së re ekonomike NACE Rev.2 si bazë për të gjitha aktivitet statistikore brenda INSTAT por edhe në Institucionet e tjera në shkallë vendi.

Një aplikim informatikë është duke u përgatitur, për përditësimin dhe menaxhimin e regjistrave të njësive ekonomike si dhe prodhimin e treguesve statistikore prej tyre. 1.6.2 Klasifikimet Klasifikimet kanë shërbyer si një nga instrumentat kryesorë për krahasime

të të dhënave statistikore jo vetëm me agjencitë statistikore dhe institucionet publike brenda vendit, por edhe me institucionet evropiane dhe ndërkombëtare. INSTAT ka zbatuar klasifikimet ekonomike të njehsuara me klasifikimet evropiane, duke ndjekur të gjitha rishikimet e bëra mbi këto klasifikime.

II. KUADRI LIGJOR I AKTIVITETEVE STATISTIKORE QË DO TË KRYHEN PËR PERIUDHËN 20122016

Korniza ligjore mbi të cilën mbështetet veprimtaria e institucioneve që

mbulojnë prodhimin e statistikave zyrtare, është e përbërë nga dy kategori: akte normative kombëtare dhe akte normative ndërkombëtare.

Në kategorinë e parë përfshihen:

Ligji nr. 9180, datë 05.02.2004 “Për statistikat zyrtare” i cili përcakton qartë, në nenin 6 të tij, aspektet që duhet të mbulojë një Program shumëvjeçar për statistikat zyrtare si dhe procesin e miratimit të tij.

Programi i Statistikave Zyrtare për periudhën 20122016, i cili, sipas

nenit 6 të ligjit të mësipërm, mbulon të dhënat statistikore të nevojshme për vëzhgimin e gjendjes ekonomike, shoqërore dhe mjedisore në Republikën e Shqipërisë, duke u përqendruar në fenomene thelbësore për vendimmarrësit, si dhe duke respektuar të drejtën e qytetarëve për të dhëna zyrtare. Për realizimin e programit mbahet parasysh parimi i kosto‐efektivitetit.

Vendimet e Këshillit të Statistikave. Duke qenë se, sipas ligjit të

statistikave zyrtare, roli i këtij organi është të mbikëqyrë, mbështesë dhe të marrë vendime në ndihmë të INSTAT‐it dhe agjencive të tjera statistikore për të siguruar hartimin dhe zbatimin e Programit të Statistikave Zyrtare, aktet e miratuara nga ky

14

organ janë të rëndësishme për ecurinë e zbatimit të aktiviteteve statistikore si dhe monitorimin e performancës së institucioneve përbërëse të sistemit kombëtar statistikor.

Marrëveshjet e Mirëkuptimit. Janë akte të nënshkruara mes dy ose më

shumë palëve institucionale të cilat marrin përsipër përmbushjen e detyrimeve të ndërsjella për shkëmbimin e informacioneve statistikore, format dhe afatet e shkëmbimit të tyre, në mënyrë që të garantohet përmbushja e aktiviteteve statistikore të parashikuara në Program.

Plani Kombëtar për Zbatimin e Marrëveshjes së Stabilizim Asociimit

(PKZMSAsë). INSTAT, së bashku me agjencitë statistikore, ka për detyrë të prodhojë statistika transparente, të paanshme dhe në kohë, duke ndihmuar përdoruesit të gjykojnë mbi ecurinë e proceseve transformuese drejt integrimit në BE. Ky mision ushtrohet në përputhje me mandatin publik dhe institucional që ka INSTAT, duke synuar ngritjen e një sistemi funksional statistikor i cili të shfrytëzojë maksimalisht burimet e informacionit.

Gjithashtu, në kategorinë e akteve kombëtare futen edhe aktet ligjore e

nënligjore që rregullojnë funksionimin dhe përcaktojnë detyrat që duhet të mbulojnë agjencitë statistikore, pjesë përbërëse të sistemit statistikor shqiptar. Një listë e plotë e akteve ligjore dhe nënligjore është pasqyruar në Aneksin 1 të këtij Programi.

Në kategorinë e dytë përfshihen konventat e ratifikuara nga Republika e

Shqipërisë, si dhe aktet komunitare të BE‐së, të cilat shteti shqiptar i ka marrë përsipër t’i përafrojë në zbatim të nenit 70 të MSA‐së. Përafrimi i legjislacionit vendas në fushën e statistikave me acquis communautaire mbetet një ndër objektivat prioritare, në mënyrë që të garantohet zbatimi i parimeve të statistikave zyrtare si dhe cilësia e prodhimit statistikor.

III. OBJEKTIVAT KRYESORË TË PROGRAMIT 20122016 DHE RISITË

Duke qenë se sfida kryesore për Shqipërinë është rruga drejt BE‐së, Sistemi

Kombëtar Statistikor do të luajë një rol të rëndësishëm për të furnizuar institucionet publike dhe me gjerë me statistika zyrtare. Ndryshimet e shpejta reformuese të agjencive qeveritare do të ndikojnë në mënyrë të tërthortë edhe tek institucionet e

15

këtij sistemi, jo vetëm për shkak të kërkesave të reja për statistika, por edhe për shkak të mundësive të reja për burime të dhënash statistikore. Kjo do të kërkojë mobilizimin e burimeve, rritjen dhe përmirësimin e kontakteve ndërinstitucionale dhe kapacitete profesionale për të përballuar dhe drejtuar këtë sfidë, në mënyrë që të kemi një zhvillim hap pas hapi, të njëjtë në të gjitha aspektet.

Në këtë këndvështrim, objektivat kryesorë të këtij programi do të jenë: Objektiva Strategjikë:

Përafrimi i standardeve të statistikave zyrtare me ato të BE‐së, duke zbatuar metodologjinë e prodhimit e publikimit, duke përdorur instrumentet monitoruese si dhe duke zbatuar parimet e statistikave zyrtare sipas Kodit të Praktikës Statistikore;

Edukimi dhe përhapja e kulturës statistikore dhe stimulimi i kërkesës për informacion statistikor;

Sigurimi i bashkëpunimit statistikor ndërmjet agjencive statistikore, duke nënshkruar marrëveshje bashkëpunimi për rritjen e performancës statistikore.

Objektivat e prodhimit dhe shpërndarjes:

Rritja e burimeve të të dhënave statistikore primare; Ndërtimi i një sistemi të integruar informacioni, i cili do të ndihmojë

agjencitë statistikore në përpunimin më të shpejtë të informacionit, përdorimin e më shumë burimesh statistikore, natyrisht, duke respektuar me rigorozitet parimet e konfidencialitetit statistikor;

Hartimi i një politike të shpërndarjes së të dhënave duke përmirësuar kalendarin e publikimeve, duke përdorur kalendarin për të monitoruar zbatimin e afateve të publikimit, duke qartësuar rolin faqes elektronike website në marrëdhënie me median tjetër, si dhe duke bërë të disponueshme sa më shumë të dhëna të publikuara në format elektronik;

Rritja e kapacitetit profesional të media‐s për interpretimin e duhur të statistikave të prodhuara, duke njohur burimet dhe mekanizmat e ndjekura për kryerjen e procesit prodhues.

Objektivat e infrastrukturës statistikore:

Rritja e kapacitetit profesional të INSTAT‐it dhe agjencive të tjera statistikore, duke i familjarizuar më tej me metodat e reja të prodhimit statistikor, klasifikimet standarde, etj.;

Rritja e Cilësisë së Menaxhimit të Sistemit Kombëtar Statistikor;

16

Riorganizimi i strukturës organizative të INSTAT‐it dhe zyrat rajonale statistikore me qëllim koordinimin e shkëmbimit dhe kryerjes së aktiviteteve statistikore në mënyrë më eficiente;

Përdorimi i teknologjive të reja për përmirësimin e shkëmbimit të informacionit dhe rritjen e shpejtësisë së prodhimit statistikor, duke monitoruar ruajtjen e marrëdhënies kosto‐efektivitet, si dhe duke përforcuar garancinë për mbrojtjen e konfidencialitetit statistikor.

Risitë që sjell Programi i Statistikave Zyrtare 2012‐2016 do të jenë kryesisht sipas fushave:

Për statistikat demografike: Marrja e informacionit të statistikave vitale (lindje, vdekje, martesa) nga

formularë shkresorë, në elektronikë; Përdorimi i klasifikimit të ri ICD10 mbi sëmundshmërinë dhe shkaqet e

vdekjeve; Duke filluar nga viti 2013, Anketa e Buxhetit të Familjes do të realizohet nga

një anketë me bazë 1 vjeçare në anketë me bazë 3‐mujore; Përllogaritja e linjës së varfërisë në Shqipëri jo vetëm në nivelin NUTS 1, por

edhe në nivelin NUTS 3. Kryerja e anketës për kostot e punës në vitin 2013

Për statistikat makroekonomike:

Paraqitja e të dhënave vjetore të llogarive kombëtare sipas sektorëve institucionalë. Formati cilësor i mësipërm i të dhënave kryesore të ekonomisë do të japë një pamje mjaft sintetike të veprimtarisë të të gjithë aktorëve ekonomikë të ekonomisë shqiptare, duke ndihmuar në këtë mënyrë përdoruesit me më shumë informacion për analizat makro‐ekonomike të vendit.

Vlerësime të pavarura vjetore të komponentëve përbërës të PBB me anë të metodës së shpenzimeve, duke u përqendruar sidomos në treguesin e konsumit individual të popullatës (me çmime korrente e konstante);

Vlerësime të ecurisë tremujore të komponentëve përbërës të PBB me anë të metodës së shpenzimeve;

Zhvillimi i sistemit të integruar statistikor për hartimin e tabelave Burime‐Përdorime dhe InputOutput;

Për statistikat e biznesit:

17

Grumbullimi i informacionit të statistikave ekonomike nga ndërmarrjet duke përdorur teknika moderne si webform, postë do të rrisë shkallën e përgjigjes nga ana e ndërmarrjeve, besueshmërinë dhe shifra sa më afër realitetit

Përdorimi i sistemit të ri të aplikimit nga formati Excel në aplikimin SQL për çmimet e konsumit do të rrisë cilësinë e analizës së çmimeve të konsumit në seri kohore; Rinovimi i peshave të produkteve dhe shportës së produkteve të konsumit bazuar në rezultatet e anketës më të fundit të buxhetit të familjes;

Përdorimi i klasifikimeve të reja NACE Rev.2 dhe CPA 2008 mbi aktivitetet ekonomike dhe produktet do të rrisë shkallën e krahasueshmërisë së statistikave shqiptare me statistikat evropiane, në drejtim të përdorimit të klasifikimeve të rishikuara nga Eurostat si dhe do të rrisë nivelin e përafrimit me rregulloret e BE;

Organizimi i anketës mbi produktet dhe shërbimet shqiptare me periodicitet tremujor, (i parashikuar në planin e kaluar si vrojtim i veçantë, por i realizuar si pjesë e vrojtimit strukturor të ndërmarrjeve), do të shërbejë jo vetëm për prodhimin e statistikave mbi sasinë dhe vlerën e produkteve dhe shërbimeve shqiptare, por do të përdoret edhe për hartimin e tabelës së Burime‐Përdorime;

Riorganizimi i vrojtimit strukturor pranë ndërmarrjeve sipas aktiviteteve do të rrisë nivelin e përfaqësimit për çdo aktivitet në drejtim të numrit të variablave dhe indikatorëve të prodhuar;

Matja e tendencës së çmimeve të importit do të pasqyrojë jo vetëm tendencën e çmimeve të produkteve të importuara, por do të shërbejë edhe si deflator për statistikat e ndërmarrjeve dhe statistikat makroekonomike

Matja e kostos së punimeve civile inxhinierike do të paraqesë tendencën e kostos së punimeve inxhinierike të kryera sipas elementëve përbërës

Përdorimi i programit Eurotrace në statistikat e tregtisë së jashtme do të rrisë nivelin e cilësisë së këtyre të dhënave, shkallën e korrektimit dhe konvertimin e të dhënave të import‐eksportit në disa klasifikime statistikore të domosdoshme për statistikat makroekonomike;

Për statistikat e bujqësisë, pyjeve dhe peshkimit:

Ngritja e strukturës së statistikave të bujqësisë pranë INSTAT, duke e bërë këtë institucionin e vetëm përgjegjës për prodhimin e statistikave bujqësore;

Krijimi i regjistrit të fermave bujqësore nga Regjistrimi i Përgjithshëm Bujqësisë, i planifikuar të kryhet në vitin 2012;

Kryerja e vrojtimit te strukturës se fermës si dhe llogaritë ekonomike në bujqësi;

18

Llogaritja e indeksit të çmimeve të produkteve bujqësore nëpërmjet vrojtimeve;

Kryerja e vrojtimeve mbi blegtorinë, qumështin dhe produktet e tij me metodologji bashkëkohore.

Për statistikat multidomain (mjedisit, shkencës dhe teknologjisë, informacionit):

Kryerja e vrojtimin në nivel rrethi për mbetjet urbane; Kryerja e vrojtimit mbi teknologjinë e informimit të komunikimit pranë

ndërmarrjeve; Kryerja e vrojtimit mbi shkencën dhe teknikën, inovacionin dhe teknologjinë.

Për mbështetjen për prodhimin statistikor (Regjistrat statistikorë dhe Klasifikimet):

Regjistra statistikorë të njësive ekonomike, Ndërmarrjeve e Njësive Lokale, të përditësuar e cilësorë, sipas rekomandimeve të BE‐së dhe kërkesave të brendshme; adresa të kodifikuara sipas koordinatave gjeografike për qytete e mëdha, sipas sistemit GIS nga përdorimit i GPS në çdo aktivitet statistikor;

Kryerja e anketave specifike për përditësimin e regjistrave statistikorë të njësive ekonomike, përsëritja e asaj ekzistuese me afate periodike tremujor “Anketa e Ndërmarrjeve të Reja” si dhe futja në program e anketës së re vjetore “Anketa e Njësive Lokale”;

Implementimi i klasifikimit të rishikuar të aktiviteteve NACE Rev.2 në të gjitha aktivitetet statistikore brenda INSTAT si dhe ne shkallë vendi;

Implementimi i klasifikimit të produkteve sipas CPA 2008 në të gjitha aktivitetet statistikore; Për Teknologjinë e Informacionit

Përdorimi i teknologjive të reja për kapjen dhe përpunimin e të dhënave; Shkëmbimi i informacionit online dhe nëpërmjet një protokolli të përcaktuar

me agjencitë statistikore; Krijimi i magazinës së të dhënave (data warehouse) për integrimin e bazave

të të dhënave të INSTAT‐it, përfshi edhe metadata‐n; Publikimi i një website dinamik të ri për përdoruesit për marrjen e të

dhënave në kohë dhe sipas formateve të ndryshme; Ndërtimi i rrjetit të brendshëm komunikimi (intranet) për shkëmbimin në

kohë të informacionit ndërmjet punonjësve. Për bazën ligjore

19

Rishikimi i ligjit ekzistues të statistikave zyrtare në mënyrë që të përmbushen rekomandimet e BE‐së dhe Eurostat‐it, me synimin e përafrimit të bazës ligjore mbi të cilën mbështetet veprimtaria e Sistemit Kombëtar Statistikor me atë të acquis communautaire si dhe të sigurohet pavarësia profesionale e institucioneve që merren me prodhimin e statistikave zyrtare.

IV. PËRMBAJTJA E PROGRAMIT Nenet 6 dhe 7 të ligjit nr.9180, datë 05.02.2004 “Për statistikat zyrtare” janë baza ligjore e INSTAT‐it për kryerjen e aktiviteteve statistikore, si dhe për monitorimin e atyre të kryera nga agjencitë statistikore. Gjithashtu, ligji i jep të drejtë INSTAT‐it të koordinojë grumbullimin e informacionit administrativ dhe të kontrollojë cilësinë e regjistrave të të dhënave administrative. Në këtë këndvështrim INSTAT duhet të ngrejë sisteme eficiente për menaxhimin cilësor të Sistemit Kombëtar Statistikor. Instrumenti më i rëndësishëm për monitorimin e veprimtarisë së sistemit statistikor është Programi Pesëvjeçar i Statistikave Zyrtare. 4.1 Procedura e ndjekur për hartimin e Programit Për ndërtimin e Programit të ri të Statistikave Zyrtare, INSTAT është bazuar në strukturën e Compendium 2011. Duke zbërthyer të gjitha nivelet e Compendium‐it të Eurostat‐it ka qenë më e lehtë të vlerësohen kushtet në të cilat operon sistemi ynë statistikor, të konstatohet gjendja aktuale e statistikave, të evidentohen anët e forta dhe të dobëta krahasuar me standardet që kërkojmë të arrijmë. Veç kësaj, një arsye tjetër për përdorimin e kësaj strukture ka qenë edhe fakti se ky Program është parë e arsyeshme të jetë në të njëjtën linjë me atë kombëtar për zbatimin e MSA‐së. Struktura e përgjigjeve për progresin në Kapitullin 18 “Statistikat” të Acquis Communautaire, ku INSTAT është institucioni përgjegjës koordinues, është e ndërtuar në të njëjtën formë me këtë Program (në nivel Fushe). Fillimisht, si institucioni përgjegjës me ligj për draftimin e Programit, INSTAT‐i i ka kërkuar të gjitha institucioneve publike të plotësojnë një matricë informative, e cila përmbante të gjitha aktivitetet statistikore që mbulonte institucioni përkatës, metodikën e kryerjes së tyre, periodicitetin, institucionet përgjegjëse për sigurimin e të dhënave si dhe bazën ligjore ku mbështetej zbatimi i këtyre aktiviteteve. Gjithashtu, matrica jepte informacion edhe për aktivitetet e reja që kishin parashikuar të kryenin institucionet në vitet e ardhshme, si dhe një listë të

20

statistikave zyrtare që këto institucione kërkonin t’i prodhonte sistemi ynë statistikor. I gjithë ky informacion i marrë nga matricat, është hedhur në një database të veçantë, i cili ndihmon për hartimin e tabelave të ndryshme informative për të vlerësuar se çfarë prodhon sistemi statistikor në Shqipëri, kur dhe si i prodhon, cilat janë agjencitë përgjegjëse për t’i prodhuar dhe institucionet përgjegjëse për sigurimin e informacionit, cila do të jetë forma dhe afati i publikimit të statistikave të prodhuara, etj. Nëpërmjet kësaj baze të krijuar të dhënash, është bërë e mundur të hartohen edhe tabelat e Aneksit II të këtij Programi, ku çdo i interesuar mund të orientohet për të marrë informacionin e lartpërmendur. Gjithashtu, tabelat ndihmojnë veçanërisht për të përcaktuar burimin e të dhënave, administrative ose jo, duke pasqyruar konkretisht institucionet e ngarkuara për sigurimin e informacionit. Baza e të dhënave do të jetë e aksesueshme në faqen elektronike të INSTAT‐it, dhe çdo i interesuar do të njihet më hollësisht me informacionin që ajo mban. Ashtu si dhe Compendium 2011, ky Program në përbërje të tij përfshin të gjitha fushat e statistikave, të ndara në nënkapitujt:

I. Statistikat Demografike dhe Sociale; II. Statistikat makroekonomike; III. Statistikat e biznesit; IV. Statistikat e bujqësisë, pyjeve dhe peshkimit; V. Statistikat multidomain (mjedisit, shkencës dhe teknologjisë, informacionit); VI. Mbështetja për prodhimin statistikor (Regjistrat statistikorë dhe

Klasifikimet); VIII. Politika strategjike dhe Koordinimi.

Secili nënkapitull është ndarë në nivel Teme, e cila nëndahet në Module. Duke qenë se sistemi ynë statistikor nuk është në gjendje t’i përshtatet plotësisht parashikimeve të Compendium 2011, d.m.th. jo të gjitha aktivitetet statistikore që zhvillohen në Republikën e Shqipërisë mund të grupohen dhe plotësojnë të gjithë Compendium‐in, ky Program nuk përfshin të gjitha modulet e parashikuara në dokumentin e Eurostat‐it. Sidoqoftë, fakti që struktura kryesore (në nivel Fushe) përmban informacion, si dhe pjesa më e madhe e temave dhe moduleve është plotësuar, tregon se sistemi ynë statistikor prodhon statistika në pjesën më të madhe të fushave socio‐ekonomike e më gjerë. Në brendësi të secilit modul, duke patur parasysh edhe formën e lartpërmendur të raportimit për ecurinë e PKZMSA‐së për Kapitullin 18, ndodhen disa nëndarje për të pasqyruar: një përshkrim të shkurtër të situatës aktuale të statistikave të kategorisë përkatëse, objektivat strategjikë dhe aktivitetet që do të

21

zbatohen për arritjen e tyre, si dhe rezultatet e pritshme që do të tregojnë, në fund të fundit, edhe shkallën e përputhshmërisë së standardit me atë të Compendium‐it.

4.2 Analiza SWOT (Fuqitë, Dobësitë, Mundësitë dhe Kërcënimet)

Ashtu si në Programin Statistikor 2007‐2011 , analiza SWOT përfshin klimën në të cilën funksionon Sistemi Kombëtar Statistikor, duke vënë në qendër INSTAT‐in, si institucioni përgjegjës për monitorimin e ecurisë dhe performancës së këtij sistemi. Tashmë INSTAT ka krijuar një eksperiencë pothuaj 20 vjeçare dhe është në gjendje të vlerësojë kapacitetin, mekanizmat dhe burimet me të cilat operon. Gjithashtu, një ndihmë të madhe japin edhe raportet e vlerësimit të hartuara nga ekspertët e huaj në vite, veçanërisht Raporti Global i Vlerësimit të Sistemit Kombëtar Statistikor i hartuar nga ekspertët e Eurosta‐it për Shqipërinë në Tetor 2010. Ky dokument, i hartuar me kërkesën e Eurosta‐it për vlerësimin e sistemit statistikor në kuadër të procesit të vlerësimit të përgjigjeve të Pyetësorit për anëtarësim në BE, ka vënë në dukje jo vetëm problematikat e sistemit, por edhe ka dhënë rekomandimet e mundshme për zgjidhjen e tyre. Në këtë këndvështrim, analiza SWOT hartohet si vijon:

FUQITË Bazë e konsoliduar ligjore. Duke marrë parasysh eksperiencën e

deritanishme të funksionimit të Sistemit Kombëtar Statistikor, si dhe raportet e vlerësimit të ekspertëve të Eurostat‐it, konstatohet se ligji aktual për statistikat zyrtare është një bazë e fortë ligjore për prodhimin e statistikave zyrtare. Kjo kornizë mundëson zbatimin e parimeve themelore të statistikave zyrtare, duke garantuar pavarësinë profesionale dhe konfidencialitetin statistikor.

Mbështetje e politikës mbi të dhënat statistikore, gjë që ka mundësuar konsolidimin e treguesve statistikorë si dhe kryerjen e aktiviteteve të reja statistikore.

Reputacion pozitiv. Duke u mbështetur në pavarësinë dhe aftësitë profesionale të stafit, INSTAT gëzon respektin e përdoruesve gjë që ka sjellë jo vetëm rritjen e numrit të tyre, por edhe rritjen e kërkesave për statistika. Tashmë ky institucion njihet jo vetëm si prodhuesi kryesor i statistikave zyrtare, por edhe si institucioni përgjegjës për koordinimin e aktiviteteve zyrtare statistikore në vend. Në këtë aspekt, INSTAT gëzon reputacion të mirë edhe tek donatorët, të cilët kanë dhënë një kontribut të madh për përmbushjen e aktiviteteve statistikore madhore, duke gjetur përballë një institucion korrekt, të qëndrueshëm dhe të aftë profesionalisht.

22

Ndërlidhje e fortë mes pjesës më të madhe të sektorëve statistikorë. Shkëmbimi i informacionit statistikor në kohë dhe sipas formës së kërkuar i mundëson sektorëve prodhimin e statistikave sipas metodologjisë dhe kalendarit të parashikuar. Nëpërmjet disa sektorëve statistikorë pranë ministrive të linjës dhe institucioneve të tjera publike, INSTAT ka arritur të krijojë kontaktet e duhura për të krijuar një rrjet të konsoliduar shkëmbimi statistikor.

Staf profesional dhe i motivuar. Personeli i sistemit statistikor, veçanërisht i INSTAT‐it, gëzon kapacitetet profesionale jo vetëm në fushat statistikore, por edhe në ato mbështetëse, si teknologji informacioni dhe administrative. Gjithashtu, pothuajse i gjithë stafi zotëron shumë mirë gjuhën angleze.

Aftësi trajnuese për personelin, statisticienët e rinj dhe përdoruesit. Eksperienca e fituar gjatë ushtrimit të profesionit në institucion, si dhe njohuritë e marra gjatë misioneve të ndryshme brenda dhe jashtë vendit, kanë bërë që një pjesë e madhe e stafit të zotërojë njohuri të mjaftueshme për të gjitha proceset, metodologjitë dhe format e tjera që duhen ndjekur për prodhimin e statistikave zyrtare.

Përputhje dhe zbatim i klasifikimeve statistikore ndërkombëtare. Pjesa më e madhe e klasifikimeve kombëtare statistikore i është përshtatur standardeve ndërkombëtare.

Marrëdhënie të mira ndërkombëtare. Në kuadër të proceseve për zbatimin e MSA‐së, si dhe duke përfituar nga eksperiencat e ofruara nga Eurostat‐i dhe ekspertët e tjerë të huaj, INSTAT dhe agjencitë statistikore kanë arritur të forcojnë marrëdhëniet ndërinstitucionale, si kombëtare ashtu edhe ndërkombëtare.

Vetëdije për standardet e cilësisë së statistikave zyrtare. Me drejtimin e duhur menaxherial, si dhe duke përfituar nga proceset monitoruese të Eurostat‐it, Instituti i Statistikave dhe agjencitë e tjera statistikore janë të ndërgjegjshëm për ngritjen e sistemeve monitoruese dhe përdorimin e instrumenteve të duhura me qëllim rritjen e cilësisë së prodhimit të statistikave zyrtare. DOBËSITË

Forma të pamjaftueshme komunikimi me aktorët. Format e komunikimit me aktorët kryesorë duhet të zhvillohen më tej. Duhet punuar veçanërisht për një komunikim më të mirë me institucionet që sigurojnë të dhënat administrative.

23

Shpërndarja e informacionit statistikor. Disponimi i një kalendari publikimi nuk është i mjaftueshëm për të patur një politikë të qartë shpërndarjeje të statistikave zyrtare. Prandaj, duhen ndërmarrë veprime të tjera zhvilluese për të përcaktuar mënyrat më të mira të publikimit dhe transmetimit prodhimit statistikor, për të vendosur në format PDF të gjitha të dhënat e prodhuara, etj.

Përdorimi jokorrekt dhe moskuptimi i të dhënave statistikore të publikuara. Për këtë, trajnimi i përdoruesve për fusha të ndryshme të statistikës do të ndikonte në rritjen e shkallës së interpretimit dhe analizave të informacionit statistikor. Mungesa e integrimit të sistemit të metadata‐ve në web ndikon që përdorues të ndryshëm të mos kuptojnë si duhet metodologjinë e ndjekur për prodhimin e të dhënave statistikore.

Informacioni jo i plotë nga njësitë statistikore ekonomike (jobujqësore). Pavarësisht përcaktimit të metodave të përdorura për mbledhjen e të dhënave, me deklarim të lirë “ballë për ballë” apo me postë, njësitë statistikore ekonomike jobujqësore e japin informacionin e kërkuar jo të plotë, me gabime. Gjithashtu, shpesh nuk respektohet afati kohor për dërgimin e të dhënave administrative.

Infrastruktura jo e plotë statistikore në institucionet e administratës publike. Në ministritë e linjës apo institucionet e tjera publike mungesa e zyrës së statistikës dhe stafit përkatës sjell mangësi në cilësinë e informacionit statistikor si dhe në sigurimin e këtij informacioni brenda afatit.

Mungesa e strukturës akademike në profil statistike për përgatitjen specialistëve të rinj. Kjo sjell vështirësi në gjetjen dhe rekrutimin e kandidatëve të përshtatshëm që angazhohen në fushën e statistikave. MUNDËSITË

Programi i ri statistikor 2012‐2016 do të :

Mbështesë politikbërësit për hartimin e politikave makroekonomike dhe sociale si në nivel kombëtar ashtu edhe rajonal.

Forcojë lidhjet me institucionet e tjera, agjenci statistikor ose jo. Konsolidojë Sistemin Statistikor Kombëtar duke e harmonizuar atë me

standardet e BE‐së. Rrisë aftësitë profesionale të stafit.

KËRCËNIMET

24

Kërcënimi kryesor që INSTAT mund të dështojë në përmbushjen e kërkesave sfiduese gjatë këtyre pesë vjetëve është për disa arsye:

Moszbatimi i detyrimeve që rrjedhin nga ky Program nga të gjithë aktorët, si:

mosrespektimi i afateve kohore për dërgimin e të dhënave dhe informacioni jo i plotë nga njësitë statistikore dhe siguruesit e të dhënave administrative, do të sillte vonesë në zbatimin e aktiviteteve statistikore sipas afateve të parashikuara dhe mangësi në sasinë dhe cilësinë e treguesve.

Mungesa e zyrës së statistikës si dhe lëvizja e herëpashershme e strukturës organizative në ministritë e linjës dhe institucionet e tjera që sigurojnë të dhënat administrative, nuk do të garantonte realizimin e këtij Programi.

Mungesa e burimeve të mjaftueshme financiare mund të rrezikojë moskryerjen e vrojtimeve të parashikuara në këtë Program.

Mospërdorimi i klasifikimeve të njëjta në të gjitha institucionet. Nëse nuk do të arrihet përdorimi i klasifikimeve të parashikuara të implementohen gjatë zbatimit të këtij programi, atëherë kjo do të sillte mospërputhshmërinë e të dhënave për të njëjtët tregues.

4.3 Sistemi i Integruar i Teknologjisë së Informacionit Nga këndvështrimi i teknologjisë së informacionit, sistemet statistikore të

informacionit gjithmonë kanë përbërë një seri sfidash, kërkimesh e përparime teknologjike në shumë fusha të ndryshme, duke filluar nga teknikat e avancuara të grumbullimit të të dhënave, validimit dhe vizualizimit të të dhënave, nga metadata repositories dhe data warehouse shumëfishe tek data mining etj.

Statistika është një profesion i lidhur me informacionin, prandaj dhe suksesi i statistikave varet nga mënyra që ne jemi në gjendje të mbledhim, përpunojmë, ruajmë dhe të shpërndajmë këtë informacion. Duke hyrë në shekullin e 21‐të, menaxhimi i informacionit statistikor është i paimagjinueshëm pa një mbështetje të mjeteve përshtatshme të teknologjisë moderne të informacionit.

Integrimi i sistemeve të informacionit statistikor kërkon marrjen në konsideratë të nevojave të ndryshme specifike të fazave individuale të përpunimit të të dhënave dhe në kontekste të ndryshme. Prandaj, krijuesit e sistemeve te integruara të informacionit statistikor duhet, si hap të parë, të krijojnë një model që të përshkruajë funksionet e zyrave statistikore.

INSTAT‐i merr një sasi të madhe të të dhënave administrative nga institucionet e tjera. Këto të dhëna janë mbledhur në mënyra të ndryshme dhe në formate të ndryshme. Këto të dhëna janë përdorur për të prodhuar statistika sociale dhe statistika ekonomike. Mungesa e sistemit elektronik të shkëmbimit të të

25

dhënave administrative ndikon në procesin e prodhimit të statistikave zyrtare, bazuar në Programin shumëvjeçar të statistikave zyrtare.

Implementimi i një sistemi për automatizimin e mbledhjes së të dhënave dhe përpunimi nga burime administrative do të rrisë cilësinë statistikore dhe do të zvogëloje kohën e përpunimit e të shpërndarjes. Brenda kontekstit të një zyrë statistikore, në përgjithësi, një magazinë e të dhënave statistikore mund të përkufizohet si një magazinë e vetme, e plotë dhe pjesë e metadata‐s të cilat janë fituar nga burime të ndryshme, të mbledhura e kombinuara për të formuar një strukturë; të dokumentuara në një format standard dhe të ruajtura në një strukturë që lejon përdoruesit të shohin, të ekzekutojnë query, të kombinojnë e shkarkojnë të dhënat për analiza në nivele të ndryshme. Për të arritur qëllimet e përmendura më lart, magazina e të dhënave si vend i magazinimit duhet të themelohet, por edhe të dokumentojë procesin e përgjithshëm të magazinimit të të dhënave, në të cilin instituti mbledh, transformon dhe ngarkon të dhënat në sisteme fizike të ndryshme, të optimizuara për marrjen e vendimeve. Zgjidhja duhet të jetë e orientuar nga metadata.

Projektimi, zhvillimi dhe zbatimi i magazinës së të dhënave (Data Warehouse DW) të INSTAT‐it konsiston në:

Përcaktimin e kërkesave DW; Identifikimin e software më të përshtatshëm për menaxhimin e DW; Zhvillimi i sistemit DW; Plotësimi i DW me informacionin statistikor dhe përcaktimi i procedurave

standarde për të mirëmbajtur DW; Marrja e të dhënave.

Standardizimi i transferimit të të dhënave nga organizatat qeveritare ‐

ofruesit e të dhënave administrative për zyrën statistikore, do të ketë një ndikim pozitiv në sistemin e përgjithshëm statistikor.

Automatizimi i mbledhjes së të dhënave dhe përpunimi nga burimet administrative konsiston në:

Identifikimin e të gjithë burimeve të të dhënave të kërkuara nga INSTAT‐i, në

bazë të Programit; Përcaktimin e protokollit të këmbimit të të dhënave; Zbatimi i sistemit për këmbimin e të dhënave.

V. AGJENCITË STATISTIKORE

26

Ligji nr. 9180, datë 05.02.2004 “Për statistikat zyrtare”, i ndryshuar,

parashikon qartësisht përkufizimin e agjencive statistikore si autoritetin përgjegjës, përveç Institutit të Statistikave, të autorizuar sipas Programit të Statistikave Zyrtare për të ndërmarrë veprimtari për prodhimin e statistikave zyrtare.

Duke u bazuar në informacionin e mbledhur përmes matricave, si dhe përpunimit të të dhënave që përmban database i këtij Programi, është arritur të vendosen prioritetet për prodhimin e statistikave gjatë periudhës pesëvjeçare 2012‐2016, si dhe të përcaktohen institucionet përgjegjëse që do të luajnë rolin e agjencisë statistikore gjatë kësaj periudhe. Pasqyra e mëposhtme liston këto agjenci si dhe numrin e aktiviteteve statistikore zyrtare pjesë e Programit.

Agjencitë statistikore dhe numri i aktiviteteve statistikore

Agjencia Statistikore Numri i aktiviteteve statistikore Instituti i Statistikave 115 Banka e Shqipërisë 65 Ministria e Financave 9

VI. PLANIFIKIMI I KOSTOS SË NEVOJSHME PËR KRYERJEN E OPERACIONEVE STATISTIKORE 20122016 Për planifikimin e kostove të mbulimit të aktiviteteve statistikore që do të

kryhen gjatë periudhës 2012‐2016, janë marrë parasysh dokumentet e planifikimit buxhetor, të hartuar në përputhje me Ligjin nr. 9936, datë 26.06.2008 “Për menaxhimin e sistemit buxhetor në Republikën e Shqipërisë”, si dhe aktet nënligjore dhe Udhëzimet e Ministrisë së Financave në zbatim të tij. Që nga viti 2010, pranë INSTAT funksionojnë Grupi për Strategjinë, Buxhetin dhe Integrimin (GSIB) dhe Ekipi për Menaxhimin e Programit (EMP). Këto struktura operojnë jo vetëm për orientimin e strategjive sektoriale, por edhe për planifikimin dhe monitorimin e ekzekutimit të fondeve buxhetore afatmesme për institucionin.

Gjithashtu, dokumente të rëndësishme planifikimi financiar janë edhe projekt‐fishat e plotësuara nga INSTAT për fondet IPA kombëtare dhe me shumë përfitues, marrëveshjet e nënshkruara mes Qeverisë Shqiptare dhe atyre Zvicerane e Suedeze, të cilat do të mbulojnë një pjesë të madhe të zërave për aktivitetet madhore statistikore gjatë periudhës pesëvjeçare, si dhe asistencën teknike

27

përkatëse, shumë të nevojshme për garantimin e ecurisë së proceseve në përputhje me standardet e duhura.

Ndërkohë, brenda buxhetit vjetor janë përfshirë edhe zërat e aktiviteteve që janë në proces implementimi, të cilat përfshijnë periudha të Programit paraardhës dhe gjejnë vazhdimësinë në këtë Program. Ndër veprimet operacionale të projekteve kryesore në zbatim e sipër veçohen ato në kuadër të Census‐Al 2011, Regjistrimit të Përgjithshëm të Bujqësisë, etj.

Një element që ndikon në buxhetin e INSTAT‐it është mënyra e mbledhjes së të dhënave. Duke qenë se pjesa më madhe e tyre kryhet duke përdorur intervistues, atëherë një pjesë e konsiderueshme e buxhetit shërben për mbulimin e shpenzimeve për pagat, dietat dhe të tjera operative.

Tabela 5.1 paraqet strukturën e kostos së aktiviteteve statistikore të realizuara me fondet e alokuar nga buxheti i shtetit, për vitet 2010 dhe 2011 nga INSTAT.

Tabela 5.1 Struktura e kostos

Në mijë Lekë

Shpenzime 2010 2011 Vrojtime në ndërmarrje 29,661 31,320 Vrojtime në familje 25,612 26,125 Regjistrime (ndërm.+pop.) 113,856 433,542 Shpenzime institucionale 195,949 196,360 Shuma 365,078 687,347

Tabela 5.2 paraqet parashikimin e buxhetit të INSTAT‐it për periudhën 2012‐2016, i cili është në përputhje me Programin Buxhetor Afatmesëm. Sa i takon fondeve nga donatorët e huaj, për vitet e ardhshme INSTAT ka aplikuar të përfitojë nga fondet dhe grantet e BE‐së (IPA Kombëtare dhe me shumë përfitues), Kombeve të Bashkuara (UNFPA, UNICEF, UNDP) si dhe qeverisë së Zvicrës dhe Suedisë. Duke qenë se ndodhemi akoma në fazë studimi dhe aplikimi, nuk mund të jepet një vlerë e saktë për vitet e ardhshme. Tabela 5.2 Parashikimi i buxhetit 20122016

Në milion Lekë 2012 2013 2014 2015 2016 Të mbuluara nga buxheti 430 479 500 522 552 Të mbuluara nga asistenca e huaj 420

28

VII. MONITORIMI I ECURISË SË PROGRAMI

Documents

PROGRAMI KOMBËTAR I STATISTIKAVE ZYRTARE për periudhën …mail.instat.gov.al/media/4078/psz_2012-2016__2_.pdf · 2018. 5. 29. · për periudhën 2012 ... PKZMSA Plani Kombëtar