profilaktyka-uszkodzen-short - MODN KONINmodn.konin.pl/www/files/profilaktyka-uszkodzen-short.pdf · - fizjologia wzrostu i rozwoju w relacji do aktywności fizycznej Dla rodziców

11/13/09

1

Profilaktyka urazów sportowych

NZOZ Centrum

Ortopedii!

www..centrumortopedii.pl

Przemysław Lubiatowski 1.  Urazy sportowe

2.  Epidemiologia

3.  Czynniki ryzyka

4.  Zapobieganie

5.  Dyscypliny

6.  Postępowanie w urazach

7.  Podsumowanie

NZOZ

Centrum Ortopedii!

www..centrumortopedii.pl Urazy sportowe

Urazy sportowe -  makrourazy -  powtarzalne mikrourazy

NZOZ

Centrum Ortopedii!


Urazy sportowe -  makrourazy

-  nagłe uszkodzenie, duża siła urazu -  upadek, kolizja

-  złamanie kości -  skręcenie stawu (uszkodzenie więzadeł) -  uszkodzenia mięśni -  stłuczenia tkanek miękkich

NZOZ

Centrum Ortopedii!


Urazy sportowe -  mikrourazy

-  przewlekłe powtarzające się przez dłuższy okres czasu urazy -  złamanie zmęczeniowe -  stany zapalne kaletek, zwyrodnienia ścięgien, zaburzenia przyczepów mięśniowych, uszkodzenia chrząstki

NZOZ

Centrum Ortopedii!


Epidemiologia - 25% dziewcząt i 50%chłopców (8-16 lat)

-  1/3 urazów podczas sportu -  1/3 z tego dotyczy kończyn dolnych

NZOZ

Centrum Ortopedii!


11/13/09

2

Epidemiologia urazów sportowych u dzieci i młodzieży

-‐ Kanada -‐ 6% wszystkich zgonów <20 r.ż. -‐  17% hospitalizacji z powodu urazów -‐  19% nagłych wizyt

-‐  Szwecja -‐  najczęstsze urazy w grach zespołowych

-‐  piłka nożna (38,9%) -‐  kosz/siatkówka/ręczna (10,9%) -‐  hokej (9%)

-‐  dzieci narażone na urazy z powodu -‐  szerokiego udziału w grach -‐  fizjologicznych i biomechanicznych właściwościach ciała

NZOZ

Centrum Ortopedii!


Czynniki ryzyka urazu sportowego

-  brak edukacji trenerskiej -  niewłaściwa ocena medyczno-sportowa -  niebezpieczne boisko -  błędy treningowe -  brak, wadliwy, niewłaściwy, niedopasowany sprzęt ochronny -  udział w sporcie w stanie po-urazie lub w zmęczeniu -  obniżony poziom wytrenowania u dzieci -  grupowanie dzieci wg wieku, a nie wg wielkości

NZOZ

Centrum Ortopedii!


Czynniki ryzyka urazu sportowego (cd.)

-  złe odżywienie

-  reguły, działacze

-  niewłaściwa technika

-  brak nadzoru

-  stres psychiczny

-  warunki pogodowe

-  rośnięcie (np. szybszy wzrost kości niż więzadeł lub mięśni)

NZOZ

Centrum Ortopedii!


Problematyka urazów sportowych

-  każdy sport ma swoją specyfikę urazów -  każdy sportowiec jest inny -  pytania

-  jakie urazy dominują -  kto ulega urazom -  dlaczego, kiedy i gdzie dochodzi do urazów

-  system obserwacji -  towarzystwa sportowe -  towarzystwa naukowe -  ministerstwo zdrowia/szpitale -  ministerstwo sportu

NZOZ

Centrum Ortopedii!


Zapobieganie

-  ogólna sprawność jest podstawą wszystkich sportów; -  rutynowe ćwiczenia sprawnościowe

-  dzieci we wczesnym wieku powinny uczestniczyć w kilku rodzajów sportu zamiast wczesnej specjalizacji

-  rozpocząć treningi 1-2 miesięce przed sezonem

-  dzieci kontrolujące samodzielnie intesywność aktywności pozostają w strefie bezpiecznej,

-  reguły gry i treningu dla dorosłych powinny być modyfikowane dla dzieci, np. długość gry, wielkość boiska

NZOZ

Centrum Ortopedii!


Zapobieganie

-  w czasie meczów lub gry dobierać uczestników wg: wzrostu, wagi, umiejętności, dojrzałości

-  zawody (zajęcia) sportowe u dzieci powinny być nadzorowane i reguły rygorystycznie przestrzegane

-  nie przekraczać 10% zwiększenia w ciągu tygodnia długości treningu, dystansu, ilości powtórzeń

-  sesje treningowe powinny zawierać rozgrzewkę, schłodzenie i ćwiczenia rozciągające

NZOZ

Centrum Ortopedii!


11/13/09

3

Zapobieganie

-  kompleksowe badania lekarskie -  trening wytrzymałościowy dla dzieci i młodzieży powinien wykluczać podnoszenie ciężarów maksymalnych do udźwignięcia dla młodocianego

-  obciążenie powinno pozwalać na wykonanie 10 powtórzeń w dobrej formie

NZOZ

Centrum Ortopedii!


Zalecenia FIMS/WHO Dla zarządzających sportem

-  bezpośrednia odpowiedzialność za bezpieczeństwo młodych sportowców

-  systemy monitorowania poziomu intensywności i kategorii zawodów sportowych

-  prowadzenie statystyki chorób i urazów w sporcie

-  certyfikowanie trenerów do danego wieku sportowców (edukacja, ocena etyczno-moralna)

-  standardy sprzętu ochronnego, boisk, czasu trwania zawodów

NZOZ

Centrum Ortopedii!


Zalecenia FIMS/WHO Dla trenerów dzieci i młodzieży

-  uczestnictwo w programach edukacyjnych

-  referencje obejmujące -  technika i umiejętności sportu młodocianych

-  specyficzne ryzyka sportów

-  psychologia i socjologia dzieci i młodzieży

-  fizjologia wzrostu i rozwoju w relacji do aktywności fizycznej

Dla rodziców -  uczestnictwo rodziców w edukacji dotyczących korzyści i ryzyka treningu sportowego u dzieci

-  poprawa wiedzy i świadomości dotyczącej sportu zawodowego

-  uczestniczenie w procesie treningowym

NZOZ

Centrum Ortopedii!


Zalecenia FIMS/WHO Trening sportowy

-  trening sportowy obejmuje wiek 5-18; we wczesnych fazach powinno się stymulować uczestnictwo w szerokim spektrum sportów dla ogólnego rozwoju motorycznego

-  specjalizacja sportowa nie wskazana przed 10 r.ż.

-  monitorowanie stanu odżywienia, odpowiednie diety dopasowane do wymagań wysokoenergetycznych

NZOZ

Centrum Ortopedii!


Zalecenia FIMS/WHO Dla personelu medycznego

-  poprawa wiedzy i zrozumienia środowiska sportów zorganizowanych, czynników ryzyka i bezpieczeństwa

-  monitorowanie zdrowia i bezpieczeństwa dzieci uczestniczących w sportach zorganizowanych

NZOZ

Centrum Ortopedii!


Zalecenia FIMS/WHO

Ocena medyczna

-  cele główne

-  wykrycie stanów predysponujących do urazu -  wykrycie stanów zagrażających życiu

-  aspekty prawne i ubezpieczeniowe

-  cele dodatkowe

-  ocena ogólnego stanu zdrowia

-  zalecenia zdrowotne

-  ocena poziomu wytrenowania

NZOZ

Centrum Ortopedii!


11/13/09

4

Bariery w zapobieganiu

-  zła informacja

-  „urazy są częścią sportu”

-  „urazy w sporcie są rzadkie” -  brak potrzeby prewencji

-  brak szerzenia informacji

-  opór związany z tradycją

-  niechęć do zmian

-  nieakceptowanie sprzętu ochronnego

-  stosunek do problemu, priorytety

-  relatywizacja liczby urazów do ilości uprawiających sport

-  odnoszenie do indeksu koszty/zyski

NZOZ

Centrum Ortopedii!


Piłka nożna -‐  najbardziej popularny sport na świecie; 200 mln. graczy w 186 krajach

-‐  rzadko wypadki śmiertelne (głównie przewrócenie bramki na dziecko)

-‐  długofalowy wpływ na profesjonalnych graczy -‐  ryzyko zmian zwyrodnieniowych biodra i kolana

-‐  55% urazów poza oficjalnymi grami

NZOZ

Centrum Ortopedii!


Piłka nożna

Rodzaje urazów

otarcia 33% skręcenia 30% zwichnięcia i złamania 29%

NZOZ

Centrum Ortopedii!


kończyny dolne 46%

kończyny górne 37%

Głowa, kręgosłup, tułów-‐ 10-‐25%

Piłka nożna -‐ Czynniki ryzyka

-‐  wiek ryzyko

-‐  (siła, prędkość, agresywność) -‐  u młodszych częstsze urazy głowy, twarzy i kończy górnych

-‐  płeć -‐  ♀ ryzko urazu

-‐  wcześniejszy uraz -‐  ryzko urazu w czasie meczu niż podczas treningu

-‐  nawierzchnia -‐  sztuczna nawierzchnia ryzyko urazu

NZOZ

Centrum Ortopedii!


Piłka nożna -‐  prewencja

-‐  trening przedsezonowy Caraffa 1996 -‐  koordynacyjny; równoważnia 3x w tyg. -‐  7x ryzyka uszkodzenia ACL

NZOZ

Centrum Ortopedii!


Piłka nożna -‐  prewencja

-‐ strategia wieloczynnikowa Ekstand, Gillquist 1984 -‐  korekcja treningu -‐  sprzęt, ochraniacze na golenie -‐  profilaktyczny taping stawu skokowego (po wcześniejszych urazach lub w niestabilności)

-‐  kontrolowana rehabilitacja -‐  wykluczenie graczy z niestabilnością kolana -‐  informacja dla trenerów i graczy

-‐  korekcja i nadzór programu

-‐  50% ryzyka urazów

NZOZ

Centrum Ortopedii!


11/13/09

5

Piłka nożna -‐ Zalecenia (nauka)

-‐  charakterystyka urazów u dzieci i młodzieży

-‐  modyfikacja treningu dla dzieci – strategie treningu proprioceptywnego i wzmacniającego

-‐  ocena strategii wieloczłonowych na zmniejszenie ryzyka urazu

-‐  ocena sposobów zapobiegania przegrzaniu u dzieci i młodzieży -‐  ocena czynników środowiskowych (bramka, nawierzchnie)

NZOZ

Centrum Ortopedii!


Biegi -‐  uszkodzenia z przeciążenia -‐  narażenie na liczne powtarzalne obciążenia, w których pojedyncze nie powoduje uszkodzenia ale kumulacja może prowadzić do uszkodzeń przeciążeniowych lub zmęczeniowych

-‐  złamanie zmęczeniowe; bóle łydek, zapalenie rozcięgna podeszwowego, ból przedniego przedziału stawu kolanowego, tendinopace ścięgna Achillesa -‐  nagłe zwiększenie ilości treningu może spowodować uszkodzenie

NZOZ

Centrum Ortopedii!


Biegi -‐  programy profilaktyczne

-‐  okresy odpoczynku, -‐  stretching, -‐  wkładki, -‐  obuwie, -‐  zmniejszenie częstotliwości i długości biegania,

-‐  unikanie nagłych zmian w treningu (technika, dystans)

NZOZ

Centrum Ortopedii!


Koszykówka -‐ Kanada

-‐  typy urazów -‐  40% skręcenia; 26,5% złamania/zwichnięcia

-‐  urazy palców (33,7%), upadki/kolizje (74,3%)

NZOZ

Centrum Ortopedii!


kończyny dolne 36%

kończyny górne 50%

Koszykówka -‐  Zalecenia (praktyczne)

-‐  stabilizatory stawu skokowego, wysokie obuwie, taping może zmniejszyć ryzyko uszkodzeń stawu skokowego u koszykarzy

-‐  przygotowanie wydolnościowe przez sezonem

-‐  nawierzchnie powinny być dobrze utrzymane bez cech zużycia, pozostałości i przeszkód; wprowadzić monitorowanie

-‐  sprzęt powinien spełniać standardy bezpieczeństwa

NZOZ

Centrum Ortopedii!


Siatkówka -‐  mniejsze ryzyko urazów w porównaniu ze sportami kontaktowymi

-‐  częste skręcenia stawu skokowego (50% urazów w siatkówce) -‐  głównie lądowanie po skoku na stopie innego zawodnika

-‐  program zapobiegawczy zmniejsza ryzyko urazu stawu skokowego

-‐  świadomość urazu -‐  trening techniki -‐  trening proprioceptywny (balans)

-‐  taping i ochraniacze skuteczne u sportowców po wcześniejszych urazach stawu skokowego

NZOZ

Centrum Ortopedii!


11/13/09

6

Piłka ręczna -‐  <50% urazów dotyczy kończyn dolnych -‐  Korekcja kontroli ciała zmniejsza ryzyko urazu

-‐  Wedderkopp, 1999-‐ 10-‐15 min. ćwiczeń na równoważni + ćwiczenia rozgrzewające zmniejszają ryzyko uszkodzeń urazowych oraz przeciążeniowych

-‐  zalecana rozgrzewka i ćwiczenia koordynacyjne

NZOZ

Centrum Ortopedii!


Gimnastyka -‐  wyczynowi zaczynają 5-‐6 r.ż.; 20-‐40 godz/tydz. przez cały rok -‐  ryzyko urazu jest wprost proporcjonalne do czasu uprawiania sportu i stopnia trudności

-‐  Daly et al, 2001 -‐  trenerzy, rodzice i personel medyczny powinni być wyedukowani co do bezpieczeństwa i prewencji

-‐  trening siłowy, rozgrzewka, stretching, relaksacja (cool-‐down), odpowiedni sprzęt absorbujący energię, dowel-‐grips, ochraniacze rąk, mechanizmy uszkodzeń, świadomość

NZOZ

Centrum Ortopedii!


Narciarstwo -‐  duża prędkość -‐  możliwość zderzenia z nieruchomym przedmiotem

-‐  poziom umiejętności (duże zróżnicowanie na stoku)

-‐  sprzęt -‐  środkowisko

Typy urazów

-‐  skręcające -‐  uderzenie w przeszkodę -‐  zderzenie z innym narciarzem

-‐  głównie kończyny dolne (trend zmieniający przewagę złamań ok. st. skokowego w kierunku ciężkich uszkodzeń kolan-‐ zmiana sprzęt w ciągu ostatnich lat)

NZOZ

Centrum Ortopedii!


Narciarstwo -‐  urazy kończyn dolnych-‐ na skutek skręceń -‐  urazy kończyn górnych i głowy-‐ na skutek uderzenia -‐  urazy kończyn górnych (13-‐36%)

-‐  skręcenia kciuka (UCL) -‐  zwichnięcia/złamania barku-‐ upadek lub zablokowanie kijka

-‐  urazy kręgosłupa-‐ upadki po wyskokach lub uderzenia w drzewo -‐  1/3 z porażeniami

-‐  2/3 urazy współistniejące (kończyny, głowa, klatka piersiowa) -‐  zmniejszenie ilości urazów

NZOZ

Centrum Ortopedii!


Narciarstwo -‐  ryzyko urazu

-‐  zależne od narciarza -‐  umiejętności, doświadczenie (początkujący 2-‐9x większe ryzyko urazu)

-‐  wiek -‐ <11 r.ż. tak jak dorośli -‐  12-‐16 r.ż. zwiększone ryzyko urazu

-‐  zależne od sprzętu -‐  wiązania, krótsze buty -‐  złe dopasowanie sprzętu i zła regulacja zwiększa ryzyko urazu -‐  3-‐4x większe ryzyko urazu na snowboardzie

-‐  urazy głowy często; częściej urazy stawu skokowego i nadgarstka

-‐  środowisko -‐  ilość przeszkód, stok,

NZOZ

Centrum Ortopedii!


Narciarstwo -‐ Zalecenia (praktyczne)

-‐  wszyscy narciarze powinni nosić kaski -‐  sprzęt powinien być dopasowany do umiejętności

-‐  wiązania powinny być wyregulowane przez profesjonalnego technika na początku sezonu

-‐  dzieci powinny umieć i wykonywać test wiązań na początku każdego dnia na nartach

NZOZ

Centrum Ortopedii!


11/13/09

7

Narciarstwo -‐ Zalecenia (praktyczne)

-‐  rodzice powinni zapisywać dzieci na lekcje narciarstwa i ograniczyć zjeżdżanie do miejsc przeznaczonych dla początkujących

-‐  niedoświadczeni narciarze powinni jeździć pod nadzorem do momentu zdobycia podstawowych umiejętności (kontrolowane płużenie)

-‐  stosowanie ochraniaczy nadgarstkowych zmniejsza ryzyko uszkodzenia nadgarstka

NZOZ

Centrum Ortopedii!


Rower -‐  96% wypadków śmiertelnych i 20% hospitalizacji w wypadkach na rowerze < 20 r.ż. to kolizje z samochodami

-‐ Rodzaje wypadków -‐  upadki (76%) (utrata kontroli lub równowagi; uniknięcie zderzenia) -‐  zderzenia z nieruchomym przedmiotem(5%) (przeszkody drogowe, parkujące samochody, drzewa)

-‐  zderzenia z ruchomymi przedmiotami (pojazd (8%), inny rower, pieszy, zwierzęta)

-‐  awaria roweru (2%) -‐  rodzaje urazów

-‐  otarcia/stłuczenia (53%) -‐  złamania (26%)

-‐  urazy głowy (7%)

NZOZ

Centrum Ortopedii!


Rower -‐ Urazy głowy przyczyną

-‐  62% śmierci

-‐  67% hospitalizacji -‐  33% wizyt w ambulatorium

-‐  czynniki ryzyka urazu -‐  wiek

-‐  starsze dzieci i młodzież ryzyko śmierci

-‐  płeć -‐  ♂ ryzyko urazu

-‐  urazy głowy ♂ = ♀ -‐  stosowanie kasku (najważniejszy czynnik ochrony głowy) -‐  pogoda

-‐  najwięcej urazów w miesiącach z dobrą pogodą i w weekend

-‐  2200-‐600(słaba widoczność, zmęczenie, alkohol)

NZOZ

Centrum Ortopedii!


Rower Stosowanie kasku

-‐  70-‐88% ryzyko uszkodzenia głowy i mózgu

-‐  65% uszkodzenia górnej i środkowej cz. twarzy

-‐  problem nie stosowania kasku

-‐  50-‐70% użycia kasku (Kanada) -‐  strategie mobilizujące stosowanie kasku

-‐  przykład od rodziców -‐  media

-‐  zniżki, subsydia, rozdawanie -‐  prawny nakaz

NZOZ

Centrum Ortopedii!


Rower Zalecenia

-‐  stosowanie atestowanych kasków !!! -‐  jazda na dobrze dopasowanych rowerach

-‐  przeciążenia -‐  utrata kontroli

-‐  kampanie edukacyjne

-‐  w badaniu (rola oświetlenia, oznakowanie ścieżek rowerowych, dopasowanie kasku, konstrukcje kasku, nauka jazdy na rowerze)

NZOZ

Centrum Ortopedii!


Rower Zalecenia

-‐  dla chcących poprawiać umiejętności i wyniki

-‐  odpowiedni rower (górski, szosowy) -‐  ćwiczenia (rozciągające, wzmacniające)

-‐  rękawice -‐  uchwyty -‐  spodenki

NZOZ

Centrum Ortopedii!


11/13/09

8

Co zrobić z urazem u dziecka -‐  mały uraz

-‐  unieść uszkodzoną okolicę i obłożyć lodem (zmniejsza obrzęk)

-‐  podać słaby lek p. bólowy (paracetamol, ibuprofen, nurofen)

-‐  odpoczynek przez 2-‐3 dni

NZOZ

Centrum Ortopedii!


Co zrobić z urazem u dziecka -‐  konieczna konsultacja lekarska gdy:

-‐  uraz spowodował obrzęk, niestabilność, deformację lub oczywisty nieprawidłowy wygląd kończyny

-‐  ból nie ustępuje w ciągu 24-‐48h; -‐  uraz powodujący dłuższy obrzęk, ból lub niemożność używania kończyny

-‐  powtarzający się podobny problem bólu lub zaburzenia z tej samej okolicy ciała -‐  utykanie, skrzywienie, przewaga użycie jednej kończyny

NZOZ

Centrum Ortopedii!


Jak chronić dziecko przez urazem -‐  poznać trenera (dla rodziców) -‐  nie pozwolić na ćwiczenia z ciężarami <14 r.ż. (szkielet kostny nie wytrzymuje dużych obciążeń)

-‐  stosować ochraniacze (kolanowe, skokowe, nadgarstkowe, kaski, itd.) -‐  zachęcać do stretchingu-‐ 10 min. przez i po treningu/meczu/zajęciach

-‐  uczyć przestrzegania reguł gier (wiele reguł chroni przed urazami) -‐  wyłączyć zmęczonego sportowca z gry (zmęczenie jest jednym z wiodących przyczyn urazów)

-‐  poszukiwać wczesnego leczenia urazów-‐ nawet mały uraz może mieć poważne konsekwencje

NZOZ

Centrum Ortopedii!


Podsumowanie -‐  mało dobrze zaprojektowanych i przeprowadzonych badań, które jednoznacznie potwierdzały skuteczność lub nieskuteczność danego postępowania

-‐  zalecenie do kierunków badań -‐  opracowanie systemu monitorowania urazów sportowych u dzieci i młodzieży, oraz wpływu nowego sprzętu i regulacji

-‐  jednolite definicje urazów -‐  znaczenie płci w występowaniu razów w różnych sportach -‐  ocena wpływu różnych nawierzchni na ryzyko urazu -‐  testowanie nowoczesnego obuwia pod kontem zbalansowanego poprawiania wyników oraz ryzyka urazów

-‐  ocena skuteczności ochronnego sprzętu (kaski, ochraniacze) -‐  ocena kasków i ich dopasowania w sportach niekontaktowych (rower, snowboard)

-‐  wpływ oświetlenia na świadomość kierowców (rower, biegi)

NZOZ

Centrum Ortopedii!


Podsumowanie -‐ zalecenie do kierunków badań (c.d.)

-‐  ocena wartości programów ćwiczeń wzmacniających, kondycyjnych, proprioceptywnych, umiejętności i koordynacji i u dzieci i młodzieży

-‐  poprawa umiejętności i zwiększenie ilości sędziów

-‐  ocena wpływu doświadczenia i umiejętności na ilość urazów u dzieci i młodzieży

-‐  opracowanie właściwego programu treningu przedsezonowego celem zmniejszenia ryzyka urazu

-‐  ocena wpływ modyfikacji reguł i sprzętu na ryzyka urazu u dzieci i młodzieży

-‐  wartość profilaktycznego tapingu i ortez

NZOZ

Centrum Ortopedii!


Podsumowanie Zalecenia praktyczne

-‐  rutynowa rozgrzewka i stretching przed meczem, zawodami oraz po każdej przerwie w meczu

-‐  stosowanie sprzętu ochronnego (obniżenie cen lub bezpłatnie) -‐  wyuczenie u dzieci i młodzieży nawyku sprawdzania sprzętu przed grą

-‐  prowadzenie kampanii edukacyjnych dotyczących świadomości bezpieczeństwa u dzieci, młodzieży, rodziców, trenerów i działaczy

-‐  wprowadzenie lekcji dla początkujących zanim będą uprawiać dany sport bez nadzoru

NZOZ

Centrum Ortopedii!


Documents

profilaktyka-uszkodzen-short - MODN KONINmodn.konin.pl/www/files/profilaktyka-uszkodzen-short.pdf · - fizjologia wzrostu i rozwoju w relacji do aktywności fizycznej Dla rodziców