prof.Goran prof.Goran PošPoš

lat. VITA = život- - prvi pronađen vitamin - tiamin ORGANSKA

JEDINJENJA NEOPHODNA ZA

ŽIVOT- - poreklo uglavnom iz biljaka i mikroorganizama- - moraju se unositi putem hrane- - vrlo male količine unosa

NEDOVOLJNO PRISUSTVO VITAMINA U

ISHRANI AVITAMINOZA- - kofaktori enzima- - nomenklatura:

provobitno – abecedna (A, B, provobitno – abecedna (A, B, C, itd.)C, itd.)antiskorbutni vitamin (vit.C), aneurin (Bantiskorbutni vitamin (vit.C), aneurin (B11), ), piridoksin (Bpiridoksin (B66)), itd., itd.

Podela vitamina

Liposolubilni

Hidrosolubilni(A, D, E, K,

F)(B, C, PP,

H)1. Liposolubilni vitamini- rastvorljivi u

lipidimaVITAMIN A

RETINOL

6

5

1

4

2

3

78

CH318

910

1112

1314

1515'

14'13'

CH320'

12'11'

10'9'

CH319'

8'7'

CH317

CH316

CH319

CH320

1'6' 2'

3'5'4'CH3

18'

CH316'

CH317'

- u biljkama u obliku provitamina: -

KAROTIN

- u namirnicama životinjskog porekla

IZVORI VITAMINA A

ULOGA VITAMINA A- rast, funkcija i obnova kože- pravilno funkcionisanje organa za vidNEDOSTATAK VITAMINA A

- noćno (kokošije) slepilo i okoštavanje ćelija za vidDNEVNE DOZE VITAMINA A

- sušenje kože- opadanje kose

0.8 do 1.0 mg (odrasli)VITAMIN D

- više varijanti:

CH2

OH

CH3

CH3

CH3

CH3

H

H

CH2

CH3

OH

CH3

CH3

CH3

CH3

H

H

D2, D3, D4, itd.

D3

D2

HOLEKALCIFEROLI

- antirahitični vitamin

IZVORI VITAMINA D

ULOGA VITAMINA D- održavanje konstantne koncentracije Ca i P u plazmi - pridonosi jačim kostima i zdravim zubimaNEDOSTATAK VITAMINA D

DNEVNE DOZE VITAMINA D

- slabost mišića, bolovi u kostima- rahitis (omekšavanje i deformacija kostiju)

5 do 10 g (odrasli)HIPERVITAMINOZA VITAMINA D- umor, probavne smetnje, gubitak težine, anemija- u prevelikim dozama – najtoksičniji vitaminVITAMIN ETOKOFEROLI (, i)

i TOKOFEROL

- uljaste tečnosti žute boje

IZVORI VITAMINA E

ULOGA VITAMINA E- najjači biološki antioksidans u ljudskom organizmuNEDOSTATAK VITAMINA E

DNEVNE DOZE VITAMINA E

- nedostatak vrlo redak – prouzrokuje sterilnost- može se pojaviti nakon iscrpljenosti i neadekvatne ishrane

8 do 15 mg (odrasli)HIPERVITAMINOZA VITAMINA E- prekomerne količine ne uzrokuju veća oštećenja organizma2. Hidrosolubilni vitamini- rastvorljivi u vodiVITAMIN B (B complex)- preko 20 vitamina u grupi

Vitamin B1 (Tiamin) Vitamin B2 (Riboflavin) Vitamin B3 (Nikotinamid) Vitamin B5 (Pantotenska kiselina) Vitamin B6 (Piridoksin) Vitamin B9 (Folna kiselina) Vitamin B12 (Cijanokobalamin)

Vitamini B

N

N

NH2

CH3

N+

S

CH3

OH

Cl-

Vitamin B1

T iamin hlorid

N N

NNH

O

O

OH

OH

OH

OH

CH3

CH3

H

H

H

HH

Vitamin B2

Ribofl avin

IZVORI VITAMINA B

ULOGA VITAMINA B complex- ulaze u sastav koenzima

NEDOSTATAK VITAMINA B complex

DNEVNE DOZE VITAMINA B complex

- pojava bolesti beri-beri- isušivanje kože

1.3 do 2 mg (odrasli)HIPERVITAMINOZA VITAMINA B complex- uglavnom bez većih oštećenja organizma

- utiču na rast i razvoj- potpomažu pravilno funkcionisanje i rad srca i CNS- potrebni za procese metabolizma hranljivih materija

- anemija

VITAMIN C

O

OH OH

O

OH

OH

Vitamin Cl-askorbinska kiselina

- termolabilna supstanca- jak antioksidans

IZVORI VITAMINA C

ULOGA VITAMINA C- najjači antioksidans među hidrosolubilnim vitaminima

NEDOSTATAK VITAMINA C

DNEVNE DOZE VITAMINA C

- smanjen imunitet organizma- povremeno krvarenje desni

najmanje 90 mg, ne više od 2000 mgHIPERVITAMINOZA VITAMINA C- prevelike doze mogu izazvati pojavu dijareje i kamena u bubregu

- koenzim u mnogim procesima- velika uloga u stvaranju kolagena- značajan za razvoj i regeneraciju tkiva, kostiju, zuba

- izraziti nedostatak dovodi do bolesti skorbut (nemogućnost stvaranja kolagena)

- povećava opšti imunitet i otpornost organizma prema bolestima