Embed Size (px)
Citation preview
Produced by the DSWD Field Office IV-A
November 2016
Pambungad
Pangkalahatang Gamit at Layunin
Mga Inaasahang Resulta
Mga Nilalaman
Pangganyak na Gawain
Unang Bahagi: Usapang Sex at Gender
Unang Gawain: Pitik-Palak
Ikalawang Gawain: Ang Aming Maghapon
Ikalawang Bahagi: Mga Isyung Pangkasarian
Gawain: Gender Sensitivity Walk
Ikatlong Bahagi: Pagsasapanlipunan ng Gampaning Pangkasarian
Unang Gawain: Lalaki, Babae, Eto Ka!
Ikalawang Gawain: Ang Gusto Kong Pagbabago
Pagsasabuhay
1
2
3
3
7
9
18
27
37
B ilang tagapagtaguyod ng kagalingang panlipunan, isa ang DSWD sa
mga tagapagsulong ng pangkasariang pagkakapatas at
pagkakapantay-pantay.
Isa ang Pantawid Pamilyang Pilipino Program sa mga programa ng
pamahalaan na nagsusulong sa ganitong adbokasiya. Sa programang ito,
sinusuportahan natin ang mga kabataan para sa kanilang mga
pangangailangang pangkalusugan at pang-edukasyon.
Bukod dito, mas pinapalakas ng programa ang bawat pamilya dahil
naniniwala ang Kagawaran na sa malakas na pamilya nagsisimula ang pag-
unlad ng bawat komunidad.
Ang manwal na ito ay dinisenyo ng Kagawaran para bigyang kaalaman ang
mga asawang lalaki na benepisyaryo ng Pantawid Pamilya upang magsilbing
pangunahing hakbang sa tuluyang pagsasakatuparan ng pangkasariang
pagkakapatas at pagkakapantay-pantay. Makatutulong na maintindihan ng
mga kalalakihan ang paksang ito upang mas maging maayos ang samahan
nila sa kani-kanilang tahanan.
Naniniwala rin kami sa Kagawaran na ang mga kalalakihan ang
pinakamabisang kaakibat namin sa tuloy-tuloy na pagsusulong ng
pagkakapatas at pagkakapantay-pantay ng mga kalalakihan at kababaihan
sa lipunan.
B ahagi ng isang masigla, maunlad at makabagong lipunan ang
pagkakaroon ng pantay-pantay na pagturing ng bawat mamamayan
sa isa’t-isa. Dahil dito, patuloy na pinalalakas ng Kagawaran ang
pagsusulong ng pangkasariang pagkakapantay-pantay upang itaguyod ang
karapatan at kakayahan ng mga kababaihan at tanggalin ang mga balakid sa
kanilang patuloy na pag-unlad.
Kasabay ng iba’t ibang inisiyatibo ng Kagawaran, ginawa ang manwal na ito
upang mapalawak ang kabatiran ng mga kalalakihan tungkol sa konsepto ng
kasarian (sex) at pangkasarian (gender). Sa pagbuo ng manwal na ito,
ipinaaabot ng DSWD Field Office IV-A ang pasasalamat sa lahat ng naging
bahagi nito mula sa mga lokal na pamahalaan, benepisyaryo ng Pantawid
Pamilyang Pilipino Program at mga empleyado nito.
Sa mga manggagawang panlipunan at tagapagtaguyod ng pangkasariang
pagkakapantay-pantay, maging instrumento sana ang manwal na ito upang
makamit natin ang isang patas at pantay na lipunan para sa lahat.
Ang DSWD Field Office IV-A ay nagpapasalamat sa mga
Lokal na Pamahalaan ng Pagsanjan, Laguna at
Candelaria, Quezon para sa kanilang suporta sa
pagbuo ng akdang ito. Lubos din ang ating pasasalamat
at pagsaludo sa mga kalalakihan ng Candelaria at
Pagsanjan na nakiisa at nakipagtulungan upang
mapagtagumpayan ang hakbanging makabuo ng isang
gabay para sa mas matibay na pagtataguyod ng
pangkasariang pagkakapantay.
Kinikilala rin natin ang kontribusyon ng mga
manggagawa ng Pantawid Pamilya sa Cluster 3 ng
Quezon Province.
Hindi natin ito mapagtatagumapayan kung hindi dahil sa
inyong tulong.
Maraming salamat po!
A yon sa World Economic Forum: 2015 Global Gender Gap Report, mula sa
145 na mga bansa, pampito ang bansang Pilipinas sa matagumpay na
nagsusulong ng pangkasariang pagkakapantay-pantay sa larangan ng
ekonomiya, pulitika, edukasyon, kalusugan, at iba pa. Patunay lamang ito na
maigting ang isinasagawang pagsusulong ng lipunang Pilipino tungo sa
pagkakapantay ng mga kababaihan at kalalakihan. Subalit hindi maikakaila
na hanggang sa kasalukuyan, hindi pa rin ganap na pantay ang kanilang
kalagayan. Ito ay nasasalamin sa sistema, kultura at mga tradisyong
nakasanayan na ng lipunang Pilipino. Ang mga ito ang nagdidikta at nag-
iimpluwensya kung anong uri ng relasyon ang mayroon sa pagitan ng mga
kababaihan at mga kalalakihan mula sa loob ng pinakapayak na bahagi ng
lipunan—ang pamilya, hanggang sa komunidad at sa iba’t-ibang institusyon
nito.
Sa kasalukuyan, may mga tradisyon at kasanayan pa ring patuloy na
tinantanggap ng lipunan sa kabila ng mga posibleng negatibong implikasyon
ng mga ito. Halimbawa, ang ilang isyung pangkasarian kagaya ng Violence
Against Women and Children (VAWC) ay karaniwan pa ring nagaganap sa
loob ng isang tahanan. Ayon sa National Demographic and Health Survey
noong 2008, 1 sa 10 kababaihan ang nakaranas ng pang-aabusong sekswal,
at 53% sa mga ito ay ginawa ng asawang lalaki o partner. Dahil din sa
pagiging pribado ng mga insidenteng ito, karaniwan, hindi na ito naitatala
dahil sa pagtuturing na ang mga ito ay usaping pampamilya at samakatuwid
ay sagrado. Ang anumang isyu o usapin mula sa loob ng tahanan ay
itinuturing pa ring dungis sa karangalan o isang kahihiyan para sa pamilya.
Subalit dahil sa maigting na pagsusulong ng lipunang Pilipino tungo sa
pangkasariang pagkakapantay-pantay unti-unti na ring nagigising ang
kamalayan ng karamihan upang mag-ambag sa pag-aangat ng kalagayan ng
sektor ng mga kababaihan. Kaakibat nito ay ang pagtatama sa mga maling
pananaw tungkol sa mga nakasanayang gampaning pangkasarian,
pagsusulong ng karapatan ng mga kababaihan na may pag-alalay ng mga
batas, polisiya at alituntunin, at pagsusuri at pagsasaayos ng mga institusyon
at organisasyon upang ang mga ito ay tumugon sa magkakambal na layunin
ng pangkasariang pagkakapantay-pantay at pagbibigay-kapangyarihan sa
mga kababaihan.
Sa lahat ng ito, matingkad na nakikita ang ambag, aktibong papel at
pakikipagtulungan ng mga kalalakihan upang mabilis na maisulong at
1
2
tuluyang makamit ang pangkasariang pagkakapantay-pantay at isang patas
na pamumuhay para sa lahat. Ang ambag ng mga kalalakihan ay magbibigay
ng napakalaking ayuda upang maiangat ang kalagayan ng mga kababaihan
sa ating lipunan. Kaugnay nito, nararapat na gisingin ang kamalayan ng mga
kalalakihan at imulat sila dahil ang mga isyung kinakaharap ng mga
kababaihan ay may epekto rin sa kanilang kalagayan. Kasabay ng pagpukaw
sa kamalayan, nararapat ding isabay ang pagpapaunawa na ang lahat ng
isyung nakakaapekto sa katayuan ng mga kalalakihan at mga kababaihan ay
nag-uumpisa sa tahanan.
Gayundin, ang usaping pangkasariang pagkakapantay-pantay ay hamon na
dapat magkatuwang na kinakaharap ng mga kalalakihan at kababaihan
upang magkasama din nilang matamo ang ganap na pag-unlad ng kanilang
mga komunidad at mga institusyong panlipunan na kanilang kinabibilangan.
Binuo ang materyal na ito bilang gabay ng mga Manggagawang
Pangkaunlaran at Tagapagtaguyod ng Pangkasariang Pagkakapantay-pantay
sa pagpapadaloy ng mga pagsasanay at mga paksa na may kaugnayan sa
pagpapabuti ng relasyon ng mga kalalakihan at kababaihan sa konteksto ng
pamilya.
Ang pangunahing target na kalahok sa mga nasabing gawain ay mga
kalalakihang benepisyaryo ng Pantawid Pamilya. Ang mga modyul dito ay
sadyang dinisenyo upang patuloy na pataasin ang antas ng kanilang
kamalayan sa tama, maayos, pantay, at makatarungang pakikipag-ugnayan
sa mga kababaihan sa loob ng pamilya—sila man ay ina, asawa, anak, at iba
pa. Bilang pangunahing yunit ng lipunan, ang pagsusulong ng mabuting
ugnayan sa loob ng pamilya ay may malaking maiaambag upang ang isang
batang benepisyaryo ng Pantawid ay manatiling malusog at masigasig na
nakapag-aaral.
Bagamat para sa mga kalalakihan ang mga modyul na ito, maaari din itong
gamitin para kahit kaninong kalahok ng mga pagsasanay o bilang paksa sa
mga Family Development Sessions at iba pang kaugnay na gawain.
Higit pa rito, ang materyal na ito ay naglalayong mabigyang-gabay ang mga
gagamit nito sa pagtatalakay ng mga sumusunod na paksa:
1. ang pinagkaiba ng sex at gender bilang mga konsepto at ang epekto
May tatlong bahagi ang materyal na ito. Ang bawat bahagi ay kumakatawan
sa isang buong modyul na may sentrong paksa. Sa pangkalahatan, tatalakay
ito sa mga personal na pananaw, kaugalian at mga kasanayan na tuwiran o
di-tuwirang nakakaapekto sa pakikitungo o pagturing ng bawat isa sa mga
kababaihan at mga kalalakihan. Mula dito ay tutukuyin din kung ano ang
mga posibleng isyung pangkasarian ang nararanasan ng mga kalahok sa
talakayan. Tatalakayin din dito ang mga impluwensiya ng iba’t-ibang
institusyong panlipunan na nagdudulot ng pagkiling o bias sa pagtingin sa
bawat kasarian.
Ang unang bahagi ay nakasentro sa konsepto ng sex at gender. Dito
tatalakayin ang pagkakaiba ng dalawa at ang kadalasang epekto ng maling
pagkaunawa sa mga konseptong ito. Sa Modyul na ito, tatalakayin din ang
mga gampanin na karaniwang inilalaan sa mga kababaihan at mga
kalalakihan batay sa tradisyunal na pagtingin ng lipunan. Aalamin din ang
3
ng mali o hindi malinaw na pagkaunawa sa mga ito sa pagganap ng
mga gampaning pangkasarian;
2. ang mga isyung kinakaharap ng mga babae at lalaki sa tahanan at
sa lipunan; at
3. ang epekto ng iba’t-ibang institusyong panlipunan sa mga pananaw
tungkol sa mga kababaihan at mga kalalakihan.
Matapos dumaan sa mga pagsasanay gamit ang mga modyul dito, inaasahan
na ang mga target na kalahok ay:
1. maging sensitibo sa mga karapatan ng mga kababaihan at kalalakihan,
at ito ay maipakita sa paggalang sa mga karapatang ito; at
2. bumuo ng mga pangako at kaukulang aksyon tungo sa pagpapabuti ng
kanilang relasyon at pagsasamahan sa loob ng tahanan.
Inaasahan din na ang mga kalalakihan mula sa Pantawid Pamilya, na
maaabot ng mga modyul na ito ay magsisilbing tuntungan tungo sa
pagbubuo ng mga kaagapay at kampeon mula sa mga komunidad upang
palakasin ang pagsusulong ng pangkasariang pagkakapantay-pantay.
4
mga ugat ng mga tradisyunal na pagtinging nabanggit na kadalasang
nagdudulot ng hindi patas na paraan ng pagkakahati o distribusyon ng mga
pangkasariang gampanin sa loob ng tahanan, sa komunidad at maging sa
iba’t-ibang institusyon ng modernong lipunan.
Sa ikalawang bahagi naman tatalakayin ang mga isyung pangkasarian na
kinakaharap ng mga kababaihan at mga kalalakihan. Dito patitingkarin ang
iba’t-ibang uri ng pangkasariang pagkiling o bias ng lipunan na nakakaapekto
sa pagsasama at relasyon ng mga miyembro ng pamilya sa loob ng tahanan.
Palulutangin din dito ang mga isyung maaaring kinakaharap o naidudulot ng
mga kalahok sa kanilang pamilya at sa kanilang komunidad. Mula dito,
maaaring masalamin ang mga pansariling isyung naranasan o nararanasan
ng mga kalahok na maaaring maiwasan, mabago o tuluyan nang talikdan.
Sa ikatlong bahagi, sisiyasatin ang iba’t-ibang institusyong panlipunang
nagkakaroroon ng epekto sa personal na pananaw ng mga kalalakihan at
mga kababaihan. Dito tatalakayin ang impluwensiya ng mga institusyong ito
sa paghubog sa kamalayan ng isang tao batay sa kung ano ang dikta ng
lipunan bilang siyang nararapat sa isang lalaki o sa isang babae. Sa bahaging
ito, sisilipin din ang mga karanasan ng mga kalahok at ang mga
impluwensiya sa kanilang paligid na nagdulot sa kanilang kasalukuyang
pananaw at nakasanayan na may kaugnayan sa kanilang pakikitungo sa
babae man o sa lalaki sa loob ng pamilya at maging sa lipunang kanilang
ginagalawan.
Ang mga modyul ay may kaakibat na mga gawain na aangkla sa mga
personal na karanasan ng mga kalahok. Mula sa mga karanasang ito,
kukunin ang mga aral at kaalamang maaring mapulot ng bawat isa. Ang mga
kaalamang ito ang magsisilbing pundasyon ng paggabay sa mga kalahok
upang sila ay mas maging sensitibo sa pangkasariang usapin na magbibigay-
daan upang maitaguyod nila ang maayos na pakikipag-ugnayan sa isa’t-isa,
lalo na sa mga kababaihan, at upang sila ay maging kabalikat sa pagtamo ng
pangkasariang pagkakapantay-pantay. Sa bandang huli, inaasahan na
maisasabuhay ng bawat kalahok ang kung anumang matututunan nila sa
kanilang pang-araw-araw na pagharap, pakikitungo at pakikisalamuha sa
kanilang sarili, sa kanilang pamilya at sa ibang tao .
5
Nakabalangkas sa matrix sa ibaba ang hanay ng bawat modyul at ang
pangkalahatang pagsasalarawan ng mga ito, ang mga takdang layunin, at
mga inaasahang resulta.
Modyul at
Pagsasalarawan Layunin Inaasahang Resulta
Unang Bahagi:
Usapang Sex at
Gender
Ang bahaging ito ay
magbibigay kalinawan
para sa mga kalahok ng
tungkol sa konsepto ng
sex (kasarian) at gender
(pangkasarian).
Pagkatapos ng sesyon,
magagawa ng mga
kalahok ang mga
sumusunod:
1. mailahad ang
pagkakaiba ng sex
(kasarian) at gender
(pangkasarian);
2. masuri ang mga
epekto ng tradisyunal na
pangkasariang pananaw
at paniniwala tungkol sa
mga kalalakihan at
kababaihan at ang
epekto nito sa kabuuan
ng lipunan;
3. makapagpakita ng
mga bago at angkop na
pananaw at pakikitungo
sa mga kababaihan at
kalalakihan sa kabila ng
iilang pagkakaiba sa
apeto ng kasarian.
1. Dokumentasyon ng
mga maibabahaging
bago at nabagong
pananaw tungkol sa
sex at gender
2. Personal na listahan
kung saan inilalahad ng
bawat kalahok ang
ilang mga
pangkasariang
pananaw at
nakasanayan na
nakahahadlang sa
pagpapayabong at
pagpapatibay ng
kanilang mga ugnayan,
kung kaya’t nararapat
nang baguhin o palitan
Ikalawang Bahagi:
Mga Isyung
Pangkasarian
Ang bahaging ito ay
upang mabatid at
mapalalim ng mga
kalahok ang iba’t-ibang
uri ng isyung
Pagkatapos ng sesyon,
magagawa ng mga
kalahok ang mga
sumusunod:
1. mamulat sa iba’t-iba
at maaaring mga
indikasyon ng pagkiling
o bias sa isang kasarian;
1. Dokumentasyon ng
mga ibinahaging
personal na karanasan
na maaaring kakitaan
ng mga pagkiling o bias
at mga isyung
pangkasarian
2. Mga inilatag na mga
Modyul at
Pagsasalarawan Layunin
Inaasahang
Resulta
pangkasarian at maging
malinaw para sa kanila
ang mga negatibong
epekto nito sa sarili,
pamilya, at maging sa
lipunan.
2. mapagtanto ang
personal nilang
pangkasariang pagkiling o
bias, mga isyung
pangkasariang
nararanasan at ang epekto
ng mga ito sa sarili at sa
kanilang relasyon sa loob
kongkreto at tiyak na
hakbang upang
iwaksi ang mga
nakasanayan at
pinanghahawakang
mga isyung
pangkasarian
Ikatlong Bahagi:
Pagsasapanlipunan
ng Gampaning
Pangkasarian
Ang bahaging ito ng
pagsasanay ay tatalakay
sa gampaning
panlipunan ng mga
kababaihan at mga
kalalakihan na
karaniwang produkto ng
impluwensiya ng
tradisyon at kultura.
Pagkatapos ng sesyon,
magagawa ng mga
kalahok ang mga
sumusunod:
1. maipaliwanag ang mga
institusyong panlipunan at
ang mga epekto ng mga
ito sa pananaw at
paniniwalang pangkasarian
ng bawat tao;
2. matukoy kung ano at
alin sa kanilang
kasalukuyang paniniwalang
pangkasarian ang bunga
ng impluwensiya ng iba’t
ibang institusyong
panlipunan; at
3. matukoy ang mga
kongkretong hakbang
upang mabago ang mga
personal na pangkasariang
pananaw na dulot ng
impluwensiya ng mga
institusyong panlipunan
1. Salaysay ng mga
kalahok tungkol sa
mga personal nilang
karanansan na sa
tingin nila ay dulot
ng impluwensiya ng
mga natalakay na
institusyong
panlipunan;
2. Mga hakbang o
aksyon na
isasakatuparan ng
bawat kalahok upang
makaambag sa
pagtamo ng mas
mabuti at pantay na
ugnayan ng mga
kasarian.
6
45 minuto
Ang gawaing ito ang magsisilbing hudyat ng panimula ng pagpapadaloy ng
pagsasanay o pagtatalakay. Dito, mabibigyang-daan upang malaman ng
tagapagpadaloy ang mga inaasahan ng mga kalahok. Kabilang dito ang
kanilang mga iniisip na maaring matutunan at ang mga pamamaraan ng
pagpapadaloy ng pagsasanay na sa tingin nila ay mas makakatulong sa
kanilang pagkatuto. Ito rin ay isang paraan upang magkakila-kilala ang
bawat kalahok. Bukod dito, maaari ding makakuha ang tagapagpadaloy ng
mga batayang impormasyon tungkol sa mga benepisyaryong kalahok sa
pagsasanay.
Kinakailangang Oras
para sa Gawain
Mga Kagamitan
Manila Paper o Lumang Kalendaryo
Masking Tape
Marker
Meta Cards
Mungkahing Daloy
1. Patayuin ang mga kalahok at pabuuin ng isang malaking bilog.
2. Bigyan ang bawat isa ng pagkakataon na magpakilala sa pamamagitan
ng pagbanggit ng kanilang:
Pangalan
Tirahan
Edad
Bilang ng taon sa programa bilang benepisyaryo
3. Pagkatapos ng pagpapakilala ay umpisahan ang isang maikling laro
hanggang sa makabuo ng mga pangkat para sa pagbabahagi ng inaasahan
sa pagsasanay. Maaaring gamitin ang mga sumusunod na kategorya. Maaari
din namang gumawa ng iba pa:
Bumuo ng pangkat batay sa…
Kulay ng damit
Uri ng trabaho
Dami ng anak – magsama-sama ay may anak na:
1 – 3; 4 – 6; 7 – 9; 10 pataas
Dami ng nakarelasyon bago ang kasalukuyang asawa o kinakasama
7
Sa Tagapagpadaloy
8
– magsasama ang may nakarelasyong:
1 – 3; 4 – 6; 7 pataas
Dami ng kapatid – magsama-sama ang may kapatid na:
1 – 3; 4 – 6; 7 – 9; 10 pataas
Edad – magsama-sama ang benepisyaryong may edad na:
18 – 30; 31 – 45; 46 pataas
4. Magbigay ng isang paksa o tanong na maaaring pag-usapan ng bawat isa
matapos ang bawat pagpapangkat upang mas magkakila-kilala ang mga
kalahok.
5. Matapos ang huling bahagi ng laro at mabuo ang mga pangkat ay ibahagi
ang mga sumusunod na tanong:
Ano ang inyong inaasahang matutunan sa pagsasanay na ito?
Ano ang inyong inaasahan mula sa inyong kapwa kalahok?
Ano ang inyong inaasahan mula sa mga tagapagbahagi o
tagapagpadaloy?
6. Ipasulat ang mga kasagutan ng bawat pangkat sa meta cards at ipadikit
7. ito sa pisara o sa dingding kung saan maaari itong makita ng lahat.Papiliin
ng kinatawan ang bawat pangkat na magpapaliwanag ng kanilang mga
inaasahan.
8. Pabalikin ang mga kalahok sa kanilang mga upuan at himayin at iproseso
ang natapos nilang gawain.
………………………………………………………………..
……………………………………………………………….. Sa pagpoproseso, kailangang linawin ng
tagapagpadaloy ang bawat punto na isinulat
at ibinahagi ng mga kalahok. Kung mula sa
pagbabahagi, may nakitang ilang kalituhan
tungkol sa pagsasanay o malabong punto,
nararapat na ito ay magkaroon nang agad na
paglilinaw para na rin sa ikaaayos ng takbo o
daloy ng pagsasanay. Sa pamamagitan ng
panimulang bahagi, pangkalahatang layunin
at inaasahang resulta, tingnan ang
pagkakaugnay ng mga ito sa mga inilahad na
inaasahan ng mga kalahok patungkol
pagsasanay.
Sa Tagapagpadaloy
Manila Paper
o Lumang Kalendaryo
Masking Tape
Marker
Meta Cards
Papel at Panulat
2.5 - 3 oras
Kinakailangang Oras
para sa Gawain
Mga Kagamitan
Mga Inaasahang Resulta:
UNANG GAWAIN: Pitik-Palak
1. Dokumentasyon ng mga
maibabahaging bago at
nabagong pananaw tungkol sa
sex at gender
2. Personal na listahan kung saan
inilalahad ng bawat kalahok ang
ilang mga pangkasariang
pananaw at nakasanayan na
nakakahadlang sa
pagpapayabong at pagpapatibay
ng kanilang mga ugnayan, kung
kaya’t nararapat ng baguhin o
palitan
Ang gawaing ito ay may layuning
ipakita ang karaniwang iniisip o
pananaw ng mga kalahok sa mga
babae at mga lalaki.
1. Ayusin ang mga upuan sa plenaryo sa paraang makabubuo ng isang
malaking bilog. Siguruhing makikita ng mga kalahok ang bawat isa sa
oras na sila ay nakaupo na.
2. Ipaliwanag sa mga kalahok na nararapat silang maging alerto at mabilis
sa nakatakdang gawain. Ipakita ang galaw na dapat nilang gawin ayon
sa pagkakasunod-sunod:
Magkasabay na tapik ng mga kamay sa dalawang hita
Kinakailangang Oras
para sa Gawain
30 minuto
Mungkahing Daloy
Isang palakpak
Magkasabay na pitik ng mga kamay
Isang palakpak
Magkasabay na tapik ng mga kamay sa dalawang hita (sundan ulit
ito ng isang palakpak at ipagpatuloy ayon sa pagkakasunod-sunod)
3. Bigyan ng pagkakataon ang mga benepisyaro na magkaroon ng maikling
pagsasanay.
4. Pagkatapos nito, ipabanggit sa mga kalahok ang isang salitang
pumapasok sa kanilang isip tungkol sa mga lalaki at babae habang
ginagawa ang mga galaw (maaring ang salita ay patungkol sa gawain,
kagamitan, bahagi ng katawan, pag-uugali, pisikal na katangian,
kakayahan at iba pa)
5. Isang salita lamang ang ibibigay ng bawat kalahok sa bawat pagkakataon.
Pagkatapos magbanggit ng napiling magsisimula ng gawain ay susundan
ito ng kalahok sa kaniyang kanan hanggang sa lahat ay makapagbigay
ng salitang naiisip.
6. Ang sinumang hindi makapagbibigay ng salita sa bilis na nakaayon sa
bawat galaw ay matatanggal sa gawain. Gayundin, ang kalahok na
magbabanggit ng salitang nabanggit na ng ibang kalahok ay
matatanggal sa gawain.
7. Ipagpatuloy ang gawain hanggang sa may isang matirang kalahok na
idedeklarang panalo.
Magtalaga ng magsusulat ng bawat salitang babanggitin ng
mga kalahok. Mahalagang maitala ang mga salita sapagkat ang
mga ito ang magiging batayan ng pagpoproseso.
……………………………………………………………….. Sa Tagapagpadaloy
………………………………………………………………..
10
1. Ano ang kapansin-pansin sa mga pananaw ng mga
kalahok tungkol sa mga babae at mga lalaki?
2. Sa anong bahagi lamang tahasang nagkakaiba ang mga
babae at mga lalaki? (Kung hindi nabanggit sa nakaraaang
gawain, maaari itong itanong habang nagpoproseso.)
3. Ano ang mga pagkakaiba at pagkakatulad ng mga
kababaihan at mga kalalakihan batay sa nabanggit ng
mga kalahok?
4. Anu-ano ang mga katangian o gawaing karaniwang
inuugnay sa mga kalalakihan at sa mga kababaihan?
5. Anu-ano ang mga kadahilanan sa pagkakaroon ng mga
ganitong pananaw? Ano ang mga bagay na maaaring
nakaimpluwensiya upang ito ang maging pananaw ng mga
kalahok?
Gabay sa Pagproseso
Malalamang lalaki o babae ang isang tao batay sa mga
pisikal at biological na aspeto at ang mga mekanismong
kaakibat nito. Ang isa sa mga maaring maging batayan ay
ang bahagi ng katawan ng tao.
Madalas, may mga katangiang iniuugnay sa lalaki at babae
na labas sa mga pisikal na aspetong nabanggit. Ang mga
katangiang ito ay karaniwang nagiging batayan ng
pagtingin o pananaw ng lipunan patungkol sa mga
kalalakihan at mga kababaihan. Kadalasang tinatanggap
ng karamihan ang ganitong mga pananaw sapagkat ang
mga ito ay nakabalangkas na sa mga tradisyon, sa mga
kasanayan at sa kultura ng isang lugar.
Halimbawa:
Ang mga lalaki ay kadalasang itinuturing na malakas
samantalang ang babae ay mahina (stereotyping o
pagbabansag).
Gabay sa Pagtatalakay
11
Karaniwang itinuturing na kahinaan sa isang lalaki
ang pag-iyak.
Karaniwang pinapasan ng mga kababaihan ang
gawaing bahay tulad ng pagluluto, paglalaba,
paglilinis at iba pa.
Ang sex (kasarian) at ang gender (pangkasarian) ay
magkaibang bagay. Ang sex ay aspetong pisikal at
biological ng isang tao at tumutukoy sa dalawang
pangkalahatang kategorya ng tao – lalaki at babae. Ang
sex ay hindi napapalitan at hindi nagbabago. Sa kabilang
banda, ang gender ay tungkulin, gampanin o katangiang
panlalaki o pambabae na itinatalaga sa kanila ng iba’t-
ibang panlipunang institusyong paniniwala o pananaw na
naimpluwensiyahan ng mga kasanayan at ng kultura. Ito
ay karaniwang nakakaapekto hindi lamang sa relasyong
pantahanan ng isang pamilya kundi maging sa kabuuan
ng lipunan. Ang gender o pangkasarian ay nagbabago.
Kadalasan, itinuturing na halos pareho lang ang mga
batayang konsepto ng sex at gender at karaniwang
pinagpapalit ang paggamit sa mga konseptong ito. Ang
pagpapalit ng gamit ng mga mahalagang konseptong ito
ang kadalasang nagdudulot ng kalituhan na
nakakaapekto sa pagbabahagi ng mga gawain mula sa
loob ng tahanan hanggang sa ito ay tumagos sa iba’t-
ibang institusyon ng lipunan.
12
Kinakailangang Oras
para sa Gawain
45 minuto
IKALAWANG GAWAIN: Ang Aming Maghapon
Ang gawaing ito ay naglalayong
ipakita sa mga kalahok na bawat
gawain ay may halaga, ito may ay
gawaing napaatang sa mga
kababaihan o mga kalalakihan.
1. Pangkatin ang mga kalahok batay sa kanilang dami o bilang. Kaaya-aya
kung ang isang pangkat o grupo ay may kalahok mula 5 ngunit hindi
hihigit sa 7 upang magkaroon ng makabuluhang pagtatalakay.
2. Bigyan ang bawat pangkat ng dalawang manila paper o lumang
kalendaryo at marker. Gayundin, bigyan ang bawat isang kalahok ng
papel at panulat.
3. Bigyan ng panahon ang bawat kalahok ng pangkat na pag-isipan ang
mga bagay na ginagawa ng Nanay at Tatay sa loob ng maghapon, mula
sa paggising hanggang sa kanilang pagtulog.
4. Pagkatapos mapag-isipan at maisulat ng bawat isa ang naturang
gawain, bigyan ang bawat pangkat ng 5-10 minuto upang mapagusapan
ang kinalabasan ng kanilang indibidwal na ginawa.
5. Isulat ang kanilang napag-usapan gamit ang manila paper o lumang
kalendaryo at ang marker (tig-isang manila paper o lumang kalendaryo
ang gawain ni nanay at ni tatay).
Mungkahing Daloy
Mga Pangkasariang Pagtingin na Kadalasang
Iniuugnay sa Lalaki at Babae
Lalaki Babae
Malakas
Nagbibigay proteksyon Naghahanap-buhay/
Gawaing pisikal Pangunahing tagapag-
taguyod
Mainitin ang ulo Hindi umiiyak
Hindi maingay
Mahina
Binibigyang proteksyon Gumagawa ng gawaing-bahay
Pangunahing tagapagkalinga Matiisin
Emosyonal
Madaldal
13
6. Matapos maihanay ang mga gawain, lapatan ito ng oras kung kalian ito
ginagawa.
7. Sa bawat gawain, ilagay ang halagang katapat nito. Kung ang gawain ay
uri ng pinagkakakitaang trabaho, ilagay ang aktuwal na presyo nito para
sa isang araw. Kung ang gawain naman ay gawaing bahay, lagyan ng
angkop at tamang presyo kung ito ay babayaran. Ilapat ang mga ito
gamit ang balangkas:
8. Matapos ang 15 minuto, bigyan ng pagkakataon ang bawat pangkat na
ipaliwanag ang kanilang natapos na gawain sa pamamagitan ng napili
nilang kinatawan.
Oras Gawain Halaga/Presyo
………………………………………………………………..
Kadalasan, hindi gaanong nakikita ang kahalagahan ng mga
gawaing bahay sapagkat ito ay walang katapat na kita.
Nararapat na mapalutang sa pamamagitan ng gawaing ito na
mabasag ang karaniwang persepsyon sa pagkakahati ng mga
gawain sa loob ng pamilya, lalo na ang pananaw na walang
halaga ang mga gawaing bahay na karaniwang ginagampanan
ng ina at ng anak na babae.
……………………………………………………………….. Sa Tagapagpadaloy
1. Anu-ano ang mga gawain ng mga babae at mga lalaki sa
loob ng maghapon?
2. Paano nahahati ang mga gawain sa loob ng tahanan?
Gaano katagal ang oras na inilalaan ng isang miyembro sa
gawaing nakalaan sa kanya?
3. Sino ang karaniwang gumagawa ng gawaing bahay? Sino
Gabay sa Pagproseso
14
May mga tradisyunal na pagtingin sa mga lalaki at mga
babae. Dahil sa ganitong pagtingin, napapako ang mga tao
sa mga maling paniniwala hinggil sa mga kakayahan at
maging mga katangian ng isang lalaki o isang babae.
Ang mga gawain sa tahanan at sa lipunan ay karaniwang
nahahati batay sa kasarian.
Sa mga kalalakihan madalas iniaatang ang
responsibilidad ng pagtataguyod sa pamilya sa
pamamagitan ng paghahanap-buhay.
Sa kabilang banda, ang mga kababaihan naman ay
napapako sa tungkuling magkalinga sa pamilya sa
pamamagitan ng pagganap sa mga gawaing-bahay
tulad ng pagluluto, pag-aalaga ng bata, paglilinis ng
bahay at marami pang iba.
Bilang resulta, may mga pagkakataong sa mga gawain at
tungkuling ito ibinabatay ang pananaw tungkol sa mga
kalalakihan at mga kababaihan.
Ang mga pananaw ding nabanggit ay nagdudulot ng hindi
pantay na pagtingin at pagturing sa lalaki at babae sa loob
ng tahanan at maging sa pamayanan. Ang katotohanang ito
Gabay sa Pagtatalakay
ang tumutulong sa kanya?
4. Sino ang karaniwang nagtatrabaho para sa pamilya? Sino
ang tumutulong sa kanya?
5. Kung lalagyan ng katumbas na halaga ang bawat gawain,
sino ang may mas malaking kita?
6. Paano inilapat ng mga kalahok ang nasabing halaga ng
bawat gawain? Anu-ano ang naging batayan nito?
7. Anu-ano ang napagtanto ng mga kalahok matapos
maihanay at makita ang maghapong gawain ni nanay at
tatay?
15
ay mababanaag sa:
hindi patas at pantay na kalayaan ng mag-asawa na
maglatag ng desisyon sa pamilya;
pagkakaroon ng limitasyon sa maari pang gawin ng
isang babae o isang lalaki para sa pamilya;
patuloy na siklo ng hindi angkop na pag-iisip tungkol sa
kakayahan, kahinaan at kalakasan ng mga kababaihan
at mga kalalakihan.
Mga Dapat Tandaan
Ang kasarian ng isang tao ay hindi batayan ng
kanyang mga kakayahan.
Hindi angkop na magresulta sa limitadong
oportunidad ang mga nakasanayang persepsiyon,
paniniwala at maging kuro-kuro tungkol sa mga
babae at mga lalaki.
Ang isang matatag na tahanan at lipunan ay
kumikilala sa patas at pantay na pagtingin,
oportunidad at pagkakataon para sa lahat ng mga
miyembro nito.
Matatamo lamang ang ganap na kaunlaran kung
kikilalanin ang kalakasan at kakayahan ng bawat
indibidwal – lalaki at babae – na hindi nakabatay sa
iilang bagay lamang tulad ng nakasanayang
paniniwala at gawi kundi sa aktuwal nilang abilidad
at katangian.
Ang kaunlaran ay hindi lamang para sa lalaki o sa
babae lamang; ang kaunlaran ay para sa lahat.
16
Bigyan ng panahon ang mga kalahok na isulat ang kanilang mga napagtanto
at maaaring isagawa mula sa kanilang natutunan sa sesyon. Ang mga
sumusunod ang gabay sa kanilang pagninilay:
1. Ano ang aking nalaman at napagtanto tungkol sa mga kababaihan at
kalalakihan at sa mga gawaing napapaatang sa kanila?
2. Mula sa mga ito, may kailangan ba akong baguhin sa aking mga pananaw o
pagtingin hinggil sa mga papel na ginagampanan ko at ng aking karelasyon sa
loob ng aming tahanan? Kung meron, anu-ano ang mga ito?
3. Magsulat ng isang aksyon o hakbang na pag-uwi mo sa iyong tahanan ay
iyong isasagawa o isasakatuparan.
Matapos magsulat ang bawat kalahok, imbitahan silang tumayo sa isang
bilog. Bawat isa sa kanila ay ibabahagi ang kanilang sagot sa PANGATLONG
PUNTO.
Isara ang sesyon, taglay ng bawat isa ang mga hakbang o aksyon na
kanilang isasakatuparan tungo sa higit na ikabubuti ng kanilang relasyon sa
loob ng tahanan.
Pagsasabuhay
17
Mga Inaasahang Resulta:
1. Dokumentasyon ng mga
ibinahaging personal na
karanasan ng mga kalahok na
maaaring kakitaan ng mga
pagkiling o bias at mga isyung
pangkasarian.
2. Mga inilatag na mga kongkreto
at tiyak na hakbang upang
iwaksi ng mga kalahok ang
kanilang mga nakasanayan at
pinanghahawakang mga isyung
pangkasarian.
Manila Paper
o Lumang Kalendaryo
Masking Tape
Marker
Coloring Material (optional)
Meta Cards
2 oras
Kinakailangang Oras
para sa Gawain
Mga Kagamitan
GAWAIN: “Gender Sensitivity Walk”
Kinakailangang Oras
para sa Gawain
45 minuto
Mungkahing Daloy
1. Pahanayin ang mga kalahok nang pahalang na nakaharap sa unahan ng
plenaryo.
2. Ipaliwanag na magbibigay ang tagapagpadaloy ng ilang pangungusap na
patungkol sa mga gawain o pangyayari sa loob ng tahanan at maging sa
pamayanan.
Sa gawaing ito, magkakaroon ng
ideya kung nasaang lebel ang mga
kalahok hinggil sa kanilang mga
personal na pananaw na maaaring
nakaaapekto sa kanilang aksyon, at
kabilang na dito ang kanilang mga
pagkiling na pangkasarian o ―gender
biases‖.
3. Kung sa palagay ng kalahok ay ginagawa niya ang binabanggit ng
pangungusap, siya ay bibigyan ng pagkakataong makahakbang pauna at
kung hindi naman ay mananatili siya sa kanyang kinatatayuan. Pumili
mula sa mga kalahok na humakbang at tanungin sila ng ilang bagay na
susuporta sa kanilang paghakbang sa partikular na pangungusap.
4. Ang mga sumusunod ang gagamiting pangungusap sa gawain:
Ako ay tumutulong sa gawaing bahay.
Ako ay nag-aalaga ng aming mga anak.
Ako ay nagluluto para sa aming pamilya.
Ako ay naglalaba ng aming mga damit.
Ako ay namamalantsa ng aming mga damit.
Ako ay naglilinis ng aming bahay.
Ako ay naglilinis ng aming bakuran.
Ako ay maasikaso sa aking asawa at sa aking mga anak.
Ako ay kasangga ng aking asawa sa panahon ng problema.
Ako ay naghahanap-buhay para sa pamilya.
Ako ay tumutulong sa aking asawa sa mga gawaing bahay pagkakatapos ko
sa aking trabaho.
Ako ay naghahanapbuhay para sa pamilya at sa kabila nito ay ako pa rin ang
gumagawa ng mga gawain sa bahay.
Ako ay madalas na tumutulong sa aking asawa sa pagtataguyod ng aking
mga anak.
Ako ay nakikipag-usap sa aking asawa kung may mga desisyong kailangang
gawin para sa pamilya.
Ako ay nagbibigay ng payo sa aking mga anak hinggil sa kanilang pang-araw
-araw na buhay.
5. Pagkatapos ng unang bahagi ng gawain ay alamin kung sino ang
nagkaroon ng pinakamaraming hakbang. Bigyan ng pagkilala ang
nasabing kalahok. Ituloy ang gawain sa ikalawang bahagi nito sa
pamamagitan ng pagpapabalik sa mga kalahok sa unang pwesto kung
saan sila nakatayo.
19
6. Kaparehong alituntunin ang gagamitin sa ikalawang bahagi ng gawain.
Ang mga sumusunod ang mga pangungusap:
Ako ay mas malapit sa anak/mga anak kong babae higit sa anak kong lalaki.
Ako ay mas malapit sa anak/mga anak kong lalaki higit sa anak kong babae.
Ako ay mas mahigpit sa anak/mga anak kong babae higit sa anak kong
lalaki.
Ako ay mas mahigpit sa anak/mga anak kong lalaki higit sa anak kong
babae.
Ako ay ang pangunahing naglalatag ng desisyon sa loob ng tahanan.
Ako ay nakikialam sa mga personal na gamit ng aking asawa.
Ako ay mas madalas na sinusunod ng aking mga anak higit sa aking asawa.
Ako ay madalas magalit kapag ako ay kinokontra ng aking asawa o hindi
nasusunod ang aking gusto.
Ako ay madalas magalit kapag may ibang lalaking kausap ang aking asawa.
Ako ay nakaranas nang pilitin ang aking asawa na makipagtalik sa akin.
Ako ay nakaranas nang takutin ang aking asawa o ang aking mga anak
upang sila ay mapasunod ko sa aking gusto.
Ako ay nakapagtataas ng boses sa aking asawa o sa aking mga anak.
Ako ay nakaranas nang magmura at magbitiw ng masasakit na salita sa
aking asawa o sa aking mga anak.
Ako ay nakaranas nang mamalo o manakit ng anak.
Ako ay nakaranas nang manakit ng asawa.
7. Pagkatapos ng ikalawang bahagi ng gawain ay alamin kung sino ang
nagkaroon ng pinakamaraming hakbang. Alamin ang kanyang kuro-kuro
at nararamdaman.
8. Pagkatapos ng gawain ay pabalikin na ang mga kalahok sa kanilang mga
upuan.
20
………………………………………………………………..
………………………………………………………………..
Bigyang-linaw sa bawat isa na ang magiging resulta ng gawain
ay ituturing na kumpidensyal at di na dapat makalabas pa
kwarto kung saan isinasagawa ang pagsasanay. Makabubuti
kung may kasamang social worker sa team upang agarang
matukoy kung sino sa mga kalahok ang pagkatapos ay
mangangailangan ng masusing tutok at tulong.
Hinggil naman sa daloy ng gawain, maging mapanuri sa bawat
isasagot ng mga kalahok sa mga katanungan. Ang mga ito ang
magpapakita ng mga pagkiling o biases na mayroon sila. Ito rin
ang magsisilbing balangkas sa pagpapatuloy ng mga kasunod
na gawain at talakayan. Tiyakin na may kasamang magtatala ng
mga pangalan ng kalahok na tutugon sa hinihingi ng “Gabay sa
Pagproseso” lalo na sa ikalawang bahagi ng gawain at sa mga
tanong mula 5 hanggang 10.
Sa Tagapagpadaloy
1. Sa unang bahagi ng gawain, sinu-sino ang mga
nakahakbang ng 5 pataas?
2. Sa aling mga pangungusap sila humakbang?
3. Paano nahahati ang mga gawain sa loob ng tahanan ng
mga kalahok na ito?
4. Ano ang mga pamamaraan na kanilang ginagawa upang
mapanatili ang ganitong ugnayan sa loob ng tahanan?
5. Sa ikalawang bahagi ng gawain, sinu-sino ang mga
nakahakbang ng 5 pataas?
6. Sa aling mga pangungusap sila humakbang?
7. Sa mga kalahok, sinu-sino ang humakbang sa
pangungusap na nagsasaad ng pagmumura o pananakit
sa asawa o mga anak?
8. Anu-ano ang mga dahilan ng kanilang mga naging
aksyon?
9. Ano ang nanaramdaman nila pagkatapos ng gawain?
10. Anu-ano ang napagtanto ng bawat kalahok pagkatapos ng
gawain?
Gabay sa Pagproseso
21
Gabay sa Pagtatalakay
Patung-patong na Pasanin (Multiple Burden)
Ang gawain ay kadalasang nahahati sa mga sumusunod:
Gawaing-bahay
Hanapbuhay
Gawaing-pangkomunidad
Sa kasalukuyan, mayroon pa ring hindi pagkakapantay sa
usaping pangkasarian. Ang mga ito ay idinudulot ng ating
mga kinamulatang paniniwala at pananaw tungkol sa kung
ano ang tama at nararapat para sa mga kababaihan at mga
kalalakihan.
Dahil sa mga paniniwalang nakagisnan, nabubuo ang mga
pagkiling o biases sa ating lipunan:
Pagbabansag (Stereotyping)
Ang pagbabansag o stereotyping ay kadalasang makikita sa
pagbuo ng isang paniniwalang pilit na inilalapat sa pangkalahatan
ng mga kalalakihan o mga kababaihan. Ang mga bansag na
nabubuo tungkol sa isang kasarian o sa katapat nito ay
nagdudulot pa ng mas malaking pangkasariang pagkiling.
Halimbawa: Kadalasang idinidikit sa mga kababaihan ang pagiging
maingay samantalang ang lalaki ay matipid kung magsalita, kaya naman,
kapag ang lalaki ang naging maingay ay nabibigyan ng ibang
pakahulugan.
22
Kapag ginagampanan ng isang tao ang lahat ng mga ito at ang
mga ito ay nagdudulot na ng hindi kanais-nais na epekto sa
kanyang pang-araw-araw na buhay ay nangangahulugang
napapailalim siya sa multiple burden o patung-patong na pasanin.
Ang patung-patong na pasanin ay isa sa mga nagpapahirap sa
isang babae o sa isang lalaki sa pagganap ng kanyang mga
gawain sa sarili, sa tahanan at sa lipunan. Nagdudulot din ito ng
hindi masaya o kadalasang away sa pagitan ng relasyon ng mag-
asawa o ni nanay at ni tatay. Pinagmumulan din ito ng
kadalasang hindi pagkakaunawaan na nagdudulot ng hindi
magandang pakiramdam mapalalaki man siya o mapababae, dahil
sa pagtingin na siya na ang nagdadala ng pasanin ng buong
pamilya.
Halimbawa: Karaniwang ang mga kababaihan ang gumagawa ng mga
gawaing bahay. Kung ang isang babae ay may hanap-buhay at ang mag-
asawa ay may paniniwalang ang mga gawaing-bahay ay gawaing
pambabae, bukod sa tungkuling magtrabaho ay pasan din ng babae ang
mga tungkulin sa bahay. Hindi pa kasama dito ang pagpunta sa paaralan
sa tuwing may patawag o pagpupulong at sa ibang gawaing
pangkomunidad.
Pagsasailalim (Subordination)
Ang pagsasailalim ay bunga ng hindi pantay na katayuan ng lalaki
at babae sa loob ng tahanan. Kadalasang nagdudulot ito ng
negatibong epekto pagdating sa paglalatag ng desisyon sa loob
ng tahanan. Sa mga mas malalang sitwasyon kung saan
23
kadalasang babae ang apektado ay nagiging sunud-sunuran siya
sa kanyang kabiyak.
Halimbawa: Sa pagbuo at paglatag ng desisyon sa pamilya,
karaniwang ang boses ng lalaki ang mas pinapaboran. Ang sitwasyong
tulad nito ay epekto na rin ng karaniwang paniniwalang ang lalaki ang
haligi at tagapagtaguyod ng pamilya.
Pang-aabuso (Abuse/Violence)
Ang pang-aabuso ay isa mga pinakamamalala at
pinakamasamang epekto ng pagkiling o bias na pangkasarian.
Ang mga biktima ng pang-aabuso ay karaniwang ang mga taong
napapailalim sa kapangyarihan sa kanilang asawa, magulang o
sinumang may awtoridad.
Ang pang-aabuso ay maaring:
Pisikal
Sikolohikal/Emosyonal
Ekonomikal
Sekswal
Verbal
Ang pang-aabuso ay isang siklo at ito ay paulit-ulit kung hindi ito
puputulin. Ito ay hindi lamang usaping pantahanan kundi
usaping panlipunan. Lahat ay may tungkulin na pangalagaan ang
karapatan ng bawat isa laban sa pang-aabuso.
24
Halimbawa: Ang pamamalo ng anak o ang pagmumura sa asawa ay
maaring isipin ng ilan na normal lamang upang magbigay disiplina.
Subalit taliwas sa nakasanayang paniniwala, ang mga ito ay hindi normal
sapagkat ang mga ito ay mga uri ng pang-aabuso.
Ang mga nabanggit ay nagdudulot ng mga isyung
pangkasarian na patuloy na pumipigil sa layuning
pagpantayin ang antas ng mga kababaihan at mga
kalalakihan sa lipunan. Kung matutugunan ang mga ito, mas
magiging maunlad ang komunidad at mas magiging maayos
ang pagsasama ng bawat pamilya.
Mga Dapat Tandaan May mga kasanayang inaakala nating normal sa
kadahilanang madalas natin itong nakikita o
ginagawa. Sa kabila nito, nararapat na mamulat ang
bawat isa na may mga kasanayang kinakailangan
nang baguhin para sa mas ikabubuti o ikauunlad ng
lahat.
Kadalasang hindi nakikita ang kahalagahan ng
pagtugon sa mga isyung pangkasarian. Ilan sa mga
dahilan ay ang hindi sapat na kaalaman tungkol sa
mga ito.
Ang malawakang paggising sa kamalayan hinggil sa
mga hindi kanais-nais na mga epekto ng mga
25
isyung pangkasariang ito ay makatutulong sa mas
mabilis na pag-unlad ng ating pamayan at higit sa
lahat, ng ating mga pamilya.
Hindi kabawasan sa isang lalaki ang pagganap sa
mga gawaing hindi tradisyunal na panlalaki tulad
ng pag-aalaga ng bata, pagluluto, paglilinis at iba
pa. Hindi rin naman maituturing na pagiging
dominante ng isang babae ang pagnanais niyang
maghanap-buhay o maging kabahagi ng paglalatag
ng desisyon sa bahay.
Ang ganap na pag-unlad ay matatamo lamang
kung ang lahat ay may patas at pantay na
pagturing sa bawat isa. May mga kasanayang
inakala nating normal sa kadahilanang madalas
natin itong nakikita o ginagawa. Sa kabila nito,
nararapat na mamulat ang bawat isa na may mga
kasanayang kinakailangan nang baguhin para sa
mas ikabubuti o ikauunlad ng lahat.
Bigyan ng panahon ang mga kalahok na isulat ang kanilang mga napagtanto
at maaaring isagawa mula sa kanilang natutunan sa sesyon. Ang mga
sumusunod ang gabay sa kanilang pagninilay:
1. Masaya ba ako sa relasyon ko sa aking pamilya, asawa, at mga anak? Bakit
OO? Bakit HINDI?
2. Isulat ang mga nakapagpapasaya at nakapagpapalungkot sa relasyon ninyo sa
loob ng tahanan.
3. Mula sa mga isinulat sa Blg. 2, magsulat ng isang aksyon o hakbang na pag-
uwi mo sa iyong tahanan ay iyong isasagawa o isasakatuparan.
Matapos magsulat ang bawat kalahok, imbitahan silang tumayo sa isang
bilog. Bawat isa sa kanila ay ibabahagi ang kanilang sagot sa PANGATLONG
PUNTO.
Isara ang sesyon, taglay ng bawat isa ang mga hakbang o aksyon na
kanilang isasakatuparan tungo sa higit na ikabubuti ng kanilang relasyon sa
loob ng tahanan.
Pagsasabuhay
26
Manila Paper
o Lumang Kalendaryo
Masking Tape
Marker
2 - 2.5 oras
Kinakailangang Oras
para sa Gawain
Mga Kagamitan
Mga Inaasahang Resulta:
1. Salaysay ng mga kalahok tungkol sa
mga personal nilang karanasan na sa
tingin nila ay dulot ng impluwensiya
ng mga natalakay na institusyong
panlipunan;
2. Mga hakbang o aksyon na
isasakatuparan ng bawat kalahok
upang makaambag sa pagtamo ng
mas mabuti at pantay na ugnayan ng
mga kasarian, ito man ay sa personal,
sa pamilya, sa organisasyon o sa
komunidad na kinabibilangan.
UNANG GAWAIN: Lalaki, Babae, Eto Ka!
1. Hatiin ang mga kalahok sa limang pangkat o depende sa kanilang dami
o bilang. Kaaya-aya kung ang isang pangkat o grupo ay may kalahok
mula 8 hanggang 10 upang magkaroon ng makabuluhang pagganap sa
gawain at pagtatalakay.
Sa gawaing ito, higit pang makikita
ang mga pinanghahawakang
pananaw ng mga kalahok kaugnay ng
mga gampanin ng mga kalalakihan at
kababaihan mula sa pamilya,
komunidad at pangkalahatang
lipunan.
Kinakailangang Oras
para sa Gawain
30 minuto
Mungkahing Daloy
2. Italaga ang mga sumusunod na institusyong panlipunan sa bawat
pangkat.
Pamilya
Paaralan
Simbahan
Media
Komunidad (Salita, Kultura, Tradisyon)
3. Maglaan ng 20 minuto upang makabuo ang bawat pangkat ng isang
tableau na nagpapakita ng sa tingin nila ay gawi ng mga kalalakihan,
bata o matanda, at ng mga kababaihan, bata o matanda, sa
institusyong nakatakda sa pangkat.
4. Bigyan ng pagkakataon ang bawat pangkat na ipakita ang kanilang
natapos na gawain.
5. Mula sa pangkat na magpapakita ng kanilang tableau, hikayatin ang
ibang pangkat na tingnan ang bawat karakter dito. Tumawag ng
magboboluntaryo mula sa kanila upang lagyan ng dayalogo ang bawat
karakter hanggang mabuo ang isang pagsasalarawan ng mga gampanin
na nais ipakita ng pangkat. Gawin ito sa lahat ng grupo.
6. Bigyan ng angkop na pagkilala ang bawat pangkat pagkatapos ng bawat
presentasyon.
………………………………………………………………..
Kinakailangan ang masusing pagsusuri ng tagapagpadaloy sa
bawat ipapakita ng mga kalahok. Ang tradisyunal na pagtingin
ng mga kalahok sa mga gampaning panlalaki at pambabae ay
makikita sa mga gawaing kanilang ipapakita. Mahalagang
palitawin ng tagapagpadaloy ang mga “bias” o manipestasyon
ng hindi patas at hindi pantay na katayuan ng mga lalaki at mga
babae sa lipunan habang nagtatalaga ng dayalogo ang mga
kalahok sa bawat ipipresentang karakter sa tableu. Ang mga
obserbasyong ito ang magiging balangkas ng pagtatalakay.
……………………………………………………………….. Sa Tagapagpadaloy
28
Gabay sa Pagproseso
1. Batay sa ipinakita ng mga kalahok, ano ang mga
ipinapagawa sa- o ginagawa ng mga babae at mga lalaki
sa tahanan? Paaralan? Simbahan? Media? Komunidad?
2. Anu-ano ang mga gawaing pinaniniwalaang panlalaki?
Pambabae?
3. Anu-ano ang mga batayan ng pagtatalaga ng mga
ganitong gawain?
4. Paano nakakaapekto ang pagtatalaga ng ganitong mga
gawain sa paghubog ng pagkatao ng isang babae o isang
lalaki mula sa kanyang pagkabata hanggang sa paglaki?
Gabay sa Pagtatalakay
Ang mga pananaw at paniniwala tungkol sa mga panlalaki at
pambabaeng gampanin ay hindi likas. Ito ay produkto ng
paulit-ulit na paglalapat ng kinagawiang kultura, tradisyon at
paniniwala sa mga salinlahi.
May iba’t-ibang mga institusyon ang mas nagpapaigting ng
mga paniniwalang ito. Hindi man ang mga ito tuwirang
itinuturo, ang mga ito naman ay nababanaag sa paraan ng
pakikitungo at pagtrato ng isang kasarian sa katapat na
kasarian at nababalangkas sa paraan ng pamumuhay. Narito
ang ilang halimbawa:
INSTITUSYON ISYU EPEKTO
Pamilya Karaniwang
ginagamit na
sukatan ng
kagandahan ng
isang babae ang
kulay at kinis ng
balat, tangos ang
ilong at iba pa.
Kadalasang mas
binibigyan ng higit
na alaga lalo na sa
pisikal na kaanyuan
ang mga babae.
Ang mga batang
lalaki naman sa
kabilang banda, ay
mas tinitingnan sa
Ang batang hindi
kinakakakitaan ng
pisikal na lakas ay
binabansagang
29
INSTITUSYON ISYU EPEKTO
kanilang
kakayahang pisikal. malamya at mahina.
Hindi rin
karaniwang itinuturing na
katangiang panlalaki ang pag-iyak.
Ang pag-iyak ng
isang lalaki ay
karaniwang
itinuturing na
kahinaan. Sa ilan
pang pagkakataon,
inihahambing ang
isang lalaking
umiiyak sa isang
babae. Ang
ganitong pananaw
ay kadalasang
pumipigil sa
pagpapahayag ng
isang lalaki ng
kanyang
nararamdaman.
Nagkakaroon din ng
pagkakaiba sa pagbibigay o pagbili
ng kagamitan tulad ng laruan para sa
batang lalaki at
batang babae.
Kadalasang
nagkakaroon ng isyu sa mga
magulang kung sa tingin nila ay hindi
akma ang
kagamitan ng kanilang mga anak
sa kanilang kasarian.
Sa mga gawain, ang
mga batang babae
ay kadalasang
sinasanay sa
gawaing bahay
tulad ng paglilinis,
paglalaba,
paghuhugas ng
Ang ganitong
kasanayan ay
kadalasang
humuhubog sa
pananaw na ang
babae ay
pambahay. Ito ay
nagreresulta sa
29
INSTITUSYON ISYU EPEKTO
plato, pamamlantsa
at pagluluto. paniniwalang ang
mga gawain sa loob
ng tahanan ay
pangunahing
responsibilidad ng
mga babae. Ang
ganito ring
kasanayan ay
nagreresulta sa
hindi malinaw na
tungkulin ng mga
lalaki sa loob ng
tahanan.
Ang mga
kalalakihan ay kadalasang kasama
ng mga magulang na lalaki sa mga
gawaing pisikal o
pagkakakitaan tulad ng pag-iigib ng
tubig, pagkuha ng panggatong o sa
mga gawaing bukid o pagkukumpuni ng
bahay.
Ang ganitong
kasanayan ay
humuhubog sa
pananaw na ang
mga lalaki ang
pangunahing
tagapagtaguyod ng
pamilya. Dito nag-
uumpisa ang
paniniwalang ang
lalaki ang haligi ng
isang pamilya. Sa
ilang pagkakataon
pa, mas pinipiling
patigilin sa pag-
aaral ang mga
batang lalaki dahil
sa pangangailangan
nilang tumulong
upang itaguyod ang
pamilya.
Paaralan May mga
pagkakataong Nagpapatibay ang
mga gawaing ito sa
30
INSTITUSYON ISYU EPEKTO
magkahiwalay pa
din ang mga lalaki
at babae sa ilang
asignatura tulad ng
Edukasyong
Pantahanan at
Pangkabuhayan.
Isang halimbawa ay ang pagtatalaga sa
mga kababaihan sa
baking samantalang ang mga
kalalakihan ay sa electronics.
pagkakahati ng mga
gawaing
pinaniniwalaang
panlalaki o
pambabae (Gender
Division of Labor).
Kung hindi man
magkahiwalay, nagkakaroon naman
ng pagkakahati ng gawain sa pagitan
ng mga lalaki at
babae. Halimbawa, sa pang-
elementaryang agrikultura, ang
kadalasang nagbubungkal ng
lupa ay ang mga
kalalakihan samantalang ang
mga kababaihan ay sa pagbubunot ng
damo sa paligid ng
binubungkal na lupa.
Ang ganitong
kasanayan ay
idinulot ng
paniniwalang mas
malakas ang mga
kalalakihan higit sa
mga kababaihan at
ang pagpapatuloy
ng kasanayang ito
ay mas
nagpapatibay pa sa
paniniwala sa
kalakasan ng mga
lalaki (reinforcing
and reciprocal).
Kadalasang
ipinapakita sa mga aklat na lalaki ang
imahe o larawan ng
Ang mga imaheng
ito ay maaring magsaad na may
mga gawain o
31
INSTITUSYON ISYU EPEKTO
doktor, inhenyero,
arkitekto, magsasaka at
karpintero. Ang imahe o larawan
naman ng nars,
guro, care giver at kasambahay ay
kadalasang babae.
propesyon na
sadyang pambabae
o panlalaki.
Simbahan Kadalasang literal
ang pagturing sa
ilang nakasaad sa
Banal na Kasulatan.
Isang halimbawa ay
salitang
―magpasakop‖ na
kung literal na
tatalastasin ay
tumutukoy sa
pagsasailalim ng
babae sa kanyang
asawang lalaki.
Ang kasanayang
tulad nito ay
nagdudulot ng
pagsasailalim ng
mga kakabaihan sa
mga kalalakihan. Ito
rin ay maaaring
magresulta sa hindi
pantay na katayuan
ng lalaki at babae
sa loob ng tahanan.
May pagkiling din
ang Biblia sa mga kalalakihan
sapagkat ang mga karaniwang mga
kinikilalang tauhan
dito ay mga hari at mga lalaking pinuno
ng mga templo.
Ito ay nagpapatibay
sa paniniwalang ang
mga kalalakihan ay
likas na pinuno sa
loob ng tahanan at
maging sa
komunidad. Ang
pagkakalimbag ng
ganitong mga
bahagi ng kasulatan
ay resulta ng
pagkakatali ng mga
sumuri at sumulat
sa mga lumang
pananaw.
32
INSTITUSYON ISYU EPEKTO
May mga relihiyon o
paniniwala sa kasalukuyan ang
nagpapakita pa rin ng pagsasailalim sa
katayuan ng mga
kababaihan.
Ito ay nagreresulta
sa limitasyon ng
mga kababaihan na
mamuno sa mga
gampaning
pangrelihiyon o
gawaing
magpapahayag ng
kanyang piniling
pananampaltaya.
Media Makikita ang
pagkiling pagdating sa mga patalastas
sa telebisyon kung saan kapag ang
produkto ay sabon
(panlaba o pangkatawan),
sangkap sa lutuin, diaper, at panlinis
ng bahay ay karaniwang babae
ang makikitang nag
-eendorso nito. Kapag naman mga
produkto tulad ng energy drink, alak
at sasakyan ay
karaniwang lalaki ang nag-eendorso.
Ang media ay
maituturing na isa
sa pinakamaimplu-
wensiyang
institusyong
panlipunan sa
kasalukuyan. Sa
bilis ng pag-unlad
ng teknolohiya,
maraming mga tao
lalo’t higit ang mga
kabataan na
nakakakuha ng
impormasyon mula
sa telebisyon,
radyo, dyaryo at
internet. Ang
makikitang o
makukuhang
impormasyon mula
sa media tulad ng
nabanggit ay mas
nagpapatibay sa
mga tradisyunal na
pananaw tungkol sa
mga lalaki at babae.
33
INSTITUSYON ISYU EPEKTO
Sa mga patalastas
pa ng alak, karaniwan mang
lalaki ang pangunahing
tauhan,
nagpapakita rin ang mga ito ng hindi
akmang imahe ng kababaihan.
Makikita rin ang mga imaheng ito sa
mga larawan ng
mga kababaihan na nakalimbag sa mga
paunang pahina ng mga pahayagang
tabloid.
Ang mga imaheng
ito sa telebisyon at maging sa pelikula
ay nagreresulta sa pagkakasangkapan
sa mga kababaihan.
Ang pagpapakita ng mga mahahalay na
imahe o sexual images ay
nagreresulta sa pagturing sa mga
kababaihan bilang
―sex objects‖.
Komunidad Makikita pa rin sa
ilang komunidad sa
kasalukuyan na
binibigyan ng mas
mabigat na
pagtingin ang mga
gawaing kinikilalang
panlalaki kaysa sa
mga gawaing
kinikilalang
pambabae.
Ang ganitong
kasanayan ay
nagdudulot ng mas
mabigat na
pagbibigay halaga
sa mga ginagawa
ng mga kalalakihan.
Dahil dito, ang mga
kakayahan ng mga
kababaihan ay hindi
gaanong
nabibigyang pansin
(marginalization).
Nagreresulta din ito
sa pagkiling ng
lipunan sa mga
lalaki pagdating sa
mga gawaing may
bayad.
34
Ang mga gampaning pangkasarian ay naging bahagi na ng
ating kasalukuyang pamumuhay dahil sa patuloy na
pagsasalin ng ating mga kasanayan mula sa isang
henerasyon patungo sa isa pang henerasyon.
Sa kabila ng mga impluwensiyang ito, nararapat pa ring
isaisip na ang mga kasanayang natutunan o nakuha sa mga
institusyong ito ay nababago.
IKALAWANG GAWAIN: Ang Gusto Kong Pagbabago
Sa gawaing ito, maaaring makita at
masalamin kung gaano ka-epektibo
ang pagsasanay sa pangkabuuan.
Kinakailangang Oras
para sa Gawain
30 minuto
1. Muling pagsama-samahin ang mga kalahok gamit ang naunang
pagpapangkat.
2. Bigyan ang bawat pangkat ng Manila paper at marker.
3. Batay sa mga natutunan sa nakaraang gawain, alamin kung ano ang
mga naiisip na pagbabago ng kalahok upang makamit ang tunguhing
pangkasariang pagkakapantay at ano ang mga pamamaraan upang
matamo ang pagbabagong ninanais. Gamitin ang gabay na katanungang
ito:
a. Ano sa iyong palagay ang kasalukuyang kalagayan ng relasyon ng mga
kababaihan at mga kalalakihan sa loob ng iyong pamilya?
b. Ano ang mga nais mong pagbabago upang magkaroon ng patas at
pantay na pagtingin at pagturing sa mga babae at lalaking miyembro ng
iyong pamilya?
c. Sa iyong palagay, sa paanong pamamaraan matatamo ang mga
pagbabagong ito?
d. Ano ang magsisilbing ambag mo na maaari mong gawin upang mas
magkaroon ng patas at pantay na pagbuo at paglalatag ng desisyon at
pagtatalaga ng gawain sa loob ng tahanan?
4. Bigyan ng 20 minuto ang mga kalahok upang makapag-usap at
makapagbahagi sa bawat isa. Ipasulat ang kanilang mga kasagutan sa
Manila paper.
Mungkahing Daloy
35
………………………………………………………………..
Mahalagang mapakinggang mabuti ang mga sasabihin ng
bawat tagapagbahagi. Ang mga bagay na mababangggit ng
bawat kinatawan ng grupo ang sasalamin kung gaano
kaepektibo ang ginawang pagsasanay. Dito rin makikita kung
ano ang namutawi sa kaisipan ng mga kalahok na siya ding
magiging tuntungan ng mga susunod pang pagtugon sa mga
isyung may kinalaman sa mga pangkasariang usapin.
……………………………………………………………….. Sa Tagapagpadaloy
1. Ano ang naramdaman ng mga kalahok pagkatapos ng
gawain?
2. Anu-ano ang mga napagtanto ng mga kalahok sa kanilang
mga napag-usapan?
3. Sa bahagi ng mga kalahok, sa anong paraan nila
maisasabuhay ang mga natutunan sa natapos na gawain?
Gabay sa Pagproseso
Mga Dapat Tandaan Ang iba’t-ibang institusyon ay kabahagi ng
paghubog sa ating mga kasanayan at gampanin sa
ating pamilya at sa ating lipunan. Mahalagang
malaman, masuri, at mas mapalalim ang mga
elementong nakapaloob sa kanilang impluwensiya
sa ating mga kaisipan at mga nakasanayan.
Ang hindi patas at pantay na pagtingin at mga
pananaw tungkol sa mga kababaihan at mga
kalalakihan ay produkto ng ating mga natutunan sa
mga institusyong ating ginagawalan at sa kulturang
mayroon ang mga ito.
May mga impluwensiya ang mga institusyong
36
5. Papiliin ang bawat pangkat ng isang tagapagbahagi na siyang
maglalahad ng kanilang napag-usapan sa plenaryo.
1. Pabuoin ang mga kalahok ng isang bilog.
2. Bigyan ng 30 minuto ang mga kalahok upang makapag-isip at
makapagmuni-muni tungkol sa kanilang pamilya.
3. Bigyan din ang mga ito ng tig-iisang piraso ng papel kung saan sila
kakatha ng isang liham para sa kanilang asawa at mga anak. Gamitin
ang mga sumusnod na gabay na katanungan:
a. Anu-ano ang mga bagay na nais mong ipagpasalamat sa iyong asawa? Bakit
mo gustong ipagpasalamat ang mga ito?
b. Anu-ano ang mga bagay na nais mong ipagpasalamat sa iyong mga anak?
Bakit mo gustong ipagpasalamat ang mga ito?
c. Anu-ano ang mga bagay na gusto mong ihingi ng tawad sa iyong asawa?
d. Anu-ano ang mga bagay na gusto mong ihingi ng tawad sa iyong mga anak?
e. Kung mayroon kang gustong magbago o ipagpatuloy na gawin na maaari
mong ipangako upang mas maging maayos at maunlad ang iyong pamilya,
anu-ano ang mga ito?
4. Pagkatapos ng nakalaang oras, hayaang makapagbahagi ang ilan sa
mga kalahok sa plenaryo.
5. Ipauwi sa mga kalahok ang kanilang sulat. Ipaliwanag na ito ang
magiging simbulo ng kanilang pangako sa kanilang sarili at sa kanilang
pamilya.
6. Tapusin ang gawain sa pamamagitan ng isang pagbubuod ng lahat ng
nangyari sa maghapon. Pasalamatan ang lahat ng kalahok, mag-alay ng
panalangin at isara na ang pagsasanay.
panlipunan sa ating mga kaisipan at mga gawi,
subalit tayo, bilang mga bahagi ng ating mga
pamilya at bilang mga aktibong kabahagi ng lipunan,
ay maaring magkaroon din ng malaking
impluwensiya sa mga institusyong ito kung
magbabago ang ating mga hindi naakmang pananaw
sa mga kalalakihan at mga kababaihan.
Nasa kamay ng bawat isa ang pagbabago at ang
kakayahang baguhin ang antas ng pagtingin at higit
sa lahat ang antas ng ugnayan at pamumuhay ng
mga lalaki, mga babae at lahat ng tao sa loob ng
tahanan at maging sa lipunan.
Pagsasabuhay (at pangwakas na gawain)
37
38
Empowerment and Re-affirmation of Paternal Abilities (ERPAT)
Manual. (2013). Department of Social Welfare and Development.
Info.worldbank.org. (2016). Gender and Development -- A Trainer's
Manual. [online] Available at: https://info.worldbank.org/etools/
docs/library/192862/modules.html [Accessed 16 Feb. 2016].
Gender Awareness and Sensitivity Applications. (2009). Gujarat,
India: UNNATI Organisation for Development Education.
Training Manual on Gender Sensitivity and CEDAW. (2007). Makati
City: Ateneo Human Rights Center.
Transforming Government to Think and Act GAD. (2003). Manila:
National Commission on the Role of Filipino Women, Canadian
International Development Agency.
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
ISINULAT NI:
Philip Amiel B. Lopez Regional Gender and Development Focal Person
Pantawid Pamilyang Pilipino Program
Department of Social Welfare and Development
Field Office IV-A
SINURI AT INEDIT NI:
Nellibeth V. Mercado Project Development Officer V
Gender and Development Division
National Project Management Office
Pantawid Pamilyang Pilipino Program
MGA NAGBAHAGI
Marilyn T. Barrameda Provincial Link Pantawid Pamilyang Pilipino Program Quezon Provincial Operations Office Mildred L. Mina Provincial Link Pantawid Pamilyang Pilipino Program Laguna Provincial Operations Office Joenel M. Salinas Provincial Link Pantawid Pamilyang Pilipino Program Regional Project Management Office Lorena B. Garces Project Development Officer III Pantawid Pamilyang Pilipino Program Regional Project Management Office Jason M. Macasaya Social Welfare Officer III Pantawid Pamilyang Pilipino Program Quezon Provincial Operations Office Gerald B. Dimaano Social Welfare Officer III Pantawid Pamilyang Pilipino Program Quezon Provincial Operations Office Lyka Nichollaine T. Lacia Training Specialist I Pantawid Pamilyang Pilipino Program Regional Project Management Office
Kathrina Cecilia S. Abuel Municipal Link Pantawid Pamilyang Pilipino Program Pagsanjan, Laguna Joseph Levi T. del Barrio Municipal Link Pantawid Pamilyang Pilipino Program Lumban, Laguna April Marie O. Reyes Municipal Link Pantawid Pamilyang Pilipino Program Candelaria, Quezon Nei U. Perseveranda Municipal Link Pantawid Pamilyang Pilipino Program Candelaria, Quezon Kson Lee G. Piedad Project Development Officer Sustainable Livelihood Program Candelaria, Quezon
MGA TAGAPAYO:
Dir. Leticia T. Diokno Regional Director
DSWD Field Office IV-A
Dir. Annie E. Mendoza Asst. Regional Director for Operations
DSWD Field Office IV-A
Ronald E. Castro Regional Program Coordinator Pantawid Pamilyang Pilipino Program DSWD Field Office IV-A
ISINAAYOS / IBINALANGKAS NI:
Noemee Jane M. Mayor Information Officer
Pantawid Pamilyang Pilipino Program
Regional Project Management Office
IGINUHIT NI:
Nelly G. Batutay Administrative Assistant II
Pantawid Pamilyang Pilipino Program
Regional Project Management Office
