P r i r u č n i k

za 1. modul

osposobljavanja i usavršavanja nastavnika za područje

rada Mašinstvo i obrada metala

„Moderna nastavna sredstva u stručnom

obrazovanju: upotreba primjenjenih softvera“

Priprema nastave pomoću kompjutera i izrada nastavnih

materijala za samopodučavanje orijentisano ka aktivnostima i

kompetencijama

Univ. Bremen - artec – F. W. Bruns

Media Integration Media Integration throughthrough AugmentedAugmented RealityReality

Object Manager

and

Object Database

Real World Virtual Model Simulation & Drawing

Viewing & Editing

2

Sadržaj strana

Predgovor 3

Projekat 4

Tri pod-projekta 5

Pod-projekat 1 6

Pod-projekat 2 13

Pod-projekat 3 17

Primjer radnog lista i domaći zadatak 20-25

Pneumatički simboli, komponente i njihova funkcija 26-31

i ISO standardi za opremu koja radi (funkcioniše) na principu vazduha

Slike:

Slika 1 projekat 4

Slika 2 pod-projekat 5

Slika 3 pod-projekat 1 6

Slika 4 pod-projekat 2 13

Slika 5 pod-projekat 3 17

3

Predgovor

Cilj osposobljavanja nastavnika jeste da se izradi didaktički materijal za nastavnike i učenike uz pomoć modernih nastavnih sredstava kako bi se olakšali priprema časova i proces učenja. 1. Za interaktivno učenje i samopodučavanje koriste se resursi besplatnih simulacija

demonstracionih softvera profesionalnih proizvoĎača, uz primjenu metode nastave orijentisane ka aktivnostima.

2. Rješavanje problema je uvijek u centru pažnje procesa učenja.

Simulacija

Tehnika simuliranja se najčešće koristi za razvijanje vještina prilikom eksperimentisanja i omogućava učenicima da testiraju pretpostavke u realnom kontekstu. Simulacije se takoĎe koriste za osmišljavanje situacija iz stvarnog svijeta koje nijesu fizički opasne ni skupe, kako bi u situaciju koja je predmet obuke unijeli elementi realizma i relevantnosti.

Rješavanje problema

Jedna od tehnika koja predstavlja najveći izazov a koja se koristi u nastavi pomoću kompjutera jeste rješavanje problema. Ona pomaže učenicima da razvijaju sposobnosti logike, rješavanja problema i praćenja instrukcija i generalno se koristi za poboljšanje sposobnosti razmišljanja višeg reda.

Rezultati radionice

Nastavnici uče kako da efektivno izraĎuju radne listove koristeći animirane slike i birajući sadržaje koji su relevantni i od pomoći za pripremu radnih listova.

Nastavnici su u mogućnosti da obogate kvalitet časova integracijom interaktivnih materijala za učenje i da omoguće učenicima da stiču praktične vještine u učionici, u slučajevima kada oprema potrebna za radionicu nije ni dovoljna ni adekvatna.

Metod radionice

Sadržaji polja pneumatike su predstavljeni metodom nastave orijentisane ka aktivnostima za dati problem (u obliku projekta) nakon čega slijede faza planiranja, rješenje i evaluacija (u obliku simulacije).

Projektovanje i simulacija pneumatičkih kola su realizovani uz pomoć demo-softvera „FluidSim” od FESTO-a.

Niz praktičnih primjera projekata dat je na CD-u koji se nalazi u prilogu ovog priručnika.

Ovi projekti se mogu koristiti za izradu nastavnih materijala za učenike i mogu nastavnicima da pruže primjere najbolje prakse primijenjenih projekata koji dopunjavaju ovaj priručnik.

Priručnik za osposobljavanje nastavnika sastoji se od sljedećih elemenata: Kolona 1 sadrži Odabir i opis pneumatičkih elemenata. Kolona 2 sadrži Rukovanje softverom Kolona 3 sadrži Didaktičke sugestije, u slučajevima kada se spominju pedagoški aspekti i predlažu alternative didaktičkih pristupa.

Proces radionice Problem koji treba riješiti ovim projektom jeste da se projektuje pneumatičko kolo za

„Otvaranje i zatvaranje klizne kapije sa dvije različite pozicije” S obzirom da je projekat suviše kompleksan za inicijalni proces nastave i učenja, projekat je podijeljen na tri pod-projekta.

4

P r o j e k a t

Otvaranje i zatvaranje kl izne kapije sa dvi je pozici je

Za otvaranje i zatvarenje klizne kapije bilo sa spoljnje ili unutrašnje strane imanja

koristi se cilindar. Za ovakvu kapiju potrebno je pneumatsko upravljanje .

Rješenje dato u priručniku je jedan od nekoliko mogućih projektovanih rješenja za

upravljanje.

Sl.1

Pokretački elementi

Kontrolni elementi

Elementi obrade

Signalni elementi

Izvor energije

5

T r i p o d - p r o j e k t a

Sl.2

Pod-projekat 1

Otvaranje i zatvaranje u jednom potezu

Pod-projekat 2

Otvaranje i zatvaranje kapije iz dva poteza

Pod-projekat 3 i finalni projekat

Otvaranje i zatvaranje sa dvije različite pozicije

jedan jednosmjerni cilindar jedan dvosmjerni cilindar jedan dvosmjerni cilindar jedan 3/2 ventil dva 3/2 ventila četiri 3/2 ventila jedinica za pritisak za sve projekte jedan ventil 5/2 dva regulaciona ventila jedan 5/2 ventil i dijagram koraka pomjeranja

6

P o d - p r o j e k a t 1 S l . 3

7

Selekcija i opis elemenata iz biblioteke komponenti

Rukovanje softverom Didaktičke sugestije

Selektujte izvor kompresovanog vazduha vukući i ubacujući objekat mišem, a koji se sastoji od kompresora, tanka (rezervoara) i servisne jedinice.

U našem slučaju selektuje se simbol malog trougla “kompresovan….” što predstavlja kompresor sa

servisnom jedinicom. Obrtni kompresor je predstavljen ovdje kao najlakši model od svih kompresora.

Obrtni kompresor

Nakon što instalirate softver na svom PC imaćete komponentu „biblioteka“ sa lijeve

strane (vidite Sl.3 na strani 7). Otvorite novu datoteku (file) da biste

dobili čistu stranicu za projektovanje sa desne strane. Sada možete da selektujete

komponente iz biblioteke i povučete odreĎenu komponenetu na stranicu za projektovanje i spustite je na željenu

poziciju. Kada dodirnete konektor mišem, tačka za konektovanje postaje crvena i možete da

povučete miša do željenog konektora odgovarajuće komponente (on postaje creven ponovo) i konekcija je izvršena. Desnim klikom miša na komponenetu

otvara se meni za konfiguraciju kako bi se definisala komponenta. Alternativno „duplim lijevim klikom miša na komponente“ otvara se

meni za konfiguraciju ventila.

Postoje različite vrste kompresora koje možete naći na internetu ili u knjigama. Ako je tehnika održavanja dio obrazovnog programa, servisna jedinica se mora detaljno objasniti (filter, regulator pritiska, mjerač pritiska, itd.)

Servisna jedinica

filter regulator pritiska mjerač pritiska

Neka učenici otkriju mogućnosti konfiguracije komponenti. Učenici

će sami utvrditi karakteristike i odlike komponenti isprobavajući opcije softvera i njegovih alatki.

8

Rezultati projekta 1 su prikazani na Slici 3

Komponente su postavljene, povezane i karakteristike komponenti definisane. Konfiguracija i ventila 3/2 i cilindra su prikazani na ilustracijama dolje.

Konfiguracija ventila 3/2.

selektujte u lijevom meniju za aktiviranje opciju "manually“ označite “Spring-returned” (povrat oprugom)

(manualno) na desnom meniju za aktiviranje

Fizička funkcija ventila

Pozicija “a” pokazuje ventil u normalnom zatvorenom položaju.

Terminal 1 je zaključan; otvor 2/3 je otvoren; povratni vazduh izlazi iz

cilindra

Pozicija “b” pokazuje ventil u normalnom otvorenom položaju;otvor od 1/2 cola je otvoren; kompresovani

vazduh protiče u cilindar.

9

Konektor 3 ventila je mjesto za ispust vazduha kada se cilindar vrati nazad. U stvarnoj primjeni za ispust je potreban prekidač jer vazduh koji izlazi stvara zvuk zviždanja. Desnim klikom miša ili duplim lijevim klikom miša na završetak 3 otvara se meni sa vaše lijeve strane i selektujte završetak (npr. prigušivač) i ako želite možete da imate prikazane i pritisak i protok.

Kliknite na OK da biste zatvorili prozor i da se vratite strani za projektovanje.

Na isti način na koji ste konfigurisali ventil, mora se konfigurisati i cilindar.

Podešavanje cilindra vrši se na isti način kao za sve ostale komponente. Desnim klikom miša idite na komponente i selektujte vrijednosti iz menija.

S obzirom da klip ima šipku možete odrediti da površina klipa bude različita od površinei prstena.

Ako kliknete na OK može se pojaviti poruka o grešci jer demo verzija softvera ne prihvata sve vrijednosti koje selektujete jer ima odreĎena ograničenja.

Sada je dizajnirano najjednostavnije pneumatičko kolo i prva simulacija će pokazati da li funkcioniše dobro.

10

Selekcija i opis elemenata iz biblioteke komponenata

Rukovanje softverom Didaktičke sugestije

Simulacija u normalnom zatvorenom položaju

Tanka zelena linija pokazuje da „nema pritiska na liniji“.

Simulacija prednjeg hoda

U simulaciji podebljana tamno plava linija pokazuje da je „linija pod pritiskom”.

Simulacija već projektovanog i konfigurisanog kola može da se uradi.

Simulacija mora da počne u meniju „Execute” (izvršiti) ili još lakše klikom miša na dugme

play.

Pomjerite miš do dugmeta ventila koje treba pritisnuti, strelica miša se mijenja u „ruku”, a

ruka vam omogućava da koristite prekidač, koji mijenja poziciju ventila, vazduh prolazi u

cilindar. Cilindar izlazi i puštanjem dugmeta rventila sila opruge vraća cilindar nazad .

I eto ga!!! Pneumatičko kolo funkcioniše kao u realnom svijetu rada.

Prilikom simulacije ne možete mijenjati ili korigovati dizajn kola . Da biste izvršili izmjene morate prvo zaustaviti

simulaciju.

Do sada je učenik naučio da isprobava sve moguće konfiguracije osnovnih

komponenti pneumatike. Da li parametri na koje su

komponente podešene funkcionišu dobro u stvarnom

radu može se testirati simulacijom.

Procesu simulacije treba dati dosta vremena kako bi se učenici upoznali sa svim varijacijama rješavanja problema mijenjanjem

elemenata i karakteristika kola i kako bi mogli da

testiraju odreĎenu funkciju simulacijom.

Učenici će otkriti funkcije koje dobro funkcionišu i one koje pogrešno funkcionišu i učiće individualno. Nastavnik može

da daje savjete ali ne da predaje u toku ovog procesa.

Pažnja

11

Selekcija i opis elemenata iz biblioteke komponenata

Rukovanje softverom Didaktičke sugestije

Dijagram pomjeranja u koracima

1 2 3 4 5

Prednji

Cilindar

Zadnji

Koraci

Pomjeranje cilindra

Sekvenca otvaranja radnog elementa je predstavljena u

odnosu na razne korake (korak: promjena stanja bilo

koje komponente). Ako upravljanje ima nekoliko radnih elemenata, oni su

predstavljeni na isti način i nacrtani jedan ispod drugog.

Od koraka 1 do 2, cilindar se kreće od zadnje do prednje

krajnje pozicije. U toku koraka 2 do 4 cilindar miruje na

krajnjoj poziciji. Od koraka 4 do 5 cilindar se vraća u

početni položaj.

„Dijagram stanja”

Otvorite meni „Insert” (ubaciti), odaberite „State Diagram” obrazac dijagrama pomjeranja u koracima se pojavljuje na strani

za projektovanje

Nakon vježbanja odabira komponenti, povezivanja

komponenti preko pneumatičkih linija i

konfigurisanja komponente, sprovodi se

simulacija u cilju isprobavanja kola.

Učenici isprobavaju sve te funkcije dok shvate

komponente u svim njihovim funkcionalnim

varijantama.

Sledeći korak u procesu individualnog učenja

biće shvatanje postepenog kretanja

pojedinačnih komponenti.

Kola su planirana, projektovana i

isprobana, to se dokumentuje u obliku

dijagrama.

12

Tumačenje dijagrama

Pozitivna strana aktiviranog ventila 3/2 Ivica prednjeg hoda cilindra

Negativna strana otpuštenog ventila 3/2. Negativna ivica povratnog hoda cilindra

P o d p r o j e k a t 1 j e s p r e m a n k a k o j e p r i k a z a n o n a S l . 3 n a s t r a n i 6 .

K o m p e t e n c i j e s t e č e n e p o d - p r o j e k t o m 1 :

Učenik je sposoban da čita i dizajnira/projektuje osnovna pneumatička kola.

On/ona zna odlike i karakteristike različitih pneumatskih elemenata i komponenti.

On/ona može da utvrdi probleme kod pneumatskih instalacija i da kaže uzroke grešaka.

On/ona je naučio/la kako da sam/a uči i stekne znanje i vještine putem eksperimentisanja.

On/ona je sposoban/na da planira, sprovodi i evaluira zadatke i dokumentuje rezultate.

On/ona je upoznat/a sa timskim i radom u grupi i komunicira sa kolegama i nastavnicima.

Funkcije komponenti koje želite da predstavite u dijagramu se povuku i unesu mišem u polje „Opis komponente”.

U našem slučaju smo spustili prvo cilindar na dijagram, a zatim ventil.

Kada se krene sa simulacijom pojavljuje se dijagram.

Svako aktiviranje signala (pritisni-dugme) elementa ili komponente biće prikazano u dijagramu.

13

Pod-projekat 2 Sl. 4

Opis pod-projekta 2

Na osnovu pod-projekta 1, projekat 2 predstavlja složenij i i obimnij i zadatak da se akt ivira otvaranje i zatvaranje kapije.

Rješenje je predstavljeno na Sl.4 sa l i jeve strane .

Učenik treba da dobi je pri l iku da sam naĎe r ješenje, jer i druga r ješenja do koj ih doĎe, manje i l i više stručno, će takoĎe vodit i funkcionalnom rezultatu .

Nije neophodno da učenik zna šta je vent i l 5/2.

U ci l ju dobijanja sl ičnih rezultata, nasta vnik bi mogao prvo da uvede i predstavi nove komponente kao što su venti l 5/2 i dvosmjerni c i l indar da bi olakšao i l i usmjerio rad projekta i l i čak uštedio vri jeme u procesu učenja .

14

Odabir i opis elemenata iz biblioteke komponenti

Rukovanje softverom Didaktičke sugestije

Prije početka projekta 2, projekat 1 treba sačuvati i

imenovati komponente (ISO).

0Z1 prva jedinica

Z (Servisna jedinica)

Nije element pokretanja

1V1 prvi ventil

Ventil

1. kontrolni element 1. pokretača

1A1 1aktivator

Aktivator

(pokretač)

Prvi pokretački element

Za imenovanje komponenti, poĎite u meni

„Insert” i dolje do „Text”

Kliknite na Text i pojavljuje se polje za tekst na

stranici za projektovanje, gdje možete napisati imena komponentni.

Ako želite da napišete komentare na stranici za

projektovanje, takoĎe možete koristiti polja za

tekst, napišite komentare i povucite i spustite tekst

tamo gdje želite.

U pripremi pod-projekta 2 imenujte komponente pod-projekta 1 prvo po redu kako bi se izbjegla konfuzija kada se više

komponenti iste vrste pojavi u jednom kolu.

15

Selekcija i opis elemenata iz biblioteke komponenti

Rukovanje softverom Didaktičke sugestije

Ventil 5/2 u svoje dvije pozicije

Nacrtati kola podprojekta 2 kako je prikazano na slici 4, stranica 13.

Za dupliranje komponente lakše je primijeniti metod kopiranja

(copy/paste).

Ubaciti ventil 5/2 iz biblioteke i sastaviti ga sa dva ventila 3/2.

Zamijeniti jednosmjerni cilindar podprojekta 1 sa dvosmjernim

cilindrom.

Sve ostale funkcije rukovanja softverom su poznate iz pod-projekta

1.

Da bi se omogućilo da kolo otvara i zatvara kapiju, potreban je drugi signalni elemenat.

Projekat br. 1 treba promjeniti za novi dodatni zadatak za učenika.

Nastavnik može objasniti zašto ventil 5/2 mora biti povezan izmeĎu dva ventila 3/2 i dvosmjernog cil indra.

Generalno, neki od učenika može naći r ješenje bez instrukcija, ukoliko primijeni stečeno znanje i vješt ine eksperiment isanja sa sof tverom.

Projekat bi se mogao planirat i kao individualni, t imski i l i grupni rad.

Čak bi i r ješenje bez venti la 5/2 (npr. venti l 4/2) bi lo moguće.

16

i na kraju, tu je dvosmjerni ci l indar, odabran

iz biblioteke komponenti i ugraĎen u nacrt

podprojekta 2.

P o d - p r o j e k a t 2 j e s p r e m a n k a o š t o j e t o p r i k a z a n o n a s l i c i 4 , s t r a n a 1 3 .

D o d a t n e k o m p e t e n c i j e s t e č e n e u p o d - p r o j e k t u 2 :

Učenik (polaznik) je sposoban da promijeni postojeća osnovna pneumatska kola kako bi razvio složeniji zadatak.

On/ona zna kako da ubacii nove elemente i pneumatske komponente za dalje funkcije.

On/ona može identifikovati probleme u pneumatskim instalacijama i imenovati uzroke grešaka.

On/ona je naučio/la kako da pronaĎe nova rješenja eksperimentišući sa novim komponentama.

On/ona je sposoban/a da planira, izvršava i ocjenjuje zadatke.

On/ona je upoznat/a sa timskim i grupnim radom i komunicira sa kolegama i nastavnicima.

On/ona je sposoban/a da dokumentuje rezultate.

17

Pod-projekt 3 i konačno rješenje Slika 5

Za završetak projekta,

neophodno je instalirati

regulacioni ventil kako bi

se realizovao novi

prošireni zadatak za

kontrolu procedure

otvaranja i zatvaranja

kapije sa dva različita

mjesta (jedno unutar i

drugo van imanja ili

zgrade).

Razdvajanje - OR

funkciju treba primijeniti i

dodati na rješenje

projekta br. 2 (pogledati

stranu 18). Rješenje na

lijevoj strani opet ne

predstavlja jedinu

mogućnost.

Neka učenici naprave

dovoljno eksperimenata!

18

Ponuda i opis elemenata iz biblioteke komponenti Rukovanje softverom

Didaktičke sugestije

Regulacioni ventil

Ispust Ispust

Dovod Dovod

OR funkcija: Dovod se može obezbijediti sa desne ili lijeve strane kako bi prouzrokovao otvaranje za kompresovani vazduh.

Izabrati regulacioni ventil

iz biblioteke komponenti i ubaciti ga u

projektovano kolo.

Udvostručavanje ventila 3/2 se može postići

jednostavnom procedurom

kopiranja (copy/paste).

Dijagram sa ponašanjem najvažnijih

komponenti 1A1 i 1V1 pomaže da se razumije složeno

kolo.

Učenici su dvaput proširili zadatak u svim

prethodnim projektima i naučili da prenose

stečeno znanje o rješavanju

složenijih zadataka

primjenom vještina iz

prethodnog projektnog

rada.

Neka učenici naprave različite

dijagrame kako bi konsolidovali svoja znanja i

vještine.

P o d - p r o j e k a t 3 i k o n a č a n p r o j e k a t s u s p r e m n i k a o š t o j e t o p r i k a z a n o n a s l i c i 5 , s t r a n a 1 7 .

19

D o d a t n e k o m p e t e n c i j e s t e č e n e u p o d - p r o j e k t u 3 , k o n a č n o r j e š e n j e p r o j e k t a :

Učenik (polaznik) je u mogućnosti da savlada realizaciju složenih pneumatskih kola.

On/ona je sposoban/a da prenese znanje i vještine.

On/ona može identifikovati probleme u pneumatskim instalacijama i imenovati uzroke grešaka.

On/ona je naučio/la kako da pronaĎe nova rješenja eksperimantišući sa novim komponentama.

On/ona je u mogućnosti da planira, izvršava i ocjenjuje zadatke.

On/ona je upoznat/a sa timskim i grupnim radom i komunicira sa kolegama i nastavnicima.

On/ona je sposoban/a da dokumentuje rezultate.

Kompetencije stečene u sva 3 projekta se mogu zajedno smatrati kao kompetencije ovog modula „pneumatska kola”.

Proces učenja za učenike i nastavnike se ne razlikuje u metodi ili nastavnom sredstvu.

Proces učenja u ovom modulu se zasniva na iskustvu da je učenje kroz primjenu praktične aplikacije efikasnije i održivije. Znanje i vještine

se uglavnom stiču kroz učenje putem iskustva. Ovaj proces je ekonomičan i štedi vrijeme.

Uz ovaj priručnik je dat CD , koji sadrži nekoliko projekata koji su riješeni u ovoj radionici, razne slike, prezentacije u Power Point-u i

ostala nastavna srestva kao pomoć nastavnicima kako bi se olakšala njihova svakodnevna priprema nastave, priprema radnog lista ili

priprema materijala koji se dijele na časovima.

20

Na sledećim stranicama je dat primjer jedne pripreme časa.

Očekuje se da svaki učesnik izradi svoju odgovarajuću pripremu časa – kao domaći zadatak poslije radionice.

Radni list se predaje kancelariji GTZ-a na procjenu.

Priprema časa može biti zasnovana na primjeru crteža demo softvera kao što je prikazano na gornjoj slici.

Ili se u pripremi časa mogu koristiti slike i prezentacije sa CD-a.

Ili se može konsultovati internet.

Ili se može izraditi sopstvena ideja, kao što to prikazuje sljedeća stranica sa primjerom pripreme časa.

U svakom slučaju, priprema časa treba da sadrži: ocjena domaćeg zadatka

1. analizu (stanje planiranja časa i situacije) Do 20 od 100 bodova

2. očekivane rezultate i kompetencije Do 10 od 100 bodova

3. zadatke (ili module ili projekte) Do 50 od 100 bodova

4. zabilješke o pripremi nastavnika Do 20 od 100 bodova

21

P r i p r e m a č a s a - p r i m j e r

Škola, nastavnik, datum:

Godina, razred:

Časova učenja:

Didaktička analiza:

Učenici prve godine stručnog obrazovanja i obuke ne posjeduju znanje iz pneumatike. Objasni se

pritisak kao sila koja pokreće cilindar i pokaže se običnom pneumatskom ručnom pumpom za

rukovanje jednosmjernim cilindrom sa povratnom oprugom. U ovoj demonstraciji u formi skice ventil

je povezan da bi kontrolisao cilindar.

Objašnjavaju se simboli i od učenika se traži da nacrtaju pneumatsko kolo na papiru i da objasne

rukovanje i funkcionisanje svog nacrtanog kola.

Očekuje se zadatak bude izvršen prenosom znanja i pojedinačnim radom.

OdreĎeno fizičko znanje o pritisku se učenicima objašnjava prije nego što počnu sa izradom

odgovarajućih zadataka.

Rezultati učenika se ocjenjuju i greške se ispravljaju davanjem dodatnih informacija učenicima kada

su potrebne.

Znanje i vještine o pneumatskom modulu će se upotpuniti primjenom simulacionog softvera za

interaktivni proces obuke u kompjuterskoj laboratoriji.

Ovi prvi časovi se organizuju u učionicama jer u ovom periodu kompjuterska laboratorija nije

dostupna.

Posebne primjedbe u vezi ponašanja učenika nijesu relevantne za ove časove.

Očekivani rezultati: Učenici su sposobni da, poslije kratkog uvoda i praktične demonstracije, nacrtaju/osmilse i objasne osnovno pneumatsko kolo koje se sastoji od 3 elementa.

22

1. zadatak:

Nacrtati pneumatsko kola za upravljanje jednosmjernim cilindrom sa povratnom oprugom i

zamisliti primjenu koja bi u praksi imala smisla.

Crtež

Primjer crteža

23

2. zadatak:

Opisati fizičku funkciju elemenata kola i tok operacije:

Kompresor

Ventil

Cilindar

Tok

upravljanja

24

P r i p r e m a č a s a - p r i m j e r

Nastavnik:

Godina, razred:

Škola i datum

Priprema nastavnika za pružanje neophodnog znanja učenicima o pritisku

Šta je to pritisak?

– Stavite palac na sto.

– Vaš palac zauzima oko jedan kvadratni inč površine.

– Pritisnuti POLAKO

– Upotrijebićete silu od oko ½ funte

– Stoga, pritisak koji vršite na sto je oko 0.5 PSI (funti po kvadratnom inču)

• P1 x P2

T1 x T2

• P2 = P1 x T2

T1

• T2 = T1 x P2

P1

• Primjer P2 = ?

• P1 = 4bar

• T1 = 273°K (O°C)

• T2 = 298°K (25°C)

• P2 = 4 x 298

273

= 4.366bar

– Pritisak je iznos sile koja se primjenjuje na neku površinu materijala

– Funta po kvadratnom inču

• Iznos sile (u funtama) primijenjen na površinu (u kvadratnim inčima)

– Paskal

– Iznos sile (u N) primijenjen na površinu (u kvadratnim metrima)

– Njutn (N) = iznos sile neophodan za pomjeranje1 kg za 1 metar u sekundi (F=ma)

25

Pritisak

TTrreebbaa nnaappoommeennuuttii ddaa jjee jjeeddiinniiccaa SSII zzaa pprriittiissaakk PPaasskkaall ((PPaa))

11 PPaa == 11 NN//mm22 ((NNjjuuttnn ppoo mmeettrruu kkvvaaddrraattnnoomm))

OOvvaa jjeeddiinniiccaa jjee iizzuuzzeettnnoo mmaallaa ii ddaa bbii ssee iizzbbjjeeggllii ooggrroommnnii bbrroojjeevvii uu pprraakkssii,, uussaaggllaassiilloo

ssee ddaa ssee bbaarr kkoorriissttii kkaaoo jjeeddiinniiccaa oodd 110000..000000 PPaa..

110000..000000 PPaa ==110000 kkPPaa == 11 bbaarr

AAttmmoossffeerrsskkii pprriittiissaakk

== 1144..669966 ppssii == 11..0011332255 bbaarr == 11..0033332233 kkggff//ccmm33

Kompresovani vazduh :

Idealni zakoni o gasovima se primjenjuju za normalne „pogonske’’ vazdušne pritiske

P1V1 = P2V2 Bojlov zakon V1/V2 = T1/T2 Čarlsov zakon P1/P2 = T1/T2 Gaj-Lusakov zakon

P1V1/T1 = P2V2/T2 opšti zakon o gasu

Elementi i komponente prikazivanja i objašnjenja:

Ručna pumpa Ventil

Cilindar

26

Pneumatski simboli, komponente i njihova funkcija

90

PressureRegulator

Regulatorwith relief

ISO SYMBOLS for AIR TREATMENT EQUIPMENT

WaterSeparator

Filter

Auto Drain Air Dryer

Filter /Separator

Filter /Separator

w. Auto Drain

Multi stageMicro Filter

Lubricator

AirHeater

Heat Exchanger

Air Cooler

BasicSymbol

DifferentialPressureRegulator

PressureGauge

FRL Unit, detailed

FRL Unit,

simplified

Refrigerated

Air Dryer

AdjustableSettingSpring

Air Cleaning and Drying

Pressure Regulation

Units

Operator signala

Povratna opruga (u stvar nije

operator, već ugrađeni element) Mehanički (klip):

Zavojna poluga:

Jednokraka zavojna poluga:

Ručni operatori: opšte:

Poluga:

Dugme-pritisni:

Dugme-pritisni-povuci:

Zadržavanje za mehaničke i ručne operatore (jednostrano ustaljen ventil postaje

dvostrano ustaljen):

Rad sa vazduhom je prikazan crtanjem (isprekidane) linije signala za pritisak do

stranice kvadrata; smjer toka signala može se prikazati trouglom:

Rad sa vazduhom za navođene operacije se prikazuje četvorouglom sa trouglom,

ovaj simbol se obično kombinuje sa drugim operatorom.

Direktna solenoid operacija

solenoid navođena operacija

27

jJednosmjerni cilindar, Uvučena opruga

Jednosmjerni cilindar,

Izvučena opruga

Dvosmjerni cilindar Dvosmjerni cilindar, sa

with vazdušnim jastukom na podešavanje

Dvosmjerni cilindar, sa

, šipkom sa duplim krajem Rotacioni aktivator,

dvosmjerni

Cil indar

Ručno

rupravljanje Zatvoreni Iulaz

Ulaz Povezan sa

izlazom Povratna Opruga

Snabdijevanje

vazduhom Ispust

Manuelno upravljanje,

Normalno otvoren ventil od 3/2

cola (normalno prolaženje)

Sa povratnom oprugom

Ručno rukovanje

Zatvoren

i

ulaz

Ulaz

Povezan sa Izlazom Povratna

Opruga

OR

Mehaničko upravljanje

Ulaz

Povezan sa izlazom

Ulaz zatvoren,

Izlaz ispušten

Povratna

Opruga

Snabdijevanje

vazduhom Iispust

Mehaničko upravljanje normalno zatvoreni ventil od

3/2 cola (ne prolazi)

sa povratnom oprugom

OR

Mehaničko Rukovanje

Ulaz Povezan sa

izlazomt

Input zatvoren,

Input zatvoren, i

Izlaz

ispušten Povratna Opruga

Operatori s ignala venti la

operators

28

Solenoidi nikada ne rade u mirovanju

Ventiliima na vazduh može se upravljati u mirovanju

Električno i pneumatsko upravljanje ventilom

pritisak Bez pritiska

Ventil sa manuelnim upravljanjem

zadržavanje, mora odgovarati poziciji ventila

Bez pritiska

3/2, normalno zatvoren/normalno otvoren

pritisak

Dvostrani ustaljeni ventili: obije pozicije moguće

3/2, normalno zatvoren

Bez pritiska pritisak

3/2, normalno otvoren

Jednostrani ustaljeni ventili nikada ne radi

pritisak

Mehaničko upravljanje ventilom

Nijedan ventil sa indeksom "1" ne radi Bez pritiska

a…n 1 a…n 1

Svi ventili sa indeksom "0" rade.

a…n 0

pritisak

a…n 0

Bez pritiska

29

Tok amplifikacije Inverzija signala

Funkcija memorije

Odloženo uključivanje Odloženo isključivanje

zeleno

crveno

30

Impuls na uključivanje Impuls na puštanje razvodnika/ventila

Controla sa dvije tačke: OR Funkcija Sigurnosno blokiranje: AND Funkcija

Sigurnosno blokiranje: AND Funkcija Inverzna operacija: NOT Funkcija

Shuttle Valve

31

Direktna kontrola

Držanje krajnje pozicije

Odloženo uključivanje

Odloženo isključivanje

P

A B

P

A B