Upload
others
View
1
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
CONTACT
Het projectsecretariaat van het plattelandsproject de Merode wordt waargenomen door de Vlaamse Landmaatschappij.
Voor meer informatie kan je terecht bij VLM regio Oost, Cardijnlaan 1, 2200 Herentals014/25.83.00
[email protected] www.demerodeonline.bewww.facebook.com/demerodeonline
2012 - 2017
Merodede
Integraal plan prinsheerlijk platteland
Waar abdijen en kastelen het landschap kleuren,
Waar de natuur stilte en rust uitademt,
Waar de Witte en dwaallichten rondzwerven,
Waar de Kempen kriebelen aan de Hagelandse heuvels,
Waar prinsen, witheren en boeren schrijvers inspireren.
de MerodePRINSHEERLIJK PLATTELAND
prinsheerlijk platteland 2012 - 2017
Het prinsheerlijk platteland de Merode is een grote meerwaarde
voor het erfgoed in Vlaanderen. Het integraal plan toont aan dat
de lokale en provinciale besturen en de Vlaamse regering, ambi-
tieus zijn voor deze regio. In de komende vijf jaar gaan we de uit-
daging aan om de kwaliteit van het erfgoed de Merode verder op
te waarderen en het plan slagkrachtig uit te voeren op het terrein.
Het overleg met de partners en de samenwerking met de lokale
bevolking staan daarbij centraal. Als minister-president, tevens
bevoegd voor Plattelandsbeleid, wil ik de positieve dynamiek die
de verenigingen en de ondernemers van het gebied aan de dag
leggen, blijven stimuleren en ondersteunen. Zo kan de Merode
zijn pioniersfunctie in het Vlaams en provinciaal Plattelandsbeleid
verder vervullen, en een voorbeeld zijn voor andere gebiedsgeri-
chte projecten in Vlaanderen.
In de Merode is het vandaag al prinsheerlijk genieten dankzij de
inspanningen van de laatste vijf jaar. Toch verdient het gebied nog
bijkomende investeringen, meer specifiek voor het behoud en het
beheer van het erfgoed, de stilte en de rust. We bundelen daarvoor
de krachten over de bestuursniveaus heen.
De drie betrokken provinciebesturen zullen in de komende vijf
jaar een essentiële rol spelen. Eind 2017 zal de Vlaamse Land-
maatschappij de coördinatierol overdragen aan de provincie Ant-
werpen, die in naam van de drie provinciebesturen het beheer van
het prinsheerlijk platteland verder zal coördineren. Ik ben ervan
overtuigd dat de investeringen die wij vanuit Vlaanderen gereali-
seerd hebben, en nog verder plannen in de toekomst, op die mani-
er duurzaam in stand kunnen gehouden worden. De provincies
nemen in de komende vijf jaar daarvoor een belangrijk initiatief
door een permanente gebiedswerking in de Merode uit te tekenen.
Kris PeetersMinister-president van de Vlaamse regering
de MerodeVOORWOORD
Inleiding
Gebiedsomschrijving
Vijf jaar plattelandsproject de Merode
Partners
Projectmissie
DE MERODE, PRINSHEERLIJK PLATTELAND
Pijler 1 de Merode, platteland met klasse
Speerpunt 1.1.: We koesteren ons waardevol landschappelijk, onroerend en cultureel erfgoed
Speerpunt 1.2.: We koesteren ons waardevol natuurlijk erfgoed
Speerpunt 1.3.: We koesteren onze stilte, rust en ruimte als belangrijke erfgoedwaarde
Pijler 2 de Merode, innoverend en gastvrij platteland
Speerpunt 2.1.: We versterken onze lokale plattelandseconomie
Speerpunt 2.2.: We versterken onze duurzame landbouw
Speerpunt 2.3.: We versterken onze toegankelijkheid en gastvrijheid
Pijler 3 de Merode, zelfbewust platteland
Speerpunt 3.1.: We onderscheiden ons door onze herkenbaarheid
Speerpunt 3.2.: We onderscheiden ons door onze communicatie en educatie
Speerpunt 3.3.: We onderscheiden ons door onze gemeenschap van inwoners
Pijler 4 de Merode, zelfstandig platteland
Speerpunt 4.1.: We verankeren de Merode voor toekomstige generaties
INHOUDSOPGAVEintegraal plan
5
6
8
10
14
16
20
22
32
40
46
48
54
60
70
72
76
82
88
90
De Merode vormt een aaneengesloten gebied dat rijk is aan
historisch en cultureel erfgoed. Het is er prinsheerlijk ge-
nieten in een decor van waardevolle historische gebouwen
(abdijen, kastelen, …), kunst, cultuur, natuur en landschap.
Dit schept talrijke opportuniteiten voor de lokale economie,
de duurzame landbouw, het toerisme en de recreatie. Het
gebied straalt een identiteit uit, waar de bewoners en de
verenigingen trots op zijn.
De wortels van het plattelandsproject liggen in de aankoop
van 1.500 ha bossen en landerijen van de adellijke fami-
lie de Merode. De Vlaamse overheid kocht in 2004 via de
Vlaamse Landmaatschappij dit gebied aan in naam van een
groep van partners. Meteen na de aankoop ondertekenden
de partners het charter de Merode, waarin ze het engage-
ment aangingen om het gebied als één geheel te bewaren,
te beheren en te ontwikkelen. Dit was meteen de start voor
een ambitieus regionaal gebiedsontwikkelingsproject.
CHARTER de Merode
Ondergetekenden, partners rond het domein de Merode engageren zich ten
persoonlijke titel om:
- het domein de Merode als één geheel te bewaren
- in samenspraak met alle partners een gezamelijke visie te ontwikkelen
voor de inrichting en het beheer van het domein
- het domein te beheren en in te richten vanuit deze gezamelijke visie
- elk volgens zijn eigen mogelijkheden deze beheer- en inrichtingsvisie te
realiseren door het in eigendom en/of beheer nemen van delen van het
domein
- de verschillende deelgebieden open te stellen voor het grote publiek met
bescherming van de meest waardevolle natuur- en landschapswaarden
- de aanwezige landbouw optimale ontwikkellingskansen te bieden
- de verschillende partners blijvend te betrekken bij het beheer en de in
richting van het ganse domein
De partners zien de aankoop van het domein de Merode als een grote op-
portuniteit voor de start van een regionaal project van gebiedsgericht, geïn-
tegreerd plattelandsbeleid voor de verdere cultuurhistorische, toeristische en
recreatieve ontwikkeling van de ganse regio tussen Demer en Nete. Land-
bouw, natuur- en landschapsontwikkeling zijn hierbij de motor voor belang-
rijke impulsen voor de regionale economische ontwikkeling. De partners en-
gageren zich om hiertoe samen een ‘totaalplan’ op te maken. Dit ‘totaalplan’
schetst aan de hand van een toekomstvisie de te ondernemen acties. De part-
ners engageren zich om zich in te zetten voor de realisatie van dit totaalplan.
INLEIDING INLEIDING
Meer dan een jaar later besliste de Vlaamse Regering om de
bossen door te verkopen aan de partners. Het Agentschap
voor Natuur en Bos, de Provincie Antwerpen, Kempens
Landschap vzw, Natuurpunt, de Stad Scherpenheuvel-Zi-
chem, de Gemeente Tessenderlo, de Gemeente Westerlo en
de Norbertijnenabdij van Averbode grepen toen die kans
en investeerden door hun aankoop sterk in de Merode.
In 2006 gaf de Vlaams minister bevoegd voor plattelands-
beleid het startschot voor het piloot plattelandsproject de
Merode, prinsheerlijk platteland. Een eerste integraal plan
werd opgemaakt in 2007.
Het integraal plan dat hier voorligt is een actualisatie van
het plan uit 2007, waarbij de accentverschuivingen geba-
seerd zijn op de ervaringen van vijf jaar plattelandsproject
(bv. samenwerkingsmodel tussen de partners verfijnen,
lange termijn visie bepalen, toeristische positionering uit-
klaren, …). Deze actualisatie kwam tot stand via een breed
participatief proces met de actoren van de Merode via
doordenkdagen, bilaterale gesprekken en workshops.
Het plan bevat de projectmissie, vier pijlers en 10 speer-
punten met bijbehorende doelstellingen. Dit geactuali-
seerd plan biedt een perspectief voor een periode van vijf
jaar (2012-2017).
76 7
GEEL
HERSELT
HULSHOUT
DIEST
LAAKDAL
TESSENDERLO
SCHERPENHEUVEL-ZICHEM
AARSCHOT
WESTERLO
GEBIEDSOMSCHRIJVING GEBIEDSOMSCHRIJVING
Het projectgebied de Merode is gelegen op het snijvlak
van drie toeristische regio’s de Antwerpse Kempen, het
Hageland en de Limburgse Kempen.
Het is een gaaf gebleven, authentiek landschap met uit-
gestrekte bos- en natuurgebieden. Door de ligging op de
overgang van de Zuiderkempen naar het Hageland en de
daarbij horende verscheidenheid aan bodemsamenstelling
en reliëf is er een grote diversiteit aan soorten, habitats en
landschap. Door de historische landbouwactiviteit in de
Merode is het ook een cultuurlandschap. De riviervalleien
Demer en de Grote Nete met de tussenliggende interfluvia
en parallelle duinenruggen bepalen mee het landschap.
Dit gevarieerd landschap kan bogen op een opvallend on-
roerend erfgoed waarin een rijke geschiedenis zit verscho-
len: de abdijen van de Norbertijnen - Witheren in Averbode
en Tongerlo, de refugiehuizen van de abdijen in Diest, de
Witherenpastoriewoningen, de kastelen van de prinselijke
familie de Merode in Westerlo, de kerkjes in Demergotiek
van Zichem, Langdorp en Testelt, de Kempische langge-
velboerderijen en de historische kern van Scherpenheuvel
met zijn basiliek. Maar ook kleinschalige erfgoedelemen-
ten zoals de kapelletjes verspreid in het gebied dragen bij
tot een bijzonder geheel. Dit waardevol onroerend erfgoed
werd ook verzameld in enkele musea in deze regio, zoals
‘huize Ernest Claes’, Historisch Streekmuseum van de Zui-
derkempen in Oevel, … .
Perimeter plattelandsproject:
Het projectgebied de Merode is begrensd door uitgespro-
ken stedelijke en economische structuren, zoals de E 313
in het noorden, de omgeving van de oude baan Diest-Aar-
schot en de N2 Diest-Hasselt tot aan de E314 in het zuiden
en de N29 Diest-Beringen in het zuid-oosten. In het wes-
ten zijn de gemeentegrenzen van de gemeenten Westerlo,
Hulshout, Herselt, Langdorp en Rillaar de grens van het
projectgebied.
Uitbreidingsperimeter cultuurhistorisch erfgoed:
Het aanwezige roerend en onroerend erfgoed dat in relatie
staat tot de prinsen, de Witheren van Averbode en Tongerlo
én de volksfiguren zorgen voor een inhoudelijke afbake-
ning die ruimer kan zijn dan de perimeter van het platte-
landsproject. In de communicatie en productontwikkeling
kan dit meegenomen worden. We spreken daarom van een
uitbreidingsperimeter voor het cultuurhistorisch erfgoed
van de Merode.8 9
5 JAAR PLATTELANDSPROJECT DE MERODE 5 JAAR PLATTELANDSPROJECT DE MERODE
In 2011 en begin 2012 namen we de tijd om samen met alle
partners de toekomstvisie van de Merode scherp te stel-
len. Aan de hand van doordenkdagen, workshops en bi-
laterale gespreksrondes, formuleerden we aanbevelingen.
Deze staan gebundeld in dit geactualiseerd integraal plan
(2012-2017).
Het meest opvallende van het plattelandsproject de Mero-
de is dat er op een relatief korte periode heel wat acties, ini-
tiatieven en deelprojecten werden uitgevoerd. Het sterke
samenwerkingsverband over de bestuursniveaus heen ligt
aan de basis van deze resultaten waarbij het consequent
toepassen van een gezamenlijke projectvisie doorslagge-
vend was.
Op pagina 12 presenteren we een overzicht van de pro-
jectresultaten van de afgelopen vijf jaar.
Nieuwe accenten en uitdagingen in de toekomst.
Het partnerschap schuift één verhaal ‘de Merode, prins-
heerlijk platteland’ naar voren om de communicatie en de
productontwikkeling aan te koppelen. De perimeter van
het plattelandsproject is definitief vastgesteld en de uit-
breidingsperimeter voorziet de mogelijkheid om cultuur-
historische elementen mee te nemen die in verband staan
met het verhaal van de Merode.
Het partnerschap legt in de komende vijf jaar expliciet de
klemtoon op het investeren in het onroerend erfgoed van
de Merode. De natuurontwikkeling situeert zich hoofdza-
kelijk in de Demer- en de Netevallei waar ingezet wordt op
een synergie tussen de verschillende projectinitiatieven.
Het koesteren van de stilte en de rust is een prioriteit die
inspeelt op een belangrijke maatschappelijke behoefte.
De lokale economie blijft een belangrijke prioriteit in de Merode,
met een expliciete klemtoon op de belevingseconomie. Zo zal het
partnerschap samenwerken met een netwerk van ondernemers
en erkennen we de landbouwers van de Merode in hun rol als
landschapsbouwer. De ontwikkeling van een kwaliteitsmerk de
Merode start op en is een verdieping van de bestaande regionale
merken. Op de toeristische promotie van de Merode wordt sterk
ingezet, ingepast in de werking van de drie toeristische regio’s.
De ontwikkeling van de onthaalpoorten tot de Merode is daarbij
een hoofddoelstelling.
Het partnerschap definieert de groep van lokale inwoners als pri-
oritaire doelgroep voor de komende vijf jaar. We werpen ook een
blik op lange termijn. Zo zullen de provincies op het einde van
deze planperiode de coördinatierol overnemen van de Vlaamse
Landmaatschappij en bouwen zij, in samenspraak met de part-
ners, een nieuwe structuur uit voor de Merode.
10 11
Sociale innovatie
TIJDSLIJN TIJDSLIJN
aan
koop
Mer
oded
omei
nen
20 ja
nu
ari 2
004
onde
rtek
enin
g C
har
ter
de M
erod
e29
maa
rt 2
004
Mer
odeh
appe
nin
g S
cher
pen
heu
vel
open
stel
lin
g do
mei
nen
16 m
ei 2
004
door
verk
oop
dom
ein
en20
nov
embe
r 20
05
offi
ciël
e la
nce
rin
g P
latt
elan
dspr
ojec
t de
Mer
ode
19 ju
ni 2
006
Naa
m: d
e M
erod
e,
prin
shee
rlijk
pla
ttel
and
logo
+ w
ebsi
te
goed
keu
rin
g In
tegr
aal P
lan
12 m
aart
200
7
Mer
odeh
appe
nin
g W
este
rlo
25 ju
ni 2
006
Mer
odeh
appe
nin
g H
erse
lt20
apr
il 2
007
BV
R p
lan
prog
ram
ma
de M
erod
e14
dec
embe
r 20
07
inst
elli
ng
NI
Ave
rbod
e B
os e
n H
eide
27 ju
ni 2
007
beke
ndm
akin
g bu
dget
L
andi
nri
chti
ng
open
ing
Den
Eik
maa
rt 2
008
foto
wed
stri
jd
hu
isst
ijl d
e M
erod
e
Mer
odeh
appe
nin
g L
aakd
al-
Ave
rbod
e -
10 m
ei 2
008
goed
keu
rin
g m
aatr
egel
en
NI
Ave
rbod
e B
os e
n H
eide
26 ju
ni 2
008
star
t ka
pwer
ken
- c
omm
otie
NI
Ave
rbod
e B
os e
n H
eide
ein
d 20
08 -
200
9
goed
keu
rin
g bo
sbeh
eerp
lan
4 ju
ni 2
009
Mer
odeh
appe
nin
g Te
ssen
derl
o10
mei
200
9
MB
mou
nta
ineb
iken
etw
erk
18 ju
ni 2
009
MB
wan
deln
etw
erk
26 ju
ni 2
009
MB
Bee
ltje
ns
- K
war
ekke
n30
okt
ober
200
9
onde
rnem
ersb
roch
ure
open
ing
Klo
mpe
nm
use
um
dece
mbe
r 20
09
ontw
erp
IP P
oort
Ger
hag
en e
n
Ave
rbod
e P
BG
27 ju
ni 2
011
proe
fdru
k w
ande
lkaa
rt
Mer
odeb
ox
foto
broc
hu
re
Mer
odeh
appe
nin
g G
eel
26 s
epte
mbe
r 20
10
MB
Her
tber
g16
maa
rt 2
011
open
ing
Klo
mpe
nbe
levi
ngs
pad
27 m
aart
201
1
door
den
kdag
en d
e M
erod
e
open
ing
Spr
ookj
esbo
s1
mei
201
1
Pla
ttel
ands
verh
alen
de
Mer
ode
23 s
epte
mbe
r 20
11
Mer
odeh
appe
nin
g H
erse
lt25
sep
tem
ber
2011
open
ing
mou
nta
ineb
iken
etw
erk
15 o
ktob
er 2
011
open
luch
tspe
ktak
el W
este
rlo
16 -
28
mei
201
2
On
tvan
gst
prijs
wan
deln
etw
erk
fase
1 -
13
mei
200
9
aan
koop
Bed
derm
olen
wan
delk
aart
de
Mer
ode
(bet
alen
d)
real
isat
ie w
ande
lnet
wer
k (f
ase
1)20
08
Life
Lifescape your Landscape
Collabor8
Grenzeloos Wandelen
Rural Alliances
2006 2007 2008 2009 2010 2011quick wins
Europese samenwerking
Mer
odeh
appe
nin
g W
este
rlo
27 m
ei 2
012
12
Pri
nci
piël
e go
edke
uri
ng
Inte
graa
l P
lan
201
2-20
17
10 s
epte
mbe
r 20
12
MB
Poo
rt G
erh
agen
13 s
epte
mbe
r 20
12
MB
Poo
rt A
verb
ode
19 o
ktob
er 2
012
Gemeente Hulshout
Dorp aan de Nete
Stad Diest
Diest, mijn stad
Stad Aarschot
Kloppend hart aan de Demer
Provincie Antwerpen
Sterk in verscheidenheid
Provincie Limburg
Gastvrij met een open geest
Provincie Vlaams-Brabant
Bouwen aan Vlaams-Brabant
Onroerend Erfgoed
Omkijken mag
Agentschap voor Natuur en Bos
Meer, Beter, Samen
Natuurpunt vzw
Een pluspunt voor de natuur
Vlaamse Landmaatschappij
Samen investeren in de open ruimte
PARTNERS PARTNERS
Gemeente Laakdal
Een dorp om van te genieten
Gemeente Westerlo
Parel van de Kempen
Stad Geel
Je komt er, je blijft er ...
Gemeente Tessenderlo
Stad Scherpenheuvel-Zichem
Waar de Witte thuis is
Gemeente Herselt
Gastvrij en groen
Parel van de KempenGEMEENTE WESTERLO
NorbertijnenabdijAverbode
Toerisme Provincie Antwerpen
De Antwerpse Kempen, da’s boenk erop!
Toerisme Provincie Limburg
Beleef de stilte in de Limburgse Kempen
Toerisme Provincie Vlaams-Brabant
Proef het Hageland
Kempens Landschap vzw
Bij ons zit U goed
Boerenbond
Trouw aan land- en tuinbouw
Abdij van de Norbertijnen van Averbode
Open Poort
A g e n t s c h a p v o o r
Natuur en Bos
14 15
PROJECTMISSIE PROJECTMISSIE
De Merode is een pilootplattelandsproject dat uitvoering
geeft aan het Vlaams Plattelandsbeleid en het provinciaal
gebiedsgericht beleid.
Het plattelandsproject is een partnerschap dat de om-
gevingskwaliteit van het projectgebied de Merode op
een duurzame, gebiedsgerichte en samenhangende ma-
nier ontwikkelt. Dat betekent dat het partnerschap de
kernkwaliteiten van de Merode wil koesteren, de regi-
onale economie wil versterken, zich wil onderscheiden
door een samenwerking met de inwoners en de werking
ervan duurzaam wil verankeren voor de toekomst.
Het Vlaamse Plattelandsbeleid werkt op drie sporen. Het
eerste spoor is een beleidsmatig spoor. Het tweede en der-
de spoor zijn projectmatig, waarbij het tweede spoor focust
op het opzetten van initiatieven op Vlaams niveau en het
derde spoor op het ondersteunen en uitvoeren van gebieds-
gerichte werking op lokaal of regionaal niveau. Het platte-
landsproject de Merode past vooral in dat derde spoor.
Onderstaande projectmissie en integraal plan resulteren
via een partnerschap in een gebundelde inzet en uitvoe-
ring van Europese, Vlaamse, provinciale en lokale instru-
menten en beleidsplannen.
Het integraal plan definieert vier pijlers die uitvoering geven aan de projectmissie de Merode:
Pijler 1: de Merode, platteland met klasse Pijler 2: de Merode, innovatief en gastvrij platteland
Pijler 3: de Merode, zelfbewust platteland
Pijler 4: de Merode, zelfstandig platteland
Het integraal plan omvat de ambities van het partnerschap
voor het projectgebied de Merode. Het bundelt de inzet
van de Europese, de Vlaamse, de provinciale en de lokale
instrumenten en beleidsplannen. Via een goed overleg is
het mogelijk om acties op terrein uit te voeren en geïnte-
greerde oplossingen aan te bieden. In de komende vijf jaar
zal er extra aandacht besteed worden aan het uitvoeren van
het provinciaal gebiedsgericht beleid.16 17
WIST JE DAT? WIST JE DAT?
5500 1500 134
1060
125000
800000 500
12000
14
11000
ha ankerplaatsen in de Merode
ha oppervlakte aankoop domeinen familie de Merode Norbertijnen in Averbode en Tongerlo
landbouwers in de Merode
inwoners in de Merode
bezoekers openluchtspektakel de Merodes in 2012
pelgrims per jaar in Scherpenheuvel
B&B’s in de Merode
km wandelnetwerk in de Merode
bezoekers bosmuseum Gerhagen per jaar
24producenten van hoeve- en streekproducten
18
122km mountainbikenetwerk in de Merode
1 platteland met klassede Merode,
een verhaal
‘Reeds schraapt de ochtend dauw van daken, pelt een rodegloed schaduwen van gevels. Lichtschuw verschuilen mensenzich nog in huizen, maar dieren zijn al op pad. Windstil komtde dageraad. Ik adem diep en weet: nooit wil ik hier weg’
uit ‘Tessenderlo, mijn dorp’ van Cyriel Gladines
20 21
1Speerpunt 1.1
We koesteren ons waardevol landschappelijk, onroerend en cultureel erfgoed
23Project in de kijker:Afspanning den Eik (Kempisch Landschap vzw, Provincie Antwerpen en Laakdal)
ANKERPLAATSEN, ERFGOEDLANDSCHAPPEN, RELICTEN EN DORPSGEZICHTEN BESCHERMEN, HERWAARDEREN EN BEHEREN
We maken gebruik van het wettelijk instrumentarium om
het onroerend erfgoed in de Merode ruimtelijk te veran-
keren. We stimuleren het aanduiden van ankerplaatsen en
we faciliteren de afbakening van de RUP’s om de anker-
plaatsen om te zetten naar erfgoedlandschappen met oog
voor de actieve landbouw in het gebied. We herwaarderen
de beschermde landschappen, de dorpsgezichten en de re-
licten en we zetten in op het beheer ervan. Op basis van
het juridisch kader en informatie van de erfgoedinventaris-
sen maken we een duidelijk overzicht van het waardevol
erfgoed van de Merode. We besteden hier voldoende aan-
dacht aan in onze communicatie en planning.
SPEERPUNT 1.1 - DOELSTELLING 1.1.1 SPEERPUNT 1.1 - DOELSTELLING 1.1.2
ONROEREND ERFGOED EN ARCHEOLOGISCHE SITES BEHOUDEN, BEHEREN EN RENOVEREN
We streven ernaar om het bouwkundig erfgoed en de ar-
cheologische sites in de Merode te behouden, te renoveren
en te beheren. We ondersteunen nieuwe mogelijkheden
van medegebruik of herbestemming van het onroerend erf-
goed en maken de archeologische sites opnieuw zichtbaar.
We ondersteunen het onderzoek naar de haalbaarheid van
de lokale ontginning van ijzerzandsteen i.f.v. de restauratie
van de gebouwen. Op basis van de beschikbare inventaris-
sen, de kennis en de data, maken we een totaaloverzicht
van het erfgoed op schaal van de Merode (landschap, ar-
cheologie, natuur, cultuur, geschiedenis).
1
24 25
SPEERPUNT 1.1 - DOELSTELLING 1.1.3
RUIMTELIJKE KWALITEIT IN DE OMGEVING VAN BOUWKUNDIG EN NATUURLIJK ERFGOED VERSTERKEN
We versterken de visuele en de ruimtelijke kwaliteit in de
omgeving van het bouwkundig en het natuurlijk erfgoed
van de Merode. Om dit waar te maken zijn versterkende
elementen nodig die de verrommeling van het landschap
tegengaan. Sensibiliseringsacties, beeldkwaliteitsplannen,
inrichtingsmaatregelen, ruimtelijke adviesverlening …
zijn voorbeelden van maatregelen (bv. actie zwerfvuil, actie
‘over-bebording’, lichtvervuiling, ruimtelijke orde/chaos,
PRUP weekendverblijven Hertberg …).
1
26 27
CULTUREEL ERFGOED IN DE KIJKER ZETTEN
We zetten het cultureel erfgoed in de Merode in de kijker.
Door een rijke geschiedenis van o.a. de abdijen, de Kempi-
sche boeren, de familie de Merode en de belangrijke schrij-
vers is er een kenmerkende traditie van verhalen, kunst,
literatuur, volksspelen, levend erfgoed, dialecten, ambach-
ten … We zetten sterk in op het vertellen van de platte-
landsverhalen van de Merode. De kunst in de kastelen, de
abdijen en de kerken verdient bovendien specifieke aan-
dacht. We zorgen ervoor dat deze rijkdom op een frisse en
moderne wijze bekend wordt gemaakt bij de inwoners en
de bezoekers van de Merode.
SPEERPUNT 1.1 - DOELSTELLING 1.1.4 SPEERPUNT 1.1 - DOELSTELLING 1.1.5
ACTIEGERICHT NETWERK VAN ERFGOEDHOUDERS ONDERSTEUNEN
Zowel de musea, de landbouwverenigingen, de heemkrin-
gen als de natuurverenigingen vertellen de geschiedenis
van het gebied. We brengen daarom deze erfgoedhou-
ders samen in een actiegericht netwerk om kennis te de-
len, acties op te zetten en onderling samen te werken om
die geschiedenis levend te maken bij de lokale bevolking.
We vestigen de aandacht op de noodzaak tot samenwer-
king met de lokale middenveldorganisaties, de stuurgroep
de Merode, de gidsen, de scholen, de ondernemers en de
landbouwers.
1
28 29
SPEERPUNT 1.1 - DOELSTELLING 1.1.61PARTNERSCHAPPEN STIMULEREN EN GESCHIKT INSTRUMENTARIUM INZETTEN MET BIJZONDERE AANDACHT VOOR HET BEHEER
We duiden specifieke objecten (landschappen/gebouwen/
sites/cultuur) aan waarmee we in het plattelandsproject de
Merode projectmatig aan de slag gaan. Zo beschermen en
beheren we het landschappelijk, het onroerend en het cul-
tureel erfgoed. We zetten innovatieve samenwerkingsver-
banden op en zetten een geschikt instrumentarium in. We
duiden trekkers aan voor het organiseren van een samen-
werkingsverband voor een snelle en efficiënte uitvoering
op het terrein.
Mogelijke sites: Molensite Molenlaak (Geel), Oud Vre-
degerecht (Westerlo), Beddermolen (Kempens Landschap
vzw), Hof ter Borght (Kempens Landschap vzw), pastorie-
woning Blauberg (provincie Antwerpen), pastoriewoning
Herselt (Herselt), bierhoeve (Natuurpunt vzw), oudste
schooltje Vorst (Laakdal), Mariapark (Provincie Vlaams-
Brabant, Kempens Landschap vzw), Maagdentoren (Scher-
penheuvel-Zichem), Fort Leopold (ANB) …
Instrumentarium: Landschapsbeheerplan voor bescherm-
de landschappen, herwaarderingsplan voor beschermde
dorpsgezichten, onderhoudspremie voor beschermde land-
schappen en beschermde monumenten, een restauratie-
premie voor beschermde monumenten, landschapspremie
voor beschermde landschappen, integratie van erfgoedbe-
heermaatregelen en natuurbeheermaatregelen, erfgoed-
convenant, decreet landinrichting, één gebiedsgerichte
beheerplanning, erfgoedveiling, landschapsanimator, be-
heerovereenkomsten, …
30 31
We koesteren ons waardevol natuurlijk erfgoed
1Speerpunt 1.2
Project in de kijker:Averbode Bos en Heide (Natuurpunt, VLM, ANB, Scherpenheuvel-Zichem, Tessenderlo, Laakdal) 33
BOS-EN NATUURGEBIEDEN BESCHERMEN, HERWAARDEREN, BEHEREN EN UITBREIDEN
We beschermen, herwaarderen en beheren de bos- en
natuurgebieden van de Merode. We koesteren het bos- en
natuurgebied op basis van een geïntegreerde visie. We her-
stellen (door natuurinrichting), beschermen en beheren
o.a. de natuurlijke (alluviale) bossen, de vennen, de heide,
de duinen, de (laaggelegen) heischrale graslanden. We
breiden waar mogelijk bos- en natuurgebied uit ter onder-
steuning van het AGNAS proces (afbakening agrarische en
natuurlijke structuur). We geven bovendien maximaal uit-
voering aan de instandhoudingsdoelstellingen voor de ha-
bitatrichtlijngebieden in de Merode. We stemmen daarom
prioritair af met de clustergebieden ‘Demervallei’ en ‘Bo-
venloop van de Grote Nete met Zammelsbroek, Langdon-
ken en Goor’.
SPEERPUNT 1.2 - DOELSTELLING 1.2.1 SPEERPUNT 1.2 - DOELSTELLING 1.2.2
ECOLOGISCHE EN LANDSCHAPPELIJKE VERBINDINGEN ONTWIKKELEN
In het projectgebied streven we naar een gedragen en
onderbouwde visie waarbij aan de hand van doelsoorten/
landschapstypen belangrijke ecologische en landschappe-
lijke verbindingen worden gerealiseerd (openlandschaps
verbinding, bosverbinding, natuurverbinding, natte ver-
binding) binnen de randvoorwaarden die gesteld zijn in
AGNAS en andere relevante planningsprocessen. De land-
schapsbeelden en de biodiversiteit vormen een inspira-
tiebron. We grijpen kansen die geboden worden door het
gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) zodat de land-
bouw in de Merode ook bijdraagt aan biodiversiteitsdoel-
stellingen. We vertalen die visie naar een actie- en finan-
cieringsprogramma.
1
34 35
BELEVINGSWAARDE EN DE RELATIE MET DE RIVIERVALLEIEN VAN DEMER EN GROTE NETE VERSTERKEN
We versterken de samenhang tussen het projectgebied de
Merode en de valleien van de Demer en de Grote Nete.
Beide riviervalleien zijn landschapsbepalende structuren
in het projectgebied de Merode. We stemmen maximaal af
met de Sigma-projecten Grote Nete-vallei en Demervallei
(bv. natuurverbinding, recreatie, context, …). We verster-
ken elkaar waar mogelijk door onder andere op de kruis-
punten van de projectgrenzen een verwijzing of connectie
mogelijk te maken. De Merode kan als overgangsgebied
beschouwd worden tussen beide Sigma-afbakeningen. We
nemen initiatieven om de belevingswaarde van de rivieren
te versterken (vb. themawandeling rivieren/water) en kun-
nen het ‘landschapsbeeld biodiversiteit middenloop Grote
Nete’ als inspiratiebron gebruiken voor groene corridors.
SPEERPUNT 1.2 - DOELSTELLING 1.2.3 SPEERPUNT 1.2 - DOELSTELLING 1.2.4
INTEGRAAL WATERBEHEER STIMULEREN EN LOKALE WATERHUISHOUDING DAAROP AFSTEMMEN
We verbeteren het integraal waterbeheer door samenwer-
king tussen alle belanghebbenden te stimuleren. Samen
met de verschillende waterbeheerders, maar ook met de
landbouwers en de natuurbeheerders, worden alle knel-
punten in verband met het waterbeheer opgelijst. Binnen
de betrokken waterschappen worden op een geïntegreerde
wijze de knelpunten en de oplossingen afgetoetst aan de
andere doelstellingen van het integraal plan de Merode
en met de doelstellingen van het integraal waterbeleid.
Afstemming op de lopende watergebonden projecten zo-
als onder meer de Sigmaprojecten langs de Demer en de
Grote Nete is noodzakelijk. Voor die afstemming maken we
gebruik van de bestaande overlegfora zoals het ambtelijk
bekkenoverleg, de bekkenraad of het bekkenbestuur. We
maken ten slotte een actie- en financieringsprogramma op.
1
36 37
PARTNERSCHAPPEN STIMULEREN EN GESCHIKT INSTRUMENTARIUM INZETTEN MET BIJZONDERE AANDACHT VOOR HET BEHEER EN TOEZICHT
We duiden specifieke bos- en natuurgebieden/locaties aan
waarmee we in het plattelandsproject de Merode project-
matig aan de slag gaan. Zo beschermen en beheren we het
natuurlijk erfgoed. We zetten innovatieve samenwerkings-
verbanden op en zetten een geschikt instrumentarium in.
We duiden trekkers aan voor de uitvoering van bijvoorbeeld
inrichtingsmaatregelen en/of beheermaatregelen op het
terrein.
SPEERPUNT 1.2 - DOELSTELLING 1.2.5
Overzicht van bos- en natuurgebieden in de Merode:
Teunenberg (ANB), Sterschot (ANB), Zammels Broek
(Natuurpunt vzw), Laakvalleien (Natuurpunt vzw),
Trichelbroek-Varendonk (Natuurpunt vzw), de Werft
(ANB), Netevallei-Rothoek-Schaapwees (Natuurpunt
vzw), Kalvarieberg (Kempens Landschap vzw), Beeltjens-
Kwarekken (Kempens Landschap vzw, ANB, Natuurpunt
vzw), Varenbroek (ANB), Hertberg (provincie Antwerpen,
ANB), Helschot (ANB), Witput (Kempens Landschap vzw),
Raambroekse bossen (ANB), Kattebos (ANB), Herenbos-
sen (ANB), Goor-Asbroek (Natuurpunt vzw), Langdon-
ken (Natuurpunt vzw), Molenheide-De Meren- Bosberg
(Natuurpunt vzw), Demerbroeken (Natuurpunt vzw, ANB),
Voortberg (Natuurpunt vzw), Averbode Bos en Heide
(Natuurpunt, Kempens Landschap vzw), Gerhagen
1
(ANB, provincie Limburg), Schoterse bossen-Achterheide
(Natuurpunt vzw), Catselt (Natuurpunt vzw), Dassenaarde
(Natuurpunt vzw), Vallei van de Drie Beken (ANB), Web-
bekoms Broek (ANB)
Instrumentarium: natuurinrichting (onderzoek naar
haalbaarheid nieuw natuurinrichtingsproject), decreet
landinrichting, landschapsveiling, lokale grondenbank,
beheerovereenkomsten, vergoedingen, integraal water-
beheer, Bekken- en Stroomgebiedbeheerplannen, beheer-
plan voor erkende en Vlaamse reservaten, beheerplan voor
de private bossen, Vlaamse, provinciale en gemeentelijke
subsidiekanalen.
38 39
We koesteren onze stilte, rust en ruimte als belangrijke erfgoedwaarde
1Speerpunt 1.3
Project in de kijker:Stiltegebied Gerhagen (Tessenderlo, ANB, Provincie Limburg, Regionaal Lanschap Lage Kempen, VLM, Bosmuseum) 41
RUSTGEVENDE PLEKKEN AANDUIDEN EN STILTEGEBIEDEN VALORISEREN
We duiden rustgevende plekken aan, die belangrijk zijn
omwille van hun akoestische, ecologische, landschappe-
lijke, cultuurhistorische of verzorgende kwaliteiten. We
gaan actief aan de slag om de beleving van ‘stilte en rust’
mogelijk te maken, te bewaren en te versterken vanuit een
lokale aanpak. We onderzoeken de mogelijkheden om het
stiltegebied in Gerhagen te versterken en te verbeteren (bv.
fluisterasfalt, negatieve evolutie tegengaan) en eventueel
bijkomende stiltegebieden aan te duiden (bv. Averbode Bos
en Heide).
SPEERPUNT 1.3 - DOELSTELLING 1.3.1 SPEERPUNT 1.3 - DOELSTELLING 1.3.2
STILTE ALS INSPIRATIEBRON VOOR CULTUUR EN WELZIJN
Het thema stilte, rust en ruimte heeft een geïntegreerde
aanpak nodig om tot een collectieve waarde voor bewo-
ners en organisaties uit te groeien. Daarom ondersteunen
we ook acties die in de domeinen van cultuur en welzijn
worden genomen en die zorgen voor een betere beleving
van het thema’stilte, rust en ruimte’. Voorbeelden kunnen
zijn: kunst integreren in het landschap, gedichtenavond,
tentoonstellingen, samenwerking met gezondheidsinstel-
lingen, …
1
42 43
SENSIBILISATIE EN PARTICIPATIE ROND STILTE, RUST EN RUIMTE STIMULEREN EN ONDERSTEUNEN
Om de bewoners en de beleidsmakers te doordringen van
het unieke rustgevende karakter van het gebied waarin ze
leven en werken, zetten we in op het informeren en het
sensibiliseren. Sensibilisatie in scholen verdient bijzon-
dere aandacht. We richten innovatieve partnerschappen op
waarin mensen samen op zoek gaan naar kansen voor het
gebruik en de beleving van de stiltegebieden en de rustge-
vende plekken in hun omgeving. We richten bijvoorbeeld
een stilteplatform op.
SPEERPUNT 1.3 - DOELSTELLING 1.3.31
44 45
innoverend en gastvrij plattelandde Merode, 2een merk
‘Streekproducten zorgen voor vertierFlierefluiter, PaternosterbierPareltjes en Kempense koffie’t maakt me vrolijk als ik ze zie
Het Merodewoud verdient dit lied‘t is historisch authentiek gebied Hier kan je genieten van cultuurAangetrokken door zijn natuurRustig fietsend door ‘t HagelandZalig stappend door ‘t Kempisch zand‘k hou van dit land‘
Uit ‘het Merodelied’, geschreven voor het openluchtspektakel de Merodes, auteur Luc Stevens en componist Leo Ouderits
46 47
We versterken onze lokale plattelandseconomie
2Speerpunt 2.1
Project in de kijker:Merode box (ondernemers- en erfgoedhoudersnetwerk, SPK, VLM) 49
INNOVATIEVE PLATTELANDSECONOMIE IN RELATIE TOT HET ERFGOED VAN DE MERODE ONDERSTEUNEN
We versterken de lokale plattelandseconomie door de sa-
menwerking te stimuleren tussen de ondernemers, de erf-
goedhouders, de verenigingen, de scholen … met respect
voor de draagkracht van het gebied. Op die manier kan er
een samenhang ontstaan tussen het erfgoed, de recreatie
en het toerisme wat de vitaliteit van het platteland ten goe-
de komt. Ook nieuwe economische dragers (bv. belevings-
economie, lokale energieproductie, sociale economie) ver-
dienen ruime aandacht.
SPEERPUNT 2.1 - DOELSTELLING 2.1.1 SPEERPUNT 2.1 - DOELSTELLING 2.1.2
KANSEN BIEDEN VOOR HET GEBRUIK VAN LOKALE EN AUTHENTIEKE PRODUCTEN
We vestigen de aandacht op de authentieke en lokale pro-
ducten in het projectgebied de Merode omdat er een toe-
nemende maatschappelijke behoefte is om producten van
eigen bodem te gebruiken. Zo ontstaat er een direct contact
tussen de producent en de consument. Naast het lokaal ge-
produceerd voedsel verstaan we daaronder ook de lokale en
de hedendaagse ambachten (bv. klompenmaken, kaarsen-
maken). We werken onder andere samen met de hoeve- en
streekproducenten onder de provinciale labels ‘Puur Lim-
burg’, ‘Lekkers met Streken’, ‘Straffe Streek’.
2
50 51
ONDERSTEUNEN VAN EEN NETWERK VAN ONDERNEMERS
We versterken de lokale economie door de samenwerkings-
initiatieven tussen de lokale ondernemers te ondersteu-
nen. De lokale ondernemers nemen hiertoe zelf initiatief
en kunnen zo kennis en producten delen en verdelen, er-
varing uitwisselen, bijdragen tot de doelstellingen van het
plattelandsproject en de rol van gastheer opnemen voor de
bezoekers en de inwoners van de Merode. We ondersteu-
nen de oprichting van een zelfstandige structuur van on-
dernemers. We vestigen de aandacht op de noodzaak tot
afstemming met de actoren van de Merode en de kwali-
teitsmerken ‘Pure Kempen’, ‘Lekkers met Streken’, ‘Puur
Limburg’ en ‘Straffe Streek’ én met andere ondernemers-
verenigingen.
SPEERPUNT 2.1 - DOELSTELLING 2.1.32
SPEERPUNT 2.1 - DOELSTELLING 2.1.4
ONTWIKKELEN VAN EEN MERK DE MERODE
We ontwikkelen in samenspraak met de betrokken actoren
het ‘merk de Merode’ waaronder de diverse relevante pro-
ducten op de markt kunnen gebracht worden. Het ‘merk
de Merode’ is een kwaliteitslabel met duidelijke criteria
en niet louter een herkomstlabel. Het merk moet inhoud,
waarden en een onderscheidend vermogen hebben. Het
merk ‘de Merode’ is een verdieping van de bestaande mer-
ken (Pure Kempen, Hageland, Puur Limburg). De kern-
waarden de Merode zoals omschreven in het integraal
plan zijn geschikt als uitgangspunt. Voor de certificering
dient er een certificeringsgroep samengesteld te worden,
bestaande uit verschillende betrokken actoren.
52 53
We versterken onze duurzame landbouw
2Speerpunt 2.2
Project in de kijker:Melkautomaat Verbruggen (Boerenbond, landbouwer) 55
LANDBOUWERS ERKENNEN ALS LANDSCHAPSBOUWER
We erkennen de landbouwers als landschapsbouwer in de
Merode. Naast het produceren van het voedsel beheert en
onderhoudt de landbouwer het landschap. Van generatie
op generatie bewerken zij het landschap en dragen zij bij
tot de visuele en de ruimtelijke kwaliteit (bv. koeien in de
wei, hagen en heggen, graslandbeheer, behoud van een
open landschap). Om hen te ondersteunen in het beheren
van het landschap en de bescherming van de natuur en het
landschappelijk erfgoed - naast hun economische activitei-
ten - kunnen landbouwers beroep doen op verschillende
instrumenten zoals (beheer)overeenkomsten, erfbeplan-
ting, landinrichting, vergoedingen.
SPEERPUNT 2.2 - DOELSTELLING 2.2.1 SPEERPUNT 2.2 - DOELSTELLING 2.2.2
VOEDSELPRODUCTIE LOKAAL VERMARKTEN
We ondersteunen via communicatie en kennisdeling initia-
tieven die ervoor zorgen dat plaatselijk geteelde producten
lokaal worden verkocht én dat bij de inwoners een bewust-
zijn groeit over de diversiteit aan producten in eigen omge-
ving. Deze ondersteuning gebeurt op basis van de kennis
en de middelen waarover de provincies beschikken en op
basis van de noden van in het projectgebied. Voorbeelden
daarvan zijn korte-keten-initiatieven zoals voedselteams,
boerenmarkt, buurtwinkels. Zo creëren we een relatie tus-
sen het landschap en gezonde, kwaliteitsvolle voeding.
Met deze doelstelling geven we onder andere uitvoering
aan het ‘Vlaams strategisch plan korte keten’.
2
De ‘landschapsbeelden biodiversiteit’ kunnen daarbij richting
geven wat betreft de groene corridors waaraan samen met de
landbouwers gewerkt wordt.
Via het integraal waterbeheer en afstemming met de lokale wa-
terhuishouding onderzoeken we de mogelijkheden en bieden
we oplossingen om de landbouwgronden te optimaliseren.
56 57
VERBREDE LANDBOUW ONDERSTEUNEN EN STIMULEREN
We versterken de landbouw met verbrede doelstellingen.
Het Europees landbouwbeleid stuurt aan op een landbouw
met verbrede doelstellingen waarbij duurzame plattelands-
ontwikkeling een belangrijke uitdaging is. De landbouwers
zijn daarom belangrijke partners voor de realisatie van de
doelstellingen van het plattelandsproject. Door het recrea-
tief en het toeristisch medegebruik zijn er heel wat kansen
voor de rechtstreekse verkoop, het hoevetoerisme, het hoeve
kamperen … In het projectgebied zijn er ook mogelijk-
heden voor de energieproductie, de kringloop sluiten, de
zorgboerderijen, de educatie.
SPEERPUNT 2.2 - DOELSTELLING 2.2.3 SPEERPUNT 2.2 - DOELSTELLING 2.2.4
ACTIEGERICHT NETWERK VAN LANDBOUWERS ONDERSTEUNEN
We zetten een samenwerking op met de agrobeheergroep
(Westerlo en omgeving) én we versterken de lokale eco-
nomie door een actiegericht netwerk van landbouwers te
ondersteunen. Zo kunnen de landbouwers kennis en pro-
ducten delen en distribueren, ervaring uitwisselen en, bij-
dragen tot de doelstellingen van het plattelandsproject. We
zorgen voor de nodige wisselwerking met de stuurgroep de
Merode en vestigen de aandacht op samenwerking met de
lokale middenveldorganisaties, de gidsen, de scholen, de
ondernemers.
2
58 59
We versterken onze toegankelijkheid en gastvrijheid
2Speerpunt 2.3
Project in de kijker:Wandelknooppuntennetwerk (partnerschap de Merode) 61
TOEGANGSPOORTEN EN ONTHAALVOORZIENINGEN ONTWIKKELEN, EXPLOITEREN, PROMOTEN EN BEHEREN
WESTERLO – HERSELT – AVERBODE – SCHERPENHEUVEL – GERHAGEN – OOSTERLO - AARSCHOT - DIEST
We ontwikkelen en promoten de toegangspoorten tot het
gebied de Merode volgens een samenhangende visie en
we zorgen voor een kwaliteitsvolle exploitatie en beheer
ervan. De samenhang tussen de poorten komt tot stand
door een gerichte communicatiestrategie, de verbinding
met de routegebonden netwerken, de verbinding met de
attractieve punten … Initiatieven die de mobiliteit door het
gebied vereenvoudigen, verdienen extra aandacht. Het in-
formatieaanbod in de verschillende poorten wordt versterkt
en beter op elkaar afgestemd (bv. via coördinatie, distribu-
tiesysteem folders).
We versterken bovendien de relatie met de toeristische re-
giokantoren (Westerlo, Geel, Beringen, Diest, Scherpen-
heuvel, Aarschot).
SPEERPUNT 2.3 - DOELSTELLING 2.3.1 SPEERPUNT 2.3 - DOELSTELLING 2.3.2
DUURZAME MOBILITEIT IN DE MERODE VERSTERKEN
We versterken verschillende vormen van duurzame mobi-
liteit in het projectgebied de Merode met als prioriteit de
recreatieve verplaatsingen. De verschillende attractieve
plaatsen in de Merode zijn nog niet voldoende met elkaar
verbonden. We ontwikkelen daarom een totaalplan/visie
dat gericht is op een betaalbaar, ecologisch en veilig mo-
biliteitssysteem. We werken samen met de openbare ver-
voersmaatschappijen (bv. groene haltes De Lijn, NMBS) en
onderzoeken o.a. de mogelijkheden van fietsverhuur.
Extra aandacht gaat in de komende jaren naar de veilig-
heid voor zachte weggebruikers in de omgeving van de
verschillende deelgebieden door het aanleggen van ge-
scheiden fietspaden en goed ingerichte oversteekplaatsen.
Het Agentschap Wegen en Verkeer en de lokale besturen
zijn hierin de prioritaire partners en de initiatiefnemers.
2
62 63
EEN KWALITEITSVOL RECREATIEF NETWERK MET ROUTEGEBONDEN VOORZIENINGEN ONTWIKKELEN EN PROMOTEN
We maken een ruiter- en menroutenetwerk voor het gebied
de Merode met duidelijke afspraken over de promotie en
het beheer. Bestaande ruiternetwerken worden mee opge-
nomen in het geheel. Routegebonden voorzieningen zoals
parkings, uitgeruste startplaatsen en attractieve elementen
worden voorzien langsheen het toekomstig netwerk. Op
die manier versterken we de kwaliteit van de ruiterroutes
en dus ook de aantrekkingskracht van het hele gebied. Het
respecteren van de ecologische draagkracht van de deelge-
bieden van de Merode verdient permanent aandacht.
Het wandel-, fiets- en mountainbikeknooppuntennetwerk
werd eerder al gerealiseerd. We zetten verder in op de kwa-
liteitsopschaling, de promotie en het onderhoud ervan als
belangrijke toeristisch-recreatieve producten.
SPEERPUNT 2.3 - DOELSTELLING 2.3.3 SPEERPUNT 2.3 - DOELSTELLING 2.3.4
DE OPMAAK VAN THEMATISCHE LUSSEN GEËNT OP HET ROUTENETWERK ONDERSTEUNEN
We stimuleren en ondersteunen de opmaak van themati-
sche lussen die gekoppeld zijn aan de kernkwaliteiten van
het gebied de Merode (bv. stiltewandeling, religieus erf-
goedwandeling, de Witte wandeling). Thematische lussen
zorgen voor een hogere toegankelijkheid en aantrekkelijk-
heid van de knooppuntennetwerken. Thematische lussen
worden niet aangeduid met extra bewegwijzering op het
terrein, wel via de brochures, de applicaties of de startbor-
den.
2
64 65
ONTSLUITING VAN HET ONROEREND ERFGOED VERSTERKEN
We stimuleren en verbeteren de ontsluiting en de toegan-
kelijkheid van de cultuurhistorische gebouwen voor de in-
woners en de bezoekers. Het ontsluiten van de abdijen, de
kastelen, de hoeves, de schuren ... zorgt voor een hogere
belevingswaarde van het erfgoed van de Merode. We moe-
digen de herbestemming en het medegebruik van cultuur-
historische gebouwen aan, waarbij ruimte voor de jonge-
ren, de eigen inwoners, de lokale ondernemers, de eigen
verenigingen… een rode draad vormt.
SPEERPUNT 2.3 - DOELSTELLING 2.3.5 SPEERPUNT 2.3 - DOELSTELLING 2.3.6
GEDIVERSIFIEERD AANBOD AAN TOERISTISCH-RECREATIEVE ACTIVITEITEN IN RELATIE TOT ERFGOED STIMULEREN EN PROMOTEN
We stimuleren en promoten toeristisch-recreatieve acti-
viteiten die verband houden met de kernkwaliteiten van
het erfgoed in de Merode (familie de Merode, abdijen, na-
tuur en landschap, rust, stilte, verhalen). We zorgen voor
afstemming in de programmatie en we stimuleren de di-
versiteit in aanbod voor de verschillende doelgroepen (bv.
jongeren, ouderen). De Abdijenjogging, de Schelmentocht,
het openluchtspektakel en Prominant zijn enkele van de
vele voorbeelden.
2
66 67
VERBLIJFSMOGELIJKHEDEN ONDERSTEUNEN EN STIMULEREN
Door de inzet van onder andere de logieconsulenten on-
dersteunen we kleinschalige verblijfslogies in hun marke-
ting. In de uitgestrekte bossen en de natuur is het ideaal
vertoeven voor de kampeerders en de jeugdgroepen. In
het verleden heerste er lange tijd een traditie van jeugd-
kampen (chiro, scouts, …). We herwaarderen daarom de
kampeerterreinen en voorzien ruimte waar jongeren acti-
viteiten kunnen organiseren. Bovendien stimuleren we de
kleinschalige, natuurgerichte kampeerinitiatieven zoals
bijvoorbeeld de minicampings, het hoevekamperen, het
paalkamperen. De Merode biedt ook kansen voor het ori-
gineel overnachten zoals in een hoeve, kasteel of abdij.
SPEERPUNT 2.3 - DOELSTELLING 2.3.7 SPEERPUNT 2.3 - DOELSTELLING 2.3.8
PARTNERSCHAPPEN STIMULEREN EN GESCHIKT INSTRUMENTARIUM INZETTEN
We versterken de relatie tussen de drie provinciale toeris-
tische organisaties, de lokale toeristische diensten en Toe-
risme Vlaanderen in partnerschap met het plattelandspro-
ject de Merode en de stuurgroep. De toeristische regio’s
Antwerpse Kempen, Hageland en Limburgse Kempen en
de daarbij horende strategische plannen voor toerisme fun-
geren als beleidsinhoudelijk referentiekader. Bovendien is
er een afsprakennota ‘toerisme in de Merode’ waarin de
visie, de rol en de taakverdeling staan omschreven. De
verenigingen en de groepen van recreanten (wandelaars,
fietsers, mountainbikers, ruiters) zijn de belangrijkste ge-
sprekspartners.
2
68 69
zelfbewust plattelandde Merode, 3een identiteit
‘Daar woonde een ander volk. De grond van de Kempen begon daar, en ook de Kempische mens. Maar ge moest hem niet vergelijken met de Kempenaar van verder in Limburg of Antwerpen, hij leefde er te ver van af, hij was grensbewoner, tegen de rand van het open Demerland.‘
Uit ‘Jeugd’ van Ernest Claes
70 71
We onderscheiden ons door onze herkenbaarheid
3Speerpunt 3.1
Project in de kijker:Sprookjesbos (Westerlo, VLM) 73
DE GEMEENSCHAPPELIJKE HUISSTIJL CONSEQUENT TOEPASSEN
We passen de gemeenschappelijke huisstijl consequent toe
in de onthaalpoorten, de deelgebieden, het bouwkundig
erfgoed, de routegebonden infrastructuur en de verschil-
lende communicatiedragers. Het gebruik van de gemeen-
schappelijke huisstijl en het logo de Merode onderscheidt
ons als kwaliteitsvol gebied en zorgt voor herkenbaarheid.
Het gebruik van het logo de Merode wordt afgestemd met
het merk de Merode. Er worden extra elementen (zoals bv.
verlichting) uitgewerkt om de huisstijl te vervolledigen. Zo
ontstaat er een eenheid in verscheidenheid.
Ook de zichtbaarheid van de individuele partners is be-
langrijk. De operationele uitwerking daarvan wordt be-
paald in nauw overleg met de partners.
SPEERPUNT 3.1 - DOELSTELLING 3.1.13
74 75
We onderscheiden ons door onze communicatie, evenementen en educatie
3Speerpunt 3.2
Project in de kijker:Merodehappening 2010 (Geel, VLM i.s.m. het partnerschap de Merode) 77
COMMUNICATIEDRAGERS ONTWIKKELEN
Op basis van een communicatieplan ontwikkelen we in
de huisstijl tal van communicatiedragers voor de inwoners
en de bezoekers van het projectgebied de Merode. Zo ver-
spreiden we de kennis en de informatie over het project en
het gebied. We zetten in op efficiënt gebruik van de ver-
schillende communicatiekanalen (bv. website, infoborden,
sociale media, nieuwsbrief). Wat betreft het plaatsen van de
infoborden zorgen we voor een gezond evenwicht waarbij
het risico tot ‘overbebording’ wordt tegengegaan. We ma-
ken een innovatieve publicatie en een applicatie om het
erfgoed van het projectgebied de Merode op een toegan-
kelijke wijze onder de aandacht te brengen.
SPEERPUNT 3.2 - DOELSTELLING 3.2.1 SPEERPUNT 3.2 - DOELSTELLING 3.2.2
SPRAAKMAKENDE EVENEMENTEN ORGANISEREN OF ONDERSTEUNEN
We organiseren of ondersteunen spraakmakende evene-
menten waar de inwoners van de Merode elkaar ontmoeten
en genieten van het prinsheerlijk platteland. Jaarlijks orga-
niseren we in één van de gemeenten van het projectgebied
de Merode een Merodehappening op een aantrekkelijke,
laagdrempelige en toegankelijke manier. We ondersteunen
ook actief de lokale erfgoedhouders en de verenigingen bij
de organisatie van de erfgoedevenementen die gericht zijn
op het bereiken van de lokale bevolking. Zo bouwen we
aan een gemeenschap van inwoners in de Merode die in
relatie staat met het eigen lokale erfgoed.
3
78 79
EDUCATIEVE INITIATIEVEN ONTWIKKELEN, ONDERSTEUNEN EN PROMOTEN
We ontwikkelen, ondersteunen en promoten educatieve
initiatieven om de bezoekers, de inwoners en in het bijzon-
der de kinderen kennis te laten maken met het erfgoed van
de Merode waarbij de relatie tussen de mens, de natuur,
het landschap, de cultuur en de geschiedenis als uitgangs-
punt wordt gebruikt (bv. fluisterpad, bosleerpad, land-
bouwleerpad). De lokale erfgoedhouders, de verenigingen,
de terreineigenaars, … nemen daarin initiatief en bieden
dit aan de verantwoordelijke instanties aan. We stimuleren
de lokale gidsen en de scholen om een Merode-pakket sa-
men te stellen (bv. stiltegidsen, de Merode klassen, …) dat
bruikbaar is binnen de verschillende gidsenwerkingen, de
opleidingen en de scholen.
SPEERPUNT 3.2 - DOELSTELLING 3.2.33
80 81
We onderscheiden ons door onze gemeenschap van inwoners
3Speerpunt 3.3
Project in de kijker:Quick-win het Trammeke (Herselt, Westelfolk, Heemkring Ansfried, VLM) 83
INWONERS EN LOKALE ACTOREN EEN ACTIEVE ROL GEVEN IN PLANNINGSPROCESSEN
We geven de lokale inwoners en de middenveldorganisa-
ties een stem bij onze planningsprocessen (renovatie, her-
bestemming, inrichting). Op die manier detecteren we de
lokale behoeften en valoriseren we de lokale kennis. Door
deze participatieve opstelling ontstaat een directe relatie
tussen de lokale gemeenschap en het ruimtelijk ontwerp
wat zal leiden tot een breder maatschappelijk draagvlak.
Diverse procesbegeleidingstechnieken worden aangewend
waarin de luisterbereidheid en de dialoog centraal staan.
SPEERPUNT 3.3 - DOELSTELLING 3.3.1 SPEERPUNT 3.3 - DOELSTELLING 3.3.2
INWONERS EN LOKALE ACTOREN EEN ACTIEVE ROL GEVEN IN BEHEER EN ONDERHOUD
We betrekken de verenigingen (o.a. vrouwenorganisaties,
senioren verenigingen), de scholen, de vrijwilligers en de
ondernemers actief in de zorg en het beheer van het gebied.
Het beheer van de waardevolle plekken, de permanentie in
de musea/onthaalpoorten en het meter- en peterschap zijn
enkele van de vele mogelijkheden. Via diverse methodes
zoals koesterburen (initiatieven tot samenwerking in eigen
buurt/wijk) of landschapsveilingen (particulieren ‘verwer-
ven’ stukje landschap), mobiliseren we de lokale inwoners
en de ondernemers. We geven hen opnieuw verantwoorde-
lijkheid in het bouwen aan hun eigen landschap.
3
84 85
LOKALE INITIATIEVEN VOOR HET VORMEN VAN NETWERKEN, DENKTANKEN EN OVERLEGPLATFORMEN ONDERSTEUNEN EN STIMULEREN
We ondersteunen en stimuleren informele en lokale initia-
tieven voor het samenwerken met de inwoners, de vereni-
gingen en de middenveldorganisaties wanneer die actief
bijdragen aan het plattelandsverhaal de Merode. Het vor-
men van netwerken, denktanken of platformen zijn initia-
tieven die we daarom aanmoedigen als er afstemming is
met het integraal plan de Merode.
SPEERPUNT 3.3 - DOELSTELLING 3.3.33
86 87
zelfstandig plattelandde Merode, 4duurzaam
‘Hier woon ikHier kom ik vandaanIk had het nooit gedachtMaar ik ben niet meer weggegaanNochtans: ik heb je vervloekt en ik heb je gehaatMaar ik heb mij verzoendIk ga hier nooit meer vandaan’
Uit ‘Hier woon ik’, een nummer uit de ‘Soundtrack van de Demerbroeken’, tekst Lennaert Maes
88 89
We verankeren de Merode voor toekomstige generaties
4Speerpunt 4.1
Project in de kijker:Heraanleg abdijplein Abdij van Averbode (Abdij van de Norbertijnen van Averbode, Provincie Vlaams Brabant) 91
PERMANENT STATUUT VOOR HET PROJECTGEBIED DE MERODE BEPALEN
We voeren een gezamenlijk besluitvormingsproces voor
het bepalen van het permanent statuut voor het projectge-
bied de Merode om zo de erfgoedwaarden, de identiteit en
het merk van de Merode te verankeren. De bijbehorende
structuur en de structurele financiering bepalen we gelijk-
tijdig. Conform de kaderbeslissing (10 september 2012),
zullen de provincies hiertoe een aanzet geven tegen eind
2017. Samen met de terreineigenaars, de betrokken part-
ners en een aantal friskijkers voeren we een weloverwogen
debat (bv. via beleidsgroep, creatieve denktank). Relevante
studies, beleidsontwikkelingen, parallel lopende processen
(o.a. Sigma, regionaal park Noorderkempen, IHD) dienen
als insteek.
SPEERPUNT 4.1 - DOELSTELLING 4.1.1 SPEERPUNT 4.1 - DOELSTELLING 4.1.2
SYSTEEM VAN ALTERNATIEVE FINANCIERING ONDERZOEKEN EN ONTWIKKELEN
We starten een onderzoek naar de haalbaarheid van al-
ternatieve financiering (o.a. gebiedsfonds, gebiedsrech-
ten. Alternatieve financiering betekent het aanreiken van
financieringsmogelijkheden waarbij de middelen voor de
maatregelen volledig of gedeeltelijk afkomstig zijn uit an-
dere bronnen dan de middelen vanuit de overheid (publiek
naar privaat). Op basis van een studie en een weloverwo-
gen debat in afstemming met de andere gebiedsgerichte
initiatieven worden de alternatieve scenario’s voorgesteld
aan de stuurgroep de Merode en wordt een voorstel tot im-
plementatie uitgewerkt.
4
We maken een businessplan op waarin de uitgaven, de
inkomsten, de diensten, de capaciteiten, de prognoses …
overzichtelijk worden begroot met een bijzondere aandacht
voor de draagkracht (ecologisch, economisch) van het ge-
bied.
92 93
GEZAMENLIJKE AANPAK UITWERKEN VOOR HET BEHEER, ONDERHOUD EN TOEZICHT
We starten een ‘beheerplatform de Merode’ op waarin de
terreineigenaars en -beheerders, vertegenwoordigers van
de landbouw, de erfgoedeigenaars en -beheerders en de lo-
kale besturen gezamenlijke afspraken maken voor het be-
heer, de toegankelijkheid en het toezicht van de verschil-
lende erfgoedkernen van de Merode. Ook het beheer van
de uitgevoerde projecten verdient extra aandacht. In het
charter de Merode is het een uitgangspunt om het gebied
als één geheel te bewaren, te beheren en te ontwikkelen.
Binnen het beheerplatform richten we twee technische
werkgroepen op: 1) natuurlijk erfgoed en 2) onroerend erf-
goed. Het beheerplatform wordt op lange termijn in de toe-
komstige structuur ingepast.
SPEERPUNT 4.1 - DOELSTELLING 4.1.3 SPEERPUNT 4.1 - DOELSTELLING 4.1.4
SAMENHANG VERZEKEREN TUSSEN DE VERSCHILLENDE NETWERKEN ONDERLING
We zorgen er voor dat er voldoende samenhang is tussen
de verschillende formele en informele netwerken van de
Merode (stuurgroep, beheerplatform, stilteplatform, on-
dernemersnetwerk, netwerk van landbouwers, netwerk
van erfgoedhouders, …). Zo versterken we de samenhang
tussen de ondernemers, de partners, de belanghebbenden,
de middenveldorganisaties, … De onderlinge contacten
worden actief gestimuleerd door bijvoorbeeld de ‘netwerk-
cafés de Merode’ waarin kennis- en ervaringsuitwisseling
centraal staan. Ook de - mede onder impuls van de drie
provincies - opgemaakte afsprakennota’s over de thema’s
ondernemersnetwerk, merk de Merode, toerisme, hoeve-
en streekproducten, zijn in dit kader een belangrijk refe-
rentiepunt. De verschillende netwerken worden op lange
termijn in de toekomstige structuur ingepast.
4
94 95
COLOFON
Dit integraal plan (februari 2013) is in een oplage van 1000 exemplaren gedrukt op milieuvriendelijk papier door drukkerij de Press, Laakdal.
Eindredactie en grafische vormgeving: VLM regio Oost, zetel Herentals
Foto’s: Marc Slootmaekers, Theo Meulemans, Sint-Sebastiaansgilde, Marcel Aerts, Irène Deswert, Kempens Landschap, Heemkring Ansfried, VLM fo-toarchief, Vic Van Dyck, ANB, Vorming Plus Kempen, Krista Smets, de Vlaspit, het Ollemanshoekje, Kristel Mariën, Leen Beunens, Bolhuis, Jef Cools.
V.U. Toon Denys, gedelegeerd bestuurder, VLM, Guldenvlieslaan 72, 1060 Brussel
96
Deze publicatie werd betoelaagd door het Interreg-project ‘Rural Alliances’. In ‘Rural Alliances’ werken partners uit verschillende lidstaten van de Europese Unie samen aan thema’s die het leven van elke EU–burger raken. Het project draagt op die manier bij aan een betere samenhang binnen de EU – gemeen-schap.