PREGLED GRADIVA

KEMIJE ZA 7. RAZRED

ŠTA JE KEMIJA?

Kemija je prirodna nauka koja se bavi

proučavanjem građe,svojstavai i promjene tvari.

Kemija ima primjenu u proizvodnji i poboljšanju

kvaliteta različitih proizvoda,ocjeni kvaliteta i

zađtiti životne sredine i zdravlja.

Pokus(eksperiment, ogled) je namjerno izazivanje

promjena u određenim uslovima radi njihovog

praćenja i proučavanja.

RAD U KEMIJSKOJ LABORATORIJI

Da bi rad u laboratoriji bio prijatan i bezbedan treba se

pridržavati osnovnih pravila rada:

Ne sme se konzumirati hrana i piće

Potrebno je nositi zaštitne naočare i mantile, a kosa

mora biti vezana

Pokuse koji su u toku ne treba ostavljati bez nadzora

Ako se ispituje miris tvari, ne sme se mirisati

direktno iz posude,vec se rukom iznad otvora pare

tvari usmeravaju ka nosu

Treba obratiti posebnu pažnju na slike koje su na

etiketama:

KEMIJSKO POSUĐE I LABORATORIJSKI

PRIBOR

Epruveta

Erlenmajerova tikvica

Menzura

Pipeta

Stakleni balon

Stakleni lijevak

Pinceta

Drveni stalak

Mašice

Avan s tučkom

Tronoţac

Azbestna mreţica

Špiritusna lampa

Špric boca

KEMIJSKO POSUĐE LABORATORIJSKI PRIBOR

MJERENJE Mjerenje je postupak kojim se odredjuje

vrijednost neke fizikalne veličine pomoću

mjernih instrumenata.

Najčešće se mjere masa, volumen i

temperatura tvari.

Masa se mjeri vagom.

Volumen se odreduje sa mjernim sudovima koji

imaju obilježene podeljke .

Temperatura se mjeri termometrom, a najčešće

se izražava u stupnjevima Celzijusove skale.(°C)

FIZIKALNE I KEMIJSKE OSOBINE TVARI

Boja

Okus

Miris

Agregatna stanja

Rastvorljivost

Tvrdoća

Gustina

Temp.topljenja

Temp. ključanja

Elektroprovodljivost…

Zapaljivost

Korozivnost

Eksplozivnost

Rđanje

Inertnost…

Fizikalne osobine tvari Kemijske osobine tvari

FIZIKALNE I KEMIJSKE PROMJENE

Isparavanje

Kondenzacija

Topljenje

Kristalizacija

Ocvršćavanje

Sublimacija

Rastvaranje

Kovanje

Sečenje

Usitnjavanje

Savijanje…

Gorenje

Stvaranje taloga

Izdvajanje gasa

Pojava svjetlosti

Promjena boje

Pražnjenje

akumulatora…

Fizikalne

promjene(reakcije) Kemijske promjene

ČISTE TVARI:

ELEMENTI I JEDINJENJEA

Čiste tvari ne sadrže tragove nijedne druge tvari.

Imaju stalan i točno odredjen sastav i osobine.

Kemijski elementi su jednostavne čiste tvari koje

se ne mogu kemijskim promjenama razložiti na

jednostavnije tvari.

Kemijska jedinjenja su slžzene čiste tvari koje se

sastoje od dva ili više kemijskih elemenata i

mogu se kemijskim promjenama razložiti na

jednostavnije tvari.

Kemijski elementi Kemijska jedinjenja

SMEŠE Smeša je mešavina dvaju ili više čistih tvari.

Smeše mogu biti homogene i heterogene.

Homogene smeše su smeše kod kojih se sastojci

ne mogu vidjeti golim okom ili pod mikroskopom.

Heterogene smeše su smeše kod kojih se sastojci

mogu razlikovati golim okom ili pod

mikroskopom.

Bistri sok

Zrak

Legure

Nafta,benzin

Ulje

Mastilo…

Sok sa pulpom

Gazirani sok

Dim

Čorba

Čokolada

Mlijeko

Jabuka

Sunđer

Mesne prerađevine…

Homogene smeše Heterogene smeše

RAZDVAJANJE SASTOJAKA SMEŠE

Iz heterogenih smeša sastojci se mogu razdvojiti sublimacijom, resublimacijom, pomoću magneta, ceđenjem(filtracijom), odlivanjem(dekan-tovanjem.

Iz homogenih smeša sastojci se mogu razdvojiti destilacijom,i sparavanjem i kristalizacijom.

Destilacija je postupak koji se primjenjuje za razdvajanje sastojaka smeše na osnovu različitih temperatura ključanja.

Kristalizacija je postupak za odvajanje rastvorenih čvrstih tvari iz smeše,a zasniva se na različitoj rastvorljivosti tvari u zavisnosti od temperature.

ATOM Atomi su čestice veoma malih dimenzija i mase.

Atomi su najsitnije nevidljive čestice koje

izgrađuju tvari.

Atomi različitih elemenata mogu se spajati u

nove čestice, od kojih su izgrađena kemijska

jedinjenja.

KEMIJSKI SIMBOLI

Kemijski simboli su znaci kojima se skraćeno

predstavljaju nazivi kemijskih elemenata.

Kemijske simbole kako se danas zapisuju uveo je

Jons Jakob Bercelijus.

Kemijski simboli pišu se latinicom i isti su u

cjelom svijetu.

Broj atoma elemenata označava se koeficijentom

(3Al-3atoma aluminijuma, 2S-2 atoma sumpora)

GRAĐA ATOMA Atomi su izgrađeni od elementarnih čestica:

nukleona i elektrona.

Nukleoni čine jezgro atoma, a elektroni čine

elektronski omotač.

Maseni broj označava se slovom A i predstavlja

zbroj broja protona i neutrona u jezgru atoma.

A=N(p+)+N(n°)

Atomski broj predstavlja broj protona u atomu.

Z=N(p+)

N(n°)=A- Z

Z uvek manji od A, osim kod H.

IZOTOPI

Z

Isti broj p+ i e-

Iste kemijske osobine

A

Različit broj n°

Različite fiz. osobine

Isto Različito

Izotopi su atomi istog elementa koji se razlikuju po broju

neutrona i po masenom broju.

ELEKTRONSKI OMOTAČ

2· n 2 n=1,2,3,4,5,6,7

1.sloj, n=1, 2· 1 2 =2e- u K sloju

2.sloj, n=2, 2 · 4 =8e- u L sloju

3.sloj, n=3, 2· 9 =18e- u M sloju

4.sloj, n=4, 2· 16 =32e- u N sloju

Energetki nivoi obiljezavaju se brojevima od 1 do

7,ili slovima K,L,M,N,O,P,Q

PERIODNI SUSTAV

ELEMENATA(PSE)

Periodni sustav elemenata je tablica koja sadrži

sve poznate elemente.

U PSE nalazi se 118 elemenata

PSE je podjeljen na grupe i periode

18 grupa -grupe su vertikalni nizovi

7 perioda -periode su horizontalni nizovi

Periode se dijele na:

-male:1, 2, 3

-velike:4, 5, 6+lantanoidi,7+aktinoidi

VRSTE KEMIJSKIH ELEMENATA

Kemijski elementi se dijele na:

Metali(kovine) -najbrojniji čine 2/3 PSE

Metaloidi –prelaz iymeđu metala i nemetala

Nemetali(nekovine)- ima ih 10

Plemeniti plinovi – najstabilniji, postoje sami

za sebe u prirodi (18. grupa)

KEMIJSKE VEZE Privlačne sile koje drže čestice na okupu nazivaju

se kemijske veze.

Postoje kovalentna i jonska veza

Kovalentna veza moze biti jednostruka,

dvostruka i trostruka.

Kovalentna veza postoji medju atomima

nemetala.

Jonska veza postoji medju jonima metala i jona

nemetala.

KOVALENTNA VEZA H· +H· => H:H

H· je LUISOV SIMBOL

H:H- ELEKTRONSKA FORMULA

H-H=> STRUKTURNA FORMULA

H2 – BRUTO MOLEKULSKA FORMULA,

2 je INDEKS

Molekuli elemenata imaju nepolarnu kov. vezu

Molekuli jedinjenja imaju polarnu kov. vezu

Pravilo: Slično se u sličnom rastvara (otapa)!

polarno u polarnom, jonsko u polarnom, nepolarno u nepolarnom!

JONSKA VEZA Joni su naelektrisane čestice za razliku od atoma

i molekula koji su elektroneutralni!

Atomi metala otpustaju elektrone i grade

pozitivno naelektrisane jone-KATJONE.

Atomi nemetala primaju elektrone i daju

negativno naelektrisane jone-ANJONE.

VALENCE ELEMENATA

grupa la lla llla lVa Va Vla Vlla Vllla

valenca I II III IV III II I 0

H Na Mg,

Ca

Fe,

Al

C,

Pb

N, P O S Br I

I I II II,

III

II,

IV

III,

V

Il II,

IV,

Vl

I I

KRISTALNE REŠETKE

Postoje 3 vrste kristalnih rešetki:

atomske,molekulske i jonske.

Atomski kristalni sustavi su kristalne strukture

u kojima su osnovne čestice atomi (takvu

strukturu imaju metali (osim Hg) i ugljenik)

Molekulski kristalni sustavi sadrze molekule

elemenata i molekule jedinjenja.(led, šećer, jod…)

Jonski kristalni sustavi sadrže osnovne čestice

jone:katjone i anjone (kuhinjska so, sve soli)

RASTVORLJIVOST U VODI

Rastvor je homogena smeša koja se sastoji od

rastvarača i rastvorenih tvari.

Rastvorljivost je broj grama rastvorene tvari koja

može da se rastvori u 100g rastvarača (otapala)

na određenoj temperaturi.

Rastvori mogu biti: zasićeni,nezasićeni i

prezasićeni.

Vodeni rastvori su rastvori koji kao rastvarač

sadrže vodu.

PROCENTNA KONCENTRACIJA

RASTVORA

%=mRS/mR · 100

mR=mRS+mRČ

mRS-masa rastvorene supstance

mRČ- masa rastvarača

mR - masa rastvora

KEMIJSKE JEDNADŢBE

Kemijskim reakcijama nastaju nove tvari.

Sinteza je kemijska reakcija pri kojoj od dve ili

vise čistih tvari nastaje nova tvar.

Analiza je kemijska reakcija pri kojoj

razlaganjem neke složene čiste tvari nastaje

jedna ili više čistih tvari.

ZAKON O ODRŢANJU MASE

Ukupna masa reaktanata jednaka je ukupnoj

masi reakcionih proizvoda.

Kemijske reakcije predstavljaju se kemijskim

jednadžbama.

Jednadžba kemijske reakcije mora biti

izjednačena: broj atoma svakog elementa mora

biti isti sa leve i desne strane jednadžbe.

Za izjednačavanje se koriste koeficijenti.

IZRAČUNAVANJA U KEMIJI

n=m/M

n-količina tvari [mol]

m-masa [g]

M-molarna masa [g/mol]

m=n · M