PREDLOG UZGOJNIH ZAHVATA U ÅUMAMA …...JUL–OKTOBAR, 2006. 61 UDK 630*24 Originalni nauøni rad PREDLOG UZGOJNIH ZAHVATA U ÅUMAMA SLADUNA I CERA SA POSEBNOM NAMENOM NA PODRUØJU

JUL–OKTOBAR, 2006. 61

UDK 630*24Originalni nauøni rad

PREDLOG UZGOJNIH ZAHVATA U ÅUMAMA SLADUNA I CERA SA POSEBNOM NAMENOM

NA PODRUØJU VRÑAØKE BAÑE

ÇUBIVOJE STOJANOVIÕMILUN KRSTIÕ

IVAN BJELANOVIÕ

Izvod: U Srbiji se åume sladuna i cera (Quercetum farnetto-cerris) nalaze u centrusvog rasprostrañeña i javçaju se kao ñen cenoloåki sinonim. U tom smislu, govo-riti o uzgojnim zahvatima u ovim åumama znaøi istovremeno izneti bitnu proble-matiku staña ovih sastojina i ñihovog unapreæeña. Imajuõi u vidu da su to åumekoje se nalaze u najveõem delu Åumadije oko gradova, baña, itd. i da su sa posebnomnamenom, dosta degradirane (izdanaøke), naøin ñihovog gajeña zahteva poseban pri-stup. U tom ciçu u ovom radu prouøavane su åume sladuna i cera oko Vrñaøke Bañei to u tri razliøite ekoloåke zajednice, od kojih se jedna nalazi na dubokom, drugana sredñe dubokom i treõa na plitkom kiselom smeæem zemçiåtu. Na osnovu prou-øavanih uslova sredine, sastojinskog staña i kvaliteta sastojine, utvræen je opti-malni uzgojni zahvat.

Kçuøne reøi: sladun i cer, struktura sastojine, uzgojni zahvat, stabla nosioci fun-kcije

PROPOSED SILVICULTURAL OPERATIONS IN THE SPECIAL-PURPOSE FORESTS OF HUNGARIAN OAK AND TURKEY OAK IN THE REGION OF VRNJAØKA BANJA

Abstract: In Serbia, the forests of Hungarian oak and Turkey oak (Quercetum farnetto-cerris)are in the centre of their range of distribution and they occur as its coenological synonym. Inthis sense, to speak about silvicultural operations in these forests means at the same time topresent the essential issues of their state and their enhancement. Bearing in mind that theseforests grow throughout Åumadija, surrounding the towns, spas, etc. and that they are special-purpose forests, rather degraded (coppice), the method of their cultivation requires a specialapproach. In this aim, this study is focused on the forests of Hungarian oak and Turkey oaksurrounding Vrñaøka Baña (Spa), classified in three different ecological communities, ofwhich one is on deep soil, the second on medium deep soil and the third on shallow acidbrown soil. Based on environmental conditions, stand state and stand quality, the optimal sil-vicultural operations have been determined.

Key words: Hungarian oak and Turkey oak, stand structure, silvicultural operation, functionbearing trees

dr Çubivoje Stojanoviõ, red. prof., Åumarski fakultet Univerziteta uBeogradu; dr Milun Krstiõ, red. prof., Åumarski fakultet Univerziteta uBeogradu; Ivan Bjelanoviõ, istraÿivaø-stipendista, postdiplomac naGajeñu åuma, Åumarski fakultet Univerziteta u Beogradu

62 „[UMARSTVO” 3

1. UVOD

Danaåñica donosi sve viåe strepñe zbog unuåtavaña prirode, teh-niøki napredak i industrijalizacija, kao i velika naseça i gradovi, nosesa sobom urbanizaciju i utiøu na izmenu ÿivotne sredine. U takvim uslo-vima gradska sredina izjednaøuje se po vaÿnosti sa drugim aktuelnimproblemima savremenog ÿivota. Od kakvog su znaøaja åumski ekosistemikoji se nalaze u neposrednoj blizini naseçenih mesta (gradovi, bañe,itd.) pisali su mnogi autori. Kako istiøe J o v a n o v i õ, B. i V u k i õ e v-i õ, E. (1984) „Danas nema nikakve sumñe da u bitne kriterijume kvalite-ta ÿivotne sredine svakog veõeg naseça ulazi prividno najkontrastnijifenomen çudima i ñegovim betonsko-asfaltnim tvorevinama – ñegov da-leki prirodno-istorijski ÿivotni prethodnik i neodvojivi pratilac,zeleni, biçni svet. On, po postanku, prethodi øoveku oko dve milijardegodina i bitno se razlikuje od („crvenog“ sveta) øoveka, pa ipak, taj zele-ni svet je savråeno komplementaran, neophodan øoveku i øoveøanstvu.Molekul hemoglobina, crvenog pigmenta koji prenosi kiseonik u naåojkrvi, vrlo je sliøan molekulu zelenog hlorofila, samo åto je kod ovogaposledñeg srediåñi element magnezijum, a ne gvoÿæe“.

Na ulogu i ekoloåki znaøaj åume kao faktora ÿivotne sredine, ñi-hovo stañe i ugroÿenost u okolini baña, ukazuju K r s t i õ, M., O s t o j -i õ, D. (1995), K r s t i õ i S t o j a n o v i õ (1999).

Sve navedeno ukazuje da u åumama sa posebnom namenom - „zaåtiõe-nim“ åumama u kojima je osnovni temeç åumski ekosistem, treba inten-zivirati prirodnozaåtitnu, socijalnu i edukativnu ulogu åume, pa i da-çe podrÿavati sve ekoloåke uloge (hidroloåke, klimatske, protivimi-sione i dr.), primeñujuõi osnovne postupke gajeña åuma, pri planovima iosnovama koje su date za ove åume.

Imajuõi u vidu da istraÿivane sastojine fitocenoloåki pripadajuåumama sladuna i cera koje su u Srbiji klimatogena zajednica i da se na-laze na podruøju Vrñaøke Bañe, ukazuje na znaøaj ñihovih prouøavaña.Posebno kada se radi o odreæivañu odgovarajuõih uzgojnih zahvata kojitreba da dovedu do unapreæeña ñihovog staña, a sve u ciçu ispuñavañasvih funkcija koje ove åume imaju. Ovakva istraÿivaña vråili su S t o -j a n o v i õ, Ç. (1987), S t o j a n o v i õ, Ç. e t a l l (1986/89), S t o j a n o v -i õ, Ç., K r s t i õ, M. (1996), K r s t i õ, M., S t o j a n o v i õ, Ç. (1998-99),a u åumama posebne namene K r s t i õ i S t o j a n o v i õ (1994) i dr.

Na osnovu navedenog, prouøavañe åuma sladuna i cera na podruøju Vr-ñaøke Bañe koje predstavçaju åume kojima treba gazdovati sa posebnomnamenom, proizaåao je sledeõi zadatak rada:

• istraÿiti uslove sredine i tipoloåku pripadnost konkretnih sa-stojina sladuna i cera;

• prouøiti sastojinsko stañe, strukturu, razvoj stabala i kvalitetsastojine;

• na osnovu dobijenih rezultata istraÿivanih sastojina dati predlogodgovarajuõeg uzgojnog zahvata u ciçu unapreæeña staña ovih åumskihekosistema.


2. METOD I MATERIJAL RADA

Prouøavaña u okviru ovog rada izvråena su preko tri stalne ogledne po-vråine koje su postavçene u åumi sladuna i cera sa kitñakom na podruøju Vr-ñaøke Bañe. Prikupçañe podataka izvråeno je na tri ogledne povråine kojese nalaze u GJ Vrñaøka Baña, odeçeñu 14, odseku a. Konkretno, radi se o izda-naøkoj åumi sladuna i cera sa kitñakom, starosti izmeæu 60-65 godina. Istra-ÿivañem su obuhvaõene tri razliøite situacije, najboçi, sredñi i najloåijideo åume prema uslovima sredine i sastojinskom stañu, odnosno u okviru triekoloåke jedinice.

Prikupçañe terenskih podataka izvråeno je po principu rada na stalnimoglednim povråinama u toku 2006. godine. Pored premera preønika i visina,uzeta su sa svakog poça po tri sredña sastojinska stabla od 20% najjaøih za den-drometrijsku analizu. Oceñivan je bioloåki poloÿaj i kvalitet debla ikroåñe svih stabala.

Obrada prikupçenih podataka izvråena je na uobiøajen naøin rada koji seprimeñuje prilikom istraÿivaña ovog karaktera. Formirani su debçinskistepeni od 5 cm. Izvråena je i odgovarajuõa statistiøka obrada podataka.

3. REZULTATI ISTRAŸIVAÑA I DISKUSIJA

3.1 Osnovni podaci o staniåtu i sastojini

Istraÿivane sastojine se nalaze na nadmorskoj visini od 300–500 m, juÿnoji jugozapadnoj ekspoziciji, blagom nagibu terena do 15° a ima delova gde je ume-reno strm do 25°. Radi se o izdanaøkoj åumi sladuna i cera starosti 60-65 godi-na, potpunog sklopa (0,7). Uøeåõe sladuna se kreõe od 50-80% po broju stabala.Sastojina je umereno negovana sa zaostalim prorednim etatom.

Kako je navedeno od tri ogledna poça jedno je na najdubçem zemçiåtu, dru-go na sredñe dubokom i treõe na plitkom kiselom smeæem zemçiåtu.

Detaçna prouøavaña zemçiåta i fitocenoloåke pripadnosti izvråilisu K o å a n i n, O. i C v j e t i õ a n i n, R. i n l i t (2006) i na osnovu toga izdvo-jene su sledeõe ekoloåke jedinice:

I. Åuma sladuna i cera sa grabom i bukvom (Quercetum farnetto-cerris carpi-netosum betuli fac. fagetosum) na dubokom kiselom smeæem zemçiåtu;

II. Åuma sladuna i cera sa grabom (Quercetum farnetto-cerris carpinetosum be-tuli) na sredñe dubokom kiselom smeæem zemçiåtu;

III. Åuma sladuna i cera sa ruñikama (Quercetum farnetto-cerris hieracie-tosum) na plitkom kiselom smeæem zemçiåtu.

3.2 Sastojinsko stañe i struktura

Osnovni podaci o istraÿivanim sastojinama prikazani su u tabelama 1,2 i3 i grafikonu 1.

Ukupan broj stabala iznosi, od 617 po ha u drugoj ekoloåkoj jedinici, 692po ha u treõoj, do 708 po ha u prvoj. Najveõe uøeåõe sladuna je u treõoj ekoloå-koj jedinici od 600 stabala po ha ili 86,7%, pa u drugoj 500 stabala po ha ili81,1% i u prvoj 358 stabala po ha ili 50,6%. Uøeåõe kitñaka je relativno malo






i iznosi od 6.1% do 9,4%. Sva stabla su rasporeæena u debçinskim stepenimaod 5 cm do 35 cm. Maksimum zastupçenosti nalazi se u debçinskim stepenima20 cm i 25 cm od 22,4% do 29,7%. Kada se posmatra samo sladun kao vrsta kojapreovlaæuje, ñegovo uøeåõe u najzastupçenijim debçinskim stepenima 20 cm i25 cm iznosi od 31,9% do 41,9%. Linija raspodele stabala po debçinskim ste-penima pokazuje karakteristike jednodobnih åuma po pojedinim vrstama drve-õa. Sredñi preønik iznosi od 17,0 cm do 21,5 cm za sastojinu u celini, a samo zasladun od 16,4 cm do 25,8 cm. Na grafikonu 1 data je raspodela stabala po deb-çinskim stepenima za sve vrste drveõa koje uøestvuju u smeåi po ekoloåkim je-dinicama. Na osnovu linije raspodele tih stabala moÿe da se konstatuje, da uovim sastojinama u celini, postoje dva sprata od kojih gorñi sprat øine hra-stovi (sladun, kitñak i cer) a doñi bukva, grab i neåto potiåtenih hrastova.

Drvna zapremina za istraÿivane sastojine je od 137,15 m3/ha za treõu eko-loåku jedinicu, 208,08 m3/ha za drugu i 285,56 m3/ha za prvu ekoloåku jedinicu.Uøeåõe sladuna u drvnoj zapremini cele sastojine je joå veõe nego po broju sta-bala i iznosi od 74,5% do 90,0%. Linija raspodele drvne zapremine po debçin-skim stepenima pokazuje jedan jasno izdvojen maksimum u debçinskom stepenu25 cm, odnosno 30 cm od 40,2% do 52,6%. Tekuõi zapreminski prirast iznosi5,97 m3/ha za prvu sastojinu, 4,41 m3/ha za drugu i 2,68 m3/ha za treõu, a procenatprirasta se kreõe od 1,9% do 2,1%.

Sve ovo jasno ukazuje, da su sa ove tri sastojine obuhvaõena tri razliøitastaniåta ovih vrsta na ovom objektu poøev od najboçeg, sredñeg i najloåijeg.

3.3 Razvoj preønika i tekuõeg debçinskog prirasta stabala sladuna

U istraÿivanim sastojinama uzeta su po tri sredña sastojinska stabla od20% najjaøih stabala u sastojini za dendrometrijsku analizu, pre svega zautvræivañe razvoja preønika i toka tekuõeg debçinskog prirasta. Proseønevrednosti po ekoloåkim jedinicama prikazane su na grafikonu 2 a tekuõi de-bçinski prirast svih pojedinaønih analiziranih stabala na grafikonu 3.

Grafikon 2 - Razvoj preønikaDiagram 2 - Diameter development

0

50

100

150

200

250

300

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65

Starost (god)

Prečn

ik (m

m)

prosek EJ Iprosek EJ IIprosek EJ III


Analizom razvoja preønika, proseøne vrednosti svih analiziranihstabala po ekoloåkim jedinicama jasno pokazuju razliku u proizvodnompotencijalu staniåta, kaja sa staroåõu sastojine, odnosno stabala, sve ja-snije dolazi do izraÿaja. U poøetku za sve tri ekoloåke jedinice postig-nute vrednosti preønika su pribliÿno iste do starosti od 20-25 godina,tada poøiñe brÿi porast stabala u okviru prve ekoloåke jedinice i sveveõi zaostatak stabala u treõoj ekoloåkoj jedinici. U starosti od 40 go-dina pa do kraja analiziranog perioda (60 godina) ravnomerna je i ujedna-øena dostignuta razlika u postignutim preønicima izmeæu sve tri eko-loåke jedinice (grafikon 2).

U ciçu utvræivaña sliønosti i razlika u razvoju stabala u ovim raz-liøitim ekoloåkim jedinicama analiziran je razvoj stabala u 30-oj kadase veõ jasno uoøava diferencirañe i 60-oj godini starosti. Najveõi preø-nik dostiÿu stabla u ekoloåkoj jedinici I, åto je i logiøno bilo oøeki-vati, jer su najboçi uslovi staniåta. U obe analizirane starosti sve eko-loåke jedinice se meæusobno statistiøki znaøajno razlikuju po dostignu-tim preønicima.

Grafikon 3 - Tekuõi prirast preønikaDiagram 3 - Current diameter increment

Tok tekuõeg debçinskog prirasta svih analiziranih stabala u istra-ÿivanim sastojinama pokazuje dosta veliku homogenost po ekoloåkim je-dinicama. Prva kulminacija nastupa dosta rano izmeæu 5. i 10. godine kodsve tri ekoloåke jedinice, åto je karakteristika stabala izdanaøkog po-rekla. Kod produktivnih staniåta, åto je, pre svega, prva i donekle dru-ga ekoloåka jedinica, javça se kasnije, druga kulminacija izmeæu 25. i 30.godine, pa øak, i slabije izraÿena treõa oko 45. i 50. (40-45) godine. Kodtreõe ekoloåke jedinice koja je na plitkom zemçiåtu posle prve kulmi-nacije dolazi do naglog smañeña vrednosti prirasta do 20. godine a od 25.godine se zadrÿava na istom nivou do kraja posmatranog perioda (60 godi-

Ekološka jedinica 3

012345678

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65

Starost (god)

Id (m

m)

stablo 1stablo 2stablo 3prosek


0

1

2

3

4

5

6

7

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65

Starost (god)

Id (m

m)



012345678

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65

Starost (god)

Id (m

m)


0

1

2

3

4

5

6

7

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65

Starost (god)

Id (m

m)

prosek EJ Iprosek EJ IIprosek EJ III


na). Analiza varijanse pokazala je da u vreme kulminacije tekuõeg deb-çinskog prirasta izmeæu ekoloåkih jedinica nema znaøajne razlike, jersu vrednosti prirasta pribliÿno jednake (6,3-6,7 mm). U starosti izmeæu25 i 30 godina veõ ima znaøajne razlike u veliøini debçinskog prirasta itada poøiñe konstatovano diferencirañe.

Pojava viåe kulminacija tekuõeg debçinskog prirasta kod prve eko-loåke jedinice na dobrom zemçiåtu moÿe da se objasni i primenom odre-æenih uzgojnih zahvata, odnosno prorednih seøa, u starosti sastojine oko20, 30 i 40 godina, åto je dovelo do reakcije preostalih stabala na pove-õañe debçinskog prirasta.

Slika 1 - Izdanaøka sastojina sladuna i cera ekoloåke jedinice IIIFigure 1 - Coppice stand of Hungarian oak and Turkey oak, ecological unit III

3.4 Predlog uzgojnih mera

Na osnovu izvråenih detaçnih prouøavaña uslova sredine, sastojin-skog staña, razvoja preønika pojedinaønih stabala, kvaliteta stabala isastojine, a vodeõi raøuna o poreklu i starosti sastojine, kao i nameniovih åuma, doålo se do konkretnog predloga buduõeg uzgojnog zahvata uovim åumama.

U okviru izbora neophodnog uzgojnog zahvata, u vezi sa buduõim gazdo-vañem hrastovim åumama posebne namene, i sve u ciçu unapreæeña stañai poboçåaña svih opåtekorisnih funkcija ovih åuma, od znaøaja su sle-deõi ciçevi:

• prevoæeñe ovih åuma u åume visokog uzgojnog oblika;


• stvarañe odreæene raznodobnosti, jer su sadaåñe sastojine sladunai cera iste starosti na velikoj povråini, a sve u funkciji koju imaju.

U okviru istraÿivaña izdanaøkih åuma sladuna i cera u tri ekoloå-ke jedinice izdvojena su stabla buduõnosti (tabela 4).

Tabela 4 - Stabla buduõnosti po ekoloåkim jedinicamaTable 4 - Future trees per ecological units

Najveõi broj izdvojenih stabala buduõnosti je u I ekoloåkoj jedinicii iznosi 200 po ha, sredñi preønik tih stabala je 29,0 cm i za 7,5 cm je veõiod sredñeg sastojinskog preønika. To ukazuje ne pravilan izbor ovih sta-bala u proizvodnom–gorñem delu sastojine. Ñihovo uøeåõe od ukupnogbroja stabala iznosi 28,2%.

U okviru II ekoloåke jedinice izdvojeno je 175 stabala po ha. Sredñipreønik iznosi 24,2 cm i za 4,1 cm je veõi od sredñeg sastojinskog preøni-ka. Ñihovo uøeåõe od ukupnog broja stabala iznosi 28,4%. U ovim dvemaekoloåkim jedinicama ima dovoçan broj kvalitetnih stabala buduõno-sti da se moÿe iõi na konverziju, odnosno gazdovati sa ovim sastojinamado kraja ophodñe i prevesti ih u åume visokog uzgojnog oblika.

U III ekoloåkoj jedinici broj stabala buduõnosti iznosi 58 po ha.Sredñi preønik iznosi 23,9 cm i za 6,9 cm je veõi od sredñeg sastojinskogpreønika. Ñihovo uøeåõe od ukupnog broja stabala iznosi 8,4%. Ovim sepotvræuju ranije dobijeni rezultati S t o j a n o v i õ, Ç. e t a l l (1988), dakada je uøeåõe stabala buduõnosti ispod 10% od ukupnog broja stabala usastojini nema dovoçan broj stabala da se moÿe iõi na konverziju.

Procentualno uøeåõe stabala po bioloåkom poloÿaju i kvalitetudebla i kroåñe dato je u tabeli 5.

Uøeåõe stabala prvog bioloåkog razreda iznosi od 34,9% do 51,4%,dok je uøeåõe stabala treõeg bioloåkog poloÿaja od 28,4% do 40,0%. Naj-veõe uøeåõe stabala treõeg bioloåkog poloÿaja je u prvoj ekoloåkoj je-

Debçinskistepen

(cm)

Ekoloåka jedinica I Ekoloåka jedinica II Ekoloåka jedinica III

N V (m3) N V (m3) N V (m3)

Po ha % Po ha % Po ha % Po ha % Po ha % Po ha %

5 0 0,0 0,00 0,00 0 0,0 0,00 0,00 0 0,0 0,00 0,00

10 0 0,0 0,00 0,00 0 0,0 0,00 0,00 0 0,0 0,00 0,00

15 0 0,0 0,00 0,00 0 0,0 0,00 0,00 0 0,0 0,00 0,00

20 0 0,0 0,00 0,00 50 28,6 15,94 17,84 25 42,9 7,05 30,44

25 83 41,7 46,65 31,00 108 61,9 59,27 66,32 25 42,9 11,01 47,53

30 83 41,7 67,73 45,01 17 9,5 14,16 15,84 8 14,3 5,10 22,03

35 33 16,7 36,10 23,99 0 0,0 0,00 0,00 0 0,0 0,00 0,00

Σ 200 100 150,48 100 175 100 89,36 100 58 100 23,15 100

dg = 28,98 cm dg = 24,23 cm dg = 23,83 cm

hdg = 25,8 m hdg = 23,1 m hdg = 17,8 m

Iv = 3,07 m3/ha Iv = 1,92 m3/ha Iv = 0,41 m3/ha

Piv = 2,04% Piv = 2,14% Piv = 1,77%

Uøeåõe stabala buduõnosti Uøeåõe stabala buduõnosti Uøeåõe stabala buduõnosti

Po N = 28,2% Po N = 28,4% Po N = 8,4%

Po V = 52,7% Po V = 42,9% Po V = 16,9%


dinici na najboçem staniåtu i iznosi 40,0%, åto je prihvatçivo, jer svevrste na plodnijem zemçiåtu traÿe mañu koliøinu svetlosti.

Tabela 5 - Procentualno uøeåõe stabala po bioloåkom poloÿaju, kvalitetu debla i kroåñe

Table 5 - Percentage of trees per biological position, stem and crown quality

Ocena kvaliteta debla i kroåñe jasno pokazuje da je daleko najkvali-tetnija sastojina I ekoloåke jedinice, gde je sa dobrim deblom i kroåña-ma 47,1%, odnosno 32,9%. Kod II ekoloåke jedinice taj procenat je duploniÿi i iznosi 20,3% odnosno 13,5%, a kod III ekoloåke jedinice iznosisvega 6%, odnosno 2,4%.

Na osnovu broja izdvojenih stabala buduõnosti i kvaliteta debla ikroåñi po prouøavanim ekoloåkim jedinicama mogu se predloÿiti sle-deõi uzgojni zahvati:

• Za I ekoloåku jedinicu produÿiti ophodñu (koja je za izdanaøkeåume 80 godina) i putem konverzije prevesti ovu sastojinu u viåi uzgojnioblik. Poåto je istraÿivana sastojina u starosti 60-65 godina potrebnoje izvråiti joå najmañe dve do tri proredne seøe pre nego åto se zapoøneproces prirodnog obnavçaña oplodnom seøom;

• Za II ekoloåku jedinicu koja po kvalitetu sastojine u odnosu na pr-vu znatno zaostaje, a ima i mañi broj izdvojenih stabala buduõnosti, po-trebno je uskoro zapoøeti sa procesom prirodne obnove, odnosno izvestinajviåe joå jednu prorednu seøu, i zatim izvesti oplodnu seøu;

• U III ekoloåkoj jedinici kaja po kvalitetu sastojine koji je vrloloå i sa vrlo malim brojem izdvojenih stabala buduõnosti treba åto prepristupiti primeni kombinacije prirodnog i veåtaøkog obnavçaña,unoåeñem drugih vrsta drveõa koje imaju meliorativna i estetska svoj-stva.

Na osnovu svega napred izloÿenog izdanaøke åume sladuna i cera kojesu jednodobne i øija je sada starost 60-65 godina i imaju posebnu namenu,jer pripadaju zaåtitnim åumama oko Vrñaøke Bañe, proizilaze sledeõiuzgojni ciçevi:

Bioloåki poloÿaj%

Kvalitet debla%

Kvalitet kroåñe%

Ekoloåka jedinica I

1 - dobar 42,4 47,1 32,92 - sredñi 17,6 35,3 27,13 - loå 40,0 17,6 40,0

Ekoloåka jedinica II

1 - dobar 51,4 20,3 13,52 - sredñi 20,3 41,9 52,73 - loå 28,4 37,8 33,8

Ekoloåka jedinica III

1 - dobar 34,9 6,0 2,42 - sredñi 26,5 36,1 47,03 - loå 38,6 57,8 50,6


• Prevesti ove izdanaøke åume u åume visokog uzgojnog oblika pu-tem konverzije, delom restitucije pa na mañoj povråini i supstitucijom;

• Kako su ovo jednodobne åume a imajuõi u vidu ñihovu funkciju po-trebno je stvoriti raznodobnu sastojinu. To õe se postiõi primenom kom-binovanih oblika prirodnog obnavçaña, odnosno Femelschlagbetrieb-a. Nanajloåijim delovima odmah zapoøeti sa obnovom, a na najboçim odloÿi-ti za kasnije. Mogu se stvoriti tri serije podmladnih centara øime biopåte podmladno razdobçe iznosilo do 60 godina. Kod prve serije pod-mladnih centara sastojina bi se obnovila do starosti od 80 godina, drugeserije od 80 do 100 godina, a treõe u starosti sastojine od 100-120 godina.Ovo znaøi, da bi se najkvalitetniji deo ovih sastojina zadrÿao do staro-sti od oko 120 godina. Ovim bi se stvorile tri starosne grupe u okviruove åume, dobila bi se odreæena raznodobnost i izbeglo bi se da u jednomtrenutku nastane mlada sastojina na velikoj povråini.

4. ZAKÇUØCI

Na osnovu izvråenih detaçnih istraÿivaña u izdanaøkim åumamasladuna i cera starosti 60-65 godina sa posebnom namenom na podruøju Vr-ñaøke Bañe i u okviru izdvojene tri ekoloåke jedinice doålo se do sle-deõih zakçuøaka:

I ekoloåka jedinica: Åuma sladuna i cera sa grabom i bukvom (Quer-cetum farnetto-cerris carpinetosum betuli fac. fagetosum) na dubokom kiselomsmeæem zemçiåtu.

Ukupan broj stabala iznosi 708 po ha, a sa uøeåõem sladuna 50,6%,kitñaka 9,4%, cera 5,9% i ostalog (bukva i grab) 34,1%. Drvna zapreminaiznosi 285,56 m3/ha i tekuõi zapreminski prirast 5,97 m3/ha. Uøeåõe podrvnoj zapremini je sladuna 74,5%, kitñaka 6,9%, cera 12,2%, bukve i gra-ba 6,4%.

II ekoloåka jedinica: Åuma sladuna i cera sa grabom (Quercetum far-netto-cerris carpinetosum betuli) na sredñe dubokom kiselom smeæem zem-çiåtu.

Ukupan broj stabala iznosi 617 po ha od toga na sladun dolazi 81,1%,kitñak 6,8%, cer 5,4% i grab 6,8%. Drvna zapremina je 208,08 m3/ha od øe-ga sladun uøestvuje sa 90,0%, kitñak 0,6%, cer 8,9% i grab 0,5%. Tekuõizapreminski prirast je 4,41 m3/ha.

III ekoloåka jedinica: Åuma sladuna i cera sa ruñikama (Quercetumfarnetto-cerris hieracietosum) na plitkom kiselom smeæem zemçiåtu.

Ukupan broj stabala iznosi 692 po ha od toga na sladun dolazi 86,7%,kitñak 6,1% i cer 7,2%. Drvna zapremina iznosi 137,15 m3/ha od øega sla-dun uøestvuje sa 81,3%, kitñak 9,4% i cer 9,3%. Tekuõi zapreminskiprirast iznosi 2,68 m3/ha.

Kako su ovo jednodobne åume, a imajuõi u vidu ñihovu funkciju, po-trebno je stvoriti raznodobne åume. To õe se postiõi primenom kombi-novanih oblika prirodnog obnavçaña, odnosno Femelschlagbetrieb-a. Nanajloåijim delovima odmah zapoøeti sa obnovom, a na najboçim odloÿi-ti za kasnije. Mogu se stvoriti tri serije podmladnih centara, øime biopåte podmladno razdobçe iznosilo do 60 godina. Kod prve serije pod-


mladnih centara (III ekoloåka jedinica) sastojina bi se obnovila do sta-rosti od 80 godina, druga serija (II ekoloåka jedinica) od 80 do 100 godi-na, a treõa (I ekoloåka jedinica) u starosti sastojine od 100-120 godina.Ovo znaøi, da bi se najkvalitetniji deo ovih sastojina zadrÿao do staro-sti od oko 120 godina. Ovim bi se stvorile tri starosne grupe u okviruove åume, dobila bi se odreæena raznodobnost i ne bi jednog trenutkaimali mladu sastojinu na velikoj povråini.

LITERATURA

A l e k s i õ, P., K r s t i õ, M., S t a m e n k o v i õ, A. (2000): Proizvodnost sastojina irazvoj stabala u izdanaøkoj åumi kitñaka sa grabom i cerom i veåtaøki podignu-tim sastojinama øetinara na Radanu. Åumarstvo, br. 6, Beograd, 11-20.

J o v a n o v i õ, B., V u k i õ e v i õ, E. (1984): Polivalentna funkcija zelenila i karteprirodne potencijalne vegetacije urbanizovanih sredina. Åumarstvo 5-6,UÅITS, Beograd.

K r s t i õ, M. (1998): Åume hrasta kitñaka – znaøaj, rasprostrañeñe, stañe i uzgojnemere. Pregledni rad. Åumarstvo br. 1, Beograd, 3-28.

K r s t i õ, M., S t o j a n o v i õ, Ç. (1994): Rezultati istraÿivaña prorednih seøa upark åumi Stepin Gaj. Savetovañe: Zelenilo u urbanistiøkom razvoju gradaBeograda", 23-24.11.1994., Beograd. Zbornik radova, str. 247-254.

K r s t i õ, M., Ostojiõ, D. (1995): Stañe i ugroÿenost åuma u okolini Brestovaøkebañe i ñihova ekoloåka uloga. Poglavçe u monografiji: "Bañska i klimatskamesta Jugoslavije", str. 224-232, Beograd.

K r s t i õ, M., S t o j a n o v i õ, Ç. (1998-99): Melioracija izdanaøkih i degradiranihåuma. Glasnik Åumarskog fakulteta br. 80-81, Beograd.

K r s t i õ, M., S t o j a n o v i õ, Ç. (1999): Uloga i znaøaj åume kao faktora ÿivotnesredine. Savetovañe: Åuma, drvo i ÿivotne sredina. JP Srbijaåume, Beograd.

K r s t i õ, M., S t o j a n o v i õ, Ç., M i l i n, Ÿ. (1989): Prirodno obnavçañe åumakitñaka sa cerom (Orysopsio-Quercetum montanum cerretosum Jov.) na podruøjuseveroistoøne Srbije u funkciji unapreæeña ÿivotne i radne sredine. Øovek iÿivotna sredina, br. 2-3, Beograd, str. 95-99.

S t o j a n o v i õ, Ç. (1987): Predlog najpovoçnijih uzgojnih mera u åumi sladuna icera (Quercetum farnetto-cerris serbicum) u åumskom kompleksu Bogovaæa. GlasnikÅumarskog fakulteta br. 69, Beograd, str. 37-59.

S t o j a n o v i õ, Ç., J o v i õ, N., J o v a n o v i õ, B., K r s t i õ, M. e t a l l (1986/89) :Istraÿivañe optimalnih metoda melioracije izdanaøkih i degradiranih åumazavisno od stepena degradiranosti sastojine i zemçiåta i potrebe prevoæeñaizdanaøkih åuma u viåi uzgojni oblik. Elaborat o NI radu za period 1986-1989.god. u okviru NI projekta SIZ-a åumarstva SR Srbije, Beograd, str. 1-186.

S t o j a n o v i õ, Ç., J o v i õ, N., J o v a n o v i õ, B., K r s t i õ, M. e t a l l (1988/89):Istraÿivaña u ciçu utvræivaña kriterijuma za odreæivañe stepena degradira-nosti sastojina i staniåta na kojima treba sprovoditi radikalne mere rekon-strukcije sa zamenom vrste drveõa. Studija u okviru NI projekta SIZ-aåumarstva SR Srbije, 1986-1988, str. 1-255, Beograd.

S t o j a n o v i õ, Ç., K r s t i õ, M. (1996): Istraÿivaña na prevoæeñu izdanaøkih uvisoke bukove i hrastove åume putem konverzije. Publikacija: "Zaåtita i una-preæeñe åuma", posebno izdañe, str. 121-127. Fond za åume Srbije, Beograd.

S t o j a n o v i õ, Ç., K r s t i õ, M., B j e l a n o v i õ, I. (2005): Proredne seøe u åumamahrasta kitñaka na podruøju severoistoøne Srbije. Åumarstvo 3, str. 1-24. UÅITSrbije, Beograd.


PROPOSED SILVICULTURAL OPERATIONS IN THE SPECIAL-PURPOSE FORESTS OF HUNGARIAN OAK AND TURKEY OAK IN THE REGION OF VRNJAØKA BANJA

Çubivoje StojanoviõMilun Krstiõ

Ivan Bjelanoviõ

Summary

The study was performed in MU Vrñaøka Baña, in coppice forests of Hungarian oak and Tur-key oak aged 60-65 years, within which three environmental units are identified.

Based on the in-depth study of site conditions, stand state, diameter development of individualtrees and stem and crown quality, the following silvicultural operations are proposed:

I ecological unit: Forest of Hungarian oak and Turkey oak with hornbeam and beech (Quercetumfarnetto-cerris carpinetosum betuli fac. fagetosum) on deep acid brown soil.

- Prolong the rotation and transform the stand in the higher silvicultural form by conversion. Asthe stands is 60-65 years old, at least two or three thinnings are necessary before starting the processof natural regeneration by regeneration cutting;

II ecological unit: Forest of Hungarian oak and Turkey oak with hornbeam (Quercetum farnetto-cerris carpinetosum betuli) on medium deep acid brown soil.

- The stand is lower quality than the first stand, and it has a lower number of selected futuretrees, so it is necessary to start the process of natural regeneration sooner, i.e. maximum one thinning,and then regeneration cutting;

III ecological unit: Forest of Hungarian oak and Turkey oak with hawkweed (Quercetum far-netto-cerris hieracietosum) on shallow acid brown soil.

- The stand is very low quality and with a very low number of selected future trees, so it is nec-essary to start as soon as possible the combination of natural and artificial regeneration, by the intro-duction of other tree species which have the reclamation and aesthetic character, and to regenerate thisforest.

As these forests are even-aged, and taking into account their function, it is necessary to create all-aged forests. This will be achieved by combined forms of natural regeneration, i.e. group selectioncutting - Femelschlagbetrieb. Three series of regeneration centres can be formed, by which the generalregeneration interval should be up to 60 years. This would create three age groups and the uneven-agestatus would be achieved.


Documents

PREDLOG UZGOJNIH ZAHVATA U ÅUMAMA …...JUL–OKTOBAR, 2006. 61 UDK 630*24 Originalni nauøni rad PREDLOG UZGOJNIH ZAHVATA U ÅUMAMA SLADUNA I CERA SA POSEBNOM NAMENOM NA PODRUØJU