1

WSTĘP DO OPRACOWANIA

To opracowanie jest zbiorem mogącym pomóc w prowadzeniu koła teatralnego. Przygotowałam je z myślą o sobie i posegregowałam w taki sposób, by wprowadzać dzieci krok po kroku w tajniki teatru. Teraz jednak pragnę podzielić się z Państwem moją wiedzą i doświadczeniem, stąd pomysł na takie opracowanie. Starałam się w nim ukazać choć część wiedzy którą zdobyłam na podyplomowym studium Reżyserii Teatru Dzieci i Młodzieży we Wrocławiu i podzielić nią w taki sposób, by zawsze służyła pomocą i była użyteczna. Jest tu ważnych wiele elementów. Należy pamiętać, że niektórych zabaw nie powinno się prowadzić w pierwszych miesiącach pracy, gdyż dzieci mogą się przestraszyć i zniechęcić, a przecież nie o to nam chodzi.

Pierwszy rozdział opracowania zawiera zabawy integrujące grupę, cele tych zabaw oraz wnioski po ich przeprowadzeniu. W drugim rozdziale zamieszczone są zabawy budujące poczucie bezpieczeństwa i zaufania w grupie. Trzeci rozdział, to zabawy ze słowem oraz ćwiczenia poprawiające dykcję i emisję głosu. Czwarty rozdział, to zabawy rytmem i dźwiękiem. Piąty i zarazem ostatni zawiera dziesięć przykładowych konspektów przygotowanych przeze mnie na zajęcia, które prowadziłam w Centrum Kultury Katolickiej „WIATRAK” w Bydgoszczy.

W tym miejscu życzę wszystkim niesamowitej i niezapomnianej przygody podczas zajęć teatralnych. Proszę nie zniechęcać się, gdy początkowo dzieci nie chcą wykonać jakiegoś zadania lub ćwiczenia. Wiele zależy od tego, jak sami jesteście Państwo nastawieni do ćwiczenia. Jeśli Wy jesteście do niego przekonani, z pewnością dzieci wykonają je z ochotą.

Wszystkiego dobrego!!!!

Monika KaliszSpecjalista w DzialeInstruktorsko- MetodycznymKlub POW w Bydgoszczy

2

ROZDZIAŁ IZabawy integracyjne

Udało się zebrać dzieci zainteresowane teatrem. Teraz bardzo ważne jest to, by czuły się w grupie bezpiecznie. Oprócz zasad, które należy na początku ustalić (nie krytykujemy innych osób, nie śmiejemy się, z tego, co ktoś przedstawia, szanujemy swoją indywidualność, nie kłamiemy itp.), jako pierwsze powinny pojawić się zabawy i gry integrujące grupę. Oto kilka propozycji:

* z zajęć Lidii Petri:

1. IMIĘ – GEST

wersja I

Wszyscy stają w kole. Prowadzący mówi swoje imię z szerokim gestem. Osoba po jego prawej stronie powtarza jego imię z gestem i w ten sam sposób przedstawia siebie. Każda kolejna osoba zaczyna prezentację od prowadzącego.

wersja II

Zabawa przebiega w podobny sposób, z tą tylko różnicą, że przedstawiamy się samym gestem bez użycia słów.

wersja III

Mogą to być również zbiory tematyczne, np. wiosna - wymieniamy rośliny i zwierzęta związane z wiosną. W ten sposób bogacimy wiedzę dzieci, stają się one żywą encyklopedią.Wszystkie wersje zabawy można prowadzić zaczynając od innych osób.

CELE:- zapoznanie się,- integracja grupy, - poprawienie pamięci,- zwiększenie koncentracji.

Wnioski:Zabawę tę przeprowadziłam w wersji I, na pierwszych zajęciach. Dzieci były bardzo spięte, wstydziły się siebie. Nie pamiętały gestów osób przedstawiających się wcześniej, choć było na spotkaniu dziewięć osób razem ze mną. Gesty prezentowane przez dzieci były mało oryginalne, nieskomplikowane. Niektóre osoby miały problem ze „znalezieniem” swojego gestu.

3

2. WĘDRUJĄCA PIŁECZKAProwadzący zgniata kawałek gazety- jest to piłeczka. Wszyscy stoją w kole i podają sobie

piłeczkę. Trudność polega na tym, że rzucając ją np. do Piotra, wymawia inne imię np. Ewa- jest to osoba, do której Piotr ma rzucić piłkę. Zabawa przebiega w wesołej atmosferze, gdyż osoba do której ktoś rzuca piłkę słusząc inne imię nie łapie jej.

CELE:- zapamiętanie imion osób z koła teatralnego,- zwiększenie koncentracji,- stworzenie sympatycznego klimatu w grupie,- zachęta do otwartości.

Wnioski:Zabawę tę przeprowadziłam również na pierwszych zajęciach. Dzieci nie pamiętały jeszcze swoich imion, często się myliły, ale było przy tym dużo śmiechu. Nastąpiło rozładowanie spiętej sytuacji. Nie trzeba było nic wymyślać, wystarczyło tylko rzucić do kogoś piłeczkę.

3. BEZTROSKI POCIĄGOsoby biorące udział w zabawie dobierają się trójkami. Ponieważ podczas zabawy może

dojść do kolizji wskazane jest, żeby jednorazowo na parkiecie znajdowały się trzy osoby, które stają za sobą trzymając się za ręce. Pierwsza i druga mają oczy zamknięte, a trzecia otwarte- ona jest lokomotywą i kieruje pociągiem. Może się to odbywać między torami z przeszkodami, co uatrakcyjnia zabawę. Po czasie wyznaczonym przez prowadzącego następuje zamiana ról- osoba stojąca jako pierwsza teraz idzie na koniec i jest lokomotywą, osoba druga jest pierwszą, a trzecia drugą. Pociągi mogą być jakiejś konkretnej relacji, np. Bydgoszcz- Wrocław itp.

CELE:- budowanie wzajemnego zaufania, - zwiększenie koncentracji i uwagi.

4. DZIEŃ DOBRYUczestnicy zabawy biegają po sali. Na dany sygnał mają przywitać się z jak największą

liczbą osób mówiąc: "Dzień dobry". Kto wygra?

CELE:- pobudzenie do aktywności, - budowanie sympatycznej atmosfery w grupie.

Wnioski:Tę zabawę trochę zmodyfikowałam. Chodziło mi tylko o to, by dzieci przywitały się ze sobą, by wytworzyła się sympatyczna atmosfera. Gdy na zajęcia przychodzi bardzo mało dzieci, nie można wprowadzić zasad pewnej rywalizacji - kto przywita się z jak największą liczbą osób. Ta zabawa może być realizowana tam, gdzie jest więcej osób na zajęciach.

5. BIEG NA WYZNACZONEJ PRZESTRZENIBieg odbywa się na trzy sposoby:

* normalnie,* z rękami na biodrach,* robiąc „samoloty”

4

Prowadzący za pomocą ustalonych sygnałów lub słów informuje o zmianie sposobu biegu, a po każdej serii zmniejsza przestrzeń poruszania się osób, poprzez narysowanie na podłodze kreski. Trudnością w tej zabawie jest to, że nie można się dotykać. Każda seria jest taka sama, inna jest tylko przestrzeń. Gdy jest już ona bardzo mała, przed rozpoczęciem kolejnej serii należy zapytać, czy wszystkie dzieci chcą dalej brać udział w zabawie (jest to wchodzenie w sferę intymną człowieka, dlatego dziecko ma prawo odmówić udziału w zabawie). Bawimy się tak długo, jak to jest tylko możliwe. Osobom, które wytrwały do końca należą się brawa za odwagę. Po jakimś czasie warto powtórzyć tę zabawę. Tym razem z pewnością więcej osób wytrwa do końca.

CELE:- budowanie wzajemnego zaufania,- pokonywanie barier nieśmiałości i lęku. Wnioski:Zabawa ta początkowo przysporzyła dzieciom wiele radości. Wygłupiały się biegając beztrosko. Gdy jednak stopniowo zmniejszałam przestrzeń, na której mogły się poruszać, stopniowo rezygnowało z zabawy kilkoro z nich.

6. WĄŻUczestnicy zabawy stają jeden za drugim nie trzymając się. Głową węża jest osoba chętna,

która pokazuje jakiś charakterystyczny ruch. Cała grupa idzie za nią i powtarza ten ruch. Osoba, która pokazywała zostaje ogonem (idzie na koniec). Zabawa trwa do wyczerpania pomysłów.

CELE:- trening twórczości,- zaistnienie w grupie,- pokonywanie własnej nieśmiałości.

Wnioski:Dzieci z chęcią pokazywały jakiś ruch, natomiast gdy szły na koniec, traciły zainteresowanie zabawą.

7. SZUKAJ PRZYJACIELAUczestnicy zabawy biegają po sali w czasie trwania muzyki. Gdy muzyka milknie, każdy

z nich „szuka przyjaciela”- opiera się plecami o kogoś, kto stoi najbliżej.

CELE:- budowanie zaufania,- przełamanie nieśmiałości,- wyrównywanie energii,- budowanie pewności siebie.

Wnioski:Zabawę tę przeprowadziłam bez muzyki, po prostu mówiłam, kiedy mają „szukać przyjaciela”. Podczas trwania tej zabawy wyraźnie zauważyłam kto jest w grupie najbardziej lubiany, a kto najmniej.

5

8. IGŁA I NITKI Trzy osoby stoją za sobą nie trzymając się. Pierwsza z nich jest igłą, a dwie kolejne nitką.

Igła chce pozbyć się nitki, więc ucieka. Nitki muszą mieć refleks, by nie dać się zgubić i być cały czas za igłą.

CELE:- pokonywanie nieśmiałości,- wyrabianie refleksu.

9. JEDYNKI, DWÓJKI, TRÓJKIUczestnicy zabawy tańczą przy muzyce. Na hasło prowadzącego: "jedynki"- każdy tańczy

sam. Na słowo: "dwójki"- uczestnicy dobierają się w pary. Taniec trwa do momentu, gdy wszyscy uczestnicy zabawy tańczą razem.

CELE:- konsolidacja grupy,- pokonywanie nieśmiałości.

Wnioski:Zabawa ta była dla mnie inspiracją do jednej ze scen mojego przedstawienia pt. „Zagrożenie”, przygotowanego dla potrzeb I Przeglądu Piosenek, Skeczy i Wierszy o tematyce Ekologicznej. Dzieci dobrze się bawiły podczas trwania zabawy i mogłam zaobserwować, kto z kim chce tańczyć.

* z zajęć Piotra Pary:

10. BILI-BILI-BILI-BUM Uczestnicy zabawy stoją w kole, a jedna osoba jest w środku. Gdy wskaże kogoś z koła,

mówi: "BILI-BILI-BILI", a osoba wskazana musi tak szybko powiedzieć "BUM", by skończyć szybciej od osoby stojącej w kole. Gdy jej się to nie uda, wchodzi do środka koła i zabawa toczy się dalej. Gdy jej się uda, obydwie osoby zostają na swoich miejscach.

Wersja rozszerzona:Oprócz "BILI-BILI-BILI-BUM", można mówić np.:- „SŁOŃ”- osoba wskazana robi trąbę (łapie się lewą ręką za nos, a prawą wkłada w „otwór” powstały dzięki złączeniu lewej ręki z nosem), a osoby stojące po jej bokach - uszy.- „ZAJĄC”- osoba wskazana trzyma dłonie przy brodzie i pokazuje przednie zęby, a osoby stojące po jej bokach robią uszy. Trzeba zróżnicować uszy zająca i słonia, by nie były takie same. Wtedy stopień trudności wzrasta. -„TOST”- osoba wskazana podskakuje, a osoby stojące po jej bokach trzymają się za ręce tak, by podskakująca była w środku pomiędzy nimi.- „WIEŻA”- osoba wskazana stoi w lekkim rozkroku z rękami wzniesionymi do góry- tworzy wieżę. Osoba stojąca po jej lewej stronie opiera swoją prawą nogę na jej nodze, a stojąca z drugiej strony odwrotnie.Polecenia powyższe wydaje się po to, by angażować do zabawy jak najwięcej osób. Można je wydawać jednocześnie kilku osobom. Należy jednak uważać, by jedna osoba nie musiała w tym samym czasie wykonać kilku poleceń. Osoba, która zbyt wolno powie BILI-BILI-BILI-BUM, lub pomyli się w innych poleceniach, wchodzi do środka koła i wydaje polecenia.

6

CELE:- ćwiczenie refleksu, - koncentracja uwagi.

Wnioski:Jest to ulubiona zabawa moich dzieci. Na jej bazie stworzyłyśmy własne polecenia i dzięki temu zabawa może trwać bez końca.

11. WAMPIRWszystkie osoby stoją w kole, jedna jest w środku i gra rolę wampira. Zamyka oczy,

wyciąga ręce do przodu i kręci się wokół własnej osi. W pewnym momencie zatrzymuje się, otwiera oczy i kieruje się w stronę którejś z osób stojących w kole. Osoba „zagrożona”, prosi wzrokiem o pomoc kogoś z koła (patrzy na kogoś). Osoba „pomagająca” musi wymówić imię „zagrożonej” zanim wampir ją złapie.

CELE:- nauka imion,- ćwiczenie refleksu,- koncentracja uwagi.

Wnioski:Dzieci lubią tę zabawę. Zawsze towarzyszy jej dobry humor i śmiech.

12. KTO TO JEST?Wszyscy tworzą koło, które porusza się w jedną lub drugą stronę. Jedna osoba stoi w kole

i ma zamknięte oczy. Gdy mówi „stop”, koło zatrzymuje się, a ona mając cały czas zamknięte oczy podchodzi do jakiejś osoby z koła. Jej zadanie polega na tym, by dotykając tylko włosów odgadnąć, kto to jest. Gdy tak się stanie, osoby te zamieniają się miejscami, kiedy jednak osoba stojąca w kole pomyli się, pozostaje na swoim miejscu i zabawa rozpoczyna się od początku.

CELE:- utrwalenie imion,- wyostrzenie zmysłu dotyku,- uwrażliwienie na dotyk.

Wnioski:Dzieci, które nie są przyzwyczajone do dotyku czują się nieswojo. Z czasem jednak, przy odrobinie dobrej woli, przyzwyczajają się do tego, że ktoś je dotyka. Gdy nastąpi przełamanie tej bariery, zabawa przebiega w miłej atmosferze.

12. BEREKUczestnicy zabawy dobierają się parami i stają jeden za drugim tworząc koło. Jedna para

rozpoczyna zabawę. Osoba stojąca z przodu ucieka, a druga goni ją. Gdy uciekająca chce odpocząć, staje przed jedną z par. Wtedy osoba stojąca z tyłu tej pary ucieka.

CELE:- koncentracja uwagi,- rozgrzewka,- konsolidacja grupy.

7

Wnioski:Zabawa ta dostarcza dzieciom wiele radości, rozładowuje napięcie. Niekiedy pojawia się problem, gdy jedno z dzieci za długo biega i zapomina, że mając świetna zabawę sprawia,że inni uczestnicy nudzą się.

Uwagi do rozdziału I

Zabawy zawarte w rozdziale pierwszym warto powtarzać przy okazji każdego spotkania.Z czasem dzieci same wybiorą te, które lubią najbardziej i które sprawiają im najwięcej radości. Należy zawsze mieć na uwadze dobro jednostki oraz całej grupy. Powyższe zabawy dają możliwość obserwacji grupy i „wyłapania” tych osób, które są nieśmiałe, lękliwe, zamkniętew sobie. Nie zatraćmy tych osób, ponieważ właśnie im teatr daje możliwość otwarcia się na siebie i innych, uwierzenia w swoje możliwości, pokonywanie wewnętrznych barier. Gdy damy szansę tym osobom, jestem pewna, że po pewnym czasie dostrzeżemy efekty naszej pracy.

8

ROZDZIAŁ IIZabawy budujące poczucie bezpieczeństwa i zaufanie w grupie

Dalszym etapem naszej pracy będą zabawy pomagające uczestnikom naszych zajęć odnaleźć własne miejsce w społeczeństwie, uczące współpracy, wrażliwości na innych, budujące poczucie zaufania oraz stymulujące rozwój osobisty. Oto kilka propozycji:

* z zajęć Lidii Petri:

1. POCIĄG GAZETOWYUczestnicy zabawy dobierają się parami. Każda para otrzymuje jedną stronę z gazety, którą

trzymają między sobą. W ten sposób został utworzony pociąg. Gazetę można zastąpić papierem pakowym. Do pary kolejno dołączają się inne pary tworząc w ten sposób coraz dłuższy pociąg, aż będą go tworzyły dzieci z całej grupy. Nauczyciel lub osoba prowadząca zabawę gra na jakimś instrumencie, (np. na trójkącie) raz wolno, raz szybko. Dzieci poruszają się w rytm muzyki.

wersja rozszerzona: Można na gazetach lub papierze napisać np. zasady orograficzne i przykłady do tych zasad. Do pary z zasadami dołączałyby się osoby z przykładami tworząc kilka pociągów. Wersję tę można wykorzystać również do powtórzenia materiału z innego zakresu nauki.

UWAGA:

Należy mieć przygotowanych dużo gazet, gdyż bardzo szybko ulegają zniszczeniu.

CELE:- konsolidacja grupy,- praca nad pobudzaniem i hamowaniem,- w wersji rozszerzonej: powtórzenie i utrwalenie pewnej partii materiału.

2. KOZIOŁKIUczestnicy zabawy dobierają się parami. Każda z nich otrzymuje jedną stronę gazety.

Wszyscy uczestnicy zajęć układają na podłodze z rozłożonych gazet „kładkę”. Jedna osoba w parach jest „koziołkiem” nr 1, a druga „koziołkiem” nr 2. Wszystkie „koziołki” nr 1 stają po prawej stronie prowadzącego, a „koziołki” nr 2 po lewej stronie. W zabawie chodzi o to, by „koziołki” razem przeszły przez kładkę w taki sposób, by nie wpaść do rzeki. Gdy wszystkie pary „koziołków” przejdą przez kładkę, zmniejszamy ją składając gazetę na pół. Para, która wpadnie do rzeki odpada z gry. Zabawa trwa do momentu wyłonienia się zwycięskiej pary. Można przenosić się na barana, przechodzić pod nogami drugiej osoby itp. Wszystko zależy od pomysłowości uczestników zabawy.

9

CELE:- nauka współpracy,- dostrzeżenie tego, że gdy pomagam drugiej osobie- wygrywam,- konsolidacja grupy.

Wnioski:Zabawa przebiegała w bardzo sympatycznej atmosferze. Gdy złożyłam gazety na pół, dzieci początkowo nie wiedziały, co mają teraz zrobić. Po chwili jednak „puściły” wodze fantazji i wymyślały ciekawe i twórcze pomysły na przejście po kładce.

3. PUŁAPKA NA MYSZYTrzy osoby stoją w kole. Mają wyciągnięte ręce i dotykają się czubkami palców. W ten

sposób tworzą pułapkę na myszy. Gdy muzyka gra, pułapka jest otwarta, a myszy (pozostali uczestnicy zabawy) biegają w środku pułapki i poza nią. Gdy muzyka przestaje grać, pułapka się zamyka. Złapane w nią myszy powiększają pułapkę. Zabawa trwa do momentu złapania wszystkich myszy.

CELE:- otworzenie dzieci na luz, swobodne poruszanie się w rytm muzyki,- ćwiczenie refleksu.

4. ZWIERCIADŁOUczestnicy zabawy dobierają się parami i stają zwróceni twarzami do siebie. Ustalają, która

z nich jest odbiciem lustrzanym, a która osobą prowadzącą. To ona rozpoczyna grę rąk. Osoba- odbicie lustrzane odczytuje intencje prowadzącej i powtarza jej ruchy.

BARDZO WAŻNE JEST WOLNE TEMPO PRACY!

CELE:- ćwiczenie wspomagające koncentrację,- odczytywanie intencji drugiej osoby,- zwrócenie uwagi na efektowność wolnych ruchów i na ich rolę w teatrze.

UWAGA:Jest to bardzo trudne ćwiczenie dla dzieci nadpobudliwych.

Wnioski:Dzieci faktycznie mają problem z powolnym tempem pracy. Ćwiczenie powyższe należy wykonywać często, by uczestnicy zabawy doszli do perfekcji w wykonywaniu powolnych ruchów. Po tym ćwiczeniu dobrze jest wykonać ćwiczenie rozluźniające.

10

* z zajęć Piotra Pary:

5. SUWAKWszyscy uczestnicy zabawy kładą się na plecach, w ten sposób, by stykać się głowami.

Jedna osoba kładzie się nogami do jednej ściany, a druga osoba do drugiej ściany naprzemian tak, by tworzyć „zamek błyskawiczny”. Wyprostowane w łokciach ręce unoszą do góry. Jedna osoba jest suwakiem. Zostaje położona na ich wyciągnięte ręce plecami do dołu. Wszystkie osoby kolejno przekazują sobie suwak dbając o to, by osobie przenoszonej na rękach nic się nie stało. Osoba prowadząca zabawę musi położyć suwak na wyciągnięte ręce, a później pomóc tej osobie zejść oraz czuwać nad całością. Zabawę można powtórzyć, jednak, gdy ręce są już zmęczone, lepiej ją zakończyć.

CELE:- budowanie zaufania i współpracy w grupie,- kształtowanie odpowiedzialności za innych ludzi.

6. DŁONIEWszyscy uczestnicy zabawy chodzą po sali z zamkniętymi oczami. W tle może być

słyszalna jakaś spokojna muzyka. Osoba prowadząca łączy uczestników zabawy w pary. Zadanie tych par polega na poznaniu dłoni partnera. Po określonym czasie osoba prowadząca rozdziela pary, które teraz muszą odnaleźć się używając tylko zmysłu dotyku. Gdy para uważa,że się odnalazła, podnosi do góry ręce. Prowadzący podchodzi wtedy i stwierdza, czy im się udało, czy też nie. Bardzo ważne jest to, by przez cały czas trwania zabawy uczestnicy mieli zamknięte oczy i pod żadnym pozorem nie odzywali się. Przed rozpoczęciem zabawy należy zdjąć z rąk wszelkie ozdoby.

CELE:- uwrażliwienie na zmysł dotyku,- samodyscyplina,

Wnioski:Dzieci są zwykle bardzo ciekawe tego, co ma się wydarzyć i otwierają oczy. Dzieje się tak tylko podczas pierwszej zabawy. Każdy kolejny raz jest dla dzieci niesamowitą przygodą, dlatego starają się już nie otwierać oczu i cierpliwie czekać na swoją kolej. W ten sposób uczą się samodyscypliny.

* z zajęć prof. J. Przybyłowskiego:

7. ALFABETOsoba prowadząca przydziela każdej osobie kolejną literkę alfabetu. Może się zdarzyć,

że jedna osoba ma kilka liter- zależy to od ilości osób biorących udział w zabawie. Osoba, która ma literkę A, ma również Ą, ta, która ma O- Ó, E- Ę. Prowadząca zabawę podaje jedno słowo np. STÓŁ. Zadanie uczestników polega na tym, by odezwały się kolejno osoby, które mają litery: S, T, Ó, Ł w ten sposób, by powstało słowo. Rozpoczynamy od bardzo krótkich słów, by później podawać całe związki wyrazowe.

CELE:- koncentracja uwagi,- wspólna zabawa.

11

Wnioski:Zabawę tę wykorzystuję w każdej wolnej chwili, a zwłaszcza wtedy, gdy na zajęciach jest mało osób. Gdy uczestnicy zabawy przyzwyczają się do zasad, wtedy zabawa przebiega sprawnie. Nie należy zniechęcać się trudnymi początkami. Dzieci bardzo lubią tą zabawę.

8. KTO ZMIENIŁ POZYCJĘ?Kilka chętnych osób siada na przygotowanych wcześniej krzesłach w różnych pozycjach,

a jedna, stojąca naprzeciwko nich, zapamiętuje, kto jak siedzi. Następnie odwraca się tyłem do nich, a w tym czasie kilka z chętnych osób zmienia pozycję siedzenia. Gdy odgadująca odwraca się, wszyscy zamierają w bezruchu. Zadanie jej polega na odgadnięciu, kto zmienił pozycję. Dodatkowym utrudnieniem jest to, że musi to wykonać, w ciągu 10 sekund. Może się zdarzyć tak, że pozycji nie zmieni nikt, lub tylko jedna osoba. Wszystko zależy od inwencji twórczej.

CELE:- ćwiczenie rozwijające pamięć,- ćwiczenie uczące działać w sytuacji stresowej,- ćwiczenie refleksu.

Wnioski:Dzieciom bardzo przypadła do gustu ta zabawa. Postanowiłyśmy jednak zamiast zmiany pozycji osób, położyć na krzesło kilka przedmiotów i zmieniać ich ułożenie. Doszły do takiej perfekcji, że zmieniały ułożenie przedmiotów na powierzchni całej sali , co znacznie utrudniło zadanie. Dzieci wykazały się kreatywnością i dobrymi pomysłami.

* z zajęć prof. A. Makowieckiego:

9. SAMOCHODYUczestnicy zabawy dobierają się parami. Jedna osoba jest „samochodem”, a druga

nią steruje. Osoba- „samochód” ma zamknięte oczy, a sterująca staje za jej plecami i kieruje nią poprzez dotyk. Gdy dotknie w szyję, znaczy „idź prosto”, w prawe ramię- „skręć w prawo”",w lewe ramię „skręć w lewo”, gdy w pasie, „stój”. Obydwie osoby muszą być bardzo skupione,by nie doszło do kraksy z innymi „samochodami”. Po pewnym czasie następuje zamiana ról.

CELE:- koncentracja uwagi,- uwrażliwienie na dotyk,- samodyscyplina, by pozwolić komuś innemu "kierować" mną.

Wnioski:Dzieciom podoba się bardzo ta zabawa, ponieważ pozwala im na swobodne poruszanie się po sali, a poza tym jest bardzo ciekawa. Po tej zabawie zapytałam jej uczestników, czy wolą kimś kierować, czy lepiej się czują, gdy ktoś inny nimi kieruje. Odpowiedzi były zróżnicowane, lecz przeważały takie, że raczej wolą kimś innym kierować. O czymś to świadczy, prawda?

10. ANIOŁ

Uczestnicy zabawy dobierają się parami. Jedna z nich jest „aniołem stróżem”,a druga niefrasobliwym człowiekiem, który porusza się po sali bez żadnych ograniczeń. Zadanie

12

„anioła” polega na tym, by nie dotykając drugiej osoby, dbać o to, by nic mu się nie stało,o chronienie go przed niebezpieczeństwami. Po pewnym czasie następuje zamiana ról.

CELE:- budowanie poczucia bezpieczeństwa,- uczenie odpowiedzialności za powierzonego człowieka.

Wnioski:To zadanie okazało się trudniejsze. Dzieci „anioły” miały problem, ponieważ ich partnerzy poruszali się po sali tak szybko, że nie można było uniknąć kolizji. Prowadzący musi cały czas czuwać, aby żadne z dzieci nie ucierpiało podczas trwania tej zabawy.

11. POMNIK GRUPOWYCała grupa ustawia się po jednej stronie sali, a na przeciwko niej staje ochotnik, który staje

w jakiejś wybranej przez siebie pozycji i zamiera w niej. Kolejny ochotnik (lub osoba wyznaczona przez prowadzącego) ustawia swojego poprzednika w jakiejś ciekawej, śmiesznej pozycji, następnie sam dopasowuje się do swojej rzeźby. W ten sposób robi cała grupa, czego efektem końcowym jest pomnik grupowy. Można wtedy zrobić zdjęcie na pamiątkę.

CELE:- rozwijanie twórczego myślenia,- tworzenie dobrej atmosfery w grupie, by nikt nie czuł się spięty,- wyrobienie w dzieciach umiejętności śmiania się z samego siebie.

Wnioski:Dzieci z prawdziwą przyjemnością ustawiały swoich kolegów w śmiesznej pozycji. Zaskoczeniem okazał się fakt, że ktoś inny ich też tak może ustawić. Początkowo towarzyszyło zabawie uczucie skrępowania, czy wstydu. Z czasem jednak okazało się,że dzieci poczuły się bardzo swobodnie i uznały to za dobra zabawę.

13

ROZDZIAŁ III Zabawy ze słowem

Z pewnością obserwujecie Państwo, że zarówno młodzież, jak i dzieci mówią bardzo niewyraźnie. Na tym etapie pracy są nam potrzebne ćwiczenia poprawiające dykcję i emisję głosu. Podczas tych ćwiczeń bazujemy na wyobraźni dzieci, my nakreślamy, opowiadamy jakąś sytuację, którą dzieci sobie wyobrażają. Są to bardzo mozolne ćwiczenia, ponieważ nasi podopieczni zwykle nie wiedzą, że niewyraźnie mówią. Należy zaopatrzyć się w dużą dawkę cierpliwości i optymizmu. Nie należy natomiast zmuszać dzieci do wykonywania ćwiczeń. Na każdym etapie pracy musimy mieć świadomość, że nasz wysiłek przyniesie oczekiwany skutek i przede wszystkim nie można się zniechęcać. Oto kilka propozycji:

Ćwiczenia rozgrzewające aparat artykulacyjny:

* z zajęć w których uczestniczyłam podczas VIII Forum Teatrów Dzieci i Młodzieżyw Poznaniu:

1. Wyobrażamy sobie, że jemy coś smacznego- buzia uśmiechnięta. Nagle wyraz twarzy się zmienia, bo okazuje się, że jest to jednak coś niedobrego, niesmacznego.

2. Wyobraźmy sobie, że na końcu języka mamy ziarenko pieprzu. Pokazujemy je wysuwając język do przodu, a następnie go chowamy.

3. Chcemy połknąć pieprz- robimy z języka łopatkę.

4. Teraz uderzamy językiem o ściany ust, a później o górne zęby.

5. Sprawdzamy koniuszkiem języka podniebienie twarde. Gdy znajdę pieprz- mina niezadowolona, gdy nie znajdę- mina zadowolona.

6. Rozluźnienie- prychanie jak koń, poruszanie głową tak, by trzęsły się policzki.

7. Teraz dzieci dobierają się parami, w których mają się porozumiewać między sobą używając tylko słów: „niny „ i „nyni”. Oto przykładowy dialog:-Intencja - Czy to było pyszne?- „Niny, niny.”-Intencja- Było okropne!- „Nyni, nyni.”-Intencja- Naprawdę?- „Niny?”-Intencja- Tak!- „Nyni!”

8. Teraz za pomocą słów: „dete, dete, dete, dete” wymawianych szybko, staramy się przekazać intencję: „To nie było istotne.” Rozpoczynamy mówić w tonacji wysokiej, a kończymy na niskiej.Natomiast słowami: „tede, tede, tede, tede,” chcemy powiedzieć: „Nie wierzę, że tak było!” Rozpoczynamy mówić w tonacji niskiej, a kończymy na wysokiej.

9. Uśmiechamy się.-uśmiech pojawia się i znika kilka razy,-podnosimy do góry prawy kącik ust, a później lewy,-podnosimy wargę górną do góry,-robimy buzię „w ciup”,

14

-zęby na zewnątrz i „przeczesujemy” zębami wargi,-mówimy szybko: „pe, pe., pe., pe, pe,”,-prychamy jak koń,-robimy najdziwniejszą minę na świecie- powtórzyć trzy razy, a potem pokazujemy innymi wybieramy najlepszą minę.

* z zajęć Jadwigi Skupnik:

10. Opuszczamy żuchwę bardzo powoli przytrzymując ją za zawiasy. Ćwiczenie powtórzyć pięć razy.

11. Wysuwamy żuchwę do przodu i powrót. Powtórzyć pięć razy.

12. Poruszamy żuchwą w prawo i lewo. Powtarzamy pięć razy.

13. Rozluźnienie- masujemy mięśnie kapturowe.

14. Kolejno napełniamy policzki powietrzem.

15. Parskamy jak koń.

16. Masujemy policzki i podbródek palcami.

17. Cmokamy.

18. Zamkniętą buzią poruszamy w prawo i lewo.

19. Zębami masujemy górną wargę, a później dolną.

20. Układamy usta na samogłoski:

o:a o: e o:u o: i o:ą o:ęu:i u:o u:a u: e u:ą u:ę

Najpierw wypowiadamy samogłoski powoli, później zwiększamy szybkość, a na końcu parskamy jak koń.

21. Bokami języka dotykamy zębów trzonowych po prawej i lewej stronie.

22. Przygryzamy język w dowolnych miejscach.

23. Mówimy na wydechu w jednej tonacji:

BASA, BASIA, BASZA, BACZA, BARADASA, DASIA, DASZA, DACZA, DARA itp.

Robimy w taki sposób na wszystkich spółgłoskach aż do W.

15

z zajęć Anny Kramarczyk:

Ćwiczenia rozgrzewające przed pracą głosem, które uświadamiają potrzebę ćwiczenia dykcji:

24. Na podanych zdaniach wyodrębniamy akcenty zdaniowe oraz zmieniamy intencje naszych wypowiedzi, np. prosząc lub rozkazując.

Dam wam ten dom.Mały ranny jeleń.Nie marszcz czoła.Włóż płaszcz w deszcz.Zapłacił należność dentystce.A to gad ten kat.Babka pcha lepkie łapki do papki.No to co, że ze Szwecji.

Wnioski:Dzieci bardzo lubią zabawy ze słowem. Bawi je to, że jedno zdanie można powiedzieć na wiele sposobów.

25. Związek wyrazowy: „dobra torba” powtarzać dość szybko dziesięć razy, gdy pojawi się błąd w wymowie, liczyć od początku i tak, aż do skutku.

Wnioski:Uczestnicy moich zajęć początkowo mięli problemy z bezbłędnym wypowiadaniem tego związku wyrazowego. Mimo to postanowili się nie poddawać i wytrwale zmagać się ze sobą. Na każdych zajęciach ćwiczyłyśmy poprawną wymowę i gdy dzieci potrafiły już wypowiadać ten związek bezbłędnie dziesięć razy, zwiększałam trudność o kolejne dziesięć razy. Jednoz dzieci doszło do perfekcji: powiedziało w/w związek sto razy i trzeba tu zaznaczyć,że dziewczynka miała siedem lat!

26. Zdania z trudnościami artykulacyjnymi, nad którymi warto się zatrzymać:

Kto to tutaj tak tupie? Korba w torbie karbowego.To tato tutaj tak tupie!

Bystra siostra w ostrym transie. Sport w porcie.

Dryblas na trybunie w Dreźnie. Mord w korcie.

Fedra pod kołdrę. Lord przy torcie.

Trele trębacza w trolejbusie. Nurt przy burcie.

Podrobiona potrawa dla kurek. Karp w hurcie.

Hardy artysta ze Sparty. Ser selerowy.

16

Podarta karta spada na parter. Łoś lasem lazł.

Kabriolet brudny w podróży. Kto ślepo śle, panie pośle?

Reprywatyzacja prominentów. Ktoś lubi śluby.

Ocalone widelce. Tej lalce lakierują palce.

Widelczyki na talerzykach. Król czekał w kolczudze.

Bolce w kolbie strzelby. Talizman Telimeny.

Swawoli u Uli i Oli. Bakalie wigilijne.

Relikt religijny. Biali przybyli i ubili.

Jeżeli chcieli- mieli. Rebelia w Mongolii.

Personalia Bazylianów. Magnolie z Brazylii.

Stuk ciupagi. Paznokcie kciuków.

W akcie, w pakcie, w takcie, w trakcie.

Wnioski:Ćwiczenia te były dla dzieci zaskoczeniem- myślały, że nie mają problemów z wymową,a tu okazało się, że były w błędzie. Bardzo lubiły jednak te ćwiczenia i za każdym razem prosiły mnie o nowe wyrazy z trudnościami.

Praca z tekstami literackimi:

* z zajęć w których uczestniczyłam na VIII Forum Teatrów Dzieci i Młodzieży:

JĘZYK TO TANCERZJęzyk to tancerz jest nad tancerze.Każdy to przyzna i przyzna szczerze.Bo ten języczek, oj bez pamięciTo się wywija, kurczy, to kręci.Raz jest podłużny, raz w trąbkę zwija,Raz jest jak jaszczur, to znów jest żmija.Raz jest jak igła, a raz jak narty:Długi, wypukły, wklęsły, rozwarty.Jak sztukmistrz biegły, linoskok śmiałyTak ten języczek koniuszkiem małymWywija, cofa, skręca, zawraca,Zadaje cięcia, drga i kołata.Żeby wyrzeźbić, wymodelować,Malarskim pędzlem plastycznie podaćTę wartość słowa, ten szczegół boskiCo nosi nazwę małej spółgłoski.

17

Zadania do tego tekstu:

1. Przeczytać bezgłośnie z wyraźną artykulacją cztery wersy.

2. Przeczytać cztery wersy, jakby to była kosmiczna historia.

3. Samogłoski w tekście są zdziwieniem i tak należy je przeczytać bezgłośnie.

4. Zdziwienie, zadowolenie, przerażenie- przeczytać cztery wersy bezgłośnie przechodząc z jednego stanu w drugi.

5. Na początku czytać niewyraźnie, później wyraźnie.

6. Czytać rytmicznie w tonacji wysokiej, potem w niskiej, a na koniec na zmianę.

7. Czytać cicho, normalnie i bardzo głośno.

* z zajęć M. Lombardo:

DLA PANI MARII- ELEGIA GEOGRAFICZNA

Dla pani Marii Dla pani MariiWiozą z Szwajcarii Wiozą z KalwariiSery wozami, Cedrowe skrzynie,

Dla pani Marii Dla pani MariiWiozą z Bawarii wiozą z SamariiPiwo beczkami, Czym Bagdad słynie,

Dla pani Marii Dla pani MariiWizą z Bułgarii wiozą z TatariiJedwabie szkliste, Konie ogniste,

Dla pani Marii Dla pani MariiWiozą z Bucharii wiozą z SahariiTkanie wełniste, piaski złociste.

/ Kurier świąteczny 1866 nr 45/

18

Zadania do tekstu:

1. Każde dziecko czyta jeden wers.

2. Jedna osoba czyta pierwszy wers, druga drugi, a trzeci wers czytają wszyscy razem.

PSTRYK / fragment/ Julian Tuwim

Sterczy w ścianie taki pstryczek,Mały pstryczek- elektryczek,Jak tym pstryczkiem zrobić pstryk,To się widno robi w mig.

Któż to jest ten mały pstryk?Może świetlik? Może ognik?Jak tam dostał się i skąd?To nie ognik. To przewodnik.

W tym tekście należy zwrócić uwagę na wymowę "k" w wygłosie .

Gdy występują problemy artykulacyjne u dzieci warto korzystać z następujących pozycji książkowych:1. " Chrząszcz w trzcinie" Anna Łochocka2. " Sekrety słów" Hanna Tomaszewska

19

ROZDZIAŁ IVZabawy rytmem i dźwiękiem

W przedostatnim rozdziale chcę umieścić zabawy rytmem i dźwiękiem. Wprawiają one uczestników w znakomity nastrój, nastrój zabawy. Niekiedy podczas ich trwania trzeba wykazać się refleksem lub twórczym myśleniem. Oto propozycje:

* z zajęć w których uczestniczyłam podczas VIII Forum Teatrów Dzieci i Młodzieżyw Poznaniu:

I. Ćwiczenia rozluźniające:

1. Wsłuchujemy się w siebie, zamykamy oczy, bierzemy pięć razy długi wdech i wydech,nie myślimy o niczym.

2. Krótki wdech przez nos, wydech „muzyczny” przez usta.

3. Ciało musi pokazać rodzaj tej melodyjności, np. wydech na śmiechu. Miły, delikatny, śmiechtj. aniołki na chmurce, wydech na ziewaniu.

4. Poznanie przestrzeniKażdy uczestnik zabawy jest „balonem”, z którego uchodzi powietrze, czyli biega po sali na wydechu- ssssss. Trzeba znaleźć kogoś, kto już stanął- wypuścił całe powietrze-i uśmiechnąć się do niego.

5. WężykiWężyki są małe, do czterech osób. Pierwsza osoba prowadzi. Nie trzymamy się za ręce. Należy poruszać się w określonym tempie muzyki. Trzy osoby naśladują pierwszą, która wykonuje jakieś określone ruchy. Po jakimś czasie następuje zmiana, by każdy mógł prowadzić. Zachęcajmy w tej zabawie do wykorzystania bioder, głowy, rąk, nóg. Przebieg zabawy zależy od koncepcji osób prowadzących.

6. DotykWszyscy uczestnicy zabawy chodzą po sali z zamkniętymi oczami i „zbierają” dotyki.Na koniec zabawy należy zapytać o wrażenia, jakie były spotykane dłonie?

7. Szukanie dźwiękówDźwięków szukamy w swoim ciele. Przedziwna jest, ilość znalezionych miejsc, które wydają przeróżne dźwięki, np. stukot paznokci jednej ręki o paznokcie drugiej ręki; pocierany grzbiet obu dłoni; policzki, klatka piersiowa; itp.

8. Zabawa dźwiękiemGdy odnajdziemy już przeróżne możliwości wydobywania ze swojego ciała dźwięku, można przystąpić do zabawy. Uczestnicy stoją w kole. Każdy po kolei pokazuje możliwości wydobyciaz siebie dźwięku, a reszta to powtarza. Można stworzyć orkiestrę, którą będzie dyrygowała osoba będąca dyrygentem. Może z tego powstać bardzo ciekawy „utwór”.

20

* z zajęć Izy Popko:

I. Ćwiczenia rozluźniające:

1. Rozluźnienie poszczególnych partii mięśni poprzez wykonywanie kół rękami, nogami,biodrami itp. 2. Marionetki- bezwładny opad ciała do przodu.3. Sprężynki4. Naprężenie mięśni na dany przez prowadzącego sygnał- ludzie z gumy.5. Marsz „bezwładnościowy” po całej sali.

II. Ćwiczenia wprowadzające rytm:1. Dopasowanie tempa kroków w grupie.2. Rozciąganie powietrza- zmiana ruchu na dany sygnał.3. Improwizacje ruchowe- „pulsowanie” w metrum dwudzielnym i trójdzielnym z wyraźnym wyróżnieniem akcentu metrycznego.4. Improwizowanie ruchem kolejno podawanych dźwięków.5. Odbieranie rytmu ciałem- taniec do muzyki Gorana Bregovica.6. Zwariowany dyrygent- wyklaskiwanie rytmu przekazanego ciałem przez dyrygenta;odmiana- niemy dyrygent- dyrygent próbuje oddać ciałem rytm i zinterpretować ruchemartykulację przedtem ustalonego tekstu- np. „Nie chcę cię znać”.

III. Grupowe ćwiczenia i zabawy rytmiczne:

1. Echo rytmiczne.2. Orkiestra- polimetria- przyjmowanie rytmu przez poszczególne grupy.3. Polimetria- grupa pierwsza wyklaskuje rytm piosenki na trzy czwarte („Wlazł kotek”), grupa druga- piosenka na cztery czwarte(„Wśród nocnej ciszy”), akcent rytmiczny zaznaczony jest tupnięciem.4. Budowanie w grupach konstrukcji rytmicznych.5. Etiudy rytmiczne na zadany temat- poranne mycie, fabryka samochodów, stacja kolejowa, drukarnia, ulica, itp.

IV. Zabawy z dźwiękiem- ćwiczenia emisyjne i artykulacyjne:

1. Nawoływania.2. Syrena strażacka.3. Szpilki.4. Ziewanie.

V. Grupowe zabawy z dźwiękiem:

1. Przekazywanie dźwięku :a) z pantomimą,b) klub zwariowanych dźwięków,c) witamy się wymieniając dźwięki, 2. „Winda”- prowadzenie dźwięku w górę i w dół, kierowane ruchem ręki osoby prowadzącej.3. Wspólne budowanie melodii- każdy z uczestników „dokłada” jeden dźwięk.4. Gama w kanonie czterogłosowym, z zatrzymaniem akordu.

21

5. Uczestnicy losują karteczki z określonym dźwiękiem. Na dany przez prowadzącego znak, wszyscy zaczynają wydawać z siebie ten dźwięk i w ten sposób odnajdują się poszczególni członkowie grup. Gdy grupy się odnajdą, ustalają wspólną interpretację dźwięku, dodają do niej gest i przedstawiają- po kolei każda grupa.

6. Na szybkość reakcji- klaskanie kolejno w kole, zmiana kierunku na podwójne klaśniecie.

7. Orkiestra- każda grupa ma przydzielone zadanie- dyrygent decyduje o „uruchomieniu” grupy, np. BUM, TARA, CYK, CYK, SZszszszsz.

22

ROZDZIAŁ VKonspekty zajęć

Od drugiego semestru 2002 roku do listopada 2005 roku, prowadziłam zajęcia teatralne w Centrum Kultury Katolickiej „WIATRAK” w Bydgoszczy. Zajęcia odbywały się dwa razy w tygodniu po dwie godziny lekcyjne. Poniższe konspekty zostały przygotowane w oparciu o to opracowanie. Przedstawiam je tu po to, by każdy z Państwa mógł te dziesięć zajęć poprowadzić w oparciu o konspekty, które były już w pracy wykorzystane. Bardzo proszęnie zniechęcać się trudnymi początkami, niską frekwencją i innymi problemami. Z grupą, z którą pracowałam na tych konspektach zdobyłam podczas tych kilku lat pracy, następujące nagrody:

maj 2002 r.- II miejsce w Przeglądzie Teatrów o tematyce ekologicznej, za przedstawienie „Zagrożenie”.

styczeń 2003 r.- I miejsce w przeglądzie teatralnym „Jasełka”, organizowanym przez Pałac Młodzieży w Bydgoszczy

listopad 2003 r.- nagranie płyty- cegiełki z wierszami Tuwima i Brzechwy.

grudzień 2003 r.- udział w Ogólnopolskim Spotkaniu z Monodramem „O Złotą Podkowę Pegaza” w Suwałkach.

kwiecień 2004 r- I miejsce w Konfrontacjach Teatrów Dzieci i Młodzieży „Pałacyk” organizowanych przez Pałac Młodzieży w Bydgoszczy, za przedstawienie „Sumienie”.

maj 2004 r.- Nagroda Dyrektora Teatru Polskiego w Bydgoszczy w Przeglądzie Teatrów Dzieci i Młodzieży „Kurtyna”, za przedstawienie „Miniatura Średniowieczna” wg wiersza Wisławy Szymborskiej.

czerwiec/ lipiec 2004 r.- uczestnictwo w Parafiadzie w Warszawie, organizowanej przez Ojców Pijarów. Wyróżnienie za przedstawienie „Sumienie”.

październik 2004 r.- udział w wojewódzkim przeglądzie teatralnym „Kurtynka” w Świeciu. Wyróżnienie dla reżysera przedstawienia pt. „Sumienie”- Moniki Kalisz.

listopad 2004 r.- III miejsce dla Joanny Jaworskiej w kat. gimnazjum, w międzyszkolnym konkursie recytatorskim „Srebrna Maska” organizowanym przez SP 32 w Bydgoszczy.

luty 2005 r.- udział dzieci, w konkursie recytatorskim „Jestem, myślę, czyję, tworzę” organizowanym przez Pałac Młodzieży w Bydgoszczy.

Nie znaczy to jednak, że pracując na tym opracowaniu zdobędziemy zawsze nagrodę. W opracowaniu podaję tylko informacje potrzebne do pracy podczas zajęć teatralnych. Scenariuszi reżyseria przedstawienia należą już do każdego z nas z osobna. Dla mnie jednak najważniejszy jest dobry kontakt z dziećmi i młodzieżą. Cieszy mnie gdy widzę, że się rozwijają, są śmiałe, otwarte, zaczynają wierzyć w siebie. Wtedy jestem przekonana o tym, że warto borykać się z różnymi problemami, by w efekcie zobaczyć przemianę wewnętrzną tych młodych osób. Życzę Wam również takich efektów i zadowolenia z pracy. Powodzenia i do zobaczenia! Monika Kalisz

23

Konspekt nr 1

1. Prowadzący przedstawia się.2. Prosi o krótkie przedstawienie się uczestników zajęć. Zapisuje dane dzieci w notesie

i dzienniku.3. Ustalenie terminu i godziny zajęć. Omówienie zapotrzebowania na zajęcia:Potrzebny jest strój luźny, nie krępujący ruchów, najlepiej, gdyby był to strój koloru czarnego.

Potrzebne jest również obuwie zmienne, lekkie, najlepiej baletki- jest to wymóg bezpieczeństwa.

4. Omówienie kilku ważnych zasad, które powinny funkcjonować w grupie teatralnej. Można je również zapisać na dużej kartce i powiesić w widocznym miejscu, np.:

a. nie krytykujemy innych osób,b. nie śmiejemy się z pomysłów i wykonania innych osób,c. szanujemy swoją i innych indywidualność,d. nie kłamiemy.

5. Prowadzący opowiada o tym, co zamierza robić na kółku teatralnym, np.:a. zajęcia z poruszania się w planie żywym,b. ćwiczenia poprawiające dykcję i emisję głosu,c. budowa i animacja lalek.

6. Ustalenie roli prowadzącego zajęcia, np.: Chciałabym, by na tych zajęciach każdy czuł się dobrze, by panowało wzajemne zrozumienie, dlatego proszę o współpracę. Gdy ktoś zauważy coś niepokojącego, proszę mi o tym powiedzieć. Jest to nasz wspólny teatr, wspólne dzieło, dlatego muszą nad nim pracować wszyscy. Gdy będziemy w przyszłości zajmować się jakimś przedstawieniem, będzie to również nasze wspólne dzieło, razem będziemy się zastanawiali nad poszczególnymi scenami, dialogami i doborem ról. Z pewnością będę zwracała uwagę na pewne sprawy, dlatego bardzo proszę nie obrażać się na mnie za to, tylko mówić mi, gdy coś jest nie tak.7. Czas na zadawanie pytań.8. Zadanie domowe:

Bardzo proszę zastanowić się nad nazwą, która będzie do nas pasowała i coś sobą wyrażała.9. Musimy się poznać, dlatego teraz jest czas na zabawy i gry integrujące grupę.

Są one potrzebne dlatego, że dobrze współpracować mogą tylko ci ludzie, którzy się znają i sobie ufają. Oto kilka z takich zabaw:

I. IMIĘ- GESTII. WĘDRUJĄCA PIŁECZKA III. BEREK

10. Dziękuję za przybycie na dzisiejsze zajęcia. Do zobaczenia.

24

Konspekt nr 2

1. Sprawdzenie listy obecności, dopisanie nr telefonów osób, które nie podały ich wcześniej. Wpisanie nowych osób na listę obecności.

2. Krótkie przedstawienie się osób, które pierwszy raz są na zajęciach. Reszta uczestników również przedstawia się, żeby już wszyscy się znali.

3. Zabawy, od których rozpoczniemy dzisiejsze zajęcia mają nas bardziej zintegrować. Oto one:

a) SZNUROWADŁOb) POMNIK GRUPOWYc) KTO ZMIENIŁ POZYCJĘ?

4. Na podanych zdaniach wyodrębniamy akcenty zdaniowe oraz zmieniamy intencje naszych wypowiedzi, np. prosząc lub rozkazując:

Dam wam ten dom.Mały ranny jeleń.Nie marszcz czoła.Włóż płaszcz w deszcz.Zapłacił należność dentystce.A to gad ten kat.No to co, że ze Szwecji.

5. Związek wyrazowy „dobra torba” powtarzać dość szybko 10 razy, a gdy pojawi się błąd w wymowie, liczyć od początku i tak aż do skutku.

6. Zadania do wykonania:Proszę dobrać się parami. Każda z par losuje jedno przysłowie, które musi przedstawić bez używania słów. Czas wykonania- 15 minut. Oto zestawy:

W gorącej wodzie kąpany.Odwrócić kota ogonem.Tonący brzytwy się chwyta.Fortuna kołem się toczy.Obiecywać złote góry.Kuć żelazo póki gorące.Im dalej w las, tym więcej drzew.Lepszy wróbel w garści, niż gołąb na dachu.Czym chata bogata, tym rada.Gdzie kucharek sześć, tam nie ma co jeść.Z duszą na ramieniu.Pasuje jak wół do karety.

Dziękuję za udział w dzisiejszych zajęciach. Do zobaczenia.

25

Konspekt nr 3

1. Sprawdzenie listy obecności, dopisanie numerów telefonów osób, które nie podały ich wcześniej. Wpisanie nowych osób na listę obecności.

2. Krótkie przedstawienie się osób, które są po raz pierwszy na zajęciach. 3. Zabawy, którymi rozpoczniemy nasze dzisiejsze zajęcia, to:

a) WAMPIRb) BIEG NA WYZNACZONEJ PRZESTRZENI (potrzebna kreda)c) ALFABETd) ZWIERCIADŁOe) SAMOCHODY

4. Każda z osób będących na poprzednich zajęciach jest „odpytywana” z zadania domowego. Trzeba było nauczyć się szybko powtarzać związek wyrazowy „dobra torba”.

5. Uczymy się poprawnej artykulacji na podanych związkach wyrazowych:

Kto to tutaj tak tupie? Sport w porcie.To tato tutaj tak tupie.

Bystra siostra w ostrym transie. Mord w korcie.

Dryblas na trybunie w Dreźnie. Lord przy torcie.

Trele trębacza w trolejbusie. Nurt przy burcie.

Podarta karta spada na parter. Karp w hurcie.

Kabriolet brudny w podróży. Łoś lasem lazł.

Kiedyś przyszedł z Rosji telegram o następującej treści:

UWOLNIĆ NIE WOLNO ROZSTRZELAĆ

Jak można zrozumieć ten telegram i dlaczego?

7. Dziękuję za udział w dzisiejszych zajęciach i do zobaczenia.

26

Konspekt nr 4

1. Sprawdzenie listy obecności, przedstawienie nowych osób, zapisanie ich danych.2.

I. Zabawy:B) interakcja:

wszyscy chodzą po sali normalnie- podają dłoń (prawa, lewa),- dotykanie czoła jednej osoby, a ramienia drugiej,- dotykanie kolana i pięty,- pupami,- powiązanie wszystkich ruchów w zwolnionym tempie.

C) kontrast: szybko- wolno:a)

- wszyscy chodzą po sali normalnie, na klaśnięcie.- zmiana- szybkie chodzenie.- zwalnianie, aż do zatrzymania- po chwili ruszanie bardzo powoli.

b) to samo z siadaniemc) każdy skacze jak chce, na klaśnięcie- zatrzymanie- KLATKA STOP

D) animacja:a) wszyscy chodzą po sali, na klaśnięcie każdy musi biec w jakieś miejsce

sali. Najpierw tworzy się jedna grupka, potem dwie, trzy.b) kropki na kostce- wszyscy chodzą po sali, gdy prowadzący woła „pięć”-

dzieci ustawiają się w pięć kropek na kostce, itp.c) tworzenie liter- wszyscy chodzą po sali--, gdy prowadzący powie „K”-

uczestnicy tworzą tę literę w zespołach przypadkowo dobranych.E) BILI- BILI- BILI- BUM

- słoń, zając, tost, wieża

II. Ćwiczenia ze słowem:

Tekst:Mała Łucja obudziła się, wstała, umyła i uczesała, zagotowała i wypiła kakao, wysłuchała audycji przez radio, a kiedy wychodziła do szkoły zawołała Michała, powiedziała „całuję”i zaśpiewała wesołą piosenkę.Zadania do tekstu:a) każda z osób po kolei czyta tekst, najpierw normalnie, potem szeptem, a na końcu pełnym głosem;b) Wszyscy razem czytają tekst- każda kolejną frazę (do przecinka);c) Prowadzący czyta: „Mała Łucja”, a każda z osób czyta jej jedną czynność;d) Każda z osób wybiera z tekstu jedną czynność, która jest nadrzędna i trzeba ją zaznaczyć pomijając frazy (przecinki i kropki);

III. Ćwiczenia twórcze:Zadania do wykonania w parach- kalambury.

27

Konspekt nr 5

1. Sprawdzenie listy obecności.

I. Zabawya) BEREKb) WĄŻc) SZUKAJ PRZYJACIELAd) KOZIOŁKI (potrzebne gazety)e) SZNUROWADŁO

II. Ćwiczenia ze słowem

1. Ćwiczenie rozgrzewające aparat artykulacyjny:

LiścieRaz po liście dzieci szłySza szo szu sze aszą szyA pod liściem żaba drży

Ża żo żu że ażą ży Obok liścii czapla kroczy Cza czo czu cze acza oczy

Jeżyk brzuchem liście miażdży Dża dżo dżu dże adża ażdży

2. Sprawdzenie poprawności wymowy związku wyrazowego „dobra torba”. 3. Recytacja tekstu z podanym tematem.

Tekst:Siała baba makNie wiedziała jakA dziad wiedział, nie powiedziałA to było tak!Tematy:

1. maszyna parowa,2. nauka czytania,3. strach ma wielkie oczy,4. Romeo i Julia,5. Panienka z pocztowego okienka.

4. Tekst „O panu Tralalińskim”– tworzenie postaci.

III. Ćwiczenia twórcze1. Jakie znamy żywioły?3. Spróbujmy je pokazać.4. Jakie znamy typy temperamentów?5. Jaki typ temperamentu możemy wyrazić jakim żywiołem?

28

Choleryk- ogieńSangwinik- powietrzeFlegmatyk- ziemiaMelancholik- woda

6. Prezentowanie różnych typów- podział grupy na dwie podgrupy- wzajemna obserwacja.7. Przedstawienie dwóch typów równocześnie na zasadzie kontrastu.8. Wyłonienie najlepszych prezentacji.8. Dziękuję za przybycie na dzisiejsze zajęcia. Do zobaczenia.

29

Konspekt nr 6

1. Sprawdzenie listy obecności.

I. Zabawya) BEREKb) SZUKAJ PRZYJACIELAc) KOZIOŁKI (potrzebne gazety)d) SZNUROWADŁOe) KTO TO JEST?f) BILI- BILI- BILI- BUMg) WAMPIRh) FIGURKI

II. Ćwiczenia ze słowem

1. Układamy usta na samogłoski:o:a o:e o:u o:i o:ą o:ęu:a u:e u:o u:i u:ą u:ę

Najpierw wypowiadamy samogłoski powoli, później zwiększmy szybkość, a na końcu parskamy jak koń.

2. Mówimy na wydechu w jednej tonacji:BASA, BASIA, BASZA, BACZA, BARADASA, DASIA, DASZA, DACZA, DARAĆwiczymy w ten sposób na wszystkich spółgłoskach, aż do W.

3. Sprawdzenie poprawności wymowy związku wyrazowego „dobra torba”.4. Sprawdzenie poprawności szybkiego czytania tekstu „Liście”.5. Tworzenie postaci na przykładzie tekstu „O panu Tralalińskim”.

III. Ćwiczenia twórcze

1. Etiuda pt. „Dziecko gubi się w lesie”- wyobrazić sobie sytuację, narastanie emocji, puszczenie emocji.

UWAGA dotycząca wszystkich etiud:Po każdym występie reszta grupy odgaduje, co pokazała osoba przedstawiająca scenkę. Następnie wspólnie z uczestnikami zajęć omawiamy, co było w etiudzie zrobione dobrze, a co źle, co nam się podobało, a co nie. Pamiętajmy przy tym, że staramy się zawsze znaleźć w każdym przedstawieniu coś dobrego, ciekawego (tego też uczymy dzieci). Dzięki temu uczestnicy bardziej uwierzą w siebie i swoje możliwości. Oczywiście trzeba mówić o tym, co było zrobione źle, by dzieci mogły coraz lepiej i sprawniej wykonywać kolejne etiudy. Proszę jednak mówić to bardzo delikatnie. Najlepiej jest już na początku zajęć zaznaczyć, że my, prowadzący zajęcia, jesteśmy po to, by uczestnicy rozwijali swoje zdolności, a także by otwierali się na siebie i innych ludzi. Aby to jednak osiągnąć, trzeba słuchać naszych rad, choć czasem nie będzie to miłe. Negatywne uwagi mają pomóc nam doskonalić się w sztuce aktorskiej. Gdy dzieci poznają ten powód, z pewnością zupełnie inaczej będą traktowały siebie nawzajem i rady prowadzącego zajęcia.

30

2. Etiudy z krzesłem: upierdliwa staruszka, człowiek, który wygrał w TOTO LOTKA, nieśmiałe dziecko, nauczycielka, troskliwa mama,

Dziękuję za przybycie na dzisiejsze zajęcia. Do zobaczenia.

31

Konspekt nr 7

1. Sprawdzenie listy obecności.

I. Zabawy

a) BEREKb) SZUKAJ PRZYJACIELAc) KOZIOŁKI (potrzebne gazety)d) SZNUROWADŁOe) KTO TO JEST?f) BILI- BILI- BILI- BUMg) WAMPIRh) FIGURKI

II. Ćwiczenia ze słowem

JĘZYK TO TANCERZJęzyk to tancerz jest nad tancerze.Każdy to przyzna i przyzna szczerze.Bo ten języczek, oj bez pamięciTo się wywija, kurczy, to kręci.Raz jest podłużny, raz w trąbkę zwija,Raz jest jak jaszczur, to znów jest żmija.Raz jest jak igła, a raz jak narty:Długi, wypukły, wklęsły, rozwarty.Jak sztukmistrz biegły, linoskok śmiałyTak ten języczek koniuszkiem małymWywija, cofa, skręca, zawraca,Zadaje cięcia, drga i kołata.Żeby wyrzeźbić, wymodelować,Malarskim pędzlem plastycznie podaćTę wartość słowa, ten szczegół boskiCo nosi nazwę małej spółgłoski.

Zadania do tego tekstu:

1. Przeczytać bezgłośnie z wyraźną artykulacją cztery wersy.2. Przeczytać cztery wersy, jakby to była kosmiczna historia.3. Samogłoski w tekście są zdziwieniem i tak należy je przeczytać bezgłośnie.4. Zdziwienie, zadowolenie, przerażenie- przeczytać cztery wersy bezgłośnie przechodząc z jednego stanu w drugi.5. Na początku czytać niewyraźnie, później wyraźnie.6. Czytać rytmicznie w tonacji wysokiej, potem w niskiej, a na koniec na zmianę.7 .Czytać cicho, normalnie i bardzo głośno.

32

III. Ćwiczenia twórcze

1. Do podanego dialogu wymyśl scenkę i przedstaw ją. Jest to zadanie dla dwóch osób. Oto tekst:

- Przepraszam, czy to miejsce jest wolne?- Proszę?- Wolne?- Zajęte.- Przepraszam.- Nie ma sprawy.-

2. Pokaz scenek.Dziękuję za przybycie na dzisiejsze zajęcia.

33

Konspekt nr 8

1. Przywitanie wszystkich uczestników. Sprawdzenie listy obecności.

I. Zabawy

a) BIEG NA WYZNACZONEJ PRZESTRZENIb) IGŁA I NITKIc) KTO TO JEST?d) KOZIOŁKIe) DŁONIEf) KTO ZMIENIŁ POZYCJĘ?g) SAMOCHODYh) POMNIK GRUPOWY

II. Ćwiczenia ze słowem

1. Rozgrzanie aparatu artykulacyjnego poprzez wypowiadanie coraz szybciej:Brda, brdo, brde, brdu, brdi, brdyBa, bo, be , bu, bi, by

Ma, mo, me, mu, mi, my2. Sprawdzenie poprawności wymowy związku „dobra torba”.3. Powtórzenie ogólnych zasad obowiązujących podczas mówienia i czytania.4. Zdanie „Idziesz do domu”, wypowiadamy jako:

Stwierdzenie Zdziwienie Pytanie Oburzenie Żal i zazdrość Ironia Radość

III. Ćwiczenia twórcze

1. Dzielimy się na grupy, każda grupa ma wykonać etiudę rytmiczną na zadany temat, reszta osób próbuje odgadnąć, jaką czynność lub miejsce ilustruje dana scenka. Tematy:

* Poranne mycie* Fabryka samochodów* Stacja kolejowa* Drukarnia* Ulica

2. Orkiestra- każda grupa ma przydzielone zadanie- dyrygent decyduje o „uruchomieniu” grupy, np. BUM, TARA, CYK CYK, SZszszszszszsz

Dziękuję za aktywność na dzisiejszych zajęciach.

34

Konspekt nr 9

1. Przywitanie wszystkich uczestników. Sprawdzenie listy obecności.

I. Zabawy

a) BIEG NA WYZNACZONEJ PRZESTRZENIb) IGŁA I NITKIc) KTO TO JEST?d) SAMOCHODYe) ANIOŁ STRÓŻf) POMNIK GRUPOWYg) BEREK

II. Ćwiczenia ze słowem

1. Rozgrzanie aparatu artykulacyjnego:A)Utrwalenie kształtu samogłosek- bez głosu ruszać ustami.

B)Ma, mo, me, mu, mi, myBa, bo, be , bu, bi, by Brda, brdo, brde, brdu, brdi, brdyBa pa, bo po, be pe, bu pu, bi pi, by py

C) Na wysokiej górzeRosło drzewo dużeNazywało sięAplipaplibliteblauKto tego słowa nie wypowieTen będzie spałI nie będzie z nami grał

Dzielimy na sylaby otwarte- zakończone samogłoską, zwracać uwagę na kształt samogłosek.

Dopiero teraz czytać. Dźwięczność i otwartość.

III. Ćwiczenia twórcze

1. Etiuda indywidualna pt. „Oczekiwanie” (można czekać na coś lub na kogoś).

Dziękuję za aktywność na dzisiejszych zajęciach.

35

Konspekt nr 10

1. Przywitanie wszystkich uczestników. Sprawdzenie listy obecności.

I. Zabawy

a) BIEG NA WYZNACZONEJ PRZESTRZENIb) SAMOCHODYc) ANIOŁ STRÓŻd) POMNIK GRUPOWYe) BEREK

II. Ćwiczenia ze słowem

DLA PANI MARII- ELEGIA GEOGRAFICZNA

Dla pani Marii Dla pani MariiWiozą z Szwajcarii Wiozą z KalwariiSery wozami, Cedrowe skrzynie,

Dla pani Marii Dla pani MariiWiozą z Bawarii wiozą z SamariiPiwo beczkami, Czym Bagdad słynie,

Dla pani Marii Dla pani MariiWizą z Bułgarii wiozą z TatariiJedwabie szkliste, Konie ogniste,

Dla pani Marii Dla pani MariiWiozą z Bucharii wiozą z SahariiTkanie wełniste, piaski złociste.

/ Kurier świąteczny 1866 nr 45/

Zadania do tekstu:

1. Każde dziecko czyta jeden wers.2. Jedna osoba czyta pierwszy wers, druga drugi, a trzeci wers czytają wszyscy razem.3. Każdy wers czyta inna osoba, na przemian raz bardzo głośno, raz szeptem.4. Jedna osoba czyta w każdej zwrotce pierwszy wers, a reszta grupy razem pozostałe wersy w zwrotce. 5. Dzieci mają przeczytać każdą zwrotkę z inną intencją, np. jak przekupka na targu, z radością, ze strachem, ze smutkiem, z nostalgią. Intencje można wymyślać do woli tak, by tekst w zderzeniu z intencją wypowiedzi śmieszył i bawił.

III. Ćwiczenia twórcze

1. Etiuda pt. „ Życie roślinki”. Do przygotowania tego ćwiczenia radzę użyć muzyki relaksacyjnej lub filmowej, która pomoże dzieciom zilustrować obraz życia roślinki od ziarenka

36

do uschnięcia lub zniszczenie jej w inny sposób przez naturę. Jest to etiuda przygotowująca do teatru plastycznego.

Dziękuję za aktywność na dzisiejszych zajęciach.

Wnioski na zakończenie

Jest to mój prywatny zbiorek, dzięki któremu było mi łatwiej przygotowywać i prowadzić zajęcia teatralne z dziećmi. Każda z opisanych tu zabaw zawiera cel i wnioski, co znacznie ułatwia dobór ćwiczeń na konkretne zajęcia.. W sposób dowolny dobierałam zabawy i ćwiczenia dbając o to, by zbyt często nie powtarzały się na zajęciach. Myślę, że istotne jest również to, by z uwagi na dobro dzieci, pewnych zabaw czy ćwiczeń nie wprowadzać zbyt wcześnie, gdy nie ma jeszcze w grupie zaufania i współpracy.

Gdy zaczęłam prowadzić zajęcia z moją pierwszą grupą teatralną, mój zbiorek okazał się bardzo pomocny w przygotowywaniu konspektów na zajęcia. Wiadomo, że kilka pierwszych spotkań mogło mieć charakter zabawowy po to, by grupa się poznała. Po przeprowadzeniu trzecich zajęć zauważyłam jednak, że jest potrzeba ich usystematyzowania, tzn. chciałam, by wszystkie były do siebie podobne pod względem formy. Rozpoczynałam więc od zabaw mających za zadanie skonsolidowanie grupy, rozładowanie napięcia oraz wprowadzenie sympatycznej atmosfery na zajęciach. Później był czas na zabawy ze słowem, a na koniec zostawiałam ćwiczenia twórcze. Dzieci po krótkim czasie przyzwyczaiły się do takiego porządku i było wiadomo co po czym następuje. Dzięki temu, że wcześniej zaczęłam pisać tę pracę i podzieliłam ją na kilka rozdziałów, łatwiej było mi zaplanować i przeprowadzić zajęcia.

Życzę wszystkim wielu teatralnych przeżyć w pracy z dziećmi i młodzieżą i mam nadzieję, że ten zbiorek okaże się pomocny także Państwu.

mgr Monika Kalisz