Poradnik i zamowienie - Jagiellonian Universitykijak/OOS III/Podreczniki/Poradnik_ZRP_2.pdfiwymagañ zrównowa¿onego rozwoju. ZASADA DOSTÊPU DO INFORMACJI jest rozwiniêciem art

Gdañsk 2006

................................, dnia ............................. 200 .... roku

Biuro Projektowo-Doradcze EKO-KONSULTul. Koœcierska 580-328 Gdañsktel./fax: (0-58) 554 31 38 lub 554 31 39e-mail: [email protected]

Z A M Ó W I E N I E

..............................................................

podpis i imienna piecz¹tka Zamawiaj¹cego

W ramach cyklu Biblioteka Problemów Ocen Œrodowiskowych BiuroProjektowo-Doradcze EKO-KONSULT wyda³o now¹ ksi¹¿kê autorstwaJaniny Kawa³czewskiej pt.:

Poradnik ochrony œrodowiskadla ma³ych i œrednich przedsiêbiorstw

Poradnik obejmuje szerokie spektrum zagadnieñ ochrony œrodowiska zwi¹za-nych z okreœleniem Ÿróde³ i charakteru obowi¹zków przedsiêbiorców podczasgospodarczego korzystania ze œrodowiska oraz podczas przygotowania i reali-zacji inwestycji. Zawiera podstawowe informacje z zakresu procedur i kompe-tencji administracji publicznej. Omawia zasady ochrony poszczególnych ele-mentów œrodowiska wraz z zakazami i ograniczeniami. Informuje o takichobowi¹zkach przedsiêbiorców, jak: prowadzenie pomiarów, sprawozdawczoœæ,naliczanie i wnoszenie op³at za gospodarcze korzystanie ze œrodowiska.Sporo uwagi w Poradniku poœwiêcono nowym, dobrowolnym instrumentomochrony œrodowiska zwi¹zanym zarówno z dzia³aniami administracji publicz-nej, jak i z dzia³aniami w skali pojedynczego zak³adu.

Zapraszamy do lektury Poradnika!○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

Iloœæ egz. Cena Razem

Poradnik ochrony œrodowiskadla ma³ych i œrednich przedsiêbiorstw 40,00

NIP:

piecz¹tka Zamawiaj¹cego

3

Spis treœci

1. Wstêp ......................................................................................................................72. Ogólne zasady ochrony œrodowiska ...........................................................................93. Zadania administracji w dziedzinie ochrony œrodowiska ...........................................124. Podstawowe informacje o zasadach postêpowania administracyjnego ......................145. •ród³a obowi¹zków przedsiêbiorstw korzystaj¹cych ze œrodowiska ...........................18

5.1. Wymagania wynikaj¹ce z przepisów prawa ...................................................185.2. Decyzje administracyjne nak³adaj¹ce obowi¹zki œrodowiskowe .......................195.3. Umowy cywilno-prawne ..............................................................................205.4. Rodzaje przedsiêwziêæ inwestycyjnych a kompetencje organów

administracyjnych ........................................................................................206. •ród³a obowi¹zków przedsiêbiorstw w procesie inwestycyjnym ................................21

6.1. Decyzja o œrodowiskowych uwarunkowaniach ..............................................216.2. Cele i przebieg procesu oceny oddzia³ywania na œrodowisko ..........................236.3. Skutki przeprowadzenia procedury oceny oddzia³ywania na œrodowisko.......... 266.4. Procedura postêpowania podczas przygotowania inwestycji

do realizacji ..................................................................................................297. Odpowiedzialnoœæ w ochronie œrodowiska ...............................................................30

7.1. Odpowiedzialnoœæ cywilna ...........................................................................307.2. Odpowiedzialnoœæ karna ...............................................................................317.3. Odpowiedzialnoœæ administracyjna ................................................................33

7.3.1. Decyzje zobowi¹zuj¹ce ....................................................................337.3.2. Decyzje wstrzymuj¹ce ......................................................................34

8. Kary za zanieczyszczanie œrodowiska .......................................................................378.1. Kary wymierzane na podstawie ustawy Prawo ochrony œrodowiska ................378.2. Kary przewidywane ustaw¹ o ochronie przyrody ...........................................398.3. Kary zwi¹zane z ochron¹ warstwy ozonowej .................................................408.4. Administracyjne kary pieniê¿ne o charakterze uznaniowym ............................40

9. Wymagania w zakresie jakoœci œrodowiska i ochrony przed zanieczyszczeniem ......... 439.1. Ochrona jakoœci zasobów œrodowiska – standardy .........................................439.2. Standardy jakoœci œrodowiska oraz standardy emisyjne ...................................44

4

9.3. Programy naprawcze ....................................................................................489.4. Zasady ochrony przed zanieczyszczeniami.....................................................49

9.4.1. Ochrona przed zanieczyszczeniem – wymagania dotycz¹ce instalacji ... 519.5. Pozwolenia emisyjne ....................................................................................52

9.5.1. Zezwolenia ......................................................................................539.5.2. Zg³oszenia .......................................................................................539.5.3. Charakter pozwolenia emisyjnego i tryb wydawania ..........................549.5.4. Warunki wydania pozwolenia emisyjnego .........................................559.5.5. Wygaœniêcie, cofniêcie i ograniczenie pozwolenia ..............................57

9.6. Pozwolenia zintegrowane .............................................................................5810. Ochrona jakoœci powietrza ......................................................................................61

10.1. Standardy i ocena ich przestrzegania .............................................................6110.2. Pomiary emisji ..............................................................................................6410.3. Op³aty .........................................................................................................6410.4. Kary .............................................................................................................6510.5. Ewidencja i sprawozdawczoœæ ......................................................................65

11. Ochrona wód .........................................................................................................6611.1. Standardy ....................................................................................................6611.2. Zakazy i ograniczenia zwi¹zane z odprowadzaniem œcieków ..........................6711.3. Warunki wprowadzania œcieków do wód ......................................................6811.4. Instalowanie i eksploatowanie urz¹dzeñ ochronnych ......................................6911.5. Obowi¹zek uzyskania zgody na odprowadzanie œcieków................................70

11.5.1. Szczególne korzystanie z wód ..........................................................7011.5.2. Pozwolenia wodnoprawne................................................................70

11.6. Zg³oszenia....................................................................................................7311.7. Pomiary .......................................................................................................7411.8. Ewidencja i sprawozdawczoœæ ......................................................................7411.9. Op³aty .........................................................................................................7411.10.Kary .............................................................................................................76

12. Gospodarka odpadami............................................................................................7712.1. Podstawowe definicje i zasady gospodarowania odpadami ............................7712.2. Obowi¹zki wytwórcy/posiadacza odpadów ...................................................7912.3. Pozwolenia ..................................................................................................7912.4. Decyzje zatwierdzaj¹ce program gospodarki odpadami ..................................8012.5. Informacje o wytwarzanych odpadach (ewentualnie decyzja koryguj¹ca) ........ 8112.6. Zezwolenie w zakresie gospodarki odpadami .................................................8212.7. Decyzje zezwalaj¹ce na wytwarzanie i gospodarowanie odpadami ................8312.8. Zg³oszenie – wpis do rejestru ........................................................................8412.9. Ewidencja odpadów i sprawozdawczoœæ .......................................................8412.10.Op³aty .........................................................................................................8812.11.Kary .............................................................................................................8812.12.Przekazywanie odpadów innym posiadaczom odpadów ................................88

5

13. Gospodarka opakowaniami .....................................................................................9013.1. Opakowania i odpady opakowaniowe ...........................................................9013.2. Obowi¹zki przedsiêbiorców zwi¹zane z gospodarowaniem odpadami

opakowaniowymi ........................................................................................9313.3. Zg³oszenia, ewidencja, sprawozdawczoœæ, op³ata produktowa .......................9413.4. Korzystanie z us³ug organizacji odzysku ........................................................96

14. Ochrona powierzchni ziemi .................................................................................... 9814.1. Standardy jakoœci gleby i ziemi......................................................................9914.2. Zapobieganie zanieczyszczeniom gleby i ziemi ..............................................9914.3. Rekultywacja zanieczyszczonej gleby i ziemi ................................................10014.4. Monitoring, pomiary .................................................................................. 10114.5. Zg³oszenia zanieczyszczeñ gruntu pochodz¹cych z przesz³oœci ....................10114.6. Sprawozdawczoœæ ......................................................................................10214.7. Sankcje ......................................................................................................102

15. Ochrona przed ha³asem ........................................................................................10315.1. Uwagi ogólne ............................................................................................10315.2. Standardy ..................................................................................................10515.3. Pomiary .....................................................................................................10615.4. Decyzje o dopuszczalnym poziomie ha³asu .................................................10715.5. Ha³as w pozwoleniach zintegrowanych .......................................................10815.6. Program ochrony przed ha³asem .................................................................11015.7. Kary ........................................................................................................... 111

16. Ochrona przyrody .................................................................................................11216.1. Wycinka drzew i krzewów ..........................................................................112

17. Pozwolenia i zg³oszenia zwi¹zane z korzystaniem ze œrodowiska ............................11418. Instrumenty prawno-finansowe .............................................................................116

18.1. System prawno-finansowy ..........................................................................11618.2. Op³aty za korzystanie ze œrodowiska............................................................ 11718.3. Ewidencja i sprawozdawczoœci, egzekucja op³at ..........................................11918.4. Op³aty zwi¹zane z ochron¹ powierzchni i zasobów wnêtrza ziemi ...............12018.5. Op³aty wymierzane na podstawie ustawy o ochronie przyrody .....................12118.6. Op³aty podwy¿szone .................................................................................. 12318.7. Op³aty produktowe .................................................................................... 12418.8. Odraczanie, umarzanie kar i op³at podwy¿szonych ......................................125

19. Nowe instrumenty w zarz¹dzaniu zagadnieniami ochrony œrodowiska ....................12719.1. UN Global Compact ................................................................................... 12719.2. Gie³dowy wskaŸnik ekorozwoju ..................................................................12819.3. Zarz¹dzanie œrodowiskowe / EMAS / ISO 14001 ..........................................12919.4. Najlepsze dostêpne techniki ........................................................................12919.5. LCA – Ocena cyklu ¿ycia wyrobów .............................................................13119.6. Eko-znakowanie .........................................................................................13519.7. Projektowanie i rozwój eko-produktów ........................................................137

6

19.8. WskaŸniki efektywnoœci œrodowiskowej, WskaŸniki efektywnoœcidzia³alnoœci œrodowiskowej (environmental performance indicators),benchmarking œrodowiskowy .....................................................................139

19.9. Raporty œrodowiskowe ...............................................................................14119.10.Opracowanie zawartoœci deklaracji œrodowiskowej EMAS .............................142

19.10.1. Elementy podstawowe ...................................................................14219.10.2. Opracowanie zawartoœci .................................................................143

19.11. GHP, GMP, HACCP (dobra praktyka higieniczna, dobra praktykaprodukcyjna, system analizy zagro¿eñ i krytycznych punktów kontroli) ......... 145

Za³¹cznik 1Podzia³ kompetencji miêdzy organami administracji publicznej ...............................147

Za³¹cznik 2Najwa¿niejsze ustawy œrodowiskowe bêd¹ce Ÿród³em obowi¹zkówdla przedsiêbiorców..............................................................................................153

Za³¹cznik 3Zakres raportu o oddzia³ywaniu przedsiêwziêcia na œrodowisko ..............................154

Za³¹cznik 4Wniosek o wydanie decyzji o œrodowiskowych uwarunkowanich zgodyna realizacjê przedsiêwziêcia .................................................................................157

Za³¹cznik 5Informacja o wymaganych dokumentach w postêpowaniach administracyjnychz zakresu korzystania ze œrodowiska: .....................................................................160– W zakresie ochrony powietrza ..........................................................................160– Uzyskanie pozwoleñ wodnoprawnych..............................................................163– Gospodarka odpadami .....................................................................................164– Op³ata produktowa ..........................................................................................165

7

1. Wstêp

Niniejszy „Poradnik ochrony œrodowiska dla ma³ych i œrednich przedsiêbiorstw” jestprób¹ znalezienia odpowiedzi na zmieniaj¹ce siê formalno-prawne uwarunkowania funk-cjonowania rzemios³a oraz ma³ej i œredniej przedsiêbiorczoœci na styku z ochron¹ œrodowi-ska. Dostosowywanie siê do wymagañ prawa Unii Europejskiej, kolejne nowelizacje rodzi-mych przepisów oraz nowe instrumenty zwi¹zane z ochron¹ œrodowiska stanowi¹ powa¿newyzwania dla sektora ma³ej i œredniej przedsiêbiorczoœci. Dlatego w ramach projektu „Noweinstrumenty w ochronie œrodowiska warunkiem konkurencyjnoœci ma³ych i œrednich przed-siêbiorstw rzemieœlniczych”, realizowanego w latach 2005-2006 przez Zwi¹zek Rzemios³aPolskiego, przy finansowym wsparciu Narodowego Funduszu Ochrony Œrodowiska i Go-spodarki Wodnej przygotowano niniejsz¹ publikacjê, stanowi¹c¹ swoisty rodzaj prze-wodnika po rozleg³ej sferze regulacji wyznaczaj¹cych ramy przedsiêbiorcom w skutecznejrealizacji ich podstawowych zadañ, zwi¹zanych ze spe³nieniem wymagañ ochrony œrodo-wiska.

Poradnik obejmuje szerokie spektrum zagadnieñ ochrony œrodowiska zwi¹zanych z okre-œleniem Ÿróde³ i charakteru obowi¹zków przedsiêbiorców w ramach gospodarczego korzy-stania ze œrodowiska oraz podczas przygotowania i realizacji inwestycji. Zawiera podsta-wowe informacje z zakresu procedur i kompetencji administracji publicznej. Omawia zasadyochrony poszczególnych elementów œrodowiska wraz z zakazami i ograniczeniami. Infor-muje o takich obowi¹zkach przedsiêbiorców, jak: prowadzenia pomiarów, sprawozdaw-czoœæ, naliczanie i wnoszenie op³at za gospodarcze korzystanie ze œrodowiska.

Spoœród najwa¿niejszych instrumentów zwi¹zanych ze skuteczn¹ ochron¹ œrodowi-ska w Poradniku odniesiono siê miêdzy innymi do: planowania przestrzennego, ocen od-dzia³ywania na œrodowisko, pozwoleñ sektorowych i zintegrowanych, koncesji na wydo-bywanie kopalin pospolitych, op³at za gospodarcze korzystanie ze œrodowiska oraz kar zajego zanieczyszczanie.

Sporo uwagi w Poradniku poœwiêcono nowym, dobrowolnym instrumentom ochro-ny œrodowiska zwi¹zanym zarówno z dzia³aniami administracji publicznej, jak i z dzia³ania-mi w skali pojedynczego zak³adu. Polityka œrodowiskowa, instrumenty ekonomiczne lubprocedury zarz¹dzania œrodowiskowego mog¹ skutecznie poprawiæ konkurencyjnoœæ dzia-³alnoœci gospodarczej poprzez usprawnienie procesów produkcyjnych, produktów i us³ug.

1. Wstêp

8

Przedstawione w Poradniku treœci bêd¹ z czasem ulegaæ zmianom. W serwisie inter-netowym www.eko-net.pl, wspó³finansowanym przez projekt „Nowe instrumenty w ochro-nie œrodowiska warunkiem konkurencyjnoœci ma³ych i œrednich przedsiêbiorstw rzemieœlni-czych” bêd¹ publikowane informacje i komentarze o zmianach w przepisach oraz przyk³adyi uzupe³nienia do treœci zawartych w Poradniku. Dla u³atwienia fragmenty Poradnika, dlaktórych bêdzie mo¿na znaleŸæ uzupe³nienia lub aktualizacje w serwisie internetowym zo-sta³y oznaczone znakiem na koñcu akapitu.

Przy opracowaniu Poradnika wykorzystano wiedzê i doœwiadczenie wielu specjali-stów. Treœæ publikacji konsultowali: Robert Pochyluk, Jaros³aw Szymañski i Andrzej Tyszec-ki. Wykorzystano materia³y szkoleniowe i seminaryjne autorstwa: Marii Tomczak, Ma³go-rzaty Szymborskiej, Marii Sypu³a-Pe³da, Ireny Mazur, Ma³gorzaty Wojciechowskiej i ArturaKawickiego z Ministerstwa Œrodowiska oraz materia³y szkoleniowe prof. Marka Górskiegoz Uniwersytetu £ódzkiego. Ponadto uwzglêdniono publikowane przez Ministerstwo Œro-dowiska wyk³adnie stosowania prawa ekologicznego.

Andrzej Tyszecki

9

2. Ogólne zasady ochrony œrodowiska

Wzorem innych krajów w Polsce ustanowiono rodzimy katalog ogólnych zasad ochronyœrodowiska. Zasady zosta³y ujête w ustawie Prawo ochrony œrodowiska. W przepisachwyodrêbniono nastêpuj¹ce zasady:l zasadê kompleksowoœci ochrony (art. 5),l zasadê prewencji (art. 6, ust 1) wraz z regu³¹ ostro¿noœci (art. 6, ust. 2),l zasadê materialnej odpowiedzialnoœci sprawcy zanieczyszczenia œrodowiska (art. 7),l zasadê nadrzêdnoœci wymagañ ochrony œrodowiska (art. 8),l zasadê dostêpu do informacji (art. 9),l zasadê partycypacji publicznej (art. 10),l zasadê eliminacji (art. 11),l zasadê ujednolicania (art. 12).

ZASADA KOMPLEKSOWOŒCI OCHRONY zak³ada koniecznoœæ realizacji ochrony jednegolub kilku elementów przyrodniczych z uwzglêdnieniem ochrony pozosta³ych elementów. Jestwiêc ide¹ zintegrowanego podejœcia do kwestii œrodowiskowych, z punktu widzenia kom-pleksowego ujêcia wszystkich elementów œrodowiska wraz z ich wzajemnymi oddzia³ywania-mi. Nastêpnym punktem widzenia jest kompleksowe traktowanie oddzia³ywañ na œrodowi-sko, co w przepisach ustawy uwzglêdniono w konstrukcji wielu instrumentów prawnych,z których najwa¿niejszym jest pozwolenie zintegrowane.

ZASADA PREWENCJI to obowi¹zek zapobiegania ewentualnemu, negatywnemu od-dzia³ywaniu na œrodowisko. Obowi¹zek obci¹¿a ka¿dego kto podejmuje dzia³ania mog¹cepowodowaæ takie skutki.

Natomiast uwzglêdniona w art. 6, ust. 2 ZASADA PRZEZORNOŒCI zmierza do ograni-czenia równie¿ tych oddzia³ywañ na œrodowisko, których negatywnych skutków nie mo¿-na wystarczaj¹co dok³adnie przewidzieæ, ze wzglêdu na ich ujawnianie siê po d³u¿szymokresie czasu.

ZASADA ODPOWIEDZIALNOŒCI SPRAWCY w podstawowych za³o¿eniach odpowiadazasadzie „zanieczyszczaj¹cy p³aci”. Zak³ada, ¿e ka¿dy kto powoduje zanieczyszczenie œro-dowiska ponosi koszty usuniêcia skutków tego zanieczyszczenia. Obowi¹zek obci¹¿a rów-nie¿ potencjalnego sprawcê zanieczyszczenia, który powinien ponieœæ koszty zapobiega-nia takiemu zanieczyszczeniu.


10

ZASADA NADRZÊDNOŒCI adresowana jest do wszelkiego typu dokumentów i ak-tów prawnych o charakterze strategicznym. Zgodnie z za³o¿eniem przyjêtym w art. 8obowi¹zkiem organów przyjmuj¹cych polityki, strategie, plany lub programy dotycz¹ce:przemys³u, energetyki, transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej, gospodarki odpa-dami, gospodarki przestrzennej, leœnictwa, rolnictwa, rybo³ówstwa, turystyki i wykorzysty-wania terenu – jest uwzglêdnienie w treœci tych dokumentów zasad ochrony œrodowiskai wymagañ zrównowa¿onego rozwoju.

ZASADA DOSTÊPU DO INFORMACJI jest rozwiniêciem art. 74, ust. 3 Konstytu-cji. Prawo do informacji ma byæ realizowane na zasadach i warunkach okreœlonych w prze-pisach szczegó³owych ustawy Prawo ochrony œrodowiska. Przepisy maj¹ charakter szcze-gó³owy w stosunku do ogólnych za³o¿eñ okreœlaj¹cych prawo dostêpu do informacjio dzia³alnoœci w³adzy publicznej. Zgodnie z art. 61, ust. 1 Konstytucji obywatel ma prawodostêpu do informacji o dzia³alnoœci organów w³adzy publicznej i osobach pe³ni¹cychfunkcje publiczne. Prawo to obejmuje uzyskiwanie informacji o dzia³alnoœci organów sa-morz¹du gospodarczego i zawodowego, a tak¿e innych osób oraz jednostek organizacyj-nych w zakresie, w jakim wykonuj¹ zadania w³adzy publicznej i gospodaruj¹ mieniemkomunalnym lub maj¹tkiem Skarbu Pañstwa.

ZASADA PARTYCYPACJI PUBLICZNEJ rozwija przepis Konstytucji (art. 74, ust. 4).Ka¿dy (w przypadkach okreœlonych w ustawie Prawo ochrony œrodowiska) ma prawo douczestniczenia w postêpowaniu w sprawie wydania decyzji z zakresu ochrony œrodowiska,przyjêcia projektu polityki, strategii, planu lub programu rozwoju i restrukturyzacji orazprojektu studium gminnego i planu zagospodarowania przestrzennego. Prawo partycypa-cji jest nieograniczone pod wzglêdem podmiotowym i nie ma znaczenia miejsce zamiesz-kania osoby zamierzaj¹cej korzystaæ z tych uprawnieñ. Od strony przedmiotowej prawonie ma jednak charakteru powszechnego. Zakres wynikaj¹cych uprawnieñ precyzowanyjest przepisami szczegó³owymi.

ZASADA ELIMINACJI oznacza koniecznoœæ usuniêcia z porz¹dku prawnego decy-zji administracyjnej dotkniêtej kwalifikowan¹ wad¹ (na tyle istotn¹, ¿e niemo¿liwe staje siêjej utrzymanie). W rozumieniu art. 11 Prawa ochrony œrodowiska wad¹ kwalifikowan¹ jestnaruszenie przez decyzjê wymagañ ochrony œrodowiska. Dotyczy to wymagañ okreœlonychprawem, przy czym zarówno przepisów dotycz¹cych ochrony œrodowiska jako ca³oœci, jaki okreœlonego elementu œrodowiska, zawartych w ustawie Prawo ochrony œrodowiska, w jakiej-kolwiek innej ustawie szczegó³owej, a tak¿e w aktach wykonawczych wydanych z upo-wa¿nienia tych ustaw. Stwierdzenie niewa¿noœci powinno nast¹piæ w trybie regulowanymprzepisami Kodeksu postêpowania administracyjnego. Decyzja jest niewa¿na od chwiliwydania.

ZASADÊ UJEDNOLICANIA mo¿na okreœliæ (bior¹c pod uwagê cel jej wprowadze-nia) jako „zasadê porównywalnoœci wyników” (badañ i pomiarów). Podmioty korzystaj¹ceze œrodowiska oraz organy ochrony œrodowiska s¹ obowi¹zane do stosowania metodyk refe-rencyjnych, je¿eli metodyki takie zosta³y okreœlone na podstawie ustawy. Zgodnie z definicj¹zawart¹ w art. 3, pkt. 15 metodyki referencyjne to metody pomiarów i badañ, okreœlonena podstawie upowa¿nienia ustawowego. Przepis art. 12, ust. 1 wprowadza obowi¹zek


11

stosowania metodyki ustalonej w przewidziany ustaw¹ sposób. Adresatem obowi¹zku s¹organy pañstwa oraz podmioty obci¹¿one obowi¹zkiem prowadzenia okreœlonych pomia-rów i badañ. Celem wprowadzenia obowi¹zku stosowania metodyk referencyjnych jestuzyskanie porównywalnoœci wyników, a tak¿e uproszczenie prowadzenia kontroli. Przepiszawarty w art. 12, ust. 2 okreœla warunki zwolnienia z obowi¹zku stosowania ustalonejmetodyki referencyjnej. Zainteresowany zastosowaniem innej metodyki musi udowodniæpe³n¹ równowa¿noœæ uzyskiwanych wyników. Ciê¿ar dowodu spoczywa na zainteresowa-nym. Powinien go przeprowadziæ bez wezwania, zawsze wtedy, gdy bêdzie chcia³ wyci¹-gn¹æ konsekwencje prawne z przeprowadzonych badañ (np. wykazaæ dope³nienie obowi¹z-ku przeprowadzenia pomiarów). Przed³o¿enie wyników pomiarów i badañ dokonanychmetodyk¹ inn¹ ni¿ obowi¹zuj¹ca, bez równoczesnego przed³o¿enia dowodów wymaganychprzepisem ust. 2, daje organowi prawo nieuwzglêdnienia przedk³adanych wyników.

12

3. Zadania administracjiw dziedzinie ochrony œrodowiska

Zadania administracji publicznej w zakresie ochrony œrodowiska mo¿na uj¹æ w czteryzasadnicze grupy:l zadania o charakterze organizatorskim, polegaj¹ce na organizowaniu dzia³añ zwi¹za-

nych z ochron¹ œrodowiska, a podejmowane przez ró¿ne podmioty, w tym tak¿e okreœle-nie zadañ tych podmiotów, dokonywane w sposób ogólny; zadania s¹ wykonywane po-przez system aktów planowania strategicznego, zarówno szczebla centralnego, jaki lokalnego,

l zadania o charakterze bezpoœrednio wykonawczym, polegaj¹ce na wykonywaniu czyn-noœci maj¹cych bezpoœredni wp³yw na stan œrodowiska i zwi¹zanych przede wszystkimz jego ochron¹ przed szkodliwymi oddzia³ywaniami, powodowanymi przez okreœlonepodmioty (np. budowa urz¹dzeñ chroni¹cych wody przed zanieczyszczeniem œciekamikomunalnymi czy urz¹dzeñ s³u¿¹cych odzyskowi b¹dŸ unieszkodliwianiu odpadów ko-munalnych); zadania obci¹¿aj¹ przede wszystkim samorz¹d gminny i obejmuj¹ równie¿zagospodarowanie przestrzenne,

l zadania o charakterze zobowi¹zuj¹co-reglamentacyjnym, polegaj¹ce na kszta³towaniusytuacji prawnej innych podmiotów, oddzia³ywuj¹cych na œrodowisko b¹dŸ korzystaj¹-cych z niego (np. ustalanie treœci i zakresu obowi¹zków ochronnych tych podmiotówczy granic dozwolonego korzystania ze œrodowiska),

l zadania o charakterze kontrolno-nadzorczym, polegaj¹ce na badaniu stanu œrodowiskai przestrzegania obowi¹zków ochronnych na³o¿onych prawem na okreœlone podmioty;zadania wykonywane s¹ g³ównie przez Inspekcjê Ochrony Œrodowiska, ale tak¿e przezorgany administracji ogólnej.

Zadania organizatorskie s¹ wykonywane na wszystkich szczeblach. Zadania bezpo-œrednio wykonawcze obci¹¿aj¹ gminy. Zobowi¹zuj¹co-reglamentacyjne adresowane s¹ dowskazanych organów, zwykle jednoosobowych, z okreœleniem generalnej w³aœciwoœci jed-nego z nich (starosty) i wyj¹tków na rzecz innych (w szczególnoœci wojewody). Zadaniakontrolno-nadzorcze wykonuj¹ g³ównie wyspecjalizowane organy inspekcyjne, ale tak¿eka¿dy z organów, któremu przypisano funkcje, kontroluj¹c jednoczeœnie przestrzeganieprawa w zakresie swojej w³aœciwoœci (Za³¹cznik 1).

3. Zadania administracji w dziedzinie ochrony œrodowiska

13

Zgodnie z art. 376 ustawy Prawo ochrony œrodowiska organami ochrony œrodowiska s¹:– wójt, burmistrz lub prezydent miasta,– starosta,– wojewoda,– minister w³aœciwy do spraw œrodowiska.

Uwzglêdniaj¹c wykonywanie zadañ nale¿y stwierdziæ, ¿e wyliczenie nie ma charakte-ru zamkniêtego, poniewa¿ okreœlone zadania wykonuj¹ równie¿ organy inspekcji ochronyœrodowiska, marsza³ek województwa, dyrektor regionalnego zarz¹du gospodarki wodneji dyrektor urzêdu morskiego.

Szczegó³owego podzia³u kompetencji w sprawach ochrony œrodowiska pomiêdzy trzyorgany: wojewodê, starostê i wójta dokonuje art. 376 ustawy Prawo ochrony œrodowiska.Konstrukcja podzia³u opiera siê na za³o¿eniu, ¿e podstawowe kompetencje zwi¹zane z zada-niami o charakterze reglamentacyjnym obci¹¿aj¹ starostê, z wy³¹czeniami na rzecz woje-wody b¹dŸ wójta.

14

4. Podstawowe informacje o zasadachpostêpowania administracyjnego

Procedury administracyjne reguluj¹ przede wszystkim przepisy Kodeksu postêpowa-nia administracyjnego. Przedmiotem Poradnika nie jest postêpowanie administracyjne jakotakie. Jednak¿e pewne odstêpstwa od ogólnych zasad Kodeksu wynikaj¹ z przepisów szcze-gólnych takich, jak ustawa Prawo wodne lub Prawo ochrony œrodowiska (omówione dalejw Poradniku), dlatego niezbêdne jest przywo³anie kilku ogólnych zasad postêpowania admi-nistracyjnego.

Zgodnie z przepisami Kodeksu postêpowania administracyjnego postêpowanie admi-nistracyjne wszczyna siê na ¿¹danie strony lub z urzêdu. Pozwolenie na korzystanie z po-szczególnych elementów œrodowiska wydaje siê na wniosek zainteresowanego podmiotu,zazwyczaj na podstawie stosownego operatu. W przypadku, gdy jest wymagane uzyska-nie przez przedsiêbiorcê (na podstawie odrêbnych przepisów) zgody innych organów b¹dŸkoncesji, do wniosku o wydanie pozwolenia do³¹cza siê dokumenty œwiadcz¹ce o wyra¿eniuzgody lub udzieleniu odpowiedniej koncesji. Jednak¿e ze wzglêdu na szczególnie wa¿nyinteres strony, organ mo¿e wszcz¹æ postêpowanie o udzielenie pozwolenia z urzêdu. W ta-kim przypadku organ zobowi¹zany jest do uzyskania w toku postêpowania zgody strony.W razie braku takiej zgody, organ zobligowany jest do umorzenia postêpowania.

Za datê wszczêcia postêpowania (na wniosek strony) uwa¿a siê dzieñ dorêczenia wnio-sku organowi administracji. O wszczêciu postêpowania na wniosek jednej ze stron organzobowi¹zany jest powiadomiæ wszystkie inne osoby bêd¹ce stronami w postêpowaniu. Na¿¹danie strony sk³adaj¹cej wniosek o wszczêcie postêpowania organ zobowi¹zany jest po-twierdziæ jego przyjêcie. Organ zobowi¹zany jest do za³atwienia spraw bez zbêdnej zw³oki.Poniewa¿ wydanie zezwolenia lub jego odmowa winny byæ poprzedzone postêpowaniemwyjaœniaj¹cym, sprawê nale¿y za³atwiæ w terminie jednego miesi¹ca, a je¿eli jest szczegól-nie skomplikowana – w terminie dwóch miesiêcy od daty wszczêcia postêpowania. Od-wo³ania od decyzji winny byæ za³atwiane w ci¹gu miesi¹ca. Do okresów tych nie wlicza siêokresów zawieszenia postêpowania oraz opóŸnieñ spowodowanych z winy strony lubz przyczyn niezale¿nych od organu. Powy¿sze terminy maj¹ charakter instrukcyjny i ichnaruszenie nie ma wp³ywu na wadliwoœæ decyzji wydanej w postêpowaniu, w którymprzekroczono termin za³atwienia sprawy.

15

4. Podstawowe informacje o zasadach postêpowania administracyjnego

Z mocy prawa organ administracji zobowi¹zany jest do zawieszenia postêpowaniaw razie:l œmierci strony lub jednej ze stron, je¿eli wezwanie spadkobiercy nie jest mo¿liwe oraz

nie ma osoby zarz¹dzaj¹cej mas¹ spadkow¹, a postêpowanie nie sta³o siê bezprzedmio-towe,

l œmierci ustawowego przedstawiciela strony,l utraty przez stronê lub jej ustawowego przedstawiciela zdolnoœci do czynnoœci prawnych,l zaistnienia sytuacji kiedy rozpoznanie sprawy i wydanie decyzji zale¿y od wstêpnego

rozstrzygania zagadnienia przez inny organ lub s¹d.W przypadku ustania przyczyn, dla których postêpowanie zosta³o zawieszone organ

zobowi¹zany jest do podjêcia sprawy z urzêdu lub na ¿¹danie strony.Organ prowadz¹cy postêpowanie mo¿e tak¿e zawiesiæ proces na wniosek strony, na

¿¹danie której postêpowanie zosta³o wszczête, o ile pozosta³e strony tego postêpowanianie zg³aszaj¹ sprzeciwu oraz nie zagra¿a to interesowi spo³ecznemu.

W tym przypadku organ mo¿e (ale nie musi) przychyliæ siê do z³o¿onego wniosku.Je¿eli w terminie trzech lat od daty zawieszenia postêpowania ¿adna ze stron nie zwróci siêo jego podjêcie uwa¿a siê, ¿e wniosek o wszczêcie postêpowania zosta³ wycofany.

Na czas zawieszenia postêpowania ulega wstrzymaniu bieg wszystkich terminów prze-widzianych w Kodeksie postêpowania administracyjnego.

Organ administracji za³atwia sprawy poprzez wydanie decyzji administracyjnej, chyba¿e przepis Kodeksu stanowi inaczej. Oznacza to, ¿e zarówno pozytywne za³atwienie wnio-sku (np. o wydanie pozwolenia wodnoprawnego), jak i odmowa jego wydania koñcz¹ siêsporz¹dzeniem decyzji. Umorzenie postêpowania dokonywane jest równie¿ w formie de-cyzji administracyjnej, która powinna zawieraæ:l oznaczenie organu, który j¹ wyda³,l datê wydania,l oznaczenie stron,l powo³anie podstawy prawnej,l rozstrzygniêcie,l uzasadnienie faktyczne i prawne,l pouczenie, czy i w jakim trybie s³u¿y od niej odwo³anie,l podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska s³u¿bowego osoby upowa¿nio-

nej do jej wydania.Niezale¿nie od wymaganych elementów decyzji przepis szczególny mo¿e okreœlaæ

tak¿e inne jej sk³adniki. Uzasadnienie decyzji administracyjnej powinno zawieraæ fakty (któreorgan uzna³ za udowodnione), dowody (na których organ opar³ siê wydaj¹c decyzjê) orazprzyczyny, dla których innym dowodom odmówi³ wiarygodnoœci i mocy dowodowej.Uzasadnienie prawne powinno wyjaœniaæ podstawê prawn¹ decyzji wraz z przytoczeniemprzepisów prawa.

W toku postêpowania organ mo¿e (a czasem musi) przeprowadziæ rozprawê admini-stracyjn¹. Prawo zezwala zarz¹dziæ przeprowadzenie rozprawy zawsze, gdy przyczyni siêdo przyspieszenia lub uproszczenia postêpowania. Organ powinien przeprowadziæ rozpra-


16

wê, gdy zachodzi potrzeba uzgodnienia interesów stron oraz gdy jest potrzebny udzia³œwiadków, bieg³ych i zapewnienie udzia³u spo³eczeñstwa w postêpowaniu.

W celu przeprowadzenia rozprawy organ wzywa:l strony do z³o¿enia wyjaœnieñ, przedstawienia posiadanych dowodów oraz do stawienia

siê na rozprawê,l œwiadków i bieg³ych do stawienia siê na rozprawê.

Od decyzji wydanej w pierwszej instancji stronie s³u¿y odwo³anie tylko do jednejinstancji. W przypadku, gdy decyzja wydawana jest w pierwszej instancji przez naczelnyorgan administracji rz¹dowej lub administracji samorz¹dowej odwo³anie przyjmuje kole-gium odwo³awcze w sprawach nale¿¹cych do zadañ w³asnych samorz¹du, który wyda³decyzjê w pierwszej instancji.

W zakresie ochrony œrodowiska odwo³ania rozpatruj¹ nastêpuj¹ce organy:l samorz¹dowe kolegia odwo³awcze – od decyzji wydanej w pierwszej instancji przez

jednostki samorz¹du terytorialnego, tzn. wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, sta-rostê, zarz¹d i marsza³ka województwa,

l wojewodowie – od niektórych decyzji wydanych przez starostê,l minister w³aœciwy do spraw œrodowiska (Minister Œrodowiska) – od decyzji wydanej

w pierwszej instancji przez wojewodê i G³ównego Inspektora Ochrony Œrodowiska,l G³ówny Inspektor Ochrony Œrodowiska – od decyzji wydanej w pierwszej instancji przez

wojewódzkiego inspektora ochrony œrodowiska,l G³ówny Inspektor Sanitarny – od decyzji wydanej przez wojewódzkiego inspektora sanitar-

nego, a wojewódzki inspektor sanitarny – od decyzji powiatowego inspektora sanitarnego.Odwo³anie od decyzji administracyjnej mo¿e byæ wniesione w terminie 14 dni od

dorêczenia stronie decyzji, a w przypadku gdy zosta³a ona og³oszona – od dnia jej og³osze-nia. Dorêczenie (o ile nastêpuje drog¹ pocztow¹) powinno byæ dokonane za zwrotnympotwierdzeniem odbioru. Umo¿liwia to jednoznaczne okreœlenie daty oraz stanowi nie-podwa¿alny dowód. O ile decyzja nie jest natychmiast wykonalna z mocy prawa lub nienadano jej rygoru natychmiastowej wykonalnoœci – wniesione w terminie odwo³anie wstrzy-muje wykonanie decyzji. Odwo³anie wnosi siê do organu wy¿szego stopnia za poœrednic-twem organu, który wyda³ decyzje w pierwszej instancji. O wniesieniu odwo³ania organzawiadamia strony postêpowania.

Je¿eli odwo³anie zosta³o wniesione przez wszystkie strony postêpowania, a organ, którywyda³ decyzje uzna, ¿e odwo³anie w ca³oœci zas³uguje na uwzglêdnienie mo¿e za³atwiæ sprawêwe w³asnym zakresie bez przekazywania do organu odwo³awczego. W tym przypadku wydajenow¹ decyzjê, uchylaj¹c b¹dŸ zmieniaj¹c poprzedni¹. Od nowej decyzji stronom przys³ugujeodwo³anie. W przeciwnym razie organ pierwszej instancji przekazuje odwo³anie (wraz z aktamisprawy) do organu odwo³awczego (organu wy¿szego stopnia) w terminie 7 dni.

Po rozpatrzeniu odwo³ania organ ma nastêpuj¹ce mo¿liwoœci rozstrzygniêcia sprawy:l w przypadku, gdy organ odwo³awczy zgadza siê z ustaleniami organu pierwszej instan-

cji oraz dokonan¹ ocen¹ – utrzymuje w mocy zaskar¿on¹ decyzjê,l w przypadku, gdy organ odwo³awczy nie zgadza siê z rozstrzygniêciami zawartymi

w zaskar¿onej decyzji mo¿e j¹ uchyliæ, w czêœci b¹dŸ w ca³oœci i w tym zakresie orzec

17


co do istoty sprawy; je¿eli niezbêdne jest przeprowadzenie postêpowania wyjaœniaj¹ce-go (w ca³oœci lub w znacznej czêœci) organ odwo³awczy uchyla zaskar¿on¹ decyzjêi sprawê przekazuje do ponownego rozpatrzenia przez organ pierwszej instancji; w takimprzypadku organ odwo³awczy mo¿e wskazaæ organowi pierwszej instancji, jakie okolicz-noœci powinien uwzglêdniæ przy rozstrzyganiu sprawy; mo¿liwe jest uchylenie decyzjiorganu pierwszej instancji i umorzenie ca³ego postêpowania,

l ostatni¹ mo¿liwoœci¹ organu odwo³awczego jest umorzenie postêpowania odwo³aw-czego; taka sytuacja wystêpuje np. w przypadku cofniêcia odwo³ania lub gdy odwo³a-nie zosta³o wniesione po terminie, który nie zosta³ przywrócony.

Wa¿n¹ zasad¹ postêpowania administracyjnego jest zakaz rozpatrzenia odwo³ania naniekorzyœæ strony wnosz¹cej. Zasada jest wyrazem zabezpieczenia przez ustawodawcêrzeczywistego prawa strony do wnoszenia odwo³añ bez ryzyka, ¿e decyzja organu drugiejinstancji mo¿e byæ dla strony niekorzystna. Jednak¿e przepis Kodeksu postêpowania admi-nistracyjnego przewiduje dwa wyj¹tki od tej zasady. Organ odwo³awczy mo¿e rozstrzy-gn¹æ sprawê na niekorzyœæ odwo³uj¹cej strony, je¿eli zaskar¿ona decyzja ra¿¹co naruszaprawo lub interes spo³eczny.

W przypadku decyzji ostatecznych mo¿liwe jest z³o¿enie wniosku o stwierdzenie nie-wa¿noœci decyzji. Podstaw¹ niewa¿noœci decyzji jest:l wydanie decyzji z naruszeniem przepisów o w³aœciwoœci,l wydanie decyzji bez podstawy prawnej lub z ra¿¹cym naruszeniem prawa,l rozstrzygniêcie sprawy poprzednio zakoñczon¹ inn¹ decyzj¹ ostateczn¹,l skierowanie decyzji do osoby nie bêd¹cej stron¹,l trwa³a niewykonalnoœæ decyzji istniej¹ca w dniu jej wydania,l nara¿enie wykonawcy decyzji na odpowiedzialnoœæ karn¹,l wada zawarta w decyzji powoduj¹ca niewa¿noœæ z mocy prawa.

W sprawie zakoñczonej decyzj¹ ostateczn¹ mo¿e byæ wznowione postêpowanie o ilezachodz¹ okolicznoœci wymienione w art. 145 Kodeksu postêpowania administracyjnego.

Je¿eli sprawa jest rozstrzygana w drodze postanowienia, co do zasady stosuje siê trybjak w przypadku decyzji administracyjnych. Jednak¿e od postanowienia nie wnosi siê odwo-³ania, a jedynie sk³ada za¿alenie.

Decyzje i wiêkszoœæ postanowieñ mog¹ zostaæ zaskar¿one do wojewódzkiego s¹duadministracyjnego, który w zakresie regulacji prawa ochrony œrodowiska rozpatruje skargina decyzje administracyjne lub postanowienia, z powodu ich niezgodnoœci z prawem orazskargi na bezczynnoœæ organu.

Przepisy reguluj¹ce Prawo ochrony œrodowiska nie tworz¹ odrêbnych zasad w zakre-sie postêpowania egzekucyjnego. Oznacza to, ¿e ma do nich zastosowanie ustawa z dnia17 czerwca 1966 r. o postêpowaniu egzekucyjnym w administracji. Dlatego stosowanebêd¹ zarówno do egzekucji obowi¹zków o charakterze niepieniê¿nym, jak i nale¿noœcipieniê¿nych przypadaj¹cych z tytu³u op³at i kar. Przymusowemu œci¹gniêciu podlegaj¹op³aty nie uiszczone w terminie wraz z odsetkami za zw³okê, jak równie¿ egzekwowanekoszty postêpowania egzekucyjnego. Analogicznie egzekwowane s¹ kary pieniê¿ne.

18

5. •ród³a obowi¹zków przedsiêbiorstwkorzystaj¹cych ze œrodowiska

Ma³e i œrednie przedsiêbiorstwa prowadz¹c dzia³alnoœæ gospodarcz¹ korzystaj¹ ze œrodo-wiska. Przedsiêbiorca na bie¿¹co powinien œledziæ zmiany przepisów dotycz¹cych ochronyœrodowiska, aby móc okreœliæ spoczywaj¹ce na nim obowi¹zki z tytu³u zarz¹dzania zak³ademi unikn¹æ sankcji karnych, spe³niaj¹c ci¹¿¹ce na nim prawnie obowi¹zki ochrony œrodowiska.

Wymagania œrodowiskowe, którym przedsiêbiorcy s¹ zobowi¹zani podporz¹dkowaæsiê mog¹ wynikaæ z trzech g³ównych Ÿróde³:l bezpoœrednio z przepisów prawa (g³ównie aktów prawnych rangi ustawy lub rozporz¹-

dzenia),l z decyzji administracyjnych (miêdzy innymi wymaganych prawem pozwoleñ i zezwoleñ),l z umów cywilno-prawnych (np. umowy z odbiorcami odpadów, przedsiêbiorstwem

wodno-kanalizacyjnym).Uwarunkowania œrodowiskowe mog¹ wynikaæ równie¿ z:

l innych ni¿ typowo „œrodowiskowych” decyzji administracyjnych, jak np. z decyzji o pozwo-leniu na budowê,

l prawa lokalnego, jakim jest miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego orazregulamin utrzymania czystoœci i porz¹dku w gminie,

l programu ochrony œrodowiska wraz z planem gospodarki odpadami.

5.1. WYMAGANIA WYNIKAJ¥CE Z PRZEPISÓW PRAWA

Wiêkszoœæ obowi¹zków, jakie spoczywaj¹ na ma³ych i œrednich przedsiêbiorstwach,gospodarczo korzystaj¹cych ze œrodowiska mo¿na bezpoœrednio odczytaæ z treœci ustawi rozporz¹dzeñ (Za³¹cznik 2). Do najwa¿niejszych nale¿y obowi¹zek:l ochrony jakoœci œrodowiska i jego zasobów,l uzyskania odpowiednich decyzji administracyjnych: pozwoleñ, zezwoleñ, itp.,l ochrony œrodowiska przed zanieczyszczeniami,l ponoszenia op³at za korzystanie ze œrodowiska (np. w zwi¹zku z emisj¹ py³ów i/lub

gazów do powietrza, odprowadzaniem œcieków do odbiornika, poborem wody, sk³ado-waniem odpadów),

5. •ród³a obowi¹zków przedsiêbiorstw korzystaj¹cych ze œrodowiska

19

l wnoszenia op³at produktowych, eksploatacyjnych, koncesyjnych (za wydobywan¹kopalinê),

l prowadzenia ewidencji rodzajów i wielkoœci korzystania ze œrodowiska (np. ewidencjaodpadów, poboru wody, emisji substancji do powietrza, œcieków do wód lub do ziemi),

l prowadzenia pomiarów emisji py³ów i gazów wprowadzanych do powietrza, œciekówwprowadzanych do wód lub do ziemi,

l opracowania dokumentów zwi¹zanych z mo¿liwoœci¹ wyst¹pienia powa¿nych awarii,l przedk³adania sprawozdañ dotycz¹cych korzystania ze œrodowiska do w³aœciwych orga-

nów (do wojewódzkiego inspektora ochrony œrodowiska, marsza³ka województwa,wojewody, starosty, wójta).

5.2. DECYZJE ADMINISTRACYJNE NAK£ADAJ¥CEOBOWI¥ZKI ŒRODOWISKOWE

Przepisy nak³adaj¹ na przedsiêbiorców obowi¹zek uzyskania odpowiednich decyzjiadministracyjnych, pozwalaj¹cych na wprowadzenie substancji lub energii do œrodowiska.S¹ to pozwolenia:l na wprowadzanie gazów lub py³ów do powietrza,l wodnoprawne na wprowadzanie œcieków do wód lub do ziemi,l na wytwarzanie odpadów,l zintegrowane (dotyczy tylko wybranych zak³adów, mog¹cych w znacz¹cy sposób od-

dzia³ywaæ na œrodowisko i poza wieloma rodzajami dzia³alnoœci przemys³owej obejmujerównie¿ intensywn¹ dzia³alnoœæ rolnicz¹ oraz wiêksze sk³adowiska odpadów),

a tak¿e:l decyzje o dopuszczalnym poziomie ha³asu,l zg³oszenie o emitowanych polach elektromagnetycznych do œrodowiska i emisji gazów

i py³ów do powietrza.Pozwoleñ lub zezwoleñ wymaga pobór wody z w³asnych ujêæ oraz prowadzenie

dzia³alnoœci w zakresie zbierania, odbioru, transportu, odzysku lub unieszkodliwiania od-padów, jak równie¿ zatwierdzenie programu gospodarki odpadami. Obowi¹zki mog¹ wy-nikaæ np. z decyzji starosty nakazuj¹cej wykonanie przegl¹du ekologicznego, ograniczenienegatywnego oddzia³ywania albo ograniczenie zagro¿enia danej instalacji dla œrodowiska.

Wydanie decyzji administracyjnej adresowanej do konkretnego podmiotu powodujepowstanie okreœlonych œrodowiskowych obowi¹zków (indywidualnych dla ka¿dego przy-padku), zawartych w treœci decyzji. Obowi¹zki musz¹ byæ zrealizowane, a organy admini-stracji publicznej (starosta, wojewódzki inspektor ochrony œrodowiska, dyrektor regional-nego zarz¹du gospodarki wodnej) bêd¹ nadzorowaæ ich spe³nienie.

5. •ród³a obowi¹zków przedsiêbiorstw korzystaj¹cych ze œrodowiska

20

5.3. UMOWY CYWILNO-PRAWNE

Do najczêœciej spotykanych umów cywilno-prawnych nale¿¹ umowy zawierane z przed-siêbiorstwami wodoci¹gowo-kanalizacyjnymi na dostarczenie wody, przyjêcie œcieków orazz zak³adami zajmuj¹cymi siê odbiorem, zbiórk¹, odzyskiem lub unieszkodliwianiem odpa-dów. Przepisy prawa ochrony œrodowiska narzucaj¹ pewne elementy takich umów, np.najwy¿sze dopuszczalne stê¿enia zanieczyszczeñ w odprowadzanych do kanalizacji œcie-kach lub dozwolone sposoby odzysku, miejsca odzysku czy unieszkodliwiania odpadów.

5.4. RODZAJE PRZEDSIÊWZIÊÆ INWESTYCYJNYCHA KOMPETENCJE ORGANÓW ADMINISTRACYJNYCH

Wyjaœnienia wymaga istotny ze wzglêdu na kompetencje starostów i wojewodówpodzia³ przedsiêwziêæ mog¹cych znacz¹co oddzia³ywaæ na œrodowisko na takie, dla któ-rych sporz¹dzenie raportu o oddzia³ywaniu na œrodowisko mo¿e byæ wymagane lub dlaktórych jest ono obligatoryjne. Kwestiê tê reguluje Rozporz¹dzenie Rady Ministrów dnia9 listopada 2004 r. w sprawie okreœlenia rodzajów przedsiêwziêæ mog¹cych znacz¹cooddzia³ywaæ na œrodowisko oraz szczegó³owych uwarunkowañ zwi¹zanych z kwalifiko-waniem przedsiêwziêcia do sporz¹dzenia raportu o oddzia³ywaniu na œrodowisko (Dz. U.Nr 257, poz. 2573, z póŸn. zm.).

Ze wzglêdu na uci¹¿liwoœæ stosowania d³ugich okreœleñ przedsiêwziêæ czasami u¿y-wa siê nazw uproszczonych:l przedsiêwziêcia I grupy – tzn. mog¹ce znacz¹co oddzia³ywaæ na œrodowisko, wymaga-

j¹ce sporz¹dzenia raportu o oddzia³ywaniu przedsiêwziêcia na œrodowisko (podlegaj¹cewojewodzie),

l przedsiêwziêcia II grupy – tzn. mog¹ce znacz¹co oddzia³ywaæ na œrodowisko, mog¹wymagaæ sporz¹dzenia raportu o oddzia³ywaniu przedsiêwziêcia na œrodowisko (podle-gaj¹ staroœcie).

Pozosta³e przedsiêwziêcia (instalacje), nie zaliczane ani do przedsiêwziêæ I grupy anido przedsiêwziêæ II grupy w obszarze pozwoleñ œrodowiskowych podlegaj¹ staroœcie.Pamiêtaæ nale¿y o przedsiêwziêciach mog¹cych oddzia³ywaæ na obszary NATURA 2000,a nie zaliczonych do I i II grupy.

21

6. •ród³a obowi¹zków przedsiêbiorstww procesie inwestycyjnym

6.1. DECYZJA O ŒRODOWISKOWYCH UWARUNKOWANIACH

W procesie planowania, a nastêpnie realizacji inwestycji projektanci, realizatorzyi inwestorzy przedsiêwziêæ maj¹ do spe³nienia liczne obowi¹zki w celu minimalizacji skut-ków œrodowiskowych w trakcie realizacji i funkcjonowania przedsiêwziêcia. Kolejno procesinwestycyjny obejmuje: zlokalizowanie przysz³ej inwestycji, uzyskanie decyzji o œrodowi-skowych uwarunkowaniach zgody na realizacjê przedsiêwziêcia (jeœli jest wymagana), uzy-skanie pozwolenia na budowê, wykonanie inwestycji, oddanie jej do u¿ytku i u¿ytkowaniena warunkach zgodnych z przepisami prawa.

O mo¿liwoœci lokalizacji i realizacji inwestycji decyduj¹ uregulowania zawarte w usta-wach: z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, z dnia27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony œrodowiska, z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane,a ponadto w wielu przepisach szczególnych, z których wynikaæ mog¹ ograniczenia, zaka-zy, nakazy dla inwestora i u¿ytkownika inwestycji. Do przepisów szczególnych, maj¹cychistotne znaczenie w procesie inwestycyjnym nale¿y Rozporz¹dzenie Rady Ministrów z dnia9 listopada 2004 r. w sprawie okreœlenia rodzajów przedsiêwziêæ mog¹cych znacz¹cooddzia³ywaæ na œrodowisko oraz szczegó³owych uwarunkowañ zwi¹zanych z kwalifiko-waniem przedsiêwziêcia do sporz¹dzenia raportu o oddzia³ywaniu na œrodowisko (Dz. U.Nr 257, poz. 2573, z póŸniejszymi zmianami).

Z punktu widzenia ochrony œrodowiska niezmiernie wa¿na jest procedura oceny od-dzia³ywania na œrodowisko planowanego przedsiêwziêcia, tzn. zespó³ wymaganych pra-wem dzia³añ, zmierzaj¹cych do uzyskania mo¿liwie najbardziej precyzyjnych i wszech-stronnych odpowiedzi na pytania dotycz¹ce wp³ywu na: œrodowisko, cz³owieka, dobramaterialne i dobra kultury, podczas realizacji i eksploatacji przedsiêwziêcia, a tak¿e mo¿li-woœci ograniczenia negatywnych wp³ywów. Za przeprowadzenie procedury odpowiadaorgan prowadz¹cy postêpowanie.

Zgodnie z art. 46, ust. 1 ustawy Prawo ochrony œrodowiska realizacja:l planowanego przedsiêwziêcia mog¹cego znacz¹co oddzia³ywaæ na œrodowisko, okre-

œlonego w art. 51, ust. 1, pkt 1 i 2,

6. •ród³a obowi¹zków przedsiêbiorstw w procesie inwestycyjnym

22

l planowanego przedsiêwziêcia innego ni¿ okreœlone w art. 51, ust 1, pkt 1 i 2, które nie jestbezpoœrednio zwi¹zane z ochron¹ obszaru NATURA 2000 lub nie wynika z tej ochrony,je¿eli mo¿e ono znacz¹co oddzia³ywaæ na ten obszar,

jest dopuszczalna wy³¹cznie po uzyskaniu decyzji o œrodowiskowych uwarunkowaniachzgody na realizacjê przedsiêwziêcia, zwanej w przepisach szczegó³owych ustawy decyzj¹o œrodowiskowych uwarunkowaniach. W przypadku takich obiektów, jak: drogi krajowe,linie kolejowe, napowietrzne linie elektroenergetyczne, instalacje do przesy³u ropy nafto-wej, produktów naftowych, substancji chemicznych lub gazu, decyzja o œrodowiskowychuwarunkowaniach bêdzie wydawana dla ca³ego przedsiêwziêcia realizowanego w grani-cach województwa.

„Przedsiêwziêciem” jest zamierzenie budowlane lub inna ingerencja w œrodowisko,polegaj¹ca na przekszta³ceniu lub zmianie sposobu wykorzystania terenu, w tym równie¿na wydobywaniu kopalin, wymagaj¹ca jednej z decyzji wskazanych w art. 46, ust. 4, pkt2-9 lub zg³oszenia budowy b¹dŸ robót budowlanych, a tak¿e zg³oszenia zmiany sposobuu¿ytkowania obiektu budowlanego lub jego czêœci, dokonywanych na podstawie ustawyz dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane. Decyzje wymienione w art. 46, ust. 4 ustawyPrawo ochrony œrodowiska to:l decyzje o pozwoleniu na budowê obiektu budowlanego, decyzje o zatwierdzeniu pro-

jektu budowlanego, decyzje o pozwoleniu na wznowienie robót budowlanych, decyzjeo pozwoleniu na rozbiórkê obiektów j¹drowych – wydawane na podstawie ustawyz dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane,

l koncesje na poszukiwanie lub rozpoznanie z³ó¿ kopalin, na wydobywanie kopalin zez³ó¿, na bezzbiornikowe magazynowanie substancji oraz sk³adowanie odpadów w góro-tworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych – na podstawie ustawy z dnia4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze,

l pozwolenie wodnoprawne na wykonanie urz¹dzeñ wodnych – na podstawie ustawyz dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne,

l decyzje ustalaj¹cej warunki prowadzenia robót polegaj¹cych na regulacji wód oraz budo-wie wa³ów przeciwpowodziowych, a tak¿e robót melioracyjnych, odwodnieñ budowla-nych oraz innych robót ziemnych zmieniaj¹cych stosunki wodne na terenach o szcze-gólnych wartoœciach przyrodniczych, zw³aszcza na terenach, na których znajduj¹ siêskupienia roœlinnoœci o szczególnej wartoœci (z punktu widzenia przyrodniczego), naterenach o walorach krajobrazowych i ekologicznych, terenach masowych lêgów ptac-twa, terenach wystêpowania skupieñ gatunków chronionych oraz tarlisk, zimowisk, prze-p³awek i miejsc masowej migracji ryb i innych organizmów wodnych – na podstawieprzepisów ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody,

l decyzje o zatwierdzeniu projektu scalenia lub wymiany gruntów – na podstawie ustawyz dnia 26 marca 1982 r. o scalaniu i wymianie gruntów,

l decyzje o zmianie lasu na u¿ytek rolny – na podstawie ustawy z dnia 28 wrzeœnia1991 r. o lasach,

l decyzja o ustaleniu lokalizacji autostrady – na podstawie ustawy z dnia 27 paŸdziernika1994 r. o autostradach p³atnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym.


23

Podmiot ubiegaj¹cy siê o wydanie wymienionych powy¿ej decyzji musi wczeœniejuzyskaæ decyzjê o œrodowiskowych uwarunkowaniach i do³¹czyæ j¹ do wniosku. Decyzjao œrodowiskowych uwarunkowaniach wa¿na jest przez dwa lata od chwili, kiedy sta³a siêostateczn¹. Wa¿na, tzn. ¿e daje podstawê do wyst¹pienia o wydanie decyzji „podstawo-wej”. Termin wa¿noœci mo¿e ulec wyd³u¿eniu o dwa lata, je¿eli realizacja planowanegoprzedsiêwziêcia mog¹cego znacz¹co oddzia³ywaæ na œrodowisko przebiega etapowo oraznie zmieni³y siê warunki okreœlone w decyzji o œrodowiskowych uwarunkowaniach.

Kompetencje do wydawania przys³uguj¹ organom wykonawczym gmin, z wyj¹tkiemspraw dotycz¹cych:l dróg, linii kolejowych, napowietrznych linii elektroenergetycznych, instalacji do przesy-

³u ropy naftowej, produktów naftowych, substancji chemicznych lub gazu, a tak¿esztucznych zbiorników wodnych (wymagaj¹ obligatoryjnego raportu o oddzia³ywaniu),

l przedsiêwziêæ na terenach zamkniêtych,l przedsiêwziêæ realizowanych na obszarach morskich,l zmiany lasu (niebêd¹cego w³asnoœci¹ Skarbu Pañstwa) na u¿ytek rolny,które nale¿¹ do kompetencji wojewody. Z kolei starosta jest w³aœciwym w przypadku scala-nia, wymiany lub podzia³u gruntów, zaœ dyrektor regionalnej dyrekcji Lasów Pañstwowych –w odniesieniu do decyzji w sprawie zmiany lasu (stanowi¹cego w³asnoœæ Skarbu Pañstwa) nau¿ytek rolny. W przypadku przedsiêwziêcia nale¿¹cego do kompetencji wójta (burmistrzaalbo prezydenta), wykraczaj¹cego poza obszar jednej gminy – decyzjê o œrodowiskowychuwarunkowaniach (w porozumieniu z pozosta³ymi zainteresowanymi wójtami, burmistrzamilub prezydentami miast) powinien wydaæ organ, na którego obszarze w³aœciwoœci znajdujesiê najwiêksza czêœæ terenu pod planowane przedsiêwziêcie.

6.2. CELE I PRZEBIEG PROCESU OCENYODDZIA£YWANIA NA ŒRODOWISKO

Wszczêcie postêpowania w sprawie wydania decyzji o œrodowiskowych uwarunko-waniach powinno nastêpowaæ na wniosek zainteresowanego podmiotu, z wyj¹tkiem przed-siêwziêcia, dla którego zgodnie z odrêbnymi przepisami jest wymagana decyzja o zatwier-dzeniu projektu scalania lub wymiany gruntu. W takiej sytuacji postêpowanie w przedmiociewydania decyzji o œrodowiskowych uwarunkowaniach wszczyna siê z urzêdu. Do wnioskuo wydanie decyzji o œrodowiskowych uwarunkowaniach nale¿y do³¹czyæ:l poœwiadczon¹ przez w³aœciwy organ kopiê mapy ewidencyjnej z zaznaczonym przebie-

giem granic terenu, którego dotyczy wniosek oraz obejmuj¹cej obszar, na który bêdzieoddzia³ywaæ przedsiêwziêcie,

l wypis i wyrys z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (je¿eli plan tenzosta³ uchwalony) dla przedsiêwziêæ, dla których organem w³aœciwym jest wojewoda.

Postêpowanie dotycz¹ce wydania decyzji o œrodowiskowych uwarunkowaniach toczysiê z jedn¹ istotn¹ zmian¹ w porównaniu do typowych postêpowañ administracyjnych,bowiem zgodnie z art. 46 a, nie stosuje siê w nim art. 31 Kodeksu postêpowania admini-


24

stracyjnego. Oznacza to wy³¹czenie mo¿liwoœci udzia³u w takim postêpowaniu organizacjispo³ecznych na prawach strony. Zastêpuj¹ tak¹ mo¿liwoœæ przepisy ustawy Prawo ochronyœrodowiska dotycz¹ce tzw. udzia³u spo³eczeñstwa. Zapewnienie takiego udzia³u jest wyma-gane w ramach procedury oceny oddzia³ywania na œrodowisko, która jest niezbêdnym elemen-tem postêpowania w sprawach o wydanie decyzji o œrodowiskowych uwarunkowaniach. Zgodniez art. 53 obowi¹zek zapewnienia udzia³u spo³ecznego nie dotyczy procedur, w ramach którychnie bêdzie sporz¹dzany raport o oddzia³ywaniu przedsiêwziêcia na œrodowisko.

W ramach postêpowania dotycz¹cego wydania decyzji o œrodowiskowych uwarunko-waniach organ prowadz¹cy postêpowanie ma obowi¹zek przeprowadziæ procedurê ocenyoddzia³ywania planowanego przedsiêwziêcia na œrodowisko. Procedura ma daæ odpowiedŸna szereg pytañ, postawionych w art. 47. Zgodnie z tymi za³o¿eniami procedura ma s³u¿yæustaleniu, analizie oraz ocenie:l bezpoœredniego i poœredniego wp³ywu danego przedsiêwziêcia na: œrodowisko, zdro-

wie i warunki ¿ycia ludzi, dobra materialne, zabytki, wzajemne oddzia³ywanie miêdzywskazanymi wy¿ej czynnikami oraz dostêpnoœæ do z³ó¿ kopalin,

l mo¿liwoœci oraz sposobów zapobiegania i ograniczenia negatywnego oddzia³ywania naœrodowisko,

l wymaganego zakresu monitoringu.Ustalenia, analizy i oceny maj¹ byæ dokonane na podstawie przed³o¿onych przez

wnioskodawcê dokumentów, w pewnych przypadkach maj¹cych postaæ raportu o oddzia-³ywaniu przedsiêwziêcia na œrodowisko, a tak¿e informacji zebranych w ramach udzia³uspo³eczeñstwa w postêpowaniu. Obligatoryjne przed³o¿enie raportu o oddzia³ywaniu wska-zane jest w rozporz¹dzeniu wykonawczym (lista w § 2, ust. 1 Rozporz¹dzenia Rady Mini-strów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie okreœlenia rodzajów przedsiêwziêæ mog¹cychznacz¹co oddzia³ywaæ na œrodowisko oraz szczegó³owych uwarunkowañ zwi¹zanych z kwa-lifikowaniem przedsiêwziêcia do sporz¹dzenia raportu o oddzia³ywaniu na œrodowisko;Dz. U. Nr 257, poz. 2573, z póŸn. zm.). Dla przedsiêwziêæ umieszczonych na liœciezawartej w § 3, ust. 1 rozporz¹dzenia oraz dla planowanych przedsiêwziêæ mog¹cychznacz¹co oddzia³ywaæ na obszary NATURA 2000, raport ma charakter fakultatywny, cooznacza ¿e organ prowadz¹cy postêpowanie mo¿e taki obowi¹zek na³o¿yæ. Je¿eli z mo¿-liwoœci nie skorzysta, wnioskodawca powinien do³¹czyæ do wniosku inne dokumenty za-wieraj¹ce informacje, o których mowa w art. 49. Informacje powinny zawieraæ dane o:l rodzaju, skali i usytuowaniu przedsiêwziêcia,l powierzchni zajmowanej nieruchomoœci, o obiekcie budowlanym oraz dotychczasowym

sposobie wykorzystywania i pokryciu szat¹ roœlinn¹,l rodzaju technologii,l ewentualnych wariantach przedsiêwziêcia,l przewidywanej iloœci wykorzystywanej wody i innych wykorzystywanych surowców, mate-

ria³ów, paliw oraz energii,l rozwi¹zaniach chroni¹cych œrodowisko,l rodzajach i przewidywanej iloœci wprowadzanych do œrodowiska substancji lub energii

przy zastosowaniu rozwi¹zañ chroni¹cych œrodowisko,


25

l mo¿liwym transgranicznym oddzia³ywaniu na œrodowisko,l obszarach podlegaj¹cych ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r.

o ochronie przyrody znajduj¹cych siê w zasiêgu znacz¹cego oddzia³ywania przedsiê-wziêcia.

W przypadku, gdy przed³o¿enie raportu wraz z wnioskiem ma charakter obligatoryj-ny, wnioskodawca przed z³o¿eniem wniosku o wydanie decyzji o œrodowiskowych uwa-runkowaniach mo¿e zwróciæ siê z zapytaniem do organu w³aœciwego do wydania tej decy-zji o okreœlenie zakresu raportu. Do wniosku nale¿y do³¹czyæ wskazane wy¿ej informacje.Natomiast w sytuacji, gdy planowane przedsiêwziêcie mo¿e transgranicznie oddzia³ywaæna œrodowisko, wnioskodawca ma obowi¹zek wyst¹pienia o ustalenie zakresu raportu.Ustalenie zakresu raportu powinno nast¹piæ w drodze postanowienia, poprzedzonego uzy-skaniem opinii:l wojewody oraz organu, o którym mowa w art. 57 ustawy Prawo ochrony œrodowiska,l ministra w³aœciwego do spraw œrodowiska oraz pañstwowego wojewódzkiego inspek-

tora sanitarnego w przypadku dróg oraz linii kolejowych,l w³aœciwego organu koncesyjnego, o którym mowa w art. 16, ust. 1-2 ustawy z dnia

4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze, w przypadku poszukiwania lub rozpo-znawania z³ó¿ kopalin, wydobywania kopalin ze z³ó¿, bezzbiornikowego magazynowa-nia substancji oraz sk³adowania odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyro-biskach górniczych,

l dyrektora urzêdu morskiego w przypadku przedsiêwziêæ realizowanych na obszarachmorskich.

Ustalaj¹c zakres raportu organ mo¿e odst¹piæ od wymagañ przewidzianych odpowied-nimi przepisami ustawy, ale tylko niektórych i tylko w stopniu uzasadnionym rodzajem i usy-tuowaniem przedsiêwziêcia oraz skal¹ jego oddzia³ywania na œrodowisko (Za³¹cznik 3).

W przypadku przedsiêwziêæ, dla których obowi¹zek sporz¹dzenia raportu ma charak-ter fakultatywny, stwierdzenie takiego obowi¹zku nastêpuje w drodze postanowienia orga-nu prowadz¹cego postêpowanie. Oznacza to, ¿e wnioskodawca nie przedk³ada wraz z wnio-skiem raportu, a tylko wskazane informacje, zaœ organ na tej podstawie, bior¹c równoczeœniepod uwagê wszystkie wytyczne zawarte w § 5 rozporz¹dzenia z dnia 9 listopada 2004 r.,powinien oceniæ potrzebê przed³o¿enia raportu. Wydanie postanowienia stwierdzaj¹cegoobowi¹zek przed³o¿enia raportu b¹dŸ te¿ uznaj¹cego, ¿e nie ma takiej potrzeby, powinnozostaæ poprzedzone zasiêgniêciem opinii w zasadzie tych samych organów, które opinio-waæ powinny postanowienie o ustaleniu zakresu raportu obligatoryjnego, z tym ¿e orga-nem ochrony œrodowiska bêdzie najczêœciej starosta, zaœ organem Pañstwowej InspekcjiSanitarnej – inspektor powiatowy. Postanowienie stwierdzaj¹ce obowi¹zek przed³o¿eniaraportu musi równoczeœnie okreœlaæ jego zakres (wed³ug zasad wskazanych wy¿ej). W przy-padku ustalenia obowi¹zku raportu w odniesieniu do przedsiêwziêæ mog¹cych oddzia³y-waæ na obszary NATURA 2000, zakres raportu powinien byæ ograniczony do okreœleniaoddzia³ywania przedsiêwziêcia na siedliska przyrodnicze oraz gatunki roœlin i zwierz¹t, dlaktórych ochrony zosta³ wyznaczony dany obszar NATURA 2000.


26

6.3. SKUTKI PRZEPROWADZENIA PROCEDURY OCENYODDZIA£YWANIA NA ŒRODOWISKO

Informacje uzyskane w toku procedury oceny oddzia³ywania na œrodowisko przedsiê-wziêæ s¹ podstawowymi wytycznymi dla kszta³towania treœci decyzji o œrodowiskowychuwarunkowaniach zgody na realizacjê przedsiêwziêcia. Decyzja w sposób precyzyjny po-winna ustaliæ warunki realizacji inwestycji. Podmiot wnioskuj¹cy o wydanie decyzji umo¿-liwiaj¹cej realizacjê przedsiêwziêcia, wskazanej w art. 46, ust. 4, pkt 2-9 ma obowi¹zekdo³¹czyæ do wniosku wa¿n¹ decyzjê o œrodowiskowych uwarunkowaniach, która wi¹¿e(art. 56, ust. 9 ustawy Prawo ochrony œrodowiska) organ wydaj¹cy któr¹kolwiek z decyzjiokreœlonych w art. 46.

Wymagania dotycz¹ce treœci decyzji o œrodowiskowych uwarunkowaniach okreœlaart. 56 stwierdzaj¹c, ¿e musi byæ ona zgodna z miejscowym planem zagospodarowaniaprzestrzennego, o ile oczywiœcie dla danego terenu plan zosta³ uchwalony. Za³¹cznikiemjest charakterystyka ca³ego przedsiêwziêcia. Decyzja wymaga uzasadnienia. W jej treœciorgan powinien ustaliæ:l rodzaj i miejsce realizacji przedsiêwziêcia,l warunki wykorzystywania terenu w fazie realizacji i eksploatacji, ze szczególnym uwzglêd-

nieniem koniecznoœci ochrony cennych wartoœci przyrodniczych, zasobów naturalnychi zabytków oraz ograniczenia uci¹¿liwoœci dla terenów s¹siednich,

l wymagania dotycz¹ce ochrony œrodowiska konieczne do uwzglêdnienia w projekciebudowlanym,

l wymogi w zakresie przeciwdzia³ania skutkom awarii przemys³owych, w odniesieniu doprzedsiêwziêæ zaliczanych do zak³adów stwarzaj¹cych zagro¿enie wyst¹pienia powa¿-nych awarii,

l wymogi w zakresie ograniczania transgranicznego oddzia³ywania na œrodowisko w od-niesieniu do przedsiêwziêæ, dla których przeprowadzono postêpowanie dotycz¹ce trans-granicznego oddzia³ywania na œrodowisko,

l stwierdzenie koniecznoœci utworzenia obszaru ograniczonego u¿ytkowania w przypad-ku, o którym mowa w art. 135, ust. 1.

Uzasadnienie decyzji o œrodowiskowych uwarunkowaniach, niezale¿nie od wymagañwynikaj¹cych z przepisów Kodeksu postêpowania administracyjnego, powinno zawieraæinformacje o sposobie wykorzystania uwag i wniosków za³¹czonych w zwi¹zku z udzia³emspo³eczeñstwa oraz informacje dotycz¹ce koniecznoœci wykonania analizy porealizacyjnej.Zmiana decyzji o œrodowiskowych uwarunkowaniach powinna przebiegaæ w trybie wyma-ganym dla jej wydania.

Poni¿ej przedstawiamy schemat postêpowania dla procedury wydania decyzji o œrodowi-skowych uwarunkowaniach dla przedsiêwziêæ mog¹cych znacz¹co oddzia³ywaæ na œrodo-wisko, dla których sporz¹dzenie raportu o oddzia³ywaniu na œrodowisko mo¿e byæ wyma-gane oraz sposób postêpowania inwestora.


27

Schemat 1. Wydanie decyzji o œrodowiskowych uwarunkowaniach dla przedsiêwziêæmog¹cych znacz¹co oddzia³ywaæ na œrodowisko, dla których sporz¹dzenie raportu

o oddzia³ywaniu na œrodowisko mo¿e byæ wymagane


28

Schemat 2. Wydanie pozwolenia na budowê dla inwestycji mog¹cych znacz¹co oddzia³ywaæna obszary NATURA 2000 (III kategoria)


29

6.4. PROCEDURA POSTÊPOWANIA PODCZAS PRZYGOTOWANIAINWESTYCJI DO REALIZACJI

Inwestor sk³ada wójtowi, burmistrzowi, prezydentowi miasta wniosek o wydanie de-cyzji o œrodowiskowych uwarunkowaniach (Za³¹cznik 4) za³¹czaj¹c:l raport o oddzia³ywaniu przedsiêwziêcia na œrodowisko,l poœwiadczon¹ przez organ kopiê mapy ewidencyjnej z zaznaczonym przebiegiem gra-

nic terenu, którego dotyczy wniosek oraz obejmuj¹cy obszar, na który przedsiêwziêciebêdzie oddzia³ywaæ,

l wypis i wyrys z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, jeœli plan zosta³uchwalony.

Inwestor œledzi postêpowanie administracyjne wójta, burmistrza, prezydenta miasta.W razie koniecznoœci s³u¿y wyjaœnieniami. Nastêpuj¹ce etapy s¹ realizowane przez w³adzêgminn¹:l podanie do publicznej wiadomoœci informacji o planowanym przedsiêwziêciu i o mo¿-

liwoœci sk³adania uwag i wniosków,l wyst¹pienie o uzgodnienie œrodowiskowych uwarunkowañ do pañstwowego powiato-

wego inspektora sanitarnego i starosty w trybie art. 106 Kodeksu postêpowania admini-stracyjnego,

l rozpatrzenie uzgodnieñ, wniosków i uwag spo³eczeñstwa (ewentualnie rozprawa admi-nistracyjna),

l wydanie decyzji o œrodowiskowych uwarunkowaniach,l podanie do publicznej wiadomoœci informacji o wydaniu decyzji o œrodowiskowych

uwarunkowaniach.Decyzjê o uwarunkowaniach œrodowiskowych do³¹cza siê do wniosku o wydanie decyzji

na (zgodnie z art. 46, ust 4 ustawy Prawo ochrony œrodowiska):l pozwolenie na budowê lub zmianê sposobu u¿ytkowania obiektu,l koncesjê na poszukiwanie, rozpoznanie z³ó¿, kopalin lub ich wydobywanie,l pozwolenie wodnoprawne na wykonanie urz¹dzeñ wodnych,l warunki prowadzenia robót regulacyjnych wód na terenach cennych przyrodniczo,l scalanie lub wymianê gruntów,l zamianê lasu na rolê,l ustalenie lokalizacji autostrady, drogi krajowej.

Decyzja o œrodowiskowych uwarunkowaniach ma wa¿noœæ 2 lata. Mo¿e ulec wyd³u-¿eniu o 2 lata.

30

7. Odpowiedzialnoœæ w ochronie œrodowiska

Przepisy prawne przewiduj¹ trzy rodzaje odpowiedzialnoœci z tytu³u nieprzestrzeganiawymagañ ochrony œrodowiska: cywiln¹, karn¹ i administracyjn¹.

7.1. ODPOWIEDZIALNOŒÆ CYWILNA

Ustawa Prawo ochrony œrodowiska odsy³a w zakresie odpowiedzialnoœci cywilnej zaszkody wyrz¹dzone w œrodowisku do Kodeksu cywilnego. W sposób szeroki zosta³y skon-struowane przepisy o odpowiedzialnoœci cywilnej, w których przede wszystkim uznanokoniecznoœæ ochrony œrodowiska jako dobra wspólnego. Dla realizacji tego za³o¿eniazosta³o ustanowione roszczenie o zaprzestanie bezprawnej dzia³alnoœci powoduj¹cejzagro¿enie lub naruszenie œrodowiska (art. 323 ustawy Prawo ochrony œrodowiska), z którymmo¿e wyst¹piæ Skarb Pañstwa, jednostki samorz¹du terytorialnego, fundacje lub stowarzy-szenia (których podstawowym zadaniem statutowym jest ochrona œrodowiska). Ochronieœrodowiska jako dobra wspólnego powinno s³u¿yæ roszczenie o zwrot nak³adów poczynio-nych w zwi¹zku z naprawieniem szkody w œrodowisku przez podmiot, który tej szkody niewyrz¹dzi³ (art. 326 ustawy Prawo ochrony œrodowiska). Wysokoœæ takiego roszczenia ogra-niczona zosta³a do poniesionych, uzasadnionych kosztów przywrócenia stanu poprzedniego.

Przyznano szczególne uprawnienie organizacjom ekologicznym, które mog¹ wystê-powaæ do s¹du z roszczeniem (art. 328 ustawy Prawo ochrony œrodowiska) o zaprzestaniereklamy lub innego rodzaju promocji towaru lub us³ugi, jeœli reklama ta lub inny rodzajpromocji sprzeczne s¹ z art. 80 ustawy Prawo ochrony œrodowiska. Zgodnie z tym przepi-sem reklama lub inny rodzaj promocji towaru lub us³ugi nie powinny zawieraæ treœci propa-guj¹cych model konsumpcji sprzeczny z zasadami ochrony œrodowiska i zrównowa¿one-go rozwoju, a w szczególnoœci wykorzystywaæ obrazu dzikiej przyrody do promowaniaproduktów i us³ug negatywnie wp³ywaj¹cych na œrodowisko przyrodnicze.

Dokonano poszerzenia odpowiedzialnoœci na zasadach okreœlonych w art. 435 Kodeksucywilnego (odpowiedzialnoœæ na zasadzie ryzyka za szkody spowodowane eksploatacj¹zak³adu lub przedsiêbiorstwa funkcjonuj¹cego z wykorzystaniem si³ przyrody). Zgodnie z odpo-wiednimi przepisami ustawy (art. 324 ustawy Prawo ochrony œrodowiska), jeœli szkodê


31

wyrz¹dzi³ zak³ad, na terenie którego znajduj¹ siê substancje niebezpieczne, gro¿¹ce powsta-niem powa¿nej awarii przemys³owej, to zak³ad odpowiada bez wzglêdu na to czy jest wpra-wiany w ruch za pomoc¹ si³ przyrody.

Ustawa potwierdza zasadê, zgodnie z któr¹ odpowiedzialnoœci za szkody wyrz¹dzoneoddzia³ywaniem na œrodowisko nie wy³¹cza okolicznoœæ, ¿e dzia³alnoœæ bêd¹ca przyczyn¹powstania szkód jest prowadzona na podstawie decyzji administracyjnej i w jej granicach.

7.2. ODPOWIEDZIALNOŒÆ KARNA

Przepisy o odpowiedzialnoœci karnej, zawarte w ustawie Prawo ochrony œrodowiskamaj¹ charakter doœæ szczegó³owy. Zwi¹zane s¹ z sankcjonowaniem niedotrzymania szere-gu wymagañ wynikaj¹cych z ustawy. Czyny naruszaj¹ce te wymagania traktowane s¹z regu³y jako wykroczenia. Ustawa Prawo ochrony œrodowiska nie wprowadza zmian doogólnych zasad odpowiedzialnoœci za przestêpstwa wobec œrodowiska, egzekwowane napodstawie odpowiednich przepisów Kodeksu karnego. Odpowiedzialnoœæ karn¹ przewi-duj¹ niektóre ustawy szczególne (np. Prawo ³owieckie czy ustawa o ochronie zwierz¹t).Wœród przestêpstw przeciwko œrodowisku, okreœlanych w rozdziale XXII Kodeksu karnegos¹ przestêpstwa wymienione w art. 181-188 Kodeksu karnego, zagro¿one g³ównie kar¹pozbawienia wolnoœci. Wszystkie te przestêpstwa mog¹ byæ pope³nione zarówno z winyumyœlnej, jak i nieumyœlnej.

Art. 182 Kodeksu karnego reguluje typ przestêpstwa nazywany przestêpnym zanie-czyszczeniem œrodowiska. Dobrem chronionym przez dyspozycjê art. 182 Kodeksu karnegojest ¿ycie i zdrowie ludzi oraz zasoby œwiata roœlinnego i zwierzêcego, nara¿ane wskutekspowodowania zanieczyszczenia, wprowadzenia do wody, powietrza lub ziemi ró¿negorodzaju substancji w postaci cia³ sta³ych, p³ynów lub gazów. Zakazan¹, czyli bezprawn¹form¹ zanieczyszczenia wody, powietrza lub ziemi, jest takie zanieczyszczenie, które mo¿ezagra¿aæ ¿yciu lub zdrowiu wielu osób b¹dŸ powodowaæ zniszczenie w œwiecie roœlinnymlub zwierzêcym w znacznych rozmiarach. Przy ocenie bezprawnoœci zachowania siê sprawcyma byæ oceniana potencjalna mo¿liwoœæ wyst¹pienia wskazanych skutków.

Szczególnym rodzajem negatywnego oddzia³ywania na ¿ycie i zdrowie ludzi orazzasoby œwiata roœlinnego i zwierzêcego s¹ czyny polegaj¹ce na bezprawnym postêpowa-niu z odpadami lub substancjami oraz bezprawnym sprowadzaniu z zagranicy odpadówlub substancji zagra¿aj¹cych œrodowisku (art. 183 Kodeksu karnego). Zak³ada siê piêærodzajów bezprawnego dzia³ania, niezgodnych z ni¿ej podanymi:l sk³adowanie – lokalizowanie odpadów w miejscach wyznaczonych do trwa³ego ich

umieszczania,l usuwanie – pozbywanie siê odpadów i substancji z miejsc ich powstawania,l przerabianie – u¿ywanie odpadów i substancji do celów przemys³owych, energetycz-

nych jako surowców wtórnych w ca³oœci lub w czêœci, bezpoœrednio lub przez przetwo-rzenie,


32

l unieszkodliwianie – poddawanie odpadów lub substancji procesom przekszta³cania bio-logicznego, fizycznego lub chemicznego w celu doprowadzenia ich do stanu, który niestwarza zagro¿enia dla ¿ycia lub zdrowia ludzkiego oraz dla œrodowiska,

l przewo¿enie – ka¿de przemieszczanie odpadów lub substancji.Podobnie jak w art. 182 wskazane dzia³ania bêd¹ przestêpstwem w przypadku wykaza-

nia, ¿e ich skutkiem mog³oby byæ spowodowanie zagro¿enia dla ¿ycia lub zdrowia osób lubspowodowanie zniszczenia w œwiecie roœlinnym lub zwierzêcym w znacznych rozmiarach.

Przepis art. 183 za przestêpstwo uznaje sprzeczne z wymaganiami okreœlonymi pra-wem sprowadzanie z zagranicy odpadów lub substancji, w tym naruszenie zakazu spro-wadzania odpadów niebezpiecznych. Jest to tzw. przestêpstwo bezskutkowe, bowiem dlajego pope³nienia nie jest konieczne ustalenie chocia¿by mo¿liwoœci powstania jakiegokol-wiek niebezpieczeñstwa.

Natomiast nielegalny eksport odpadów jest przestêpstwem na podstawie art. 69 usta-wy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach.

Kwalifikowane typy przestêpstw okreœlonych w art. 182-184 przewiduje art. 185 Ko-deksu karnego. Kwalifikowany charakter polega na stwierdzeniu wyst¹pienia (a nie oceniemo¿liwoœci) okreœlonych, wysoce negatywnych skutków czynów zabronionych. Te skutki tozniszczenia w œwiecie roœlinnym lub zwierzêcym (w znacznych rozmiarach), œmieræ cz³o-wieka lub ciê¿ki uszczerbek na zdrowiu wielu osób. Za spowodowanie takich skutkówprzepis przewiduje zaostrzon¹ odpowiedzialnoœæ. Kara pozbawienia wolnoœci mo¿e osi¹-gn¹æ 12 lat.

Kolejnym typem przestêpstw przewidzianych przepisami Kodeksu karnego jest tzw.przestêpne zaniedbanie w u¿ytkowaniu urz¹dzeñ ochronnych (art. 186). Przedmiotemprzestêpstwa jest zaniechanie, polegaj¹ce na nieutrzymywaniu w nale¿ytym stanie lubnieu¿ywaniu urz¹dzeñ ochronnych takich, jak: urz¹dzenia zabezpieczaj¹ce wodê, powie-trze lub ziemiê przed zanieczyszczeniem oraz urz¹dzenia zabezpieczaj¹ce przed promie-niowaniem radioaktywnym lub jonizuj¹cym. Przestêpstwo mo¿e pope³niæ osoba odpowie-dzialna za funkcjonowanie tych urz¹dzeñ. Ma ono charakter przestêpstwa bezskutkowego,gdy¿ nie wymaga ustalenia jakiegokolwiek skutku w postaci zanieczyszczenia czy te¿mo¿liwoœci wyst¹pienia niebezpieczeñstwa tego zanieczyszczenia.

Zbli¿ony charakter maj¹ przestêpstwa okreœlone w art. 186. Pierwsze z nich polega naoddaniu do u¿ytkowania obiektu budowlanego lub zespo³u obiektów nie maj¹cych wyma-ganych prawem urz¹dzeñ ochronnych. Pope³ni je osoba odpowiedzialna za wyposa¿enieobiektu i funkcjonowanie urz¹dzeñ. Przepis przewiduje równie¿ odpowiedzialnoœæ osoby,która wbrew obowi¹zkowi dopuszcza do u¿ytkowania obiekt budowlany lub zespó³ obiek-tów nie maj¹cych wymaganych prawem urz¹dzeñ.

Nastêpna grupa przestêpstw Kodeksu karnego to przestêpstwa przeciw przepisomo ochronie przyrody:l spowodowanie zniszczeñ w œwiecie roœlinnym lub zwierzêcym w znacznych rozmia-

rach (art. 181, § 1),l zniszczenie albo uszkodzenie roœlin lub zwierz¹t na terenie objêtym ochron¹, w sposób

powoduj¹cy istotn¹ szkodê (art. 181, § 2),


33

l niszczenie albo uszkodzenie roœlin lub zwierz¹t pozostaj¹cych pod ochron¹ gatunkow¹w sposób powoduj¹cy istotn¹ szkodê, niezale¿nie od miejsca pope³nienia czynu (art.181, § 3),

l zniszczenie chronionego terenu (obiektu przyrodniczego), powa¿ne uszkodzenie takiegoterenu (obiektu) lub istotne zmniejszenie wartoœci przyrodniczej tego terenu (art. 187),

l sprzeczne z przepisami wznoszenie nowego lub powiêkszenie istniej¹cego obiektu bu-dowlanego oraz prowadzenie dzia³alnoœci gospodarczej, która zagra¿a œrodowisku, naterenie objêtym ochron¹ ze wzglêdów przyrodniczych lub krajobrazowych albo w otu-linie takiego terenu (art. 188).

7.3. ODPOWIEDZIALNOŒÆ ADMINISTRACYJNA

Niezale¿nie od odpowiedzialnoœci cywilnej i karnej podmiot szkodliwie wp³ywaj¹cyna œrodowisko ponosi odpowiedzialnoœæ administracyjn¹, rozumian¹ jako odpowiedzial-noœæ egzekwowan¹ przez organy administracji, poprzez odpowiednie decyzje administra-cyjne. Dla ustawy Prawo ochrony œrodowiska podstawowymi instrumentami odpowie-dzialnoœci administracyjnej s¹:l decyzja zobowi¹zuj¹ca dany podmiot do ograniczenia oddzia³ywania na œrodowisko

i przywrócenia go do stanu poprzedniego,l decyzja o wstrzymaniu dzia³alnoœci prowadzonej przez podmiot korzystaj¹cy ze œrodo-

wiska lub o wstrzymaniu ruchu instalacji,l decyzje cofaj¹ce b¹dŸ ograniczaj¹ce uzyskane wczeœniej uprawnienia do korzystania ze

œrodowiska, np. decyzje o cofniêciu lub ograniczeniu pozwoleñ emisyjnych, pozwoleñwodnoprawnych, itp.

7.3.1. DECYZJE ZOBOWI¥ZUJ¥CE

Decyzja zobowi¹zuj¹ca to sankcja w postaci dodatkowego obowi¹zku, nak³adanegodecyzj¹ uprawnionego organu administracji. Na³o¿enie sankcji, jako skutku egzekwowaniaodpowiedzialnoœci jest konsekwencj¹ negatywnej oceny wykonania obowi¹zku zwi¹zane-go z ochron¹ œrodowiska (jego niewykonania b¹dŸ niew³aœciwego wykonania). Tego ro-dzaju sankcje administracyjne przewiduj¹ art. 362 i art. 363 ustawy Prawo ochrony œrodo-wiska, art. 34 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach.

Art. 362, ust. 1 przewiduje odpowiedzialnoœæ ponoszon¹ przez „podmiot korzystaj¹-cy ze œrodowiska”. Pojêcie to zosta³o zdefiniowane w art. 3, pkt. 20 ustawy Prawo ochro-ny œrodowiska i w kontekœcie tej definicji nale¿y zauwa¿yæ, ¿e analizowany przepis niewywo³uje konsekwencji wobec osób fizycznych korzystaj¹cych ze œrodowiska w ramachkorzystania powszechnego lub zwyk³ego, dla zaspokojenia potrzeb bytowych b¹dŸ po-trzeb gospodarstwa domowego. Treœci¹ odpowiedzialnoœci jest mo¿liwoœæ na³o¿enia obo-wi¹zku ograniczenia oddzia³ywania na œrodowisko i jego zagro¿enia lub przywróceniaœrodowiska do stanu w³aœciwego. Obowi¹zek taki mo¿e byæ na³o¿ony w przypadku, gdypodmiot korzystaj¹c ze œrodowiska negatywnie na to œrodowisko oddzia³ywuje. G³ównym


34

kryterium jest wiêc analiza oddzia³ywania na œrodowisko i stwierdzenie, ¿e to oddzia³ywaniema „negatywny” charakter dla œrodowiska. Kryterium nie zosta³o w przepisach doprecyzo-wane i mo¿e mieæ bardzo szeroki zakres.

Negatywne oddzia³ywanie na œrodowisko mo¿na oceniæ jako dzia³anie naruszaj¹cepodstawowy obowi¹zek ka¿dego podmiotu, wynikaj¹cy z art. 86 Konstytucji. Zgodnie z t¹norm¹ ka¿dy jest obowi¹zany dbaæ o stan œrodowiska i ponosiæ odpowiedzialnoœæ zaspowodowane przez siebie pogorszenie jego stanu. Podobny, ogólnie sformu³owany obowi¹-zek zawiera art. 6 ustawy Prawo ochrony œrodowiska: kto podejmuje dzia³alnoœæ mog¹c¹negatywnie oddzia³ywaæ na œrodowisko jest obowi¹zany do zapobiegania temu oddzia³y-waniu. Ocena charakteru danego oddzia³ywania zawsze bêdzie mia³a charakter indywidu-alny. Musi dotyczyæ konkretnego dzia³ania, prowadzonego w okreœlonym czasie i miejscu,musi braæ pod uwagê wszystkie jego skutki dla œrodowiska, oceniaj¹c je w odniesieniu dostanu œrodowiska istniej¹cego przed podjêciem tego dzia³ania.

Art. 362, ust. 1 przewiduje doœæ szeroki zakres mo¿liwego do na³o¿enia obowi¹zku.Mo¿e to byæ zarówno zobowi¹zanie do ograniczenia zakresu oddzia³ywania na œrodowisko,jak i zobowi¹zanie do przywrócenia œrodowiska do stanu poprzedniego. Oba obowi¹zkimog¹ byæ na³o¿one ³¹cznie. Jak równie¿ ka¿dy z nich mo¿e byæ na³o¿ony oddzielnie. Ichzakres musi wynikaæ z przeprowadzonej wczeœniej analizy i byæ œciœle powi¹zany z wyka-zanym negatywnym oddzia³ywaniem. W konsekwencji, zgodnie z art. 362, ust. 2 ustawyPrawo ochrony œrodowiska, organ wydaj¹c odpowiedni¹ decyzjê musi w niej ustaliæ zakresograniczenia oddzia³ywania na œrodowisko lub stan, do jakiego ma zostaæ przywróconeœrodowisko, a tak¿e termin wykonania obowi¹zku.

Decyzje koryguj¹ce wydawane s¹ w oparciu o art. 154 ustawy Prawo ochrony œrodowiska.Na podstawie tego przepisu organ ochrony œrodowiska mo¿e ustaliæ, w drodze decyzji,wymagania w zakresie ochrony œrodowiska dotycz¹ce eksploatacji instalacji, z której emi-sja nie wymaga pozwolenia, o ile jest to uzasadnione koniecznoœci¹ ochrony œrodowiska.

Art. 362 zawiera odrêbny instrument odpowiedzialnoœci administracyjnej, polegaj¹cytak¿e na na³o¿eniu obowi¹zku o charakterze pieniê¿nym. Organ stwierdzaj¹c brak mo¿li-woœci na³o¿enia obowi¹zku podjêcia w danym przypadku niezbêdnych dzia³añ, mo¿e zobo-wi¹zaæ podmiot korzystaj¹cy ze œrodowiska do uiszczenia na rzecz w³aœciwego gminnegofunduszu ochrony œrodowiska i gospodarki wodnej kwoty pieniê¿nej odpowiadaj¹cej wyso-koœci szkód wynik³ych z naruszenia stanu œrodowiska. Je¿eli szkody dotycz¹ obszaru kilkugmin organ powinien zobowi¹zaæ do wp³aty odpowiednich kwot na rzecz wszystkich w³aœci-wych gminnych funduszy ochrony œrodowiska i gospodarki wodnej, proporcjonalnie do wiel-koœci szkód.

7.3.2. DECYZJE WSTRZYMUJ¥CE

Przepisy ustawy Prawo ochrony œrodowiska w szeregu przypadkach przewiduj¹ mo¿-liwoœæ zastosowania œrodka nadzorczego w postaci decyzji nakazuj¹cej wstrzymanie pro-wadzonej dzia³alnoœci. S¹ to decyzje o charakterze nadzorczym, typu sankcyjnego, zwi¹-zane z odpowiedzialnoœci¹ administracyjn¹, poniewa¿ wydanie takiej decyzji musi byæpoprzedzone stwierdzeniem naruszenia przez dany podmiot któregoœ z podstawowych


35

obowi¹zków ochronnych. Obowi¹zki mog¹ mieæ charakter ogólny b¹dŸ skonkretyzowany,zwi¹zany przede wszystkim z koniecznoœci¹ uzyskania okreœlonych zgód czy zezwoleñ,dotycz¹cych prowadzenia wskazanych dzia³añ.

Analizowane decyzje zawieraj¹ w swojej treœci nakaz wstrzymania okreœlonej dzia³alno-œci, prowadzonej w sposób naruszaj¹cy wymagania ochrony œrodowiska. Nakaz wstrzy-mania nie ma charakteru ca³kowitego zakazu prowadzenia dzia³alnoœci. Dotyczy tylko tym-czasowego zakazu kontynuowania konkretnych dzia³añ sprzecznych z wymaganiamiochrony œrodowiska. Wstrzymanie ma na celu zapobie¿enie mo¿liwoœci powstania b¹dŸposzerzenia zakresu szkód. Ma to miejsce wówczas, gdy mamy do czynienia z narusze-niem ogólnego obowi¹zku polegaj¹cego na zakazie powodowania takich szkód b¹dŸ nie-dopuszczenia do dalszego prowadzenia dzia³añ wykonywanych bez wymaganej zgody lubz naruszeniem jej warunków. W tym drugim przypadku przepisy nie odwo³uj¹ siê bezpo-œrednio do wymogów oceny powodowania i zakresu ewentualnych szkód, jednak wydajesiê, ¿e jednym z celów takiej decyzji jest w³aœnie zapobie¿enie czy ograniczenie szkód,bowiem potencjalna mo¿liwoœæ ich wyst¹pienia jest oczywista w sytuacji, kiedy dana dzia-³alnoœæ jest prowadzona bez zezwolenia lub z naruszeniem warunków wymaganegozezwolenia.

Celem wstrzymania dzia³alnoœci jest niedopuszczenie do prowadzenia jej w sposóbsprzeczny z prawem. Konsekwencj¹ takiego za³o¿enia jest uznanie, ¿e w przypadku dopro-wadzenia do stanu zgodnego z prawem wstrzymana dzia³alnoœæ mo¿e byæ wznowiona.Tak¹ mo¿liwoœæ przewiduje art. 372 ustawy Prawo ochrony œrodowiska. Przepis zak³ada,¿e podmiot, do którego by³a skierowana decyzja wstrzymuj¹ca, po usuniêciu przyczynwydania tej decyzji, mo¿e z³o¿yæ wniosek o wydanie zgody na ponowne podjêcie wstrzy-manej dzia³alnoœci. Wniosek powinien byæ skierowany do organu, który wyda³ decyzjêwstrzymuj¹c¹. W jego treœci nale¿y wskazaæ usuniêcie przyczyn wstrzymania dzia³alnoœci.W sytuacji, gdy przyczyn¹ wstrzymania by³ brak wymaganego zezwolenia, jego uzyskanienie uprawnia do prowadzenia danej dzia³alnoœci. Konieczne jest jeszcze uzyskanie decyzjiz art. 372 ustawy Prawo ochrony œrodowiska, czyli decyzji cofaj¹cej nakaz wstrzymania.Decyzja ta ma charakter zwi¹zany, co oznacza ¿e organ, do którego skierowano wnioseko jej wydanie, po stwierdzeniu, ¿e wykazano usuniêcie przyczyn wstrzymania dzia³alnoœci,musi j¹ wydaæ, czyli cofn¹æ wstrzymanie.

Decyzje wstrzymuj¹ce mog¹ byæ wydawane nie tylko na podstawie ustawy Prawoochrony œrodowiska, ale tak¿e w oparciu o przepisy ustawy o odpadach. W oparciu o prze-pisy ustawy Prawo ochrony œrodowiska analizowane decyzje s¹ wydawane przez woje-wódzkiego inspektora ochrony œrodowiska oraz organ Pañstwowej Stra¿y Po¿arnej. Maj¹w niektórych przypadkach charakter obligatoryjny, w innych fakultatywny. Ogólnie mog¹dotyczyæ wstrzymania prowadzonej dzia³alnoœci b¹dŸ funkcjonowania instalacji. Bior¹cpod uwagê wskazane wy¿ej kryteria mo¿na wyró¿niæ nastêpuj¹ce rodzaje decyzji:l decyzje wydawane przez wojewódzkiego inspektora ochrony œrodowiska:

– o charakterze obligatoryjnym:a) wstrzymanie dzia³alnoœci w znacznym sposób zagra¿aj¹cej ludziom b¹dŸ œrodowi-

sku (art. 364 ustawy Prawo ochrony œrodowiska),


36

b) wstrzymanie dzia³alnoœci instalacji wymagaj¹cej pozwolenia zintegrowanego(art. 365, ust. 1 ustawy Prawo ochrony œrodowiska),

c) wstrzymanie oddania do u¿ytku albo u¿ytkowania obiektu budowlanego, zespo³ubudowlanego b¹dŸ instalacji zaliczanych do przedsiêwziêæ mog¹cych znacz¹cooddzia³ywaæ na œrodowisko (art. 365, ust 2 ustawy Prawo ochrony œrodowiska),

d) wstrzymanie produkcji, sprowadzania z zagranicy lub wprowadzania do obrotuproduktów niespe³niaj¹cych wymagañ ochrony œrodowiska (art. 370 ustawy Prawoochrony œrodowiska),

– o charakterze fakultatywnym:a) wstrzymanie u¿ytkowania instalacji eksploatowanej z naruszeniem pozwolenia

emisyjnego (art. 367, ust. 1, pkt. 1 ustawy Prawo ochrony œrodowiska),b) wstrzymanie u¿ytkowania instalacji eksploatowanej z naruszeniem decyzji okreœla-

j¹cej wymagania dotycz¹ce funkcjonowania instalacji wymagaj¹cej zg³oszenia(art. 367, ust. 1, pkt. 1 ustawy Prawo ochrony œrodowiska),

l decyzje o charakterze obligatoryjnym wydawane przez organ Pañstwowej Stra¿y Po¿ar-nej: wstrzymanie u¿ytkowania instalacji (art. 373, ust. 1, pkt. 2 ustawy Prawo ochronyœrodowiska).

Wskazane organy nie w ka¿dym przypadku mog¹ wydawaæ decyzjê w sposób ca³ko-wicie samodzielny, bowiem art. 374 wskazuje szereg przypadków, w których niezbêdnejest uzgodnienie decyzji. Nie dotyczy to decyzji wydawanych w oparciu o art. 365 i art. 372ustawy Prawo ochrony œrodowiska. Uzgodnienie nie jest tak¿e wymagane, je¿eli decyzjajest podejmowana w sytuacji zagro¿enia ¿ycia lub zdrowia ludzi b¹dŸ bezpoœredniegozagro¿enia pogorszeniem stanu œrodowiska w znacznych rozmiarach.

Zgodnie z art. 374, ust. 1 ustawy Prawo ochrony œrodowiska decyzje dotycz¹ce:l ruchu zak³adu górniczego – wymagaj¹ uzgodnienia z dyrektorem w³aœciwego okrêgo-

wego urzêdu górniczego,l morskiego pasa ochronnego – wymagaj¹ uzgodnienia z w³aœciwym dyrektorem urzêdu

morskiego.Wskazany organ powinien zaj¹æ stanowisko w terminie 14 dni. Niezajêcie stanowiska

w tym terminie oznacza brak uwag i zastrze¿eñ.

37

8. Kary za zanieczyszczanie œrodowiska

Za naruszenie przez podmioty korzystaj¹ce ze œrodowiska wymagañ ochrony œrodo-wiska wymierzane s¹ kary pieniê¿ne. Wymierzenie kary nie zwalnia z odpowiedzialnoœcicywilnej za wyrz¹dzone szkody, realizowanej na zasadach okreœlonych przepisami Kodek-su cywilnego. Kary nie s¹ grzywnami w rozumieniu prawa karnego, prawa o wykroczeniachczy grzywn¹ w celu przymuszenia w rozumieniu ustawy o postêpowaniu egzekucyjnymw administracji. S¹ odrêbnym œrodkiem ni¿ op³aty za korzystanie ze œrodowiska.

Kara w wiêkszoœci przypadków jest wymierzana obligatoryjnie przez upowa¿nionyorgan administracji w przypadku stwierdzenia okreœlonego, bezprawnego zachowaniasiê danego podmiotu. Zachowanie to nie musi prowadziæ do degradacji œrodowiska lubwyrz¹dzenia w nim szkody, nie jest te¿ wymagane stwierdzenie winy. Kary s¹ wymierzanena podstawie specjalnych stawek ustalonych w rozporz¹dzeniach, uzale¿nionych od stop-nia naruszenia istniej¹cych wymagañ. Organ wymierzaj¹cy karê nie mo¿e kszta³towaæ jejwysokoœci wed³ug w³asnej oceny stopnia szkodliwoœci dzia³ania. Kary s¹ nak³adane de-cyzj¹ administracyjn¹, wydawan¹ w trybie Kodeksu postêpowania administracyjnego.

Zasadnicz¹ podstaw¹ prawn¹ dla administracyjnych kar pieniê¿nych jest Prawo ochronyœrodowiska.

8.1. KARY WYMIERZANE NA PODSTAWIEUSTAWY PRAWO OCHRONY ŒRODOWISKA

Zgodnie z art. 273, ust. 2 ustawy Prawo ochrony œrodowiska administracyjna karapieniê¿na jest ponoszona za przekroczenie lub naruszenie warunków korzystania ze œrodo-wiska, ustalonych wskazan¹ decyzj¹ administracyjn¹, a tak¿e w zakresie magazynowaniaodpadów i emitowania ha³asu do œrodowiska. W drodze decyzji kary pieniê¿ne wymierzawojewódzki inspektor ochrony œrodowiska za:l przekroczenie, okreœlonych w pozwoleniach zintegrowanych lub emisyjnych, iloœci lub

rodzaju gazów b¹dŸ py³ów wprowadzanych do powietrza,l przekroczenie, okreœlonych w pozwoleniach zintegrowanych lub pozwoleniach wodno-

prawnych, iloœci, stanu lub sk³adu œcieków,


38

l przekroczenie, okreœlonych w pozwoleniach zintegrowanych lub pozwoleniach wodno-prawnych, iloœci pobranej wody,

l naruszenie warunków decyzji zatwierdzaj¹cej instrukcjê eksploatacji sk³adowiska odpa-dów albo decyzji okreœlaj¹cej miejsce i sposób magazynowania odpadów, wymaganychprzepisami ustawy o odpadach, co do rodzaju i sposobów sk³adowania lub magazyno-wania odpadów,

l przekroczenie, okreœlonych w decyzji, poziomów ha³asu.Podstaw¹ do na³o¿enia kary jest stwierdzenie przez wojewódzkiego inspektora ochro-

ny œrodowiska przekroczenia lub naruszenia dozwolonego zakresu korzystania ze œrodowi-ska na podstawie kontroli przeprowadzonych w trakcie pomiarów albo innych ustaleñ,b¹dŸ na podstawie pomiarów prowadzonych przez podmiot korzystaj¹cy ze œrodowiska,obowi¹zany do dokonania takich pomiarów. O stwierdzeniu przekroczenia b¹dŸ narusze-nia, dokonanego na podstawie kontroli, wojewódzki inspektor ochrony œrodowiska jestobowi¹zany, w terminie 21 dni od wykonania pomiarów, zawiadomiæ podmiot korzysta-j¹cy ze œrodowiska, przekazuj¹c mu wyniki pomiarów.

Wymierzanie administracyjnej kary pieniê¿nej odbywa siê dwuetapowo:l ustalenie wymiaru kary biegn¹cej, okreœlaj¹cego godzinow¹ albo dobow¹ stawkê kary

w okresie, w którym trwa naruszenie b¹dŸ przekroczenie,l wymierzenie kary za okres, w którym trwa³o naruszenie lub przekroczenie (kara ³¹czna).

Po stwierdzeniu przekroczenia lub naruszenia wojewódzki inspektor ochrony œrodo-wiska wydaje decyzjê ustalaj¹c¹ wymiar kary biegn¹cej. Wymiar takiej kary ustala siê uwzglêd-niaj¹c przekroczenie lub naruszenie w skali doby, natomiast przy przekroczeniu iloœci lubrodzaju gazów b¹dŸ py³ów wprowadzanych do powietrza wymiar kary biegn¹cej okreœlasiê w skali godziny. W decyzji o wymiarze kary biegn¹cej wojewódzki inspektor okreœla:l wielkoœæ stwierdzonego przekroczenia lub naruszenia, odpowiednio w skali doby albo

godziny,l wymiar kary biegn¹cej,l termin, od którego kara biegn¹ca bêdzie naliczana, jako odpowiednio dzieñ albo godzinê

nastêpuj¹c¹ bezpoœrednio po zakoñczeniu pomiarów lub innych ustaleñ, stanowi¹cychpodstawê stwierdzenia przekroczenia lub naruszenia.

Kara biegn¹ca jest naliczana do czasu stwierdzenia zmiany wielkoœci przekroczenialub naruszenia. Jej wymiar mo¿e ulec zmianie na wniosek podmiotu korzystaj¹cego zeœrodowiska, przed³o¿ony wojewódzkiemu inspektorowi ochrony œrodowiska w terminie30 dni od dokonania w³asnych pomiarów lub ustaleñ. We wniosku nale¿y uj¹æ:l wyniki pomiarów lub sprawozdanie z w³asnych ustaleñ; pomiary powinny byæ przepro-

wadzone w miejscach i w sposób zgodny z pomiarami dokonanymi przez wojewódz-kiego inspektora ochrony œrodowiska, który stwierdzi³ przekroczenie;

l termin przeprowadzenia pomiarów lub dokonania w³asnych ustaleñ;l informacje o sposobie ograniczenia przekroczenia lub naruszenia.

Wojewódzki inspektor ochrony œrodowiska mo¿e w ci¹gu 30 dni zakwestionowaæzasadnoœæ z³o¿onego wniosku. Jeœli tego nie zrobi ma obowi¹zek ustaliæ, w drodze decy-zji, wymiar nowej kary biegn¹cej. Nowy wymiar kary biegn¹cej ustalany jest tak¿e w przy-


39

padku zmiany stawek stanowi¹cych podstawê wymiaru, przy czym nowe stawki stosowanes¹ od dnia ich wprowadzenia. Po stwierdzeniu z urzêdu lub na wniosek podmiotu, ¿eprzekroczenie usta³o, wojewódzki inspektor ochrony œrodowiska podejmuje decyzjê o wymie-rzeniu kary ³¹cznej za okres do ustania przekroczenia b¹dŸ naruszenia. Podobn¹ decyzjêwojewódzki inspektor ochrony œrodowiska ma obowi¹zek podj¹æ za okres do dnia 31 grudniaka¿dego roku, je¿eli do tego dnia przekroczenie lub naruszenie nie zosta³o usuniête.

Je¿eli wojewódzki inspektor w ci¹gu 30 dni od dnia wp³ywu wniosku o obni¿enie wy-miaru kary biegn¹cej albo o wymiarze kary ³¹cznej stwierdzi, ¿e przekroczenie lub naruszeniejest wy¿sze ni¿ podano we wniosku lub nie usta³o, wymierza na okres 60 dni (pocz¹wszyodpowiednio od doby albo godziny, w której stwierdzono bezzasadnoœæ wniosku) now¹wysokoœæ kary biegn¹cej, stosuj¹c stawki kary zwiêkszone 2-krotnie. Karê wymierza siêw wysokoœci 10-krotnej wielkoœci jednostkowej stawki op³at za wprowadzanie gazów lubpy³ów do powietrza lub za pobór wody.

Za sk³adowanie odpadów z naruszeniem:l wymagañ dotycz¹cych ich rodzaju i sposobów sk³adowania, okreœlonych w decyzji za-

twierdzaj¹cej instrukcjê eksploatacji sk³adowiska,l decyzji okreœlaj¹cej miejsce i sposób magazynowania odpadów,wojewódzki inspektor ochrony œrodowiska wymierza karê w wysokoœci 0,1 stawki op³atyza umieszczenie odpadów na sk³adowisku, za ka¿d¹ dobê sk³adowania.

Administracyjne kary pieniê¿ne podmiot korzystaj¹cy ze œrodowiska wnosi na rachu-nek wojewódzkiego inspektora ochrony œrodowiska, który wyda³ decyzjê.

8.2. KARY PRZEWIDYWANE USTAW¥ O OCHRONIE PRZYRODY

Z tytu³u naruszenia niektórych obowi¹zków zwi¹zanych z ochron¹ terenów zielonychi zadrzewieñ ustawa przewiduje odpowiedzialnoœæ w postaci wymierzenia administracyj-nej kary pieniê¿nej. Zgodnie z art. 88, ust. 1 wójt, burmistrz albo prezydent miasta, a naterenach nale¿¹cych do gmin – starosta, wymierza administracyjn¹ karê pieniê¿n¹ za:l zniszczenie terenów zieleni albo drzew lub krzewów spowodowane niew³aœciwym wykony-

waniem robót ziemnych lub wykorzystaniem sprzêtu mechanicznego albo urz¹dzeñ tech-nicznych oraz zastosowaniem œrodków chemicznych w sposób szkodliwy dla roœlinnoœci;

l usuwanie drzew lub krzewów bez wymaganego zezwolenia;l zniszczenie spowodowane niew³aœciw¹ pielêgnacj¹ terenów zieleni, zadrzewieñ, drzew

lub krzewów.Wysokoœæ kary ustalana jest w wysokoœci trzykrotnej op³aty za usuniêcie drzew lub

krzewów ustalonej na podstawie stawek wynikaj¹cych z rozporz¹dzenia (dla drzew) lubustawy (dla krzewów), natomiast stawki kar za zniszczenie jednego metra kwadratowegoterenu zieleni wynosz¹ przyk³adowo dla trawników – 46 z³, a dla kwietników – 395 z³(art. 89, ust. 5). Wskazane stawki kar podlegaj¹ z dniem 1 stycznia ka¿dego roku walory-zacji o prognozowany œrednioroczny wskaŸnik cen towarów i us³ug konsumpcyjnychogó³em, przyjêty w ustawie bud¿etowej.


40

Nie zawsze w praktyce da siê ustaliæ podstawê dla wyliczenia wysokoœci kar. W takichsytuacjach nale¿y stosowaæ pewne zasady wskazane w ustawie. Je¿eli ustalenie obwoduzniszczonego lub usuniêtego bez zezwolenia drzewa jest niemo¿liwe z powodu braku k³ody,obwód do wyliczenia administracyjnej kary pieniê¿nej ustala siê przyjmuj¹c najmniejszy pro-mieñ pnia i pomniejszaj¹c wyliczony obwód o 10 %. Natomiast je¿eli ustalenie obwodu lubgatunku zniszczonego lub usuniêtego bez zezwolenia drzewa jest niemo¿liwe z powoduwykarczowania pnia i braku k³ody, b¹dŸ te¿ ustalenie wielkoœci powierzchni zniszczonychlub usuniêtych bez zezwolenia krzewów nie jest mo¿liwe z powodu usuniêcia ga³êzi i korzeni,dane do wyliczenia administracyjnej kary pieniê¿nej ustala siê na podstawie informacji zebra-nych w toku postêpowania administracyjnego, powiêkszaj¹c j¹ o 50 %.

Kary ustalone, a nie uiszczone w wyznaczonym terminie podlegaj¹ wraz z odsetkamiza zw³okê przymusowemu œci¹gniêciu w trybie okreœlonym w przepisach o postêpowaniuegzekucyjnym w administracji. Kary nie uiszcza siê po up³ywie 5 lat od koñca roku, w któ-rym up³yn¹³ termin jej wniesienia.

8.3. KARY ZWI¥ZANE Z OCHRON¥ WARSTWY OZONOWEJ

Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o substancjach zubo¿aj¹cych warstwê ozonow¹(Dz.U. Nr 121, poz. 1263) przewiduje wymierzanie administracyjnych kar pieniê¿nych za:l produkcjê substancji kontrolowanych (zuba¿aj¹cych warstwê ozonow¹), przywóz, wywóz

lub wprowadzenie do obrotu wbrew zakazom wynikaj¹cym z przepisów dotycz¹cychsubstancji kontrolowanych, bez wymaganego pozwolenia albo z naruszeniem jegowarunków,

l produkcjê, przywóz, wywóz lub wprowadzanie do obrotu produktów, urz¹dzeñ i insta-lacji zawieraj¹cych substancje kontrolowane wbrew zakazom wynikaj¹cym z przepisówdotycz¹cych substancji kontrolowanych.

Kary wymierza wojewódzki inspektor ochrony œrodowiska, w zale¿noœci od iloœciwyprodukowanych, przywiezionych, wywiezionych, wprowadzonych do obrotu substan-cji kontrolowanych lub produktów, urz¹dzeñ i instalacji zawieraj¹cych substancje kontro-lowane, za ka¿dy kilogram tej substancji.

Stawka kary pieniê¿nej za jeden kilogram substancji kontrolowanej wynosi piêciokrot-noœæ stawki op³aty za emisjê do œrodowiska jednego kilograma chlorowcopochodnej wê-glowodoru (CFC-12), ustalonej w przepisach wydanych na podstawie art. 290, ust. 2ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony œrodowiska.

8.4. ADMINISTRACYJNE KARY PIENIÊ¯NEO CHARAKTERZE UZNANIOWYM

W obowi¹zuj¹cym systemie prawa funkcjonuj¹ równie¿ nieco inne rodzaje kar pieniê¿-nych. Upowa¿nione organy administracji mog¹ na podstawie niektórych ustaw wymierzyæ


41

kary w sposób uznaniowy, a ich wysokoœæ jest w przepisach okreœlona w sposób wide³kowy.Takie konstrukcje zawiera miêdzy innymi ustawa z dnia 21 marca 1991 r. o obszarachmorskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej. Art. 55 ustawy przewidujemo¿liwoœæ obci¹¿enia kar¹ pieniê¿n¹ armatora jednostki, naruszaj¹cego miêdzy innymiprzepisy dotycz¹ce eksploatacji zasobów mineralnych lub ¿ywych zasobów morza. Podobnekary nak³adane nie tylko na armatorów przewiduje art. 56. Kary te nak³adane s¹ przezdyrektorów urzêdów morskich. Przepisy nie maj¹ zastosowania, je¿eli dany czyn podlega³bykarze na podstawie przepisów o ochronie morza przed zanieczyszczeniem czy te¿ przepi-sów o rybo³ówstwie.

Takie same kary mog¹ byæ nak³adane na podstawie art. 36 ustawy z dnia 16 marca1995 r. o zapobieganiu zanieczyszczenia morza. Armator odpowiada wówczas za zanie-czyszczenie œrodowiska morskiego w zwi¹zku z eksploatacj¹ statku lub zatopieniem w morzuodpadów lub innych substancji. Odpowiedzialnoœæ obejmuje tak¿e armatorów polskichstatków na pe³nym morzu. Art. 37 ustawy przewiduje jeszcze jeden typ kary pieniê¿nej, dona³o¿enia której upowa¿niony jest dyrektor urzêdu morskiego. Kara mo¿e byæ na³o¿ona naosoby fizyczne (kapitana lub innego cz³onka za³ogi statku), miêdzy innymi za:l spowodowanie zanieczyszczenia morza,l niepodjêcie koniecznych œrodków w celu zapobiegania zanieczyszczaniu, ograniczenia

lub usuniêcia zanieczyszczenia œrodowiska morskiego, bêd¹cego skutkiem wypadku,l nieprowadzenie w sposób zgodny z wymogami Konwencji MARPOL 1973/78 ksi¹¿ki

zapisów olejowych, ³adunkowych i odpadów powstaj¹cych na statku,l niez³o¿enie meldunku o zauwa¿onym zanieczyszczeniu albo sprawozdania o wypadku

zagro¿enia zanieczyszczeniem lub zanieczyszczenia œrodowiska morskiego,l naruszenie przepisów dotycz¹cych zdawania odpadów do portowych urz¹dzeñ odbior-

czych i nie informowanie portu o odpadach ze statków znajduj¹cych siê na statku lubpozosta³oœciach ³adunkowych,

l naruszenie przepisów dotycz¹cych spalania odpadów na statku.Ustawa z 19 lutego 2004 r. o rybo³ówstwie przewiduje mo¿liwoœæ nak³adania przez

inspektorów rybo³ówstwa morskiego, w drodze decyzji, sankcji w postaci kar pieniê¿nych.Kary maj¹ charakter uznaniowy tylko czêœciowo. Ich wysokoœæ jest uzale¿niona od kilkuczynników i okreœlona w ustawie w sposób wide³kowy, poprzez wskazanie górnej granicy.

Z tytu³u innych naruszeñ przepisów ustawy, zwi¹zanych z prowadzeniem:l po³owów organizmów morskich w celach naukowo-badawczych albo szkoleniowych;l skupu lub przetwórstwa na morzu organizmów morskich;l chowu lub hodowli ryb i innych organizmów morskich;l zarybiania;l obrotu produktami rybo³ówstwa;kara pieniê¿na jest wymierzana do wysokoœci nieprzekraczaj¹cej dziesiêciokrotnego przeciêtne-go wynagrodzenia miesiêcznego w gospodarce narodowej za rok poprzedzaj¹cy, og³aszanegoprzez Prezesa G³ównego Urzêdu Statystycznego. Natomiast w przypadku prowadzenia, z naru-szeniem przepisów o rybo³ówstwie, po³owów w celach sportowo-rekreacyjnych, kara mo¿e byæwymierzona do wysokoœci nieprzekraczaj¹cej dwukrotnego przeciêtnego wynagrodzenia.


42

Kary pieniê¿ne wymierzaj¹ okrêgowi inspektorzy rybo³ówstwa morskiego. Od decyzjiw sprawie wymierzenia kary, której nadaje siê rygor natychmiastowej wykonalnoœci, przy-s³uguje odwo³anie do ministra w³aœciwego do spraw rolnictwa. Wysokoœæ kar pieniê¿nych,okreœlona w drodze rozporz¹dzenia ministra, jest zró¿nicowana w zale¿noœci od rodzajui spo³ecznej szkodliwoœci.

Od kar pieniê¿nych nieuiszczonych w terminie nale¿y pobraæ odsetki za zw³okê w wyso-koœci i na zasadach obowi¹zuj¹cych dla zaleg³oœci podatkowych. Egzekucja wymierzo-nych kar pieniê¿nych wraz z odsetkami za zw³okê powinna byæ prowadzona w trybieprzepisów o postêpowaniu egzekucyjnym w administracji.

43

9. Wymagania w zakresie jakoœci œrodowiskai ochrony przed zanieczyszczeniem

9.1. OCHRONA JAKOŒCI ZASOBÓW ŒRODOWISKA – STANDARDY

Zgodnie z art. 82 ustawy Prawo ochrony œrodowiska ochrona zasobów œrodowiskajest realizowana w szczególnoœci poprzez okreœlenie standardów jakoœci œrodowiska orazkontrolê ich osi¹gania, a tak¿e podejmowanie dzia³añ s³u¿¹cych ich nieprzekraczaniu lubprzywracaniu.

Odprowadzanie do œrodowiska substancji i energii nazywa siê emisj¹, która dopóki nienarusza wymagañ jakoœciowych b¹dŸ nie powoduje okreœlonych szkód, jest dozwolona.Emisja mo¿e byæ szkodliwa dla zdrowia ludzi lub stanu œrodowiska, mo¿e powodowaæszkodê w dobrach materialnych, pogarszaæ walory estetyczne œrodowiska lub kolidowaæz innymi, uzasadnionymi sposobami korzystania ze œrodowiska.

Punktem wyjœcia w dzia³aniach zwi¹zanych z ochron¹ jakoœci zasobów œrodowiskapowinno byæ ustalenie wymagañ jakoœciowych w postaci standardów jakoœci œrodowiska.Wed³ug definicji zawartej w art. 3, pkt. 34 ustawy Prawo ochrony œrodowiska „standardjakoœci œrodowiska to zespó³ wymagañ, które musz¹ byæ spe³nione w okreœlonym czasieprzez œrodowisko jako ca³oœæ lub jego poszczególne elementy”. Obowi¹zek ustalenia stan-dardów jakoœci (zwanych standardami imisyjnymi) nale¿y do Ministra Œrodowiska, dzia³aj¹-cego w porozumieniu z innymi organami. Jest on realizowany poprzez wydanie odpo-wiednich rozporz¹dzeñ wykonawczych, na podstawie delegacji zawartych w ustawiePrawo ochrony œrodowiska b¹dŸ w innych ustawach (np. Prawo wodne).

Standardy jakoœci maj¹, poprzez wymagania konstruowane w przepisach szczegó³o-wych zwi¹zanych z ochron¹ danego elementu, charakter wi¹¿¹cych wytycznych, precyzuj¹-cych cele ochrony danego elementu. Przepisy zak³adaj¹, ¿e ustanowiony standard musi byæprzestrzegany, jego przestrzeganie musi byæ badane, a w razie stwierdzenia naruszenia musz¹byæ podejmowane dzia³ania zmierzaj¹ce do przywrócenia wymaganej jakoœci œrodowiska.Obowi¹zek nadzoru nad przestrzeganiem standardów obci¹¿a organy administracji.

9. Wymagania w zakresie jakoœci œrodowiska i ochrony przed zanieczyszczeniem

44

9.2. STANDARDY JAKOŒCI ŒRODOWISKAORAZ STANDARDY EMISYJNE

Poni¿ej przedstawiono obowi¹zuj¹ce w polskim systemie œrodowiskowe standardyjakoœci oraz standardy emisyjne.

Zestawienie zbudowane jest w ten sposób, ¿e w prawej kolumnie podany jest przepis,w którym zawarte s¹ standardy opisane w lewej kolumnie. W przypadku, gdy standard niezosta³ jeszcze ustanowiony, ale istnieje odpowiednia delegacja ustawowa to w prawejkolumnie zamieszczona zosta³a delegacja do wydania odpowiedniego przepisu ustanawia-j¹cego odpowiednie standardy, a w lewej kolumnie jest opis standardu.

W tabelach zestawiono najpierw standardy jakoœci œrodowiska, a nastêpnie standardyemisyjne. Na koñcu zamieszczono standard, który nazwano „standardem quasi-emisyjnym”,gdy¿ ustala warunki, jakie musz¹ spe³niaæ odprowadzane œcieki, nie bezpoœrednio do œrodo-wiska, lecz do urz¹dzeñ kanalizacyjnych.

Tabela 1. Standardy jakoœci œrodowiska (imisyjne), tj. wymagania, które musz¹ byæ spe³nionew okreœlonym czasie przez œrodowisko jako ca³oœæ lub jego poszczególne elementy przyrodnicze

Lp. STANDARD1. Stê¿enie metali ciê¿kich w glebach znajduj¹cych

siê na terenach gospodarstw, w których mo¿ebyæ prowadzona produkcja rolna metodamiekologicznymi

2. Dopuszczalne poziomy niektórych substancjiw powietrzu – zró¿nicowane dla terenu kraju,na obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz naobszarach parków narodowych(benzen, NO2, NOx, SO2, o³ów, ozon,py³ zawieszony PM10, CO)

3. Zawartoœæ metali ciê¿kich w wierzchniej(0-25 cm) warstwie gruntu, na którym maj¹byæ stosowane komunalne osady œciekowe

4. Standardy jakoœci gleby oraz ziemi (dopusz-czalne wartoœci dla zanieczyszczeñ: metale,zwi¹zki nieorganiczne, wêglowodorowe,wêglowodory chlorowane, œrodki ochronyroœlin i inne, w glebie i w ziemi )

5. Wymagania jakim powinny odpowiadaæmorskie wody wewnêtrzne i wody

PODSTAWA PRAWNARozporz¹dzenie Ministra Rolnictwa i RozwojuWsi z dnia 21 marca 2002 r. w sprawiedopuszczalnych stê¿eñ metali ciê¿kichzanieczyszczaj¹cych glebê(Dz.U. Nr 37, poz. 344)obowi¹zuje od 27 kwietnia 2002 r.

Rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia6 czerwca 2002 r. w sprawie dopuszczalnychpoziomów niektórych substancji w powietrzu,alarmowych poziomów niektórych substancjiw powietrzu oraz marginesów tolerancji dladopuszczalnych poziomów niektórych sub-stancji (Dz.U. Nr 87, poz. 796)obowi¹zuje od 12 lipca 2002 r.

Rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia1 sierpnia 2002 r. w sprawie komunalnychosadów œciekowych(Dz.U. Nr 134, poz. 1140,sprost.: Dz.U. Nr 155, poz. 1299)obowi¹zuje od 11 wrzeœnia 2002 r.

Rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiskaz dnia 9 wrzeœnia 2002 r.w sprawie standardów jakoœci glebyoraz standardów jakoœci ziemi(Dz. U. Nr 165, poz. 1359)obowi¹zuje od 19 paŸdziernika 2002 r.

Rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia4 paŸdziernika 2002 r. w sprawie wymagañ,


45

Lp. STANDARD PODSTAWA PRAWNAprzybrze¿ne bêd¹ce œrodowiskiem ¿yciaskorupiaków i miêczaków

6. Wymagania jakim powinny odpowiadaæ wodyœródl¹dowe bêd¹ce œrodowiskiem ¿ycia ryb³ososiowatych i karpiowatych w warunkachnaturalnych

7. Wymagania jakim powinna odpowiadaæwoda w k¹pieliskach

8. Wymagania jakim powinny odpowiadaæ wodypowierzchniowe wykorzystywane do zaopatrze-nia ludnoœci w wodê przeznaczon¹ do spo¿ycia(podzia³ na trzy kategorie jakoœci wody,w zale¿noœci od wartoœci granicznych wskaŸni-ków jakoœci wody, które z uwagi na zanieczysz-czenie musz¹ byæ poddane standardowymprocesom uzdatniania)

9. Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycz-nych w œrodowisku zró¿nicowane dla:a) terenów przeznaczonych pod zabudowê

mieszkaniow¹;b) miejsc dostêpnych dla ludnoœci

10. Wartoœci odniesienia substancji zapachowychw powietrzu

11. Dopuszczalne zawartoœci metali ciê¿kichw glebach przeznaczonych do rolniczegowykorzystania œcieków

12. Dopuszczalne poziomy ha³asu w œrodowisku –zró¿nicowane poziomy ha³asu dla poszcze-gólnych rodzajów terenów przeznaczonych:a) pod zabudowê mieszkaniow¹,b) pod szpitale i domy opieki spo³ecznej,c) pod budynki zwi¹zane ze sta³ym lub wielogo-

dzinnym pobytem dzieci i m³odzie¿y,d) na cele uzdrowiskowe,e) na cele rekreacyjno-wypoczynkowe poza

miastem

jakim powinny odpowiadaæ morskie wody we-wnêtrzne i wody przybrze¿ne bêd¹ceœrodowiskiem ¿ycia skorupiaków i miêczaków(Dz.U. Nr 176, poz. 1455)obowi¹zuje od 7 listopada 2002 r.Rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia4 paŸdziernika 2002 r. w sprawie wymagañ,jakim powinny odpowiadaæ wody œródl¹dowebêd¹ce œrodowiskiem ¿ycia ryb w warunkachnaturalnych (Dz.U. Nr 176, poz. 1455)obowi¹zuje od 7 listopada 2002 r.Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia z dnia16 paŸdziernika 2002 r. w sprawie wymagañ,jakim powinna odpowiadaæ woda w k¹pieliskach(Dz.U. Nr 153, poz. 1530)obowi¹zuje od 20 listopada 2002Rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia27 listopada 2002 r. w sprawie wymagañ, jakimpowinny odpowiadaæ wody powierzchniowewykorzystywane do zaopatrzenialudnoœci w wodê przeznaczon¹ do spo¿ycia(Dz.U. Nr 204, poz. 1728)obowi¹zuje od 24 grudnia 2002 r.

Rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia30 paŸdziernika 2003 r. w sprawie dopuszczal-nych poziomów pól elektromagnetycznychw œrodowisku oraz sposobów sprawdzaniadotrzymania tych poziomów(Dz.U. Nr 192, poz. 1883)obowi¹zuje od 29 listopada 2003 r.Art. 222 ust. 5 Prawa ochrony œrodowiska.Minister Œrodowiska, w porozumieniu z mini-strem w³aœciwym do spraw zdrowia, okreœli,w drodze rozporz¹dzenia, wartoœci odniesieniasubstancji zapachowych w powietrzuRozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia8 lipca 2004 r. w sprawie warunków, jakie nale-¿y spe³niæ przy wprowadzaniu œciekówdo wód lub do ziemi oraz w sprawie substancjiszczególnie szkodliwych dla œrodowiska wodnego(Dz.U. Nr 168, poz. 1763)obowi¹zuje od 28 lipca 2004 r.Rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia29 lipca 2004 r. w sprawie dopuszczalnychpoziomów ha³asu w œrodowisku(Dz.U. Nr 178, poz. 1841)obowi¹zuje od 13 sierpnia 2004 r.


46

Lp. STANDARD1. Iloœci metali ciê¿kich, które mog¹ byæ wprowa-

dzone z komunalnym osadem œciekowymw ci¹gu roku do gleby, œrednio w okresie 10 latdla: o³owiu Pb, kadmu Cd, rtêci Hg, niklu Ni,cynku Zn, miedzi Cu, chromu Cr; dawki przystosowaniu komunalnych osadów œciekowych

2. Standardy jakoœci gleby oraz ziemi u¿ywanychw pracach ziemnych oraz u¿ywanych do tegocelu osadów pochodz¹cych z dna zbiornikówpowierzchniowych wód stoj¹cych lub wódp³yn¹cych (dopuszczalne wartoœci dla zanie-czyszczeñ: metale, zwi¹zki nieorganiczne,wêglowodorowe, wêglowodory chlorowane,œrodki ochrony roœlin i inne, w glebie i w ziemiwed³ug kryteriów miejsca przeznaczenia)

3. Standardy emisyjne z instalacji w zakresie wpro-wadzania gazów lub py³ów do powietrzazró¿nicowane w zale¿noœci od rodzaju dzia³al-noœci, technologii lub operacji technicznej orazterminu oddania instalacji do eksploatacji

4. l Najwy¿sze dopuszczalne wartoœci wskaŸnikówzanieczyszczeñ w œciekach komunalnychbêd¹cych lub nie bêd¹cych œciekami bytowymi,wprowadzanych do wód

l Najwy¿sze dopuszczalne wartoœci wskaŸnikówzanieczyszczeñ w œciekach z w³asnegogospodarstwa domowego oraz rolnego,wprowadzanych do wód

5. l Najwy¿sze dopuszczalne wartoœci wskaŸnikówzanieczyszczeñ w œciekach przemys³owych,w tym wód odciekowych ze sk³adowiskodpadów, wprowadzanych do wód

l Najwy¿sze dopuszczalne wartoœci wskaŸnikówzanieczyszczeñ we wprowadzanych do wódœciekach przemys³owych bêd¹cych œciekamibiologicznie rozk³adalnymi

l Najwy¿sze dopuszczalne wartoœci wskaŸnikówzanieczyszczeñ w œciekach innych ni¿ œciekiprzemys³owe i œcieki biologicznie rozk³adalne,wprowadzanych do wód

l Najwy¿sze dopuszczalne wartoœci wskaŸnikówzanieczyszczeñ w œciekach wprowadzanychdo wód, pochodz¹cych z oczyszczania gazówodlotowych z procesu termicznego prze-kszta³cania odpadów

l Najwy¿sze dopuszczalne wartoœci wskaŸnikówzanieczyszczeñ w œciekach komunalnychbêd¹cych œciekami bytowymi, œciekach komu-nalnych innych ni¿ œcieki bytowe, œciekachpochodz¹cych ze stacji uzdatniania wody,œciekach biologicznie rozk³adalnych, wodach

PODSTAWA PRAWNARozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia1 sierpnia 2002 r. w sprawie komunalnychosadów œciekowych(Dz.U. Nr 134, poz. 1140, sprost.:Dz.U. Nr 155, poz. 1299)obowi¹zuje od 11 wrzeœnia 2002 r.

Rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia9 wrzeœnia 2002 r. w sprawie standardówjakoœci gleby oraz standardów jakoœci ziemi(Dz. U. Nr 165, poz. 1359)obowi¹zuje od 19 paŸdziernika 2002 r.

Rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia20 grudnia 2005 r. w sprawie standardówemisyjnych z instalacji(Dz. U. Nr 260, poz. 2181)obowi¹zuje od 1 stycznia 2006 r.

Rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia8 lipca 2004 r. w sprawie warunków, jakie nale¿yspe³niæ przy wprowadzaniu œcieków do wód lubdo ziemi oraz w sprawie substancji szczególnieszkodliwych dla œrodowiska wodnego(Dz.U. Nr 168, poz. 1763)obowi¹zuje od 28 lipca 2004 r.

Rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia8 lipca 2004 r. w sprawie warunków, jakie nale¿yspe³niæ przy wprowadzaniu œcieków do wód lubdo ziemi oraz w sprawie substancji szczególnieszkodliwych dla œrodowiska wodnego(Dz.U. Nr 168, poz. 1763)obowi¹zuje od 28 lipca 2004 r.

Tabela 2. Standardy emisyjne, tj. dopuszczalne wielkoœci emisji


47

Tabela 3. Standard quasi-emisyjny

Lp. STANDARD PODSTAWA PRAWNA

Rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia27 lipca 2004 r. w sprawie dopuszczalnych massubstancji, które mog¹ byæ odprowadzanew œciekach przemys³owych(Dz.U. Nr 180, poz. 1867)obowi¹zuje od 2 wrzeœnia 2004 r.

Art. 169 ust. 3 ustawy Prawo ochrony œrodowiska:Minister w³aœciwy do spraw gospodarki, w po-rozumieniu z ministrem w³aœciwym do sprawœrodowiska, maj¹c na uwadze osi¹gniêcie celów,o których mowa w art. 166 ustawy Prawoochrony œrodowiska mo¿e okreœliæ, w drodzerozporz¹dzenia:3) w³aœciwoœci, jakie musz¹ spe³niaæ okreœlone

produkty, w tym:a) standardy emisyjne z urz¹dzeñ,

Art. 206 ust. 2 Prawa ochrony œrodowiska:Minister w³aœciwy do spraw œrodowiska, w poro-zumieniu z ministrem w³aœciwym do sprawgospodarki, uwzglêdniaj¹c potrzebê zapewnie-nia jednolitego podejœcia do wydawania zinte-growanych pozwoleñ na obszarze ca³ego kraju,mo¿e okreœliæ, w drodze rozporz¹dzenia, mini-malne wymagania wynikaj¹ce z najlepszej do-stêpnej techniki, jakie musz¹ spe³niaæ instalacje,o których mowa w art. 201, ust. 2, w tym:1) graniczne wielkoœci emisyjne,

z odwodnienia zak³adów górniczych orazœciekach oczyszczanych w procesie odwróconejosmozy, wprowadzanych do ziemi

l Najwy¿sze dopuszczalne wartoœci wskaŸnikówzanieczyszczeñ w œciekach przeznaczonychdo rolniczego wykorzystania

l Najwa¿niejsze dopuszczalne przyrosty iloœcisubstancji w oczyszczonych wodach wyko-rzystywanych na potrzeby chowu lub hodo-wli ryb oraz innych organizmów

6. Dopuszczalne masy niektórych substancji szcze-gólnie szkodliwych, które mog¹ byæ odprowa-dzane w oczyszczonych œciekach przemys³owych,w jednym lub wiêcej okresach, przypadaj¹ce najednostkê masy wykorzystywanego surowca,materia³u, paliwa lub powstaj¹cego produktu

7. Standardy emisyjne z urz¹dzeñ (niestacjonarnychurz¹dzeñ technicznych, w tym œrodków trans-portu)

8. Graniczne wielkoœci emisyjne, dodatkowestandardy emisyjne, które nie mog¹ byæprzekraczane przez instalacje wymagaj¹cepozwolenia zintegrowanego

Lp. STANDARD1. Warunki wprowadzania œcieków do urz¹dzeñ

kanalizacyjnych, w tym dopuszczalne wartoœciwskaŸników zanieczyszczeñ w œciekachprzemys³owych wprowadzanych do urz¹dzeñkanalizacyjnych

PODSTAWA PRAWNARozporz¹dzenie Ministra Infrastruktury z dnia20 lipca 2002 r. w sprawie sposobu realizacjiobowi¹zków dostawców œcieków przemys³o-wych oraz warunków wprowadzania œciekówdo urz¹dzeñ kanalizacyjnych(Dz. U. Nr 129, poz. 1108;zmiany: Dz. U. z 2003 r., Nr 163, poz. 1585)


48

9.3. PROGRAMY NAPRAWCZE

Ustawa Prawo ochrony œrodowiska okreœla podstawow¹ konsekwencjê stwierdzenianaruszenia wymaganego stanu jakoœci œrodowiska. Jest to obowi¹zek przygotowania i zreali-zowania odpowiedniego „programu naprawczego”. Ogólne wymagania dotycz¹ce treœciprogramów okreœla art. 84 ustawy.

Programy naprawcze s³u¿yæ maj¹ wykonywaniu obowi¹zków zwi¹zanych z ochron¹jakoœci œrodowiska. Obowi¹zek opracowania, przyjêcia i wykonania programu powstawaæbêdzie z chwil¹ stwierdzenia naruszenia standardów jakoœci œrodowiska.

Program naprawczy jest aktem prawa miejscowego, przyjmowanym przez upowa¿-niony szczegó³owymi przepisami organ administracji publicznej. Zawarte w programiezadania s¹ adresowane nie tylko do podmiotów podleg³ych organowi przyjmuj¹cemu pro-gram, ale równie¿ do innych organów, jak i do przedsiêbiorców lub innych podmiotówkorzystaj¹cych ze œrodowiska.

Podstawowe elementy treœci programu to:l wskazanie naruszanych standardów jakoœci œrodowiska wraz z podaniem zakresu naru-

szenia,l okreœlenie podstawowych kierunków i zakresu dzia³añ niezbêdnych do przywrócenia

standardów jakoœci œrodowiska,l ustalenie harmonogramu rzeczowo-finansowego planowanych dzia³añ.

Nale¿y zwróciæ uwagê na koniecznoœæ precyzyjnego konstruowania treœci programu,w sposób realistyczny, uwzglêdniaj¹cy ró¿ne uwarunkowania. Program nie mo¿e mieæcharakteru zestawu „pobo¿nych ¿yczeñ”, bowiem jego wykonanie jest rozliczane tak¿ezewnêtrznie. Ustalenie harmonogramu rzeczowo-finansowego to okreœlenie niezbêdnegozakresu nak³adów i Ÿróde³ finansowania w poszczególnych etapach. Nie jest to jednakupowa¿nienie do nak³adania obowi¹zków, w szczególnoœci finansowych, kierowanych dopodmiotów niepodporz¹dkowanych. Zobowi¹zania finansowe wynikaj¹ce z programu s¹zobowi¹zaniami aparatu podleg³ego organowi przyjmuj¹cemu program.

Program naprawczy musi wyraŸnie wskazywaæ podmioty, do których jest kierowany,gdy¿ ustawa pozwala na nak³adanie programem wskazanych dodatkowych obowi¹zków,zwi¹zanych z ochron¹ danego elementu œrodowiska. Podmioty korzystaj¹ce ze œrodowiskamog¹ byæ zobowi¹zane do prowadzenia pomiarów wielkoœci emisji b¹dŸ poziomów substan-cji lub energii w œrodowisku, przekazywania (ze wskazan¹ czêstotliwoœci¹) wyników prowa-dzonych pomiarów oraz informacji dotycz¹cych przestrzegania wymagañ okreœlonych w po-siadanych pozwoleniach. Mo¿liwe jest tak¿e ograniczenie czasu obowi¹zywania posiadanychprzez dany podmiot pozwoleñ, nie krócej jednak ni¿ do 2 lat. Organy administracji publicznej,pozostaj¹ce poza sfer¹ kierowniczego oddzia³ywania organu przyjmuj¹cego program, mog¹byæ zobowi¹zane do przekazywaniu temu organowi informacji o wydawanych decyzjachmaj¹cych wp³yw na realizacjê programu.

Program powinien byæ opracowany na podstawie:l oceny aktualnego stanu œrodowiska,


49

l analizy mo¿liwych do zastosowania rozwi¹zañ o charakterze organizacyjnym, technicz-nym lub ekonomicznym, opartych na technologiach spe³niaj¹cych warunki stawianeustaw¹ (w tym o charakterze najlepszych dostêpnych technik),

l analizy kosztów zastosowania proponowanych œrodków ochronnych,l analizy charakteru obszarów ograniczonego u¿ytkowania, istniej¹cych na terenie objêtym

programem oraz zakresu wprowadzonych ograniczeñ w korzystaniu z tych obszarów.Wyniki ocen i analiz powinny byæ ujête w uzasadnieniu do programu i podlegaæ

publicznemu udostêpnieniu.Ustawa Prawo ochrony œrodowiska w sposób szczegó³owy reguluje przyjmowanie pro-

gramów naprawczych zwi¹zanych z ochron¹ powietrza przed zanieczyszczeniem(art. 91, ust. 1) oraz ochron¹ przed ha³asem (art. 119, ust. 1). Przyjêcie pierwszego z nichjest obowi¹zkiem wojewody. Przy czym obowi¹zkiem prowadzenia pomiarów przestrzega-nia standardów, ustalaj¹cych dopuszczalne stê¿enia gazów i py³ów w powietrzu obci¹¿onyjest wojewódzki inspektor ochrony œrodowiska. Na podstawie pomiarów, prowadzonychw tzw. strefach inspektor ustala gdzie standardy s¹ naruszone i dla tych stref (po zasiêgniêciuopinii w³aœciwych starostów) wojewoda okreœla program ochrony powietrza, maj¹cy na celuosi¹gniêcie dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu. Program ma postaæ rozpo-rz¹dzenia.

Obowi¹zki zwi¹zane z ocen¹ stanu akustycznego œrodowiska obci¹¿aj¹ starostê, któryna podstawie danych uzyskanych w ramach pañstwowego monitoringu œrodowiska ma obo-wi¹zek opracowania map akustycznych. Obowi¹zek ten obejmuje tereny aglomeracji licz¹-cych powy¿ej 100 tys. mieszkañców oraz inne tereny, wskazane uchwa³¹ rady powiatu.Dodatkowo mapy akustyczne sporz¹dzaj¹ równie¿ zarz¹dzaj¹cy drog¹, lini¹ kolejow¹ lublotniskiem zaliczonych (rozporz¹dzeniem ministra) do obiektów, których eksploatacja mo¿epowodowaæ negatywne oddzia³ywanie akustyczne na œrodowisko na znacznych obszarach.

Dla obszarów, na których poziom ha³asu przekracza poziom dopuszczalny, na pod-stawie art.119, ust.1 ustawy Prawo ochrony œrodowiska s¹ tworzone programy dzia³añ,których celem jest dostosowanie poziomu ha³asu do dopuszczalnego. W odniesieniu doterenów, dla których mapê akustyczn¹ sporz¹dza starosta obowi¹zek ten obci¹¿a radêpowiatu (program ma wówczas postaæ uchwa³y rady), a dla pozosta³ych obci¹¿a wojewo-dê (program jest wówczas rozporz¹dzeniem).

9.4. ZASADY OCHRONY PRZED ZANIECZYSZCZENIAMI

Przeciwdzia³anie zanieczyszczeniom dotyczy wprowadzania gazów lub py³ów dopowietrza, wprowadzania œcieków do wód lub do ziemi, wytwarzania odpadów, powodo-wania ha³asu, wytwarzania pól elektromagnetycznych, ale traktowanych jako „kwalifiko-wane” emisje do œrodowiska.

Zgodnie z art. 3, pkt. 49 ustawy Prawo ochrony œrodowiska zanieczyszczenia toemisje, które mog¹ byæ szkodliwe dla zdrowia cz³owieka lub dla stanu œrodowiska, dladóbr materialnych albo mog¹ kolidowaæ z innymi uzasadnionymi sposobami korzystania


50

ze œrodowiska. Wed³ug art. 3, pkt. 4 ustawy Prawo ochrony œrodowiska emisja to bezpoœrednielub poœrednie wprowadzenie, w rezultacie dzia³alnoœci cz³owieka, do powietrza, wody lubziemi substancji lub energii, w tym ciep³a, ha³asu, wibracji lub pól elektromagnetycznych.

Przeciwdzia³anie zanieczyszczeniom powinno polegaæ na zapobieganiu, ograniczaniualbo zakazie wprowadzania do œrodowiska substancji lub energii. G³ównym celem takichdzia³añ jest przestrzeganie standardów jakoœci œrodowiska. Z obowi¹zku przestrzeganiatych standardów nie zwolni zastosowanie odpowiedniej technologii ani stosowanie siê dostandardów emisyjnych.

Obowi¹zki zwi¹zane z ochron¹ przed zanieczyszczeniami obci¹¿aj¹ podmioty zarz¹-dzaj¹ce poszczególnymi Ÿród³ami emisji, tj. w³aœciciela instalacji b¹dŸ podmiot dysponuj¹-cy innym tytu³em prawnym.

Ogólny obowi¹zek obci¹¿aj¹cy w³aœciciela b¹dŸ zarz¹dzaj¹cego okreœlonym Ÿród³ememisji w praktyce stosunkowo rzadko bêdzie realizowany bezpoœrednio przez tê osobê,znacznie czêœciej przez zatrudnione przez ni¹ osoby o specjalistycznym przygotowaniu.W zwi¹zku z tym ustawa Prawo ochrony œrodowiska nak³ada na w³aœciciela lub zarz¹dza-j¹cych pewne obowi¹zki o charakterze organizacyjnym, których celem jest realizacja ochronyprzed zanieczyszczeniem. Podmioty te s¹ zobowi¹zane miêdzy innymi do:l zapewnienia odpowiedniej (tzn. s³u¿¹cej osi¹ganiu wymagañ ochrony œrodowiska) orga-

nizacji pracy,l powierzenia funkcji zwi¹zanych z realizacj¹ obowi¹zków ochrony œrodowiska osobom

posiadaj¹cym odpowiednie kwalifikacje zawodowe,l zapoznanie pracowników, których zakres czynnoœci wi¹¿e siê z kwestiami ochrony œrodo-

wiska, z wymaganiami w tym zakresie (odpowiednie przygotowanie zawodowe),l podejmowanie dzia³añ zmierzaj¹cych do wyeliminowania lub ograniczenia szkód w œrodo-

wisku wynikaj¹cych z nieprzestrzegania wymagañ ochrony œrodowiska przez pracowni-ków, a tak¿e podejmowania w³aœciwych œrodków w celu wyeliminowania takich przy-padków w przysz³oœci.

Obowi¹zuje wymóg zaopatrzenia produktów w informacje dotycz¹ce zu¿ycia paliwlub materia³ów toksycznych, wielkoœci emisji zwi¹zanych z jego u¿ytkowaniem oraz zasadbezpiecznego dla œrodowiska u¿ytkowania, demonta¿u, powtórnego wykorzystania lubunieszkodliwienia. Sprzedawca produktu (a tak¿e finansuj¹cy leasing produktu) powinienzapewniæ, aby taka informacja znajdowa³a siê równie¿ w miejscach sprzeda¿y produktu.

W celu zapewnienia nabywcom produktów tego rodzaju informacji organy admini-stracji powinny corocznie opracowywaæ i nieodp³atnie udostêpniaæ zestawienia dotycz¹cewybranych produktów dostêpnych na rynku. W drodze rozporz¹dzenia ustalono wykazproduktów, dla których nale¿y sporz¹dziæ zestawienie informacji oraz organy administracjitym obowi¹zkiem obci¹¿one (art. 171 a, ustawy Prawo ochrony œrodowiska). Naruszenietych obowi¹zków jest wykroczeniem, zagro¿onym kar¹ grzywny (art. 348, ust. 2 ustawyPrawo ochrony œrodowiska).

Reklama lub inny rodzaj promocji podaj¹cy informacje o produkcie w zakresie okreœlo-nym w art. 167, ust. 1 ustawy Prawo ochrony œrodowiska musz¹ byæ czytelne i uwzglêd-niaæ wymagania, jakim tego rodzaju informacja powinna odpowiadaæ, ustalone w rozpo-


51

rz¹dzeniu wykonawczym. Nadzór nad ich przestrzeganiem sprawuje Inspekcja Handlowa,zaœ zgodnie z art. 332 a, ustawy Prawo ochrony œrodowiska naruszenie wskazanych wy-magañ jest wykroczeniem zagro¿onym kar¹ grzywny.

9.4.1. OCHRONA PRZED ZANIECZYSZCZENIEM

– WYMAGANIA DOTYCZ¥CE INSTALACJI

Przepisy ustawy Prawo ochrony œrodowiska dotycz¹ce tzw. prawa emisyjnego (ochro-na przed zanieczyszczeniem) okreœlaj¹ wymagania adresowane do poszczególnych Ÿróde³emisji. Najbardziej rozbudowane s¹ postanowienia adresowane do podmiotów prowadz¹-cych instalacje i dotycz¹ wymagañ:l które nale¿y spe³niæ przed oddaniem instalacji do u¿ytku (w szczególnoœci art. 76 usta-

wy Prawo ochrony œrodowiska),l zwi¹zanych z normalnym funkcjonowaniem instalacji (wiêkszoœæ przepisów rozdz. 2,

w dziale II tytu³u III ustawy Prawo ochrony œrodowiska),l funkcjonowania instalacji w warunkach odbiegaj¹cych od normalnych (art. 76, ust. 3,

art. 142 ustawy Prawo ochrony œrodowiska).Wymagania zwi¹zane z momentem oddawania instalacji do u¿ytku sprowadzaj¹ siê

do koniecznoœci takiego przygotowania instalacji, aby jej przysz³a eksploatacja nie naru-sza³a wymagañ ochrony przed zanieczyszczeniem. G³ówne wymagania to koniecznoœæwyposa¿enia w odpowiednie œrodki techniczne chroni¹ce œrodowisko oraz zastosowaniew³aœciwych rozwi¹zañ technologicznych, w zakresie wymaganym ustaw¹ b¹dŸ okreœlo-nym w indywidualnej decyzji.

Wymagania formalnoprawne to obowi¹zek posiadania przez prowadz¹cego zgód i ze-zwoleñ, okreœlaj¹cych zakres dopuszczalnego korzystania ze œrodowiska. Spe³nienie wszystkichwymagañ jest podstaw¹ do realizacji kolejnego, czyli obowi¹zku dotrzymania (na etapiewymaganych badañ i sprawdzeñ) wynikaj¹cych z mocy prawa standardów emisyjnychoraz okreœlonych w pozwoleniu warunków emisji.

W stosunku do instalacji zaliczonych do przedsiêwziêæ mog¹cych znacz¹co oddzia³y-waæ na œrodowisko, wymagaj¹cych obowi¹zkowego sporz¹dzenia raportu o oddzia³ywaniuna œrodowisko wprowadzono obowi¹zek poddania instalacji prewencyjnej kontroli woje-wódzkiego inspektora ochrony œrodowiska. Prowadz¹cy tego rodzaju instalacje ma obowi¹-zek zawiadomienia wojewódzkiego inspektora o planowanym terminie oddania do u¿ytkunowo zbudowanego lub zmodernizowanego obiektu budowlanego, zespo³u obiektów lubinstalacji, o terminie zakoñczenia rozruchu instalacji, je¿eli jest on przewidywany. W sytuacji,w której kontrola wykaza³aby niespe³nienie wskazanych wy¿ej wymagañ, wojewódzki in-spektor ma obowi¹zek wydaæ decyzjê wstrzymuj¹c¹ oddanie instalacji do u¿ytku (art. 365,ust. 2, pkt 1 ustawy Prawo ochrony œrodowiska).

Wymagania, które instalacja powinna spe³niæ w trakcie jej normalnej eksploatacji zwi¹-zane s¹ przede wszystkim z koniecznoœci¹ przestrzegania standardów – zarówno imisyjnych(standardów jakoœci œrodowiska), jak i emisyjnych. Podstawowy wymóg to niedopuszczeniedo sytuacji, w której emisja z instalacji stanie siê zanieczyszczeniem, a taka sytuacja bêdziemia³a miejsce wówczas, gdy zostan¹ naruszone standardy imisyjne, b¹dŸ te¿ oddzia³ywanie


52

instalacji spowoduje pogorszenie stanu œrodowiska lub zagro¿enie dla ¿ycia b¹dŸ zdrowialudzi. Zakaz naruszania standardów jakoœci œrodowiska, w odniesieniu do instalacji wprowa-dzaj¹cej gazy lub py³y do powietrza, powoduj¹cej emisjê ha³asu oraz wytwarzanie pól elek-tromagnetycznych, dotyczy obszarów znajduj¹cych siê poza terenem, do którego prowa-dz¹cy instalacjê ma tytu³ prawny. Jedynym wówczas wyj¹tkiem dopuszczaj¹cym naruszenietakiego zakazu jest utworzenie obszarów ograniczonego u¿ytkowania wokó³ okreœlonegorodzaju instalacji.

Obowi¹zek dotrzymywania standardów imisyjnych ma charakter bezwzglêdny. Zgod-nie z art. 144, ust. 4 nie zwalnia z niego dotrzymywanie standardów emisyjnych aniprzestrzeganie wymagañ dotycz¹cych stosowanej technologii.

W czasie eksploatacji instalacji zakazane jest naruszanie standardów emisyjnych, czylinorm okreœlaj¹cych dopuszczaln¹ wielkoœæ emisji substancji lub energii do œrodowiska.Standardy takie mog¹ mieæ charakter indywidualny. S¹ wówczas okreœlone decyzj¹ doty-cz¹c¹ konkretnej instalacji (tzw. pozwolenie emisyjne). Standardy mog¹ równie¿ mieæcharakter ogólny. Ustanawiane s¹ wówczas w drodze rozporz¹dzenia ministra.

Art. 143 okreœla zestaw wymagañ dotycz¹cych technologii stosowanych w nowo uru-chamianych lub modernizowanych instalacjach. Miêdzy innymi wymagania dotycz¹ stoso-wania substancji o ma³ym potencjale zagro¿eñ, efektywnego wytwarzania oraz wykorzysta-nia energii, zapewnienia racjonalnego zu¿ycia wody i innych surowców oraz materia³ówi paliw, stosowania technologii bezodpadowych i ma³oodpadowych. Stosowane technologiepowinny zapewniaæ mo¿liwoœæ odzysku powstaj¹cych odpadów.

Warunki eksploatacji instalacji odbiegaj¹ce od normalnych (art. 142) to okres rozru-chu, awarii b¹dŸ likwidacji. W tego typu sytuacjach wymagania mog¹ byæ w okreœlonymzakresie naruszane, jednak przy dotrzymaniu zasady, zgodnie z któr¹ wielkoœæ emisji z in-stalacji lub urz¹dzenia w warunkach odbiegaj¹cych od normalnych powinna wynikaæ z uza-sadnionych potrzeb technicznych i nie mo¿e wystêpowaæ d³u¿ej ni¿ jest to konieczne.Zgodnie z art. 76, ust. 3 etapy rozruchu mog¹ trwaæ najwy¿ej 30 dni. W fazie rozruchudopuszczalne jest niedotrzymywanie obowi¹zuj¹cych z mocy prawa standardów emisyj-nych lub innych warunków emisji. Zakres odstêpstw od tych warunków powinien byæjednak okreœlony w pozwoleniu emisyjnym. Wymagania dotycz¹ce funkcjonowania insta-lacji w warunkach odbiegaj¹cych od normalnych powinny byæ okreœlone w pozwoleniuemisyjnym. Zgodnie z art. 188, ust. 2 ustawy Prawo ochrony œrodowiska pozwoleniepowinno miêdzy innymi ustalaæ maksymalny dopuszczalny czas utrzymywania siê uzasad-nionych technologicznie warunków eksploatacyjnych odbiegaj¹cych od normalnych,w szczególnoœci w przypadku rozruchu i unieruchomienia instalacji, a tak¿e warunki wpro-wadzania do œrodowiska substancji lub energii w takich przypadkach oraz warunki emisji.

9.5. POZWOLENIA EMISYJNE

Pozwolenie na wprowadzanie do œrodowiska substancji lub energii nazywa siê „po-zwoleniem emisyjnym”. Emisja jest odprowadzeniem dozwolonym. Zanieczyszczenie jest


53

emisj¹ mog¹c¹ spowodowaæ okreœlone negatywne konsekwencje, która nie powinna mieæmiejsca. Ustawa Prawo ochrony œrodowiska okreœla zasady korzystania ze œrodowiska,polegaj¹cego na wprowadzaniu do niego substancji lub energii (czyli emisji). Dzia³anietakie, prowadzone przez osobê fizyczn¹ dla zaspokojenia jej osobistych potrzeb oraz potrzebgospodarstwa domowego jest tzw. powszechnym korzystaniem ze œrodowiska. Korzysta-nie wykraczaj¹ce poza tak okreœlony zakres podmiotowy i przedmiotowy zosta³o nazwane„korzystaniem zwyk³ym”. Ustawa mówi o „przypadkach” wymagaj¹cych uzyskania zgodyorganu administracji na korzystanie ze œrodowiska (to korzystanie ma wówczas postaæ„korzystania reglamentowanego”).

Wystêpuj¹ dwa rodzaje aktów administracyjnych reglamentuj¹cych prowadzenie dzia-³alnoœci wp³ywaj¹cej na stan œrodowiska: pozwolenia i zezwolenia. Pozwolenie jest innymrodzajem aktu ni¿ zezwolenie, ma charakter decyzji ograniczaj¹cej prawo prowadzeniaokreœlonego rodzaju dzia³alnoœci gospodarczej. Pozwolenie tak¹ decyzj¹ nie jest. Jego uzy-skanie nie jest bowiem warunkiem prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej w ogóle, alewarunkiem prowadzenia jej w okreœlony sposób – poprzez u¿ytkowanie instalacji, którapowoduje wprowadzanie do œrodowiska substancji lub energii. Obie decyzje musz¹ byæuzyskane przed podjêciem dzia³alnoœci. Maj¹ wiêc charakter prewencyjny.

Tak rozumiane pozwolenie jest decyzj¹ stwierdzaj¹c¹ spe³nienie postawionych w ustawiewarunków prowadzenia dzia³alnoœci, b¹dŸ decyzj¹ ustalaj¹c¹ lub precyzuj¹c¹ te warunkiw granicach dopuszczonych ustaw¹.

9.5.1. ZEZWOLENIA

Pod nazw¹ „zezwolenia” funkcjonuj¹ akty administracyjne reglamentuj¹ce mo¿liwoœæpodejmowania okreœlonego typu dzia³alnoœci, przy czym przyczyn¹ wprowadzenia regla-mentacji jest potrzeba zapewnienia przestrzegania wymagañ ochrony œrodowiska. Zezwo-lenia nie s¹ koncesjami. Przyk³adowo uzyskania zezwolenia na prowadzenie okreœlonychsposobów postêpowania z odpadami wymaga ustawa o odpadach. Jest to jednak innegotypu akt ni¿ np. pozwolenie na wytwarzanie odpadów niebezpiecznych (maj¹cy charakter„pozwolenia emisyjnego”).

9.5.2. ZG£OSZENIA

Eksploatacja instalacji, która nie wymaga uzyskania pozwolenia na emisjê mo¿e byæobjêta obowi¹zkiem zg³oszenia do w³aœciwego organu zamiaru rozpoczêcia eksploatacji.Ten rodzaj obowi¹zku mo¿e dotyczyæ instalacji negatywnie oddzia³ywuj¹cych na œrodowi-sko, wskazanych w Rozporz¹dzeniu z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie rodzajów insta-lacji, których eksploatacja wymaga zg³oszenia.

Eksploatacja instalacji powoduj¹cej emisjê bêdzie mog³a odbywaæ siê w nastêpuj¹-cych formach prawnych, na podstawie:l uzyskanego pozwolenia na emisjê,l zg³oszenia zamiaru rozpoczêcia eksploatacji instalacji,l ogólnego upowa¿nienia ustawowego.


54

Ide¹ wyjœciow¹ dla instytucji „pozwolenia” (przyjmowan¹ tak¿e w g³ównych dyrekty-wach emisyjnych) sta³o siê za³o¿enie, ¿e eksploatacja instalacji powoduj¹cej wprowadza-nie do œrodowiska substancji lub energii jest takim sposobem korzystania zwyk³ego, którywymaga uzyskaniu zgody w³aœciwego organu administracji publicznej. Akceptacja ma postaædecyzji administracyjnej o charakterze w³aœciwego pozwolenia. Zgodnie z art. 76, ust. 1i ust. 2, pkt. 3 nie wolno uruchomiæ nowo budowanego lub zmodernizowanego obiektubudowlanego lub instalacji bez uzyskania wymaganych zgód i pozwoleñ na korzystanie zeœrodowiska. Natomiast zgodnie z art. 180 ustawy Prawo ochrony œrodowiska nie wolnoeksploatowaæ instalacji bez uzyskania pozwolenia (o ile jest wymagane).

Pozwolenie powinno precyzowaæ normy dopuszczalnej emisji z uwzglêdnieniem za-sady najlepszej dostêpnej techniki oraz zawieraæ postanowienia dotycz¹ce zapobieganiatransferowi emitowanych zanieczyszczeñ do innego elementu œrodowiska.

9.5.3. CHARAKTER POZWOLENIA EMISYJNEGO I TRYB WYDAWANIA

Art. 183 ustawy Prawo ochrony œrodowiska okreœla charakter prawny pozwoleniaemisyjnego i jego tryb wydawania. Pozwolenie jest decyzj¹ administracyjn¹, wydawan¹przez starostê albo wojewodê w trybie regulowanym przepisami Kodeksu postêpowaniaadministracyjnego (w przypadku przedsiêwziêæ mog¹cych znacz¹co oddzia³ywaæ na œro-dowisko, dla których sporz¹dzenie raportu jest obligatoryjne).

Podstawowe za³o¿enia obowi¹zku uzyskania pozwolenia na emisjê okreœla art. 180ustawy Prawo ochrony œrodowiska. Eksploatacja instalacji powoduj¹ca wprowadzanie ga-zów lub py³ów do powietrza b¹dŸ œcieków do wód lub do ziemi oraz wytwarzanie odpa-dów jest dozwolona po uzyskaniu pozwolenia – pod warunkiem, ¿e jest ono wymagane.

Pozwolenie emisyjne jest zwi¹zane z eksploatacj¹ instalacji, czyli urz¹dzenia technicz-nego lub zespo³u urz¹dzeñ. Pojêcie instalacji zdefiniowano w art. 3, pkt. 6 ustawy Prawoochrony œrodowiska. W art. 3, pkt. 3 okreœlono tak¿e termin „eksploatacja instalacji” jakou¿ytkowanie instalacji oraz utrzymywanie jej w sprawnoœci. Na podstawie definicji mo¿nastwierdziæ, ¿e eksploatacj¹ instalacji bêdzie sposób wykorzystania, powoduj¹cy okreœloneskutki, tzn. emisjê.

Pozwolenia wymaga eksploatacja instalacji powoduj¹cej emisjê, której ustawa wyraŸ-nie nakazuje ten obowi¹zek. Tylko instalacje wskazane w ustawie s¹ objête tym obowi¹z-kiem. W stosunku do tzw. pozwoleñ sektorowych wskazanie obowi¹zku polega na wyli-czeniu typów instalacji nie wymagaj¹cych pozwolenia (Rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiskaz dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie przypadków, w których wprowadzanie gazów lubpy³ów do powietrza z instalacji nie wymaga pozwolenia; Dz. U. Nr 283, poz. 2840).Pozosta³e typy instalacji s¹ obci¹¿one obowi¹zkiem. Odwrotna sytuacja wystêpuje przytzw. pozwoleniach zintegrowanych, gdzie dokonano wyliczenia pozytywnego. Obowi¹z-kiem uzyskania takiego pozwolenia objête s¹ instalacje wymienione w Rozporz¹dzeniuMinistra Œrodowiska z dnia 26 lipca 2002 r. w sprawie rodzajów instalacji mog¹cychpowodowaæ znacz¹ce zanieczyszczenia poszczególnych elementów przyrodniczych alboœrodowiska jako ca³oœci (Dz. U. Nr 122, poz. 1055).


55

Obowi¹zek uzyskania pozwolenia jest czêœci¹ ogólnego obowi¹zku eksploatacji insta-lacji lub urz¹dzenia w zgodzie z wymaganiami ochrony œrodowiska, który zgodnie z art. 138,ust. 1 ustawy obci¹¿a w³aœciciela instalacji. W sytuacji, gdy w zwi¹zku ze spe³nieniemwszystkich przes³anek obowi¹zek uzyskania pozwolenia istnieje, prowadzenie tego rodza-ju dzia³alnoœci bez jego spe³nienia jest naruszeniem prawa i rodzi odpowiedzialnoœæ prawn¹.Instrumentami tej odpowiedzialnoœci s¹ op³aty podwy¿szone (art. 292 ustawy Prawo ochronyœrodowiska) i odpowiedzialnoœæ za wykroczenie (art. 351 ustawy Prawo ochrony œrodowiska).

Ustawa rozró¿nia dwa typy pozwoleñ emisyjnych: pozwolenia zintegrowane (art. 181,pkt 1) oraz pozwolenia na emisjê okreœlonych rodzajów substancji lub energii do wskaza-nych elementów œrodowiska, które mo¿na okreœliæ jako „pozwolenia sektorowe” (art. 181,pkt. 2-4).

Pozwolenia sektorowe to pozwolenia na:l wprowadzanie gazów lub py³ów do powietrza,l wprowadzanie œcieków do wód lub do ziemi,l wytwarzanie odpadów.

Pozwolenia upowa¿niaj¹ do dokonywania tylko wskazanej emisji. W zale¿noœci odtypu i zakresu dokonywanej emisji prowadz¹cy okreœlon¹ instalacjê mo¿e byæ zobowi¹za-ny do uzyskania nawet kilku pozwoleñ sektorowych. Pozwolenia sektorowe s¹ wydawanew oparciu o przepisy ogólne zawarte w ustawie Prawo ochrony œrodowiska oraz przepisyszczegó³owe, dotycz¹ce konkretnego rodzaju pozwolenia, które mog¹ byæ zawarte w usta-wach szczegó³owych.

Art. 181 ustawy Prawo ochrony œrodowiska okreœla wzajemny stosunek pozwoleñzintegrowanych i sektorowych. Uzyskanie pozwolenia zintegrowanego, obejmuj¹cego ca³oœæoddzia³ywañ na œrodowisko wy³¹cza obowi¹zek uzyskiwania odrêbnych pozwoleñ sekto-rowych. Prowadz¹cy instalacjê nie ma jednak prawa wyboru miêdzy pozwoleniem zinte-growanym a pozwoleniem sektorowym. Dla grupy instalacji wymagaj¹cych pozwoleniazintegrowanego obowi¹zek jest wi¹¿¹cy. Wy³¹czenie obowi¹zku uzyskania pozwoleñ sek-torowych jest automatyczne.

9.5.4. WARUNKI WYDANIA POZWOLENIA EMISYJNEGO

Pozwolenie emisyjne jest wydawane wy³¹cznie na wniosek zainteresowanego. Wyst¹-pienie z wnioskiem jest obowi¹zkowe, je¿eli ustawa wymaga uzyskania takiej decyzji.Za z³o¿enie wniosku odpowiada prowadz¹cy instalacjê, tak¿e w sytuacji, gdy emisje po-woduje inny podmiot, a tak¿e gdy emisja powstaje wskutek czasowej dzia³alnoœci (inge-rencji) innego podmiotu (np. w przypadku remontu). Wniosek rozpoczyna postêpowaniew sprawie wydania pozwolenia w rozumieniu przepisów Kodeksu postêpowania administra-cyjnego. Powinien odpowiadaæ minimalnym wymaganiom formalnym, okreœlonym w art. 63,§ 1 Kodeksu. Wymagania dotycz¹ce treœci wniosku i za³¹czników, o których mowa w art.184 (ust. 2-5) s¹ w rozumieniu art. 63, § 2 Kodeksu postêpowania administracyjnego „wy-maganiami okreœlonymi w przepisach szczególnych” i wi¹¿¹ sk³adaj¹cego.

Wniosek powinien zawieraæ przede wszystkim informacje o charakterze formalnym,okreœlaj¹ce: po³o¿enie instalacji, prowadz¹cego instalacjê, jego tytu³ prawny do instalacji,


56

typ instalacji oraz wykorzystywan¹ technologiê. Organ ochrony œrodowiska wydaj¹cy po-zwolenie ma obowi¹zek sprawdzenia tych wymagañ oraz odpowiedniego ukszta³towaniatreœci pozwolenia.

Trzecia grupa wymaganych informacji zwi¹zana jest z podstawowymi dla pozwoleniaemisyjnego danymi, czyli danymi charakteryzuj¹cymi przewidywan¹ emisjê. Dane maj¹dotyczyæ zarówno poziomu emisji, jak i jej oddzia³ywania na œrodowisko, we wszystkichwarunkach funkcjonowania instalacji. Istotne jest odwo³anie do warunków odbiegaj¹cychod normalnych, w których funkcjonowanie instalacji mo¿e czasowo naruszaæ dopuszczal-ne standardy. Wnioskodawca powinien wykazaæ, jakie dzia³ania bêdzie podejmowa³ dlaeliminacji lub ograniczenia emisji oraz okreœliæ zakres prowadzonego monitoringu emisji.

Pozwolenie mo¿e byæ wydane równie¿ na wniosek zainteresowanego nabyciem insta-lacji lub jej oznaczonej czêœci.

Art. 186 ustala podstawowe warunki, jakie musz¹ byæ spe³nione dla uzyskania po-zwolenia emisyjnego. Przepis nie pozostawia mo¿liwoœci dzia³ania uznaniowego. Zajœciektórejkolwiek z okolicznoœci w nim wskazanych zobowi¹zuje organ do odmowy wydaniapozwolenia. Wydanie decyzji z naruszeniem przepisu spowoduje jej niewa¿noœæ, jakowydanej z ra¿¹cym naruszeniem prawa (art. 156, § 1, pkt. 2 Kodeksu postêpowaniaadministracyjnego).

Warunki okreœlone w przepisie, to:l spe³nienie wymagañ okreœlonych w ustawie Prawo ochrony œrodowiska lub innych prze-

pisach,l niepowodowanie eksploatacj¹ instalacji przekroczenia dopuszczalnych standardów emi-

syjnych,l niepowodowanie eksploatacj¹ instalacji przekroczenia standardów jakoœci œrodowiska,l naruszenie programu naprawczego wskutek wydania pozwolenia,l minê³o 2 lata od dnia, gdy decyzja w przedmiocie cofniêcia lub ograniczenia pozwolenia

sta³a siê ostateczna, a wniosek dotyczy uprawnieñ wnioskodawcy objêtych tak¹ decyzj¹w przypadkach, w których mia³a ona charakter sankcyjny.

W sytuacji, gdy ¿adna ze wskazanych okolicznoœci nie zachodzi, organ nie mo¿eodmówiæ wydania zezwolenia. Pozwolenia emisyjne s¹ zawsze decyzjami wydawanymina czas okreœlony – maksymalnie na 10 lat.

Je¿eli przemawia za tym szczególnie wa¿ny interes spo³eczny zwi¹zany z ochron¹œrodowiska, a w szczególnoœci z pogorszeniem stanu œrodowiska w znacznych rozmiarach,w pozwoleniu emisyjnym mo¿e byæ ustanowione zabezpieczenie roszczeñ z tytu³u wyst¹-pienia negatywnych skutków w œrodowisku. Zabezpieczenie takie mo¿e mieæ formê depozy-tu, gwarancji bankowej lub polisy ubezpieczeniowej. To uprawnienie organu wynika z art. 187ustawy Prawo ochrony œrodowiska. Instytucja zabezpieczenia roszczeñ ma charakter instytu-cji administracyjno-prawnej. Na³o¿enie obowi¹zku nastêpuje w decyzji administracyjnej. Or-gan administracji okreœla jego treœæ (w granicach ustalonych ustaw¹). W swojej istocie jestokreœleniem warunku, którego spe³nienie umo¿liwia wykonanie decyzji (czyli pozwoleniaemisyjnego). Zabezpieczenie ma s³u¿yæ zaspokojeniu roszczeñ z tytu³u wyst¹pienia nega-tywnych skutków w œrodowisku.


57

9.5.5. WYGAŒNIÊCIE, COFNIÊCIE I OGRANICZENIE POZWOLENIA

WYGAŒNIÊCIE. Sytuacje, z którymi zwi¹zany jest skutek prawny w postaci wygaœniê-cia pozwolenia wskazane zosta³y w art. 193 ustawy Prawo ochrony œrodowiska. To miêdzyinnymi utrata tytu³u prawnego do instalacji, nie rozpoczêcie w okresie dwóch lat dzia³alno-œci objêtej pozwoleniem. Pod pojêciem „wygaœniêcia” nale¿y rozumieæ utratê mocy obo-wi¹zuj¹cej decyzji. Nie mo¿e ju¿ wywo³aæ ¿adnych skutków prawnych, natomiast skutkiprawne przez ni¹ ju¿ wywo³ane pozostaj¹ w mocy.

COFNIÊCIE, OGRANICZENIE. Zgodnie z art. 194 ustawy Prawo ochrony œrodowi-ska pozwolenie podlega cofniêciu lub ograniczeniu bez odszkodowania, je¿eli instalacja niejest nale¿ycie eksploatowana (przez co stwarza zagro¿enie pogorszenia stanu œrodowiskaw znacznych rozmiarach lub zagro¿enie ¿ycia lub zdrowia ludzi). Decyzja cofaj¹ca lubograniczaj¹ca pozwolenie w pierwszym rzêdzie ma charakter prewencyjny. Jej g³ównymcelem powinno byæ niedopuszczenie do powstania wskazanych, negatywnych konsekwencjiw œrodowisku lub dla cz³owieka. Z tym w³aœnie za³o¿eniem zwi¹zany jest obowi¹zek orga-nu polegaj¹cy na podjêciu odpowiedniego dzia³ania w przypadku stwierdzenia mo¿liwoœcizaistnienia zagro¿eñ.

Pozwolenie mo¿e fakultatywnie zostaæ cofniête lub ograniczone bez odszkodowania,w nastêpuj¹cych sytuacjach:l eksploatacja instalacji jest prowadzona z naruszeniem warunków pozwolenia, innych

przepisów ustawy lub ustawy o odpadach,l przepisy dotycz¹ce ochrony œrodowiska zmieni³y siê w stopniu uniemo¿liwiaj¹cym emi-

sjê, na warunkach okreœlonych w pozwoleniu,l instalacja jest objêta tzw. postêpowaniem kompensacyjnym, dotycz¹cym ochrony po-

wietrza przed zanieczyszczeniem.Przede wszystkim organ musi oceniæ potrzebê wydania takich decyzji. Ma pe³n¹ swo-

bodê w wyborze konsekwencji swojej oceny.Pozwolenie mo¿e zostaæ cofniête lub ograniczone równie¿ za odszkodowaniem,

je¿eli przemawiaj¹ za tym wzglêdy ochrony œrodowiska lub korzystanie z pozwoleniastwarza zagro¿enie dla ¿ycia lub zdrowia ludzi. Praktycznie chodzi tu o sytuacje, w któ-rych pozwolenie „nie sprawdza siê”, czyli jego treœæ zawiera na tyle istotne uchybie-nia, ¿e dalsze dzia³anie na warunkach w nim okreœlonych nie powinno mieæ miejsca,ze wzglêdu na wystêpuj¹ce lub mo¿liwe konsekwencje (wskazane w wyliczeniu doko-nanym w przepisie). Nie jest to natomiast skutkiem naruszenia prawa. Prowadz¹cyinstalacjê dzia³a w zgodzie z warunkami pozwolenia i wymaganiami ustawy. W konse-kwencji nie on powinien ponosiæ skutki zmiany decyzji. Ustalenie odszkodowania na-stêpuje wówczas w drodze decyzji organu w³aœciwego do cofniêcia lub ograniczeniapozwolenia, przy czym taka decyzja jest niezaskar¿alna. Strona niezadowolona z przy-znanego odszkodowania mo¿e w terminie 30 dni od dnia dorêczenia decyzji wnieœæpowództwo do s¹du powszechnego. Odszkodowanie przys³uguje od organu w³aœci-wego do cofniêcia lub ograniczenia pozwolenia.


58

9.6. POZWOLENIA ZINTEGROWANE

Pozwolenie zintegrowane ma obejmowaæ ca³oœæ oddzia³ywañ na œrodowisko i za-stêpowaæ pozwolenia sektorowe. Idea zintegrowanego podejœcia do problemów zanie-czyszczenia œrodowiska zak³ada koniecznoœæ spojrzenia na oddzia³ywania na œrodowiskojako pewn¹ ca³oœæ, sk³adaj¹c¹ siê z ró¿nych elementów, œciœle ze sob¹ powi¹zanych,wzajemnie siê warunkuj¹cych i dope³niaj¹cych.

Pozwolenie zintegrowane jest pozwoleniem emisyjnym, do którego z jednej strony s¹stosowane przepisy ogólne, dotycz¹ce wszystkich pozwoleñ, z drugiej strony czêœæ tych wy-magañ powinna byæ w odpowiedni sposób modyfikowana lub uzupe³niana. Pod wzglêdemformy prawnej pozwolenie zintegrowane to decyzja administracyjna wydawana w oparciuo zasady ogólnej procedury administracyjnej (w stosunkowo niewielki sposób modyfikowana).

Zgodnie z art. 201 uzyskanie pozwolenia zintegrowanego wymaga prowadzenia in-stalacji, której funkcjonowanie (ze wzglêdu na rodzaj i skalê prowadzonej w niej dzia³alno-œci) mo¿e powodowaæ znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodni-czych albo œrodowiska jako ca³oœci. Emisje mog¹ byæ wielokierunkowe, dotyczyæ ró¿nychelementów œrodowiska, ale tak¿e tylko jednego z nich i tylko poœrednio oddzia³uj¹c napozosta³e. Zakres emisji mo¿e wynikaæ z rodzaju i skali prowadzonej dzia³alnoœci, a rów-nie¿ ze sposobu oddzia³ywania eksploatacji instalacji na œrodowisko. Listê takich instalacjiokreœli³o Rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia 26 lipca 2002 r. w sprawie rodzajówinstalacji mog¹cych powodowaæ znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementówprzyrodniczych albo œrodowiska jako ca³oœci (Dz. U. Nr 122, poz. 1055).

Pozwolenie zintegrowane jest rodzajem pozwolenia emisyjnego, wobec czego jegotreœæ powinna byæ ustalana z uwzglêdnieniem:l ogólnych wymagañ adresowanych do wszystkich zezwoleñ,l szczegó³owych wymagañ zwi¹zanych z pozwoleniem na dokonywanie okreœlonej emisji.

Jednym z wa¿niejszych za³o¿eñ ustalania treœci pozwolenia zintegrowanego jest przyjê-cie, ¿e ma ono obejmowaæ ca³oœæ oddzia³ywania instalacji na œrodowisko, a wiêc wszystkieemisje, a tak¿e pobór wody. Ustalaj¹c treœæ pozwolenia zintegrowanego nie trzeba oceniaæ,czy z punktu widzenia przepisów szczegó³owych dana instalacja musi mieæ pozwolenie naokreœlon¹ emisjê. Zakwalifikowanie instalacji do grupy wymagaj¹cej pozwolenia jest równo-znaczne z objêciem obowi¹zkiem uzyskania go na ka¿d¹ z powodowanych emisji.

Kolejna zasada okreœlenia treœci pozwolenia zintegrowanego wynika z art. 203.Pozwolenie ma obj¹æ wszystkie instalacje funkcjonuj¹ce na terenie danego zak³adu, któretakiego pozwolenia wymagaj¹. Pojêcie „zak³ad” zdefiniowane zosta³o w art. 3, pkt. 47ustawy Prawo ochrony œrodowiska jako zespó³ instalacji i urz¹dzeñ znajduj¹cych siê naterenie, do którego prowadz¹cy instalacjê ma tytu³ prawny. Jest to wiêc sytuacja, w którejpewien zespó³ instalacji ma jednego prowadz¹cego i wówczas wszystkie znajduj¹ce siêw tym zespole instalacje wymagaj¹ce pozwolenia zintegrowanego bêd¹ objête jedn¹ de-cyzj¹. Znajduj¹ce siê natomiast na tym samym terenie instalacje, nie wymagaj¹ce takiegopozwolenia bêd¹ dzia³a³y na podstawie pozwolenia, zg³oszenia albo na podstawie tylkoogólnych wymagañ ustawy.


59

Najbardziej charakterystyczny dla pozwolenia zintegrowanego wymóg (odró¿niaj¹cy go odpozwoleñ sektorowych) wprowadza art. 204 ustawy Prawo ochrony œrodowiska, zgodniez którym instalacje wymagaj¹ce pozwolenia zintegrowanego powinny spe³niaæ wymaga-nia wynikaj¹ce z najlepszej dostêpnej techniki, w szczególnoœæ zaœ emisje powodowaneprzez takie instalacje powinny mieœciæ siê w granicach specjalnie okreœlonego standarduemisyjnego, nazwanego „granicznymi wielkoœciami emisyjnymi”.

Pojêcie najlepszych dostêpnych technik zosta³o zdefiniowane w art. 3, pkt. 10 ustawyPrawo ochrony œrodowiska. Definicja sk³ada siê z dwóch zasadniczych czêœci, które nale¿yinterpretowaæ ³¹cznie. W pierwszej czêœci wskazano g³ówn¹ ideê koncepcji – zrealizowaniew zakresie ochrony przed zanieczyszczeniem zasad prewencji, rozumianej jako wyelimino-wanie emisji, bêd¹cej potencjaln¹ przyczyn¹ zanieczyszczenia, b¹dŸ je¿eli to w danymstadium rozwoju techniki i organizacji dzia³añ jest niemo¿liwe – maksymalne, osi¹galneograniczenie takiej emisji. Cele te maj¹ byæ osi¹gniête przede wszystkim przez ustaleniei dotrzymywanie odpowiednich standardów emisyjnych, przy czym dzia³ania te musz¹braæ pod uwagê wp³yw emisji na œrodowisko jako ca³oœæ. W czêœci drugiej definicji zawartezosta³y dodatkowe wyjaœnienia s³u¿¹ce doprecyzowaniu poszczególnych pojêæ zawartychw haœle, tj. technika, dostêpna technika i najlepsza technika. W konsekwencji definicjawymaga uwzglêdnienia szeregu okolicznoœci i ³¹cznej ich analizy (we wzajemnym powi¹-zaniu), bior¹c pod uwagê tak¿e wp³yw na poszczególne elementy œrodowiska, jak i naœrodowisko jako ca³oœci.

Zasada BAT ma znaczenie indywidualne w tym sensie, ¿e odnosi siê do okreœlonegorodzaju dzia³alnoœci, z prowadzeniem której wi¹¿e siê powodowanie emisji. Nie jest nato-miast traktowana uniwersalnie, czyli w odniesieniu do wszelkich emisji.

Pod pojêciem „technika” definicja z art. 3, pkt. 10 ustawy Prawo ochrony œrodowiskanakazuje rozumieæ nie tylko rozwi¹zania technologiczne, ale tak¿e projektowe i organiza-cyjne, maj¹ce wp³yw na sposób funkcjonowania danego rodzaju instalacji, bior¹c poduwagê wszystkie fazy jej dzia³alnoœci – poczynaj¹c od projektu a koñcz¹c na likwidacji.W ka¿dym z tych elementów powinny byæ zastosowane najkorzystniejsze, dostêpne i naj-lepsze rozwi¹zania z punktu widzenia obowi¹zku eliminowania b¹dŸ ograniczenia emisji.

Dostêpnoœæ rozwi¹zañ powinna byæ oceniania z punktu widzenia praktycznych mo¿-liwoœci zastosowania oraz ca³oœciowo ocenianych efektów. O praktycznej mo¿liwoœci za-stosowania powinna decydowaæ dostêpnoœæ na rynku. Powinny byæ to rozwi¹zania do-stêpne w normalnym obrocie, a wiêc wdro¿one pod wzglêdem technologicznymi organizacyjnym.

Dostêpnoœæ powinna byæ oceniana poprzez pewne uœrednienie wymagañ odnoszonedo danej dziedziny dzia³alnoœci.

Zastosowane rozwi¹zania powinny mieæ charakter „najlepszej techniki”. To wymaga-nie jest bezpoœrednio zwi¹zane z osi¹ganiem celów ochrony œrodowiska – najlepsze techni-ki to takie, które s¹ najskuteczniejsze w osi¹ganiu celów œrodowiskowych, okreœlonych jakoosi¹ganie wysokiego ogólnego poziomu ochrony œrodowiska jako ca³oœci. Wiêcej informacjina temat najlepszych dostêpnych technik mo¿na znaleŸæ w punkcie 19.4 niniejszego Po-radnika.


60

Art. 211 ustawy podkreœla, ¿e pozwolenie zintegrowane jest rodzajem pozwoleniaemisyjnego i dlatego dotycz¹ go wymagania ogólne adresowane do wszystkich pozwoleñ.Równoczeœnie pozwolenie zintegrowane obejmuje swoj¹ treœci¹ i zastêpuje wszelkie po-zwolenia sektorowe, jakie powinna posiadaæ dana instalacja. Z tego powodu jego treœæpowinna byæ ustalana z uwzglêdnieniem wymagañ, jakie przepisy szczegó³owe adresuj¹do konkretnych pozwoleñ sektorowych, a wiêc zawartych nie tylko w ustawie Prawoochrony œrodowiska, ale i w ustawie o odpadach oraz Prawie wodnym. Wymagania do-datkowe wynikaj¹ z innych przepisów ustawy Prawo ochrony œrodowiska.

W pozwoleniu zintegrowanym powinien byæ okreœlony rodzaj prowadzonej dzia³al-noœci. Okreœlenie rodzaju prowadzonej dzia³alnoœci mo¿e byæ w treœci pozwolenia precy-zowane o tyle, o ile wi¹¿e siê z eksploatacj¹ instalacji, a ewentualna zmiana spowodowa-³aby zmianê funkcjonowania instalacji.

Pozwolenie zintegrowane powinno ustalaæ wymagania zwi¹zane z zakoñczeniem funk-cjonowania instalacji, w tym zw³aszcza sposoby usuniêcia ewentualnych negatywnychskutków, powsta³ych w œrodowisku wskutek eksploatacji instalacji (o ile takie negatywneskutki mo¿na w momencie wydania pozwolenia przewidzieæ). W innych typach pozwoleñwprowadzenie takiego wymogu jest fakultatywne. Starosta wydaje pozwolenia zintegro-wane po uzgodnieniu z wojewódzkim inspektorem ochrony œrodowiska.

Wnioski o wydanie oraz wydane pozwolenia musz¹ byæ przesy³ane do wiadomoœciMinistra Œrodowiska, który zosta³ zobowi¹zany do prowadzenia rejestru wniosków o wy-danie pozwolenia zintegrowanego, ocen zgodnoœci z minimalnymi wymaganiami orazwydanych pozwoleñ zintegrowanych, analizowania wniosków i wydanych pozwoleñ z punk-tu widzenia spe³niania wymagañ wynikaj¹cych z najlepszej dostêpnej techniki.

Ministrowi przys³uguj¹ okreœlone œrodki nadzorcze. Na podstawie art. 212, ust. 3minister ma prawo zastosowaæ taki œrodek w przypadku stwierdzenia okreœlonych niepra-wid³owoœci w pozwoleniu zintegrowanym wydanym przez starostê. Minister mo¿e wów-czas skierowaæ bezpoœrednio do starosty wyst¹pienie, zwracaj¹c uwagê na wskazane uchy-bienia. Mo¿e to byæ tak¿e wyst¹pienie zmierzaj¹ce do wyeliminowania b³êdnej decyzjiz obrotu prawnego. Jest to mo¿liwe w przypadku stwierdzenia przez ministra wad praw-nych decyzji, powoduj¹cych jej niewa¿noœæ. Katalog takich wad zawiera art. 156 Kodeksupostêpowania administracyjnego. Kieruj¹c wyst¹pienie, o którym mowa w art. 212, ust.3minister musi tak¹ wadê wskazaæ. Zgodnie z art. 157 Kodeksu postêpowania administra-cyjnego wyst¹pienie powinno byæ skierowane do organu wy¿szego stopnia, którym w przy-padku starosty bêdzie samorz¹dowe kolegium odwo³awcze. We wszczêtym w ten sposóbpostêpowaniu administracyjnym ministrowi przys³uguj¹ prawa strony.

Prowadz¹cy instalacjê objêt¹ pozwoleniem zintegrowanym jest zobowi¹zany do in-formowania organu administracji o swoich dzia³aniach obszerniej ni¿ prowadz¹cy instala-cjê innego typu.

61

10. Ochrona jakoœci powietrza

10.1. STANDARDY I OCENA ICH PRZESTRZEGANIA

Zagadnienia ochrony jakoœci powietrza w sposób ca³oœciowy uregulowane s¹ w usta-wie Prawo ochrony œrodowiska.

Zgodnie z art. 85 ustawy ochrona powietrza ma polegaæ na zapewnieniu mo¿liwienajlepszej jego jakoœci, okreœlanej za pomoc¹ „poziomów substancji”. Poziomy substancjimaj¹ charakter standardu imisyjnego. Dzia³ania ochronne maj¹ zmierzaæ do utrzymania w po-wietrzu iloœci substancji poni¿ej poziomów dopuszczalnych (czyli ustalonych standardów)lub co najmniej na tych poziomach, b¹dŸ gdy s¹ przekroczone – d¹¿yæ do zmniejszeniasubstancji w powietrzu co najmniej do poziomu dopuszczalnego. Art. 3, pkt 28 ustawyPrawo ochrony œrodowiska definiuje „poziom substancji w powietrzu” jako jej stê¿enie w od-niesieniu do ustalonego czasu lub opad w odniesieniu do ustalonego czasu i powierzchni.

Dopuszczalne poziomy substancji w powietrzu ustalono w Rozporz¹dzeniu MinistraŒrodowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórychsubstancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu orazdla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji (Dz. U. Nr 87, poz. 796). Przepis tenokreœla:l dopuszczalne poziomy niektórych substancji w powietrzu oraz dopuszczalne czêstoœci

ich przekraczania,l oznaczenie numeryczne substancji, za pomoc¹ którego mo¿liwa jest jednoznaczna iden-

tyfikacja,l marginesy tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych wskazanych substancji

w powietrzu,l zró¿nicowane dopuszczalne poziomy niektórych substancji w powietrzu dla:

– terenu kraju, z wy³¹czeniem obszarów parków narodowych i obszarów ochrony uzdro-wiskowej,

– obszarów parków narodowych,– obszarów ochrony uzdrowiskowej,

l alarmowe poziomy niektórych substancji w powietrzu, których nawet krótkotrwa³e prze-kroczenie mo¿e powodowaæ zagro¿enie dla zdrowia ludzi,


62

l okresy, dla których uœrednia siê wyniki pomiarów – odrêbnie dla dopuszczalnych pozio-mów substancji i odrêbnie dla alarmowych poziomów substancji w powietrzu,

l warunki, w jakich ustala siê poziom substancji (temperatura i ciœnienie),l czas obowi¹zywania dopuszczalnych poziomów niektórych substancji dla terenu kraju,

z wy³¹czeniem obszarów parków narodowych i obszarów ochrony uzdrowiskowej.Dopuszczalne poziomy niektórych substancji w powietrzu dla terenu kraju, czas ich

obowi¹zywania, oznaczenie numeryczne, okresy uœrednienia wyników pomiarów, dopusz-czalne czêstoœci przekraczania poziomów oraz marginesy tolerancji okreœla za³¹cznik nr 1do rozporz¹dzenia. Uwzglêdnione substancje to: benzen, dwutlenek azotu, tlenki azotu,dwutlenek siarki, o³ów, ozon, py³ zawieszony i tlenek wêgla.

Dodatkowo za³¹cznik nr 2 do rozporz¹dzenia okreœla dopuszczalne poziomy niektó-rych substancji w powietrzu na obszarach ochrony uzdrowiskowej, oznaczenie numerycz-ne substancji oraz okresy, dla których uœrednia siê wyniki pomiarów. Natomiast dopusz-czalne poziomy niektórych substancji w powietrzu na obszarach parków narodowych ustalaza³¹cznik nr 3. Normy zawarte w za³¹cznikach nr 2 i nr 3 s¹ zaostrzone w stosunku donorm podstawowych.

Rozporz¹dzenie zak³ada, ¿e na obszarach, dla których ustalono odrêbne wartoœci w za³¹cz-nikach nr 2 i nr 3, dopuszczalne poziomy substancji nie uwzglêdnionych w tych za³¹czni-kach, czas ich obowi¹zywania, dopuszczalne czêstoœci przekraczania tych poziomów orazmarginesy tolerancji ustala siê na podstawie za³¹cznika nr 1 do rozporz¹dzenia.

Akty prawa unijnego nak³adaj¹ wiele nowych obowi¹zków, z których najwa¿niejszymjest obowi¹zek oceny przestrzegania standardów imisyjnych dla wskazanych substancji.Dla realizacji tego wymagania dokonano podzia³u ca³ego kraju na strefy. W ustawie Prawoochrony œrodowiska przyjêto, ¿e strefa pokrywaæ siê bêdzie z obszarem powiatu. Wyj¹t-kiem od tej zasady s¹ aglomeracje (czyli zgodnie z definicj¹: „miasta lub kilka miast o sty-kaj¹cych siê granicach administracyjnych i liczbie mieszkañców wiêkszej ni¿ 250 tys.”),posiadaj¹ce status stref. Celem podzia³u na strefy jest dokonanie pomiarów jakoœci powie-trza wed³ug ustalonych metodyk, wskazanie obszarów, gdzie bêd¹ wystêpowa³y przekro-czenia dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu oraz dopuszczalnej czêstotliwo-œci przekraczania tych poziomów. Ewentualnie wymagane jest okreœlenie alarmowychpoziomów stê¿eñ substancji zanieczyszczaj¹cych.

Wymagania zwi¹zane z ocen¹ przestrzegania dopuszczalnych poziomów substancjiokreœli³o Rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z 6 dnia czerwca 2002 r. w sprawie ocenypoziomów substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 87, poz. 798). Rozporz¹dzenie okreœla:l sposoby, metody i zakres dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu, w tym:

zakresy wymaganych pomiarów, z podzia³em na pomiary ci¹g³e i okresowe,l górne i dolne progi oszacowania dla substancji o ustalonych, dopuszczalnych pozio-

mach, dopuszczalnej czêstoœci przekraczania progów oszacowania oraz sposób okreœla-nia czêstoœci przekraczania progów oszacowania,

l minimaln¹ liczbê sta³ych punktów pomiarowych,l kryteria lokalizacji punktów poboru próbek substancji przy prowadzeniu pomiarów, z uwagi

na ochronê zdrowia ludzi, ochronê roœlin, oddzia³ywania transportu,


63

l sposób wyboru punktów pomiarowych,l metodyki referencyjne modelowania jakoœci powietrza.

Ocena faktycznego poziomu substancji w powietrzu, w poszczególnych strefach powin-na byæ przeprowadzana corocznie. Na jej podstawie wojewoda dokonuje klasyfikacji wyod-rêbniaj¹c strefy, w których:l poziom choæby jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny powiêkszony o mar-

gines tolerancji,l poziom choæby jednej substancji mieœci siê pomiêdzy poziomem dopuszczalnym a po-

ziomem dopuszczalnym powiêkszonym o margines tolerancji,l poziom substancji nie przekracza poziomu dopuszczalnego.

Dla stref, na których stwierdzone zostan¹ naruszenia konieczne bêdzie przyjêcie szcze-gó³owego programu ochrony powietrza, opracowanego przez wojewodê w porozumieniuz w³aœciwymi starostami.

Szczególna grupa przepisów dotycz¹cych ochrony jakoœci powietrza zwi¹zana jestz przeciwdzia³aniem powa¿nym naruszeniom jakoœci, tzw. sytuacjami smogowymi. Punk-tem wyjœcia w tym przypadku jest ustalenie (w drodze rozporz¹dzenia) alarmowych pozio-mów niektórych substancji w powietrzu, których nawet krótkotrwa³e przekroczenie mo¿epowodowaæ zagro¿enie dla zdrowia ludzi.

W rozporz¹dzeniu Ministra Œrodowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. ustalono równie¿alarmowe poziomy niektórych substancji w powietrzu, oznaczenie numeryczne tych sub-stancji oraz okresy, dla których uœrednia siê wyniki pomiarów. Ustalenie tego rodzaju zawieraza³¹cznik nr 4 do rozporz¹dzenia. Poziomy alarmowe ustalono dla: dwutlenku azotu, dwu-tlenku siarki oraz ozonu. W przypadku ryzyka wyst¹pienia lub przekroczenia alarmowychpoziomów substancji w powietrzu powinien zostaæ opracowany program dzia³añ zapobie-gawczych albo ograniczaj¹cych powsta³e zagro¿enia. Zgodnie z art. 92 ustawy ma onpostaæ rozporz¹dzenia wojewody, wydanego po zasiêgniêciu opinii w³aœciwego starosty.W planie nale¿y okreœliæ niezbêdne dzia³ania maj¹ce na celu zmniejszenie ryzyka wyst¹pie-nia przekroczeñ oraz ograniczenie skutków i czasu trwania przekroczeñ. Dlatego planpowinien przede wszystkim ustalaæ:l listê podmiotów korzystaj¹cych ze œrodowiska, obowi¹zanych do ograniczenia lub za-

przestania wprowadzania z instalacji gazów lub py³ów do powietrza,l sposób organizacji i ograniczeñ lub zakazów ruchu pojazdów i innych urz¹dzeñ napê-

dzanych silnikami spalinowymi,l sposób postêpowania organów, instytucji i podmiotów korzystaj¹cych ze œrodowiska oraz

zachowanie siê obywateli w przypadku wyst¹pienia przekroczeñ,l tryb i sposób og³aszania o zaistnieniu przekroczeñ.

Wojewoda ma obowi¹zek niezw³ocznego powiadomienia spo³eczeñstwa oraz pod-miotów wskazanych w planie (w sposób zwyczajowo przyjêty na danym terenie) o ryzykuwyst¹pienia przekroczeñ.

Z ochron¹ jakoœci powietrza zwi¹zane jest szczególne uprawnienie wojewody (okre-œlone w art. 96), który w celu zapobie¿enia negatywnemu oddzia³ywaniu na œrodowiskolub na dobra kultury mo¿e okreœliæ dla terenu województwa b¹dŸ jego czêœci rodzaje lub


64

jakoœci paliw dopuszczonych do stosowania, a tak¿e sposób realizacji i kontroli tego obo-wi¹zku.

10.2. POMIARY EMISJI

Wœród wielu obowi¹zków spe³nianych przez podmioty istotn¹ informacyjn¹ i kon-troln¹ rolê odgrywa obowi¹zek wykonywania pomiarów emisji. Obowi¹zek ma charakterpowszechny w tym sensie, ¿e jego istnienie nie jest zwi¹zane z obowi¹zkiem uzyskaniapozwolenia emisyjnego czy obowi¹zkiem ponoszenia op³at z tytu³u emisji, zaœ zgodniez odpowiednimi przepisami ustawy (art. 147), w zale¿noœci od iloœci wprowadzanychsubstancji lub energii musz¹ to byæ pomiary okresowe lub ci¹g³e. Zakres obowi¹zku pro-wadzenia pomiarów mo¿e byæ zwi¹zany z parametrami charakteryzuj¹cymi wydajnoœæ lubmoc instalacji albo urz¹dzenia. Wymagania dotycz¹ce prowadzenia takich pomiarów okre-œla Rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia 23 czerwca 2004 r. w sprawie wymagañw zakresie prowadzenia pomiarów wielkoœci emisji (Dz. U. Nr 283, poz. 2842).

Rozporz¹dzenie ustala wymagania dotycz¹ce pomiarów emisji do powietrza, nato-miast wymagania w zakresie pomiarów wielkoœci emisji do wód lub do ziemi, do którychprowadzenia s¹ obowi¹zani prowadz¹cy instalacjê oraz u¿ytkownicy urz¹dzeñ (z którychœcieki s¹ odprowadzane) okreœla Rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia 8 lipca 2004 r.w sprawie warunków, jakie nale¿y spe³niæ przy wprowadzaniu œcieków do wód lub doziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla œrodowiska wodnego (Dz. U.Nr 168, poz. 1763).

Rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia 23 czerwca 2004 r. okreœla:l przypadki, w których wymagany jest ci¹g³y pomiar emisji z instalacji,l przypadki, w których wymagane s¹ okresowe pomiary emisji z instalacji albo urz¹dzenia

oraz czêstotliwoœci prowadzenia tych pomiarów,l referencyjne metodyki wykonywania pomiarów,l sposób ewidencjonowania przeprowadzonych pomiarów.

Rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia 27 lutego 2003 r. w sprawie rodzajówwyników pomiarów prowadzonych w zwi¹zku z eksploatacj¹ instalacji lub urz¹dzenia,przekazywanym w³aœciwym organom ochrony œrodowiska oraz terminu i sposobów ichprezentacji (Dz. U. Nr 59, poz. 529) okreœla wymagania w zakresie rodzajów pomiarówprowadzonych w zwi¹zku z eksploatacj¹ instalacji lub urz¹dzenia, które prowadz¹cy instala-cjê lub u¿ytkownik urz¹dzeñ maj¹ obowi¹zek przekazywaæ w³aœciwym organom ochronyœrodowiska, a tak¿e terminy i sposoby prezentacji wyników tych pomiarów.

10.3. OP£ATY

Zgodnie z art. 86 b, ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kszta³towaniuœrodowiska (Dz. U. Nr 49, poz. 196, ze zmianami), w zwi¹zku z art. 9, ust. 1 ustawy


65

z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony œrodowiska, ustawy o od-padach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz. 1085, ze zmian.) orazart. 284 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony œrodowiska (Dz. U. Nr 62,poz. 627, ze zmian.) od 1 stycznia 1998 r. za wprowadzanie gazów lub py³ów do powietrza:l przedsiêbiorcy prowadz¹cy dzia³alnoœæ gospodarcz¹ wed³ug Prawa dzia³alnoœci gospo-

darczej oraz osoby prowadz¹ce dzia³alnoœæ wytwórcz¹ w rolnictwie, w zakresie uprawrolnych, chowu lub hodowli zwierz¹t, ogrodnictwa, warzywnictwa, leœnictwa, rybac-twa œródl¹dowego oraz osoby wykonuj¹ce zawód medyczny,

l osoby fizyczne nie bêd¹ce podmiotem gospodarczym korzystaj¹cym ze œrodowiskaw zakresie, w jakim korzystanie wymaga pozwolenia.

wnosz¹ samodzielnie op³aty w zakresie korzystania ze œrodowiska:l do 30.06.2005 r. – w systemie kwartalnym,l od 01.07.2005 r. – w systemie pó³rocznym.

Szczegó³y zagadnienia omówiono w rozdziale 18.2 Poradnika.

10.4. KARY

Za naruszanie przez podmioty wymagañ ochrony œrodowiska polegaj¹ce na przekro-czeniu rodzaju lub iloœci gazów lub py³ów wprowadzanych do powietrza wojewódzkiinspektor ochrony œrodowiska wymierza administracyjn¹ karê pieniê¿n¹, któr¹ omówionow rozdziale 8 Poradnika.

10.5. EWIDENCJA I SPRAWOZDAWCZOŒÆ

Podmiot korzystaj¹cy ze œrodowiska ma obowi¹zek prowadziæ ewidencjê zawieraj¹c¹informacje oraz dane o zakresie korzystania ze œrodowiska i co pó³ roku sk³adaæ informacjêmarsza³kowi województwa oraz wojewódzkiemu inspektorowi ochrony œrodowiska we-d³ug miejsca lokalizacji Ÿród³a emisji do œrodowiska.

W zakresie ochrony powietrza dotyczy to:l spalania paliw w silnikach spalinowych (samochody osobowe, dostawcze, ciê¿arowe,

maszyny robocze, pojazdy szynowe, ci¹gniki rolnicze),l spalania energetycznego (kot³ownie, agregaty pr¹dotwórcze, prze³adunek paliw, stacje

paliw),l technologii: spawania, lakierowania, uzupe³niania klimatyzacji czynnikiem ch³odniczym,

itp.

66

11. Ochrona wód

Ochrona wód przed zanieczyszczeniem winna byæ realizowana poprzez stosowanie ze-spo³u œrodków prawnych, z których najwa¿niejsze znaczenie maj¹ œrodki o charakterze admi-nistracyjno-prawnym, tj. standardy, obowi¹zki lub gwarancje.

Standardy to tzw. normy techniczne, okreœlaj¹ce liczbowo lub opisowo wymaganiajakoœciowe dotycz¹ce szkodliwych oddzia³ywañ na œrodowisko. W ochronie wód stosowa-ne s¹ dwa typy standardów: normy dopuszczalnych zanieczyszczeñ wód (o charakterzenorm imisji) oraz normy jakoœci œcieków (o charakterze norm emisji). Normy jakoœci œcie-ków okreœlaj¹:l skutki, jakich œcieki nie mog¹ powodowaæ w odbiorniku,l substancje, jakich œcieki nie mog¹ zawieraæ w ogóle,l dopuszczalne wartoœci wskaŸników zanieczyszczeñ zawartych w œciekach.

Do tej grupy form ochrony wód nale¿y zaliczyæ generalne zakazy i ograniczenia zwi¹-zane z odprowadzaniem œcieków.

Do grupy obowi¹zków nale¿y zaliczyæ:l okreœlenie warunków wprowadzania œcieków do wód,l uzyskanie zgody w³aœciwego organu na odprowadzanie œcieków do wód lub do ziemi

(czyli uzyskanie pozwolenia wodnoprawnego),l instalowanie i u¿ytkowanie odpowiednich urz¹dzeñ ochronnych,l uiszczanie op³at za odprowadzanie œcieków,l obowi¹zki zwi¹zane z utworzeniem i korzystaniem ze strefy ochrony ujêcia lub Ÿród³a

wody,l prowadzenie pomiarów œcieków odprowadzanych do wód.

11.1. STANDARDY

Rozporz¹dzenia wykonawcze do ustawy Prawo wodne ustalaj¹ standardy okreœlaj¹cewymagania dotycz¹ce zawartoœci substancji w œciekach przemys³owych (Rozporz¹dzeniaMinistra Œrodowiska z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie dopuszczalnych mas substancji, któremog¹ byæ odprowadzane w œciekach przemys³owych; Dz. U. Nr 180, poz. 1867) oraz wy-

11. Ochrona wód

67

magania zwi¹zane z ograniczaniem wprowadzania do wód substancji uznanych za szczegól-nie szkodliwe (Rozporz¹dzanie Ministra Œrodowiska z dnia 8 lipca 2004 r. w sprawie warun-ków, jakie nale¿y spe³niæ przy wprowadzaniu œcieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawiesubstancji szczególnie szkodliwych dla œrodowiska wodnego; Dz. U. Nr 168, poz. 1763).W pierwszym z wymienionych aktów okreœlono dopuszczalne masy substancji, które mog¹byæ odprowadzane w oczyszczonych œciekach przemys³owych, w jednym lub kilku okresach,przypadaj¹ce na jednostkê masy wykorzystanego surowca, materia³u, paliwa lub powstaj¹ce-go produktu.

Ogóln¹ zasad¹ dotycz¹c¹ odprowadzania œcieków jest za³o¿enie, ¿e œcieki nie powin-ny wywo³ywaæ w wodach zmian fizycznych, chemicznych i biologicznych, które unie-mo¿liwia³yby prawid³owe funkcjonowanie ekosystemów wodnych. Jakoœæ wód powinnaspe³niaæ okreœlone dla nich wymagania, zwi¹zane z u¿ytkowaniem i korzystaniem z wódregionu wodnego.

Wprowadzane do wód œcieki komunalne bêd¹ce œciekami bytowymi nie powinnyzawieraæ substancji zanieczyszczaj¹cych w iloœciach przekraczaj¹cych najwy¿sze dopusz-czalne wartoœci wskaŸników zanieczyszczeñ, które zosta³y okreœlone w za³¹czniku nr 1 doRozporz¹dzenia Ministra Œrodowiska z dnia 8 lipca 2004 r. lub powinny spe³niaæ minimal-ny procent redukcji zanieczyszczeñ okreœlony w tym za³¹czniku. Natomiast œcieki komu-nalne inne ni¿ œcieki bytowe, wprowadzane do wód nie powinny zawieraæ substancjizanieczyszczaj¹cych w iloœciach przekraczaj¹cych najwy¿sze dopuszczalne wartoœci wskaŸ-ników zanieczyszczeñ okreœlone w za³¹czniku nr 1 do tego rozporz¹dzenia lub powinnyspe³niaæ minimalny procent redukcji zanieczyszczeñ, okreœlony w tym za³¹czniku. Pozosta-³e substancje zanieczyszczaj¹ce nie powinny przekraczaæ najwy¿szych dopuszczalnychwartoœci wskaŸników zanieczyszczeñ, które okreœlono w za³¹czniku nr 3 do rozporz¹dzenia.

Œcieki przemys³owe, w tym wody odciekowe ze sk³adowisk odpadów, wprowadzanedo wód nie powinny zawieraæ substancji zanieczyszczaj¹cych w iloœciach przekraczaj¹cychnajwy¿sze dopuszczalne wartoœci wskaŸników zanieczyszczeñ, okreœlone w za³¹czniku nr 3do rozporz¹dzenia. Œcieki z oczyszczania gazów odlotowych, z procesu termicznego prze-kszta³cania odpadów powinny spe³niæ warunki ustalone w za³¹czniku nr 5. W rozporz¹-dzeniu Ministra Œrodowiska z dnia 8 lipca 2004 r. ustalono warunki, jakie powinny spe³-niaæ œcieki komunalne bêd¹ce œciekami bytowymi, œcieki komunalne inne ni¿ œcieki bytoweze stacji uzdatniania wody, wody z odwodnienia zak³adów górniczych oraz œcieki oczysz-czane w procesie odwróconej osmozy wprowadzane do ziemi, a tak¿e œcieki przeznaczonedo wykorzystania rolniczego.

11.2. ZAKAZY I OGRANICZENIA ZWI¥ZANEZ ODPROWADZANIEM ŒCIEKÓW

Ustawa Prawo wodne w art. 39 zawiera ograniczenia i zakazy dotycz¹ce wprowadza-nia bezpoœredniego i poœredniego œcieków do wód podziemnych, do wód stoj¹cych, jeziori ich dop³ywów oraz w obrêbie k¹pielisk i pla¿ publicznych, a tak¿e ograniczenia i zakazy

11. Ochrona wód

68

dotycz¹ce wprowadzania odpadów do wód, sp³awiania œniegu wywo¿onego z terenówzanieczyszczonych i mycia pojazdów w wodach powierzchniowych (art. 40 ustawy Prawowodne). Na obszarach bezpoœredniego zagro¿enia powodzi¹ system zakazów obejmujelokalizowanie inwestycji zaliczanych do przedsiêwziêæ mog¹cych znacz¹co oddzia³ywaæna œrodowisko, gromadzenie œcieków, odchodów zwierzêcych, œrodków chemicznych,a tak¿e innych materia³ów, które mog¹ zanieczyœciæ wody, prowadzenie odzysku lub uniesz-kodliwiania odpadów, w tym w szczególnoœci ich sk³adowanie.

Odrêbny zestaw wymagañ okreœlono dla rolniczego wykorzystania œcieków. Podsta-wowe wymagania to ustalenie warunków, jakim powinny odpowiadaæ œcieki w ten sposóbwykorzystywane, zawartoœæ metali ciê¿kich w glebach, do których œcieki mia³yby byæwprowadzane oraz zakaz stosowania œcieków na obszarach p³ytkiego wystêpowania ska³szczelinowych, nieodizolowanych od powierzchni warstw¹ nieprzepuszczaln¹. Rozporz¹-dzenie okreœla tak¿e warunki, jakie powinno spe³niaæ po³o¿enie gruntów przewidzianychdo rolniczego wykorzystania œcieków oraz lokalizacji urz¹dzeñ i instalacji przeznaczonychdo magazynowania œcieków.

11.3. WARUNKI WPROWADZANIA ŒCIEKÓW DO WÓD

W rozporz¹dzeniach wydanych przez Ministra Œrodowiska zosta³y okreœlone zakresy,czêstotliwoœæ i metody prowadzenia pomiarów i analiz, a tak¿e zasady interpretacji uzy-skanych wyników, co daje podstawê do prowadzenia jednolitej oceny przestrzegania przezu¿ytkowników zasobów wodnych realizacji obowi¹zuj¹cych ich warunków.

Z uwagi na szczególnie niekorzystny wp³yw eutrofizacji na stan zasobów i ekosyste-mów wodnych ustawa Prawo wodne wprowadza ochronê wód eutroficznych lub podat-nych na eutrofizacjê w wyniku wprowadzenia œcieków miejskich. Dlatego w warunkachkorzystania z wód regionu nale¿y ustaliæ wykaz takich wód wraz z wykazem wód wyko-rzystywanych do zaopatrzenia ludnoœci w wodê, do celów rekreacyjnych oraz wód wyko-rzystywanych do bytowania ryb w warunkach naturalnych.

Podobne instrumenty zosta³y przewidziane w celu ochrony wód przed azotanami,pochodz¹cymi z rozproszonych Ÿróde³ rolniczych. Zgodnie z ustaw¹ produkcja rolna po-winna byæ prowadzona w taki sposób, aby ograniczaæ i zapobiegaæ zanieczyszczeniu wód.Ministrowie w³aœciwi do spraw: œrodowiska, rozwoju wsi oraz zdrowia zobowi¹zani zosta-li do okreœlenia obszarów, które mog¹ byæ wra¿liwe na zanieczyszczenie azotanami po-chodz¹cymi ze Ÿróde³ rolniczych (art. 47 ustawy Prawo wodne). Dla wskazanych obsza-rów minister w³aœciwy do spraw rolnictwa powinien opracowaæ zbiór zasad dobrej praktykirolniczej i upowszechniæ te zasady (Rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia 23 grudnia2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wra¿liwych na zanieczyszczenie zwi¹zkamiazotu ze Ÿróde³ rolniczych; Dz. U. Nr 241, poz. 2093; Rozporz¹dzenie Ministra Œrodo-wiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie szczegó³owych wymagañ, jakim powinnyodpowiadaæ programy dzia³añ maj¹ce na celu ograniczenie odp³ywu azotu ze Ÿróde³rolniczych; Dz. U. Nr 4, poz. 44).

11. Ochrona wód

69

W drodze rozporz¹dzenia dyrektor regionalnego zarz¹du gospodarki wodnej ma obo-wi¹zek okreœliæ wody powierzchniowe i podziemne wra¿liwe na zanieczyszczenie zwi¹z-kami azotu pochodz¹cymi ze Ÿróde³ rolniczych oraz obszary szczególnie nara¿one, z któ-rych odp³yw azotu (ze Ÿróde³ rolniczych) nale¿y ograniczyæ. W celu uwzglêdnienia zmianczynników nieprzewidzianych podczas wyznaczania powy¿szych terenów wody i obszarypoddawane bêd¹ co 4 lata weryfikacji.

11.4. INSTALOWANIE I EKSPLOATOWANIEURZ¥DZEÑ OCHRONNYCH

Zgodnie z podstawowymi za³o¿eniami Prawa wodnego zak³ady wprowadzaj¹ce œciekido wód lub do ziemi s¹ obowi¹zane zapewniæ ochronê wód przed zanieczyszczeniem,w szczególnoœci przez budowê i eksploatacjê urz¹dzeñ s³u¿¹cych tej ochronie, a tam gdziejest to celowe, powtórne wykorzystanie oczyszczonych œcieków. Ustawa okreœla, ¿e wy-bór miejsca i sposobu wykorzystania albo usuwania œcieków powinien minimalizowaæniekorzystne oddzia³ywanie na œrodowisko. Obiekt budowlany lub zespó³ takich obiektów,których u¿ytkowanie jest zwi¹zane z wprowadzaniem œcieków do wód lub do ziemi, niebêdzie móg³ byæ oddany do u¿ytkowania, je¿eli nie zosta³y zapewnione wymagane przepi-sami ustawy warunki oczyszczenia œcieków. Zasada ta powinna byæ odpowiednio stoso-wana do odbudowy, nadbudowy, rozbudowy, przebudowy oraz modernizacji obiektubudowlanego lub zespo³u takich obiektów, a tak¿e zmiany sposobu u¿ytkowania obiektulub zespo³u albo zmiany technologii prowadzonej w nich dzia³alnoœci.

Budowê urz¹dzeñ s³u¿¹cych do zaopatrzenia w wodê wolno realizowaæ tylko jedno-czeœnie z rozwi¹zaniem spraw gospodarki œciekowej, w szczególnoœci przez budowê sys-temów kanalizacyjnych i oczyszczalni œcieków. W miejscach, gdzie budowa systemówkanalizacyjnych nie przynios³aby korzyœci dla œrodowiska lub powodowa³aby nadmiernykoszt nale¿y stosowaæ systemy indywidualne lub inne, odpowiednie rozwi¹zania, zapew-niaj¹ce ochronê œrodowiska.

Aglomeracje o równowa¿nej liczbie mieszkañców powy¿ej 2 tysiêcy bêd¹ musia³ybyæ wyposa¿one w sieci kanalizacyjne dla œcieków komunalnych i w oczyszczalnie œcie-ków zapewniaj¹ce wymagany poziom oczyszczania. Pojêcie „aglomeracja” w tym wypad-ku oznacza teren, na którym zaludnienie lub dzia³alnoœæ gospodarcza s¹ wystarczaj¹coskoncentrowane, aby œcieki komunalne by³y zbierane i przekazywane do oczyszczalni œcie-ków komunalnych. Natomiast przez „jednego równowa¿nego mieszkañca” ustawa rozu-mie ³adunek substancji organicznych biologicznie rozk³adalnych, wyra¿ony piêciodnio-wym biochemicznym zapotrzebowaniem na tlen (BZT5) w iloœci 60 g tlenu na dobê.

11. Ochrona wód

70

11.5. OBOWI¥ZEK UZYSKANIA ZGODYNA ODPROWADZANIE ŒCIEKÓW

Odprowadzanie œcieków do wód lub do ziemi odbywa siê w ramach korzystaniaszczególnego, na podstawie pozwolenia wodnoprawnego. Pozwolenie takie jest równo-czeœnie pozwoleniem emisyjnym, wobec czego maj¹ do niego zastosowanie ogólne zasa-dy zawarte w ustawie Prawo ochrony œrodowiska.

11.5.1. SZCZEGÓLNE KORZYSTANIE Z WÓD

Jest to ka¿de, wykraczaj¹ce poza ramy powszechnego i zwyk³ego korzystanie z wód,mo¿liwe tylko na podstawie pozwolenia wodnoprawnego. Musi odbywaæ siê w jego ra-mach. Nie mo¿e naruszaæ warunków korzystania z wód dorzecza. Przyk³adowe wyliczeniesposobu korzystania z wód maj¹ce charakter korzystania szczególnego zawiera art. 37ustawy Prawo wodne (pobór wody, odprowadzanie œcieków do wód lub do ziemi).

11.5.2. POZWOLENIA WODNOPRAWNE

Pozwolenie wodnoprawne to decyzja administracyjna uprawniaj¹ca do szczególnegokorzystania z wód lub wykonywania eksploatacji urz¹dzeñ wodnych, wydawana na czasoznaczony, na podstawie przed³o¿onego przez wnioskodawcê tzw. operatu wodnoprawne-go. Szczegó³owe wymagania dotycz¹ce treœci operatu ustala art. 132 ustawy Prawo wodne.Do wniosku nale¿y do³¹czyæ:l decyzjê o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, je¿eli na podstawie odrêb-

nych przepisów jest ona wymagana; je¿eli decyzja nie jest wymagana – wypis i wyrysz miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, je¿eli plan zosta³ sporz¹dzony,

l opis prowadzenia zamierzonej dzia³alnoœci sporz¹dzony w jêzyku nietechnicznym,l zgodê w³aœciciela urz¹dzeñ kanalizacyjnych (do wniosku o wydanie pozwolenia wodno-

prawnego na wprowadzanie do urz¹dzeñ kanalizacyjnych œcieków zawieraj¹cych sub-stancje szczególnie szkodliwe dla œrodowiska wodnego).

Pozwolenie wodnoprawne jest wymagane na:l szczególne korzystanie z wód,l regulacjê wód oraz zmianê ukszta³towania terenu na gruntach przylegaj¹cych do wód,

maj¹c¹ wp³yw na warunki przep³ywu wody,l wykonanie urz¹dzeñ wodnych,l rolnicze wykorzystanie œcieków w zakresie nieobjêtym zwyk³ym korzystanie z wód,l d³ugotrwa³e obni¿enie poziomu zwierciad³a wody podziemnej,l piêtrzenie wody podziemnej,l gromadzenie œcieków oraz odpadów w obrêbie obszarów górniczych, utworzonych dla

wód leczniczych,l odwodnienie obiektów lub wykopów budowlanych oraz zak³adów górniczych,l wprowadzanie do wód powierzchniowych substancji hamuj¹cych rozwój glonów,l wprowadzanie do urz¹dzeñ kanalizacyjnych œcieków zawieraj¹cych substancje szcze-

gólnie szkodliwe dla œrodowiska wodnego.

11. Ochrona wód

71

Zgodnie z art. 122, ust. 2 ustawy Prawo wodne pozwolenie wodnoprawne jest wy-magane równie¿ na:l gromadzenie œcieków, a tak¿e innych materia³ów, prowadzenie odzysku lub unieszko-

dliwianie odpadów,l wznoszenie obiektów budowlanych oraz wykonywanie innych robót,l wydobywanie kamienia, ¿wiru, piasku, innych materia³ów oraz ich sk³adowanie,je¿eli wydano odpowiednie decyzje zezwalaj¹ce na prowadzenie takich dzia³añ na obsza-rach bezpoœredniego zagro¿enia powodzi¹.

Przepisy ustawy Prawo wodne przewiduj¹ kilka przypadków, w których obowi¹zekuzyskania pozwolenia jest wy³¹czony. S¹ to nastêpuj¹ce sytuacje:l uprawianie ¿eglugi na œródl¹dowych drogach wodnych,l holowanie oraz sp³aw drewna,l wydobywanie kamienia, ¿wiru, piasku, innych materia³ów oraz wycinanie roœlin w zwi¹zku

z utrzymywaniem wód, szlaków ¿eglownych oraz remontem urz¹dzeñ wodnych,l wykonanie pilnych prac zabezpieczaj¹cych w okresie powodzi,l wykonanie studni o g³êbokoœci do 30 m na potrzeby zwyk³ego korzystania z wód,l odwadnianie obiektów lub wykopów budowlanych, je¿eli zasiêg leja depresji nie wykra-

cza poza granice terenu, którego zak³ad jest w³aœcicielem,l rybackie korzystanie ze œródl¹dowych wód powierzchniowych.

Pozwolenie nie mo¿e byæ wydane, je¿eli projektowany sposób korzystania z wodynarusza³by ustalenia warunków korzystania z wód regionu wodnego lub warunków korzy-stania z wód zlewni, ustalenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennegooraz decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, a tak¿e wymagania ochronyzdrowia ludzi, œrodowiska oraz dóbr kultury wpisanych do rejestru zabytków (okreœlonew odrêbnych przepisach). Przy zaistnieniu takich okolicznoœci organ ma obowi¹zek odmó-wiæ wydania pozwolenia.

Pozwolenie wydawane jest na czas okreœlony, nie krótszy ni¿ 10 lat, chyba ¿e zak³adsk³adaj¹cy wniosek ustali³ okres krótszy. Ustawa wskazuje sytuacje, w których okres wa¿-noœci pozwolenia musi byæ ustalony inaczej:l pozwolenie wodnoprawne dotycz¹ce wprowadzania do wód, ziemi lub do urz¹dzeñ

kanalizacyjnych œcieków zawieraj¹cych substancje niebezpieczne wydaje siê na okresnie d³u¿szy ni¿ 4 lata,

l pozwolenie na wycinanie roœlin oraz wydobywanie kamienia, ¿wiru, piasku i innychmateria³ów z wód lub z obszarów bezpoœredniego zagro¿enia powodzi¹ wydaje siê naokres nie d³u¿szy ni¿ 5 lat,

l pozwolenie na pobór wody wydaje siê na okres 20 lat.Najwa¿niejsze elementy pozwolenia to okreœlenie:

l iloœci pobieranej wody,l sposobu gospodarowania wod¹,l iloœci, stanu i sk³adu œcieków wykorzystywanych rolniczo oraz wprowadzanych do wód,

do ziemi lub do urz¹dzeñ kanalizacyjnych, a w przypadku œcieków przemys³owych

11. Ochrona wód

72

(je¿eli jest to uzasadnione) dopuszczalne iloœci zanieczyszczeñ, zw³aszcza iloœci sub-stancji szczególnie szkodliwych dla œrodowiska wodnego,

l usytuowania oraz warunków wykonania urz¹dzenia wodnego, a tak¿e charakterystycz-nych rzêdnych piêtrzenia oraz przep³ywów,

l obowi¹zków wobec innych zak³adów posiadaj¹cych pozwolenia wodnoprawne, uprawio-nych do rybactwa oraz osób nara¿onych na szkody w zwi¹zku z wykonywaniem ustaleñpozwolenia wodnoprawnego,

l niezbêdnych przedsiêwziêæ ograniczaj¹cych negatywne oddzia³ywanie na œrodowisko,l sposobu i zakresu prowadzenia pomiarów iloœci i jakoœci pobieranej wody, œcieków

wprowadzanych do wód, do ziemi lub do urz¹dzeñ kanalizacyjnych oraz wykorzysty-wanych rolniczo, prowadzenie okresowych pomiarów wydajnoœci i poziomu zwiercia-d³a wody w studni,

l sposobu postêpowania w przypadku rozruchu, zatrzymania dzia³alnoœci b¹dŸ awariiurz¹dzeñ istotnych dla realizacji pozwolenia, a tak¿e rozmiaru i warunków korzystaniaz wód oraz urz¹dzeñ wodnych w tych sytuacjach wraz z maksymalnym, dopuszczal-nym czasem trwania tych warunków,

l w razie potrzeby zakresu dodatkowych pomiarów lub wykonania okreœlonych prac.Organ w³aœciwy do wykonania pozwolenia ma obowi¹zek dokonania przegl¹du ustaleñ

pozwoleñ wodnoprawnych na pobór wody lub wprowadzanie œcieków do wód, do ziemilub urz¹dzeñ kanalizacyjnych, a tak¿e realizacji tych pozwoleñ co najmniej raz na 4 lata.

Organ z urzêdu mo¿e cofn¹æ lub ograniczyæ pozwolenie wodnoprawne bez odszko-dowania. S¹ to nastêpuj¹ce sytuacje:l zak³ad zmienia cel i zakres korzystania z wód lub warunki wykonywania uprawnieñ

ustalonych w pozwoleniu,l urz¹dzenia wodne wykonane zosta³y niezgodnie z warunkami ustalonymi w pozwole-

niu wodnoprawnym lub nie s¹ nale¿ycie utrzymywane,l zak³ad nie realizuje obowi¹zków wobec innych zak³adów posiadaj¹cych pozwolenia

wodnoprawne, uprawnionych do rybactwa oraz osób nara¿onych na szkody, albo nierealizuje przedsiêwziêæ ograniczaj¹cych negatywne oddzia³ywanie na œrodowisko, usta-lonych w pozwoleniu,

l zasoby wód podziemnych uleg³y zmniejszeniu w sposób naturalny,l zak³ad nie rozpocz¹³ w terminie korzystania z uprawnieñ wynikaj¹cych z pozwolenia wod-

noprawnego, z powodów innych ni¿ okreœlone w art. 135, pkt 3 lub nie korzysta³ z tychuprawnieñ przez okres co najmniej 2 lat,

l nast¹pi³a zmiana przepisów ustalaj¹cych standardy emisyjne.Je¿eli jest to uzasadnione interesem ludnoœci, ochron¹ œrodowiska albo wa¿nymi wzglê-

dami gospodarczymi pozwolenie wodnoprawne mo¿na cofn¹æ lub ograniczyæ za odszko-dowaniem. W drodze decyzji administracyjnej o odszkodowaniu orzeka organ w³aœciwydo cofniêcia lub ograniczenia pozwolenia wodnoprawnego, na warunkach okreœlonychw ustawie. Odszkodowanie przys³uguje od:l starosty – z bud¿etu powiatu, je¿eli cofniêcie lub ograniczenie pozwolenia jest uzasad-

nione interesem ludnoœci,

11. Ochrona wód

73

l marsza³ka województwa – z bud¿etu urzêdu marsza³kowskiego, je¿eli cofniêcie lubograniczenie pozwolenia jest uzasadnione ochron¹ œrodowiska,

l tego, który odniesie korzyœci z cofniêcia lub ograniczenia pozwolenia wodnoprawnego– je¿eli cofniêcie lub ograniczenie pozwolenia wodnoprawnego jest uzasadnione wa¿-nymi wzglêdami gospodarczymi.

Organem w³aœciwym do wydawania pozwoleñ wodnoprawnych jest starosta. Wojewo-da wydaje pozwolenia wodnoprawne, w nastêpuj¹cych sytuacjach:l je¿eli szczególne korzystanie z wód lub wykonywanie urz¹dzeñ wodnych jest zwi¹zane

z przedsiêwziêciami mog¹cymi znacz¹co oddzia³ywaæ na œrodowisko (dla których obo-wi¹zek sporz¹dzenia raportu o oddzia³ywaniu przedsiêwziêcia wynika z przepisów o ochro-nie œrodowiska) oraz z eksploatacj¹ instalacji lub urz¹dzeñ wodnych na terenach zak³a-dów w rozumieniu ustawy Prawo ochrony œrodowiska zaliczanych do tych przedsiêwziêæ,

l na wykonanie urz¹dzeñ wodnych zabezpieczaj¹cych przed powodzi¹,l na przerzuty wody,l na wprowadzanie do wód powierzchniowych substancji chemicznych hamuj¹cych roz-

wój glonów,l o których mowa w art. 122, ust. 2 (dzia³ania prowadzone na obszarach szczególnego

zagro¿enia powodzi¹),l je¿eli szczególne korzystanie z wód lub wykonanie urz¹dzeñ wodnych odbywa siê na

terenach zamkniêtych w rozumieniu ustawy Prawo ochrony œrodowiska,l na wydobywanie z wód powierzchniowych kamienia, piasku, ¿wiru i innych materia-

³ów,l na wspólne korzystanie z wód, o których mowa w art. 130, je¿eli jest organem w³aœci-

wym do wydania jednego z tych pozwoleñ,l wszystkie, o których mowa w art. 122, wymagane dla przedsiêwziêcia, je¿eli jest orga-

nem w³aœciwym do wydania jednego z tych pozwoleñ.

11.6. ZG£OSZENIA

Rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie rodzajówinstalacji, których eksploatacja wymaga zg³aszania okreœla rodzaje instalacji, z których emisjanie wymaga pozwolenia wodnoprawnego na wprowadzanie œcieków do wód lub do zie-mi, a których eksploatacja wymaga zg³oszenia do organu ochrony œrodowiska, z uwagi nawprowadzenie œcieków do wód lub do ziemi. S¹ to oczyszczalnie œcieków o przepustowo-œci do 5 m3 na dobê wykorzystywane na potrzeby w³asnego gospodarstwa domowego lubrolnego, w ramach zwyk³ego korzystania z wód. Zg³oszeñ dokonujemy do: wójta, burmi-strza lub prezydenta miasta. Zg³oszenie instalacji, z której emisja œcieków nie wymagapozwolenia wodnoprawnego powinno spe³niaæ wymogi art. 152 ustawy Prawo ochronyœrodowiska.

11. Ochrona wód

74

11.7. POMIARY

Obowi¹zek prowadzenia pomiarów œcieków wynika z przepisów ustawy Prawo ochronyœrodowiska. Zasady w odniesieniu do odprowadzania œcieków ustala wspominane wy¿ejrozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z 8 lipca 2004 r. Rozporz¹dzenie okreœla miejsce i czê-stotliwoœæ pobierania próbek œcieków, metodyki referencyjne analizy i sposób oceny, czyœcieki odpowiadaj¹ wymaganym warunkom. Próbki œcieków odp³ywaj¹cych z oczyszczalniœcieków nale¿y pobieraæ w regularnych odstêpach czasu, w ci¹gu roku i stale w tymsamym miejscu. Ustalono tak¿e liczbê pobieranych dobowych próbek œcieków i czêstotli-woœæ ich pobierania. Rozporz¹dzenie wskazuje okolicznoœci, których zaistnienie musi byæw trakcie pomiarów stwierdzone dla uznania, i¿ badane œcieki odpowiadaj¹ wymaganymwarunkom.

11.8. EWIDENCJA I SPRAWOZDAWCZOŒÆ

Na podstawie art. 287, ust 1, pkt 2 i ust. 3, 4 ustawy Prawo ochrony œrodowiskapodmioty korzystaj¹ce ze œrodowiska maj¹ obowi¹zek prowadziæ, aktualizowan¹ co pó³roku, ewidencjê zawieraj¹c¹ odpowiednio informacje o:l iloœci i jakoœci pobranej wody powierzchniowej i podziemnej,l iloœci, stanie i sk³adzie œcieków wprowadzanych do wód lub do ziemi,l wielkoœci, rodzaju i sposobie zagospodarowania terenu, z którego odprowadzane s¹

œcieki opadowe i wody roztopowe,l wielkoœci produkcji ryb innych ni¿ ³ososiowate lub innych organizmów wodnych oraz po-

wierzchni u¿ytkowej stawów eksploatowanych w cyklu produkcji, w obiektach chowu lubhodowli tych ryb lub organizmów, za okres od 1 maja roku rozpoczynaj¹cego cykl do30 kwietnia roku nastêpnego po zakoñczeniu cyklu produkcyjnego.

Podmioty korzystaj¹ce ze œrodowiska maj¹ obowi¹zek sk³adania do marsza³ka woje-wództwa wykazów zawieraj¹cych informacje i dane o wspomnianym zakresie korzystaniaze œrodowiska w cyklu pó³rocznym, tj. do 31 lipca za I pó³rocze i do 31 stycznia za IIpó³rocze poprzedniego roku.

11.9. OP£ATY

Podmioty korzystaj¹ce ze œrodowiska za:l pobór wód podziemnych,l pobór wód powierzchniowych,l wprowadzanie œcieków do wód lub do ziemi,na podstawie art. 273, ust. 1, pkt 2, 3, art. 284 ustawy Prawo ochrony œrodowiska wnosz¹samodzielnie op³aty na rachunek urzêdu marsza³kowskiego w³aœciwego dla miejsca lokali-zacji emisji do koñca miesi¹ca nastêpuj¹cego po up³ywie ka¿dego pó³rocza. Wyj¹tek sta-

11. Ochrona wód

75

nowi¹ op³aty za œcieki z obiektów stawowej gospodarki rybackiej, które wnoszone s¹ dokoñca czerwca po okresie rozliczeniowym.

Szczegó³y wnoszenia op³at omówiono w punkcie 18.2. Poradnika.Op³aty ponosi siê za:

l œcieki bytowe – op³aty ponosi siê w przypadku wprowadzania do wód lub do ziemiœcieków z budynków mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego oraz u¿ytecznoœci pu-blicznej, powstaj¹ce w wyniku ludzkiego metabolizmu lub funkcjonowania gospodarstwdomowych,

l œcieki komunalne – op³aty ponosi siê w przypadku wprowadzania do wód lub do ziemiœcieków bytowych lub mieszaniny œcieków bytowych z przemys³owymi albo z wodamiopadowymi, odprowadzane urz¹dzeniami s³u¿¹cymi do realizacji zadañ w³asnych gmi-ny, w zakresie kanalizacji i oczyszczania œcieków komunalnych,

l œcieki przemys³owe – op³aty ponosi siê w przypadku wprowadzania do wód lub doziemi œcieków, niebêd¹cych œciekami bytowymi, powsta³ych w zwi¹zku z prowadzon¹dzia³alnoœci¹ handlow¹, przemys³ow¹, sk³adow¹, transportow¹ lub us³ugow¹,

l wody ch³odnicze – op³aty ponosi siê w przypadku wprowadzania do wód lub do ziemiwód ch³odniczych, je¿eli ich temperatura przekracza + 26°C albo naturaln¹ temperaturêwody, w przypadku gdy jest ona wy¿sza ni¿ + 26°C,

l wody opadowe lub roztopowe, pochodz¹ce z powierzchni zanieczyszczonych o trwa³ejnawierzchni, w szczególnoœci z miast, portów, lotnisk, terenów przemys³owych, han-dlowych, us³ugowych i sk³adowych, bez transportowych oraz dróg i parkingów, ujêtew systemy kanalizacyjne, z wyj¹tkiem kanalizacji ogólnosp³awnej – op³aty ponosi siêw przypadku wprowadzania do wód lub do ziemi wód opadowych lub roztopowychoddzieln¹ kanalizacj¹ deszczow¹ z ró¿nego rodzaju powierzchni, za wyj¹tkiem terenówzielonych, powierzchni dachów, wiat i budynków,

l wody zasolone – op³aty ponosi siê w przypadku wprowadzania do wód lub do ziemiwód zasolonych, je¿eli wartoœæ sumy jonów chlorków i siarczanów przekracza 500 mg/l,

l wody wykorzystane na potrzeby chowu lub hodowli ryb ³ososiowatych – op³aty ponosisiê w przypadku wprowadzania do wód lub do ziemi wód z hodowli ryb ³ososiowatych,w przypadku gdy iloœæ i rodzaj substancji w nich zawartych przekroczy wartoœci okreœlo-ne w pozwoleniu wodnoprawnym,

l wody wykorzystane na potrzeby chowu lub hodowli ryb innych ni¿ ³ososiowate lubinnych organizmów wodnych – op³aty ponosi siê w przypadku wprowadzania do wódlub do ziemi wód z hodowli ryb innych ni¿ ³ososiowate, gdy produkcja rozumiana jakoprzyrost masy ryb lub organizmów wodnych w ci¹gu roku przekracza 1 500 kg z 1 hapowierzchni u¿ytkowej stawu.

Op³aty ponosi siê wy³¹cznie w przypadku bezpoœredniego odprowadzania œcieków dowód lub do ziemi. Op³at nie ponosi siê w przypadku pod³¹czenia do sieci kanalizacyjnejmiasta lub gminy b¹dŸ odprowadzania œcieków do szczelnych zbiorników bezodp³ywowych(szamba), z których nastêpuje odbiór œcieków na podstawie umowy cywilno-prawnej.

W przypadku braku wymaganego pozwolenia wodnoprawnego na pobór wód i odpro-wadzanie œcieków do œrodowiska nale¿y naliczyæ op³aty podwy¿szone o:

11. Ochrona wód

76

l 500% w okresie od 01.01.2002 r. do 11.01.2003 r.,l 100% w okresie od 12.01.2003 r. do 31.12.2006 r.,l 200% w okresie od 01.01.2007 r. do 31.12.2008 r.,l 500% w okresie od 01.01.2009 r.,zgodnie z art. 292 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony œrodowiska (Dz. U. Nr 62,poz. 627, ze zm.)

11.10. KARY

Na podstawie art. 273, ust. 2 ustawy Prawo ochrony œrodowiska podmioty korzysta-j¹ce ze œrodowiska mog¹ mieæ wymierzon¹ administracyjn¹ karê pieniê¿n¹ za przekrocze-nie warunków korzystania ze œrodowiska, ustalonych decyzj¹ starosty lub wojewody.

Wysokoœæ kary za wprowadzanie œcieków zale¿y od:l iloœci, stanu, sk³adu œcieków, procentowej redukcji stê¿eñ substancji w œciekach oraz

masy substancji szczególnie szkodliwych dla œrodowiska wodnego w odprowadzanychœciekach, przypadaj¹cych na jednostkê masy wykorzystanego surowca, materia³u, pali-wa lub wytwarzanego produktu – stosownie do warunków okreœlonych w pozwoleniuwodnoprawnym,

l przekroczenia iloœci pobranej wody, okreœlonej w pozwoleniu wodnoprawnym.Administracyjne kary pieniê¿ne wymierza wojewódzki inspektor ochrony œrodowiska.

Szczegó³owe informacje o karach przedstawiono w rozdziale 8 Poradnika.

77

12. Gospodarka odpadami

12.1. PODSTAWOWE DEFINICJE I ZASADYGOSPODAROWANIA ODPADAMI

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628, ze zmianami)okreœla miêdzy innymi hierarchiê postêpowania z odpadami, w pierwszej kolejnoœci wskazu-j¹c na koniecznoœæ zapobiegania powstawaniu odpadów lub ograniczenie ich iloœci i nega-tywnego oddzia³ywania na œrodowisko przy wytwarzaniu produktów, podczas i po zakoñ-czeniu ich u¿ytkowania. W dalszej kolejnoœci wskazuje siê na odzysk odpadów, nastêpnieich unieszkodliwianie, aby sk³adowane by³y tylko te odpady, których unieszkodliwianiew inny sposób by³o niemo¿liwe, z przyczyn technologicznych lub nieuzasadnione z przy-czyn ekologicznych lub ekonomicznych.

Odpady powinny byæ poddawane odzyskowi lub unieszkodliwianiu przede wszystkimw miejscu ich powstawania, a dopiero w przypadku braku takiej mo¿liwoœci, przekazywa-ne do najbli¿ej po³o¿onych miejsc, w których mog¹ byæ poddawane tym procesom. Wy¿ejwymieniony wymóg potocznie nazywany jest „zasad¹ bliskoœci”. Dopuszczalne jest pod-danie odpadów komunalnych, osadów œciekowych, zakaŸnych odpadów medycznych i we-terynaryjnych odzyskowi lub unieszkodliwianiu na obszarze innego województwa, je¿eliodleg³oœæ od miejsca wytwarzania odpadów do instalacji przeznaczonej do odzysku lubunieszkodliwiania jest mniejsza ni¿ odleg³oœæ do instalacji lub miejsca po³o¿onego na ob-szarze tego samego województwa.

Transport odpadów niebezpiecznych z miejsc ich powstawania do miejsc odzysku lubunieszkodliwiania odbywa siê z zachowaniem przepisów obowi¹zuj¹cych przy transporciemateria³ów niebezpiecznych. Odzysk lub unieszkodliwianie odpadów mo¿e odbywaæ siêtylko w instalacjach lub urz¹dzeniach spe³niaj¹cych okreœlone wymagania.

Ustawa dopuszcza wyj¹tki. W przypadku kiedy ze wzglêdów bezpieczeñstwa spala-nie w instalacjach lub urz¹dzeniach nie jest mo¿liwe (np. spalanie niektórych odpadówwojskowych) wówczas mo¿e odbywaæ siê poza instalacjami lub urz¹dzeniami. W drodzedecyzji administracyjnej zgodê wydaje w³aœciwy wojewoda.


78

Odpady to ka¿da substancja lub przedmiot nale¿¹cy do jednej z kategorii, okreœlonychw za³¹czniku nr 1 do ustawy, których posiadacz pozbywa siê, zamierza pozbyæ siê lub doich pozbycia jest obowi¹zany.

Odpady niebezpieczne to odpady:l nale¿¹ce do kategorii lub rodzajów odpadów okreœlonych na liœcie A za³¹cznika nr 2 do

ustawy, posiadaj¹ce co najmniej jedn¹ z w³aœciwoœci wymienionych w za³¹czniku nr 4do ustawy lub

l nale¿¹ce do kategorii lub rodzaju odpadów okreœlonych na liœcie B za³¹cznika nr 2 doustawy i zawieraj¹ce którykolwiek ze sk³adników wymienionych w za³¹czniku nr 3 do ustawyoraz posiadaj¹ce co najmniej jedn¹ z w³aœciwoœci wymienionych w za³¹czniku nr 4.

Bior¹c pod uwagê kategorie oraz rodzaje odpadów Minister Œrodowiska okreœli³ w dro-dze Rozporz¹dzenia z dnia 27 wrzeœnia 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112,poz. 1206) katalog odpadów z podzia³em na grupy, podgrupy i rodzaje, uwzglêdniaj¹cŸród³a powstawania odpadów oraz listê odpadów niebezpiecznych i sposoby klasyfikowa-nia odpadów, a w drodze oddzielnego rozporz¹dzenia warunki, w których uznaje siê, ¿eodpady wymienione na liœcie odpadów niebezpiecznych nie posiadaj¹ w³aœciwoœci lubsk³adników powoduj¹cych, ¿e stanowi¹ odpady niebezpieczne, a tak¿e sposoby ustaleniaspe³nienia tych warunków.

Czy odpad jest niebezpieczny? O tym decyduje nie tylko jego obecnoœæ w katalogu odpa-dów z oznaczeniem „*”. Je¿eli oka¿e siê, ¿e odpad nie posiada ani okreœlonej w³aœciwoœci,ani sk³adników to mimo figurowania na liœcie odpadów niebezpiecznych takim odpademnie bêdzie. Ta sytuacja zosta³a szczegó³owo ujêta w drugim z wymienionych rozporz¹dzeñi jest w³aœciwie jedyn¹ drog¹ do zmiany kwalifikacji odpadu jako niebezpiecznego na innyni¿ niebezpieczny.

MAGAZYNOWANIE ODPADÓW to czasowe przetrzymywanie lub gromadzenieodpadów przed ich transportem, odzyskiem lub unieszkodliwieniem, w œciœle okreœlonymmiejscu (do którego posiadacz ma tytu³ prawny), w sposób okreœlony stosown¹ decyzj¹administracyjn¹.

ODPADY KOMUNALNE to odpady powstaj¹ce w gospodarstwach domowych,a tak¿e odpady nie zawieraj¹ce odpadów niebezpiecznych pochodz¹ce od innych wytwór-ców odpadów, które ze wzglêdu na swój charakter lub sk³ad s¹ podobne do odpadówpowstaj¹cych w gospodarstwach domowych. Z definicji wynika, ¿e o tym czy odpad jestodpadem komunalnym bêdzie decydowaæ to, czym on faktycznie jest. Odpadami komu-nalnymi mog¹ byæ niektóre odpady powstaj¹ce np. w zak³adach zbiorowego ¿ywienia.

POSIADACZEM ODPADÓW jest ka¿dy, kto faktycznie w³ada odpadami (wytwór-ca odpadów, inne osoby fizyczne, osoba prawna lub jednostka organizacyjna), z wy³¹cze-niem prowadz¹cego dzia³alnoœæ w zakresie transportu odpadów. Zak³ada siê, ¿e w³adaj¹cypowierzchni¹ ziemi jest posiadaczem odpadów znajduj¹cych siê na nieruchomoœci. Defini-cja, w obydwu swoich czêœciach, ma podstawowe znaczenie dla zasad gospodarowaniaodpadami. Zwalnia z odpowiedzialnoœci za odpady podmiot dokonuj¹cy ich transportu.Oznacza to, ¿e wytwórca odpadów obci¹¿ony jest odpowiedzialnoœci¹ za nie do momen-tu przekazania ich do nastêpnego posiadacza (transportuj¹cy ju¿ nim nie jest). Wyj¹tek


79

mo¿e stanowiæ sytuacja, gdy nastêpny posiadacz odpadów np. kompostownia odbiera od-pady w³asnymi œrodkami transportu, na podstawie posiadanego zezwolenia w zakresie trans-portu odpadów. W przypadku, kiedy na okreœlonym gruncie znajduj¹ siê odpady, to do ichuprz¹tniêcia bêdzie zobowi¹zany ten, w czyim w³adaniu jest grunt, bez wzglêdu na to, jaksiê tam znalaz³y, a obowi¹zek ten bêdzie na³o¿ony w drodze decyzji, przez organ gminy.Niewykonanie takiej decyzji mo¿e spowodowaæ wdro¿enie postêpowania egzekucyjnego.

WYTWÓRCA ODPADÓW to ka¿dy, którego dzia³alnoœæ lub bytowanie powodujepowstawanie odpadów oraz ka¿dy, kto przeprowadza wstêpne przetwarzanie, mieszanielub inne dzia³anie powoduj¹ce zmianê charakteru lub sk³adu tych odpadów. Wytwórc¹odpadów powsta³ych w wyniku œwiadczenia us³ug w zakresie budowy, rozbiórki, remontuobiektów, czyszczenia zbiorników lub urz¹dzeñ oraz sprz¹tania, konserwacji i napraw jestpodmiot, który œwiadczy us³ugê, chyba ¿e umowa o œwiadczenie us³ugi stanowi inaczej.

12.2. OBOWI¥ZKI WYTWÓRCY (POSIADACZA) ODPADÓW

Wytwórca odpadów jest jednoczeœnie ich posiadaczem do czasu przekazania do nastêp-nego posiadacza odpadów. Wytwórca odpadów zobowi¹zany jest do:l uzyskania decyzji zatwierdzaj¹cej program gospodarki odpadami niebezpiecznymi, je¿eli

wytwarza odpady niebezpieczne w iloœci powy¿ej 0,1 Mg rocznie,l przed³o¿enia informacji o wytwarzanych odpadach oraz sposobach gospodarowania

wytworzonymi odpadami, je¿eli rocznie wytwarza odpady niebezpieczne w iloœci do0,1 Mg albo powy¿ej 5 tysiêcy Mg odpadów innych ni¿ niebezpieczne,

l wytwórca odpadów, które powstaj¹ w zwi¹zku z eksploatacj¹ instalacji, obowi¹zanyjest do uzyskania pozwolenia na wytwarzanie, je¿eli rocznie wytwarza powy¿ej 1 Mgodpadów niebezpiecznych oraz 5 tysiêcy Mg innych ni¿ niebezpieczne; w pozwoleniutym uwzglêdnia siê wszystkie odpady wytwarzane przez danego wytwórcê w jednymmiejscu.

Choæ zasadnicz¹ podstaw¹ prawn¹ pozwolenia na wytwarzanie odpadów jest art. 17ustawy o odpadach to ogólne warunki udzielania tego typu pozwoleñ znajduj¹ siê w art. 180-192ustawy Prawo ochrony œrodowiska. Omówiono je w rozdziale 9 Poradnika.

12.3. POZWOLENIA

Zgodnie z art. 17 ustawy o odpadach wytwórca odpadów prowadz¹cy instalacjê jestobowi¹zany do uzyskania pozwolenia na wytwarzanie odpadów.

Pozwolenie na wytwarzanie jest wydawane na wniosek zainteresowanego. Wniosekpowinien spe³niaæ wymagania okreœlone w przepisach ustawy Prawo ochrony œrodowiskaoraz dodatkowo zawieraæ informacje okreœlone w art. 18, ust. 1 ustawy o odpadach.Pozwolenie na wytwarzanie odpadów powinno spe³niaæ wymagania okreœlone w przepi-sach ustawy Prawo ochrony œrodowiska oraz zawieraæ dane o:


80

l iloœci odpadów poszczególnych rodzajów dopuszczonych do wytworzenia w ci¹gu roku,l sposobach gospodarowania odpadami z uwzglêdnieniem zbierania, transportu, odzy-

sku, unieszkodliwiania,l miejscu, sposobie oraz rodzaju magazynowanych odpadów,l czasie obowi¹zywania decyzji (nie krótszym ni¿ wskazany we wniosku i nie d³u¿szym

ni¿ 10 lat).W³aœciwy organ odmawia wydania pozwolenia tylko w przypadkach okreœlonych w usta-

wie Prawo ochrony œrodowiska lub w sytuacji kiedy zamierzony sposób gospodarki odpa-dami spowodowa³by konsekwencje okreœlone w ustawie o odpadach:l zagro¿enia dla zdrowia, ¿ycia ludzi lub dla œrodowiska,l jest niezgodny z planami gospodarki odpadami.

12.4. DECYZJE ZATWIERDZAJ¥CE PROGRAMGOSPODARKI ODPADAMI

Wniosek o zatwierdzenie programu gospodarki odpadami niebezpiecznymi wytwórcaodpadów niebezpiecznych jest zobowi¹zany przed³o¿yæ w³aœciwemu organowi na dwamiesi¹ce przez rozpoczêciem dzia³alnoœci powoduj¹cej powstawanie odpadów niebez-piecznych. Program gospodarki odpadami niebezpiecznymi do³¹czany do wniosku o wy-danie decyzji zatwierdzaj¹cej powinien zawieraæ (art. 20, ust. 1 ustawy o odpadach):l wyszczególnienie rodzajów odpadów niebezpiecznych przewidzianych do wytwarzania

(w przypadkach, gdy okreœlenie rodzaju nie jest wystarczaj¹ce dla ustalenia zagro¿enia,jakie mog¹ powodowaæ odpady niebezpieczne, w³aœciwy organ bêdzie móg³ wezwaæwnioskodawcê do podania podstawowego sk³adu chemicznego i w³aœciwoœci odpadów),

l okreœlenie iloœci odpadów niebezpiecznych poszczególnych rodzajów, przewidzianychdo wytwarzania w ci¹gu roku,

l informacje o zamierzonych sposobach zapobiegania powstawaniu odpadów niebez-piecznych lub ograniczenia iloœci odpadów i ich uci¹¿liwoœci,

l opis dalszego sposobu gospodarowania odpadami z uwzglêdnieniem zbierania, trans-portu, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych,

l wskazanie miejsca i sposobu oraz rodzaju magazynowanych odpadów.We wniosku o zatwierdzenie programu gospodarki odpadami niebezpiecznymi wy-

twórca odpadów powinien tak¿e okreœliæ czas prowadzenia dzia³alnoœci zwi¹zanej z wy-twarzaniem odpadów. Program gospodarki odpadami niebezpiecznymi, po uzyskaniu opi-nii wójta, zatwierdzany jest decyzj¹, w której okreœla siê:l iloœæ odpadów niebezpiecznych poszczególnych rodzajów dopuszczonych do wytwo-

rzenia w ci¹gu roku,l sposoby dalszego gospodarowania odpadami niebezpiecznymi,l miejsce, sposób i rodzaj magazynowanych odpadów niebezpiecznych,l czas obowi¹zywania decyzji (nie krótszy ni¿ wskazany we wniosku i nie d³u¿szy ni¿ 10 lat).


81

W³aœciwy organ powinien odmówiæ wydania decyzji w przypadku, jeœli:l zamierzony sposób gospodarki odpadami niebezpiecznymi móg³by powodowaæ zagro-

¿enie dla zdrowia, ¿ycia ludzi lub dla œrodowiska,l zamierzony sposób gospodarki odpadami niebezpiecznymi jest niezgodny z planami

gospodarki odpadami.

12.5. INFORMACJE O WYTWARZANYCH ODPADACH (EWENTUALNIE DECYZJA KORYGUJ¥CA)

Informacje o wytwarzanych odpadach oraz sposobach gospodarowania wytworzony-mi odpadami zobowi¹zany podmiot powinien przed³o¿yæ w³aœciwemu organowi 30 dniprzed rozpoczêciem dzia³alnoœci powoduj¹cej powstawanie odpadów lub przed tak¹ zmian¹dzia³alnoœci, która wp³ynie na rodzaj i iloœæ wytwarzanych odpadów b¹dŸ sposób gospo-darowania nimi. Informacja przedk³adana jest w trzech egzemplarzach. Powinna zawieraæ(art. 24, ust. 4 ustawy o odpadach):l wyszczególnienie rodzajów odpadów przewidzianych do wytwarzania (w przypadku, gdy

okreœlenie rodzaju nie jest wystarczaj¹ce dla ustalenia zagro¿eñ, jakie odpady mog¹ powo-dowaæ w³aœciwy organ bêdzie móg³ wezwaæ wnioskodawcê do podania podstawowegosk³adu chemicznego i w³aœciwoœci odpadów),

l okreœlenie iloœci odpadów poszczególnych rodzajów przewidzianych do wytwarzaniaw ci¹gu roku,

l informacje wskazuj¹ce na sposoby zapobiegania powstawaniu odpadów lub ogranicze-nia iloœci odpadów i ich uci¹¿liwoœci,

l opis dalszego sposobu gospodarowania odpadami z uwzglêdnieniem zbierania, trans-portu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów,

l wskazanie miejsca i sposobu oraz rodzaju magazynowanych odpadów.Je¿eli organ uzna, ¿e przed³o¿ona informacja nie odpowiada wymaganiom, w drodze

decyzji wyra¿any jest sprzeciw, który zobowi¹zuje posiadacza odpadów do usuniêcia uchy-bieñ. W przypadku stwierdzenia przez organ (na podstawie z³o¿onej informacji lub w³a-snych ustaleñ), ¿e odpady niebezpieczne wytworzone w iloœci do 100 kg rocznie mog¹powodowaæ (ze wzglêdu na ich iloœæ lub rodzaj) zagro¿enie dla ¿ycia, zdrowia ludzi lubœrodowiska, organ w terminie 30 dni od otrzymania informacji, w drodze decyzji zobowi¹-zuje wytwórcê odpadów do przed³o¿enia wniosku o zatwierdzenie programu gospodarkiodpadami niebezpiecznymi.

Organ ma tak¿e obowi¹zek kontrolowaæ dzia³ania posiadacza odpadów i w przypad-ku, gdy wytwórca odpadów narusza przepisy ustawy lub dzia³a w sposób niezgodny zez³o¿on¹ informacj¹, powinien wezwaæ go do niezw³ocznego zaniechania naruszeñ. Je¿eliwezwanie nie odniesie skutku, organ w drodze decyzji wstrzymuje dzia³alnoœæ powodu-j¹c¹ wytwarzanie odpadów, uwzglêdniaj¹c potrzebê bezpiecznego dla œrodowiska zakoñ-czenia tej dzia³alnoœci (tzw. decyzja koryguj¹ca). W takim przypadku wytwórca zobowi¹-zany jest do usuniêcia skutków prowadzonej dzia³alnoœci na w³asny koszt.


82

12.6. ZEZWOLENIE W ZAKRESIE GOSPODARKI ODPADAMI

Ustawa o odpadach zak³ada, ¿e ka¿dy posiadacz odpadów powinien posiadaæ zgodêna gospodarowanie nimi, obejmuj¹c¹: odzysk, unieszkodliwianie, zbieranie, transport.

Zezwolenie na prowadzenie dzia³alnoœci w zakresie odzysku lub unieszkodliwianiaodpadów jest wydawane w drodze decyzji przez w³aœciwy organ, na czas oznaczony wewniosku, nie d³u¿szy ni¿ 10 lat.

Wniosek o wydanie zezwolenia powinien zawieraæ:l wyszczególnienie rodzajów odpadów przewidzianych do odzysku lub unieszkodliwia-

nia (w przypadku, gdy okreœlenie rodzaju nie bêdzie wystarczaj¹ce dla ustalenia zagro-¿eñ, jakie mog¹ powodowaæ te odpady, w³aœciwy organ bêdzie móg³ wezwaæ wniosko-dawcê do podania podstawowego sk³adu chemicznego i w³aœciwoœci odpadów),

l okreœlenie iloœci odpadów poszczególnych rodzajów poddawanych odzyskowi lub uniesz-kodliwianiu,

l oznaczenie miejsca prowadzenia dzia³alnoœci w zakresie odzysku lub unieszkodliwianiaodpadów,

l wskazanie miejsca, sposobu oraz rodzaju magazynowanych odpadów,l szczegó³owy opis stosowanych metod odzysku lub unieszkodliwiania odpadów,l przedstawienie mo¿liwoœci technicznych i organizacyjnych pozwalaj¹cych nale¿ycie wy-

konywaæ dzia³alnoœæ w zakresie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów, ze szczególnymuwzglêdnieniem kwalifikacji fachowych pracowników oraz liczby i jakoœci posiadanychmaszyn i urz¹dzeñ, odpowiadaj¹cych wymaganiom ochrony œrodowiska,

l przewidywany okres wykonywania dzia³alnoœci w zakresie odzysku lub unieszkodliwia-nia odpadów.

Zezwolenie na prowadzenie dzia³alnoœci w zakresie odzysku lub unieszkodliwianiaodpadów jest decyzj¹, w której okreœla siê:l rodzaj i iloœæ odpadów przewidywanych do odzysku lub unieszkodliwiania w okresie

roku,l miejsce i dopuszczone metody odzysku lub unieszkodliwiania odpadów,l dodatkowe warunki prowadzenia dzia³alnoœci w zakresie odzysku lub unieszkodliwiania

odpadów, je¿eli wymaga tego specyfika odpadów, w szczególnoœci niebezpiecznychlub potrzeba zachowania wymagañ ochrony ¿ycia, zdrowia ludzi lub ochrony œrodowiska,

l miejsce i sposób magazynowania odpadów,l czas obowi¹zywania zezwolenia.

Zezwolenie na prowadzenie dzia³alnoœci w zakresie unieszkodliwiania odpadów niebez-piecznych mo¿e zostaæ wydane po sprawdzeniu przez wojewódzkiego inspektora ochronyœrodowiska funkcjonowania instalacji i urz¹dzeñ s³u¿¹cych do unieszkodliwiania oraz po uzy-skaniu pozwolenia na u¿ytkowanie obiektu w rozumieniu przepisów Prawa budowlanego.

Zezwolenie na zbieranie lub transport odpadów (bez wzglêdu na ich rodzaj) uzyskujesiê po z³o¿eniu wniosku, który powinien zawieraæ (art. 28, ust. 4 ustawy o odpadach):l wyszczególnienie rodzajów odpadów przewidywanych do zbierania lub transportu (w przy-

padku, gdy okreœlenie rodzaju bêdzie niewystarczaj¹ce dla ustalenia zagro¿eñ, jakie te


83

odpady mog¹ powodowaæ dla œrodowiska, w³aœciwy organ bêdzie móg³ wezwaæ wnio-skodawcê do podania podstawowego sk³adu chemicznego i w³aœciwoœci odpadów),

l oznaczenie obszaru prowadzenia dzia³alnoœci – w przypadku transportu lub zbierania,l w przypadku zbierania, wskazanie miejsca i sposobu oraz rodzaju magazynowanych

odpadów oraz opis dalszego ich zagospodarowania,l wskazanie sposobu i œrodków transportu odpadów,l przedstawienie mo¿liwoœci technicznych i organizacyjnych pozwalaj¹cych nale¿ycie wy-

konywaæ dzia³alnoœæ w zakresie zbierania lub transportu odpadów,l przewidywany okres wykonywania dzia³alnoœci w zakresie zbierania lub transportu od-

padów.W³aœciwoœæ starosty w sprawach zezwoleñ na prowadzenie dzia³alnoœci w zakresie

zbierania odpadów zosta³a ustalona ze wzglêdu na miejsce zbierania odpadów, zaœ w spra-wach zezwoleñ na transport odpadów – ze wzglêdu na miejsce siedziby lub zamieszkaniaposiadacza odpadów. W zezwoleniu na prowadzenie dzia³alnoœci w zakresie zbierania lubtransportu odpadów starosta powinien odpowiednio okreœliæ:l rodzaje odpadów przewidywanych do zbierania lub transportu,l oznaczenie obszaru prowadzenia dzia³alnoœci,l w przypadku zbierania – miejsce i sposób magazynowania odpadów oraz opis dalszego

zagospodarowania odpadów,l sposób i œrodki transportu odpadów,l dodatkowe warunki prowadzenia dzia³alnoœci w zakresie zbierania lub transportu odpa-

dów, je¿eli wymaga tego specyfika odpadów, w szczególnoœci niebezpiecznych lubpotrzeba zachowania wymagañ ochrony ¿ycia, zdrowia ludzi lub ochrony œrodowiska,

l czas obowi¹zywania zezwolenia.Zezwolenie jest wydawane na czas nie krótszy ni¿ wskazany we wniosku i nie d³u¿szy

ni¿ 10 lat.

12.7. DECYZJE ZEZWALAJ¥CE NA WYTWARZANIEI GOSPODAROWANIE ODPADAMI

Zgodnie z art. 31 ustawy o odpadach uzyskanie decyzji pozwalaj¹cej na wytwarzanieodpadów przez wytwórcê odpadów, który równoczeœnie prowadzi dzia³ania zwi¹zanez ich odzyskiem, unieszkodliwianiem, zbiórk¹ lub transportem, powinno byæ powi¹zanez uzyskaniem zezwolenia na tego rodzaju dzia³ania, zaœ zezwolenie powinno znaleŸæ siêw treœci pozwolenia na wytwarzanie odpadów b¹dŸ decyzji zatwierdzaj¹cej program go-spodarki odpadami niebezpiecznymi. Uzyskanie decyzji ³¹cznej wymaga przed³o¿enia od-powiednio zmodyfikowanego wniosku, w którego treœci musz¹ znaleŸæ siê informacjeniezbêdne do poszerzenia zgody na wytwarzanie odpadów.

Zezwolenie na gospodarowanie odpadami mo¿e zostaæ zawarte wy³¹cznie w jednejze wskazanych decyzji, wyra¿aj¹cych zgodê na wytwarzanie. Wytwórca odpadów maobowi¹zek przed³o¿enia informacji o wytwarzanych odpadach i sposobach gospodarowa-


84

nia nimi. Mo¿e prowadziæ odzysk, unieszkodliwianie, zbiórkê lub transport odpadów tylkona podstawie zezwolenia. Nie jest wystarczaj¹ce odpowiednie uzupe³nienie przedk³adanejinformacji.

Przepisy zawarte w art. 32 ustawy o odpadach pozwalaj¹ na ³¹czenie w jednym ze-zwoleniu wszystkich dzia³añ zwi¹zanych z gospodarowaniem odpadów. Do decyzji pod-stawowej do³¹czane s¹ dodatkowe elementy, stanowi¹ce w sumie zezwolenie na kolejnysposób lub sposoby gospodarowania odpadami. Decyzj¹ podstawow¹ jest zezwolenie naodzysk lub unieszkodliwianie. Do jej treœci mo¿e byæ do³¹czone zezwolenie na zbiórkê lubtransport. Mo¿liwe s¹ wówczas ró¿ne konfiguracje, w których zawsze decyzj¹ podsta-wow¹ bêdzie zezwolenie na odzysk lub unieszkodliwienie (b¹dŸ oba te dzia³ania ³¹cznie).

Przepisy art. 31 i art. 32 nie wprowadzaj¹ zmian dotycz¹cych zasad ustalania w³aœci-woœci organu, wobec czego nale¿y stosowaæ przepisy ustalaj¹ce zasady okreœlania w³aœci-woœci rzeczowej i miejscowej przy wydawaniu decyzji pozwalaj¹cej na wytwarzanie b¹dŸzezwolenia na odzysk lub unieszkodliwianie. W konsekwencji, je¿eli np. zezwolenie naodzysk lub unieszkodliwianie mia³oby byæ uzupe³nione o zgodê na wykonywanie transpor-tu, to jest to mo¿liwe pod warunkiem, ¿e siedziba firmy znajduje siê na obszarze w³aœci-woœci miejscowej starosty wydaj¹cego decyzjê podstawow¹.

12.8. ZG£OSZENIE – WPIS DO REJESTRU

Obowi¹zek uzyskania wpisu do rejestru zwi¹zany jest ze zwolnieniem z obowi¹zkuuzyskania zezwolenia na zbieranie b¹dŸ transport odpadów. Podstaw¹ do zwolnienia z obo-wi¹zku uzyskania zezwolenia na zbieranie lub transport odpadów s¹ przepisy Rozporz¹-dzenia Ministra Œrodowiska z dnia 23 grudnia 2003r. w sprawie rodzajów odpadów, któ-rych zbieranie lub transport nie wymagaj¹ zezwolenia na prowadzenie dzia³alnoœci(Dz.U. Nr 16, poz. 154). W za³¹czniku do rozporz¹dzenia wyliczono kategorie odpadów,których zbieranie lub transport nie wymaga uzyskania zezwolenia. Posiadacz odpadów jestzobowi¹zany do zg³oszenia prowadzonej dzia³alnoœci w³aœciwemu organowi i uzyskaniawpisu do rejestru.

Uzyskanie wpisu pozwala uznaæ prowadzenie okreœlonego dzia³ania za zgodne z pra-wem. Posiadacz odpadów staje siê „posiadaczem legalnym”, tzn. dzia³aj¹cym w zgodziez wymaganiami ustawy.

12.9. EWIDENCJA ODPADÓW I SPRAWOZDAWCZOŒÆ

Wytwarzaj¹cy odpady, zbieraj¹cy, transportuj¹cy, odzyskuj¹cy lub unieszkodliwiaj¹cymusi okreœliæ masê odpadów. Posiadacz odpadów jest zobowi¹zany do prowadzenia ilo-œciowej i jakoœciowej ewidencji, zgodnie z przyjêtym katalogiem odpadów i list¹ odpadówniebezpiecznych. Kwestiê tê reguluj¹:


85

l Rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia 11 grudnia 2001r w sprawie rodzajów odpa-dów lub ich iloœci, dla których nie ma obowi¹zku prowadzenia ewidencji odpadów orazkategorii ma³ych i œrednich przedsiêbiorstw, które mog¹ prowadziæ uproszczon¹ ewi-dencjê odpadów (Dz. U. Nr 152, poz. 1735),

l Rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia 14 lutego 2006r w sprawie wzorów doku-mentów stosowanych na potrzeby ewidencji odpadów (Dz. U. Nr 30, poz. 213).

Ewidencjê jakoœciow¹ i iloœciow¹ odpadów prowadz¹ posiadacze odpadów niezale¿nieod dzia³alnoœci w zakresie gospodarowania odpadami. Posiadacze odpadów zajmuj¹cy siêprowadzeniem dzia³alnoœci w zakresie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów powinni w ewi-dencji zamieœciæ sposoby gospodarowania odpadami oraz dane o pochodzeniu i miejscuprzeznaczenia odpadów.

Tabela 4. Rodzaje i roczne iloœci wytwarzanych odpadów,dla których nie ma obowi¹zku prowadzenia ewidencji odpadów

Ewidencjê s¹ obowi¹zani prowadziæ wszyscy posiadacze odpadów, ale ustawa o odpa-dach przewidzia³a pewne wyj¹tki w tym zakresie. Osoby fizyczne i jednostki organizacyjne

L.p. Rodzaj odpadów Kod odpadów Iloœæ [Mg/r]1. Odpadowa masa roœlin 02 01 03 bez ograniczeñ

2. Odchody zwierzêce 02 01 06 bez ograniczeñ

3. Odpady kory i korka 03 01 01 do 10

4. Trociny, wióry, œcinki, drewno, p³yta wiórowa i fornir, 03 01 05 do 10inne ni¿ wymienione w 03 01 04

5. Odpadowy toner drukarski, inny ni¿ wymieniony 08 03 18 do 0,1w 08 03 17

6. Inne oleje silnikowe, przek³adniowe i smarowe 13 02 08* do 0,01

7. Sorbenty, materia³y filtracyjne, tkaniny do wycierania 15 02 03 do 0,1(np. szmaty, œcierki) i ubrania ochronne, inne ni¿wymienione w 15 02 02

8. Zu¿yte urz¹dzenia zawieraj¹ce niebezpieczne elementy, 16 02 13* do 0,005inne ni¿ wymienione w 16 02 09 do 16 02 12

9. Odpady betonu oraz gruz betonowy z rozbiórek 17 01 01 do 5 i remontów

10. Gruz ceglany 17 01 02 do 5

11. Odpady innych materia³ów ceramicznych i elementów 17 01 03 do 5wyposa¿enia

12. Drewno 17 02 01 do 5

13. Szk³o 17 02 02 do 5

14. Tworzywa sztuczne 17 02 03 do 5

15. Gleba i ziemia, w tym kamienie, inne ni¿ wymienione 17 05 04 do 5w 17 05 03

16. Materia³y konstrukcyjne zawieraj¹ce gips inne ni¿ 17 08 02 do 5wymienione w 17 08 01


86

nie bêd¹ce przedsiêbiorcami, które wykorzystuj¹ odpady na potrzeby w³asne nie s¹ zobligo-wane do prowadzenia ewidencji odpadów.

Na podstawie wydanego Rozporz¹dzenia Ministra Œrodowiska w sprawie rodzajówodpadów lub ich iloœci, dla których nie ma obowi¹zku prowadzenia ewidencji odpadów,oraz kategorii ma³ych i œrednich przedsiêbiorstw, które mog¹ prowadziæ uproszczon¹ewidencjê odpadów nie ma obowi¹zku prowadzenia ewidencji dla rodzajów i iloœci wy-twarzanych rocznie odpadów, okreœlonych w za³¹czniku.

EWIDENCJÊ ODPADÓW KOMUNALNYCH prowadz¹ podmioty wykonuj¹ce dzia-³alnoœæ w zakresie zbierania, transportu, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów komu-nalnych. Je¿eli posiadacz odpadów gospodaruje odpadami nie zaliczanymi do odpadówkomunalnych oraz wytwarza tak¿e odpady komunalne, to ewidencjê „jego” odpadówkomunalnych prowadzi podmiot odbieraj¹cy od niego odpady komunalne.

Ewidencje odpadów s¹ prowadzone przy zastosowaniu dwóch dokumentów: kartyewidencji odpadów oraz karty przekazania odpadu. Kartê ewidencji odpadu wype³nia siêdla ka¿dego rodzaju odpadu odrêbnie. Generalnie posiadacz odpadów zobowi¹zany jeststosowaæ przy prowadzeniu ewidencji oba dokumenty, jednak¿e dopuszczone zosta³o sto-sowanie uproszczonej ewidencji w nastêpuj¹cych przypadkach:l przedsiêbiorca prowadzi dzia³alnoœæ wy³¹cznie w zakresie transportu odpadów,l posiadacze odpadów (ma³e lub œrednie przedsiêbiorstwa), wytwarzaj¹ do 0,1 Mg rocznie

odpadów niebezpiecznych lub do 5 Mg rocznie odpadów innych ni¿ niebezpieczne(niebêd¹cych odpadami komunalnymi).

Prowadzenie uproszczonej ewidencji odpadów polega na stosowaniu tylko kart prze-kazania odpadu. Dokumenty ewidencji odpadów powinny zawieraæ takie dane jak: imiê inazwisko, adres zamieszkania lub nazwê i adres siedziby posiadacza odpadów.

Kartê przekazania odpadu sporz¹dza siê w odpowiedniej liczbie egzemplarzy, po jed-nym dla ka¿dego z posiadaczy oraz dla prowadz¹cych dzia³alnoœæ w zakresie transportuodpadów.

Prowadz¹cy dzia³alnoœæ wy³¹cznie w zakresie transportu odpadów jest obowi¹zanydo poœwiadczenia na karcie przekazania odpadu wykonania tej us³ugi.

Dopuszczone zosta³o sporz¹dzenie zbiorczej karty przekazania odpadu, w przypadku,gdy bêdzie ona obejmowa³a odpad danego rodzaju przekazywany ³¹cznie w czasie jedne-go miesi¹ca kalendarzowego za poœrednictwem tego samego prowadz¹cego dzia³alnoœæw zakresie transportu odpadów temu samemu posiadaczowi.

Posiadacz odpadów obowi¹zany jest do przechowywania dokumentów ewidencyj-nych przez okres 5 lat (okres ten jest liczony od koñca roku, w którym sporz¹dzono doku-menty ewidencyjne) i przedstawiaæ je na ¿¹danie organów przeprowadzaj¹cych kontrolê.Nale¿y przypomnieæ, i¿ posiadacz mo¿e zostaæ dodatkowo zobowi¹zany decyzj¹ admini-stracyjn¹, wydan¹ przez marsza³ka województwa (w³aœciwego ze wzglêdu na miejscewytwarzania, prowadzenia odzysku lub unieszkodliwiania odpadów) do przed³o¿enia do-kumentów ewidencyjnych.

Dokumenty stosowane na potrzeby ewidencji odpadów zosta³y zamieszczone w Roz-porz¹dzeniu Ministra Œrodowiska w sprawie wzorów dokumentów stosowanych na po-


87

trzeby ewidencji odpadów. Ustalone zosta³y trzy wzory dokumentów: karta ewidencjiodpadu, karta ewidencji komunalnych osadów œciekowych i karta przekazania odpadu.

KARTA EWIDENCJI ODPADU. Jedna karta ewidencji odpadu wype³niona jest tylkodla jednego rodzaju odpadów. Znajduj¹ siê w niej dane o:l odpadzie (kod, rodzaj – okreœlone zgodnie z rozporz¹dzeniem w sprawie katalogu od-

padów),l posiadaczu odpadów (imiê i nazwisko, adres zamieszkania lub nazwa i adres siedziby,

regon, kontakt),l rodzaju prowadzonej dzia³alnoœci (wytwarzanie, zbieranie, transport, odzysk, unieszko-

dliwianie),l iloœci wytworzonych, przyjêtych lub przekazanych odpadach,l stosowanych metodach odzysku i unieszkodliwiania.

KARTA PRZEKAZANIA ODPADU. Na karcie przekazania odpadu (jednego rodza-ju), wype³nianej przez posiadacza odpadu, który odpad przekazuje nastêpnemu posiada-czowi, znajduj¹ siê informacje:l kod, rodzaj odpadu,l posiadacz odpadów, który przekazuje odpady (imiê i nazwisko, adres zamieszkania lub

nazwa i adres siedziby, regon, kontakt),l posiadacz odpadów, który odpady przyjmuje (imiê i nazwisko, adres zamieszkania lub

nazwa i adres siedziby, regon, kontakt),l masa przekazanych odpadów,l numery rejestracyjne œrodka transportu, je¿eli przekazywane s¹ odpady niebezpieczne,l wolne miejsca na potwierdzenia: piecz¹tki i podpisy.

Karta przekazania sporz¹dzana jest w odpowiedniej liczbie egzemplarzy – po jednymdla ka¿dego z posiadaczy odpadów oraz dla prowadz¹cego dzia³alnoœæ w zakresie trans-portu odpadów.

Z prowadzeniem ewidencji odpadów zwi¹zany jest obowi¹zek sprawozdawczoœci.Zgodnie z przepisami ustawy posiadacz odpadów prowadz¹cy ewidencjê odpadów jestobowi¹zany sporz¹dziæ na formularzu zbiorcze zestawienie danych o rodzajach i iloœciodpadów, o sposobach gospodarowania oraz o instalacjach i urz¹dzeniach s³u¿¹cych doodzysku i unieszkodliwiania odpadów. Zbiorcze zestawienie danych powinno zawieraæ:imiê i nazwisko, adres zamieszkania lub nazwê i adres siedziby posiadacza odpadów.Odrêbne wymagania dotycz¹ce zbiorczego zestawienia danych zosta³y okreœlone dla wy-twórcy komunalnych osadów œciekowych, prowadz¹cego zak³ad przetwarzania, o którymmowa w ustawie o zu¿ytym sprzêcie elektrycznym i elektronicznym. Sporz¹dzone przezsiebie zestawienie danych, posiadacz odpadów lub wytwórca komunalnych osadów œcie-kowych jest obowi¹zany przekazaæ marsza³kowi województwa (w³aœciwemu ze wzglêduna miejsce wytwarzania, zbierania, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów). Obowi¹zekten posiadacz odpadów musi wype³niæ w terminie do koñca pierwszego kwarta³u za po-przedni rok kalendarzowy. Iloœæ odpadów nale¿y podawaæ w jednostkach masy (kg, Mg).

Zbiorcze zestawienia nale¿y sporz¹dziæ zgodnie ze wzorami zawartymi w Rozporz¹dze-niu Ministra Œrodowiska z dnia 11 grudnia 2001 r. w sprawie zakresu informacji oraz wzo-


88

rów formularzy s³u¿¹cych do sporz¹dzania i przekazywania zbiorczych zestawieñ danych(Dz. U. Nr 152, poz. 1737).

12.10. OP£ATY

Zgodnie z art. 279, ust. 2, 3 i 4 ustawy Prawo ochrony œrodowiska od 1 stycznia2002 r. za sk³adowanie odpadów op³aty ponosz¹:l zarz¹dzaj¹cy sk³adowiskiem odpadów,l posiadacze odpadów, magazynuj¹cy je bez stosownego zezwolenia,l podmioty przekazuj¹ce odpady jednostkom nie posiadaj¹cym stosownego zezwolenia.

Je¿eli sk³adowane lub magazynowane odpady ulegaj¹ zmieszaniu, za podstawê op³a-ty za korzystanie ze œrodowiska przyjmuje siê rodzaj odpadu, za który jednostkowa stawkaop³aty jest najwy¿sza (nie dotyczy to rodzajów odpadów, które mog¹ byæ sk³adowanew sposób nieselektywny). Szczegó³y dotycz¹ce wnoszenia op³at omówiono w rozdziale18.2. Poradnika.

12.11. KARY

Podmioty korzystaj¹ce ze œrodowiska, na podstawie art. 273, ust. 2 ustawy Prawoochrony œrodowiska mog¹ mieæ wymierzon¹ administracyjn¹ karê pieniê¿n¹ za naruszaniewarunków korzystania ze œrodowiska w zakresie sk³adowania odpadów oraz ich magazy-nowania. Wysokoœæ kary zale¿y od iloœci, rodzaju i czasu ich sk³adowania albo magazyno-wania. Je¿eli sk³adowane lub magazynowane odpady ulegaj¹ zmieszaniu, za podstawêadministracyjnej kary pieniê¿nej przyjmuje siê rodzaj odpadu, za który jednostkowa stawkaop³aty jest najwy¿sza (chyba ¿e odpady maj¹ byæ magazynowane lub sk³adowane w spo-sób nieselektywny, okreœlony Rozporz¹dzeniem Ministra Œrodowiska z dnia 30 paŸdzierni-ka 2002 r. w sprawie rodzajów odpadów, które mog¹ byæ sk³adowane w sposób nieselek-tywny; Dz. U. Nr 191, poz. 1595).

Administracyjne kary pieniê¿ne wymierza wojewódzki inspektor ochrony œrodowiska.Szczegó³owe informacje o karach administracyjnych przedstawiono w rozdziale 8 Poradnika.

12.12. PRZEKAZYWANIE ODPADÓW INNYMPOSIADACZOM ODPADÓW

Posiadacz odpadów mo¿e przekazaæ odpady innemu posiadaczowi pod warunkiem,¿e posiadacz przyjmuj¹cy jest „legalny”, czyli dzia³a w sposób dozwolony ustaw¹. Sposóbdozwolony to dzia³anie na podstawie posiadanego zezwolenia, chyba ¿e w okreœlonychsytuacjach ustawa wyraŸnie wy³¹cza obowi¹zek uzyskania zezwolenia. Zwolnienie to upo-wa¿nienie osób fizycznych i jednostek organizacyjnych niebêd¹cych przedsiêbiorcami do


89

wykorzystywania okreœlonych odpadów na potrzeby w³asne (art. 33, ust. 3 ustawy o odpa-dach). Zast¹pienie obowi¹zku uzyskania zezwolenia zg³oszeniem i wpisem do rejestrudotyczy posiadaczy gospodaruj¹cych niektórymi rodzajami odpadów (art. 33, ust. 4 i 4a).Zwolnienie z obowi¹zku uzyskania zezwolenia mo¿e dotyczyæ w³aœciciela czy dzier¿awcynieruchomoœci, na których s¹ stosowane osady œciekowe w sposób i w zakresie zgodnymz ustaw¹ (art. 43, ust. 5).

W konsekwencji podmiot przyjmuj¹c i wykorzystuj¹c odpady jest ich „legalnym” po-siadaczem. Obci¹¿aj¹ go jako posiadacza odpadów obowi¹zki adresowane przez ustawêw³aœnie do posiadaczy (w szczególnoœci obowi¹zki wynikaj¹ce z art. 7 i 8 ustawy).

90

13. Gospodarka opakowaniami

13.1. OPAKOWANIA I ODPADY OPAKOWANIOWE

Przepisy ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowanio-wych (Dz. U. Nr 63, poz. 638, z póŸn. zm.) oraz ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o obo-wi¹zkach przedsiêbiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o op³a-cie produktowej i depozytowej (Dz. U. Nr 63, poz. 639, z póŸn. zm.) reguluj¹ zasadygospodarowania opakowaniami i odpadami opakowaniowymi.

Opakowania s¹ to wprowadzone do obrotu wyroby wykonane z jakichkolwiek mate-ria³ów, przeznaczone do przechowywania, ochrony, przewozu, dostarczania lub prezenta-cji wszystkich produktów, od surowców do towarów przetworzonych, a tak¿e czêœci opa-kowañ i elementy po³¹czone z opakowaniami. S¹ to zarówno opakowania jednostkowe,hurtowe, jak i transportowe (oprócz kontenerów do transportu drogowego, kolejowego,lotniczego lub wodnego).

Obowi¹zki zwi¹zane z w³aœciwym przygotowaniem opakowañ kierowane s¹ do pro-ducentów (importerów) tego typu wyrobów. Najbardziej ogólny charakter ma obowi¹zekzapewnienia odpowiedniej jakoœci opakowañ, okreœlanej z punktu widzenia ewentualnegowp³ywu na œrodowisko odpadów powsta³ych z tych opakowañ. Producent jest zobowi¹za-ny do zapewnienia takiego projektowania i wykonania opakowania, aby umo¿liwi³o tojego wielokrotny u¿ytek, a nastêpnie recykling, ograniczenie masy i objêtoœci opakowañ,ograniczenie w sk³adzie opakowañ iloœci substancji i materia³ów zagra¿aj¹cych ¿yciu i zdro-wiu cz³owieka lub œrodowisku. Ten ostatni obowi¹zek skonkretyzowano w odniesieniu dozawartoœci w opakowaniu do 100 Mg/kg maksymalnej zawartoœci metali: o³owiu, kadmu,rtêci i chromu. Obowi¹zek taki mo¿e byæ wprost egzekwowany – jego naruszenie przepisyustawy uznaj¹ za wykroczenie.

Szczególnie wa¿ny jest obowi¹zek zaprojektowania i wykonania opakowania, aby by³mo¿liwy jego wielokrotny u¿ytek i póŸniejszy recykling. Przy opakowaniach pierwszeñ-stwo powinien mieæ wielokrotny u¿ytek, nastêpnie wskazana forma odzysku, czyli recy-kling, a dopiero, gdy nie jest on mo¿liwy, inne formy odzysku.

Kolejnym obowi¹zkiem (od dnia akcesji ju¿ nie bezwzglêdnym a fakultatywnym),adresowanym do producentów opakowañ jest oznakowanie (zaopatrzenie opakowania


91

w odpowiednie oznakowanie). Obowi¹zek zosta³ sformu³owany jako powszechny, z pew-nym jednak wy³¹czeniem – oznakowanie nie musi byæ zastosowane, je¿eli rodzaj opako-wania tego nie wymaga.

Podstawowe wymagania dotycz¹ce treœci oznakowañ, ich charakteru, formy i sposo-bu wykonania zamieszczono w ustawie. Minister ma obowi¹zek okreœlenia wzorów ozna-kowañ. Wymagania dotycz¹ce oznakowania opakowañ okreœlono w Rozporz¹dzeniu Mi-nistra Œrodowiska z dnia 23 kwietnia 2004 r. w sprawie okreœlenia wzorów oznakowaniaopakowañ.

Obci¹¿aj¹cym dla producenta jest obowi¹zek prowadzenia odpowiedniej ewidencji,dotycz¹cej masy wytworzonych (importowanych) opakowañ, uwzglêdniaj¹cej rodzaj ma-teria³u, z którego opakowanie wytworzono, dokumentuj¹cej przestrzegania ograniczeñdotycz¹cych zawartoœci wskazanych metali oraz wskazuj¹cej charakter opakowania (jed-norazowe czy wielokrotnego u¿ytku). Dane takie producent jest obowi¹zany coroczniez³o¿yæ w³aœciwemu marsza³kowi województwa, który z kolei na tej podstawie sporz¹dzaraport wojewódzki, przekazywany ministrowi. Koniecznoœæ wprowadzenia takiego syste-mu sprawozdawczego wynika z przepisów unijnych, wymagaj¹cych sk³adania przez krajecz³onkowskie odpowiednich raportów krajowych do Komisji Europejskiej.

Odrêbn¹ grupê stanowi¹ obowi¹zki kierowane do producentów (importerów) pro-duktów w opakowaniach. Przedsiêbiorcy ci maj¹ spe³niæ obowi¹zki zwi¹zane z zapewnie-niem odpowiedniej „ekologicznej jakoœci” opakowañ oraz ich w³aœciwego oznakowania,a tak¿e okreœlone obowi¹zki dodatkowe, wynikaj¹ce zarówno z ustawy o opakowaniachi odpadach opakowaniowych, jak i z ustawy o obowi¹zkach przedsiêbiorców w zakresiegospodarowania niektórymi odpadami oraz o op³acie produktowej i depozytowej. Obo-wi¹zki wynikaj¹ce z tej ostatniej to w szczególnoœci obowi¹zek osi¹gania okreœlonychpoziomów odzysku odpadów opakowaniowych oraz prowadzenia odpowiedniej ewiden-cji powi¹zanej z obowi¹zkiem odzysku. Obowi¹zki te wynikaj¹ z drugiej ze wskazanychustaw.

W ustawie o opakowaniach zawarto obowi¹zki adresowane do skonkretyzowanejkategorii producentów (importerów) produkuj¹cych tzw. œrodki niebezpieczne. Pojêcie „œrodkiniebezpieczne” obejmuje substancje i preparaty chemiczne zaklasyfikowane jako bardzotoksyczne, rakotwórcze kategorii 1 lub 2, mutagenne kategorii 1 lub 2, dzia³aj¹ce szkodli-wie na rozrodczoœæ kategorii 1 lub 2 lub niebezpieczne dla œrodka z symbolem N, okreœlo-ne w przepisach o substancjach i preparatach chemicznych oraz œrodki ochrony roœlinzaklasyfikowane jako bardzo toksyczne lub toksyczne dla ludzi, pszczó³ lub organizmówwodnych, okreœlone w przepisach ustawy z dnia 18 grudnia 2002 r. o ochronie roœlin(Dz. U. Nr 11, poz. 94, z zm.). Producent ma obowi¹zek ustaliæ wysokoœæ kaucji naopakowania jednostkowe tych substancji oraz obowi¹zek odebrania od sprzedawcy opa-kowañ wielokrotnych i odpadów opakowaniowych po tych substancjach. Obowi¹zek do-tyczy tak¿e odbioru bezpoœrednio od u¿ytkownika, je¿eli ten nie mo¿e przekazaæ opako-wañ sprzedawcy, który przerwa³ lub zakoñczy³ dzia³alnoœæ. W tej sytuacji producent musirównie¿ zwróciæ kaucjê, której jednak nie pobiera³ (robi to sprzedawca). Ustawa nie ustalazasad ewentualnych rozliczeñ. W grê wchodz¹ ogólne przepisy Kodeksu cywilnego.


92

Granice, w których ma byæ ustalana wysokoœæ kaucji, okreœlono w postaci czêœci cenyœrodka zawartego w opakowaniu (10-30%).

Minister Zdrowia w Rozporz¹dzeniu z dnia 2 wrzeœnia 2003 r. w sprawie kryteriówi sposobów klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 171, poz. 1666)ustali³ kryteria i sposób klasyfikacji oraz w Rozporz¹dzeniu z dnia 2 wrzeœnia 2003 r. w sprawieoznakowania opakowañ substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych(Dz. U. Nr 173, poz. 1679) uregulowa³ sposób ich oznakowania, treœæ napisów i wzoryostrzegawcze.

W rozumieniu przepisów o odpadach producenci (importerzy) wskazanych œrodkóws¹ posiadaczami odpadów (odpady opakowaniowe) o charakterze odpadów niebezpiecz-nych. Z punktu widzenia przepisów ustawy wi¹¿e ich wiêc obowi¹zek posiadania odpo-wiednio zezwolenia na transport, odzysk albo unieszkodliwianie odpadów. Zwolnieniez tego obowi¹zku mo¿liwe jest poprzez zlecenie wykonania wskazanych obowi¹zków in-nym podmiotom. Naruszenie przedstawionych obowi¹zków jest wykroczeniem.

Kolejn¹ grup¹ podmiotów obci¹¿anych przez ustawê o opakowaniach okreœlonymiobowi¹zkami s¹ sprzedawcy produktów w opakowaniach. Najbardziej powszechny cha-rakter ma obowi¹zek przekazywania u¿ytkownikom produktów okreœlonych informacji,dotycz¹cych zw³aszcza opakowañ, odpadów opakowaniowych, dostêpnych systemówzwrotu, zbiórki, odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych, a tak¿e znaczenia ozna-kowañ umieszczonych na opakowaniach. Minimalnym sposobem spe³nienia tego obo-wi¹zku jest umieszczenie odpowiedniej informacji w miejscu sprzeda¿y.

Kolejne obowi¹zki adresowane s¹ do okreœlonych grup sprzedawców. Obowi¹zki ob-ci¹¿aj¹ce sprzedawcê œrodków niebezpiecznych s¹ oczywiœcie skorelowane z pokazanymiwy¿ej obowi¹zkami producenta takich œrodków. Sprzedawca jest obowi¹zany pobraæ kau-cjê i zwróciæ j¹ w momencie odbioru zu¿ytego opakowania. Naruszenie tych obowi¹zkówjest wykroczeniem. Sprzedawca musi posiadaæ zezwolenie na prowadzenie dzia³alnoœciw zakresie zbierania i ewentualnie transportu odpadów niebezpiecznych.

Okreœlone obowi¹zki adresowane s¹ do prowadz¹cych jednostki handlu detalicznego.Jednostki sprzedaj¹ce napoje konsumpcyjne w opakowaniach jednorazowych maj¹ obo-wi¹zek posiadania w ofercie produktów tego samego rodzaju w opakowaniach wielokrot-nego u¿ytku.

Wszystkie jednostki handlu detalicznego zosta³y zobowi¹zane do przyjmowania nawymianê opakowañ wielokrotnego u¿ytku, jednak tylko po produktach w takich opakowa-niach, jakie znajduj¹ siê w ich ofercie handlowej.

Du¿e jednostki handlu detalicznego (o powierzchni handlowej powy¿ej 2000 m2) maj¹obowi¹zek prowadziæ na w³asny koszt selektywn¹ zbiórkê odpadów opakowaniowych poproduktach w opakowaniach, które znajduj¹ siê w ich ofercie handlowej. Selekcja ma byæprowadzona z uwzglêdnieniem rodzajów odpadów, wed³ug klasyfikacji obowi¹zuj¹cej napodstawie ustawy o odpadach.

Producenci lub jednostki handlu hurtowego zobowi¹zani s¹ do odbioru na w³asnykoszt opakowañ wielokrotnego u¿ytku od jednostek handlu detalicznego, którym sprze-daj¹ produkty w opakowaniach wielokrotnego u¿ytku. U¿ytkownik substancji chemicznej


93

ma obowi¹zek zwróciæ sprzedawcy opakowanie po tej substancji, a sprzedawca je przyj¹æ,zwracaj¹c kaucjê i przekazuj¹c opakowanie producentowi lub importerowi.

Obowi¹zki przyjmowania opakowañ na wymianê i prowadzenie selektywnej zbiórkiodpadów opakowaniowych s¹ zabezpieczone sankcj¹. Ich naruszenie jest wykroczeniem.Nadzór nad ich przestrzeganiem sprawuje Inspekcja Handlowa.

13.2. OBOWI¥ZKI PRZEDSIÊBIORCÓW ZWI¥ZANEZ GOSPODAROWANIEM ODPADAMI OPAKOWANIOWYMI

Szczególne obowi¹zki zwi¹zane z gospodarowaniem odpadami adresowane do przed-siêbiorców w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie dzia³alno-œci gospodarczej wprowadzaj¹ postanowienia ustawy o obowi¹zkach przedsiêbiorcóww zakresie gospodarowania niektórymi opakowaniami oraz o op³acie produktowej i op³a-cie depozytowej. Wspomniane obowi¹zki kierowane s¹ do przedsiêbiorców, którzy wpro-wadzaj¹ na terytorium kraju:l produkty w opakowaniach, których rodzaje okreœla za³¹cznik nr 1 do ustawy;l produkty wymienione w za³¹cznikach nr 2 i 3 do ustawy.

W przypadku, gdy produkt lub produkt w opakowaniu jest wprowadzany na rynekkrajowy przez przedsiêbiorcê, który zleci³ wytworzenie produktu lub produktu w opakowa-niu (a nie jest faktycznym wytwórc¹), lecz którego oznaczenie zosta³o umieszczone naprodukcie lub produkcie w opakowaniu, obowi¹zki okreœlone w ustawie obci¹¿aj¹ tegow³aœnie przedsiêbiorcê (przedsiêbiorcê zlecaj¹cego i firmuj¹cego produkt swoim oznacze-niem). Przez „oznaczenie” ustawa rozumie znak towarowy, wed³ug definicji przyjêtej przezustawê z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo w³asnoœci przemys³owej lub firmê, nazwê przed-siêbiorcy, a w przypadku osoby fizycznej – imiê i nazwisko przedsiêbiorcy lub nazwê, podktór¹ wykonuje dzia³alnoœæ gospodarcz¹.

Przedsiêbiorc¹ wprowadzaj¹cym na rynek krajowy produkt w opakowaniach wed³ugustawy jest tak¿e:l przedsiêbiorca, który pakuje produkt wytworzony przez innego przedsiêbiorcê i wpro-

wadza go na rynek krajowy,l przedsiêbiorca prowadz¹cy jednostkê lub jednostki handlu detalicznego o powierzchni

handlowej powy¿ej 500 m2, sprzedaj¹cy produkty tam pakowane,l przedsiêbiorca prowadz¹cy wiêcej ni¿ jedn¹ jednostkê handlu detalicznego o ³¹cznej

powierzchni handlowej powy¿ej 5000 m2, bez wzglêdu na powierzchniê pojedynczejjednostki, sprzedaj¹cy produkty w tych jednostkach pakowane,

l przedsiêbiorca wprowadzaj¹cy na terytorium kraju produkty w opakowaniach w drodzeimportu lub wewn¹trzwspólnotowego nabycia na potrzeby w³asne.

Za przedsiêbiorcê wprowadzaj¹cego na rynek krajowy produkty wymienione w za-³¹czniku nr 2 i nr 3 ustawa uznaje równie¿ przedsiêbiorcê wprowadzaj¹cego na terytoriumkraju, w drodze importu lub wewn¹trzwspólnotowego nabycia, towary, których czêœciami


94

sk³adowymi lub przynale¿noœciami s¹ te produkty, a tak¿e przedsiêbiorcê wprowadzaj¹ce-go na terytorium kraju tego rodzaju produkty na potrzeby w³asne.

Dokonana nowelizacja ustawy zmieniaj¹c treœæ niektórych za³¹czników do ustawyposzerzy³a podmiotowy zakres obowi¹zywania. Objê³a postanowieniami, jako produkty(za³¹cznik 3) tak¿e materia³y reklamowe, katalogi handlowe i podobne produkty, a wiêcnie tylko wytwórców wskazanych wyrobów, ale i tych którzy pos³uguj¹ siê nimi dla pro-mocji w³asnej dzia³alnoœci, czyli nie tylko producentów, ale tak¿e i us³ugodawców. Z kate-gorii opakowañ wy³¹czone zosta³y palety drewniane. Wykonane z innych materia³ów na-dal s¹ traktowane jako opakowanie.

Przepisów ustawy nie stosujê siê do przedsiêbiorcy, który eksportuje lub dokonujewewn¹trzwspólnotowej dostawy produktów lub produktów w opakowaniach, które uprzed-nio zosta³y wprowadzone na terytorium kraju w drodze importu lub wewnatrzwspólnoto-wego nabycia. Wprowadzenie na rynek opakowañ lub produktów opakowaniowych na-stêpuje w dacie wydania ich z magazynu, w celu wprowadzenia do obrotu lub w daciedopuszczenia do obrotu w kraju. Opakowanie uwa¿a siê za wprowadzone do obrotu tylkoraz.

Podstawowym obowi¹zkiem wszystkich wskazanych grup przedsiêbiorców jest pro-wadzenie odzysku lub recyklingu – odpowiednio odpadów opakowaniowych (powsta³ychz opakowañ wyliczonych w za³¹czniku nr 1) lub odpadów pou¿ytkowych (powsta³ychz wyliczonych w za³¹cznikach nr 2 i nr 3 produktów). Adresaci obowi¹zku to podmiotywytwarzaj¹ce produkty, z których odpady dopiero powstan¹ albo w okreœlony sposobówu¿ytkuj¹cy wskazane produkty (opakowania).

13.3. ZG£OSZENIA, EWIDENCJE, SPRAWOZDAWCZOŒÆ,OP£ATA PRODUKTOWA

Z obowi¹zkami dotycz¹cymi osi¹gania poziomów odzysku i recyklingu oraz wnosze-nia op³aty produktowej wi¹¿e siê system obowi¹zków informacyjnych i ewidencyjnych.Obejmuje on obowi¹zki dotycz¹ce zawiadamiania wskazanych organów o rozpoczêciui zakoñczeniu dzia³alnoœci zwi¹zanej z wytwarzaniem (importem) wskazanych produktóworaz sk³adania rocznych sprawozdañ o realizacji obowi¹zków okreœlonych ustaw¹. Z tymostatnim wi¹¿e siê koniecznoœæ prowadzenia odpowiedniej ewidencji.

Zg³oszenie faktu rozpoczêcia (30 dni wczeœniej) lub likwidacji (14 dni wczeœniej) dzia³al-noœci podlegaj¹cej zapisom ustawy przedk³ada siê marsza³kowi województwa w³aœciwemuze wzglêdu na siedzibê lub miejsce zamieszkania przedsiêbiorcy albo, w przypadku brakusiedziby lub miejsca zamieszkania na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej – Marsza³kowiWojewództwa Mazowieckiego.

Przedsiêbiorcy, którzy w dniu 1 stycznia 2002 r. prowadzili dzia³alnoœæ, o jakiej mowaw ustawie obowi¹zani byli bez wezwania zg³osiæ ten fakt marsza³kowi województwa,w terminie do dnia 31 stycznia 2002 r.


95

Na podstawie prowadzonej ewidencji przedsiêbiorca zobowi¹zany jest do sporz¹dze-nia rocznego sprawozdania do 31 marca roku kalendarzowego nastêpuj¹cego po roku,w którym wyst¹pi³y dzia³ania, okreœlaj¹c:l masê opakowañ, w których przedsiêbiorca sprzeda³ produkty oraz o osi¹gniêtych pozio-

mach odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych,l wysokoœæ op³aty produktowej,l masê wywiezionych za granicê opakowañ (w przypadku eksportu produktów w opako-

waniach).Sprawozdania nale¿y sporz¹dziæ zgodnie ze wzorami zawartymi w Rozporz¹dzeniu

Ministra Œrodowiska z dnia 31 grudnia 2004 r. w sprawie wzorów formularzy s³u¿¹cychdo sk³adania rocznych sprawozdañ o masie wytworzonych, przywiezionych z zagranicyoraz wywiezionych za granicê opakowañ (Dz.U. z 2005 r., Nr 4, poz. 30).

Minister przygotowa³ trzy wzory formularzy:l OPAK – 1 formularz sprawozdania o masie wytworzonych opakowañ,l OPAK – 2 formularz sprawozdania o masie przywiezionych z zagranicy opakowañ,l OPAK – 3 formularz sprawozdania o masie wywiezionych za granicê opakowañ,oraz Rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia 22 listopada 2005 r. w sprawie wzorurocznego sprawozdania o wysokoœci nale¿nej op³aty produktowej, które wyznacza koniecz-noœæ wype³niania sprawozdania OŒ – OP1 (Dz. U. Nr 234, poz. 1996).

Treœci¹ obowi¹zku odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych jest koniecznoœæosi¹gniêcia ich okreœlonego poziomu, ustalonego jako procent masy albo iloœæ wprowa-dzanych w danym roku opakowañ, b¹dŸ wskazanych produktów na rynek krajowy. Usta-wa ustala zasady obliczania osi¹gniêtego poziomu odzysku, w³¹czaj¹c w to zachêty doprowadzenia okreœlonych sposobów postêpowania z objêtymi jej regulacj¹ produktami.Dla w³aœciwego rozumienia treœci obowi¹zku nale¿y pamiêtaæ o definicji pojêcia „odzysk”,zawartej w ustawie o odpadach. Konsekwencj¹ szerokiego rozumienia odzysku jest wpro-wadzenie odrêbnego obowi¹zku osi¹gania wskazanych poziomów recyklingu, który mo¿-na uznaæ za kwalifikowany sposób odzysku. Docelowe poziomy odzysku i recyklingu okre-œla ustawa, natomiast na konkretny rok precyzuje je rozporz¹dzeniem Rady Ministrów.Przedsiêbiorca wprowadzaj¹cy na terytorium kraju produkty w opakowaniach, których ro-dzaje okreœla za³¹cznik nr 1 do ustawy jest obowi¹zany osi¹gn¹æ do 2006 r. co najmniej50 % poziom odzysku odpadów opakowaniowych ³¹cznie dla wszystkich rodzajów opa-kowañ, w których wprowadzi³ produkty.

Od 2008 r. bêdzie obowi¹zywa³ recykling palet drewnianych, a recyklingiem tworzywsztucznych bêdzie wytworzenie nowego produktu. Do 2014 r. poziom odzysku ma wyno-siæ 60 %.

Rozliczenie spe³nienia obowi¹zku osi¹gniêcia ustalonego poziomu odzysku i recyklin-gu nastêpuje na koniec ka¿dego roku kalendarzowego. Niewype³nienie obowi¹zku powo-duje sankcjê finansow¹ w postaci koniecznoœci wniesienia op³aty produktowej. Op³ata jestustalona przez pomno¿enie jednostkowej stawki przez masê lub iloœæ odpadów brakuj¹-cych do osi¹gniêcia wymaganego poziomu odzysku.


96

13.4. KORZYSTANIE Z US£UG ORGANIZACJI ODZYSKU

Ustawa dopuszcza dwa sposoby wype³nienia obowi¹zku osi¹gania poziomów odzy-sku – bezpoœrednio przez zobowi¹zany podmiot albo za poœrednictwem wyspecjalizowa-nej jednostki. Jednostkami tymi s¹ „organizacje odzysku”, czyli podmioty gospodarczetworzone specjalnie dla prowadzenia dzia³alnoœci zwi¹zanej z odzyskiem odpadów. Abyutworzyæ organizacjê odzysku trzeba spe³niæ szereg wymagañ: forma spó³ki akcyjnej, mi-nimalny kapita³ zak³adowy w wysokoœci 1 mln z³, ograniczenie zakresu dzia³alnoœci. Dlazapewnienia odpowiedniej pozycji prawnej i gospodarczej tym firmom uznano te ograni-czenie za niezbêdne.

Na podstawie zawartej umowy organizacja ma przejmowaæ od przedsiêbiorców ob-ci¹¿aj¹cy ich obowi¹zek osi¹gniêcia poziomów odzysku i recyklingu (wraz z ewentualnymobowi¹zkiem wniesienia op³aty produktowej). Przeniesienie obowi¹zków na rzecz organi-zacji nie jest przeniesieniem bezwarunkowym w tym sensie, ¿e przedsiêbiorca powinienczuwaæ nad tym czy organizacja odzysku jest w stanie je wykonaæ. W przypadku likwidacjilub og³oszenia upad³oœci organizacji zlecone jej obowi¹zki ponownie obci¹¿aj¹ przedsiê-biorcê (w niewykonanej do tego dnia czêœci). Wylicza siê je w stosunku do iloœci lub masyopakowañ i produktów wprowadzonych przez danego przedsiêbiorcê na terytorium krajuod pierwszego dnia miesi¹ca nastêpuj¹cego po dniu otwarcia likwidacji lub og³oszeniaupad³oœci. Ustawa stwierdza, ¿e od pierwszego dnia miesi¹ca nastêpuj¹cego po dniu otwarcialikwidacji lub og³oszenia upad³oœci wygasaj¹ umowy zawarte z t¹ organizacj¹.

Mo¿liwoœæ samodzielnego wykonania obowi¹zku osi¹gania poziomów odzysku i re-cyklingu jest w istotny sposób ograniczona. Obowi¹zek ten mo¿e byæ realizowany samo-dzielnie tylko przez przedsiêbiorcê, który we w³asnym zakresie poddaje odzyskowi lubrecyklingowi (zgodnie z warunkami okreœlonymi w ustawie o odpadach) wy³¹cznie wy-tworzone przez siebie odpady opakowaniowe lub pou¿ytkowe. Obowi¹zek mo¿e byæ re-alizowany poprzez poddanie odzyskowi lub recyklingowi odpadów zebranych przez zor-ganizowan¹ przez przedsiêbiorcê sieæ selektywnego zbierania odpadów, takiego samegorodzaju i w takiej samej masie lub iloœci, jak powsta³e z wprowadzonych przez niego naterytorium kraju produktów lub produktów w opakowaniach.

Przedsiêbiorca lub organizacja mo¿e zleciæ wykonanie poszczególnych czynnoœcizwi¹zanych z odzyskiem i recyklingiem posiadaczowi odpadów spe³niaj¹cemu wymaganiaokreœlone w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach. Zlecenie takie nie przenosijednak obowi¹zku osi¹gania poziomów odzysku i recyklingu.

Zarówno przedsiêbiorca, jak i organizacja odzysku s¹ obowi¹zani do prowadzeniaewidencji, obejmuj¹cej (w przypadku przedsiêbiorcy) nastêpuj¹ce informacje:l nazwa i siedziba lub imiê i nazwisko oraz adres przedsiêbiorcy,l masa lub iloœci opakowañ, wymienionych w za³¹czniku nr 1 do ustawy, w których

przedsiêbiorca wprowadzi³ na rynek krajowy produkty lub wprowadzonych na rynekkrajowy produktów wymienionych w za³¹cznikach nr 2 i 3 do ustawy, z podzia³em naposzczególne ich rodzaje.


97

Organizacja powinna w ewidencji uwzglêdniaæ informacje dotycz¹ce:l jej nazwy, siedziby oraz adresu,l wykazu przedsiêbiorców, w imieniu których dzia³a,l odpowiednio masy lub iloœci opakowañ, wymienionych w za³¹czniku nr 1 do ustawy,

w których przedsiêbiorcy wymienieni w wykazie wprowadzili na rynek krajowy produktylub wprowadzonych na rynek krajowy przez przedsiêbiorców produktów, wymienio-nych w za³¹cznikach nr 2 i 3 do ustawy, z podzia³em na poszczególne ich rodzaje.

Informacje dotycz¹ce masy lub iloœci opakowañ b¹dŸ produktów powinny byæ ustala-ne na podstawie dokumentów potwierdzaj¹cych odrêbnie odzysk i odrêbnie recykling.Masê lub iloœæ odpadów poddanych odzyskowi lub recyklingowi ustala siê na podstawiedokumentów potwierdzaj¹cych odrêbnie odzysk i odrêbnie recykling, które prowadz¹cyodzysk lub recykling ma obowi¹zek wydaæ na wniosek przedsiêbiorcy lub organizacji prze-kazuj¹cych odpady do odzysku lub recyklingu, w terminie 7 dni od dnia wp³ywu wniosku.W przypadku eksportu odpadów lub wewn¹trzwspólnotowej dostawy odpadów, w celupoddania odzyskowi lub recyklingowi, masê lub iloœci odpadów nale¿y ustaliæ na podstawiedokumentu potwierdzaj¹cego ten eksport lub faktury potwierdzaj¹cej wewn¹trzwspólno-tow¹ dostawê odpadów. W przypadku, gdy przedsiêbiorca samodzielnie dokonuje odzy-sku lub recyklingu odpadów, masê lub iloœæ odpadów poddanych odzyskowi lub recyklin-gowi ustala siê na podstawie ewidencji odpadów tego przedsiêbiorcy.

98

14. Ochrona powierzchni ziemi

Podstaw¹ dla dzia³añ zwi¹zanych z ochron¹ powierzchni ziemi s¹ przepisy ustawyPrawo ochrony œrodowiska zwi¹zane z ochron¹ zasobów œrodowiska, a w przypadku ochronygruntów rolnych i leœnych – ustawa z dnia z 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnychi leœnych (Dz. U. Nr 121, poz. 1266, ze zm.). Prawo ochrony œrodowiska w art. 101zak³ada, ¿e ochrona powierzchni ziemi polega na zapewnieniu jak najlepszej jej jakoœci,w szczególnoœci poprzez:l racjonalne gospodarowanie,l zachowanie wartoœci przyrodniczych,l zachowanie mo¿liwoœci produkcyjnego wykorzystania,l ograniczanie zmian naturalnego ukszta³towania,l utrzymanie jakoœci gleby i ziemi powy¿ej lub co najmniej na poziomie wymaganych

standardów,l doprowadzenie jakoœci gleby i ziemi co najmniej do wymaganych standardów, gdy nie

s¹ one dotrzymane,l zachowanie wartoœci kulturowych, z uwzglêdnieniem zabytków archeologicznych,l zapobieganie ruchom masowym ziemi i ich skutkom.

Ochrona powierzchni ziemi jest obowi¹zkiem w³adaj¹cego powierzchni¹. W³adaj¹cy po-wierzchni¹, na której wystêpuje zanieczyszczenie gleby lub ziemi albo niekorzystne przekszta³-cenie naturalnego ukszta³towania terenu jest obowi¹zany do przeprowadzenia rekultywacji.

Starosta dokonuje rekultywacji, je¿eli:l podmiot, który spowodowa³ zanieczyszczenie gleby lub ziemi albo niekorzystne prze-

kszta³cenie naturalnego ukszta³towania terenu nie dysponuje prawami do powierzchniziemi, pozwalaj¹cymi na jej przeprowadzenie,

l lub nie mo¿na wszcz¹æ postêpowania egzekucyjnego dotycz¹cego obowi¹zku rekulty-wacji albo egzekucja okaza³a siê bezskuteczna,

l lub zanieczyszczenie gleby lub ziemi albo niekorzystne przekszta³cenie naturalnego ukszta³-towania terenu nast¹pi³o w wyniku klêski ¿ywio³owej.

Starosta dokonuje rekultywacji tak¿e wówczas, gdy z uwagi na zagro¿enie ¿ycia lubzdrowia ludzi lub mo¿liwoœæ zaistnienia nieodwracalnych szkód w œrodowisku konieczne jestnatychmiastowe jej dokonanie.


99

14.1. STANDARDY JAKOŒCI GLEBY I ZIEMI

Zawarte w ustawie Prawo ochrony œrodowiska regulacje dotycz¹ce ochrony powierzchniziemi poszerzaj¹ zakres wymaganych dzia³añ poprzez nieco inne okreœlenie przedmioturegulacji, czyli powierzchni ziemi. Ustawa pojêciem „powierzchni ziemi” obejmuje tak¿ejej wnêtrze (do g³êbokoœci oddzia³ywania cz³owieka). W ustawie zawarte zosta³o upowa¿-nienie dla ministra w³aœciwego do spraw œrodowiska do okreœlenia standardów jakoœcipowierzchni ziemi, co zosta³o zrealizowane Rozporz¹dzeniem Ministra Œrodowiska z dnia9 wrzeœnia 2002 r. w sprawie standardów jakoœci gleby oraz standardów jakoœci ziemi(Dz. U. Nr 165, poz. 1359). Przywrócenie jakoœci gleby i ziemi do wymaganych standar-dów obci¹¿a w pierwszej kolejnoœci sprawcê, ale jeœli nie uda siê go ustaliæ lub obowi¹zkutego nie bêdzie mo¿na wyegzekwowaæ, to obowi¹zek ten przechodzi na starostê.

Zgodnie z ustaw¹ rekultywacja w zwi¹zku z niekorzystnym przekszta³ceniem terenupolega na jego przywróceniu do stanu poprzedniego, zaœ rekultywacja zanieczyszczonejgleby lub ziemi polega na przywróceniu stanu wymaganego standardami jakoœci. Standardjakoœci okreœla zawartoœæ niektórych substancji w glebie albo w ziemi, poni¿ej których¿adna z funkcji pe³nionych przez powierzchniê nie jest naruszona. Standardy ustala wspo-mniane rozporz¹dzenie wykonawcze.

Standardy jakoœci gleby i ziemi s¹ novum w polskim prawie. Po¿¹dane normy jakoœcio-we gleby i ziemi okreœlone zosta³y osobno dla terenów chronionych, terenów rolnych, miesz-kaniowych, zwi¹zanych z ochron¹ zdrowia i rekreacj¹ oraz dla terenów przemys³owych.Normy te odnosz¹ siê do zanieczyszczeñ takich, jak:l metale,l substancje nieorganiczne,l wêglowodory,l wêglowodory chlorowane,l œrodki ochrony roœlin,l inne (np. fenol).

14.2. ZAPOBIEGANIE ZANIECZYSZCZENIOM GLEBY I ZIEMI

Najwa¿niejsze wymagania w zakresie ochrony gleby i ziemi to:l na etapie inwestycyjnym przedsiêbiorca powinien zapobiegaæ zanieczyszczeniom gruntu (np.

tace ochronne i inne sposoby zapobiegania zanieczyszczeniom w miejscach magazynowa-nia substancji, które mog¹ siê wylaæ i przedostaæ do gruntu),

l prowadz¹c dzia³alnoœæ powinien dbaæ o to aby nie dosz³o do zanieczyszczenia gruntuoraz podejmowaæ dzia³ania inwestycyjne i organizacyjne zgodne z zasad¹ zapobieganiazanieczyszczeniu gruntu,

l je¿eli przedsiêbiorca dzia³a na terenie zakupionym od innego podmiotu albo w³ada nimw inny sposób, to dobra praktyka nakazuje zbadaæ grunt, a w przypadku stwierdzenia


100

zanieczyszczenia (nale¿a³o przed 30 czerwca 2004 r.) zg³osiæ w³aœciwemu staroœcie faktzanieczyszczenia gruntu w przesz³oœci,

l jeœli nie post¹piono zgodnie z procedur¹ podan¹ powy¿ej, wówczas na przedsiêbiorcyobecnie w³adaj¹cym terenem spoczywa obowi¹zek rekultywacji zanieczyszczonego grun-tu; jeœli zg³oszono zanieczyszczenie staroœcie wówczas obowi¹zek spoczywa na staroœcie,

l niezale¿nie od wyników badañ, w przypadku podejrzenia o mo¿liwoœæ zanieczyszcze-nia gruntu lub wód gruntowych nale¿y zaprojektowaæ i zainstalowaæ sieæ piezometrów,umo¿liwiaj¹c¹ obserwacjê ewentualnego przemieszczania siê zanieczyszczenia staregolub nowego.

14.3. REKULTYWACJA ZANIECZYSZCZONEJ GLEBY I ZIEMI

W odniesieniu do zdewastowanych lub zdegradowanych gruntów rolnych do rekulty-wacji jest obowi¹zana (na w³asny koszt) osoba powoduj¹ca utratê albo ograniczenie war-toœci u¿ytkowej tych gruntów. Rekultywacjê i zagospodarowanie gruntów rolnych planujesiê, projektuje i realizuje na wszystkich etapach dzia³alnoœci, na podstawie ustawy o ochro-nie gruntów rolnych i leœnych (Dz. U. z 2004 r., Nr 127, poz. 1266), przy czym ichrekultywacjê prowadzi siê stopniowo, w miarê jak grunty rolne staj¹ siê zbêdne do prowa-dzenia dzia³alnoœci. Stopieñ ograniczenia lub utraty wartoœci u¿ytkowej gruntów ustalanyjest na podstawie opinii dwóch bieg³ych. W oparciu o opinie starosta wydaje decyzjêadministracyjn¹ w sprawie okreœlenia podmiotu zobowi¹zanego do przeprowadzenia re-kultywacji oraz kierunku i terminu wykonania rekultywacji.

W przypadku zdewastowania lub zanieczyszczenia innych gruntów ni¿ rolne (np.w wyniku eksploatacji kopalin, zanieczyszczenia przemys³owego) rekultywacji gruntów do-konuje siê na podstawie ustawy Prawo ochrony œrodowiska: „W³adaj¹cy powierzchni¹ziemi, na której wystêpuje zanieczyszczenie gleby lub ziemi albo niekorzystne przekszta³-cenie naturalnego ukszta³towania terenu jest obowi¹zany do przeprowadzenia ich rekulty-wacji” (art. 102, ust. 1 ustawy Prawo ochrony œrodowiska).

Za usuniêcie zanieczyszczenia odpowiada ka¿dy w³aœciciel nieruchomoœci, a je¿eliw ewidencji gruntów i budynków ujawniono inny podmiot w³adaj¹cy gruntem – ten pod-miot. W³adaj¹cy powierzchni¹ ziemi mo¿e byæ zwolniony od odpowiedzialnoœci tylkow takiej sytuacji, w której wyka¿e, ¿e zanieczyszczenie albo niekorzystne przekszta³ceniespowodowa³ inny podmiot. Je¿eli do takiego niedozwolonego zanieczyszczenia czy prze-kszta³cenia dosz³o za wiedz¹ lub zgod¹ w³adaj¹cego powierzchni¹ ziemi, bêdzie on obo-wi¹zany do rekultywacji na równi ze sprawc¹.

Nale¿y pamiêtaæ, ¿e;l w zwi¹zku z niekorzystnym przekszta³ceniem naturalnego ukszta³towania terenu rekul-

tywacja polega na przywróceniu stanu poprzedniego,l rekultywacja zanieczyszczonej gleby lub ziemi polega na przywróceniu stanu wymaga-

nego standardami jakoœci.


101

Aby dokonaæ rekultywacji terenu zanieczyszczonego przemys³owo nale¿y uzgodniæ wa-runki ze starost¹. Uzgodnienie zakresu, sposobu i terminu rekultywacji nastêpuje w drodzedecyzji administracyjnej. Wniosek o uzgodnienie powinien zawieraæ:l obszar wymagaj¹cy rekultywacji,l funkcje pe³nione przez wymagaj¹c¹ rekultywacji ziemiê,l planowany zakres i sposób rekultywacji oraz termin jej zakoñczenia.

W trybie art. 362 ustawy Prawo ochrony œrodowiska starosta z urzêdu mo¿e wyzna-czyæ zakres czynnoœci zmierzaj¹cych do przewrócenia œrodowiska do stanu w³aœciwego,okreœlaj¹c dla zobowi¹zanego do rekultywacji gleby i ziemi sposób przywrócenia œrodowi-ska do stanu w³aœciwego.

14.4. MONITORING, POMIARY

Na obszarze, na którym istnieje przekroczenie standardów jakoœci gleby i ziemi staro-sta w drodze decyzji mo¿e na³o¿yæ na w³adaj¹cego powierzchni¹ ziemi i zobowi¹zanegodo rekultywacji, obowi¹zek prowadzenia pomiarów zawartoœci substancji w glebie lubw ziemi. Wyniki badañ przedstawiane s¹ staroœcie i przechowywane przez 5 lat.

Obowi¹zek prowadzenia monitoringu gleby i ziemi w ramach pañstwowego monito-ringu œrodowiska wynika z art. 26 i art. 109 Prawa ochrony œrodowiska. Okresowe badaniajakoœci gleby i ziemi nale¿¹ do zadañ w³asnych starosty. Kryteria oceny okreœla Rozporz¹-dzenie Ministra Œrodowiska z dnia 9 wrzeœnia 2002 r. w sprawie standardów jakoœci glebyoraz standardów jakoœci ziemi (Dz. U. Nr 165, poz. 1359). Badania dotycz¹ identyfikacjiterenów, na których wyst¹pi³o przekroczenie standardów jakoœci gleby i ziemi, po³¹czonejz obowi¹zkiem prowadzania rejestrów terenów, na których stwierdzono przekroczeniestandardów gleby i ziemi. Badania i ocenê jakoœci gleb u¿ytkowanych rolniczo prowadziw cyklu piêcioletnim Instytut Upraw, Nawo¿enia i Gleboznawstwa w Pu³awach.

14.5. ZG£OSZENIA ZANIECZYSZCZEÑ GRUNTUPOCHODZ¥CYCH Z PRZESZ£OŒCI

Je¿eli chodzi o „zasz³oœci” to „w³adaj¹cy powierzchni¹ ziemi w dniu 1 paŸdziernika2001 r., na której przed tym dniem nast¹pi³o zanieczyszczenie ziemi lub gleby albo nieko-rzystne przekszta³cenie naturalnego ukszta³towania terenu spowodowane przez inny pod-miot” mogli zwolniæ siê od obowi¹zku rekultywacji, jeœli do dnia 30 czerwca 2004 r.zg³osili ten fakt w³aœciwemu staroœcie.

Do zg³oszenia nale¿a³o do³¹czyæ odpowiednie wyniki badañ potwierdzaj¹cych faktzanieczyszczenia ziemi lub gleby lub dokumentacjê potwierdzaj¹c¹ niekorzystne przekszta³-cenie ukszta³towania terenu oraz opis okolicznoœci wskazuj¹cych, i¿ sprawc¹ tych zdarzeñby³ inny podmiot.


102

Je¿eli podmiot obowi¹zany do rekultywacji zanieczyszczonej gleby lub ziemi wyka-za³, ¿e zanieczyszczenie nast¹pi³o przed dniem 1 wrzeœnia 1980 r. rekultywacja mog³a byæograniczona do przeprowadzenia dzia³añ, które wyklucz¹:l zagro¿enie ¿ycia lub zdrowia ludzi b¹dŸ powstanie innych szkód,l mo¿liwoœci rozprzestrzeniania siê zanieczyszczenia.

14.6. SPRAWOZDAWCZOŒÆ

Na podstawie zg³oszeñ i wyników pañstwowego monitoringu œrodowiska starostowieprowadz¹ aktualizowane corocznie rejestry informacji o terenach, na których stwierdzonoprzekroczenie standardów jakoœci gleby lub ziemi, z wyszczególnieniem obszarów, na któ-rych obowi¹zek rekultywacji obci¹¿a administracjê.

Sprawdzenie takiego rejestru jest elementarn¹ czynnoœci¹ poprzedzaj¹c¹ nabycie lubdzier¿awê gruntów pod dzia³alnoœæ gospodarcz¹.

Raz w roku starostowie przekazuj¹ wyniki badañ do wojewódzkiego inspektorat ochronyœrodowiska. Z kolei wojewódzki inspektor raz w roku przekazuje do G³ównego InspektoraOchrony Œrodowiska zestawienie zarejestrowanych w skali województwa terenów, na któ-rych przekroczone zosta³y standardy jakoœci gleby i ziemi.

Wojewódzki inspektor ochrony œrodowiska jest zobowi¹zany do przekazywania staro-œcie wyników pomiarów jakoœci gleby i ziemi w przypadku przekroczenia standardów.

14.7. SANKCJE

Ustawa Prawo ochrony œrodowiska zawiera przepisy dotycz¹ce odpowiedzialnoœcikarnej w postaci grzywny w przypadkach:l nie przeprowadzenia rekultywacji powierzchni ziemi,l nie spe³nienia obowi¹zku uzgodnienia ze starost¹ warunków rekultywacji powierzchni

ziemi albo prowadzenia rekultywacji wbrew uzgodnionym warunkom,l uniemo¿liwienia przeprowadzenia rekultywacji zgodnie z okreœlonym obowi¹zkiem,l u¿ywania do prac ziemnych gleby i ziemi, przekraczaj¹cych standardy jakoœci okreœlone

rozporz¹dzeniem Ministra Œrodowiska.

103

15. Ochrona przed ha³asem

15.1. UWAGI OGÓLNE

Podstawowym aktem prawnym w dziedzinie ochrony œrodowiska przed ha³asem jestustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony œrodowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627,z póŸn. zm.).

Ustawa z dnia 18 maja 2005 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony œrodowiska orazniektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 113, poz. 954), generalnie ma na celu transpozycjêdyrektyw Unii Europejskiej dotycz¹cych ochrony œrodowiska. W zasadniczy sposób zmie-ni³a dotychczasow¹ procedurê ustalania dopuszczalnego poziomu ha³asu przenikaj¹cegodo œrodowiska, okreœlon¹ przepisami art. 230-233 ustawy Prawo ochrony œrodowiska.

Przedmiotowa zmiana jest rezultatem doœwiadczeñ wynikaj¹cych z funkcjonowaniaustawy Prawo ochrony œrodowiska. Wykazano, ¿e wykreowanie przez ustawê Prawo ochronyœrodowiska jednolitych procedur s³u¿¹cych do udzielenia pozwolenia:l zintegrowanego,l na wprowadzanie gazów lub py³ów do powietrza,l wodnoprawnego na wprowadzanie œcieków do wód lub do ziemi,l na wytwarzanie odpadów,l na emitowanie ha³asu do œrodowiska,l na emitowanie pól elektromagnetycznych,nie sprawdzi³o siê w odniesieniu do ustalania dopuszczalnego poziomu ha³asu przenikaj¹-cego do œrodowiska.

W okresie od 1 paŸdziernika 2001 r. do 27 lipca 2005 r. wydawanie pozwoleñ naemitowanie ha³asu do œrodowiska mia³o miejsce w sytuacji, w której miêdzy innymi obowi¹-zywa³y dwa wykluczaj¹ce siê przepisy ustawy Prawo ochrony œrodowiska, a mianowicie:l art. 186, który stanowi³, ¿e organ w³aœciwy do wydania pozwolenia odmówi jego wy-

dania, je¿eli eksploatacja instalacji powodowa³aby przekroczenie standardów jakoœciœrodowiska, czyli np. dopuszczalnych poziomów ha³asu w œrodowisku,

l art. 230, który stanowi, ¿e pozwolenie na emitowanie ha³asu do œrodowiska jest wyma-gane, gdy ha³as w œrodowisku przekracza dopuszczalne poziomy, czyli standardy jako-œci œrodowiska.


104

Procedura wydawania pozwoleñ na emitowanie ha³asu do œrodowiska, okreœlona prze-pisami art. 230-233 ustawy Prawo ochrony œrodowiska by³a zbyt z³o¿ona i nieoczekiwaniewyd³u¿a³a siê w czasie, przez co oddala³ siê po¿¹dany skutek, czyli osi¹gniêcie co najmniejdopuszczalnego poziomu ha³asu w œrodowisku.

Z dniem 28 lipca 2005 r. dopuszczalny poziom ha³asu przenikaj¹cego do œrodowiskaz instalacji lub zak³adu przekraczaj¹cych akustyczne standardy jakoœci œrodowiska okre-œlaj¹:l decyzje o dopuszczalnym poziomie ha³asu przenikaj¹cego do œrodowiska,

wydane w latach 1980-2001, na podstawie art. 51, ust. 1 i 2 ustawy z dnia 31 stycznia1980 r. o ochronie i kszta³towaniu œrodowiska (Dz. U. z 1994 r., Nr 49, poz. 196,z póŸn. zm.), z uwzglêdnieniem akustycznych standardów jakoœci œrodowiska okreœlo-nych:– Rozporz¹dzeniem Rady Ministrów z dnia 30 wrzeœnia 1980 r. w sprawie ochrony

przed ha³asem i wibracjami (Dz. U. Nr 24, poz. 90),– Rozporz¹dzeniem Ministra Ochrony Œrodowiska, Zasobów Naturalnych i Leœnictwa

z dnia 13 maja 1998 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów ha³asu w œrodowisku(Dz. U. Nr 66, poz. 436).

Z mocy przepisu art. 18, ust 1 tzw. „ustawy wprowadzaj¹cej” powy¿sze decyzje wyga-saj¹ z dniem 30 czerwca 2006 r.

l decyzje o pozwoleniu na emitowanie ha³asu do œrodowiska, wydane w okresieod 1 paŸdziernika 2001 r. do 27 lipca 2005 r. na podstawie art. 230-233 ustawy Prawoochrony œrodowiska, z uwzglêdnieniem akustycznych standardów jakoœci œrodowiska,okreœlonych:– Rozporz¹dzeniem Ministra Ochrony Œrodowiska, Zasobów Naturalnych i Leœnictwa

z dnia 13 maja 1998 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów ha³asu w œrodowisku(Dz. U. Nr 66, poz. 436),

– Rozporz¹dzeniem Ministra Œrodowiska z dnia 29 lipca 2004 r. w sprawie poziomówha³asu w œrodowisku (Dz. U. Nr 178, poz. 1841).

S¹ to decyzje obowi¹zuj¹ce w oznaczonym czasie, lecz nie d³u¿szym ni¿ 10 lat, po-cz¹wszy od daty ich wydania.

l decyzje o dopuszczalnym poziomie ha³asu przenikaj¹cego do œrodowiska,wydane po dniu 28 lipca 2005 r. na podstawie art. 115 a, ust. 1-6 ustawy Prawoochrony œrodowiska, z uwzglêdnieniem akustycznych standardów jakoœci œrodowiskaokreœlonych Rozporz¹dzeniem Ministra Œrodowiska z dnia 29 lipca 2004 r. w sprawiedopuszczalnych poziomów ha³asu w œrodowisku (Dz. U. Nr 178, poz. 1841).Decyzje te bêd¹ obowi¹zywaæ w nieograniczonym czasie.

Procedura wydawania decyzji o dopuszczalnym poziomie ha³asu przenikaj¹cego doœrodowiska, okreœlona znowelizowan¹ ustaw¹ Prawo ochrony œrodowiska jest zbli¿ona doprocedury obowi¹zuj¹cej pod rz¹dami ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kszta³-towaniu œrodowiska. Nieprzerwanie od 31 stycznia 1980 r. obowi¹zuje zasada, ¿e decyzjao dopuszczalnym poziomie ha³asu jest wydawana wówczas, gdy ha³as w œrodowisku prze-kracza dopuszczalne normy.


105

Dla w³aœciwego zrozumienia brzmienia tej procedury nale¿y przypomnieæ najwa¿niej-sze definicje:l przez ha³as rozumie siê dŸwiêki o czêstotliwoœci od 16 Hz do 16 000 Hz (art. 3, pkt 5

ustawy Prawo ochrony œrodowiska),l przez standard jakoœci œrodowiska rozumie siê wymagania, które musz¹ byæ

spe³nione w okreœlonym czasie przez œrodowisko jako ca³oœæ lub jego poszczególneelementy (tu: dopuszczalne poziomy ha³asu w œrodowisku – art. 3, pkt 34 ustawyPrawo ochrony œrodowiska),

l przez poziom dŸwiêku wyra¿ony w decybelach (dB) rozumie siê wartoœæ poziomuciœnienia akustycznego, skorygowan¹ wed³ug charakterystyki czêstotliwoœciowej A, wy-znaczon¹ zgodnie z Polsk¹ Norm¹ (art. 3, pkt 26 a, ustawy Prawo ochrony œrodowiska),

l przez równowa¿ny poziom ha³asu/dŸwiêku rozumie siê wartoœæ poziomu ci-œnienia akustycznego ci¹g³ego ustalonego dŸwiêku, skorygowan¹ wed³ug charaktery-styki czêstotliwoœci A, która w okreœlonym przedziale czasu odniesienia jest równa œred-niemu kwadratowi ciœnienia akustycznego analizowanego dŸwiêku o zmiennym poziomiew czasie; równowa¿ny poziom ha³asu/dŸwiêku wyra¿a siê wzorem zgodnie z Polsk¹Norm¹ (art. 3, pkt 32 b, ustawy Prawo ochrony œrodowiska),

l przez instalacjê rozumie siê (art. 3, pkt. 6 ustawy Prawo ochrony œrodowiska):– stacjonarne urz¹dzenia techniczne,– zespó³ stacjonarnych urz¹dzeñ technicznych, powi¹zanych technologicznie, po³o¿o-

nych na terenie jednego zak³adu, do których tytu³ prawny posiada ten sam podmiot,– budowle niebêd¹ce urz¹dzeniami technicznymi ani ich zespo³ami, których eksploata-

cja mo¿e spowodowaæ emisjê,l przez zak³ad rozumie siê jedn¹ lub kilka instalacji wraz z terenem, do którego prowa-

dz¹cy instalacje posiada tytu³ prawny oraz urz¹dzenia znajduj¹ce siê na tym terenie(art. 3, pkt 48 ustawy Prawo ochrony œrodowiska),

l przez urz¹dzenie rozumie siê niestacjonarne urz¹dzenie techniczne, w tym œrodkitransportu (art. 3, pkt 42 ustawy Prawo ochrony œrodowiska),

l przez tytu³ prawny rozumie siê prawo w³asnoœci, u¿ytkowanie wieczyste, trwa³yzarz¹d, ograniczone prawo rzeczowe albo stosunek zobowi¹zany (art. 3, pkt 41 ustawyPrawo ochrony œrodowiska).

15.2. STANDARDY

Zgodnie z art. 115 a, ust. 1 ustawy Prawo ochrony œrodowiska w przypadku stwier-dzenia przez organ ochrony œrodowiska, na podstawie pomiarów w³asnych, pomiarówdokonanych przez wojewódzki inspektorat ochrony œrodowiska lub pomiarów podmiotuobowi¹zanego do ich prowadzenia, ¿e poza zak³adem, w wyniku jego dzia³alnoœci prze-kroczone s¹ dopuszczalne poziomy ha³asu, organ ten wydaje decyzjê o dopuszczalnympoziomie ha³asu. Za przekroczenie dopuszczalnego poziomu ha³asu uwa¿a siê przekrocze-nie wskaŸnika ha³asu LAeqD lub LAeqN.


106

WskaŸniki ha³asu LAeqD i LAeqN maj¹ zastosowanie do ustalenia i kontroli warunkówkorzystania ze œrodowiska w odniesieniu do jednej doby i oznaczaj¹:l LAeqD – równowa¿ny poziom ha³asu dla pory dnia, rozumianej jako przedzia³ czasu od

godz. 6.00 do godz. 22.00,l LAeqN – równowa¿ny poziom ha³asu dla pory nocy, rozumianej jako przedzia³ czasu od

godz. 22.00 do godz. 6.00.Powy¿sze wskaŸniki nale¿y odró¿niæ od – wprowadzonych ustaw¹ z dnia 18 maja

2005 r. o zmianie ustawy Prawo ochrony œrodowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz. U.Nr 113, poz. 954), w zwi¹zku z transpozycj¹ dyrektywy 2002/49/WE odnosz¹cej siê doadministrowania ha³asem w œrodowisku – wskaŸników LDWN i LN, maj¹cych zastosowaniedo prowadzenia d³ugookresowej polityki w zakresie ochrony œrodowiska przed ha³asem,w szczególnoœci do sporz¹dzenia map akustycznych i programów ochrony œrodowiskaprzed ha³asem. Dopuszczalne poziomy ha³asu w œrodowisku, w myœl art. 25 ustawy z dnia18 maja 2005 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony œrodowiska oraz niektórych innychustaw (Dz. U. Nr 113, poz. 954) okreœla (do czasu wejœcia w ¿ycie nowych przepisówwykonawczych wydanych na podstawie art. 113, ust. 1 zmienianej ustawy Prawo ochronyœrodowiska) Rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia 29 lipca 2004 r. w sprawie do-puszczalnych poziomów ha³asu w œrodowisku (Dz. U. Nr 178, poz. 1841).

Wartoœæ dopuszczalnych poziomów ha³asu w œrodowisku, w myœl art. 113, ust. 2ustawy Prawo ochrony œrodowiska zale¿y od funkcjonalnego charakteru terenów objêtychochron¹ przed ha³asem, rodzaju obiektu lub dzia³alnoœci bêd¹cej Ÿród³em ha³asu (droga,linia kolejowa, linia tramwajowa, lotnisko, linie elektroenergetyczne, pozosta³e obiektyi grupy Ÿróde³ ha³asu, np. zak³ady pracy, dyskoteki, itp.) oraz pory doby (dzieñ/noc).

Je¿eli dany teren mo¿e byæ zaliczony do kilku rodzajów terenów (o których mowaw art. 113, ust. 2, pkt 1 ustawy Prawo ochrony œrodowiska) to z mocy art. 114, ust. 2uznaje siê, ¿e dopuszczalne poziomy ha³asu powinny byæ ustalone dla przewa¿aj¹cegorodzaju terenu.

Jeœli akustyczne oddzia³ywanie na œrodowisko, bêd¹ce wynikiem prowadzenia instalacjiczy zak³adu, wystêpuje na terenach, dla których nie zosta³y ustawowo ustalone dopuszczal-ne poziomy ha³asu b¹dŸ na terenach, dla których nie mo¿na okreœliæ dopuszczalnego pozio-mu ha³asu poprzez wartoœci dopuszczalne dla rodzaju terenu o zbli¿onym przeznaczeniu –nie wydaje siê decyzji o dopuszczalnym poziomie ha³asu przenikaj¹cego na te tereny oraz niepodejmuje siê na tych terenach dzia³añ na rzecz poprawy klimatu akustycznego.

15.3. POMIARY

Maj¹c na uwadze art. 115 a, ust 1 ustawy Prawo ochrony œrodowiska, z któregowynika, ¿e organ administracji wydaje decyzjê o dopuszczalnym poziomie ha³asu równie¿na podstawie pomiarów podmiotu obowi¹zanego do ich prowadzenia – przez pomiarypodmiotu obowi¹zanego do ich prowadzenia rozumie siê pomiary wykonane przez tenpodmiot w ramach:


107

l pomiarów okresowych, o których mowa w art. 147, ust. 1 ustawy Prawo ochronyœrodowiska,

l pomiarów wykonywanych na rzecz przegl¹du ekologicznego, o którym mowa w art.237-242 ustawy Prawo ochrony œrodowiska.

Pomiary te nale¿y wykonywaæ zgodnie z przepisami Rozporz¹dzenia Ministra Œrodo-wiska z dnia 23 grudnia 2004 r. w sprawie wymagañ w zakresie prowadzenia pomiarówwielkoœci emisji (Dz. U. Nr 283, poz. 2842).

Jednoczeœnie z mocy art. 147 a, ustawy Prawo ochrony œrodowiska, w zwi¹zku z art. 25,ust. 4 ustawy z dnia 10 maja 2005 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony œrodowiska orazniektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 113, poz. 954), pocz¹wszy od dnia 28 lipca 2007 r.prowadz¹cy instalacje oraz u¿ytkownik urz¹dzenia s¹ obwi¹zani zapewniæ wykonaniepomiarów wielkoœci emisji przez laboratorium posiadaj¹ce certyfikat wdro¿onego systemujakoœci lub certyfikat akredytacji w rozumieniu ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o syste-mie oceny zgodnoœci (Dz. U. Nr 204, poz. 2087) – w zakresie badañ, do których wykony-wania s¹ obowi¹zani.

15.4. DECYZJE O DOPUSZCZALNYM POZIOMIE HA£ASU

Zgodnie z art. 115 a, ust. 3 ustawy Prawo ochrony œrodowiska w decyzji o dopuszczal-nym poziomie ha³asu przenikaj¹cego do œrodowiska okreœla siê dopuszczalne poziomy ha³asupoza zak³adem, przy zastosowaniu wskaŸników ha³asu LAeqD i LAeqN, w odniesieniu do rodzajówterenów, o których mowa w art. 113, ust. 2, pkt 1 ustawy, na które oddzia³uje zak³ad.

W myœl art. 115 a, ust. 4 w decyzji mog¹ byæ okreœlone wymagania maj¹ce na celunieprzekraczanie poza zak³adem dopuszczalnych poziomów ha³asu, a w szczególnoœci:l rozk³ad czasu pracy Ÿróde³ ha³asu dla ca³ej doby wraz z przewidywanymi wariantami,l zakres i sposób prowadzenia pomiarów ha³asu w zakresie, w jakim wykraczaj¹ one poza

wymagania, o których mowa w art. 147 i 148,l sposób postêpowania w przypadku uszkodzenia aparatury s³u¿¹cej do pomiarów pozio-

mów ha³asu, je¿eli jej zastosowanie jest wymagane,l sposób i czêstotliwoœæ przedk³adania pomiarów, o których mowa w pkt 2 organowi

w³aœciwemu do wydania decyzji i wojewódzkiemu inspektorowi ochrony œrodowiska.Fakultatywny charakter przepisu pozwala organowi administracji (zgodnie z jego uzna-

niem) w decyzji o dopuszczalnym poziomie ha³asu przenikaj¹cego do œrodowiska na na³o-¿enie przedmiotowych wymagañ b¹dŸ na ich pominiêcie.

Postêpowanie w przedmiocie wydania decyzji o dopuszczalnym poziomie ha³asu wszczy-na siê z urzêdu (art. 115 a, ust. 5 ustawy Prawo ochrony œrodowiska).

Decyzja o dopuszczalnym poziomie ha³asu, z mocy art. 115 a, ust. 6 ustawy Prawoochrony œrodowiska wywo³uje skutki prawne po up³ywie 6. miesiêcy od dnia, w którymsta³a siê ostateczn¹.

Wprawdzie taki stan jest niezgodny z Kodeksem postêpowania administracyjnego tointencj¹ ustawodawcy (w œlad za dotychczas obowi¹zuj¹c¹ procedur¹ wydawania pozwo-


108

leñ na emitowanie ha³asu do œrodowiska) by³o aby korzystaj¹cy ze œrodowiska, którzy po-woduj¹ przekraczanie akustycznych standardów jakoœci œrodowiska mieli zagwarantowany6-miesiêczny przedzia³ czasu na eliminacjê ponadnormatywnych, akustycznych oddzia³y-wañ na œrodowisko.

Oznacza to miêdzy innymi, ¿e skutki prawne w postaci:l kary pieniê¿nej (art. 298, ust. 5 ustawy Prawo ochrony œrodowiska) za przekroczenie

dopuszczalnego poziomu ha³asu, okreœlonego decyzj¹ o dopuszczalnym poziomie ha-³asu przenikaj¹cego do œrodowiska, wydan¹ pocz¹wszy od dnia 28 lipca 2005 r.,

l wstrzymania przez wojewódzkiego inspektora ochrony œrodowiska u¿ytkowania instala-cji, w wyniku eksploatacji której podmiot korzystaj¹cy ze œrodowiska narusza warunkidecyzji o dopuszczalnym poziomie ha³asu (art. 367, ust. 1, pkt 1 i ust. 5 ustawy Prawoochrony œrodowiska),

nastêpuje po up³ywie 6. miesiêcy od dnia, w którym decyzja o dopuszczalnym poziomieha³asu sta³a siê ostateczn¹.

Decyzja o dopuszczalnym poziomie ha³asu, o której mowa w art. 115 a, ust. 1 usta-wy Prawo ochrony œrodowiska oraz pozostaj¹ce w obrêbie prawnym decyzje/pozwoleniana emitowanie ha³asu do œrodowiska mog¹ z mocy art. 115 a, ust. 7 ustawy Prawo ochro-ny œrodowiska ulec zmianie w nastêpuj¹cych przypadkach:l uchwalenia albo utraty mocy obowi¹zuj¹cej miejscowego planu zagospodarowania prze-

strzennego dotycz¹cego terenów objêtych oddzia³ywaniem ha³asu z zak³adu,l zmiany faktycznego zagospodarowania i wykorzystania nieruchomoœci, na które od-

dzia³ywuje ha³as z zak³adu, nieobjêtych miejscowym planem zagospodarowania prze-strzennego,

l zmian obowi¹zuj¹cych norm ha³asu.

15.5. HA£AS W POZWOLENIACH ZINTEGROWANYCH

W wyniku wejœcia w ¿ycie ustawy z dnia 18 maja 2005 r. o zmianie ustawy Prawoochrony œrodowiska oraz niektórych i innych ustaw (Dz. U. Nr 113, poz. 954) w miejscepozwoleñ na emitowanie ha³asu do œrodowiska bêd¹ wydawane decyzje o dopuszczalnympoziomie ha³asu. Natomiast w pozwoleniach zintegrowanych nadal regulowane bêd¹ kwestiedotycz¹ce akustycznych oddzia³ywañ na œrodowisko instalacji/zak³adów objêtych tymipozwoleniami.

Zasady wydawania pozwoleñ zintegrowanych reguluj¹ przepisy art. 201-219 ustawyPrawo ochrony œrodowiska. W pozwoleniu zintegrowanym ustala siê dopuszczalny po-ziom ha³asu przenikaj¹cego do œrodowiska z instalacji, niezale¿nie od tego czy by³obywymagane dla niej uzyskanie decyzji o emitowaniu ha³asu do œrodowiska, w trybie art. 115 a,ust. 1 i 2 ustawy Prawo ochrony œrodowiska.

Zgodnie z art. 208, ust. 1 i 2, pkt 1, lit c oraz pkt 2 ustawy Prawo ochrony œrodowiskawniosek o wydanie pozwolenia zintegrowanego powinien spe³niaæ wymagania okreœlonedla wniosków o wydanie pozwoleñ, o których mowa w art. 181, ust. 1, pkt 2-4, a ponadto


109

w zakresie akustycznych oddzia³ywañ na œrodowisko powinien zawieraæ informacjê o pro-ponowanej wielkoœci emisji ha³asu wyznaczonej przez poziom ha³asu powodowanegopoza zak³adem, na terenach s¹siednich oraz o oddzia³ywaniu zak³adu na rodzaje terenów,o których mowa w art. 113, ust. 2, pkt 1, a tak¿e o rozk³adzie czasu pracy Ÿróde³ ha³asu(dla doby) wraz z przewidywanymi wariantami. Proponowane poziomy ha³asu poza zak³a-dem powinny byæ wyra¿one wskaŸnikami LAeqD i LAeqN, w odniesieniu do rodzajów terenów,o których mowa w art. 113, ust. 2, pkt 1 ustawy Prawo ochrony œrodowiska.

Wartoœæ tych wskaŸników okreœla Rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia 29 lip-ca 2004 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów ha³asu w œrodowisku (Dz. U. Nr 178,poz. 1841). W myœl art. 25 ustawy z dnia 18 maja 2005 r. o zmianie ustawy Prawoochrony œrodowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 113, poz. 954) wartoœciwskaŸników obowi¹zywaæ bêd¹ do czasu wejœcia w ¿ycie nowych przepisów wykonawczych,wydanych na podstawie art. 113, ust. 1 zmienianej ustawy Prawo ochrony œrodowiska.

Z uwagi na koniecznoœæ uregulowania pozwoleniem zintegrowanym wszystkich od-dzia³ywañ na œrodowisko oraz maj¹c jednoczeœnie na uwadze:l brzmienie przepisu art. 186, który stanowi, ¿e organ w³aœciwy do wydania pozwolenia

odmówi jego wydania, je¿eli eksploatacja instalacji powodowa³aby przekroczenie stan-dardów jakoœci œrodowiska,

l fakt doœæ powszechnego przekraczania dopuszczalnych poziomów ha³asu w œrodowi-sku, czyli standardów jakoœci œrodowiska, w wyniku eksploatacji instalacji wymagaj¹-cych pozwolenia zintegrowanego,

wypracowano procedurê pozwalaj¹c¹ na uwzglêdnienie powy¿szego stanu prawnego i fak-tycznego wprowadzaj¹c, w okreœlonych œciœle sytuacjach, instytucje obszarów ograniczo-nego u¿ytkowania dla instalacji wymagaj¹cych pozwolenia zintegrowanego.

W myœl art. 135, ust. 6 ustawy Prawo ochrony œrodowiska, obszary ograniczonegou¿ytkowania tworzy siê dla instalacji wymagaj¹cych pozwolenia zintegrowanego, innychni¿ wymienione w ust. 1 tego przepisu (oczyszczalnie œcieków, sk³adowiska odpadówkomunalnych, kompostownie, trasy komunikacyjne, lotniska, linie i stacje elektroenerge-tyczne, instalacje radiokomunikacyjne, radionawigacyjne, radiolokacyjne), dla których po-zwolenie na budowê zosta³o wydane przed dniem 1 paŸdziernika 2001 r., a których u¿yt-kowanie rozpoczê³o siê nie póŸniej ni¿ do dnia 30 czerwca 2003 r., je¿eli pomimozastosowania najlepszych dostêpnych technik nie mog¹ byæ dotrzymywane dopuszczalnepoziomy ha³asu poza terenem zak³adu.

Uprzednio, tj. do 28 lipca 2005 r. przekroczenie dopuszczalnych poziomów ha³asupoza terenem zak³adu (w przypadku zak³adu ubiegaj¹cego siê o pozwolenie zintegrowane)upowa¿nia³o dany zak³ad do wystêpowania o ustalenie programu dostosowawczego, podwarunkiem ¿e przekroczenie to by³o spowodowane przez instalacjê okreœlon¹ Rozporz¹dze-niem Ministra Œrodowiska z dnia 8 kwietnia 2003 r. w sprawie rodzajów instalacji, dla któ-rych prowadz¹cy mog¹ ubiegaæ siê o ustalenie programu dostosowawczego (Dz. U. Nr 80,poz. 731).

Obecnie, zgodnie z przepisem art. 208, ust. 6 ustawy Prawo ochrony œrodowiskaw przypadku, o którym mowa w art. 135, ust. 6, tzn. je¿eli prowadz¹cy instalacjê ubiega


110

siê o uzyskanie pozwolenia zintegrowanego, pomimo niedotrzymania dopuszczalnych po-ziomów ha³asu poza terenem zak³adu i spe³nia wymagania przepisu art. 135, ust. 6 ustawyPrawo ochrony œrodowiska, powinien (zgodnie z przepisem art. 208, ust. 6) we wnioskuo wydanie pozwolenia zintegrowanego dodatkowo:l zamieœciæ informacjê, ¿e konieczne jest utworzenie obszaru ograniczonego u¿ytkowania,l okreœliæ granice tego obszaru, ograniczenia w zakresie przeznaczenia terenu, wymagania tech-

niczne dotycz¹ce obiektów budowlanych oraz sposoby korzystania.Do wniosku o wydanie pozwolenia zintegrowanego nale¿y do³¹czyæ poœwiadczon¹

przez w³aœciwy organ kopiê mapy ewidencyjnej z zaznaczonym przebiegiem granic obszaru,na którym konieczne jest utworzenie obszaru ograniczonego u¿ytkowania terenu.

W myœl art. 211, ust. 1 i ust. 2, pkt 3a, ustawy Prawo ochrony œrodowiska pozwoleniezintegrowane powinno spe³niaæ nie tylko wymagania okreœlone dla pozwoleñ (o którychmowa w art. 181, ust. 1, pkt 2-4), lecz równie¿ w odniesieniu do akustycznych oddzia³y-wañ na œrodowisko. Powinno okreœlaæ wielkoœæ emisji ha³asu wyznaczon¹ dopuszczalnymipoziomami ha³asu poza zak³adem, wyra¿onymi wskaŸnikami ha³asu LAeqD i LAeqN, w odnie-sieniu do rodzajów terenów, o których mowa w art. 113, ust. 2, pkt 1 oraz rozk³ad czasupracy Ÿróde³ ha³asu na przestrzeni doby, wraz z przewidywanymi wariantami.

Z mocy art. 211, ust. 3c, w przypadku, o którym mowa w uprzednio przywo³anymart. 135, ust. 6 w pozwoleniu zintegrowanym stwierdza siê koniecznoœæ utworzenia ob-szaru ograniczonego u¿ytkowania.

Pozwolenie zintegrowane dla instalacji/zak³adu wymagaj¹cego utworzenia obszaruograniczonego u¿ytkowania, o którym mowa w art. 135, ust. 6 wywo³uje skutki prawneod dnia wejœcia w ¿ycie uchwa³y rady powiatu albo rozporz¹dzenia wojewody o utworze-niu obszaru ograniczonego u¿ytkowania (art. 211, ust. 3d).

15.6. PROGRAM OCHRONY PRZED HA£ASEM

W celu ochrony przed ha³asem ustawa Prawo ochrony œrodowiska przewiduje doko-nywanie ocen akustycznych œrodowiska oraz monitorowanie zmian zachodz¹cych tymzakresie. Przeprowadzenie oceny jest obowi¹zkowe dla obszarów aglomeracji (okreœlanychw ten sam sposób, jak w przepisach dotycz¹cych ochrony powietrza) i terenów, na któ-rych poziom ha³asu przekracza dopuszczalne poziomy. Na potrzeby oceny stanu akustycz-nego œrodowiska sporz¹dzane s¹ mapy akustyczne, aktualizowane co 5 lat. W Rozporz¹-dzenia Ministra Œrodowiska z dnia 9 stycznia 2002 r. w sprawie progowych poziomówha³asu (Dz. U. Nr 8, poz. 81) ustalone zosta³y wartoœci progowe poziomów ha³asu, któ-rych przekroczenie powoduje zaliczenie obszarów (na których poziom ha³asu przekraczapoziom dopuszczalny) do kategorii terenu zagro¿enia ha³asem. Dla terenów, na którychstwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów ha³asu wymagany jest przyjêty przezradê powiatu program naprawczy, maj¹cy zapewniæ dostosowanie ha³asu do dopuszczal-nego poziomu. Rada powiatu powinna przygotowaæ taki program w terminie jednegoroku od przedstawienia mapy akustycznej.


111

15.7. KARY

Wojewódzki inspektor ochrony œrodowiska na podstawie art. 273, ust. 2, art. 298,ust. 1, pkt 5 ustawy Prawo ochrony œrodowiska wymierza administracyjn¹ karê pieniê¿n¹za przekroczenie poziomów ha³asu okreœlonych w decyzji o dopuszczalnym poziomieha³asu lub w pozwoleniu zintegrowanym. Wysokoœæ kary zale¿y od pory doby i wielkoœciprzekroczenia dopuszczalnego poziomu ha³asu. Postêpowanie w sprawie administracyj-nych kar pieniê¿nych wszczyna siê z urzêdu albo na wniosek podmiotu, którego karadotyczy. Szczegó³owe informacje o karach przedstawiono w rozdziale 8 Poradnika.

112

16. Ochrona przyrody

16.1. WYCINKA DRZEW I KRZEWÓW

Obowi¹zek uzyskania zgody na usuniêcie drzew czy krzewów jest jednym z najbar-dziej znanych instrumentów ochrony zasobów przyrody na obszarach miast i wsi. Obo-wi¹zek powi¹zany jest z poniesieniem op³aty z tego tytu³u. Usuniêcie bez zezwoleniaskutkuje na³o¿eniem administracyjnej kary pieniê¿nej. Ustawa przewiduje w pewnych przy-padkach zwolnienie, zarówno z obowi¹zku uzyskania zezwolenia, jak i poniesienia op³aty.Kompetencje zwi¹zane z wydawaniem odpowiednich decyzji administracyjnych (zgoda nausuniecie, wymiar op³aty, nak³adanie kar) sprawuj¹ organy gminy oraz s³u¿by konserwatorazabytków. W odniesieniu do nieruchomoœci stanowi¹cej w³asnoœæ gminy zadania takiewykonuje starosta.

Zgodnie z art. 83, ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody(Dz. U. Nr 92, poz. 880, ze zmian.) usuniêcie drzew lub krzewów z terenu nieruchomoœcimo¿e nast¹piæ po uzyskaniu zezwolenia wydanego przez wójta, burmistrza albo prezyden-ta miasta. W odniesieniu do drzew lub krzewów po³o¿onych na terenie nieruchomoœciwpisanej do rejestru zabytków zezwolenie na usuniêcie wydaje wojewódzki konserwatorzabytków. Wydanie zezwolenia mo¿e byæ uzale¿nione od przesadzenia drzew lub krze-wów w miejsce wskazane przez wydaj¹cego zezwolenie albo zast¹pienie innymi drzewa-mi lub krzewami (w liczbie nie mniejszej ni¿ liczba usuwanych drzew lub krzewów).Wydanie zezwolenia na usuniêcie drzew lub krzewów na obszarach objêtych ochron¹krajobrazow¹, w granicach parku narodowego albo obszaru uznanego za rezerwat przyro-dy wymaga uzyskania zgody dyrektora parku narodowego lub organu uznaj¹cego obszarza rezerwat przyrody.

Wydanie decyzji nastêpuje na wniosek posiadacza nieruchomoœci. Je¿eli posiadacznieruchomoœci nie jest jej w³aœcicielem, powinien do wniosku do³¹czyæ zgodê w³aœciciela.

Wniosek o wydanie zezwolenia powinien zawieraæ:l imiê, nazwisko i adres albo nazwê i siedzibê posiadacza lub w³aœciciela nieruchomoœci,l tytu³ prawny w³adania nieruchomoœci¹,l nazwê gatunku drzewa lub krzewu,l obwód pnia drzewa mierzonego na wysokoœci 130 cm,

16. Ochrona przyrody

113

l przeznaczenie terenu, na którym roœnie drzewo lub krzew,l przyczynê i termin zamierzonego usuniêcia drzewa lub krzewu,l wielkoœæ powierzchni, z której zostan¹ usuniête krzewy.

Obowi¹zek uzyskania zezwolenia na usuniêcie nie dotyczy drzew i krzewów wskaza-nych w art. 83, ust. 6 ustawy. S¹ to drzewa lub krzewy:l w lasach;l owocowe, z wy³¹czeniem rosn¹cych na terenie nieruchomoœci wpisanej do rejestru

zabytków oraz w granicach parku narodowego lub rezerwatu przyrody – na obszarachnieobjêtych ochron¹ krajobrazow¹;

l na plantacjach drzew i krzewów;l których wiek nie przekracza 5 lat;l usuwane w zwi¹zku z funkcjonowaniem ogrodów botanicznych lub zoologicznych;l usuwane z wa³ów przeciwpowodziowych i terenów w odleg³oœci mniejszej ni¿ 3 m od

stopy wa³u, na podstawie decyzji w³aœciwego organu;l które utrudniaj¹ widocznoœæ sygnalizatorów i poci¹gów, a tak¿e utrudniaj¹ eksploatacjê

urz¹dzeñ kolejowych albo powoduj¹ tworzenie na torowiskach zasp œnie¿nych, usuwa-ne na podstawie decyzji w³aœciwego organu;

l stanowi¹ce przeszkody lotnicze, usuwane na podstawie decyzji w³aœciwego organu.Za usuniêcie drzew lub krzewów posiadacz nieruchomoœci ponosi op³aty, naliczane

i pobierane przez organ w³aœciwy do wydania zezwolenia (art. 84, ust. 1 ustawy). Wyso-koœæ nale¿nych op³at powinna zostaæ ustalona w wydanym zezwoleniu. Z tytu³u narusze-nia niektórych obowi¹zków zwi¹zanych z ochron¹ terenów zielonych i zadrzewieñ ustawaprzewiduje odpowiedzialnoœæ administracyjn¹ w postaci wymierzenia kary pieniê¿nej. Obate instrumenty zosta³y szerzej omówione w czêœci op³at za korzystanie ze œrodowiska(rozdzia³ 18.2) i kar (rozdzia³ 8 Poradnika).

114

17. Pozwolenia i zg³oszenia zwi¹zanez korzystaniem ze œrodowiska

Jak przedstawiono w poprzednich rozdzia³ach Poradnika korzystanie ze œrodowiskaprzez podmioty eksploatuj¹ce instalacje i powoduj¹ce:l wprowadzenie gazów lub py³ów do powietrza,l wprowadzenie œcieków do wód lub do ziemi,l wytwarzanie odpadów,l pobór wody,l emisje ha³asu przenikaj¹cego do œrodowiska z instalacji, przekraczaj¹ce akustyczne stan-

dardy jakoœci œrodowiska,wymaga odpowiedniej decyzji administracyjnej starosty lub wojewody, a w szczególnoœciudzielenie przez organ pozwolenia:l zintegrowanego,l na wprowadzanie gazów lub py³ów do powietrza,l wodnoprawnego na wprowadzanie œcieków do wód lub do ziemi,l na wytwarzanie odpadów,lub decyzji:l o dopuszczalnym poziomie ha³asu przenikaj¹cego do œrodowiska,l zatwierdzaj¹cej program gospodarki odpadami,albo zg³oszenia instalacji w zakresie:l wprowadzania py³ów albo gazów do powietrza,l emisji pól elektromagnetycznych,l informuj¹cego o wytwarzanych odpadach.

W poprzednich rozdzia³ach Poradnika omówiono szczegó³owo:l zasady sporz¹dzenia wniosków o pozwolenia œrodowiskowe,l zawartoœæ wniosków,l zasady sporz¹dzania zg³oszeñ instalacji,l zawartoœæ odpowiednich zg³oszeñ.

W niektórych przypadkach przedsiêbiorca mo¿e sam sporz¹dziæ zg³oszenie lub wnio-sek o pozwolenie œrodowiskowe. Dotyczyæ to mo¿e np. pozwolenia na wytwarzanie odpa-dów, wniosku o decyzjê zatwierdzaj¹c¹ program gospodarki odpadami niebezpiecznymi,

17. Pozwolenia i zg³oszenia zwi¹zane z korzystaniem ze œrodowiska

115

informacji o wytwarzanych odpadach. Przygotowanie wniosku wymaga stosownej wiedzyz zakresu wytwarzania odpadów, ich specyfiki i gospodarowania odpadami.

W wiêkszoœci przypadków wnioski o uzyskanie pozwoleñ na korzystanie ze œrodowi-ska, decyzji o dopuszczalnym poziomie ha³asu przenikaj¹cego do œrodowiska oraz zg³o-szenie instalacji wymagaj¹ specjalistycznej wiedzy z zakresu ochrony œrodowiska, progra-mów dotycz¹cych np. rozprzestrzeniania siê zanieczyszczeñ w powietrzu, ha³asu, interpretacjizjawisk. Przedsiêbiorca nie jest w stanie prawid³owo, samodzielnie sporzadziæ wniosek.Nale¿y wówczas skorzystaæ z pomocy specjalistów w zakresie ochrony œrodowiska (ochro-ny: powietrza, przed ha³asem, przed polami elektromagnetycznymi, gospodarki wodnej,gospodarki œciekowej, najlepszych dostêpnych technik, sposobu monitorowania œrodowiska).Zlecaj¹c przygotowanie wniosku o pozwolenie zintegrowane nale¿y korzystaæ z zespo³uspecjalistów. Warto wybraæ siê do odpowiedniego organu ochrony œrodowiska i poprosiæo wskazanie firm, które przygotowuj¹ odpowiednie wnioski w zakresie korzystania zeœrodowiska. Nale¿y pamiêtaæ, ¿e w Polsce nie obowi¹zuje koniecznoœæ posiadania upraw-nieñ do przygotowania stosownego wniosku (oprócz uprawnieñ do opracowywania doku-mentacji hydrogeologicznej, stanowi¹cych podstawê projektowania, planowania w zakre-sie budownictwa wodnego, ochrony przez powodzi¹, zapobiegania skutkom suszy,zarz¹dzania zasobami œródl¹dowych wód powierzchniowych). Dokumentacje hydroge-ologiczne musz¹ byæ wykonywane przez osoby posiadaj¹ce odpowiednie kwalifikacje.Nale¿y pamiêtaæ o œcis³ej wspó³pracy przedsiêbiorcy z wykonawc¹ wniosku o pozwolenielub zg³oszenie. Nale¿y udzieliæ mu wszelkich potrzebnych informacji do prawid³owegosporz¹dzenia wniosku. Wykonawcy powinni przeprowadziæ wizjê terenow¹, zebraæ sto-sowne dane dotycz¹ce wp³ywu instalacji na œrodowisko, w tym tak¿e dane monitoringo-we, wyniki kontroli prowadzonych przez organy, dane sprawozdawcze przekazywane przezprzedsiêbiorcê do marsza³ka województwa, wojewódzkiej inspekcji ochrony œrodowiska,informacje o stanie œrodowiska i jego zasobach, dane o ustaleniach miejscowego planuzagospodarowania przestrzennego. W przypadkach szczególnie skomplikowanych mog¹wyst¹piæ spo³eczne protesty przeciwko funkcjonowaniu instalacji. Organ prowadz¹cy postê-powanie o wydanie stosownego pozwolenia bêdzie gromadzi³ materia³y wyjaœniaj¹ce w tymzakresie (kontrole, wizje terenowe, itp.).

116

18. Instrumenty prawno-finansowe

18.1. SYSTEM PRAWNO-FINANSOWY

W systemie prawa ochrony œrodowiska podstawowe znaczenie maj¹ nastêpuj¹ce instru-menty o charakterze prawno-finansowym:l op³aty za korzystanie z zasobów œrodowiska,l administracyjne sankcje finansowe za naruszenie zasad korzystania z zasobów œrodowiska,l op³aty podwy¿szone,l op³aty produktowe,l administracyjne kary pieniê¿ne,l fundusze celowe, gromadz¹ce œrodki z op³at i kar, z których finansowane s¹ z góry

okreœlone cele ekologiczne,l ró¿nicowanie stawek podatków i innych danin publicznych, s³u¿¹ce celom ochrony

œrodowiska.Mo¿liwoœæ stosowania wskazanych instrumentów wynika przede wszystkim z postano-

wieñ ustaw Prawo ochrony œrodowiska, Prawo geologiczne i górnicze, ustawy o ochroniegruntów rolnych i leœnych oraz ustawy o ochronie przyrody. W odniesieniu do instrumen-tów sankcyjnych s¹ to przepisy dotycz¹ce obowi¹zków zwi¹zanych z postêpowaniemz odpadami, ustawa o obowi¹zkach przedsiêbiorców w zakresie gospodarowania niektó-rymi odpadami oraz o op³acie produktowej i depozytowej, z ustaw¹ o zbiorowym zaopa-trzeniu w wodê i zbiorowym odprowadzaniu œcieków, zwi¹zane z ochron¹ warstwy ozo-nowej (ustawa o substancjach zubo¿aj¹cych warstwê ozonow¹), ustaw¹ o organizmachmodyfikowanych genetycznie.

Nale¿y zwróciæ uwagê na jeszcze jeden typ œrodków prawno-finansowych w postaciop³at administracyjnych, zwi¹zanych z wydawaniem okreœlonych decyzji administracyj-nych. S¹ to przede wszystkim op³aty skarbowe pobierane za sk³adanie wniosków o doko-nanie okreœlonych czynnoœci urzêdowych.

Ustawa Prawa ochrony œrodowiska w art. 210, ust. 1 przewiduje tzw. op³atê rejestra-cyjn¹ (pobieran¹ niezale¿nie od op³aty skarbowej) przy sk³adaniu wniosku o wydanie pozwo-lenia zintegrowanego, wnoszon¹ na wyodrêbniony rachunek bankowy prowadzony przezMinistra Œrodowiska. Wp³ywy z tego tytu³u Minister Œrodowiska przeznacza na finansowa-


117

nie zadañ zwi¹zanych z gromadzeniem i rozpowszechnianiem informacji o najlepszychdostêpnych technikach, ustalaniem norm tego rodzaju wymagañ oraz prowadzeniem do-kumentacji wniosków o wydanie pozwoleñ zintegrowanych.

Do tego systemu op³at nie nale¿y op³ata depozytowa (wprowadzona przepisami usta-wy z dnia 11 maja 2001 r. o obowi¹zkach przedsiêbiorców) pobierana przy sprzeda¿ynowych akumulatorów o³owiowych (kwasowych). Ma ona charakter kaucji.

18.2. OP£ATY ZA KORZYSTANIE ZE ŒRODOWISKA

Oparty o przepisy ustawy Prawo ochrony œrodowiska system op³at za korzystanie zeœrodowiska przewiduje ponoszenie op³aty za:l wprowadzanie gazów lub py³ów do powietrza,l wprowadzanie œcieków do wód lub do ziemi,l pobór wód,l sk³adowanie odpadów.

Do ponoszenia op³at za korzystanie ze œrodowiska zobowi¹zane s¹ podmioty korzy-staj¹ce ze œrodowiska, tj.:l przedsiêbiorcy w rozumieniu przepisów o dzia³alnoœci gospodarczej, a tak¿e osoby pro-

wadz¹ce dzia³alnoœæ wytwórcz¹ w rolnictwie, w zakresie upraw rolnych, chowu lubhodowli zwierz¹t, ogrodnictwa, warzywnictwa, leœnictwa i rybactwa œródl¹dowego,osoby wykonuj¹ce zawody medyczne w ramach indywidualnej praktyki lub indywidual-nej specjalistycznej praktyki,

l jednostki organizacyjne nie bêd¹ce przedsiêbiorc¹ w rozumieniu przepisów o dzia³alno-œci gospodarczej,

l osoby fizyczne nie bêd¹ce podmiotem, o którym mowa w pierwszym punkcie, korzy-staj¹ce ze œrodowiska w takim zakresie, jaki wymaga pozwolenia.

Je¿eli warunki korzystania ze œrodowiska okreœlone zostan¹ w tzw. pozwoleniu emi-syjnym lub w pozwoleniu wodnoprawnym na pobór wód (w rozumieniu ustawy Prawowodne), podmiotem obowi¹zanym do poniesienia op³aty za korzystanie ze œrodowiskajest podmiot, którego dotyczy pozwolenie, czyli „prowadz¹cy instalacjê lub zak³ad” w ro-zumieniu art. 3, pkt 31 ustawy Prawo ochrony œrodowiska. W przypadku sk³adowania lubmagazynowania odpadów podmiotem korzystaj¹cym ze œrodowiska jest posiadacz odpa-dów w rozumieniu przepisów ustawy o odpadach. Je¿eli jednak odpady zosta³y przekaza-ne na rzecz podmiotu, który nie uzyska³ wymaganego zezwolenia w zakresie gospodarkiodpadami to obowi¹zek ponoszenia op³at za korzystanie ze œrodowiska obci¹¿a tego, ktoprzekaza³ odpady naruszaj¹c przepisy ustawy o odpadach.

W okreœlonych przypadkach przepisy przewiduj¹ zwolnienie z op³at. Zwolnienie macharakter przedmiotowy. Dotyczy zw³aszcza korzystania z wód. Zgodnie z art. 294 ustawyPrawo ochrony œrodowiska zwolniony z op³at jest miêdzy innymi pobór wody:l na potrzeby energetyki wodnej, pod warunkiem zwrotu takiej samej iloœci wody, co

najmniej nie gorszej jakoœci,


118

l na potrzeby przerzutów wody,l powierzchniowej na potrzeby zwi¹zane z wytwarzaniem energii cieplnej lub elektrycz-

nej w czêœci odpowiadaj¹cej iloœci tej wody odprowadzanej do odbiornika, pod warun-kiem ¿e pobór oraz odprowadzanie wód ch³odniczych i wód pochodz¹cych z obiegówch³odz¹cych s¹ zgodne z pozwoleniem,

l na potrzeby funkcjonowania pomp cieplnych oraz geotermii, wykorzystuj¹cych energiêwody podziemnej, pod warunkiem zwrotu do wód podziemnych takiej samej iloœciwody, o co najmniej nie gorszej jakoœci,

l na potrzeby chowu lub hodowli ryb oraz innych organizmów wodnych pod warun-kiem, ¿e pobór oraz odprowadzenie wykorzystanej wody jest zgodny z pozwoleniem,

l na potrzeby nawadniania wodami powierzchniowymi u¿ytków rolnych lub gruntówleœnych,

l pochodz¹cej z odwodnienia gruntów, obiektów lub wykopów budowlanych i zak³adówgórniczych.

Na podstawie art. 296 ustawy Prawo ochrony œrodowiska zwolnione z op³at jestwprowadzanie:l do ziemi – œcieków w celu rolniczego wykorzystania, w przypadku posiadania pozwo-

lenia wodnoprawnego na takie wykorzystanie,l do wód lub do ziemi – wód ch³odniczych i wód pochodz¹cych z obiegów ch³odz¹cych,

je¿eli ich temperatura nie przekracza + 26°C albo naturalnej temperatury wody, w przy-padku gdy jest ona wy¿sza ni¿ + 26°C,

l do wód lub do ziemi – wód zasolonych, je¿eli wartoœæ sumy jonów chlorków i siarcza-nów w tych wodach nie przekracza 500 mg/l,

l do wód lub do ziemi – wód wykorzystanych na potrzeby chowu i hodowli ryb ³ososio-watych, pod warunkiem ¿e iloœæ i rodzaj substancji w nich zawartych nie przekroczywartoœci okreœlonych w warunkach wprowadzania œcieków do wód,

l do wód lub do ziemi – wód wykorzystanych na potrzeby chowu i hodowli ryb innychni¿ ³ososiowate lub innych organizmów wodnych, o ile produkcja (rozumiana jakoprzyrost masy ryb lub organizmów w ci¹gu roku) nie przekracza 1 500 kg z 1 ha po-wierzchni u¿ytkowej stawu.

Op³aty ponoszone w zwi¹zku z ochron¹ powietrza zale¿¹ od iloœci i rodzaju gazów lubpy³ów wprowadzanych do powietrza. Przy poborze wody op³aty zwi¹zane z ochron¹ wódzale¿¹ od iloœci i jakoœci pobranej wody oraz od tego czy pobrano wodê powierzchniow¹,czy podziemn¹. Wysokoœæ op³aty za wprowadzanie œcieków uzale¿niono od rodzaju sub-stancji zawartych w œciekach i ich iloœci, a w wypadku wód ch³odniczych – od temperaturywód. Wyj¹tkiem jest wysokoœæ op³aty za wprowadzanie œcieków, o których mowa w art. 3,pkt 38, lit. c ustawy Prawo ochrony œrodowiska, która zale¿y od wielkoœci, rodzaju i sposobuzagospodarowania terenu, z którego œcieki s¹ odprowadzane. Natomiast wysokoœæ op³atyz tytu³u odprowadzania wód wykorzystywanych do hodowli ryb ³ososiowatych (s¹ to œcie-ki w rozumieniu art. 3, pkt 38, lit. g ustawy Prawo ochrony œrodowiska) jest uzale¿nionaod wielkoœci produkcji ryb innych ni¿ ³ososiowate lub innych organizmów wodnych, wy-produkowanych w obiektach chowu lub hodowli ryb oraz innych organizmów wodnych.


119

Wysokoœæ op³aty za sk³adowanie odpadów zale¿y od iloœci i rodzaju sk³adowanychodpadów. Je¿eli sk³adowane lub magazynowane odpady ulegaj¹ zmieszaniu, za podstawêop³aty za korzystanie ze œrodowiska lub administracyjnej kary pieniê¿nej przyjmowanypowinien byæ ten rodzaj odpadu, którego jednostkowa stawka op³aty jest najwy¿sza.

Górne stawki poszczególnych op³at zosta³y ustalone w ustawie Prawo ochrony œrodo-wiska (art. 290, ust. 1). Obowi¹zuj¹ce stawki w drodze rozporz¹dzenia ustala Rada Mini-strów, przy czym odpowiednie rozporz¹dzenie powinno byæ opublikowane przed 30 wrze-œnia roku poprzedzaj¹cego rok, w którym stawki wejd¹ w ¿ycie. Rada Ministrów okreœlazró¿nicowanie wysokoœci stawek op³at w zale¿noœci od:l rodzaju gazów, py³ów, odpadów lub substancji w œciekach i temperatury œcieków,l jakoœci i rodzaju pobranej wody,l obszaru kraju,l sposobu zagospodarowania terenu, w przypadku stawek op³at za wody opadowe i roz-

topowe.Górne stawki op³at okreœlone w art. 290, ust. 1 ustawy Prawo ochrony œrodowiska

oraz stawki jednostkowe ustalone rozporz¹dzeniem z dniem 1 stycznia ka¿dego roku ka-lendarzowego podlegaj¹ waloryzacji, czyli podwy¿szeniu w stopniu odpowiadaj¹cym œred-niorocznemu wskaŸnikowi cen towarów i us³ug konsumpcyjnych ogó³em, przyjêtemuw ustawie bud¿etowej za rok poprzedni. Minister Œrodowiska ma obowi¹zek (nie póŸniejni¿ w terminie do dnia 31 paŸdziernika ka¿dego roku) og³oszenia w drodze obwieszczeniaw Dzienniku Urzêdowym „Monitor Polski” wysokoœci stawek op³at na rok nastêpny, uwzglêd-niaj¹c dotychczasowe zmiany wysokoœci stawek oraz zasadê waloryzacji.

Ustawa Prawo ochrony œrodowiska wobec wszystkich op³at przewiduje system ichsamonaliczania. Podmiot korzystaj¹cy ze œrodowiska powinien we w³asnym zakresie usta-liæ wysokoœæ nale¿nej op³aty i wnieœæ j¹ na rachunek w³aœciwego urzêdu marsza³kowskie-go. Op³atê nale¿y ustaliæ wed³ug stawek obowi¹zuj¹cych w okresie, w którym korzystanieze œrodowiska mia³o miejsce i wnieœæ j¹ do koñca miesi¹ca nastêpuj¹cego po up³ywieka¿dego pó³rocza (do 31 lipca za I pó³rocze, do 31 stycznia roku nastêpnego – za IIpó³rocze).

18.3. EWIDENCJA, SPRAWOZDAWCZOŒÆ I EGZEKUCJA OP£AT

Dla celów systemu op³at podmiot korzystaj¹cy ze œrodowiska powinien prowadziæ(aktualizowan¹ co pó³ roku) ewidencjê zawieraj¹c¹ odpowiednio informacje o:

l iloœci i rodzajach gazów lub py³ów wprowadzanych do powietrza oraz dane, na podsta-wie których okreœlono te wielkoœci,

l iloœci i jakoœci pobranej wody powierzchniowej i podziemnej,l iloœci, stanie i sk³adzie œcieków wprowadzanych do wód lub do ziemi,l wielkoœci, rodzaju i sposobie zagospodarowania terenu, z którego odprowadzane s¹ œcieki

w postaci wód opadowych (o których mowa w art. 3, pkt 38, lit. c),


120

l wielkoœci produkcji ryb innych ni¿ ³ososiowate oraz innych organizmów wodnych i po-wierzchni u¿ytkowej stawów, za okres od dnia 1 maja do dnia 30 kwietnia nastêpnego roku.

Obowi¹zek prowadzenia ewidencji obejmuje tak¿e odpady (zgodnie z ustaw¹o odpadach).

Nadzór nad realizacj¹ obowi¹zku wnoszenia op³at sprawuje marsza³ek województwa.Podmiot obci¹¿ony tym obowi¹zkiem powinien równolegle z wniesieniem op³aty przekazaæmarsza³kowi, a tak¿e wojewódzkiemu inspektorowi ochrony œrodowiska odpowiednie infor-macje wynikaj¹ce z prowadzonej ewidencji (wykaz zawieraj¹cy informacje i dane wykorzy-stane do ustalenia wysokoœci op³at oraz wysokoœci tych op³at). W razie nieuiszczenia op³atyprzez zobowi¹zanego albo uiszczenia w wysokoœci nasuwaj¹cej zastrze¿enia marsza³ek wo-jewództwa powinien wymierzyæ nale¿n¹ op³atê w drodze decyzji, na podstawie pomiarówdokonywanych przez organy administracji lub przez podmiot zobowi¹zany do poniesieniaop³at, a tak¿e innych danych technicznych i technologicznych.

Op³aty s¹ traktowane analogicznie jak nale¿noœci podatkowe. Maj¹ do nich zastosowa-nie przepisy dzia³u III ustawy Ordynacja podatkowa, przy czym uprawnienia organu egzeku-cyjnego przys³uguj¹ marsza³kowi województwa. Nie wnosi siê op³at z tytu³u tych rodzajówkorzystania ze œrodowiska, których pó³roczna wysokoœæ wnoszona na rachunek urzêdu mar-sza³kowskiego nie przekracza 400 z³otych. Sejmik województwa mo¿e w drodze prawamiejscowego uchwaliæ podwy¿szenie tej kwoty, jednak nie wiêcej ni¿ o 50 %.

18.4. OP£ATY ZWI¥ZANE Z OCHRON¥ POWIERZCHNII ZASOBÓW WNÊTRZA ZIEMI

Przepisy prawa geologicznego i górniczego wprowadzaj¹ w art. 84 op³atê eksploata-cyjn¹, której wysokoœæ jest uzale¿niona od iloœci wydobytej kopaliny lub surowca mineral-nego (zarówno ze z³o¿a, jak i z odpadów po robotach górniczych lub z procesów wzboga-cania kopalin). Op³atê eksploatacyjn¹ za wydobycie kopaliny ze z³o¿a ustala siê jako iloczynstawki op³aty eksploatacyjnej dla danego rodzaju kopaliny i iloœci kopaliny wydobytej w okresierozliczeniowym. Op³atê eksploatacyjn¹ za wydobyt¹ kopalinê towarzysz¹c¹ ustala siê jakoiloczyn 50% kwoty stawki op³aty eksploatacyjnej dla danego rodzaju kopaliny i iloœci kopa-liny towarzysz¹cej wydobytej w okresie rozliczeniowym. Op³ata jest pobierana tak¿e zainne dzia³ania ni¿ wskazane wy¿ej, o ile s¹ prowadzone na podstawie przepisów ustawy.W takiej sytuacji przedsiêbiorca uiszcza op³atê w zale¿noœci od rodzaju prowadzonej dzia-³alnoœci, wielkoœci przestrzeni objêtej koncesj¹, czasu, na jaki koncesja zosta³a wydanai przy uwzglêdnieniu stopnia szkodliwoœci prowadzonej dzia³alnoœci dla œrodowiska, przyczym wysokoœæ op³aty ustalana jest w koncesji.

Op³ata eksploatacyjna podlega zasadzie samonaliczania. Górne stawki op³at okreœlaza³¹cznik do ustawy, a stawki bie¿¹ce ustala rozporz¹dzenie Rady Ministrów. Raz na kwar-ta³ przedsiêbiorca powinien ustaliæ op³atê (we w³asnym zakresie i bez wezwania) orazwnieœæ j¹ na rachunki bankowe podmiotów okreœlonych w art. 86 ustawy Prawo geolo-giczne i górnicze (40% na konto Narodowego Funduszu Ochrony Œrodowiska i Gospodar-


121

ki Wodnej i 60% na konto gminy, na której terenie prowadzona jest dzia³alnoœæ. Op³atêeksploatacyjn¹ nale¿y wnieœæ w terminie jednego miesi¹ca po up³ywie ka¿dego kwarta³u.W tym samym terminie przedsiêbiorca powinien przedstawiæ organowi koncesyjnemu i pod-miotom okreœlonym w art. 86 kopie dowodów dokonanych wp³at, a tak¿e informacjêzawieraj¹c¹ dane dotycz¹ce nazwy przedsiêbiorcy, z³o¿a, rodzaju i iloœci wydobytej w kwar-tale kopaliny, przyjêtej stawki oraz wysokoœci ustalonej op³aty, nazwy gminy, a w przypadkugdy wydobywanie prowadzone jest na terenie wiêcej ni¿ jednej gminy – iloœci wydobytejkopaliny, a tak¿e wysokoœci op³aty przypadaj¹cej na poszczególne gminy.

Nadzór nad realizacj¹ obowi¹zku sprawuj¹ organy koncesyjne. W razie niedope³nieniaprzez przedsiêbiorcê obowi¹zku wniesienia op³aty eksploatacyjnej lub nie z³o¿enia wyma-ganej informacji albo w razie z³o¿enia informacji nasuwaj¹cej zastrze¿enia, organ konce-syjny na podstawie w³asnych ustaleñ wydaje decyzjê, w której okreœla wysokoœæ nale¿nejop³aty, stosuj¹c stawki obowi¹zuj¹ce w dniu wszczêcia postêpowania.

18.5. OP£ATY WYMIERZANE NA PODSTAWIEUSTAWY O OCHRONIE PRZYRODY

Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. przewiduje dwa rodzaje op³atzwi¹zanych z korzystaniem ze œrodowiska: za wstêp na niektóre obszary cenne przyrodni-czo oraz z tytu³u usuniêcia drzew i krzewów z terenu nieruchomoœci.

Za usuniêcie drzew lub krzewów op³aty ponosi posiadacz nieruchomoœci. S¹ nalicza-ne i pobierane przez organ w³aœciwy do wydania zezwolenia (art. 84, ust. 1 ustawy).Wysokoœæ nale¿nych op³at powinna zostaæ ustalona w wydanym zezwoleniu. Op³aty zausuniêcie drzew lub krzewów, zwi¹zane z budow¹ dróg publicznych, pomniejsza siê o kosztyponiesione na tworzenie zadrzewieñ w miejsce usuniêtych drzew lub krzewów, w grani-cach pasa drogowego. Natomiast op³aty za usuniêcie drzew lub krzewów z terenu uzdro-wisk, z obszaru ochrony uzdrowiskowej, terenu nieruchomoœci wpisanej do rejestru zabyt-ków oraz terenów zieleni s¹ podwy¿szane o 100%.

Wysokoœæ op³aty za usuniêcie drzew ustala siê na podstawie stawki zale¿nej od obwo-du pnia oraz rodzaju i gatunku drzewa. Obwód pnia mierzony jest na wysokoœci 130 cm.Je¿eli drzewo rozwidla siê na wysokoœci poni¿ej 130 cm, ka¿dy pieñ traktuje siê jakoodrêbne drzewo.

Wysokoœæ stawek okreœlona jest w drodze rozporz¹dzenia Ministra Œrodowiska. Mak-symalna ich wysokoœæ wskazana zosta³a w art. 85, ust. 2, ustawy.

Stawkê za usuniêcie jednego metra kwadratowego powierzchni pokrytej krzewamiustalono bezpoœrednio w ustawie w wysokoœci 200 z³. Wszystkie stawki podlegaj¹ z dniem1 stycznia ka¿dego roku waloryzacji o prognozowany œrednioroczny wskaŸnik cen towa-rów i us³ug konsumpcyjnych ogó³em, przyjêty w ustawie bud¿etowej.

Istnieje mo¿liwoœæ roz³o¿enia op³aty na raty lub przesuniêcia terminu p³atnoœci naokres nie d³u¿szy ni¿ 3 lata, je¿eli przemawia za tym sytuacja materialna wnioskodawcy.Decyzjê w sprawach roz³o¿enia na raty lub przesuniêcia terminu p³atnoœci podejmuje organ


122

wydaj¹cy zezwolenie na usuniêcie drzew lub krzewów na wniosek zainteresowanego,z³o¿ony w ci¹gu 14 dni od dnia, w którym decyzja ustalaj¹ca wysokoœæ op³aty sta³a siêostateczna. Je¿eli zaleg³oœci p³atnoœci wynios¹ równowartoœæ trzech kolejnych rat to uisz-czenie op³aty staje siê wymagane w ca³oœci.

Obowi¹zek uiszczenia op³at przedawnia siê z up³ywem 5 lat, licz¹c od koñca roku,w którym up³yn¹³ termin uiszczenia op³aty. Nie mo¿na wydaæ decyzji w sprawie ustaleniawysokoœci op³aty, je¿eli od koñca roku, w którym usuniêto drzewa lub krzewy, up³ynê³o5 lat. Uiszczenie op³aty powinno nast¹piæ w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzjaustalaj¹ca wysokoœæ op³aty sta³a siê ostateczna. W razie nieterminowego uiszczenia op³atypobiera siê odsetki za zw³okê w wysokoœci odsetek pobieranych za nieterminowe regulo-wanie zobowi¹zañ podatkowych. Op³aty nieuiszczone w terminie podlegaj¹ wraz z odset-kami za zw³okê przymusowemu œci¹gniêciu w trybie okreœlonym w przepisach o postêpo-waniu egzekucyjnym w administracji.

Obowi¹zek poniesienia op³at nie ma charakteru bezwzglêdnego. Ustawa o ochronieprzyrody w okreœlonych sytuacjach przewiduje zwolnienia. Zgodnie z art. 86, ust. 1 niepobiera siê op³at za usuniêcie drzew lub krzewów:l na których usuniêcie nie jest wymagane zezwolenie;l na których usuniêcie osoba fizyczna uzyska³a zezwolenie na cele niezwi¹zane z prowa-

dzeniem dzia³alnoœci gospodarczej;l je¿eli usuniêcie jest zwi¹zane z odnow¹ i pielêgnacj¹ drzew rosn¹cych na terenie nieru-

chomoœci wpisanej do rejestru zabytków;l które zagra¿aj¹ bezpieczeñstwu ludzi lub mieniu w istniej¹cych obiektach budowlanych;l które zagra¿aj¹ bezpieczeñstwu ruchu drogowego oraz kolejowego albo bezpieczeñ-

stwu ¿eglugi;l w zwi¹zku z przebudow¹ drogi publicznej i linii kolejowych;l które posadzone zosta³y lub wyros³y na nieruchomoœci po zakwalifikowaniu jej w miej-

scowym planie zagospodarowania przestrzennego na cele budowlane;l z terenów zieleni komunalnej, z parkingów gminnych, z ogrodów dzia³kowych i z zadrze-

wieñ w zwi¹zku z zabiegami pielêgnacyjnymi drzew i krzewów;l które obumar³y lub nie rokuj¹ szansy na prze¿ycie, z przyczyn niezale¿nych od posiada-

cza nieruchomoœci;l topoli o obwodzie pnia powy¿ej 100 cm, mierzonego na wysokoœci 130 cm, nienale¿¹-

cych do gatunków rodzimych, je¿eli zostan¹ zast¹pione w najbli¿szym sezonie wegeta-cyjnym drzewami innych gatunków;

l je¿eli usuniêcie wynika z potrzeb ochrony roœlin, zwierz¹t i grzybów objêtych ochron¹gatunkow¹ lub ochron¹ siedlisk przyrodniczych;

l z grobli stawów rybnych;l je¿eli usuniêcie by³o zwi¹zane z wykonywaniem i utrzymaniem urz¹dzeñ wodnych,

s³u¿¹cych kszta³towaniu stosunków wodnych oraz ochronie przeciwpowodziowej, w za-kresie niezbêdnym do wykonania i utrzymania tych urz¹dzeñ.


123

18.6. OP£ATY PODWY¯SZONE

W rozumieniu ustawy Prawo ochrony œrodowiska op³aty podwy¿szone s¹ sankcj¹finansow¹ zwi¹zan¹ z niespe³nieniem obowi¹zku uzyskania pozwolenia emisyjnego. Zgodniez art. 292 i art. 293 podmiot korzystaj¹cy ze œrodowiska ponosi op³aty podwy¿szonew przypadku:l braku wymaganego pozwolenia na wprowadzanie do powietrza gazów lub py³ów,l braku wymaganego pozwolenia na pobór wód lub wprowadzanie œcieków do wód lub

do ziemi,l nieprawid³owego postêpowania z odpadami.

W dwóch pierwszych przypadkach op³ata dotyczy ca³ej iloœci emitowanych substancji,wprowadzanych œcieków czy pobieranej wody i jest odpowiednio podwy¿szana w latach:l 2006 o 100%,l 2007-2008 o 200%,l nastêpnych o 500%.

W odniesieniu do postêpowania z odpadami op³aty s¹ zró¿nicowane w zale¿noœci odsposobu postêpowania. Za sk³adowanie odpadów bez uzyskania decyzji zatwierdzaj¹cejinstrukcjê eksploatacji sk³adowiska odpadów podmiot korzystaj¹cy ze œrodowiska ponosiop³aty podwy¿szone w wysokoœci jednostkowej stawki op³aty za umieszczanie odpadówna sk³adowisku, za ka¿d¹ dobê sk³adowania. Magazynowanie odpadów bez wymaganejdecyzji okreœlaj¹cej sposób i miejsce magazynowania traktuje siê jako sk³adowanie odpadówbez wymaganej decyzji zatwierdzaj¹cej instrukcjê eksploatacji sk³adowiska. Za sk³adowanieodpadów w miejscu na ten cel nieprzeznaczonym podmiot korzystaj¹cy ze œrodowiska po-nosi op³aty podwy¿szone w wysokoœci 0,1 stawki op³aty za umieszczanie odpadów na sk³a-dowisku, za ka¿d¹ dobê sk³adowania odpadów.

Podmiot korzystaj¹cy ze œrodowiska ponosi op³aty podwy¿szone w wysokoœci 0,15jednostkowej stawki op³aty za umieszczenie odpadów na sk³adowisku za ka¿d¹ dobê sk³a-dowania:l nad brzegami zbiorników wodnych, a zw³aszcza w strefach ochronnych ujêæ wodnych

i na terenach wyp³ywu wód z warstw wodonoœnych,l na terenach parków narodowych i rezerwatów przyrody,l na terenach leœnych albo uzdrowiskowych lub na terenach przeznaczonych na cele

rekreacyjno-wypoczynkowe.W przypadku pozbycia siê odpadów do œródl¹dowych wód powierzchniowych i pod-

ziemnych, morskich wód wewnêtrznych lub wód morza terytorialnego stawka op³aty pod-wy¿szonej to 100-krotna jednostkowa stawka op³aty za umieszczanie odpadów na sk³ado-wisku.

Op³aty podwy¿szone maj¹ charakter sankcyjny. Pozostaj¹ jednak nadal op³atami. Dlate-go maj¹ do nich zastosowanie wskazane wy¿ej zasady ponoszenia op³at. W szczególnoœcichodzi tu o obowi¹zek wyliczenia nale¿nej op³aty i wniesienia jej bez wezwania w przewidzia-nym terminie (zasada samonaliczania) oraz nadzór marsza³ka województwa nad wykonaniemtego obowi¹zku. Wniesienie op³aty nie zwalnia z innych sankcji przewidywanych z tytu³u


124

niewype³nienia obowi¹zku uzyskania wymaganej decyzji administracyjnej, np. odpowiedzial-noœci karnej.

Ustawa Prawo geologiczne i górnicze przewiduje op³aty podwy¿szone w razie wydo-bywania kopaliny bez wymaganej koncesji lub z ra¿¹cym naruszeniem jej warunków. W ta-kiej sytuacji organ koncesyjny nak³ada na prowadz¹cego dzia³alnoœæ obowi¹zek wniesieniaop³aty eksploatacyjnej w wysokoœci osiemdziesiêciokrotnej stawki op³aty eksploatacyjnej dladanego rodzaju kopaliny. Op³ata tego rodzaju jest nak³adana tak¿e w przypadku prowadze-nia innej dzia³alnoœci, bez uzyskania koncesji wymaganej przepisami ustawy lub z ra¿¹cymnaruszeniem warunków takiej koncesji. Sposób wyliczania wysokoœci takiej op³aty ustawaustala odrêbnie dla ka¿dego z rodzajów prowadzonej dzia³alnoœci. Op³aty podwy¿szaneprzewidywane Prawem geologicznym i górniczym s¹ nak³adane decyzj¹, nie obowi¹zujewobec nich zasada samonaliczania.

18.7. OP£ATY PRODUKTOWE

Podstawowym elementem ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o obowi¹zkach przedsiê-biorców w zakresie gospodarowania niektórymi opakowaniami oraz o op³acie produkto-wej i op³acie depozytowej jest obowi¹zek osi¹gania wskazanych poziomów odzysku.Wspomniane obowi¹zki kierowane s¹ do dwóch grup podmiotów:l importerów i wytwórców produktów w opakowaniach, wymienionych w za³¹czniku

nr 1 do ustawy,l importerów i wytwórców produktów wymienionych, w za³¹cznikach nr 2 i nr 3 do

ustawy.Podstawowym obowi¹zkiem obu grup podmiotów jest prowadzenie odzysku lub re-

cyklingu – odpowiednio odpadów opakowaniowych (powsta³ych z opakowañ wyliczo-nych w za³¹czniku nr 1) lub odpadów pou¿ytkowych (powsta³ych z produktów wymienio-nych w za³¹cznikach 2 i 3). Treœci¹ obowi¹zku prowadzenia odzysku jest koniecznoœæosi¹gniêcia jego okreœlonego poziomu, ustalonego jako procent masy albo iloœci wprowa-dzonych w danym roku opakowañ b¹dŸ wskazanych produktów na rynek krajowy. Rozli-czenie spe³nienia obowi¹zku osi¹gniêcia ustalonego poziomu odzysku i recyklingu nastê-puje na koniec ka¿dego roku kalendarzowego. Niewype³nienie obowi¹zku powoduje sankcjêfinansow¹ w postaci koniecznoœci op³aty produktowej. Op³ata taka jest ustalana przezpomno¿enie jednostkowej stawki przez masê lub iloœæ odpadów brakuj¹cych do osi¹gniê-cia wymaganego poziomu odzysku.

Obowi¹zuje powszechna zasada samonaliczania. Zobowi¹zany podmiot sam powinienustaliæ wysokoœæ i wnieœæ nale¿n¹ op³atê (co odbywa siê pod kontrol¹ marsza³ka). Maksy-maln¹ stawkê op³aty okreœlono w ustawie. Stawki obowi¹zuj¹ce ustala Rada Ministrów.

Œrodki pochodz¹ce z op³at produktowych wp³ywaj¹ na konto Narodowego FunduszuOchrony Œrodowiska I Gospodarki Wodnej.


125

18.8. ODRACZANIE ORAZ UMARZANIE KARI OP£AT PODWY¯SZONYCH

Organem w³aœciwym w sprawach odraczania terminu p³atnoœci op³aty podwy¿szonej,a tak¿e jej zmniejszania i umarzania jest marsza³ek województwa, natomiast w sprawachadministracyjnych kar pieniê¿nych – wojewódzki inspektor ochrony œrodowiska.

Termin p³atnoœci op³aty za korzystanie ze œrodowiska oraz administracyjnej kary pie-niê¿nej odracza siê na wniosek podmiotu obowi¹zanego do ich uiszczania, je¿eli termino-wo realizuje przedsiêwziêcie, a wykonanie przedsiêwziêcia zapewni w okresie nie d³u¿-szym ni¿ 5 lat od dnia z³o¿enia wniosku usuniêcie przyczyn ponoszenia podwy¿szonychop³at albo kar. Termin p³atnoœci mo¿e byæ odroczony wy³¹cznie na okres niezbêdny dozrealizowania takiego przedsiêwziêcia. Za³o¿enie to oznacza, ¿e przedsiêwziêcie ochronnemusi byæ ju¿ w trakcie realizacji w momencie pojawienia siê sankcji, nie w momenciesk³adania wniosku o odroczenie. Realizacja przedsiêwziêcia musi przebiegaæ wed³ug za³o-¿onego harmonogramu i zakoñczyæ siê nie póŸniej ni¿ w wyznaczonym terminie.

Odroczenie terminu p³atnoœci mo¿e dotyczyæ czêœci lub ca³oœci op³aty/kary, z tymjednak ¿e odroczenie mo¿e obj¹æ tê czêœæ op³aty, która przewy¿sza kwotê, jak¹ podmiotkorzystaj¹cy ze œrodowiska ponosi³by gdyby posiada³ pozwolenie albo inn¹ wymagan¹decyzjê. Oznacza to, ¿e kwotê odpowiadaj¹c¹ „powszechnej” op³acie za korzystanie nale-¿y wnieœæ w przewidzianym terminie. Odroczenie dotyczyæ mo¿e tylko sankcyjnej „nad-wy¿ki”. Z³o¿enie wniosku o odroczenie terminu p³atnoœci nie zwalnia z obowi¹zku ichuiszczenia w czêœci, w jakiej nie mog¹ podlegaæ odroczeniu. Termin p³atnoœci mo¿e byæodroczony wy³¹cznie na okres niezbêdny do zrealizowania przedsiêwziêcia. Nie musi trwaæca³e dopuszczalne piêæ lat. Zainteresowany powinien wykazaæ, ¿e okres przez niego propo-nowany jest okresem niezbêdnym. Organ oceni czy odpowiada to prawdzie. Mo¿liwe jestodroczenie na czas krótszy ni¿ proponowany. Organ powinien wykazaæ, ¿e mo¿liwe jestwczeœniejsze zrealizowanie przedsiêwziêcia.

Wniosek o odroczenie terminu p³atnoœci podwy¿szonej op³aty albo kary powinienzostaæ z³o¿ony do w³aœciwego organu przed up³ywem terminu, w którym powinny byæuregulowane. W odniesieniu do op³at podwy¿szonych termin p³atnoœci wynika z ustawyi przypada na koniec miesi¹ca nastêpuj¹cego po up³ywie ka¿dego pó³rocza. W odniesieniudo kar zobowi¹zanie powstaje z chwil¹ dorêczenia decyzji o wymiarze kary ³¹cznej, poustaleniu takiej kary za czas naruszenia w danym roku. Wobec powy¿szego z³o¿enie wnio-sku powinno nast¹piæ po dorêczeniu decyzji ustalaj¹cej wymiar kary, ale przed up³ywemterminu p³atnoœci kary.

Zgodnie z art. 318, ust. 3 ustawy Prawo ochrony œrodowiska wniosek powinienzawieraæ:l wskazanie wysokoœci op³aty lub kary, o której odroczenie terminu p³atnoœci wystêpuje

strona,l opis realizowanego przedsiêwziêcia, o którym mowa w art. 317, ust. 1,l harmonogram realizacji przedsiêwziêcia ze wskazaniem etapów nie d³u¿szych ni¿

6 miesiêcy.


126

W przypadku przedsiêwziêæ znajduj¹cych siê w „Krajowym programie oczyszczaniaœcieków komunalnych” nale¿y do³¹czyæ opis tego przedsiêwziêcia. Je¿eli istniej¹ zastrze¿e-nia co do mo¿liwoœci sfinansowania przez wnioskodawcê planowanych przedsiêwziêæ,organ w³aœciwy w sprawie mo¿e za¿¹daæ dodatkowo przed³o¿enia dowodów potwierdza-j¹cych zdolnoœæ finansow¹.

Rozstrzygniêcie w sprawie wniosku o odroczenie nastêpuje w drodze decyzji. W de-cyzji o odroczenie terminu p³atnoœci op³at lub kar nale¿y okreœliæ:l op³atê lub karê, której termin p³atnoœci zosta³ odroczony wraz z jej wysokoœci¹,l realizowane przez wnioskodawcê przedsiêwziêcie i harmonogram jego realizacji,l termin odroczenia op³aty albo kary.

Odroczenie terminu p³atnoœci lub kary wstrzymuje bieg terminu przedawnienia nale¿-noœci. W przypadku, gdy terminowe zrealizowanie przedsiêwziêcia bêd¹cego podstaw¹odroczenia p³atnoœci usunê³o przyczyny ponoszenia op³at i kar, w drodze decyzji w³aœciwyorgan orzeka o zmniejszeniu odroczonych op³at albo kar. Zmniejszenie nastêpuje o sumêœrodków w³asnych wydatkowanych na realizacjê przedsiêwziêcia. Do kwot pozostaj¹cychdo zap³aty stosuje siê odpowiednio przepisy dzia³u III ustawy – Ordynacja podatkowadotycz¹ce op³aty prolongacyjnej. Je¿eli natomiast odroczeniu podlega³y op³aty albo karywymierzone w zwi¹zku ze sk³adowaniem lub magazynowaniem odpadów, w razie termi-nowego zrealizowania przedsiêwziêcia w³aœciwy organ stwierdza umorzenie odroczonychop³at albo kar.

W przypadku, gdy terminowe zrealizowanie przedsiêwziêcia bêd¹cego podstaw¹ odro-czenia p³atnoœci nie usunê³o przyczyn ponoszenia op³at lub kar, w³aœciwy organ nak³adaobowi¹zek uiszczenia odroczonych op³at lub kar wraz z op³at¹ prolongacyjn¹. Je¿eli jednakprzedsiêwziêcie bêd¹ce podstaw¹ odroczenia p³atnoœci nie zosta³o zrealizowane w termi-nie, w³aœciwy organ zobowi¹zuje do uiszczenia odroczonych op³at albo kar wraz z okreœlo-nymi w przepisach dzia³u III ustawy Ordynacja podatkowa odsetkami za zw³okê, naliczany-mi za okres odroczenia. Decyzja taka mo¿e zostaæ wydana równie¿ przed up³ywem terminuodroczenia w przypadku stwierdzenia, ¿e przedsiêwziêcie bêd¹ce podstaw¹ odroczenianie jest realizowane zgodnie z harmonogramem.

127

19. Nowe instrumenty w zarz¹dzaniuzagadnieniami ochrony œrodowiska

19.1. UN GLOBAL COMPACT

Global Compact to inicjatywa Sekretarza Generalnego ONZ, Kofi Annana, stanowi¹cawezwanie skierowane do biznesu, aby w swojej dzia³alnoœci kierowa³ siê 10 podstawowymizasadami z zakresu praw cz³owieka, praw pracowniczych, ochrony œrodowiska i przeciw-dzia³ania korupcji. Global Compact promuje spo³eczn¹ odpowiedzialnoœæ biznesu (CorporateSocial Responsibility – CSR).1

Po raz pierwszy inicjatywa Global Compact (GC) zosta³a przedstawiona przez KofiAnnana, Sekretarza Generalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych w przemówieniuwyg³oszonym na Œwiatowym Forum Ekonomicznym w Davos 31 stycznia 1999 r. Zaape-lowa³ on wówczas do przedstawicieli œwiata biznesu na ca³ym œwiecie, by poparli, przyjêlii stosowali we wszystkich sferach dzia³alnoœci dziesiêæ fundamentalnych regu³ z zakresupraw cz³owieka, standardów pracy i œrodowiska naturalnego.

Obecnie ponad 2000 firm ze wszystkich regionów œwiata, miêdzynarodowe œrodowi-ska pracy i organizacje pozarz¹dowe s¹ zaanga¿owane w GC.

Poni¿ej przedstawiono dziesiêæ zasad Globar Compact, przy czym rozwiniêto znacze-nie tylko tych, które dotycz¹ ochrony œrodowiska.

PRAWA CZ£OWIEKAl Zasada 1. Popieranie i przestrzeganie praw cz³owieka przyjêtych przez spo³ecznoœæ miê-

dzynarodow¹.l Zasada 2. Eliminacja wszelkich przypadków ³amania praw cz³owieka przez firmê.

STANDARDY PRACYl Zasada 3. Poszanowanie wolnoœci stowarzyszania siê.l Zasada 4. Eliminacja wszelkich form pracy przymusowej.l Zasada 5. Zniesienie pracy dzieci.l Zasada 6. Efektywne przeciwdzia³anie dyskryminacji w sferze zatrudnienia.

1 Informacje zawarte w tym rozdziale pochodz¹ ze strony UN Global Compact w Polsce: http://www.glo-balcompact.org.pl/

19. Nowe instrumenty w zarz¹dzaniu zagadnieniami ochrony œrodowiska

128

ŒRODOWISKO NATURALNEl Zasada 7. Prewencyjne podejœcie do œrodowiska naturalnego.

Przyk³ady. Polityka firmy mo¿e charakteryzowaæ siê bardziej lub mniej aktywn¹ po-staw¹ wobec ochrony œrodowiska. Odpowiedzialne firmy nie podejm¹ wyzwañ, któremaj¹ nieokreœlone konsekwencje œrodowiskowe. Firmy, które do takich postaw aspiruj¹powinny w swoich projektach przyj¹æ politykê minimalizowania ryzyka ekologicznego.Mo¿liwoœci wdra¿ania. Polityka prowadzenia badañ nad potencjalnymi ska¿enia-mi ekologicznymi w wyniku dzia³añ firmy.

l Zasada 8. Podejmowanie inicjatyw maj¹cych na celu promowanie postaw odpowie-dzialnoœci ekologicznej.Przyk³ady. Podmioty gospodarcze maj¹ coraz wiêkszy wp³yw na ¿ycie ludzi na œwie-cie, poczynaj¹c od pracowników, koñcz¹c na wszelkich zainteresowanych wspó³prac¹stronach. Firmy czêsto wp³ywaj¹ na zmianê œwiatopogl¹du ludzi. Dlatego (potencjalnie)spe³niaj¹ wa¿n¹ funkcjê edukacyjn¹. Najbardziej efektywny proces uczenia to prawdopo-dobnie wskazywanie najlepszych przyk³adów w swojej w³asnej gospodarce. Prowadze-nie odpowiedzialnej polityki proekologicznej mo¿e zdecydowanie polepszyæ kontaktyfirmy z ró¿nymi organami kontrolnymi pañstwa.Mo¿liwoœci wdra¿ania. Identyfikacja obszarów dzia³alnoœci najbardziej zagro¿onychwypadkami. Promowanie praktyk, które d¹¿¹ do oszczêdnoœci energii oraz redukcji emisjidwutlenku wêgla. Promowanie technologii efektywnego zarz¹dzania odpadami oraz recy-klingu. Promowanie transportu publicznego, rowerowego, itp. Promowanie kultury oszczêd-noœci energii w mieszkaniach.

l Zasada 9. Stosowanie i rozpowszechnianie przyjaznych œrodowisku technologii.Przyk³ady. W dzisiejszym œwiecie op³aca siê byæ „ekologicznie poprawnym”. Inwesty-cje w badania i rozwój w tym obszarze mog¹ przynieœæ pozytywne wyniki finansowe.Zgodnie z prowadzonymi badaniami proekologiczna kultura w przedsiêbiorstwie stwa-rza wiêksz¹ motywacjê dla pracowników do nawet najmniejszych oszczêdnoœci (np.papieru) i przeniesienia tej postawy w œwiecie prywatnym.Mo¿liwoœci wdra¿ania. Adopcja strategii, która pozwoli na testowanie nowychtechnologii oraz „w³¹czenie” w ten proces ka¿dego szczebla firmy.PRZECIWDZIA£ANIE KORUPCJI

l Zasada 10. Przeciwdzia³anie korupcji we wszystkich formach, w tym przeciwdzia³aniewymuszeniom i ³apówkarstwu.

19.2. GIE£DOWY WSKA•NIK EKOROZWOJU

Indeksy (wskaŸniki) Zrównowa¿onego Rozwoju Dow Jones (http://www.sustainabili-ty-indexes.com) zosta³y wprowadzone w 1999 roku. S¹ pierwszymi, ogólnoœwiatowymiindeksami monitoruj¹cymi wyniki finansowe przoduj¹cych firm kieruj¹cych siê zasadamizrównowa¿onego rozwoju.


129

WskaŸniki przyczyni³y siê do udoskonalenia metod pomiaru poziomu œrodowiskoweji ogólnospo³ecznej odpowiedzialnoœci przedsiêbiorców. Dziêki tym nowym kryteriom oce-ny (poszerzonym o wymiar ochrony œrodowiska i troskê o dobro spo³eczne) inwestorzy,jak np. etyczne fundusze inwestycyjne œwiadomie mog¹ dokonywaæ wyborów w procesiepodejmowania decyzji inwestycyjnych. Publikowanie ocen dotycz¹cych ochrony œrodowi-ska zmobilizowa³o wiele firm na rynku amerykañskim do osi¹gania lepszych wynikóww zakresie odpowiedzialnoœci za ochronê œrodowiska i troskê o dobro spo³eczne. Prawie300 korporacji uczestniczy w ocenie swej dzia³alnoœci pod k¹tem gie³dowych wskaŸnikówekorozwoju. S¹ skupione w tzw. Dow Jones Sustainability Group Index. Badania wskazuj¹,¿e notowania tych firm rosn¹ szybciej ni¿ notowania firm spoza grupy.

19.3. ZARZ¥DZANIE ŒRODOWISKOWE / EMAS / ISO 14001

W praktyce stosowane s¹ obecnie dwa modele dla formalnych systemów zarz¹dzaniaœrodowiskowego. Jednym z nich jest miêdzynarodowa norma ISO 14001: 2004, a drugim– Rozporz¹dzenie (UE) nr 761/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 marca2001 r. w sprawie dopuszczenia do dobrowolnego udzia³u organizacji we Wspólnoto-wym systemie eko-zarz¹dzania i eko-auditów.

Certyfikat zgodnoœci systemu zarz¹dzania œrodowiskowego w danej firmie z wymaga-niami normy ISO 14001 lub EMAS œwiadczy o tym, ¿e procesy zwi¹zane z istotnymiaspektami œrodowiskowymi s¹ realizowane w sposób kontrolowany oraz ¿e realizowanezadania zmierzaj¹ do osi¹gniêcia okreœlonych celów œrodowiskowych.

Certyfikat zgodnoœci z ISO 14001 œwiadczy, ¿e jego posiadacz wdro¿y³ system zarz¹-dzania œrodowiskowego zgodny z wymaganiami zawartymi w normie ISO 14001. W wieluprzypadkach certyfikaty s¹ wydawane organizacjom, które w sposób bardzo istotny od-dzia³ywuj¹ na œrodowisko. Nie ma w tym ¿adnej sprzecznoœci, gdy¿ w³aœnie takim organi-zacjom system zarz¹dzania œrodowiskowego jest najbardziej potrzebny. Fakt posiadaniacertyfikatu oznacza, ¿e organizacja zidentyfikowa³a problemy œrodowiskowe (aspekty)zwi¹zane ze swoj¹ dzia³alnoœci¹ (w tym z wyrobami) i nadzoruje tzw. aspekty znacz¹ce.Oznacza tak¿e, ¿e organizacja opracowa³a program ograniczania oddzia³ywania na œrodo-wisko i w sposób permanentny nie ³amie przepisów dotycz¹cych ochrony œrodowiska.

Z punktu widzenia przedsiêbiorcy podstawow¹ ró¿nic¹ pomiêdzy ISO 14001 a EMASjest fakt, ¿e EMAS wymaga publikowania i aktualizowania deklaracji œrodowiskowej, w którejudostêpnia siê informacjê o podstawowych problemach œrodowiskowych firmy.

19.4. NAJLEPSZE DOSTÊPNE TECHNIKI

Najlepsze dostêpne techniki to pojêcie wprowadzone do polskiego systemu prawnegow 2001 roku w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony œrodowiska (Dz. U. Nr 62,


130

poz. 627) w œlad za wspólnotow¹ Dyrektyw¹ Rady 96/61/WE z dnia 24 wrzeœnia 1996 r.dotycz¹c¹ zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli (Dz. Urz. WE L257 z 10.10.1996).

Pozwolenie zintegrowane jest decyzj¹ administracyjn¹ (zgod¹ na eksploatacjê instala-cji) wydawan¹ przez organy administracji podmiotom prowadz¹cym okreœlone przepisamirodzaje instalacji. W odró¿nieniu od obowi¹zuj¹cych wczeœniej rozwi¹zañ prawnych (w któ-rych obowi¹zywa³y tzw. pozwolenia komponentowe) pozwolenie zintegrowane obejmujeca³oœæ oddzia³ywañ na œrodowisko powodowanych przez eksploatacjê danej instalacji.Skutkiem tego, prowadz¹cy instalacjê mo¿e potrzebowaæ jednego pozwolenia zintegrowa-nego w miejsce kilku b¹dŸ kilkunastu pozwoleñ komponentowych.

Szczegó³owy wykaz instalacji podlegaj¹cych obowi¹zkowi uzyskania pozwoleniazintegrowanego zawarty jest w Rozporz¹dzeniu Ministra Œrodowiska w sprawie rodzajówinstalacji mog¹cych powodowaæ znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementówprzyrodniczych albo œrodowiska jako ca³oœci (Dz. U. 2002, Nr 122, poz. 1055). Znalaz³ysiê w nim instalacje z nastêpuj¹cych sektorów gospodarki:l przemys³u energetycznego – np. elektrownie, ciep³ownie, elektrociep³ownie;l hutnictwa i przemys³u metalurgicznego – np. odlewnie stopów ¿elaza i metali nie¿elaznych;l przemys³u mineralnego – np. cementownie, huty szk³a;l przemys³u chemicznego – np. producenci farmaceutyków, tworzyw sztucznych i rafinerie;l sektora gospodarki odpadami – np. sk³adowiska odpadów, spalarnie odpadów;l innych sektorów – np. papiernie, garbarnie, rzeŸnie, instalacje przemys³u spo¿ywczego

czy s³u¿¹ce do intensywnej hodowli zwierz¹t.Dla wiêkszoœci tych sektorów okreœlono minimaln¹ zdolnoœæ produkcyjn¹ kwalifiku-

j¹c¹ dan¹ instalacjê jako wymagaj¹c¹ pozwolenia zintegrowanego.Pozwolenia komponentowe by³y wydawane w oparciu o standardy imisyjne (standar-

dy jakoœci œrodowiska) i standardy emisyjne opisane w odpowiednich przepisach. Pozwo-lenie zintegrowane (poza koniecznoœci¹ spe³niania tych standardów) wymaga od prowa-dz¹cego instalacjê stosowania tzw. najlepszych dostêpnych technik. Definicjê najlepszejdostêpnej techniki zamieszczono w ustawie: „Najlepsze dostêpne techniki – najbardziejefektywny oraz zaawansowany poziom rozwoju technologii i metod prowadzenia danejdzia³alnoœci, wykorzystywany jako podstawa ustalania granicznych wielkoœci emisyjnych,maj¹cych na celu eliminowanie emisji lub, je¿eli nie jest to praktycznie mo¿liwe, ograni-czanie emisji i wp³ywu na œrodowisko jako ca³oœæ, z tym ¿e pojêcie:a) „technika” oznacza zarówno stosowan¹ technologiê, jak i sposób, w jaki dana instalacja

jest projektowana, wykonywana, eksploatowana oraz likwidowana,b) „dostêpne techniki” oznacza techniki o takim stopniu rozwoju, który umo¿liwia ich

praktyczne zastosowanie w danej dziedzinie przemys³u, z uwzglêdnieniem warunkówekonomicznych i technicznych oraz rachunku kosztów inwestycyjnych i korzyœci dlaœrodowiska, a które to techniki prowadz¹cy dan¹ dzia³alnoœæ mo¿e uzyskaæ,

c) „najlepsza technika” oznacza najbardziej efektywn¹ technikê w osi¹ganiu wysokiegoogólnego poziomu ochrony œrodowiska jako ca³oœci.


131

Ostateczna decyzja czy stosowana technika jest najlepsz¹ dostêpn¹ technik¹ nale¿ydo organu wydaj¹cego pozwolenie. Swoj¹ decyzjê organ powinien oprzeæ na znajomoœcirozwi¹zañ stosowanych w instalacjach danego typu, w kraju i na œwiecie. Dostêpnoœætechniki jest oceniana w kontekœcie sytuacji, w jakiej znajduje siê dany sektor. Nie mo¿narozpatrywaæ „dostêpnoœci” w kontekœcie sytuacji ekonomicznej wnioskodawcy. Organ wyda-j¹cy pozwolenie nie powinien wymagaæ stosowania urz¹dzeñ i technologii oferowanych przezokreœlonego dostawcê czy ogólnie wymagaæ od prowadz¹cego instalacjê stosowania konkret-nych urz¹dzeñ b¹dŸ technologii. Aczkolwiek stosowanie urz¹dzeñ okreœlonego typu, dostar-czanych przez wielu dostawców mo¿e byæ wymagane, np. stosowanie separatorów oleju nawylocie kanalizacji deszczowej. Generalnie organ powinien wymagaæ, aby parametry oddzia-³ywania na œrodowisko by³y porównywalne z tymi, które s¹ wynikiem stosowania najlepszychdostêpnych technik.

Na jakiej podstawie organ ochrony œrodowiska stwierdza czy stosowane przez prowa-dz¹cego instalacje spe³niaj¹ wymagania najlepszej dostêpnej techniki? Organ ochrony œro-dowiska w trakcie postêpowania sprawdza czy wnioskuj¹cy spe³nia warunki okreœlonew art. 143 ustawy Prawo ochrony œrodowiska. Dotyczy to szczególnie nowych instalacjii tych, w których przeprowadzono istotne zmiany. Sprawdza czy stosowane rozwi¹zanianie powoduj¹ przekroczenia standardów jakoœci œrodowiska i standardów emisyjnych. Spraw-dza czy stosowane rozwi¹zania zapewniaj¹ osi¹gniêcie poziomów oddzia³ywania odpo-wiadaj¹cych poziomom oddzia³ywania okreœlonym dla najlepszych dostêpnych technikw kraju, w Unii Europejskiej i na œwiecie. Przy okreœlaniu warunków pozwolenia organpowinien uwzglêdniæ lokalne warunki. Komunikat Komisji Europejskiej z czerwca 2003 r.wyjaœnia, ¿e oznacza to jedynie uwzglêdnienie stanu lokalnego œrodowiska, a nie sytuacjiekonomicznej w regionie. Informacje na temat najlepszych dostêpnych technik mo¿nauzyskaæ na stronie Ministerstwa Œrodowiska. Jednak najwa¿niejszym Ÿród³em informacji s¹dokumenty referencyjne opracowane przez Europejskie Biuro IPPC w Sewilli w imieniuKomisji Europejskiej.

Zawieraj¹ informacje na temat technik stosowanych na ca³ym œwiecie wraz ze wska-zaniem tych, które uznaje siê za „najlepsze dostêpne”. W dokumentach tych podane s¹równie¿ wielkoœci emisji i zu¿ycia zasobów odpowiadaj¹ce najlepszej dostêpnej technice.Proces opracowania dokumentów referencyjnych jest stosunkowo d³ugotrwa³y, dlategonie wszyscy prowadz¹cy instalacje wymagaj¹ce pozwolenia zintegrowanego znajd¹ taminformacje dla siebie. Dokumenty referencyjne mo¿na pobraæ ze strony internetowej Euro-pejskiego Biura IPPC (http://eippcb.jrc.es). Dokumenty s¹ publikowane w jêzyku angiel-skim. Maj¹ charakter informacyjny i nie zawieraj¹ (jak to siê czêsto b³êdnie rozumie) gra-nicznych wielkoœci emisji. W praktyce ich znaczenie jest bardzo du¿e.

19.5. OCENA CYKLU ¯YCIA WYROBÓW (LCA)

Analiza cyklu ¿ycia (LCA – life cycle analysis) jest narzêdziem pozwalaj¹cym udosko-naliæ sposób oceny oddzia³ywania swojej dzia³alnoœci na œrodowisko poprzez uwzglêdnie-


132

nie oddzia³ywania we wszystkich fazach ¿ycia wyrobu. Ma na celu identyfikacjê i ocenêwszystkich oddzia³ywañ zwi¹zanych z produktem, pocz¹wszy od wydobycia surowcówpoprzez wytworzenie pó³produktów, produktu finalnego, jego eksploatacjê a¿ do tego, cosiê z nim dzieje po zakoñczeniu eksploatacji.

Czêsto zdarza siê, ¿e najistotniejsze oddzia³ywania na œrodowisko wystêpuj¹ nie w fa-zie wytwarzania wyrobu, ale w innych fazach jego ¿ycia. Nierzadko umyka to uwadzezespo³owi identyfikuj¹cemu i oceniaj¹cemu aspekty œrodowiskowe w systemach zarz¹dza-nia œrodowiskowego.

Typowym przyk³adem wyrobu, którego najistotniejsze oddzia³ywania na œrodowiskos¹ zwi¹zane z faz¹ eksploatacji jest samochód lub silnik elektryczny. Wyrobem, któregooddzia³ywania s¹ zwi¹zane przede wszystkim z okresem poeksploatacyjnym s¹ jednorazoweopakowania zape³niaj¹ce wysypiska odpadów.

Najwa¿niejsze zastosowania LCA to:l wspomaganie projektowania wyrobów poprzez identyfikacjê mo¿liwoœci ograniczenia

oddzia³ywania produktu we wszystkich fazach ¿ycia;l wspomaganie procesu podejmowania decyzji w przemyœle, organizacjach rz¹dowych

i pozarz¹dowych przez mo¿liwoœæ porównania oddzia³ywania na œrodowisko ró¿nychproduktów o podobnym zastosowaniu;

l dobór odpowiednich wskaŸników opisuj¹cych cechy produktu;l wspieranie procesu podejmowania decyzji konsumenckich przez nadawanie eko-etykiet

i samodeklaracji.Pierwsze próby stosowania LCA podjêto jeszcze w latach 70., mimo to LCA wci¹¿ jest

narzêdziem s³abo rozwiniêtym, a jego zastosowanie przysparza trudnoœci. Trudnoœæ polegana tym, ¿e w ocenie cyklu ¿ycia produktów obok ca³kowicie obiektywnych danych koniecz-ne jest u¿ycie wartoœci subiektywnych. W rezultacie zdarza siê, ¿e w zale¿noœci od za³o¿eñ,które przyjê³y zespo³y prowadz¹ce ocenê, analizy tych samych produktów mog¹ diametral-nie ró¿niæ siê wynikami. Próbê usystematyzowania metod prowadzenia LCA stanowi¹ nor-my miêdzynarodowe ISO:l ISO 14040 „Zarz¹dzanie œrodowiskowe. Ocena cyklu ¿ycia. Zasady ogólne”,l ISO 14041 „Zarz¹dzanie œrodowiskowe. Ocena cyklu ¿ycia. Zakres i cel analizy, inwen-

taryzacja danych”,l ISO 14042 „Zarz¹dzanie œrodowiskowe. Ocena cyklu ¿ycia. Ocena oddzia³ywañ”,l ISO 14043 „Zarz¹dzanie œrodowiskowe. Ocena cyklu ¿ycia. Interpretacja wyników”.

Pierwszym etapem LCA jest okreœlenie celu i zakresu analizy. Od celu, któremu mas³u¿yæ analiza zale¿¹ przyjête granice systemu, wymagana dok³adnoœæ danych i dobórjednostki funkcjonalnej.

Trzeba zdaæ sobie sprawê, ¿e zakres oddzia³ywania produktu na œrodowisko we wszyst-kich etapach jest w³aœciwie nieograniczony. Nale¿y wiêc zdecydowaæ jak „g³êboka” po-winna byæ analiza.

GRANICE SYSTEMU w przypadku analizy wykonywanej dla celów wewnêtrznychbêd¹ wyznaczone przede wszystkim dostêpnoœci¹ danych. W ma³ym przedsiêbiorstwiemo¿e wyst¹piæ trudnoœæ w pozyskaniu danych zwi¹zanych z oddzia³ywaniem spowodowa-


133

nym budow¹ elektrowni, która jest producentem energii elektrycznej wykorzystanej przezwykonuj¹cego analizê. Z punktu widzenia przedsiêbiorstwa istnienie elektrowni jest fak-tem, którego nie mo¿na zmieniæ. Zaprzestanie korzystania z energii elektrycznej nie wp³y-nie na skutki œrodowiskowe jej powstania. W tym przypadku budowa elektrowni powinnapozostaæ poza granicami systemu. W granicach systemu powinny znaleŸæ siê oddzia³ywa-nia na œrodowisko zwi¹zane z wytworzeniem energii elektrycznej.

DOK£ADNOŒÆ DANYCH zale¿y od celu analizy. Dane wykorzystywane w analizieprzeprowadzanej przez przedsiêbiorstwo dla celów wewnêtrznych powinny byæ specyficz-ne dla warunków, w których przedsiêbiorstwo funkcjonuje. Oznacza to, ¿e powinny doty-czyæ konkretnych dostawców, stosowanych technologii (technik) oraz specyficznego dlajego klientów sposobu wykorzystania wyrobu i zagospodarowania odpadu, którym staniesiê wyrób po zakoñczeniu okresu eksploatacji. Jeœli celem analizy jest porównanie dwóchtypów wyrobów w skali ogólnej, dane wykorzystywane w analizie powinny uwzglêdniaæwartoœci œrednie dla regionu, którego dotyczy analiza.

Precyzyjne okreœlenie jednostki funkcjonalnej jest szczególnie istotne dla analizmaj¹cych na celu porównanie dwóch lub wiêcej produktów o zbli¿onej funkcji. Jednostkafunkcjonalna pozwala na okreœlenie oddzia³ywañ na œrodowisko porównywalnych iloœciproduktów z punktu widzenia spe³nienia swojej funkcji. Przyk³ad podany w normie ISO14040 dobrze obrazuje ten proces. W analizie porównania dwóch rodzajów farb za jed-nostkê funkcjonaln¹ nale¿y przyj¹æ jednostkê powierzchni chronionej pow³ok¹ malarsk¹przez okreœlony czas. W ten sposób uwzglêdnia siê nie tylko sk³ad farb, ale równie¿ zu¿yciefarby i jej trwa³oœæ.

Drugim etapem prowadzenia analizy cyklu ¿ycia jest inwentaryzacja danych. Etap tenpolega na zebraniu danych dotycz¹cych ka¿dego z procesów cz¹stkowych zwi¹zanychz cyklem ¿ycia analizowanego wyrobu. Procesy identyfikowane s¹ wczeœniej poprzez opra-cowanie schematu procesów. Dane obejmuj¹: zu¿ycie surowców, energii, emisjê do po-wietrza, zrzut œcieków, powstawanie odpadów i inne aspekty œrodowiskowe dla ka¿degoz identyfikowanych procesów. Nie jest to ³atwe dzia³anie i wymaga przyjêcia pewnychza³o¿eñ. Bardzo istotny jest problem przyporz¹dkowania pewnych wielkoœci konkretnymproduktom lub procesom. Jest to szczególnie widoczne w przemyœle chemicznym, gdziez jednego procesu otrzymuje siê kilka ró¿nych produktów. W jaki sposób, wed³ug jakiego„klucza” emisje zwi¹zane z rafinacj¹ ropy naftowej jednoznacznie przyporz¹dkowaæ po-szczególnym, powstaj¹cym produktom?

Równie istotne jest uwzglêdnienie Ÿróde³ energii wykorzystywanej w ca³ym cyklu ¿yciaproduktu. W tradycyjnych ocenach œrodowiskowych oddzia³ywanie na œrodowisko zwi¹-zane z wytworzeniem energii elektrycznej jest pomijane, gdy¿ oddzia³ywanie to jest znacz-nie oddalone od analizowanego zak³adu. Okazuje siê jednak, ¿e w zale¿noœci od przyjê-tych granic systemu, efektywnoœæ wykorzystania energii zawartej w paliwie, w przypadkuenergii elektrycznej waha siê od 25-35%.

Kolejnym etapem analizy jest ocena wp³ywów na œrodowisko w ka¿dej fazie cyklu¿ycia produktu. Proces ten polega na przyporz¹dkowaniu danych z poprzedniego etapu


134

konkretnym oddzia³ywaniom na œrodowisko i ocenie ich udzia³u w powstawaniu oddzia³y-wañ. Norma ISO 14040 zaleca, aby w ramach tego procesu przeprowadziæ trzy kroki:l Klasyfikacja – przyporz¹dkowanie danych inwentaryzacyjnych do kategorii oddzia³y-

wañ na œrodowisko. Podczas klasyfikacji, ka¿dy sk³adnik listy inwentaryzacyjnej jest skla-syfikowany w ten sposób, ¿e wp³ywa na jeden lub wiêcej problemów œrodowiskowychlub kategorii oddzia³ywañ. Np. emisja NOx przyczynia siê zarówno do eutrofizacji (prze-¿yŸnienia), jak i do zakwaszenia œrodowiska. Dlatego emisja NOx jest sklasyfikowanajako maj¹ca wp³yw na obie te kategorie.

l Charakterystyka – ocena udzia³u oddzia³ywañ ka¿dej kategorii na œrodowisko. Sto-suje siê tu czêsto wartoœci równowa¿ne, okreœlaj¹ce udzia³ ka¿dego sk³adnika na po-wstawanie oddzia³ywania. Typowym przyk³adem wartoœci równowa¿nych jest poten-cja³ globalnego ocieplenia – wartoœæ wskazuj¹ca na udzia³ ró¿nych gazów na powstawanietzw. efektu cieplarnianego. Wartoœci¹ bazow¹ jest wp³yw CO2 na powstawanie zjawi-ska. Charakterystyka polega w tym przypadku na mno¿eniu iloœci poszczególnych ga-zów emitowanych do atmosfery przez wartoœæ równowa¿n¹ i sumowanie wyników.Ostatecznie wp³yw danego produktu na powstawania efektu cieplarnianego bêdzie wy-ra¿ony w postaci ekwiwalentu CO2.

l Wartoœciowanie – przyporz¹dkowanie wagi ka¿demu ze zidentyfikowanych oddzia-³ywañ. W przeciwieñstwie do poprzednich kroków mamy tutaj do czynienia z czynni-kiem subiektywnym. Wagi poszczególnych oddzia³ywañ okreœla siê z uwzglêdnieniemlokalnych warunków i preferencji. W etapie tym musimy okreœliæ czy z punktu widzeniaspo³ecznoœci, której dotycz¹ okreœlone oddzia³ywania, bardziej istotne jest zanieczysz-czenie powietrza, wód powierzchniowych, czy te¿ zu¿ycie surowców nieodnawialnych.

Ostatnim etapem LCA jest interpretacja wyników analizy oparta na wynikach poprzed-nich etapów. W zale¿noœci od za³o¿onego celu analizy, w wyniku tego etapu otrzymuje siêodpowiedŸ na postawione pytania:l jak zmieniæ produkt, aby ograniczyæ jego wp³yw na œrodowisko z perspektywy ca³ego

cyklu ¿ycia?l która z rozwa¿anych opcji jest lepsza ze wzglêdu na wp³yw na œrodowisko?l jakie cechy produktu determinuj¹ jego „jakoœæ ekologiczn¹”?l któremu produktowi z danej kategorii mo¿na nadaæ „eko-znak”?

Z punktu widzenia ma³ych i œrednich przedsiêbiorstw stosowanie analizy cyklu ¿yciamo¿e wydawaæ siê zadaniem ponad si³y. Nie oznacza to, ¿e przy identyfikacji znacz¹cychaspektów œrodowiskowych nie mo¿na korzystaæ z gotowych opracowañ lub spróbowaæprzeprowadziæ uproszczon¹ analizê. Najistotniejsze jest, aby uwzglêdniaæ w ocenie aspek-tów œrodowiskowych nie tylko fazy ¿ycia zwi¹zane bezpoœrednio z dzia³alnoœci¹ zak³adu,ale równie¿ te, które wystêpuj¹ przed wejœciem materia³ów i produktów do zak³adu i pojego opuszczeniu. Pozwoli to zoptymalizowaæ dzia³ania na rzecz ograniczenia oddzia³ywa-nia na œrodowisko. Przy korzystaniu z gotowych opracowañ, które s¹ coraz czêœciej do-stêpne nale¿y zwróciæ szczególn¹ uwagê na za³o¿enia przyjête przy ich opracowaniu. Mo¿esiê bowiem okazaæ, ¿e s¹ one ca³kowicie nies³uszne dla specyficznych warunków, w któ-rych dzia³a przedsiêbiorstwo. Za³o¿enia mog¹ dotyczyæ takich elementów, jak dok³adnoœæ


135

i pochodzenie danych, przyjête granice systemu, ró¿nice w preferencjach stosowanychw ocenie wp³ywów na œrodowisko.

Nie mniej istotn¹ informacj¹ jest: kto finansowa³ analizê? Je¿eli zosta³a ona przepro-wadzona na koszt jednego (czêsto dominuj¹cego) producenta w bran¿y, jej wyniki s¹ najczê-œciej dla niego korzystne. Niekoniecznie dzieje siê tak ze wzglêdu na stronniczoœæ prowadz¹-cych analizê, ale ze wzglêdu na ró¿n¹ jakoœæ dostêpnych danych. Z oczywistych wzglêdówdane dotycz¹ce strony finansuj¹cej s¹ najdok³adniejsze, natomiast dane dotycz¹ce produk-tu konkurencyjnego mog¹ byæ obarczone b³êdem.

Zastosowanie zaleceñ zawartych w opisanych normach ISO z pewnoœci¹ nie rozwi¹¿ewszystkich problemów zwi¹zanych z prowadzeniem analizy cyklu ¿ycia produktów.Powinno jednak u³atwiæ korzystanie z gotowych opracowañ, co w przypadku ma³ych i œred-nich przedsiêbiorstw jest szczególnie wa¿ne. Norma zaleca aby wszystkie za³o¿enia, stoso-wane metody, Ÿród³a danych i opinie ekspertów by³y zawarte w raporcie z analizy LCA.Pozwoli to na szybk¹ ocenê, czy wyniki przedstawione w opracowaniu LCA mog¹ byæbezpoœrednio wykorzystywane przez dane przedsiêbiorstwo.

19.6. EKO-ZNAKOWANIE

Europejski znak ekologiczny „Eco-label” ma postaæ kwiatka. Jest oficjalnym, europej-skim wyró¿nieniem przyznawanym wyrobom spe³niaj¹cym wy¿sze normy œrodowiskowe.Eco-label zosta³ ustanowiony w 1992 r.2

Podstaw¹ przyznawania oznakowania jest Rozporz¹dzenie 1980/2000/WE oraz Decy-zja Komisji w sprawie ustanowienia kryteriów ekologicznych odnosz¹cych siê do wspólno-

towego programu przyznawania oznakowania ekologicz-nego dla poszczególnych grup wyrobów.

Eco-label zosta³ ustanowiony przez Komisjê Euro-pejsk¹ jako dobrowolny „zielony znak”, maj¹cy na celuzachêcenie firm do wytwarzania wyrobów, które s¹ mniejszkodliwe dla œrodowiska. Firmy, które uzyska³y certyfi-kat „Eco-label” mog¹ oznaczaæ swoje wyroby symbolemkwiatka.

Wyroby z europejskim znakiem ekologicznym w ci¹guca³ego cyklu ¿ycia s¹ mniej szkodliwe dla œrodowiska ni¿podobne wyroby, poniewa¿ spe³niaj¹ kryteria œrodowi-skowe uzgodnione przez pañstwa cz³onkowskie UE w po-rozumieniu z zainteresowanymi stronami (w tym z przed-stawicielami przemys³u, konsumentów, organizacji

2 Informacje zawarte w tym rozdziale pochodz¹ z oficjalnej strony polskiej jednostki kompetentnej ds. eko-znaku, tj. Polskiego Centrum Badañ i Certyfikacji SA w Warszawie: http://www.pcbc.gov.pl/ecolabel/ecolabel.htm


136

œrodowiskowych, handlu i w³adz publicznych). Stosowana jest metodologia oceny cyklu¿ycia wyrobu.

Kryteria techniczne opracowane i przyjête obecnie przez EUEB (European Union Eco-labelling Board) obejmuj¹ dwadzieœcia jeden kategorii wyrobów, wœród nich: pralki, maszy-ny do mycia naczyñ, lodówki, farby, polepszacze gleby, papier toaletowy, papier do kseroko-piarek, œrodki do mycia naczyñ, proszki do prania, lampy oœwietleniowe, tekstylia, materace,komputery PC, komputery przenoœne, uniwersalne œrodki czyszcz¹ce i sanitarne, detergentydo rêcznego mycia naczyñ, detergenty do mycia naczyñ, telewizory, detergenty do prania,twarde pokrycia pod³ogowe, us³ugi turystyczne, odkurzacze i inne.

Listê grup wyrobów z „Eco-label” mo¿na znaleŸæ na stronach internetowych KomisjiEuropejskiej:l http://europa.eu.int/Eco-labell http://europa.eu.int/comm/environment/Ecolabel/pdf/regulation/001980_en.pdf

Przewiduje siê rozszerzenie spektrum wyrobów, które mog¹ uzyskaæ eko-znak.Do tzw. wykazu priorytetowych grup wyrobów nale¿¹:l akcesoria wykoñczeniowe,l elementy budowlane,l izolacje,l klimatyzacja,l kopiarki,l ma³e elektryczne urz¹dzenia gospodarstwa domowego,l naczynia kuchenne, osprzêt gospodarstwa domowego,l opakowania,l papier drukowy,l pralnie chemiczne,l przybory do pisania,l rêkawice,l samochody,l sprzêt sportowy,l systemy ogrzewania,l systemy ogrzewania wod¹,l szampony i myd³a,l tapety,l telefony,l torby na zakupy, torby z uchwytami,l us³ugi budowlane,l us³ugi dostawcze,l us³ugi finansowe,l us³ugi naprawy pojazdów,l us³ugi sprzeda¿y detalicznej,l us³ugi transportowe,l worki na odpady, torby plastikowe,


137

l wyroby sanitarne (podpaski higieniczne, pieluchy, ...),l wyroby z papieru drukowanego,l wyroby z papieru przetworzonego, artyku³y piœmienne,l wyroby ze skóry,l wyroby „zrób to sam”,l zabawki i gry.

Udzia³ w systemie jest dobrowolny. O wspólnotowy znak ekologiczny ubiegaj¹ siêzarówno du¿e miêdzynarodowe firmy, jak i ma³e czy œrednie przedsiêbiorstwa.

W krajach cz³onkowskich UE system jest administrowany przez oficjalnie wyznaczonejednostki w³aœciwe. W Polsce rolê jednostki w³aœciwej pe³ni Polskie Centrum Badañ i Certy-fikacji S.A. (www.pcbc.gov.pl).

Niezale¿nie od wspólnotowego znaku ekologicznego, w poszczególnych krajach ist-niej¹ krajowe systemy znakowania ekologicznego. Najbardziej znanymi ekologicznymiznakami s¹ niemiecki B³êkitny Anio³ (Blue Angel) lub skandynawski £abêdŸ (Nordic Swan).Od 1998 roku w Polsce funkcjonuje krajowy eko-znak, którego w³aœcicielem jest PolskieCentrum Badañ i Certyfikacji S.A.

19.7. PROJEKTOWANIE I ROZWÓJ EKO-PRODUKTÓW

Projektowanie i rozwój eko-produktów oznacza proces lub strategiê planowania, pro-jektowania i rozwoju produktów (i us³ug), w którym uwzglêdnia siê oddzia³ywania naœrodowisko produktu czy us³ugi, w perspektywie ca³ego cyklu ¿ycia. Stosowany jest równie¿termin „projektowanie dla œrodowiska” (z ang. Design for Environment), „zielone projek-towanie” (z ang. Green Design) oraz „zrównowa¿one projektowanie produktów” (z ang.Sustainable Product Design). Wszystkie s¹ mniej wiêcej równoznaczne, jedynie zrównowa-¿one projektowanie produktów oznacza szerzej pojêty proces lub strategiê, w którym opróczœrodowiskowych uwzglêdnia siê równie¿ aspekty spo³eczne i etyczne zwi¹zane z danymproduktem czy us³ug¹. Projektowanie i rozwój eko-produktów to proces lub strategia fir-my, nie zaœ cel sam w sobie.

Zasadniczym celem projektowania i rozwoju eko-produktów jest projektowanie, roz-wój i skuteczne wprowadzanie na rynek takich produktów i us³ug, które powoduj¹ mniej-sze obci¹¿enie dla œrodowiska. W Europie najbardziej przyj¹³ siê termin eko-projektowanie.Nacisk po³o¿ony w tym okreœleniu na „projektowanie” bierze siê st¹d, ¿e pocz¹tkowopojawi³o siê ono w s³owniku in¿ynierów i projektantów dla oznaczenia „technicznego”procesu projektowania produktów o ulepszonych walorach œrodowiskowych. Doœæ szybkookaza³o siê, ¿e podobnie jak w przypadku „konwencjonalnego” projektowania i w rozwojunowych produktów, prócz dobrych i nowatorskich za³o¿eñ technicznych eko-produktymusz¹ siê tak¿e sprzedawaæ. Dlatego kreowanie „udanych” eko-produktów nie zale¿ytylko od wiedzy i przygotowania projektanta czy in¿yniera, ale przede wszystkim od sku-tecznej wspó³pracy ró¿nych jednostek organizacyjnych w firmie, w³¹czaj¹c obok projek-tantów kierownictwo, marketing, sprzeda¿, zaopatrzenie i inne wydzia³y.


138

Przy kreowaniu i ocenie nowego produktu „oddzia³ywanie na œrodowisko” powinnobyæ przyjmowane jako jeden, ale nie jedyny parametr. Produkty, które nie spe³niaj¹ trady-cyjnych kryteriów funkcjonalnoœci, op³acalnoœci, bezpieczeñstwa, niezawodnoœci, ergono-mii, mo¿liwoœci technicznych czy walorów estetycznych mog¹ siê bowiem okazaæ poprostu eko-bublami. Walory ekonomiczne, œrodowiskowe, funkcjonalne powinny zostaæpo³¹czone w projekcie produktu lub us³ugi poprzez zastosowanie odpowiednich metodi procedur.

Aspekty œrodowiskowe powinny uwzglêdniæ takie elementy, jak zu¿ycie zasobównaturalnych, energii i powierzchni niezbêdnych do zaspokojenia okreœlonych potrzeb kon-sumentów oraz emisje zanieczyszczeñ i wytwarzanie odpadów powstaj¹cych w ca³ymcyklu ¿ycia produktu.

Proces projektowania i rozwoju eko-produktów jest bardzo zbli¿ony do konwencjonal-nego. Podobnie jak w konwencjonalnym proces projektowania i rozwoju eko-produktów niejest procesem liniowym, realizowanym systematycznie i etapami, ale sk³ada siê z wieluzazêbiaj¹cych siê realizowanych równolegle dzia³añ. Poszczególne dzia³ania mo¿na uogól-niæ i powi¹zaæ ze sob¹ w pewien schemat. Nale¿y jednak podkreœliæ, ¿e niemal ka¿da firmatraktuje i realizuje w indywidualny sposób rozwój nowych produktów, w którym specyfikai stopieñ formalnoœci poszczególnych etapów zale¿y w du¿ej mierze od strategii, kulturyi struktury organizacyjnej firmy. Dodatkowo jest to proces dynamiczny, ulegaj¹cy zmia-nom postêpuj¹cym za zmianami organizacyjnymi w samej firmie. Nale¿y podkreœliæ, ¿enie istnieje jeden uniwersalny schemat rozwoju nowych produktów przystaj¹cy do ka¿dejfirmy.

PROCES ROZWOJU NOWYCH PRODUKTÓW W FIRMIEl Etap 1 – identyfikacja nowych mo¿liwoœci oraz dokonanie wyboru. Na tym etapie

identyfikowane s¹ pomys³y nowych lub nowatorskich produktów b¹dŸ us³ug. Mo¿e tobyæ pomys³ wyp³ywaj¹cy z biznesu prowadzonego przez firmê lub te¿ pomys³ zupe³nienowego produktu czy us³ugi. Nowe pomys³y mog¹ wyp³ywaæ ze zmian strategii marke-tingowej firmy b¹dŸ pojawiaæ siê w wyniku zmian zasobów, którymi dana firma dyspo-nuje. Nowe pomys³y (bardzo ogólne na tym etapie) s¹ analizowane, oceniane i spraw-dzane. Najlepsze trafiaj¹ do dalszego opracowania.

l Etap 2 – tworzenie koncepcji. Po wyborze najlepszych pomys³ów jednostka firmyzwi¹zana z rozwojem nowych produktów (lub us³ug) rozpoczyna prace nad tworze-niem koncepcji nowego produktu czy us³ugi. Ten etap jest doœæ z³o¿ony i mo¿e byæwspierany zastosowaniem wielu formalnych i nieformalnych narzêdzi oraz metod (naj-czêœciej zwi¹zanych ze wspieraniem kreatywnoœci). Na tym etapie czêsto zbierane s¹sugestie i pomys³y klientów.

l Etap 3 – ocena koncepcji. Koncepcje ocenia siê pod wzglêdem technicznym i finanso-wym, po czym do pracy wybierane s¹ tylko dwie czy trzy najlepsze. Zwykle w tymmomencie tworzy siê grupê odpowiedzialn¹ za plan dalszego rozwoju produktu orazopracowuje bud¿et.


139

l Etap 4 – rozwój. Ten etap sk³ada siê z dwóch równolegle realizowanych grup zadañ:technicznych oraz marketingowych. Zadania techniczne obejmuj¹ identyfikacjê pro-cesu rozwoju produktu oraz zamierzonych celów. Powstaj¹ prototypy, które testuje siêi porównuje osi¹gane parametry z zak³adanymi. Powstaje plan i weryfikacja procesu produk-cji przeznaczonej do wyrobu najlepszego z prototypów. Stopniowo zwiêksza siê produkcjêw zale¿noœci od potrzeb wynikaj¹cych z testowania produktu i rynku. Zadania marke-tingowe obejmuj¹ plan marketingowy okreœlaj¹cy strategiê, taktykê i szczegó³y wprowa-dzenia produktu na rynek. Tworzy siê tzw. biznes plan i okreœla elementy pomocniczeproduktu, czyli warunki serwisu, opakowanie czy wykreowanie marki.

l Etap 5 – wprowadzenie produktu na rynek. Na tym etapie plany i prototypy prze-chodz¹ z fazy rozwojowej do fazy komercyjnej. Rozpoczyna siê rozprowadzanie i sprze-da¿ nowych produktów (pocz¹tkowo byæ mo¿e w ma³ej, próbnej serii). W ramachprogramu wprowadzania na rynek monitoruje siê osi¹gniêcie celów i zamierzeñ okreœlo-nych na pocz¹tku procesu, a ostatecznie zweryfikowanych w stworzonym biznes planie.

W odró¿nieniu do konwencjonalnego procesu, w projektowaniu i rozwoju eko-pro-duktów kluczowym elementem jest w³¹czenie elementów oceny œrodowiskowej tworzo-nych produktów (lub us³ug) do poszczególnych etapów projektowania i rozwoju produk-tów (lub us³ug).

19.8. WSKA•NIKI EFEKTYWNOŒCI ŒRODOWISKOWEJWSKA•NIKI EFEKTYWNOŒCI DZIA£ALNOŒCI ŒRODOWISKOWEJ

(ENVIRONMENTAL PERFORMANCE INDICATORS)BENCHMARKING ŒRODOWISKOWY

Spoœród wielu inicjatyw zmierzaj¹cych do zobiektywizowania oceny efektywnoœcidzia³añ œrodowiskowych (ang. environmental performance evaluation – EPE) warto wspo-mnieæ o normie ISO 14031 „Zarz¹dzanie œrodowiskowe. Ocena efektywnoœci dzia³añ œro-dowiskowych. Wytyczne”. Norma opisuje szereg wskaŸników, których stosowanie mo¿eprzyczyniæ siê do udoskonalenia systemów zarz¹dzania œrodowiskowego.

TYPY WSKA•NIKÓW. W normie ISO 14031 wyró¿niono trzy typy wskaŸników:l wskaŸniki osi¹gniêæ operacyjnych,l wskaŸniki osi¹gniêæ zarz¹dczych,l wskaŸniki warunków œrodowiskowych.

W oparciu o normê ISO 14031 Niemieckie Federalne Ministerstwo Ochrony Œrodowiskai Federalna Agencja Ochrony Œrodowiska zaproponowa³y rozbudowany system podzia³uwskaŸników efektywnoœci dzia³añ œrodowiskowych, który opublikowano w wydawnictwie„A Guide to Corporate Environmental Indicators” („WskaŸniki efektywnoœci dzia³añ œrodo-wiskowych w przedsiêbiorstwie. Przewodnik”, 1997). Innym Ÿród³em informacji na tematwskaŸników s¹ zalecenia Komisji Europejskiej dotycz¹ce stosowania wskaŸników efektyw-noœci œrodowiskowej w systemach zarz¹dzania œrodowiskowego opublikowane w lipcu2003 r.


140

Najczêœciej stosowanymi w praktyce s¹ wskaŸniki osi¹gniêæ operacyjnych. Dostarczaj¹informacji o rzeczywistej efektywnoœci dzia³añ przedsiêbiorstwa i dotycz¹:l elementów na wejœciu, takich jak zu¿ycie energii czy surowców,l elementów na wyjœciu, takich jak produkty, odpady i emisje.

Innym typem s¹ wskaŸniki dotycz¹ce np. efektywnoœci wykorzystania transportu czypoziomu technicznego wyposa¿enia, których celem jest zobrazowanie wielkoœci bezpo-œredniego wp³ywu na œrodowisko danej organizacji oraz wyznaczenie trendów zmian.

Przyk³ady wskaŸników osi¹gniêæ operacyjnych:

WskaŸnik Jednostka

roczne zu¿ycie energii elektrycznej [kWh]zu¿ycie energii na jednostkê produkcji [kWh/ j.p.]zu¿ycie energii cieplnej do ogrzewania na m3 kubatury budynków [GJ/ m3]udzia³ wód podziemnych w ca³kowitym zu¿yciu wody [%]udzia³ opakowañ zwrotnych w ogólnej masie opakowañ [%]œrednie wykorzystanie ³adownoœci œrodków transportu [%]

WskaŸniki osi¹gniêæ zarz¹dczych odnosz¹ siê do wszelkich dzia³añ podejmowanychprzez kierownictwo przedsiêbiorstwa, maj¹cych na celu poprawê efektywnoœci dzia³añ narzecz œrodowiska. Obrazuj¹ skutecznoœæ dzia³añ kadry kierowniczej. Mog¹ dotyczyæ po-ziomu wdro¿enia SZŒ, kosztów zwi¹zanych z wdro¿eniem i utrzymaniem SZŒ, przeszkole-nia pracowników czy przep³ywu informacji miêdzy organizacj¹ a otoczeniem.

Przyk³ady wskaŸników osi¹gniêæ zarz¹dczych:

WskaŸnik Jednostkarealizacja celów œrodowiskowych [%]koszty ochrony œrodowiska [z³]udzia³ op³at i kar œrodowiskowych w ca³kowitych kosztach dzia³alnoœci [%]szkolenia pracowników [godz./os.]udzia³ poddostawców ocenionych pod wzglêdem oddzia³ywania na œrodowisko [%]

Trzeci¹ kategori¹ wskaŸników s¹ wskaŸniki warunków œrodowiskowych. Dostarczaj¹informacji o stanie œrodowiska w otoczeniu zak³adu. Ta kategoria wskaŸników jest rzadziejwykorzystywana przez przedsiêbiorstwa z tego wzglêdu, ¿e na stan œrodowiska mog¹ wp³y-waæ zanieczyszczenia z ró¿nych Ÿróde³ i trudno wyodrêbniæ skutki dzia³ania jednego zak³a-du. Jest i mo¿e byæ wykorzystywana przez organy administracji do okreœlania politykiw stosunku do przedsiêbiorstw. Przyk³adem s¹ miêdzy innymi t³a imisyjne wp³ywaj¹ce naustalanie poziomu dopuszczalnej emisji do powietrza.

WskaŸniki mog¹ byæ sformu³owane w:l wartoœciach bezwzglêdnych, np. roczny ³adunek zanieczyszczeñ wprowadzanych do

powietrza,l wartoœciach wzglêdnych, odniesionych do wielkoœci charakteryzuj¹cej dany zak³ad

(np. wielkoœæ zak³adu, produkcji lub zatrudnienia).


141

Emisja tlenków azotu mo¿e zostaæ odniesiona do iloœci wyprodukowanej stali, dziêkiczemu ewentualny wzrost produkcji i zwi¹zana z tym zwiêkszona emisja s¹ automatycznieodzwierciedlone w jednym wskaŸniku, który obiektywnie pokazuje czy przy uwzglêdnie-niu zmian w iloœci produkowanej stali emisja jest systematycznie zmniejszana, czy te¿zwiêksza siê lub pozostaje bez zmian.

Stosowanie wartoœci wzglêdnych wydaje siê bardzo skuteczne. W praktyce dobórwielkoœci, do której mo¿na odnieœæ wielkoœæ podstawow¹ (czyli wartoœæ pokazuj¹c¹ od-dzia³ywanie na œrodowisko, np. wielkoœæ emisji, iloœæ wytworzonych odpadów, iloœæ zu¿y-tej wody) nie zawsze jest ³atwy. Najczêœciej wielkoœæ oddzia³ywañ na œrodowisko odnosisiê do wielkoœci produkcji. W przedsiêbiorstwach wytwarzaj¹cych szeroki asortyment wy-robów nie jest ³atwe jednoznaczne okreœlenie jednostki produkcji. Je¿eli emisja do powie-trza z danego emitora wynika z pracy œrutowni, w której przeprowadza siê œrutowaniewielu ró¿nych elementów, a wielkoœæ emisji jest miêdzy innymi zale¿na od kszta³tu ele-mentu, to bezpoœrednie odniesienie emisji do wielkoœci produkcji wyra¿onej w sztukachczy tonach mo¿e okazaæ siê niew³aœciwe, poniewa¿ wskaŸnik powinien uwzglêdniaæ kszta³tyœrutowanych elementów. Zastêpczo stosuje siê koszty produkcji lub wielkoœæ sprzeda¿y,ale w tym przypadku fluktuacje cen maj¹ wp³yw na wartoœæ wskaŸników œrodowiskowych.Co ciekawe, w ma³ych i œrednich przedsiêbiorstwach rzadziej stosuje siê wskaŸniki tegotypu, mimo i¿ czêsto jest to ³atwiejsze ze wzglêdu na mniejsz¹ ró¿norodnoœæ produkcji lubus³ug. Znalezienie odpowiedniej wielkoœci odniesienia jest kluczowe dla skutecznoœci wy-korzystania wskaŸników. Ich dobór powinien byæ poprzedzony dog³êbn¹ analiz¹ danychoraz przyjêtych odniesieñ dla wskaŸników wzglêdnych.

19.9. RAPORTY ŒRODOWISKOWE

Istnieje kilka inicjatyw, w których uczestnicz¹ce przedsiêbiorstwa opracowuj¹ raportyœrodowiskowe. Znanym standardem stosowanym w procesie opracowywania raportówspo³ecznych jest Sustainability Reporting Guidelines, opracowany przez Global ReportingInitiative (GRI). Raporty zgodne z wymaganiami GRI zawieraj¹ takie podstawowe dane, jak:l ogólna prezentacja firmy, wizji i strategii,l przedstawienie polityki spo³ecznej odpowiedzialnoœci,l programy etyczne firmy,l sformu³owanie zakresu polityki ekonomicznej, ekologicznej i spo³ecznej,l zakres wdro¿enia poszczególnych strategii i podzia³ obowi¹zków w jej ramach,l programy, procedury i wskaŸniki odnosz¹ce siê do polityki ekonomicznej, ekologicznej

i spo³ecznej,l relacje ze stronami trzecimi,l ocena dokonana przez firmê audytorsk¹.

Podobn¹ inicjatyw¹, nastawion¹ na ochronê œrodowiska jest Program „Odpowiedzial-noœæ i Troska” („Responsible Care”). To prosty program zarz¹dzania. Stanowi publicznei dobrowolne zobowi¹zanie siê przedsiêbiorcy do realizacji dzia³añ dotycz¹cych poprawy


142

dzia³alnoœci w zakresie ochrony œrodowiska, bezpieczeñstwa procesowego oraz ochronyzdrowia pracowników.

Realizacj¹ idei Programu jest prowadzenie biznesu opieraj¹cego siê na solidnych i wiary-godnych podstawach „zrównowa¿onego rozwoju” takich, jak:l efektywnoœæ ekonomiczna ukierunkowana na zysk dla zbiorowoœci i uwzglêdniaj¹ca

koszty spo³eczne i œrodowiskowe,l troska o œrodowisko, zak³adaj¹ca obok ochrony naturalnych zasobów, systematyczne

minimalizowanie oddzia³ywania na otoczenie oraz anga¿owanie siê w szerzenie otwar-toœci informacyjnej i edukacji ekologicznej,

l równowaga spo³eczna przejawiaj¹ca siê aktywnymi dzia³aniami w celu podnoszeniajakoœci ¿ycia spo³ecznoœci lokalnej oraz wspó³uczestnictwo w jej ¿yciu kulturalnym i edu-kacyjnym.

Dziêki tak kreowanej i prowadzonej polityce bran¿a chemiczna d¹¿y do pogodzeniapotrzeby osi¹gania satysfakcjonuj¹cych wyników ekonomicznych z g³êbok¹ trosk¹ o oto-czenie spo³eczne i œrodowisko naturalne.

W Polsce implementacja wytycznych Programu oraz nadzór nad jego realizacj¹ spra-wowany przez Polsk¹ Izbê Przemys³u Chemicznego przyczyni³y siê do istotnej zmianyw proœrodowiskowym podejœciu zak³adów chemicznych do prowadzonej dzia³alnoœci wy-twórczej i dystrybucyjnej. Program „Odpowiedzialnoœæ i Troska” posiadaj¹c istotn¹ rangêwœród systemów zarz¹dzania œrodowiskowego zosta³ w „Polityce ekologicznej Pañstwa nalata 2003-2006” uznany za system, który odgrywa istotn¹ rolê w kszta³towaniu œwiado-moœci ekologicznej i wspó³odpowiedzialnoœci za stan œrodowiska wœród przedsiêbiorcóworaz sprzyjaj¹cy rozwi¹zywaniu problemów œrodowiskowych z wykorzystaniem partner-skiego dialogu i wspó³dzia³ania instytucji publicznych ze sfer¹ biznesu. Jednym z elemen-tów tego Programu jest opracowywanie odpowiednich raportów przez firmy chemicznedzia³aj¹ce w Programie „Odpowiedzialnoœæ i Troska”.

19.10. OPRACOWANIE DEKLARACJI ŒRODOWISKOWEJ EMAS

19.10.1. ELEMENTY PODSTAWOWE

Poniewa¿ deklaracja œrodowiskowa jest dokumentem publicznie dostêpnym powinnabyæ napisana jasno i zwiêŸle. Deklaracje œrodowiskowe nie musz¹ byæ d³ugimi dokumenta-mi. W krótkiej, dobrze przedstawionej deklaracji mo¿na przekazaæ czytelnikowi wszystkieinformacje.

Rozpoczynaj¹c proces opracowywania deklaracji œrodowiskowej organizacje powinnyuwzglêdniæ fakt, ¿e informacje zawarte w deklaracji powinny byæ zgodnie z punktem 3.5.Za³¹cznika III do Rozporz¹dzenia EMAS:l dok³adne i niewprowadzaj¹ce w b³¹d,l uzasadnione i mo¿liwe do sprawdzenia,l w³aœciwe i stosowane we w³aœciwym kontekœcie lub okolicznoœciach,l reprezentatywne dla ogólnej dzia³alnoœci œrodowiskowej organizacji,


143

l nie daj¹ce podstaw do mylnej interpretacji,l znacz¹ce w stosunku do ogólnego wp³ywu wywieranego na œrodowisko naturalne,l odniesione do ostatniej deklaracji œrodowiskowej, na której zosta³y oparte.

19.10.2. OPRACOWANIE ZAWARTOŒCI

Punkt 3.2. Za³¹cznika III do Rozporz¹dzenia EMAS wymaga, aby deklaracja œrodowi-skowa zawiera³a jako minimum nastêpuj¹ce elementy:l wyraŸny i jednoznaczny opis organizacji rejestruj¹cej siê w ramach EMAS oraz podsu-

mowanie jej dzia³añ, produktów i us³ug, jak równie¿ jej zwi¹zków z organizacj¹ macie-rzyst¹, je¿eli taka istnieje,

l politykê œrodowiskow¹ oraz krótki opis systemu zarz¹dzania œrodowiskowego,l opis wszystkich znacz¹cych, poœrednich i bezpoœrednich aspektów œrodowiskowych,

które wywo³uj¹ istotne skutki œrodowiskowe w dzia³aniu organizacji oraz wyjaœnieniecharakteru tych skutków zwi¹zanych z aspektami œrodowiskowymi,

l opis œrodowiskowych zadañ i celów w nawi¹zaniu do znacz¹cych aspektów i skutkówœrodowiskowych,

l podsumowanie dostêpnych danych na temat dzia³ania organizacji na tle jej celów i zadañœrodowiskowych, w stosunku do wywieranych przez ni¹ istotnych œrodowiskowychskutków,

l inne czynniki dotycz¹ce dzia³alnoœci œrodowiskowej, ³¹cznie z dzia³alnoœci¹ na tle regulacjiprawnych, w stosunku do istotnych œrodowiskowych skutków,

l nazwê i numer akredytacyjny weryfikatora œrodowiskowego oraz datê zatwierdzenia.Komisja Europejska opublikowa³a wytyczne w sprawie deklaracji œrodowiskowej EMAS,

które podaj¹ szczegó³owe wskazówki opracowania deklaracji œrodowiskowej.Aby zapewniæ jasnoœæ informacji œrodowiskowych, a tak¿e przedstawiæ w czasie efek-

ty dzia³alnoœci œrodowiskowej (zu¿ycie surowców, poziom emisji, tworzenie odpadów,itp.) zaleca siê stosowanie tabel, wykresów, schematów technologicznych i innych ele-mentów wizualizacyjnych.

Bardzo istotn¹ czêœci¹ przygotowania deklaracji œrodowiskowej s¹ zestawienia da-nych, które umo¿liwiaj¹ przegl¹d efektów dzia³añ œrodowiskowych organizacji na tle jejcelów i zadañ, odnosz¹cych siê do istotnych aspektów œrodowiskowych. Zestawienia mog¹zawieraæ informacje dotycz¹ce wielkoœci zanieczyszczeñ, iloœci wytwarzanych odpadów,poziomów zu¿ycia surowców, energii i wody czy poziomu ha³asu. Dane powinny umo¿-liwiæ porównanie poszczególnych lat i sumaryczn¹ ocenê efektów dzia³añ œrodowisko-wych organizacji. Dlatego w kolejnych deklaracjach œrodowiskowych zaleca siê stosowa-nie tego samego zestawu wskaŸników.

Rozporz¹dzenie EMAS nie podaje struktury deklaracji œrodowiskowej ani porz¹dku,w jakim wymienione zagadnienia powinny byæ przedstawione. Ka¿da organizacja samapodejmuje decyzjê o strukturze deklaracji œrodowiskowej i sposobie prezentacji informacji.Opracowuj¹c deklaracjê œrodowiskow¹ mo¿na pos³u¿yæ siê poni¿sz¹ struktur¹ i przedsta-wiæ nastêpuj¹ce zagadnienia:


144

PRZYK£ADOWA STRUKTURA I TREŒÆ DEKLARACJI ŒRODOWISKOWEJ1. Informacje ogólne – nazwa organizacji, lokalizacja, wielkoœæ zatrudnienia, prowadzone

procesy, produkty i us³ugi.2. Polityka œrodowiskowa

a) treœæ polityki œrodowiskowej,b) s³owo wstêpne ze strony kierownictwa – zwiêkszy wiarygodnoœæ deklaracji; wstêp

powinien odnosiæ siê do polityki œrodowiskowej, kluczowych elementów systemuzarz¹dzania œrodowiskowego oraz g³ównych zadañ stoj¹cych przed organizacj¹; wartowspomnieæ o wyró¿nieniach i nagrodach œrodowiskowych, je¿eli organizacja takieotrzyma³a,

c) historia dzia³añ zwi¹zanych z ochron¹ œrodowiska – zaprezentowanie przeprowa-dzonych dzia³añ na rzecz œrodowiska.

3. Cele i program œrodowiskowy – przedstawienie celów i zadañ œrodowiskowych przyjê-tych przez organizacjê. Cele i zadania powinny byæ wyra¿one iloœciowo tam, gdzie jestto mo¿liwe. Aby zwiêkszyæ wiarygodnoœæ deklaracja powinna zawieraæ program œrodo-wiskowy ukazuj¹cy priorytety nadane celom œrodowiskowym oraz terminy osi¹gniêciaposzczególnych celów.

4. System zarz¹dzania œrodowiskowegoa) opis systemu zarz¹dzania œrodowiskowego,b) struktura organizacyjna i podzia³ odpowiedzialnoœci w zakresie systemu zarz¹dzania

œrodowiskowego – s³u¿y identyfikacji podzia³u obowi¹zków w ramach systemu za-rz¹dzania œrodowiskowego przez zainteresowane strony oraz pracowników.

5. Najwa¿niejsze zagadnienia œrodowiskowea) znacz¹ce aspekty œrodowiskowe oraz zwi¹zane z nimi wp³ywy na œrodowisko – infor-

macje nale¿y przedstawiæ w odniesieniu do prowadzonych procesów, wyrobów i us³ug;zaleca siê stosowanie ró¿nego rodzaju schematów, np. schemat procesu z naniesio-nymi aspektami œrodowiskowymi,

b) zakres gromadzenia danych oraz kryteria oceny – przedstawienie obszaru, do któregoprezentowane dane odnosz¹ siê oraz okreœlenie metody zbierania prezentowanychdanych (dane z pomiarów czy szacunkowe).

6. Œrodowiskowa ocena obiektu i produkcji – szczegó³owy opis wp³ywu na œrodowiskoa) zu¿ycie surowców – iloœci zu¿ywanych surowców, materia³ów pomocniczych oraz

eksploatacyjnych; mo¿na podaæ procentowy udzia³ surowców odnawialnych i nie-odnawialnych oraz zu¿ycie materia³ów niebezpiecznych,

b) zu¿ycie energii – rodzaje oraz iloœci zu¿ywanej energii, obszary zu¿ycia (procesyprodukcyjne, ogrzewanie, oœwietlenie, itp.),

c) zu¿ycie wody – rodzaje i iloœæ zu¿ywanej wody oraz najwa¿niejsze obszary zu¿ycia,d) budynki, maszyny, grunt – informacje dotycz¹ce ska¿enia gruntu, izolacji cieplnej

budynków, wprowadzania nowych rozwi¹zañ technologicznych,e) odpady – rodzaje i iloœci wytwarzanych odpadów, obszary wytwarzania odpadów,

sposoby zagospodarowywania odpadów oraz sposoby minimalizacji odpadów,


145

f) emisje do atmosfery, ha³as i uci¹¿liwe zapachy – rodzaje i wielkoœci emisji do powie-trza, emisja ha³asu oraz uci¹¿liwych zapachów,

g) œcieki – iloœci i rodzaje wytwarzanych œcieków, sposoby ich odprowadzania, danedotycz¹ce obci¹¿enia dla œrodowiska,

h) awarie i zapobieganie awariom – informacje dotycz¹ce awarii, które mia³y miejsce,przyczyny awarii oraz dzia³ania podjête w celu usuniêcia skutków awarii; zaleca siêprzedstawienie wniosków wynikajacych z awarii i dzia³ania zapobiegaj¹ce awariom,

i) transport – rodzaje wykorzystywanego transportu oraz zu¿ycie i emisje z nimi zwi¹zane,j) inne istotne zagadnienia œrodowiskowe – ochrona przyrody, fauny, flory, itp.Uwaga: Zaleca siê, aby informacje dotycz¹ce zu¿ycia lub wielkoœci emisji przedstawianeby³y za pomoc¹ wskaŸników, np. zu¿ycie energii elektrycznej na jednostkê produkcji.

7. Cechy œrodowiskowe produktów i us³uga) produkty i us³ugi – proporcje wykorzystywanych materia³ów oraz ich oddzia³ywanie

na œrodowisko, kryteria œrodowiskowe produktów i us³ug, informacje o etykietachœrodowiskowych, je¿eli produkty takie posiadaj¹,

b) cykl ¿ycia produktu – czas ¿ycia produktu, charakterystyka jego u¿ytkowania, sposo-by utylizacji po zakoñczeniu eksploatacji (system zwrotów, recykling),

c) rozwój produktów i us³ug – zakres kryteriów œrodowiskowych uwzglêdniany w pra-cach badawczo-rozwojowych.

8. Wp³yw wprowadzenia systemu zarz¹dzania œrodowiskowego na zyski i konkurencyj-noœæ – przedstawienie analizy kosztów i korzyœci zwi¹zanych z wprowadzeniem syste-mu, informacje dotycz¹ce zysków zwi¹zanych z wprowadzeniem produktów przyja-znych œrodowisku, a tak¿e przyczyny ewentualnych niepowodzeñ.

9. Komunikowanie siê z grupami docelowymi – przedstawienie opinii pracowników, part-nerów biznesowych oraz innych zainteresowanych stron na temat dzia³añ œrodowisko-wych; pozyskanie uwag, opinii i zapytañ; dane osób do kontaktów.

10. Wnioski, ró¿ne – oœwiadczenie weryfikatora œrodowiskowego, termin publikacji nastêp-nej deklaracji, s³owniczek pojêæ technicznych.

19.11. SYSTEM ANALIZY ZAGRO¯EÑ I KRYTYCZNYCHPUNKTÓW KONTROLI (HACCP),

DOBRA PRAKTYKA HIGIENICZNA (GHP),DOBRA PRAKTYKA PRODUKCYJNA (GMP)

W celu skonstruowania zarz¹dzania nowoczesnego i adekwatnego do potrzeb mo¿napos³u¿yæ siê wytycznymi wynikaj¹cymi z wymagañ HACCP. Maj¹ one zastosowanie dlaprzemys³u spo¿ywczego, ale mo¿na je twórczo stosowaæ równie¿ w innych bran¿ach.

Czym jest HACCP? To system analizy zagro¿eñ i krytycznych punktów kontroli. Postê-powanie maj¹ce na celu zapewnienie bezpieczeñstwa ¿ywnoœci poprzez identyfikacjê i osza-cowanie skali zagro¿eñ z punktu widzenia jakoœci zdrowotnej ¿ywnoœci oraz ryzyka wyst¹-pienia zagro¿eñ podczas przebiegu wszystkich etapów procesu produkcji i obrotu ¿ywnoœci¹.


146

System ma na celu okreœlenie metod ograniczania zagro¿eñ oraz ustalenie dzia³añ napraw-czych. Obejmuje nastêpuj¹ce zasady i tryb postêpowania:l identyfikacja i ocena zagro¿eñ jakoœci zdrowotnej ¿ywnoœci oraz ryzyka ich wyst¹pienia,

ustalenie œrodków kontroli i metod przeciwdzia³ania zagro¿eniom,l okreœlenie krytycznych punktów kontroli w celu wyeliminowania lub ograniczenia zagro¿eñ,l ustalenie dla ka¿dego krytycznego punktu kontroli limitów rozgraniczaj¹cych stany akcep-

towalne od nieakceptowanych, w celu zapobiegania, eliminowania lub ograniczaniazidentyfikowanych zagro¿eñ,

l ustalenie i wprowadzenie systemu monitorowania krytycznych punktów kontroli,l ustalenie dzia³añ naprawczych (koryguj¹cych), je¿eli monitorowanie wykazuje, ¿e kry-

tyczny punkt kontroli nie spe³nia wymagañ.HACCP to metoda, której podstawowym zadaniem jest zagwarantowanie bezpieczeñ-

stwa zdrowotnego produktu ¿ywnoœciowego. Zak³adowe zarz¹dzanie higien¹ wed³ug zasadkoncepcji HACCP s³u¿y prewencyjnej samokontroli i stanowi narzêdzie do spe³nienia obo-wi¹zków prawa ¿ywnoœciowego.

Warunkiem wdro¿enia skutecznego systemu HACCP jest wdro¿enie i stosowanie zasaddobrej praktyki higienicznej (GHP) i dobrej praktyki produkcyjnej (GMP).

Dobra praktyka higieniczna to zespó³ dzia³añ, które musz¹ byæ podjête oraz zespó³warunków higienicznych, które musz¹ byæ spe³niane i kontrolowane na wszystkich etapachprodukcji lub obrotu aby zapewniæ bezpieczeñstwo ¿ywnoœci.

Dobra praktyka produkcyjna to dzia³ania, które musz¹ byæ podjête oraz warunki, któremusz¹ byæ spe³niane aby produkcja ¿ywnoœci, materia³ów i wyrobów przeznaczonych dokontaktu z ¿ywnoœci¹ odbywa³y siê w sposób zapewniaj¹cy w³aœciw¹ jakoœæ zdrowotn¹¿ywnoœci.

Bezpieczeñstwo ¿ywnoœci to ogó³ warunków, które musz¹ byæ spe³nione oraz dzia-³añ, które musz¹ byæ podejmowane na wszystkich etapach produkcji i obrotu ¿ywnoœci¹wraz ze œrodkami ¿ywienia zwierz¹t gospodarskich, w celu zapewnienia zdrowia i ¿yciacz³owieka.

Wytyczne pozwalaj¹ na skuteczne zarz¹dzanie procesami, w których nale¿y zwracaæuwagê na elementy prowadzonych dzia³añ (szczególnie krytycznych z uwagi na cel jakimjest bezpieczeñstwo ¿ywnoœci).

147

Za³¹cznik 1Podzia³ kompetencji miêdzy

organami administracji publicznej

ADMINISTRACJA RZ¥DOWA

MINISTER ŒRODOWISKAl ochrona i kszta³towanie œrodowiska oraz racjonalne wykorzystywanie jego zasobów,l ochrona przyrody, w tym w parkach narodowych i krajobrazowych, rezerwatach przyrody

oraz ochrona gatunkowa roœlin i zwierz¹t, lasów i zwierzyny,l geologia i gospodarka zasobami naturalnymi oraz koncesje geologiczne,l leœnictwo, ochrona lasów i gruntów leœnych,l ³owiectwo,l organizmy genetyczne zmodyfikowane,l kszta³towanie, ochrona i racjonalne wykorzystywanie zasobów wodnych,l utrzymywanie œródl¹dowych wód powierzchniowych, stanowi¹cych w³asnoœæ Skarbu

Pañstwa wraz z infrastruktur¹ techniczn¹ zwi¹zan¹ z tymi wodami (budowle i urz¹dze-nia wodne),

l budowle, modernizacje i utrzymanie œródl¹dowych dróg wodnych,l ochrona przeciwpowodziowa,l funkcjonowanie s³u¿b: hydrologiczno-meteorologicznej i hydrogeologicznej,l wspó³praca miêdzynarodowa,l kontrola przestrzegania wymagañ ochrony œrodowiska i badania stanu œrodowiska.

WOJEWODA jest organem w³aœciwym w odniesieniu do spraw dotycz¹cych przedsiê-wziêæ zaliczanych do mog¹cych znacz¹co oddzia³ywaæ na œrodowisko, wymagaj¹cychz mocy prawa sporz¹dzenia raportu o oddzia³ywaniu na œrodowisko i do instalacji na tere-nach zamkniêtych. W szczególnoœci s¹ to:l pozwolenia emisyjne, sektorowe i zintegrowane,l pozwolenia wodnoprawne na pobór wody,l zezwolenia na gospodarowanie odpadami,l decyzje o dopuszczalnym poziomie ha³asu przenikaj¹cego do œrodowiska,l przyjmowanie informacji dotycz¹cych Ÿróde³ emisji pól elektromagnetycznych,l programy ochrony powietrza,

Za³¹cznik 1. Podzia³ kompetencji miêdzy organami administracji publicznej

148

l ustanawianie obszarów ograniczonego u¿ytkowania wokó³ niektórych instalacji,l ustanawianie: parków krajobrazowych, rezerwatów przyrody, obszarów chronionego

krajobrazu, u¿ytków ekologicznych, zespo³ów przyrodniczo-krajobrazowych, obiektówdokumentacyjnych, pomników przyrody,

l wydawanie decyzji o œrodowiskowych uwarunkowaniach dla niektórych przedsiêwziêæ,l kontrola przestrzegania prawa ochrony œrodowiska,l odwo³ania od niektórych decyzji starosty,l udostêpnianie informacji o œrodowisku.

WOJEWÓDZKI INSPEKTOR OCHRONY ŒRODOWISKAl kontrola przestrzegania przepisów o ochronie œrodowiska oraz decyzji okreœlaj¹cych

warunki korzystania ze œrodowiska,l wydawanie zarz¹dzeñ pokontrolnych, decyzji administracyjnych w celu usuniêcia za-

niedbañ w sprawach ochrony œrodowiska,l prowadzenie egzekucji administracyjnej, je¿eli obowi¹zki którym uchybiono wynikaj¹

z mocy prawa lub decyzji administracyjnej,l wymierzanie administracyjnych kar pieniê¿nych i mo¿liwoœæ odraczania kar lub wliczania

ich w koszty zrealizowanych przedsiêwziêæ,l wstrzymywanie dzia³alnoœci instalacji,l dopuszczanie instalacji do eksploatacji (nowej, zmodernizowanej lub wstrzymanej dzia-

³alnoœci),l badania stanu œrodowiska (monitoring),l publikacja danych o œrodowisku,l redystrybucja œrodków z kar za nieprzestrzeganie wymogów ochrony œrodowiska na

konta funduszy ochrony œrodowiska i gospodarki wodnej,l zapobieganie awariom przemys³owym,l wydawanie zakazu produkcji oraz sprowadzania z zagranicy produktów nie spe³niaj¹-

cych wymogów ochrony œrodowiska,l udostêpnianie informacji o œrodowisku.

ADMINISTRACJA SAMORZ¥DOWA

SEJMIK SAMORZ¥DOWY uchwala:l strategiê rozwoju województwa,l plan zagospodarowania przestrzennego województwa,l program ochrony œrodowiska województwa,l plan gospodarki odpadami województwa.

ZARZ¥D WOJEWÓDZTWAl przygotowuje projekty: strategii rozwoju, programu ochrony œrodowiska, planu gospodarki

odpadami, planu zagospodarowania przestrzennego,l przygotowuje sprawozdanie z realizacji strategii rozwoju programu ochrony œrodowi-

ska, planu gospodarki odpadami,


149

l opiniuje plany gospodarki odpadami powiatów i gmin,l przyjmuje sprawozdania z realizacji planów gospodarki odpadami powiatów.

MARSZA£EK WOJEWÓDZTWAl przyjmuje wp³aty z tytu³u op³at za gospodarcze korzystanie ze œrodowiska i op³at pro-

duktowych,l kontroluje wnoszone op³aty za korzystanie ze œrodowiska,l udostêpnia informacje o œrodowisku,l wymierza op³aty za korzystanie ze œrodowiska dla podmiotów nie wnosz¹cych op³at lub

wnoszonych niezgodnie z emisj¹,l zbiera informacji o: iloœci pobranej wody, odprowadzanych œciekach, emisji substancji do

powietrza, gospodarowaniu odpadami (w tym opakowaniowymi),l przekazuje œrodki z op³at za korzystanie ze œrodowiska na konta funduszy ochrony œrodo-

wiska i gospodarki wodnej,l posiada prawa w³aœcicielskie Skarbu Pañstwa w stosunku do niektórych wód,l udziela koncesji geologicznych dla niektórych kopalin pospolitych,l zezwala na wykonanie urz¹dzeñ melioracji wodnych,l zezwala na zmianê wykorzystania lasu na cele budownictwa,l odracza termin p³atnoœci, zmniejsza wysokoœæ i umarza op³aty,l kontroluje przestrzegania prawa.

RADA POWIATUl uchwala program ochrony œrodowiska i plan gospodarki odpadami,l uchwala ograniczenie lub zakaz u¿ywania jednostek p³ywaj¹cych na wodach stoj¹cych

lub p³yn¹cych, ze wzglêdu na ochronê przed ha³asem,l ustanawia obszary ciche w aglomeracji lub poza aglomeracj¹,l tworzy obszary ograniczonego u¿ytkowania wokó³ niektórych przedsiêwziêæ,l zatwierdza zestawienie przychodów i wydatków powiatowego funduszu ochrony œro-

dowiska i gospodarki wodnej,l uchwala powszechne korzystanie z wód powierzchniowych, innych ni¿ wody publiczne.

ZARZ¥D POWIATUl przygotowuje projekty: programu ochrony œrodowiska, planu gospodarki odpadami,l przygotowuje sprawozdania z realizacji programu ochrony œrodowiska i planu gospodarki

odpadami,l opiniuje projekty planów gospodarki odpadami gmin i województwa,l przyjmuje sprawozdania z planów gospodarki odpadami gmin,l opiniuje projekty programów ochrony œrodowiska gmin,l przedstawia radzie powiatu projekt zestawienia przychodów i wydatków powiatowego

funduszu ochrony œrodowiska i gospodarki wodnej.STAROSTA jest organem w³aœciwym w odniesieniu do spraw w zakresie korzystania

ze œrodowiska innych ni¿ te, które wp³ywaj¹ do wojewody:l pozwolenia emisyjne, sektorowe i zintegrowane,l pozwolenia wodnoprawne na pobór wody, budowê urz¹dzeñ wodnych, przejœcia pod

ciekami wodnymi,


150

l zezwolenia na gospodarowanie odpadami,l decyzje o dopuszczalnym poziomie ha³asu,l przyjmowanie zg³oszenia instalacji,l wydawanie okreœlonych decyzji o œrodowiskowych uwarunkowaniach zgody na realiza-

cjê przedsiêwziêcia, opiniowanie i uzgadnianie tych decyzji,l badania jakoœci gleby i ziemi,l zezwolenia na rekultywacjê,l sporz¹dzanie map akustycznych,l wydawanie decyzji dla instalacji w celu ograniczenia uci¹¿liwoœci dla œrodowiska,l ustanawianie zabezpieczenia roszczeñ,l kontrola przestrzegania prawa ochrony œrodowiska,l koncesje geologiczne dla niektórych kopalin pospolitych,l wymierzanie op³at za eksploatacjê kopalin pospolitych,l okreœlenie zasad funkcjonowania sk³adowisk, zamkniêcie sk³adowisk,l nadzór nad spó³kami wodnymi,l zezwolenia na wycinkê drzew i krzewów na terenie bêd¹cym w³asnoœci¹ gminy,l prowadzenie rejestrów przetrzymywanych zwierz¹t, których przewóz przez granicê pañ-

stwa podlega ograniczeniu,l nadzór nad lasami nie stanowi¹cymi w³asnoœci Skarbu Pañstwa,l kontrola gruntów zalesionych, wyp³ata ekwiwalentu dla gruntów zalesionych na pod-

stawie ustawy o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia,l zgoda na posiadanie i hodowanie lub utrzymywanie chartów i ich mieszañców,l wydzier¿awianie obwodów ³owieckich,l naliczanie i redystrybucja tenuty dzier¿awnej.

RADA GMINY uchwala:l program ochrony œrodowiska i plan gospodarki odpadami,l studium uwarunkowañ i kierunków przestrzennego zagospodarowania gminy,l miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego,l zasady utrzymania czystoœci i porz¹dku w gminie,l program i zasady zbiorowego zaopatrzenia mieszkañców w wodê i zbiorowego oczysz-

czania œcieków,l regulamin dostarczania wody i odprowadzania œcieków,orazl zatwierdza taryfy zaopatrzenia w wodê i odprowadzenia œcieków,l ustanawia parki wiejskie,l obejmuje ochron¹ prawn¹: obszary chronionego krajobrazu, zespo³y przyrodniczo-

krajobrazowe, u¿ytki ekologiczne, zespo³y dokumentacyjne, pomniki przyrody,l ustanawia ograniczenia dla czasu funkcjonowania instalacji, korzystania z urz¹dzeñ

emituj¹cych ha³as uci¹¿liwy dla œrodowiska,l zatwierdza zestawienie przychodów i wydatków gminnego funduszu ochrony œrodowi-

ska i gospodarki wodnej,


151

l wyznacza miejsca wydobycia kamieni, piasku, ¿wiru, w granicach powszechnego korzy-stania z wód,

l zapewnia mieszkañcom korzystanie z przyrody, tworzenie i utrzymywanie w nale¿ytymstanie terenów zielonych i zadrzewieñ,

l opiniuje wnioski starosty lub Lasów Pañstwowych o uznanie lasu za ochronny lub po-zbawienie go tego charakteru.WÓJT, BURMISTRZ, PREZYDENT MIASTA

l jest w³aœciwy w sprawach zwyk³ego korzystania ze œrodowiska przez osoby fizyczne,l przygotowuje projekty programu ochrony œrodowiska, planu gospodarki odpadami oraz

sprawozdanie z ich realizacji,l udostêpnia informacjê o œrodowisku i jego ochronie,l wydaje decyzje o œrodowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizacjê przedsiê-

wziêcia,l przyjmuje zg³oszenia urz¹dzeñ i instalacji nie wymagaj¹cych pozwoleñ,l mo¿e ustalaæ wymagania dotycz¹ce eksploatacji instalacji, z której emisja nie wymaga

pozwolenia,l przyjmuje informacje od osób fizycznych o substancjach stwarzaj¹cych szczególne za-

gro¿enie dla œrodowiska,l przyjmuje informacje o wyst¹pieniu powa¿nej awarii przemys³owej,l mo¿e nakazaæ osobie fizycznej wykonanie czynnoœci ograniczaj¹cych negatywne od-

dzia³ywanie na œrodowisko instalacji,l mo¿e wstrzymaæ u¿ytkowanie instalacji prowadzonej przez osobê fizyczn¹ w razie naru-

szenia warunków decyzji okreœlaj¹cej wymagania dotycz¹ce funkcjonowania instalacji,z której emisja nie wymaga pozwolenia,

l sprawuje kontrolê przestrzegania wymogów ochrony œrodowiska,l opiniuje wnioski w sprawie gospodarowania odpadami, które posiadacze odpadów przed-

k³adaj¹ staroœcie lub wojewodzie,l zgodnie z wymogami prawa mo¿e zarz¹dzaæ sk³adowiskiem odpadów,l nakazuje usuniêcie odpadów z terenu, na którym nie mog¹ byæ magazynowane ani

sk³adowane,l odpowiada za stworzenie systemu gospodarowania odpadami komunalnymi, w tym: se-

gregacji odpadów, wydzielenia odpadów niebezpiecznych, objêcia systemem wszystkichmieszkañców gminy,

l wydaje zezwolenie na odbiór odpadów komunalnych, opró¿nianie zbiorników bezod-p³ywowych, transport nieczystoœci ciek³ych,

l prowadzi rejestry dotycz¹ce gospodarowania odpadami komunalnymi, œciekami wywo-¿onymi z szamb,

l przekazuje do marsza³ka województwa oraz wojewódzkiego funduszu ochrony œrodo-wiska i gospodarki wodnej dane o zebranych odpadach, w tym o odpadach opakowa-niowych,

l wyznacza czêœæ nieruchomoœci umo¿liwiaj¹cych dostêp do wody objêtej powszech-nym korzystaniem,


152

l nakazuje w³aœcicielowi gruntu przywrócenie stanu wody na gruncie lub wykonanie urz¹-dzeñ zapobiegaj¹cych szkodom wp³ywaj¹cym na grunty s¹siednie,

l wydaje zezwolenia na wyciêcie drzew lub krzewów, naliczaj¹c op³aty i wymierzaj¹c karyadministracyjne za wyciêcie drzew bez zezwolenia lub zniszczenie zieleni,

l opiniuje projekty tworzenia nowych form ochrony przyrody lub zniesienia ich,l informuje (na piœmie) w³aœcicieli lasów o wy³o¿eniu do publicznego wgl¹du uproszczo-

nego planu urz¹dzenia lasu,l opiniuje wnioski o pokrycie kosztów zalesienia gruntów, o nieodp³atne przekazanie

przez nadleœniczego sadzonek drzew i krzewów, na ponowne wprowadzenie uprawyleœnej,

l opiniuje roczne plany ³owieckie oraz wydzier¿awianie obwodów ³owieckich.

153

Za³¹cznik 2Najwa¿niejsze ustawy œrodowiskowe bêd¹ce

Ÿród³em obowi¹zków dla przedsiêbiorców

l ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony œrodowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627,z póŸn. zm.),

l ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628, z póŸn. zm.),l ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych

(Dz. U. Nr 63, poz. 638, z póŸn. zm.),l ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowi¹zkach przedsiêbiorców w zakresie gospodaro-

wania niektórymi odpadami oraz o op³acie produktowej i op³acie depozytowej(Dz. U. Nr 63, poz. 639, z póŸn. zm.),

l ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodê i zbiorowymodprowadzaniu œcieków (Dz. U. Nr 72, poz. 747),

l ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. Nr 115, poz. 1229, z póŸn. zm.),l ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony œrodowiska,

ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz. 1085, z póŸn. zm.),l ustawa z dnia 13 wrzeœnia 1996 r. o utrzymaniu czystoœci i porz¹dku w gminach

(Dz. U. Nr 132, poz. 622, z póŸn. zm.),l ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880),l ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 27, poz. 96,

z póŸn. zm.),l ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Œrodowiska (j.t. Dz. U. 2002,

Nr 112, poz. 928, z póŸn. zm.),l ustawa z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych

(Dz. U. 2002, Nr 11, poz. 841),l· ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o substancjach zuba¿aj¹cych warstwê ozonow¹

(Dz. U. Nr 121, poz. 1263),l ustawa z dnia 22 grudnia 2004 r. o handlu uprawnieniami do emisji do powietrza

gazów cieplarnianych i innych substancji (Dz. U. Nr 281, poz. 2784).

154

Za³¹cznik 3Zakres raportu o oddzia³ywaniuprzedsiêwziêcia na œrodowisko

Raport o oddzia³ywaniu przedsiêwziêcia na œrodowisko powinien zawieraæ nastêpuj¹-ce elementy:1) opis planowanego przedsiêwziêcia, a w szczególnoœci:

a) charakterystykê ca³ego przedsiêwziêcia i warunki wykorzystywania terenu w fazierealizacji i eksploatacji,

b) g³ówne cechy charakterystyczne procesów produkcyjnych,c) przewidywane wielkoœci emisji, wynikaj¹ce z funkcjonowania planowanego przed-

siêwziêcia,2) opis elementów przyrodniczych œrodowiska, objêtych zakresem przewidywanego od-

dzia³ywania planowanego przedsiêwziêcia,3) opis istniej¹cych w s¹siedztwie lub w bezpoœrednim zasiêgu oddzia³ywania planowane-

go przedsiêwziêcia zabytków, chronionych na podstawie przepisów o ochronie zabyt-ków i opiece nad zabytkami,

4) opis analizowanych wariantów, w tym wariantu:a) polegaj¹cego na niepodejmowaniu przedsiêwziêcia,b) najkorzystniejszego dla œrodowiska,wraz z uzasadnieniem ich wyboru,

5) okreœlenie przewidywanego oddzia³ywania na œrodowisko analizowanych wariantów, w tymrównie¿ w wypadku wyst¹pienia powa¿nej awarii przemys³owej, a tak¿e mo¿liwego trans-granicznego oddzia³ywania na œrodowisko,

6) analizê i ocenê mo¿liwych zagro¿eñ i szkód dla zabytków chronionych na podstawieprzepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, w szczególnoœci zabytkówarcheologicznych, w obrêbie terenu, na którym ma byæ realizowane przedsiêwziêcie,

7) uzasadnienie wybranego przez wnioskodawcê wariantu, ze wskazaniem jego oddzia³y-wania na œrodowisko, w szczególnoœci na:a) ludzi, zwierzêta, roœliny, wodê i powietrze,b) powierzchniê ziemi (z uwzglêdnieniem ruchów masowych ziemi), klimat i krajobraz,c) dobra materialne,d) zabytki i krajobraz kulturowy, objête istniej¹c¹ dokumentacj¹, w szczególnoœci reje-

strem lub ewidencj¹ zabytków,

Za³¹cznik 3. Zakres raportu o oddzia³ywaniu przedsiêwziêcia na œrodowisko

155

oraz wzajemne oddzia³ywanie miêdzy elementami, o których mowa w punktach a)-d),8) opis przewidywanych znacz¹cych oddzia³ywañ planowanego przedsiêwziêcia na œro-

dowisko, obejmuj¹cy bezpoœrednie, poœrednie, wtórne, skumulowane, krótko-, œred-nio- i d³ugoterminowe, sta³e i chwilowe oddzia³ywania na œrodowisko, wynikaj¹ce z:a) istnienia przedsiêwziêcia,b) wykorzystywania zasobów œrodowiska,c) emisji,oraz opis metod prognozowania, zastosowanych przez wnioskodawcê,

9) opis przewidywanych dzia³añ maj¹cych na celu zapobieganie, ograniczanie lub kom-pensacjê przyrodnicz¹ negatywnych oddzia³ywañ na œrodowisko,

10) dla dróg bêd¹cych przedsiêwziêciami mog¹cymi znacz¹co oddzia³ywaæ na œrodowi-sko, o których mowa w art. 51, ust. 1, pkt 1 – okreœlenie za³o¿eñ do:a) ratowniczych badañ zidentyfikowanych zabytków, znajduj¹cych siê na obszarze

planowanego przedsiêwziêcia, odkrywanych w trakcie prac budowlanych,b) programu zabezpieczenia istniej¹cych zabytków przed negatywnym oddzia³ywa-

niem planowanego przedsiêwziêcia oraz ochrony krajobrazu kulturowego,11) je¿eli planowane przedsiêwziêcie jest zwi¹zane z u¿yciem instalacji, porównanie

(z zastrze¿eniem ust. 2) proponowanej technologii z technologi¹ spe³niaj¹c¹ wymaga-nia, o których mowa w art. 143 ustawy Prawo ochrony œrodowiska,

12) wskazanie, czy dla planowanego przedsiêwziêcia konieczne jest ustanowienie obszaruograniczonego u¿ytkowania oraz okreœlenie granic takiego obszaru, ograniczeñ w za-kresie przeznaczenia terenu, wymagañ technicznych dotycz¹cych obiektów budowla-nych i sposobów korzystania z nich,

13) przedstawienie zagadnieñ w formie graficznej,14) mapy dla przedsiêwziêæ mog¹cych znacz¹co oddzia³ywaæ na œrodowisko, o których

mowa w art. 51, ust. 1, pkt 1:a) drogi i linie kolejowe:

– w skali 1:10 000 lub wiêkszej – dla przedsiêwziêæ lokalizowanych na obszarachpodlegaj¹cych ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochro-nie przyrody oraz na terenie ich otulin,

– w skali 1:25 000 lub wiêkszej – dla przedsiêwziêæ na pozosta³ych obszarach,b) napowietrzne linie elektroenergetyczne,c) instalacje do przesy³u ropy naftowej, produktów naftowych, substancji chemicz-

nych lub gazu,15) analizê mo¿liwych konfliktów spo³ecznych, zwi¹zanych z planowanym przedsiêwziêciem,16) przedstawienie propozycji monitoringu oddzia³ywania planowanego przedsiêwziêcia

na etapie jego budowy i eksploatacji,17) wskazanie trudnoœci wynikaj¹cych z niedostatków techniki lub wspó³czesnej wiedzy,

jakie napotkano opracowuj¹c raport,18) streszczenie w jêzyku niespecjalistycznym informacji zawartych w raporcie,19) nazwisko osoby lub osób sporz¹dzaj¹cych raport,20) Ÿród³a informacji stanowi¹ce podstawê do sporz¹dzenia raportu.

Za³¹cznik 3. Zakres raportu o oddzia³ywaniu przedsiêwziêcia na œrodowisko

156

Informacje wskazane w pkt. 5-9 powinny uwzglêdniæ przewidywane oddzia³ywanieanalizowanych wariantów w odniesieniu do siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roœlini zwierz¹t, dla których ochrony zosta³ wyznaczony obszar NATURA 2000. Z kolei w sytu-acji stwierdzenia mo¿liwoœci oddzia³ywañ transgranicznych informacje wymagane w punk-tach 1 – 17 powinny uwzglêdniæ i ten aspekt badanych zagadnieñ. W sytuacjach, w któ-rych przepisy to dopuszczaj¹ organ bior¹c pod uwagê usytuowanie, charakter i skalêoddzia³ywania przedsiêwziêcia na œrodowisko mo¿e odst¹piæ od wymagañ co do zawarto-œci raportu wskazanych w punktach 13, 15, 16 oraz od wymogu opisu wariantu polegaj¹-cego na niepodejmowaniu przedsiêwziêcia. Mo¿liwoœæ ta nie dotyczy dróg i linii kolejo-wych, bêd¹cych przedsiêwziêciami mog¹cymi znacz¹co oddzia³ywaæ na œrodowisko,wymagaj¹cymi obligatoryjnego raportu.

157

Za³¹cznik 4 Wniosek o wydanie decyzji o œrodowiskowych

uwarunkowanich zgody na realizacjê przedsiêwziêcia

Dnia, .....................................................................................................................imiê i nazwisko / nazwa inwestoraadres ......................................................................nr telefonu ..........................................................................................................................................imiê i nazwisko pe³nomocnika(upowa¿nienie + op³ata w znakach skarbowych)...............................................................................adres pe³nomocnikanr telefonu ...........................................................

Za³¹czniki obowi¹zkowe (brak za³¹cznika spowoduje pozostawienie wniosku bez rozpoznania):poœwiadczona przez w³aœciwy organ kopia mapy ewidencyjnej z zaznaczonym przebiegiem granicterenu, którego dotyczy wniosek oraz obszaru, na który bêdzie oddzia³ywaæ przedsiêwziêcie, op³aty

skarbowe – na podstawie ustawy z dnia 9 wrzeœnia 2000 r. o op³acie skarbowej (Dz. U. 2004 r. Nr 253,poz. 2532, z póŸn. zm.) – w znaczkach skarbowych: od wniosku – 5 z³ oraz 0,50 z³ za ka¿dy za³¹cznik.Zwolnione od op³aty skarbowej s¹ jednostki bud¿etowe, jednostki samorz¹du terytorialnego, organizacjepo¿ytku publicznego oraz podania i za³¹czniki do podañ wymienione w czêœci I za³¹cznika do ustawyo op³acie skarbowej.

W N I O S E KO WYDANIE DECYZJI O ŒRODOWISKOWYCH UWARUNKOWANIACH ZGODY

NA REALIZACJÊ PRZEDSIÊWZIÊCIA

Dla przedsiêwziêcia polegaj¹cego na ..........................................................................................................................................................................................................................................................................Opis przedsiêwziêcia – sporz¹dzony zgodnie z art. 49, ust. 3 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawoochrony œrodowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627, z póŸn. zm.) zawieraj¹cy w szczególnoœci dane:1) rodzaj, skala i usytuowanie przedsiêwziêcia:

............................................................................................................................................................2) powierzchnia zajmowanej nieruchomoœci, a tak¿e obiektu budowlanego oraz dotychczasowy sposób ich

wykorzystywania i pokrycia szat¹ roœlinn¹:............................................................................................................................................................

Za³¹cznik 4. Wniosek o wydanie decyzji o œrodowiskowych uwarunkowanichzgody na realizacjê przedsiêwziêcia

158

3) rodzaj technologii (w odniesieniu do istniej¹cej i planowanej dzia³alnoœci – ogólna charakterystyka istnie-j¹cego i planowanego przedsiêwziêcia):……………………………………………………………………………………......................................

4) ewentualne warianty przedsiêwziêcia:……………………………………………………………………………………......................................

5) przewidywana iloœæ wykorzystywanej wody i innych wykorzystywanych surowców, materia³ów, paliworaz energii:……………………………………………………………………………………......................................

6) rozwi¹zania chroni¹ce œrodowisko:……………………………………………………………………………………......................................

7) rodzaje i przewidywane iloœci wprowadzanych do œrodowiska substancji lub energii przy zastosowaniurozwi¹zañ chroni¹cych œrodowisko, w tym:a) iloœæ i sposób odprowadzania œcieków socjalno–bytowych:

……………………………………………………………………………………................................b) iloœæ i sposób odprowadzania œcieków technologicznych:

……………………………………………………………………………………................................c) iloœæ i sposób odprowadzania wód opadowych:

……………………………………………………………………………………................................d) rodzaje, przewidywane iloœci i sposób postêpowania z odpadami:

……………………………………………………………………………………................................e) iloœci i rodzaje zainstalowanych i planowanych maszyn, urz¹dzeñ:

……………………………………………………………………………………................................f) iloœci i rodzaje substancji emitowanych do powietrza:

……………………………………………………………………………………................................8) mo¿liwe transgraniczne oddzia³ywanie na œrodowisko:

……………………………………………………………………………………......................................9) obszary podlegaj¹ce ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody

znajduj¹ce siê w zasiêgu znacz¹cego oddzia³ywania przedsiêwziêcia:……………………………………………………………………………………......................................

10) czy dla projektowanej instalacji planuje siê utworzenie obszaru ograniczonego u¿ytkowania (dla przedsiê-wziêæ wymienionych w art. 135 Prawa ochrony œrodowiska), poniewa¿ mimo zastosowania dostêpnychrozwi¹zañ technicznych, technologicznych i organizacyjnych nie mog¹ byæ dotrzymane standardy jako-œci œrodowiska poza terenem zak³adu lub innego obiektu:……………………………………………………………………………………......................................

................................................... podpis wnioskodawcy

Inne za³¹czniki, których za³¹czenie mo¿e wp³yn¹æ na przyspieszenie prowadzeniapostêpowania:l mapa zasadnicza 1:500 lub 1:1 000 z zakreœlonym terenem inwestycji i obszarem, na

którym bêdzie oddzia³ywaæ przedsiêwziêcie,l dane w³aœcicieli dzia³ek s¹siednich (imiê i nazwisko, adres),l mapa pogl¹dowa 1:2 000, 1:50 000 lub 1:10 000 z naniesion¹ lokalizacj¹ inwestycji.

W przypadku przedsiêwziêæ wymienionych w art. 51, ust. 1, pkt 1 ustawy Prawoochrony œrodowiska, dla których raport o oddzia³ywaniu na œrodowisko sporz¹dza siêobligatoryjnie, do wniosku o wydanie decyzji o œrodowiskowych uwarunkowaniach nale¿y

Za³¹cznik 4. Wniosek o wydanie decyzji o œrodowiskowych uwarunkowanichzgody na realizacjê przedsiêwziêcia

159

do³¹czyæ raport (3 egzemplarze) sporz¹dzony zgodnie z art. 52 ustawy Prawoochrony œrodowiska.

Uwaga! Wnioskodawca przed z³o¿eniem wniosku mo¿e zwróciæ siê z zapytaniemo okreœlenie zakresu raportu. Dla pozosta³ych przedsiêwziêæ wymienionych w art. 51, ust. 1,pkt 2 i 3 z³o¿enie niniejszego wniosku (poprawnie wype³nionego) stanowi podstawê stwier-dzenia przez organ o obowi¹zku lub o odst¹pieniu od obowi¹zku sporz¹dzenia raportu.

OBJAŒNIENIA. Decyzjê o œrodowiskowych uwarunkowaniach wydaje siê dla przed-siêwziêæ, o których mowa w art. 51, ust. 1, pkt 1-3 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r.Prawo ochrony œrodowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627, z póŸn. zm.), do których zalicza siê:l przedsiêwziêcia mog¹ce znacz¹co oddzia³ywaæ na œrodowisko, dla których sporz¹dze-

nie raportu o oddzia³ywaniu przedsiêwziêcia na œrodowisko jest obligatoryjne (art. 51,ust., 1 pkt 1),

l przedsiêwziêcia mog¹ce znacz¹co oddzia³ywaæ na œrodowisko, dla których sporz¹dze-nie raportu o oddzia³ywaniu przedsiêwziêcia na œrodowisko jest fakultatywne (art. 51,ust. 1, pkt 2),

l przedsiêwziêcia inne ni¿ wymienione w art. 51, ust 1, pkt 1 i 2, które nie s¹ bezpoœred-nio zwi¹zane z ochron¹ obszaru NATURA 2000 lub nie wynikaj¹ z tej ochrony, je¿eli mog¹znacz¹co oddzia³ywaæ na obszar (art. 51 ust. 1, pkt 3).

Kwalifikacja przedsiêwziêæ okreœlona zosta³a w rozporz¹dzeniu Rady Ministrów z dnia9 listopada 2004 r. w sprawie okreœlenia rodzajów przedsiêwziêæ mog¹cych znacz¹cooddzia³ywaæ na œrodowisko oraz szczegó³owych uwarunkowañ zwi¹zanych z kwalifiko-waniem przedsiêwziêcia do sporz¹dzenia raportu o oddzia³ywaniu na œrodowisko(Dz. U. Nr 257, poz. 2573) oraz w rozporz¹dzeniu zmieniaj¹cym z dnia 10 maja 2005 r.(Dz. U. Nr 92, poz. 769).

INFORMACJE DODATKOWEl Decyzja o œrodowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizacjê przedsiêwziêcia nie

rodzi praw do terenu inwestycji oraz nie narusza praw w³asnoœci i uprawnieñ osóbtrzecich, a wnioskodawcy, który nie uzyska³ praw do terenu, nie przys³uguje roszczenieo zwrot nak³adów poniesionych w zwi¹zku z otrzyman¹ decyzj¹.

l Postêpowania wymagaj¹ce uzyskania zewnêtrznych opinii i uzgodnieñ w ramach postê-powania o wydanie decyzji o œrodowiskowych uwarunkowaniach mog¹ wymagaæ wy-d³u¿enia czasu postêpowania administracyjnego.

160

Za³¹cznik 5 Informacja o wymaganych dokumentach

w postêpowaniach administracyjnychz zakresu korzystania ze œrodowiska

W ZAKRESIE OCHRONY POWIETRZA

A.UZYSKANIE POZWOLENIA NA WPROWADZANIE GAZÓW LUB PY£ÓWDO POWIETRZA

Wniosek o wydanie pozwolenia spe³niaj¹cy wymogi art. 184, ust. 2-4, art. 221, 222ustawy Prawo ochrony œrodowiska powinien zawieraæ:l oznaczenie prowadz¹cego instalacjê, jego adres zamieszkania lub adres siedziby,l adres zak³adu, na którego terenie prowadzona jest eksploatacja instalacji,l informacjê o tytule prawnym do instalacji,l informacje o rodzaju instalacji, stosowanych urz¹dzeniach i technologiach oraz charak-

terystykê techniczn¹ Ÿróde³ powstawania i miejsc emisji,l ocenê stanu technicznego instalacji,l informacjê o rodzaju prowadzonej dzia³alnoœci,l opis zak³adanych wariantów funkcjonowania instalacji,l blokowy (ogólny) schemat technologiczny wraz z bilansem masowym i rodzajami wyko-

rzystywanych materia³ów, surowców i paliw, istotnych z punktu widzenia wymagañochrony œrodowiska,

l informacjê o energii wykorzystywanej lub wytwarzanej przez instalacjê,l wielkoœæ i Ÿród³a powstawania albo miejsca emisji aktualnych, proponowanych w trak-

cie normalnej eksploatacji instalacji oraz wystêpuj¹cych w warunkach odbiegaj¹cych odnormalnych (rozruch i wy³¹czenia),

l informacjê o planowanych okresach funkcjonowania instalacji w warunkach odbiegaj¹-cych od normalnych,

l informacjê o istniej¹cym lub przewidywanym oddzia³ywaniu emisji na œrodowisko,l wyniki pomiarów wielkoœci emisji z instalacji, je¿eli przeprowadzenie pomiarów by³o

wymagane,l zmiany wielkoœci emisji, je¿eli nast¹pi³y po uzyskaniu ostatniego pozwolenia,l proponowane dzia³ania (w tym wyszczególnienie œrodków technicznych) maj¹ce na

celu zapobieganie lub ograniczanie emisji, a je¿eli dzia³ania maj¹ byæ realizowane

Za³¹cznik 5. Informacja o wymaganych dokumentach w postêpowaniach administracyjnychz zakresu korzystania ze œrodowiska

161

w okresie, na który ma byæ wydane pozwolenie – równie¿ proponowany termin za-koñczenia tych dzia³añ,

l proponowane procedury monitorowania procesów technologicznych istotnych z punk-tu widzenia wymagañ ochrony œrodowiska, w szczególnoœci pomiaru lub ewidencjono-wania wielkoœci emisji,

l deklarowany termin i sposób zakoñczenia eksploatacji instalacji lub jej oznaczonej czêœci,niestwarzaj¹cy zagro¿enia dla œrodowiska, je¿eli zakoñczenie eksploatacji jest przewidywanew okresie, na który ma byæ wydane pozwolenie,

l deklarowany ³¹czny czas dalszej eksploatacji instalacji, je¿eli ma on wp³yw na okreœleniewymagañ ochrony œrodowiska oraz deklarowany sposób dokumentowania czasu tejeksploatacji,

l deklarowany termin oddania instalacji do eksploatacji, w przypadku okreœlonym w art. 191a,ustawy Prawo ochrony œrodowiska,

l czas, na jaki wydane ma byæ pozwolenie.

Je¿eli wniosek, o którym mowa w ust. 1 dotyczy instalacji nowo uruchamianych lubw sposób istotny zmienianych, powinien zawieraæ informacje o spe³nianiu wymogów, o któ-rych mowa w art. 143 ustawy Prawo ochrony œrodowiska.

Do wniosku o wydanie pozwolenia nale¿y do³¹czyæ:l dokument potwierdzaj¹cy, ¿e wnioskodawca jest uprawniony do wystêpowania w ob-

rocie prawnym, je¿eli prowadz¹cy instalacjê nie jest osob¹ fizyczn¹,l streszczenie wniosku sporz¹dzone w jêzyku niespecjalistycznym.

Wniosek o wydanie pozwolenia na wprowadzanie gazów lub py³ów do powietrza,oprócz informacji, o których mowa wy¿ej, powinien zawieraæ:l czas pracy powstaj¹cych w ci¹gu roku Ÿróde³ i miejsc wprowadzania gazów lub py³ów

do powietrza,l okreœlenie wprowadzanych do powietrza rodzajów i iloœci gazów lub py³ów przypadaj¹-

cych na jednostkê wykorzystywanego surowca, materia³u, paliwa lub powstaj¹cegoproduktu,

l opis terenu w zasiêgu piêædziesiêciokrotnej wysokoœci najwy¿szego miejsca wprowa-dzania gazów lub py³ów do powietrza, z uwzglêdnieniem obszarów poddanych ochro-nie na podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody oraz ustawy z dnia 17 czerwca1966 r. o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym (Dz. U. Nr 23, poz. 150, z 1987 r.Nr 33, poz. 180, z 1989 r. Nr 35, poz. 192, z 1990 r. Nr 34, poz. 198, z 1998 r. Nr 162,poz. 1116 i z 2000 r. Nr 120, poz. 1268),

l okreœlenie aerodynamicznej szorstkoœci terenu,l aktualny stan jakoœci powietrza,l okreœlenie warunków meteorologicznych,l wyniki obliczeñ stanu jakoœci powietrza, z uwzglêdnieniem metodyk modelowania,

o których mowa w art. 12 ustawy Prawo ochrony œrodowiska, wraz z graficznym ichprzedstawieniem.


162

Informacje, o których mowa:l powinny zawieraæ okreœlenie wielkoœci emisji w zakresie gazów lub py³ów wprowadza-

nych do powietrza, wyra¿onej w kg/h i w Mg/rok, a w przypadku instalacji, dla której s¹ustalone standardy emisyjne, tak¿e w jednostkach, w jakich wyra¿one s¹ standardy,

l powinny wskazywaæ usytuowanie stanowisk do pomiaru wielkoœci emisji w zakresiegazów lub py³ów wprowadzanych do powietrza oraz proponowany zakres, metodykêi sposób wykonywania pomiarów.

W razie braku standardów emisyjnych i dopuszczalnych poziomów substancji w po-wietrzu, iloœci gazów lub py³ów dopuszczonych do wprowadzenia do powietrza ustala siêna poziomie niepowoduj¹cym przekroczeñ:l wartoœci odniesienia substancji w powietrzu,l wartoœci odniesienia substancji zapachowych w powietrzu.

B. ZG£OSZENIE INSTALACJI, Z KTÓREJ EMISJA NIE WYMAGA POZWOLENIAZg³oszenie spe³niaj¹ce wymogi art. 152, ust. 2 ustawy Prawo ochrony œrodowiska

powinno zawieraæ:l oznaczenie prowadz¹cego instalacjê, jego adres zamieszkania lub adres siedziby,l adres zak³adu, na którego terenie prowadzona jest eksploatacja instalacji,l rodzaj i zakres prowadzonej dzia³alnoœci, w tym wielkoœæ produkcji lub wielkoœæ œwiadczo-

nych us³ug,l czas funkcjonowania instalacji (dni tygodnia i godziny),l wielkoœæ i rodzaj emisji,l opis stosowanych metod ograniczania wielkoœci emisji,l informacjê, czy stopieñ ograniczania wielkoœci emisji jest zgodny z obowi¹zuj¹cymi

przepisami.

C. INFORMACJE O ZAKRESIE KORZYSTANIA ZE ŒRODOWISKAWykazy informacji mo¿na znaleŸæ w rozporz¹dzeniach Ministra Œrodowiska:

l z dnia 26.06.2002 r. w sprawie wzorów wykazów zawieraj¹cych informacjê i dane o za-kresie korzystania ze œrodowiska i sposobu ich przedstawienia (Dz. U. Nr 100, poz. 920) –obowi¹zuj¹ce od 1 stycznia 2002 r. do 31 marca 2003 r.,

l z dnia 26 czerwca 2003 r. w sprawie zmiany wzorów wykazów zawieraj¹cych informacjêi dane o zakresie korzystania ze œrodowiska i sposobów ich przedstawienia (Dz. U. Nr 113,poz. 1075) – okres obowi¹zywania wzorów wykazów od 1 kwietnia 2003 r. do 31grudnia 2004 r.,

l z dnia 24 marca 2005 r. w sprawie zamiany wzorów wykazów zawieraj¹cych informacjêi dane o zakresie korzystania ze œrodowiska i sposobu ich przedstawienia (Dz. U. Nr 53,poz. 481) – okres obowi¹zywania wzorów wykazów od 1 stycznia 2005 r. do 30 czerwca2006 r.,

l z dnia 15 grudnia 2005 r. w sprawie wzorów wykazów zawieraj¹cych informacjê i daneo zakresie korzystania ze œrodowiska oraz o wysokoœci nale¿nych op³at i sposobu przed-stawienia tych informacji i danych (Dz. U. Nr 252, poz. 2128).


163

UZYSKANIE POZWOLEÑ WODNOPRAWNYCH

A.UZYSKANIE POZWOLENIA WODNOPRAWNEGO NA SZCZEGÓLNE KORZY-STANIE Z WÓD okreœlone w art. 37 ustawy Prawo Wodne

Wymagane dokumenty:l wniosek,l dwa egzemplarze operatu wodnoprawnego spe³niaj¹cego wymagania art. 132 ustawy

Prawo wodne,l decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, je¿eli by³a wymagana lub

wypis i wyrys z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, je¿eli plan zo-sta³ sporz¹dzony,

l opis prowadzonej dzia³alnoœci w jêzyku nietechnicznym.

B. UZYSKANIE POZWOLENIA WODNOPRAWNEGO NA WYKONANIE URZ¥-DZEÑ WODNYCH

Wymagane dokumenty:l wniosek,l dwa egzemplarze operatu wodnoprawnego lub projektu urz¹dzeñ spe³niaj¹cych wymogi

operatu,l decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, je¿eli by³a wymagana lub

wypis i wyrys z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, je¿eli plan zosta³sporz¹dzony,

l decyzja o œrodowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizacjê przedsiêwziêcia (w przy-padku okreœlonym ustaw¹ Prawo ochrony œrodowiska),


C. UZYSKANIE POZWOLENIA WODNOPRAWNEGO NA ROLNICZE WYKORZY-STANIE ŒCIEKÓW W ZAKRESIE NIEOBJÊTYM ZWYK£YM KORZYSTANIEMZ WÓD

Wymagane dokumenty:l wniosek,l dwa egzemplarze operatu wodnoprawnego spe³niaj¹cego wymagania art. 132 Prawo wodne,l decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, je¿eli by³a wymagana lub



D.UZYSKANIE POZWOLENIA WODNOPRAWNEGO NA WPROWADZANIE DOURZ¥DZEÑ KANALIZACYJNYCH ŒCIEKÓW ZAWIERAJ¥CYCH SUBSTANCJESZCZEGÓLNIE SZKODLIWE DLA ŒRODOWISKA WODNEGO, okreœlone napodstawie art. 45, ust 1, pkt 1 ustawy Prawo wodne


164

Wymagane dokumenty:l wniosek,l dwa egzemplarze operatu wodnoprawnego spe³niaj¹cego wymagania art. 132 ustawy

Prawo wodne,l decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, je¿eli by³a wymagana lub


l opis prowadzonej dzia³alnoœci w jêzyku nietechnicznym.Uwaga! Podobne dokumenty nale¿y z³o¿yæ w przypadku wyst¹pienia o uzyskaniepozwolenia wodnoprawnego na: d³ugotrwa³e obni¿enie zwierciad³a wody podziemnej,wydobywanie kamienia, ¿wiru, piasku, innych materia³ów oraz ustanowienie strefy ochro-ny bezpoœredniej ujêcia wód podziemnych.

GOSPODARKA ODPADAMI

A.WYTWÓRCA ODPADÓW PROWADZ¥CY INSTALACJÊjest zobowi¹zany uzyskaæ pozwolenie na wytwarzanie odpadów, je¿eli wytwa-rza powy¿ej 1 Mg odpadów niebezpiecznych rocznie lub powy¿ej 5 tysiêcy Mg rocznieodpadów innych ni¿ niebezpieczne.

Wymagane dokumenty to wniosek o wydanie pozwolenia, który powinien spe³niaæwymagania okreœlone w art. 184 ustawy Prawo ochrony œrodowiska oraz w art. 18 ustawyo odpadach.

B. WYTWÓRCA ODPADÓW jest zobowi¹zany:1) uzyskaæ decyzjê zatwierdzaj¹c¹ program gospodarki odpadami niebez-

piecznymi, je¿eli wytwarza odpady niebezpieczne w iloœci powy¿ej 0,1 Mg rocznie.Wymagane dokumenty:– wniosek o zatwierdzenie programu gospodarki odpadami niebezpiecznymi,– program gospodarki odpadami niebezpiecznymi spe³niaj¹cy wymagania okreœlone

w art. 20, ust. 1 ustawy o odpadach,2) przed³o¿yæ informacjê (spe³niaj¹c¹ wymogi art. 24, ust. 4 ustawy o odpadach) o wytwo-

rzonych odpadach oraz o sposobie gospodarowania wytwarzanymi odpadami, je¿eli wy-twarza odpady niebezpieczne w iloœci do 0,1 Mg rocznie albo powy¿ej 5 tysiêcy Mgrocznie odpadów innych ni¿ niebezpieczne.

C. POSIADACZ ODPADÓW, KTÓRY PROWADZI DZIA£ALNOŒÆ W ZAKRESIEODZYSKU LUB UNIESZKODLIWIANIA

zobowi¹zany jest uzyskaæ zezwolenie na prowadzenie tej dzia³alnoœci. Wymagane doku-menty: wniosek, który powinien zawieraæ informacje okreœlone w art. 27, ust. 1 ustawyo odpadach.


165

D.POSIADACZ ODPADÓW, KTÓRY PROWADZI DZIA£ALNOŒÆ W ZAKRESIEZBIERANIA LUB TRANSPORTU ODPADÓW

jest zobowi¹zany uzyskaæ zezwolenie na prowadzenie tej dzia³alnoœci. Wymagane doku-menty: wniosek, który powinien zawieraæ informacje okreœlone w art. 28, ust. 4 ustawyo odpadach.

OP£ATA PRODUKTOWA

W œwietle przepisów ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o obowi¹zkach przedsiêbiorcóww zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o op³acie produktowej i op³aciedepozytowej (Dz. U. Nr 63, poz. 639, ze zm.) obowi¹zki z niej wynikaj¹ce objê³y przed-siêbiorców (w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie dzia³alno-œci gospodarczej) wprowadzaj¹cych na rynek krajowy (wytwarzaj¹cych, jak i importuj¹-cych) wymienione w za³¹cznikach do ustawy produkty uci¹¿liwe dla œrodowiska orazprodukty w opakowaniach.

Zgodnie z ustaw¹ przedsiêbiorc¹ jest równie¿:l pakuj¹cy produkty wytwarzane przez innego przedsiêbiorcê i wprowadzaj¹cy je na ry-

nek,l przedsiêbiorca, który zleci³ wytworzenie produktu lub produktu w opakowaniu,l prowadz¹cy jednostki handlu detalicznego, wprowadzaj¹cy swoje produkty w opako-

waniach, na powierzchni handlowej powy¿ej 500 m2,l prowadz¹cy jednostki handlowe o ³¹cznej powierzchni 5000 m2, bez wzglêdu na po-

wierzchniê pojedynczej jednostki,l importer towarów, których czêœciami sk³adowymi lub przynale¿noœciami s¹ produkty

wymienione w ustawie.Od 1 stycznia 2002 r. przedsiêbiorca musi siê rozliczyæ z recyklingu i/lub odzysku

produktów w opakowaniach z:l tworzyw sztucznych,l aluminium,l stali (w tym z blachy stalowej),l papieru i tektury,l opakowañ ze szk³a gospodarczego (poza ampu³kami),l opakowañ z materia³ów naturalnych (drewna i tekstyliów),l opakowañ wielomateria³owych (do 31 marca 2005 roku);oraz produktów szczególnie szkodliwych dla œrodowiska:l akumulatorów niklowo-kadmowych,l ogniw i baterii galwanicznych (bez ich czêœci),l olei smarowych,l lamp wy³adowczych (z wy³¹czeniem œwietlówek kompaktowych),l opon.


166

Do 31 marca 2005 r. potwierdzeniem wykonania obowi¹zku i/lub recyklingu w krajujest faktura VAT, natomiast poza granicami kraju masê lub iloœæ odpadów ustala siê woparciu o zg³oszenie celne, a w przypadku przekazania odpadów do odzysku i/lub recy-klingu na terenie Wspólnoty Europejskiej – na podstawie faktury potwierdzaj¹cej.

Zgodnie z Rozporz¹dzeniem Ministra Œrodowiska z dnia 31 marca 2005 r. (Dz. U. Nr 58,poz. 510) od 1 kwietnia 2005 r. potwierdzeniem spe³nienia obowi¹zku s¹ dokumentypotwierdzaj¹ce oddzielnie odzysk i oddzielnie recykling.

Ustawodawca dopuœci³ mo¿liwoœæ samodzielnego dokonania odzysku i/lub recyklingu.Obowi¹zek ten ustala siê na podstawie ewidencji odpadów prowadzonej w oparciu o prze-pisy ustawy o odpadach.

Przedsiêbiorcy, którzy przekroczyli wymagany w danym roku sprawozdawczym poziomodzysku i/lub recyklingu mog¹ przenieœæ nadwy¿kê na rok nastêpny.

Roczne poziomy odzysku i/lub recyklingu odpadów opakowaniowych i pou¿ytkowychwymagane w poszczególnych latach s¹ opublikowane w Rozporz¹dzeniu Rady Ministrówz dnia 30 czerwca 2001 r. (Dz. U. Nr 69, poz. 719), a zmiany w Rozporz¹dzeniu RadyMinistrów z dnia 29 maja 2003 r. (Dz. U. Nr 104, 982).

Przedsiêbiorca uiszcza op³aty wtedy, gdy nie osi¹gnie odpowiedniego poziomu odzy-sku i/lub recyklingu odpadów opakowaniowych i pou¿ytkowych.

FORMY ROZLICZENIA:l przedsiêbiorca mo¿e rozliczyæ siê samodzielnie,l obowi¹zki wynikaj¹ce z ustawy mo¿e zleciæ organizacji odzysku.

SPRAWOZDAWCZOŒÆ:l Op³atê produktow¹ oblicza siê jako iloczyn stawki i ró¿nicy pomiêdzy wymaganym

a osi¹gniêtym poziomem odzysku (recyklingu) i nastêpnie przelicza na wielkoœæ wyra-¿on¹ w masie albo iloœci produktów lub opakowañ.

l Op³aty wnoszone s¹ do 31 marca roku kalendarzowego nastêpuj¹cego po roku, któregoop³ata dotyczy.

l Op³ata produktowa jest wp³acana na odrêbny rachunek bankowy urzêdu marsza³kow-skiego, w³aœciwego ze wzglêdu na siedzibê lub miejsce zamieszkania przedsiêbiorcy.

l Op³atê ustala siê wed³ug stawek obowi¹zuj¹cych w okresie, w którym wprowadzanoprodukty w opakowaniach wymienione w za³¹cznikach 1, 2 i 3 do ustawy.– w roku 2002 i 2003 – zgodnie z Rozporz¹dzeniem Rady Ministrów z dnia 11 wrze-

œnia 2001 r. (Dz. U. Nr 116, poz. 1235),– w roku 2004 i 2005 – zgodnie z Rozporz¹dzeniem Rady Ministrów z dnia 3 paŸdzier-

nika 2001 r. (Dz. U. Nr 180, poz. 1768),– w roku 2006 – zgodnie z Rozporz¹dzeniem Rady Ministrów z dnia 9 sierpnia 2005 r.

(Dz. U. Nr 157, poz. 1325).l W przypadku nie osi¹gniêcia wymaganych poziomów odzysku lub recyklingu odpadów

opakowaniowych i pou¿ytkowych nale¿y z³o¿yæ marsza³kowi województwa sprawoz-danie o wysokoœci nale¿nej op³aty produktowej. Wzór sprawozdania og³oszono w Roz-


167

porz¹dzeniu Ministra Œrodowiska z dnia 22 listopada 2005 r. w sprawie wzoru roczne-go sprawozdania o wysokoœci nale¿nej op³aty produktowej (Dz. U. Nr 234, poz. 1996).

ZWOLNIENIA:l Od 2005 roku nie wnosi siê op³aty produktowej, której ³¹czna roczna wysokoœæ dla opako-

wañ z za³¹cznika nr 1 do ustawy oraz produktów wymienionych w za³¹cznikach nr 2 i 3do ustawy nie przekracza 50 z³. Nie zwalnia to przedsiêbiorcy za sk³adania sprawozdaniaOŒ – OP1 za dany rok rozliczeniowy.

Zgodnie z art. 12, ust. 5 ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o obowi¹zkach przedsiêbior-ców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o op³acie produktowej i op³a-cie depozytowej (Dz. U. Nr 63, poz. 639, ze zm.) przepisom ustawy nie podlegaj¹ przed-siêbiorcy, którzy eksportuj¹ lub dokonuj¹ wewn¹trzwspólnotowej dostawy produktów lubproduktów w opakowaniach, uprzednio wprowadzonych na terytorium kraju w drodzeimportu lub wewn¹trzwspólnotowego nabycia.

dofinansowano ze œrodkówNARODOWEGO FUNDUSZU OCHRONYŒRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ

na zamówienieZWI¥ZKU RZEMIOS£A POLSKIEGO

WYDAWCABiuro Projektowo-Doradcze EKO-KONSULT

Projekt ok³adki:Czes³aw Kabala

Opracowanie redakcyjne:Andrzej Tyszecki

Redakcja techniczna:Wies³awa Ros³onkiewicz

Przygotowanie do druku:Wydawnictwo Reklamowe TRINUM Gdañsk

Druk:Centrum Poligrafii GRAFIX Gdañsk

ISBN 83-917725-2-7

Zamówienia kierowaæ do:Biuro Projektowo-Doradcze EKO-KONSULT

80-328 Gdañsk, ul. Koœcierska 5tel/fax 058/554-3138; 554-3139

[email protected]

Documents

Poradnik i zamowienie - Jagiellonian Universitykijak/OOS III/Podreczniki/Poradnik_ZRP_2.pdfiwymagañ zrównowa¿onego rozwoju. ZASADA DOSTÊPU DO INFORMACJI jest rozwiniêciem art