11. Strategia bezpieczeństwa państwa

Rada Ministrów przyjęła opracowaną w Ministerstwie Obrony Narodowej "Strategię Obronności Rzeczypospolitej Polskiej".

Jest to jawny dokument strategiczny, określający podstawowe założenia obronności Polski oraz funkcjonowanie całego systemu obronnego państwa, w tym jego najważniejszego elementu – Sił Zbrojnych RP.

Strategia Obronności RP jest strategią sektorową do Strategii Bezpieczeństwa Narodowego RP, konkretyzującą zawarte w niej zapisy dotyczące obronności. Jest to dokument ważny i potrzebny, gdyż:

─ koncepcyjnie porządkuje całą sferę związaną z obronnością;

─ tworzy wykładnię dla dokumentów obronnych niższego szczebla – jej zapisy będą rozwijane i precyzowane w dokumentach wdrożeniowych, tj. dyrektywach, planach strategicznych i operacyjnych oraz w programach przygotowań obronnych;

─ stanowi ważny komunikat dla polskiego społeczeństwa i partnerów zagranicznych, informujący o żywotnych zagadnieniach dotyczących obronności Polski i wskazujący na otwartą i transparentną postawę naszego kraju w kwestiach związanych z bezpieczeństwem i obronnością państwa.

Ponadto Strategia Obronności RP:

• spełnia wymogi stawiane nowoczesnemu dokumentowi o charakterze strategicznym: ma logiczny i czytelny układ, będący odzwierciedleniem sekwencji problemów strategicznych w dziedzinie obronności (nowoczesna kolejność cyklu strategicznego);

• przedstawia nowoczesne postrzeganie obronności, odmienne od wąskiego utożsamiania jej jedynie z klasycznie pojmowaną obroną terytorium państwa – analiza uwarunkowań obronności uwzględnia tendencje i zagrożenia w globalnym i narodowym środowisku bezpieczeństwa, a także zasady kształtowania polityki obronnej państwa oraz zakres i wymiar jego sojuszniczych powiązań;

• koncepcja obronności, oparta na trzech stanach funkcjonowania państwa (pokoju, kryzysu i wojny), została przedstawiona przez pryzmat misji i zadań realizowanych przez poszczególne elementy systemu obronnego państwa (tj. w ujęciu dynamicznym), a nie z perspektywy jego kształtu strukturalno-organizacyjnego (czyli w ujęciu statycznym);

• szczegółowo analizuje różne aspekty funkcjonowania Sił Zbrojnych RP ─ charakteryzuje ich misje, zdolności operacyjne, organizację oraz strukturę kierowania i dowodzenia;

• rozwija problematykę przygotowań obronnych, eksponując rolę administracji publicznej i wybranych przedsiębiorców jako elementów wykonawczych systemu obronnego państwa;

• szkicuje wizję transformacji Sił Zbrojnych RP.

10. Rola wojska w państwie – jako straży

Wojsko jako straż

Rola policji jako straży czuwającej nad porządkiem publicznym. Policja to jedna z kluczowych służb zabezpieczających

porządek w państwie. Pól obszaru w których Policja jest aktywna jest bardzo wiele. Do głównych należą zabezpieczenie

bezpieczeństwa przeciętnemu obywatelowi, pilnowanie przestrzegania przepisów prawnych ale też przepisów drogowych,

prowadzenie dochodzeń mających na celu ujęcie przestępców dokonujących przestępstwa i wiele wiele innych. Policjanci

mogą przechodzić na wcześniejszą emeryturę ponieważ ich warunki pracy często są bardzo trudne. Poza tym często

policjanci są narażeni na wielogodzinny stres co powoduje że muszą być oni odporni psychicznie. Często pracownicy policji

stykają się z zabójstwami lub innymi ciężkimi przestępstwami. W pewnej części społeczeństwa policja nie cieszy się zbyt

dużą popularnością chociaż odsetek ten można uznać za marginalny. Fakt ten na pewno nie ułatwia pracy przeciętnemu

policjantowi. Są obywatele którzy kojarzą policjanta jako człowieka niechętnego do pomocy tylko czekającego na to żeby

wlepić mandat.

Wojsko jako straż

Rola wojska jako instytucji czuwającej nad obronnością państwa.Wojsko jest organem obronnym państwa. W okresie pokoju

rola wojska wydaje się być niezbyt istotna. Żołnierze jednak również w czasie pokoju często pomagają choćby przy

powodziach lub kataklizmach. Podczas działań wojennych roli wojska nie należy chyba nikomu tłumaczyć. W czasie wojny

wojska zadaniem jest prowadzenie działań wojennych mających na celu obronę własnego państwa lub ataku na terytorium

nieprzyjaciela. Oznacza to że żołnierz musi być sprawnym i dobrze wyszkolonym człowiekiem aby spełniać powierzone mu

zadania. Poza tym powinien on być odporny psychicznie ze względu na obciążenie psychiczne jakie wiąże się z

przeprowadzaniem działań wojennych. Fakt ten powoduje że przykładowo do wojska nie bierze się osób z zaburzeniami

psychicznymi. Oczywistością jest też fakt że w wojsku człowiek musi umieć obchodzić się z bronią i to z paroma rodzajami

broni palnej i nie tylko. Wojskowi podobnie jak policjanci mogą przechodzić na wcześniejsze emerytury choć podczas

pokoju przywilej taki wydaje się być nieuzasadniony.

17. Ogólna charakterystyka rodzajów sił zbrojnych

Rola i zadania Sił Zbrojnych PRL w wypracowanym wspólnie systemie obronnym wspólnoty socjalistycznej są adekwatne do zasobów ludzkich oraz potencjału ekonomicznego i naukowo-technicznego, umożliwiającego zaspokojenie najważniejszych potrzeb w zakresie nowoczesnego uzbrojenia i wyposażenia wojsk. Stosownie do roli, miejsca i zadań wynikających z geograficznego, politycznego i strategicznego położenia naszego kraju, został dokonany podział sił zbrojnych na wojska operacyjne i wojska obrony terytorium kraju. Nasze wojska operacyjne stanowią ważny ilościowo i jakościowo element Zjednoczonych Sił Zbrojnych Układu Warszawskiego Główne walory tych wojsk to ich ruchliwość, manewrowość i duża siła ognia. Sprzyja temu wysoki stopień upancernienia i zmechanizowania, dobre wyposażenie w sprzęt pływający i inżynieryjny oraz nowoczesne środki ogniowe. Należy podkreślić, że nasi specjaliści i naukowcy wojskowi posiadają znaczny wkład w rozwój nauki i sztuki wojennej, w wypracowanie założeń sojuszniczej doktryny wojennej oraz konstruktorskiej myśli technicznej i technologicznej.

Uchwała sił zbrojnych

Uchwała VII Zjazdu PZPR poświecona zadaniom rozwoju budownictwa socjalistycznego stwierdza: „Bezpieczeństwo kraju jest nieodzownym warunkiem budownictwa socjalistycznego. Partia nadal będzie działać na rzecz dalszego umacniania siły obronnej państwa, doskonalenia systemu obronnego na rzecz zapewnienia wysokiej sprawności bojowej wojska i należytego wyposażenia go. Troszczyć się będzie o stałe pogłębianie świadomości politycznej oraz zwartości ideowo-moralnej Sił Zbrojnych, o umacnianie społecznego autorytetu i uznania dla żołnierzy spełniających ofiarnie swoje obowiązki wobec socjalistycznej ojczyzny. Należy rozwijać i pogłębiać patriotyczne i internacjonalistyczne wychowanie żołnierzy, doskonalić system szkolenia oraz nieustannie pogłębiać więź wojska ze społeczeństwem. Dalsze rozwijanie przyjaźni i współdziałania ludowego Wojska Polskiego z armiami państw Układu Warszawskiego, zacieśnianie braterskiej więzi z Armią Radziecką służyć będzie umocnieniu sojuszu państw wspólnoty socjalistycznej, jej siły politycznej i obronnej".

Edward Gierek

Podejmując ten problem na III Plenum KC PZPR I sekretarz KC PZPR tow. Edward Gierek stwierdził: „Służba sprawie pokoju, zapobieganie napięciom i konfliktom, uczynienie procesu odprężenia nieodwracalnym — to fundamentalne założenia naszej polityki i doktryny obronnej. Realizujemy ją, zespalając nasz narodowy wysiłek obronny w ramach wspólnoty krajów socjalistycznych — w Układzie Warszawskim". Szkolenie bojowe i polityczne jest procesem nieustannym i ciągłym. Wciąż wzrastają wymagania w tej dziedzinie, aby móc zapewnić odpowiedni wkład w utrwalanie bezpieczeństwa całej wspólnoty socjalistycznej zespolonej w Układzie Warszawskim. Wszyscy żołnierze ludowego Wojska Polskiego w trudzie codziennego szkolenia, doskonaląc swój kunszt bojowy, wzbogacają tradycyjny dorobek braterstwa broni z Armią Radziecką i innymi armiami Układu Warszawskiego o nowe istotne treści, niezbędne dla zapewnienia bezpieczeństwa naszych krajów. Siły reakcyjne, militarystyczne i przeciwne odprężeniu międzynarodowemu nie wyrzekły się walki z ideologią marksistowsko-leninowską ani ataków na państwa socjalistyczne. W walce tej stosowały i stosują różne formy i metody, dostosowując je do sytuacji międzynarodowej, do aktualnego układu sił na świecie.

Siły Zbrojne RP to podstawowy element systemu obronności państwa, przeznaczony do ochrony i obrony jego interesów, wykorzystywany jako czynnik odstraszania, wymuszania i utrzymania pokoju lub w razie konieczności do prowadzenia walki zbrojnej.

Ze względu na charakter prowadzonych działań i strukturę organizacyjną siły zbrojne dzielą się na wojska operacyjne i obrony terytorialnej. Ze względu na środowisko w jakim prowadzone są działania na rodzaje sił zbrojnych: wojska lądowe, siły powietrzne i marynarkę wojenną. W skład sił zbrojnych wchodzi Sztab Generalny jako organ planowania wykorzystania sił zbrojnych, a w czasie wojny Naczelne Dowództwo wraz ze zmobilizowanymi jednostkami.

Siły Zbrojne RP są zasadniczym instrumentem państwa, przeznaczonym do skutecznego wspierania jego polityki bezpieczeństwa.

Miejsce i rola Sił Zbrojnych RP w architekturze bezpieczeństwa państwa wynikają z potrzeb obrony narodowej, zobowiązań sojuszniczych oraz uczestnictwa w działaniach na rzecz międzynarodowego pokoju i stabilności.

Siły zbrojne zapewniają: ochronę niepodległości i niepodzielności terytorium Polski; bezpieczeństwo i nienaruszalność granic; wsparcie polityki zagranicznej i żywotnych interesów państwa na arenie

międzynarodowej; pomoc organom administracji publicznej w reagowaniu na zagrożenia pozamilitarne; wsparcie operacji antyterrorystycznych i ratowniczych.

W tym celu SZ RP utrzymują w gotowości niezbędny potencjał środków wojskowych do przeciwdziałania lub usuwania przyczyn i skutków zewnętrznych oraz wewnętrznych zagrożeń bezpieczeństwa państwa.

Siły Zbrojne RP wydzielają również określony, przez odrębne porozumienia, potencjał do zintegrowanej struktury wojskowej NATO.

Będą też uczestniczyć w operacjach kryzysowych UE, zgodnie z deklaracjami politycznymi państwa. Komponenty SZ RP przewidywane do użycia w operacjach NATO mogą być również włączone do operacji wojskowych Unii Europejskiej. Każdorazowo jednak akt tego rodzaju wymaga oddzielnej decyzji Prezydenta RP.

Wspólny wysiłek zbrojny państw sojuszniczych i UE jest podstawowym narzędziem kształtowania i stabilizowania międzynarodowego bezpieczeństwa europejskiego, euroatlantyckiego i globalnego. Wspiera on wysiłki dyplomatyczne społeczności międzynarodowej zmierzające do przeciwdziałania powstawaniu lokalnych i regionalnych konfliktów oraz ich pokojowego rozwiązywania.

W przypadku wyczerpania możliwości i środków pokojowych w rozwiązywaniu zarzewia konfliktu, wydzielone komponenty SZ RP, na podstawie odrębnych decyzji politycznych kierownictwa państwa, mogą uczestniczyć w interwencji zbrojnej poprzez podjęcie działań prewencyjnych, reagowania kryzysowego, obronnych lub stabilizacyjnych w ramach ONZ, OBWE, NATO, UE bądź doraźnie organizowanych koalicji.

Siły Zbrojne RP są przygotowywane do skutecznego przeciwdziałania określonym zagrożeniom zewnętrznym i wewnętrznym godzącym w narodowy interes bezpieczeństwa państwa oraz do uczestniczenia w operacjach reagowania kryzysowego i wojennych1.

1 Strategia wojskowa RP, MON, Warszawa 2003.

Zasadnicze zadania Sił Zbrojnych RPPunktem wyjścia mającym prowadzić do ustalenia modelu SZ RP (struktur

organizacyjnych, systemu dowodzenia oraz uzbrojenia i wyposażenia) powinno być określenie dla nich zadań (teraźniejszych i przewidywanych) przede wszystkim w systemie obronnym państwa, ale także w systemie sojuszniczym.

Ogólne zadania dla Sił Zbrojnych RP są określane przez czynniki polityczne, w związku z tym kierownictwo polityczne państwa (mając cały czas na względzie bezpieczny byt i rozwój państwa) winno je wygenerować na podstawie realizowanych interesów państwa, przewidywanych zagrożeń, misji do wypełnienia oraz zobowiązań międzynarodowych, czyli uogólniając na podstawie uwarunkowań politycznych, społecznych i militarnych. Z prowadzonych analiz wynika, że spośród uwarunkowań politycznych, społecznych i militarnych podstawowe znaczenie dla określenia zadań będą miały: zagrożenia, uczestnictwo w sojuszu, wola obrony wartości narodowych przez społeczeństwo. Następnie wojskowe dowództwa (strategiczne i operacyjne) na podstawie określonych zasadniczych zadań polityczno-wojskowych dla sił zbrojnych precyzuje bardziej szczegółowe zadania i wymagania operacyjne dla podległych wojsk (patrz zał. 2.).

Warto podkreślić, że analiza aktualnej (prognozowanej) sytuacji geopolitycznej i militarnej w Europie pozwala dostrzec wiele czynników wpływających pośrednio i bezpośrednio na zmianę charakteru zadań SZ RP (rys. 2).

Dokumentem pierwotnym określającym ogólne zadania dla sił zbrojnych jest Strategia bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej2, w której ponadto określono, że przekazane zadania mają być skonkretyzowane w narodowych i sojuszniczych planach obrony. W Strategii bezpieczeństwa... przewiduje się gotowość Sił Zbrojnych RP do wykonania czterech rodzajów zadań strategicznych:1) zadań obronnych – odparcie agresji na terytorium Polski lub innego państwa

sojuszniczego;2) zadań reagowania kryzysowego (także w ramach misji międzynarodowych poza

obszarem RP);3) zadań stabilizacyjnych i prewencyjnych (w czasie pokoju).4) zadań związanych z występowaniem zagrożeń pozamilitarnych (klęski żywiołowe,

katastrofy).Rozpatrując przedstawione powyżej zasadnicze zadania postawione siłom zbrojnym,

widać ich częściową nierealność, pewną niejasność oraz zbytnie skierowanie uwagi na zabezpieczenie interesów sojuszników (organizacji międzynarodowych). Powstaje więc pytanie, czy mając takie ograniczenia ekonomiczno-finansowe, a w związku z tym nienowoczesną i niedoinwestowaną armię, możemy sobie pozwolić w bliskiej perspektywie czasowej na realizację powyższych zadań? Przecież zadania na tym szczeblu kierowania państwem stawia się po to, by je realizować, gdyż stają się one bazą do ich dalszej operacjonalizacji. Poza tym, najpierw należałoby priorytetowo traktować własne bezpieczeństwo, dopiero zając się bezpieczeństwem innych, gdyż słynny Artykuł V Traktatu, nie daje nam żadnych gwarancji, lecz tylko daje możliwość udzielenia wsparcia przez inne nacje z NATO.

2 Opracowana przez MSZ w 2003 r.

Drugim niejasnym elementem są zadania dotyczące reagowania kryzysowego, ponieważ nie wiadomo, czy zadania z tej grupy dotyczą tylko sfery militarnej (operacje realizowane poza Artykułem V Traktatu) czy także sfery niemilitarnej (np.: zwalczanie klęsk żywiołowych, terroryzmu, handlu narkotykami, przestępczości zorganizowanej, itp.)?

Wyjaśnia i dokładniej precyzuje zadania do realizacji przez SZ RP następny dokument rangi państwowej, jest to Strategia wojskowa Rzeczypospolitej Polskiej3. Na podstawie dwóch wspomnianych powyżej zasadniczych dokumentów rozwinięte zostały zasadnicze zadania przewidziane do realizacji przez SZ RP.

Zadanie pierwsze związane z odparciem bezpośredniej agresji na własne terytorium lub na inne państwo sojusznicze będzie polegało na: stopniowym lub alarmowym rozwijaniu sił zbrojnych, osiąganie stanu gotowości do

działań oraz przeprowadzenie częściowej lub powszechnej mobilizacji; rozpoznawaniu zgrupowania inwazyjnego przeciwnika w celu przejęcia inicjatywy

strategicznej; wzmocnieniu ochrony granicy i przestrzeni powietrznej oraz ochrony ważnych obiektów

wojskowych, administracyjnych i gospodarczych; przeprowadzeniu połączonych operacji osłonowych i obronnych w początkowym okresie

wojny przy użyciu sił znajdujących się na zaatakowanym obszarze oraz wojsk operacyjnych dodatkowo przerzuconych z innych kierunków i obszarów;

doprowadzeniu do uzyskania przewagi strategicznej przez mobilizacyjne i operacyjne rozwinięcie głównych sił obrony oraz sił wzmocnienia;

rozbiciu zgrupowania inwazyjnego i zniszczeniu jego potencjału ofensywnego przez zorganizowanie przeciwnatarcia strategicznego.

3 Strategia wojskowa RP (projekt – listopad 2003).

Brak utrwalonej demokracji

w części krajów

Zmniejszenie groźby

globalnejkonfrontacji

militarnej

Udział Polskiw sojuszu

NATO

Dużanieprzewidywalnośćsytuacji w krajach

byłego ZSRR

Tendencje do zmniejszania sił zbrojnych na czas „P”

ZADANIA SZ RP

Wzrost zagrożeń

o charakterzeniemilitarnym

Większeprawdopodobieńst

wokonfliktówlokalnych

Zmiany w doktrynachi uzbrojeniu

wojsk

Rys. 2. Czynniki wpływające na zmiany zadań SZ

Powyższe zadania przewidziane dla wojsk operacyjnych będą wspierane działaniami sił obrony terytorialnej, polegającymi na: zorganizowaniu obrony miast i miejscowości ważnych operacyjnie rejonów i obiektów na

całym terytorium Polski; ochronie bezpiecznego funkcjonowania elementów infrastruktury państwa (ekonomicznej

i społecznej), istotnych dla swobody manewru wojsk operacyjnych i koniecznych dla wsparcia wojsk sojuszniczych;

dezorganizowaniu operacji agresora przez przeprowadzenie zakrojonych na szeroką skalę masowych, nieregularnych działań na tyłach i w ugrupowaniu jego wojsk.

Do wykonania zadań operacyjnych w wypadku agresji na inne państwo sojusznicze wydzielone są i mogą być użyte polskie siły o wysokiej gotowości do działań związki taktyczne i oddziały WL, SP i MW: udział wydzielonych zgrupowań (także wsparcie i zabezpieczenie) w sojuszniczych

operacjach militarnych; gotowość do wszechstronnej militarnej (lądowej, powietrznej i morskiej) osłony

strategicznej własnego terytorium w warunkach selektywnego oddziaływania zbrojnego i pozazbrojnego przeciwnika (kiedy część sił narodowych jest zaangażowana na innym teatrze wojny).

Sprawna realizacja zadań zapisanych w Strategii wojskowej RP będzie możliwa jeśli w czasie pokoju Siły Zbrojne RP zostaną przygotowane do działań w ramach koalicyjnej obrony NATO i innych misji Sojuszu.

Również przez rozwijanie współpracy z armiami państw spoza NATO realizującymi program „Partnerstwo dla Pokoju”, w tym konsultacje, wspólne ćwiczenia i pomoc wojskowa oraz tworzenie wielonarodowych formacji przygotowywanych do operacji wymuszania (wspierania) pokoju. Także przez przygotowanie i utrzymanie sił i środków do użycia w sytuacjach nadzwyczajnych (wyjątkowych) klęsk żywiołowych, awarii przemysłowych i katastrof, w postaci pododdziałów ratownictwa inżynieryjnego, czy chemicznych i radiacyjnych zespołów awaryjnych. Obecne wyzwania nakazują także przygotować wydzielone jednostki z sił zbrojnych do użycia ich w wypadku zagrożeń o charakterze paramilitarnym jak terroryzm, zorganizowana przestępczość, czy rozprzestrzenianie broni masowego rażenia i wszelkiego rodzaju trucizn (narkotyków).

Stabilizujący się okres względnego pokoju w Europie może spowodować, że siły zbrojne będą spełniać głównie funkcje prewencji, interwencji i przywracania porządku4.

Kolejne zadanie dotyczy reagowania na zaistniały kryzys, także w ramach misji organizowanych pod egidą międzynarodową. To zadanie mogą realizować siły odpowiednio przygotowane o charakterze raczej policyjnym. Będą one izolowały rejony objęte konfliktem oraz wywierały militarną i pozamilitarną presję na zwaśnione strony, a także mogą udzielać pomocy organizacyjnej, humanitarnej i doradczej stronom konfliktu, a kiedy te działania zawiodą mogą bezpośrednio wymusić pokojowe rozwiązanie przez rozdzielania stron i ich rozbrojenie. W tym celu przewiduje się szkolić i przygotowywać pododdziały wojsk lądowych wraz z jednostkami zabezpieczenia.

Wykonywanie zadań stabilizacyjnych i prewencyjnych w czasie pokoju będzie zależało od utrzymania ciągłej gotowości sił do podjęcia działań poza granicami kraju, wspólnie z siłami zbrojnymi innych państw. Może ono polegać na: odstraszaniu strategicznym przez utrzymywanie w czasie pokoju części sił w gotowości

do podjęcia działań, a pozostałe siły w odpowiedniej gotowości do mobilizacyjnego rozwinięcia;

rozwijanie kontaktów Wojska Polskiego z innymi armiami (przede wszystkim z sąsiadami w regionie);

4 B. Balcerowicz, Sojusz a obrona narodowa, DW Bellona, Warszawa 1999, s. 36.

aktywne uczestnictwo w ramach programu „Partnerstwo dla Pokoju”; uczestnictwo w przedsięwzięciach organizowanych przez ONZ, OBWE i inne organizacje

międzynarodowe na rzecz stabilizacji międzynarodowej.Biorąc pod uwagę przedstawione wyżej zadania (pogrupowane według założeń

zawartych w dokumentach rangi państwowej), można je dodatkowo uporządkować według dwóch kryteriów (zał. 3):1) charakteru (czy są militarne czy nie);2) miejsca realizacji.

Podsumowując przedstawione główne zadania (teraźniejsze i przyszłe) dla Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, można wyciągnąć pewne wnioski w stosunku do transformacji jakim one podlegają:1) mniejsze prawdopodobieństwo wybuchu konfliktu zbrojnego, powoduje powiększenie

zakresu zadań o charakterze niemilitarnym – potrzeba specjalistycznego wyposażenia JW oraz szkolenia;

2) członkostwo w sojuszu sprawia, że nastąpiła możliwość wykonywania zadań w ramach wielonarodowych operacji połączonych – konieczność odpowiedniego wyposażenia, organizacji wojsk i dowództw, procesu dowodzenia, szkolenia kadry, ponadto operacje te będą często prowadzone poza obszarem kraju – konieczność rozwoju logistyki oraz transport (w operacjach NATO za logistykę sił wydzielonych jest odpowiedzialne dowództwo narodowe);

3) członkostwo w NATO to w razie kryzysu lub wojny możliwość wsparcia ze strony wojsk sojuszniczych, stąd gotowość do pełnienia funkcji państwa-gospodarza (HNS – Host Nation Support), czyli przygotowanie przez państwo odpowiedniej infrastruktury (wydzielenie sił i środków, nowe uregulowania prawne);

4) zmniejszenie stanów osobowych SZ RP na czas „P”, a z drugiej strony duża ilość różnorodnych misji do wypełnienia, stwarza potrzebę przewartościowania zadań w zakresie przygotowania systemu mobilizacyjnego, który powinien być szybki, elastyczny, wydajny) oraz w zakresie szkolenia rezerw osobowych (w perspektywie przygotowanie rezerw osobowych do misji i operacji pokojowych);

5) zmniejszenie groźby wybuchu konfliktu o charakterze globalnym (mniejsze prawdopodobieństwo wykonywania zadań wojennych), a z drugiej strony konieczność powstrzymywania zagrożeń pokoju i bezpieczeństwa legła u podstaw wyznaczenia SZ RP nowych zadań, rozszerzając ich tradycyjne funkcje o działania pozawojenne (operacje inne niż wojna) w okresie kryzysu i w czasie pokoju;

6) ukształtowanie się demokracji, cywilnej kontroli nad armią oraz jawność budżetu wojska (duża świadomość podatnika odnośnie wydawanych środków) powoduje konieczność przewartościowania w zakresie zadań dotyczących kontaktu SZ RP ze społeczeństwem, mediami oraz organizacjami zarówno w czasie ćwiczeń, jak i operacji pokojowych – konieczność stworzenia profesjonalnych komórek w dowództwach oraz wprowadzenia technik „Public Relation”).

Ewolucja w poglądach na struktury organizacyjne sił zbrojnych będzie zmierzała w kilku kierunkach (zał. 4.): czynnik ludzki będzie ustępował miejsca sile ognia uzbrojenia; liczebność i „masa” sił zbrojnych będzie zastępowana jakością wyszkolenia żołnierzy, ich

wyposażenia i precyzji prowadzenia ognia; możliwość działań uprzedzających i ofensywnych, polegających na:

kto pierwszy dostrzeże i dosięgnie przeciwnika z dalszej odległości; jak szybki będzie obieg informacji oraz podjęcie decyzji do działań5.

5 Ch.N. Donnelly, Nowy kształt europejskich sił zbrojnych u progu XXI wieku.

W tworzonych Siłach Zbrojnych RP (model 2008) obowiązuje następujący wielofunkcyjny ich podział:1. Typy sił (jednostek wojskowych):

siły zdolne do przerzutu poza kraj; siły na miejscu.

2. Kategorie przeznaczenia sił (jednostek wojskowych): siły podporządkowane dowództwu NATO; siły wydzielone do Sojuszu NATO; siły zarezerwowane dla sojuszu NATO.

3. Kategorie dowództw i jednostek wojskowych ze względu na pokojowe ukompletowanie w stanie osobowym, uzbrojeniu i sprzęcie: kategoria od 1 do 8 – siły wysokiej gotowości do podjęcia działań; kategoria od 9 do 10 – siły o niższej gotowości do podjęcia działań; kategoria 11 – siły o wydłużonym terminie gotowości do działań.

4. Poziomy gotowości sił (jednostek wojskowych) do wykonania zadań: siły o zróżnicowanej gotowości do wykonania zadań, w tym siły wysokiej gotowości i

niższej gotowości do wykonania zadań; siły o wydłużonym terminie gotowości do wykonania zadań.

5. Podział sił do realizacji zadań: jednostki wojsk operacyjnych: WLąd., SP, MW; jednostki wsparcia ogólnego: obrony terytorialnej, żandarmerii wojskowej,

inżynieryjne, obrony przed bronią masowego rażenia, logistyczne i administracji wojskowej.Z trudem tworzone nowe struktury naszych sił zbrojnych muszą uwzględniać

założenia Koncepcji Strategicznej Sojuszu z dnia 24 kwietnia 1999 r., która wskazuje, iż siły zbrojne Sojuszu muszą być: odpowiednio silne oraz posiadające zdolność do odstraszania i odparcia ataku przeciw

członkowi Sojuszu; interoperacyjne i wyposażone w odpowiednie technologie; utrzymywane na odpowiednim poziomie gotowości i posiadające możliwości pokonania

przeciwnika w różnorodnych, skomplikowanych połączonych i wspólnych operacjach; zdolne operacyjnie, tzn. posiadać skuteczne zdolności bojowe, mobilne, zdolne do

przerzutu wojsk, zdolne do przetrwania i zdolne do wspomagania działań w wymiarze logistyki;

chronione przed atakiem terrorystycznym; zbudowane w taki sposób, aby odzwierciedlały wielonarodowy i połączony charakter

misji Sojuszu.Powyższe przesłania są zawarte w nowych dokumentach strategicznych i mają swój

odpowiedni wymiar w tworzonych strukturach organizacyjnych Sił Zbrojnych RP.

5.2. Działalność w SZ RP

Siły Zbrojne RP realizując ustalone cele i programy podejmują działania zmierzające do dalszej przebudowy strukturalnej i modernizacji oraz osiągania interoperacyjności i niezbędnych zdolności do udziału w sojuszniczych operacjach. W wyniku dotychczasowych działań restrukturyzacyjnych osiągnięto wyższy poziom interoperacyjności z innymi armiami NATO poprzez zwiększenie kompatybilności w obszarach dowodzenia, rozpoznania, szkolenia, przygotowania operacyjnego i logistyki, w tym szczególnie świadczenia usług ze strony „państwa-gospodarza”. Obniżono stan liczebny SZ RP w czasie pokoju do nieco ponad 150 000 stanowisk, pozbyto się ponad 20 % infrastruktury, wycofano ponad 12 tys. egzemplarzy przestarzałego uzbrojenia i sprzętu technicznego oraz uzyskano obniżenie kosztów funkcjonowania wojska o ponad 900 mln zł.

Zasadniczym celem działalności w systemie dowodzenia jest opracowanie założeń operacyjnych i rozpoczęcie wdrożenia nowych rozwiązań w SZ RP oraz udział w pracach nad organizacją i zabezpieczeniem funkcjonowania ZSKOP. Główny wysiłek w tym zakresie został skupiony na realizację zadań w obszarach: organizacji systemu kierowania obronnością państwa oraz dowodzenia, planowania operacyjnego, identyfikacji bojowej, a także normalizacji operacyjnej SZ RP. Jednocześnie rozpoczęto proces restrukturyzacji jednostek zabezpieczających rozwijanie i funkcjonowanie stanowisk kierowania obroną państwa oraz dowodzenia wojskami na tym szczeblu.

Kolejnym ważnym krokiem było pogłębienie integracji systemów dowodzenia obroną powietrzną z odpowiednimi systemami dowodzenia Sojuszu. Utworzono i włączono do funkcjonowania Centrum Operacji Powietrznych z dwoma Ośrodkami Dowodzenia i Naprowadzania oraz Centrum Operacji Morskich.

Przedsięwzięcia realizowane w zakresie łączności i informatyki koncentrowały się na kontynuowaniu modernizacji systemów stacjonarnych i polowych, zmierzających do budowy kompleksowego systemu teleinformatycznego resortu obrony narodowej. Wyposażono w ustalony sprzęt jednostki pełniące misje pokojowe i wykonujące zadania w ramach akcji antyterrorystycznych. Zabezpieczono ich łączność z krajem i wydajną wymianę korespondencji.

Osiągnięto znaczny postęp w zakresie zwiększenia przepustowości i niezawodności przesyłania informacji zarówno w narodowych, jak również sojuszniczych relacjach kierowania i dowodzenia. Osiągnięto to poprzez modernizację stacjonarnej infrastruktury telekomunikacyjnej w perspektywicznych garnizonach, wprowadzając nowe elektroniczne centrale telefoniczne. Kontynuowano rozbudowę i modernizację sieci radiowej dowodzenia i ostrzegania SZ RP.

System rozpoznania wojskowego ulega dalszemu procesowi restrukturyzacji, mającej na celu dostosowanie go do zmieniających się zadań i modelu sił zbrojnych oraz realizacji zadań sojuszniczych. Przeprowadzone zmiany zapewniły realizację zadań w układzie narodowym i sojuszniczym.

Zintegrowany System Rozpoznania SZ RP, stanowiący główne narzędzie monitorowania zagrożeń militarnych, został dostosowany do systemów funkcjonujących w armiach sojuszniczych w zakresie wymiany informacji niejawnych. Na szczeblu centralnym wdrożono natowski informatyczny system wymiany danych.

Rozpoczęto prace nad określeniem wymagań w zakresie organizacji i funkcjonowania systemów obrony terytorialnej, zabezpieczenia inżynieryjnego i obrony przed bronią masowego rażenia w systemie obronności państwa, a także ustaleniem zasad wykorzystania ich potencjału w czasie pokoju i działań militarnych. Podjęte zostały również prace dotyczące wypracowania zakresu i form współdziałania z pozamilitarnymi ogniwami obronnymi.

Prace nad weryfikacją kierunków formowania wojsk OT, ich dyslokacji i struktur organizacyjnych (etatów i tabel należności) pod kątem większego niż dotychczas angażowania się w prowadzenie działań o charakterze niemilitarnym.

W systemie obrony przed bronią masowego rażenia główny wysiłek skupiono na następujących działaniach: stworzenia podstaw formalno-prawnych do funkcjonowania systemu wykrywania skażeń; zwiększenia żywotności wojsk do przetrwania i działania w warunkach skażeń poprzez

wyposażenie ich w indywidualne i zbiorowe środki ochrony przed skażeniami (nowej generacji);

utrzymanie wydzielonych pododdziałów wojsk chemicznych do likwidacji skutków klęsk żywiołowych oraz przeciwdziałania skutkom aktów terrorystycznych.

Podjęto działania zmierzające do utworzenia Centrum Szkolenia OPBMR, w którym zamierza się prowadzić szkolenia kursowe dla kierowniczej kadry resortu obrony narodowej, a także pracowników i funkcjonariuszy administracji rządowej i samorządowej. Opracowano też koncepcję działania oraz założenia taktyczno-techniczne dotyczące utworzenia Mobilnego Zespołu Reagowania OPBMR i Mobilnego Laboratorium OPBMR, w ramach wkładu SZ RP w realizację przedsięwzięć związanych z „Inicjatywą BMR”.

Realizując zadania z zakresu zabezpieczenia logistycznego zorganizowano system kierowania i dowodzenia logistyką w ramach wojennego systemu dowodzenia szczebla operacyjnego i taktycznego. Zwiększono autonomiczność logistyczną sił reagowania szczebla taktycznego, kontynuując przebudowę mobilnych pododdziałów i oddziałów zaopatrzenia, remontowych i medycznych od szczebla batalionu (dywizjonu) do związku taktycznego włącznie. Opracowano, zaakceptowane przez Radę Ministrów, zasady wykonywania zadań przez administrację rządową wynikających z obowiązków „państwa-gospodarza”. Realizowano przedsięwzięcia związane z budową systemu HNS w siłach zbrojnych.

Siły Zbrojne RP prowadząc bieżącą działalność służbową i szkoleniową, utrzymują niezbędne ilości stanów osobowych, sprawny system alarmowania, uzbrojenie i sprzęt wojskowy do pełnienia dyżurów bojowych i służb oraz zachowywały zdolność do realizacji zadań związanych z osiąganiem wyższych stanów gotowości bojowej i mobilizacyjnym rozwijaniem wojsk. Ponadto utrzymywały zdolność do wykonywania zadań w procesie operacyjnego rozwinięcia w przypadku militarnego zagrożenia bezpieczeństwa państwa oraz do wykonywania zadań w ramach Sojuszu i wynikających z innych umów międzynarodowych, a także do działania w sytuacjach kryzysowych i zagrożeń niemilitarnych.

W zakresie funkcjonowania systemu gotowości bojowej SZ RP zasadnicze działania skupione są na doskonaleniu realizacji zadań i przedsięwzięć wynikających z Pogotowia Obronnego RP, w tym zwłaszcza na wykorzystaniu dyżurnych służb operacyjnych (DSO) i służb dyżurnych (SD) do uruchamiania nakazanych procedur. Służby te były doskonalone w zakresie uruchamiania pracy zespołów funkcjonalnych przeznaczonych do kierowania działaniami antykryzysowymi, w przypadku klęsk żywiołowych i katastrof, a także do nawiązywania współpracy z odpowiednimi ogniwami administracji cywilnej.

Podjęte zostały również prace mające na celu usprawnienie funkcjonowania systemu mobilizacyjnego SZ RP – członka NATO. Działalność ta ma na celu:

zapewnienie sprawności, elastyczności i niezawodności procesów mobilizacyjnego rozwijania jednostek wojskowych;

zapewnienie racjonalnego wykorzystania sił i środków; efektywne gromadzenie wyszkolonych rezerw osobowych na potrzeby

mobilizacyjne i wojenne; stopniowe osiąganie standardów mobilizacyjnych AAPO; podniesienie skuteczności funkcjonowania TOAW (WSzW, WKU); uzyskanie wyższego poziomu planowania mobilizacyjnego; dobre przygotowanie oficerów rezerwy do funkcjonowania na stanowiskach

przewidzianych przydziałami mobilizacyjnymi;

właściwe wykorzystanie gospodarki narodowej w procesach mobilizacyjnego rozwijania jednostek wojskowych;

uwzględnianie problematyki mobilizacyjnej w ćwiczeniach i treningach sztabowych.

Podstawą podejmowanych działań będzie obowiązujące prawo oraz wiedza mobilizacyjna kadry oficerskiej. Podejmowane są prace mające na celu uruchomienie efektywnego szkolenia mobilizacyjnego w SZ RP, opartego na AON, WSO oraz dowództwach OW. Ważną rolę będzie w nim odgrywała znowelizowana instrukcja mobilizacyjna oraz publicystyka fachowowojskowa na łamach „Myśli Wojskowej” i czasopism rodzajów sił zbrojnych.

Utworzone w SZ RP elementy Systemu Reagowania Kryzysowego na poszczególnych szczeblach dowodzenia (MON, RSZ, GO OW, K, ZT i WSzW), wydatnie przyczyniły się do usprawnienia procesu zapoczątkowania osiągania wyższych stanów gotowości bojowej oraz realizacji przedsięwzięć wynikających z Systemu Pogotowia NATO.

Główny wysiłek w szkoleniu wojsk skupiano na przygotowaniu jednostek przewidzianych do Sił Osłony Strategicznej oraz pozostałych sił zadeklarowanych do współpracy z NATO. Przygotowano siły i środki do udziału w operacjach specjalnych prowadzonych przez Siły Operacji Specjalnych NATO oraz do wspierania działań jednostek SZ RP uczestniczących w operacjach reagowania kryzysowego.

5.3. Pozamilitarne ogniwa systemu obronności państwaW skład pozamilitarnych ogniw systemu obronności państwa wchodzą wszystkie,

poza SZ RP, elementy struktury państwa, na które nakładane lub zlecane są do realizacji zadania obronne. Przeznaczone są one do tworzenia niezbędnych warunków do przygotowania i działania sił zbrojnych oraz funkcjonowania pozostałych struktur państwa, a także zapewnienia materialnych i duchowych podstaw przetrwania narodu w czasie zagrożenia bezpieczeństwa państwa i wojny. Różnorodny zakres realizowanych zadań pozwala wyodrębnić w pozamilitarnych ogniwach systemu obronnego, jako jego składowe, ogniwa: ochronne, gospodarcze i informacyjne.

Obowiązek organizowania i realizowania zadań obronnych w sferze pozamilitarnej spoczywa na ministrach, kierownikach urzędów centralnych, wojewodach, a także na organach samorządu terytorialnego i przedsiębiorcach. Regulacje prawne w powyższej sprawie nie obejmują jeszcze w pełni wojewódzkich i powiatowych organów samorządu terytorialnego. Pozytywny wpływ na działalność w zakresie przygotowań obronnych miało opracowanie planów operacyjnych funkcjonowania urzędów na czas zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa (kryzysu) i wojny (zaakceptowane przez Prezesa Rady Ministrów). Plany te stanowią jedną z głównych podstaw do realizacji pozamilitarnych przygotowań obronnych w państwie.

Ogniwa ochronne realizują zadania związane z zapewnieniem warunków bezpiecznego funkcjonowania struktur państwa oraz ochronę ludności i majątku narodowego przed skutkami zbrojnych i pozazbrojnych oddziaływań kryzysowych i wojennych. Opracowano i wdrożono dokumenty planistyczne dotyczące funkcjonowania ogniw ochronnych w warunkach zagrożenia bezpieczeństwa państwa i wojny.

Z uwagi na kluczową rolę i miejsce województw w systemie obronności państwa oraz to, że stanowią one podstawową jednostkę organizacyjną podziału administracyjnego państwa, w toku procesu planistycznego, przygotowującego województwa do funkcjonowania w warunkach zagrożenia bezpieczeństwa państwa i wojny, szczególny nacisk położono na kwestie związane z integrowaniem pod kierownictwem wojewodów ogniw ochronnych realizujących zadania na obszarze województwa – zarówno w ramach administracji zespolonej, jak i specjalnej. Przedsięwzięcia te były podporządkowane przede wszystkim budowie szeroko rozumianego systemu ochrony ludności oraz cywilnego reagowania kryzysowego.

Została opracowana „Koncepcja szczególnej ochrony obiektów ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa”. Po znowelizowaniu „Ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP”, opracowany został projekt rozporządzenia RM w powyższej sprawie. Celem rozporządzenia jest stworzenie podstaw prawnych do szkolenia, programowania, planowania i organizowania działań oraz realizacji przedsięwzięć dotyczących przygotowania ochrony obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa. Równolegle z wyżej wymienionymi przedsięwzięciami, ogniwa ochronne realizowały zadania związane z zobowiązaniami wynikającymi z ratyfikowanych przez RP umów międzynarodowych dotyczących obronności.

Ogniwa gospodarcze realizują zadania związane z zapewnieniem materialnych podstaw realizacji zadań obronnych oraz przetrwanie ludności w warunkach wojny i kryzysu. Podstawowe zadania ogniw gospodarczych – zarówno państwowych, jak i prywatnych w dziedzinie obronności, to między innymi: tworzenie i utrzymywanie rezerw państwowych na potrzeby obronne, uwzględnianie wymagań obronnych w realizacji polityki przestrzennego zagospodarowania kraju, utrzymywanie infrastruktury obronnej, a także prowadzenie prac badawczo-rozwojowych na rzecz obrony państwa.

Jedną ze szczególnie ważnych funkcji jest udział w wykonywaniu zadań na rzecz wsparcia SZ RP i wojsk sojuszniczych, rozwijanych i prowadzących operacje na terytorium Polski, a także w realizacji sojuszniczych inwestycji obronnych zarówno w Polsce, jak i w innych państwach członkowskich NATO.

Realizacja dostaw uzbrojenia i sprzętu wojskowego oparta jest w głównej mierze o produkcję krajowych spółek przemysłowych, skupionych w podstawowych branżach: amunicyjno-rakietowej, broni strzeleckiej, elektronicznej, lotniczej, pancernej, zabezpieczenia logistycznego. Zdolności produkcyjna tych spółek są wyższe niż bieżące potrzeby na ich wyroby.

Rezerwy państwowe gospodarcze i mobilizacyjne surowców, materiałów, paliw, maszyn, urządzeń, produktów żywnościowych, leczniczych i wyrobów medycznych stanowią wyodrębniony majątek Skarbu Państwa i służą zapewnieniu realizacji zadań związanych z obronnością i bezpieczeństwem państwa oraz zaspokojeniu podstawowych potrzeb gospodarki narodowej w warunkach zagrożenia bezpieczeństwa państwa i wojny. Jednocześnie rezerwy państwowe służą eliminowaniu lub łagodzeniu zakłóceń w funkcjonowaniu gospodarki narodowej, wynikających z nieprzewidzianych zdarzeń i okoliczności klęsk żywiołowych.

Realizowane przez resort infrastruktury przedsięwzięcia związane z utrzymaniem infrastruktury drogowej znaczenia obronnego, finansowane są ze środków budżetu państwa. Z sieci dróg publicznych została wytypowana infrastruktura drogowa zabezpieczająca potrzeby transportowe SZ RP i sił sojuszniczych w zakresie przemieszczania się i pobytu wojsk na terenie RP. Infrastruktura ta jest systematycznie przygotowywana do spełniania wymogów techniczno-eksploatacyjnych określonych przez MON. Polska sieć dróg o znaczeniu obronnym wpisuje się w sieć transportową NATO, co umożliwia wywiązywanie się ze zobowiązań sojuszniczych, w zakresie zapewnienia ruchu wojsk sojuszniczych na obszarze kraju.

PKP S.A. posiada dokumentację dotyczącą realizacji zadań w zakresie kierowania obronnością w czasie pokoju, zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa i wojny. Plany takie posiadają również wszystkie przedsiębiorstwa funkcjonujące na obszarze PKP S.A. W ramach technicznej osłony sieci kolejowej zapewnia się utrzymanie postulowanej przez MON ilości linii kolejowych, rejonów przeładunkowych oraz określoną ilość taboru.

Najważniejszym elementem infrastruktury transportu morskiego są porty, które stanowią strategiczne węzły krajowej i europejskiej infrastruktury transportowej, łączące i integrujące różne gałęzie transportu lądowego z międzynarodowym transportem morskim, działającym w skali europejskiej i globalnej. Porty stają się podstawowym i aktywnym elementem lądowo-morskich łańcuchów transportowych i logistycznych, a także terenem lokalizacji centrów logistyczno-dystrybucyjnych i inwestycji produkcyjno-usługowych, dla których przewozy morskie decydują o konkurencyjności i efektywności podejmowanych przedsięwzięć.

W zakresie infrastruktury śródlądowej, przewozy na rzecz SZ RP drogami śródlądowymi zapewnia swoim taborem Żegluga, która dysponuje odpowiednimi środkami. Stan techniczny śródlądowych portów, przystani i nabrzeży przeładunkowych kształtuje się na poziomie dobrym.

Infrastruktura transportu lotniczego stanowi bardzo ważny element jego funkcjonowania. Transport ten funkcjonuje w oparciu o narodowego przewoźnika jakim są PLL LOT. Trwają prace mające na celu określenie wielkości przeładunków na rzecz gospodarki narodowej i wynikających z obowiązków państwa gospodarza, które będą podstawą określenia stopnia zabezpieczenia potrzeb państwa w okresie zagrożenia bezpieczeństwa i wojny.

Na potrzeby kierowania obroną państwa i wojennego systemu dowodzenia SZ RP przewidziane jest wykorzystanie krajowej sieci telekomunikacyjnej opartej na infrastrukturze operatorów telekomunikacyjnych, a w szczególności TP S.A., jako operatora dominującego. Poczta Polska realizuje zadania organizowania i rozwijania systemu poczty polowej.

Ogniwa informacyjne realizują zadania związane z ochroną i propagowaniem polskich interesów na arenie międzynarodowej, informacyjnym osłabianiem przeciwnika oraz umacnianiem woli, morale, determinacji obronnej i wytrwałości własnego społeczeństwa w warunkach wojennych poprzez informacyjne zabezpieczenie funkcjonowania całego systemu obronnego oraz informacyjne oddziaływanie zarówno na przeciwnika, jak i na własne społeczeństwo.

Ważne znaczenie dla bezpieczeństwa państwa ma właściwe wykorzystanie mediów w realizacji zadań obronnych w czasie pokoju, kryzysu i wojny. W czasie pokoju media działają zgodnie z obowiązującym prawem prasowym, gwarantującym im szerokie spektrum publikacji, wolność wypowiedzi, dostęp do informacji publicznej. W warunkach stanów nadzwyczajnych wolność mediów, tak jak i wolność obywateli RP, może być ograniczona. W razie zagrożenia bezpieczeństwa państwa i wojny informacje przekazywane prze media nabierają istotnego znaczenia. Zasadnym jest posiadanie państwowego organu odpowiedzialnego za koordynację dystrybucji i kontrolę informacji przekazywanej w mediach.

Szkolenie obronne realizowane jest w celu przygotowania organów władzy i administracji rządowej i samorządowej a także pozostałych struktur pozamilitarnych do realizacji ustalonych dla nich zadań obronnych w warunkach zagrożenia bezpieczeństwa państwa i wojny. Szkolenie to prowadzone jest w Akademii Obrony Narodowej, a także w Studium Bezpieczeństwa Narodowego przy Uniwersytecie Warszawskim. Szkolenie obronne jest również realizowane w ministerstwach, urzędach centralnych i we wszystkich urzędach wojewódzkich.

Zgodnie ze Strategią Bezpieczeństwa RP oraz Strategią Obronności RP, częścią składową planowania i programowania obronnego RP jest uczestnictwo w sojuszniczym procesie planowania kolektywnej obrony, która stanowi podstawę integracji planowania narodowego poszczególnych państw członkowskich z zadaniami wynikającymi ze strategii i polityki obronnej Sojuszu. Polska bierze aktywny udział w spotkaniach na różnorodnych forach międzynarodowych. Głównym celem udziału w sojuszniczym planowaniu obronnym jest stworzenie podstaw do efektywnego zharmonizowania planów narodowych z planami NATO tak, aby były one zgodne z wymaganiami wojskowymi Sojuszu i operacjami w ramach misji UE. Proces ten ma za zadanie szczegółowe ustalenie zakresu oraz sposobów realizacji zadań obronnych oraz niezbędnych do tego sił i środków.

Na planowanie obronne składa się planowanie strategiczno-operacyjne działań obronnych oraz programowanie systemu obronności (cele, zamiary, priorytety, założenia, zadania, wytyczne, czas i koszty realizacji). Podstawą systemu są decyzje polityczne i strategiczne najwyższych organów władzy państwowej w zakresie polityki obronnej państwa.

5.4 Główne zadania w dziedzinie doskonalenia systemu obronności RPW procesach doskonalenia systemu obronności RP istnieje konieczność

zintegrowanego, cywilno-wojskowego podejścia do budowy systemu kierowania bezpieczeństwem narodowym w czasie pokoju, kryzysu i wojny. Już dawno skończyła się bowiem era podejścia wyłącznie specjalistycznego (resortowego). Myślenie w kategoriach działów administracji państwowej jest być może właściwe w innych sferach aktywności państwa, ale nie w odniesieniu do bezpieczeństwa narodowego, w tym obronności. Dla tych potrzeb pora najwyższa zbudować strukturę ponadresortową, zintegrowaną, pracującą na rzecz decydenta państwowego i spinającą w jedną spójną całość wysiłki wszystkich specjalistycznych sil i środków państwa.

Mając na uwadze aktualne i przewidywane potrzeby w omawianej dziedzinie proponuje się następujące kierunki działania:1) zapewnienie zgodności prawnych regulacji systemu obronności państwa z tymi, które

przyjęto w Sojuszu i państwach sojuszniczych;2) podjęcie prac legislacyjnych nad ustawą o SZ RP, o obowiązku służby wojskowej, o

powinnościach obronnych, o kompetencjach i zadaniach obronnych, a także o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych;

3) zapewnienie niezbędnej wiedzy i umiejętności obronnych kadry kierowniczej i administracyjnej oraz dowódczej, stosownie do współczesnych wymogów i warunków realizacji zadań obronnych;

4) doskonalenie rozwiązań systemowych zapewniających: interoperacyjność z sojuszniczymi organami kierowania i dowodzenia, skuteczną współpracę cywilno-wojskową w wymiarze narodowym i sojuszniczym oraz ciągłość kierowania i dowodzenia w czasie pokoju, kryzysu i wojny;

5) zasadniczy wysiłek skoncentrowany zostanie na modernizacji systemów dowodzenia i łączności, rozpoznania oraz obrony powietrznej, a także ustalonych środków marynarki wojennej i zwiększenia możliwości w zakresie obrony przed bronią masowego rażenia;

6) przygotowane zostaną warunki do zakupów i wdrażania nowoczesnych samolotów wielozadaniowych wraz ze środkami precyzyjnego rażenia, bezpilotowych aparatów latających, zautomatyzowanych systemów dowodzenia szczebla taktycznego i operacyjnego, kołowych transporterów opancerzonych, zestawów przeciwpancernych pocisków kierowanych, zmodernizowanych śmigłowców uderzeniowych oraz systemów kierowania ogniem i uzbrojeniem dla okrętów rakietowych;

7) w gotowości bojowej i mobilizacyjnej SZ RP sukcesywnie osiągać się będzie normatywy określone obowiązującymi kategoriami gotowości;

8) szkolenie dowództw ukierunkowane będzie na wszechstronne przygotowanie, zgranie i ich doskonalenie do wykonywania zadań wynikających z wojennego przeznaczenia organów dowodzenia oraz do realizacji zadań w strukturach międzynarodowych. Podjęte działania pod względem organizacyjno-szkoleniowym oraz prawnym ukierunkowane będą na przejście na nowy system szkolenia, wynikający ze skrócenia zasadniczej służby wojskowej i zwiększonego uzawodowienia;

9) utworzone zostanie Dowództwo Połączonych Operacji, zapewniające doskonalenie systemu dowodzenia siłami zbrojnymi i dostosowanie go do wymogów sojuszniczych;

10) w systemie rozpoznania wojskowego główny kierunek zostanie skierowany na bieżące monitorowanie i analizowanie zagrożeń w bezpośrednim sąsiedztwie naszego kraju i rejonach działań polskich kontyngentów wojskowych;

11) w pracach nad systemem OT dążyć się będzie do ustalenia ich nowej formuły, obejmującej między innymi zadania dotyczące: udziału w przeciwdziałaniu zagrożeniom

terrorystycznym, współudział w usuwaniu skutków katastrof i klęsk żywiołowych, wzmocnienie ochrony i obrony ważnych obiektów państwowych, wykorzystanie zadań wynikających z funkcji państwa-gospodarza;

12) doskonalone będzie współdziałanie między siłami zbrojnymi a ogniwami administracji państwowej i samorządowej oraz pozamilitarnymi ogniwami obronnymi podczas realizacji zadań wynikających z funkcji państwa-gospodarza;

13) w inżynierii wojskowej zwiększać się będzie potencjał ratownictwa do reagowania na zagrożenia klęskami żywiołowymi i ekologicznymi;

14) głównym celem doskonalenia pozamilitarnych ogniw obronnych będzie zapewnienie im możliwości realizacji przygotowań obronnych w czasie pokoju oraz uzyskanie zdolności do zwiększonego wysiłku na rzecz obrony oraz operacji kryzysowych realizowanych w układzie narodowym i koalicyjnym;

15) w przygotowaniu ogniw gospodarczych dążyć się będzie do tworzenia warunków zapewniających sprawne funkcjonowanie w warunkach prognozowanych zagrożeń;

16) w ramach przygotowań obronnych realizowanych przez ogniwa informacyjne dążyć się będzie do tworzenia warunków zapewniających bezkonfliktowy ich udział w procesie wczesnego ostrzegania i informowania organów państwowych i społeczeństwa o zagrożeniach a także włączenia tych ogniw do procesu kształtowania świadomości obrony społeczeństwa;

17) zmodernizowany zostanie system szkolenia obronnego poprzez zwiększenie udziału organów kierowania obronnością państwa w grach wojennych i ćwiczeniach symulujących ekstremalne warunki działań terrorystycznych i dynamicznych działań wojennych;

18) we współpracy sojuszniczej i wojskowej współpracy międzynarodowej utrzymywać się będzie i doskonalić kontakty z Sojuszem oraz rozwijać formy udziału przedstawicieli kraju na forach międzynarodowych zarówno w sferze politycznej jak i wojskowej, szczególnie w zakresie tworzenia wielonarodowych jednostek wojskowych oraz udziału w misjach międzynarodowych.

5.5 WnioskiZ przedstawionych rozważań wynika, że wiek XXI znacznie bardziej zmienia

współczesne bezpieczeństwo, w porównaniu do tego które istniało w wieku ubiegłym. Staje się ono obecnie coraz bardziej różnorodne, kompleksowe i znacznie trudniejsze do przewidzenia. Zwiększa się liczba uczestników, którzy mogą w nim brać udział.

Klasyczny międzypaństwowy wariant wojny staje się coraz mniej prawdopodobny. Nowe wymagania zmieniają krajobraz przyszłych działań. Ich uczestnicy oraz ich struktury są nie tylko wzajemnie powiązane, lecz również różnorodnie uwikłani.

Wszystkie te czynniki mają decydujący wpływ na politykę bezpieczeństwa. Wymagają by politykę tę realizować jako zjawisko obejmujące wszystkie, a przynajmniej prawie wszystkie dziedziny życia, a przede wszystkim uznania:

wielowymiarowego pojmowania kryzysów i konfliktów oraz niezbędności udzielenia odpowiedzi na wszystkie współczesne wyzwania polityki bezpieczeństwa;

prewencji jako formy działania, która znajdować się powinna z centrum uwagi polityki bezpieczeństwa;

bezpieczeństwa jako zjawiska niepodzielnego.Na przykład w walce z terroryzmem szczególnie niezbędna okazała się współpraca

międzynarodowa, dająca skuteczne, a zarazem wspólnie uzgodnione rozwiązania pojawiających się wyzwań. Ważna stała się też współpraca między najważniejszymi organizacjami, gdyż sprzyja ona prowadzeniu skutecznej polityki bezpieczeństwa.

Za najważniejsze przedsięwzięcia w tym obszarze, obok układu militarnego, uznać należy współpracę w zakresie: politycznego rozwiązywania konfliktów regionalnych, kontroli zbrojeń, uzbrojenia i budowy zaufania, rozwoju gospodarczego oraz zapewnienia równości socjalnej.

Za szczególnie ważne we współczesnej polityce bezpieczeństwa uznaje się więc: dalsze umacnianie roli ONZ, zintensyfikowanie współpracy transatlantyckiej, zwiększenie roli UE, zapewnienie stabilizacji w Europie Południowej i na Bliskim Wschodzie, dalsze wzmacnianie powiązań z Rosją oraz poprawna współpraca z wieloma innymi organizacjami i państwami, gdyż kierunki tych działań sprzyjają zapewnieniu stabilizacji i pokoju światowego.

Dotychczasowe trendy rozwoju cywilizacyjnego wskazują również, że polityka bezpieczeństwa – jak już wspomniano – zostanie w XXI wieku gruntownie zmieniona. Rozwój ludności, zmiany środowiska, globalizacja, szybki rozwój nauki, techniki i technologii spowodują, że pojawiają się nowe formy i sposoby zagrożenia, które zaowocują pojawieniem się nowych scenariuszy polityki bezpieczeństwa.

Związana z tym dynamika i niepewność wymagają by siły zbrojne przyszłości były zdolne w bardzo krótkim czasie dostosować się zarówno do pojawiających się nowych form konfliktu, jak i wynikających stąd nowych zadań. Ich główne siły i środki,, przez zdolność do wczesnego rozpoznawania ognisk konfliktów, powinny mieć możliwość nie tylko użycia głównych sił na duże odległości i interweniowania na kryzysy przy małych stratach, lecz również ochrony własnych sił zbrojnych, ludności i ważnych obiektów, a szczególnie struktury informacyjnej przed uderzeniami terrorystycznymi.

Po zwrocie lat dziewięćdziesiątych zakres zadań sił zbrojnych na naszym kontynencie został zwielokrotniony i zróżnicowany. Obejmują one coraz większy obszar – od działań służących kształtowaniu partnerstwa i kooperacji po pomoc humanitarną – z jednej strony, oraz od operacji służących przywracaniu pokoju po obronę kraju – z drugiej. W związku z tym niezbędne się stało prowadzenie gruntownych zmian w siłach zbrojnych.

Powszechnie uznano, że siły zbrojne przyszłości nie mogą być jednostronnie ukierunkowane na prowadzenie „dużych operacji”. Oprócz nich muszą, dla przeciwdziałania konfliktom i likwidowania kryzysów być zdolne do prowadzenia „średnich operacji” i to

nawet w dość długim czasie. Ponadto – dla prowadzenia operacji ewakuacyjnych i ratowniczych oraz ochrony własnych wojsk przed grupami terrorystycznymi – siły zbrojne muszą być zdolne do prowadzenia „małych operacji”, które mogą być prowadzone na obszarach nawet daleko położonych od własnego kraju.

Te najbardziej prawdopodobne operacje („średnie” i „małe”) wymagają konsekwentnego i zupełnie nowego ukierunkowania sił zbrojnych i związanego z tym dostosowania ich możliwości i struktur. Oznacza to również, że siły zbrojne muszą mieć możliwość wydzielenia odpowiednich ich części do działania w ramach sił międzynarodowych.

Siły zbrojne muszą więc być zdolne do spełniania zobowiązań międzynarodowych i realizowania ich odpowiednio do wymagań nowego obszaru zadań. Wszystko to wymaga by były one dyspozycyjne, a więc zdolne do skutecznego działania w krótkim czasie po zarządzeniu (wydaniu rozkazu) i w wyniku tego aby można było zwiększyć ich potencjał bojowy. Ponadto muszą one być bardziej mobilne, giętkie i wytrzymałe aniżeli obecnie.

Reasumując należy stwierdzić, że w bieżących latach trzeba nadal rozwiązywać w siłach zbrojnych nowe problemy taktyczno-operacyjne, personalne, strukturalne i szkoleniowe, przygotowując je do realizacji przewidywanych zadań. Przedstawione kierunki doskonalenia mają służyć tym celom i w rezultacie ukształtować nowoczesne Siły Zbrojne RP, członka NATO i UE.

SIŁY ZBROJNE RP

FUNKCJE ZEWNĘTRZNE(instrument polityki zagranicznej)

FUNKCJE WEWNĘTRZNE(instrument polityki wewnętrznej)

OBRONA PRZED ZAGROŻENIAMI

WSPIERANIEPOCZYNAŃ DYPLOMACJI

WSPIERANIE SIŁBEZPIECZEŃSTWAWEWNĘTRZNEGO

STABILIZOWANIEŚRODOWISKA

ODSTRASZANIEPRZECIWNIKA

OBRONA MILITARNA PAŃSTWA

UDZIAŁ W ZWALCZANIUSKUTKÓW KLĘSK

PŁASZCZYZNA INTEGRACJI NARODOWEJ

TWORZENIE WIĘZI SPOŁECZNYCH,

TRADYCJE NARODOWE

WYCHOWANIEPATRIOTYCZNE

FUNKCJE SIŁ ZBROJNYCH RPZałącznik 8

176

Ź r ó d ł o: opracowanie własne autora

Załącznik 10KIEROWANIE ROZWINIĘCIEM SZ RP

POKÓJ KRYZYS WOJNA

Wniosek RM doPrezydenta RPo wprowadzeniestanu wojennego

OR

GA

NY

WŁ

AD

ZY

PA

ŃS

TW

OW

EJ

Art. 2.1Ustawy o stanie wojennym

NSPK(NPS)

O c e n a

s y t u a c j i

SIŁ

Y Z

BR

OJN

E

Rozporządzenie Prezydenta RPo wprowadzeniustanu wojennegoArt. 3.1 Ustawy

Wniosek Prezesa RM o zarządzenie mobilizacji

i użycie SZArt. 136 Konstytucji

Zatwierdzenie Planu(Prezydent RP)

Uruchomienie PMG

Rozporządzenie Prezydenta RP o mobilizacjii użyciu sił zbrojnych Art. 136 Konstytucji

Uchwała Sejmu RPo stanie wojny lubpost. Prezydenta RPArt. 116 Konstytucji

Opracowanie (korekty) Planu Mobilizacyjne i operacyjne rozwinięcie wojsk

Decyzja o (korekcie)opracowaniu Planu

Wniosek ND SZ RP do Prezydentao zatwierdzenie „Planu użycia SZ”

Art. 10.2.5 Ustawy

SPKSZ RP(NPS)

Rozkaz Szefa SG WPo mob. rozwinięciu SZ

PLANOWANIE REALIZACJA PLANU

Przejęcie dowodzenia siłami zbrojnymiprzez Naczelnego Dowódcę SZ, o ile nie

przejął dowodzenia wcześniejArt. 17 Ustawy

MIANOWANIE NACZELNEGO DOWÓDCY SZ (PREZYDENT RP – NA WNIOSEK PREZESA RM ART. 10.2.4 Ustawy)

178

Ź r ó d ł o: opracowanie własne autora

Załącznik 11USYTUOWANIE SZTABU KRYZYSOWEGO MON W STRUKTURZESYSTEMU KIEROWANIA REAGOWANIEM KRYZYSOWYM

P R E Z Y D E N T

PREZES RADY MINISTRÓW

KRAJOWY SZTAB KRYZYSOWYKRAJOWY SZTAB KRYZYSOWYGO MON

Ogniwapozamilitarne

HO NATOHO NATO

SZ

CZ

EB

EL

KR

AJO

WY

SZ

CZ

EB

EL

RE

SO

RT

OW

Y

M I N I S T E R O B R O N Y N A R O D O W E JM I N I S T E R O B R O N Y N A R O D O W E J

ZESPÓŁ KIEROWNICTWA MON

SZTAB KRYZYSOWY MON

Zespół Kierowania Rozwinięciem SZ RP

SHAPESHAPE

SACLANTSACLANT

P l a n o w a n i e i k o o r d y n a c j a

Grupy OperacyjneGrupy Operacyjne

Grupy OperacyjneGrupy Operacyjne

Grupy OperacyjneGrupy Operacyjne

Grupy OperacyjneGrupy Operacyjne

GRK WL GRK WLOP GRK MW GRK KG ŻW GO DGW

Komitet Rady Ministrów do spraw Zarządzania w Sytuacjach Kryzysowych

179

Ź r ó d ł o: materiały Sztabu Gen. WP

Ministerstwo Obrony

Rząd Federalny

Załącznik 7 WSPÓŁDZIAŁANIE FEDERALNEGO MINISTERSTWA OBRONYZ INNYMI RESORTAMI I ORGANAMI PAŃSTWOWYMI NIEMIEC

ParlamentParlament

Prezydent Republiki Federalnej Niemiec

Prezydent Republiki Federalnej Niemiec

Kanclerz (naczelny dowódca

sił zbrojnych w okresie wojny)

Kanclerz (naczelny dowódca

sił zbrojnych w okresie wojny)

Minister obrony Minister obrony

Bundestag Bundesrat

Komisja wspólna

Urząd Kanclerski

Federalna RadaBezpieczeństwa

Konferencjaszefów oddziałów

Doraźny organ roboczy

SztabOrganizacyjny

SztabPlanowania

SztabInfoorm-Prasowy

Stałe organy robocze

175

Ź r ó d ł o: opracowanie własne autora

PODSTAWOWE ZADANIA SZ RP

MILITARNE NIEMILITARNE

PROWADZENIE DZIAŁAŃ ZBROJNYCH W RAZIE AGRESJI

NA TERYTORIUM RP

-działania osłonowe i przeciwdywersyjne;- mobilizacyjne i operacyjne rozwinięcie;- operacje obronne;- działania opóźniające;- operacje zaczepne (wsparcie NATO).

NA OBSZARZE KRAJU

LIKWIDACJA KONFLIKTU LOKALNEGO

- selektywne rozwinięcie wojsk;- operacje obrono-zaczepne (połączone);- działania demonstracyjne;- działania osłonowe i przeciwdywersyjne;- operacja powietrzna (agresja powietrz.).

UDZIAŁ W RATOWNICTWIEI LIKWIDACJI SKUTKÓW KLĘSK

ŻYWIOŁOWYCH

WSPIERANIE SIŁ BEZPIECZEŃSTWAWEWNĘTRZNEGO

- działania osłonowe granicy;- działania przeciwdywersyjne);- zapobieganie proliferacji BMR, narkotyków;- zwalczanie terroryzmu i przestępczości

zorganizowanej;

REALIZACJA CZĘŚCI ZADAŃ W RAMACH HNS

(obowiązki państwa-gospodarza)

DZIAŁANIA EDUKACYJNE ORAZ INFORMACYJNE

(PROMOCJA WOJSKA I OBRONNOŚCI)

POZA OBSZAREM KRAJU

UDZIAŁ WYDZIELONYCH SIŁW OPERACJACH SOJUSZU

(zgodnie z art. V):

- sojusznicze operacje połączone(allied joint operation).

UDZIAŁ W OPERACJACH WSPARCIAPOKOJU – INNYCH NIŻ WOJNA

(poza art. V w ramach PdP oraz ONZ) –wielonarodowe operacje połączone

(combined joint operation)

- utrzymanie pokoju;- zapobieganie konfliktom);- działania demonstracyjne;- przywracanie pokoju;- nakłanianie do pokoju;- wymuszanie pokoju;- interwencja zbrojna;- budowanie pokoju;- operacje ewakuacyjne;- operacje humanitarne (osłona).

UDZIAŁ W MISJACHPOKOJOWYCH

- działania obserwacyjne;- kontrolowanie i monitorowanie stref

zdemilitaryzowanych;- nadzorowanie przestrzegania pokoju;- działania humanitarne (pomoc medyczna,

transport);- działania ochronno-patrolowe;- odbudowa infrastruktury.

Ź r ó d ł o: opracowanie własne na podstawie AJP-1A – Doktryna działań połączonych.

PODSTAWOWE ZADANIA SZ RPZałącznik 3

171