Podstawy typografii - SeminariumCo to jest typograﬁa Zbiór zasad, które moga˛pomóc wydawcy, redaktorowi technicznemu, graﬁkowi czy operatorowi DTP w stworzeniu ksia˛zki dobrej

Podstawy typografiiSeminarium

Maciej Gebala

20-10-2008

Maciej Gebala Podstawy typografii

Co to jest typografia

Zbiór zasad, które moga pomóc wydawcy, redaktorowitechnicznemu, grafikowi czy operatorowi DTP wstworzeniu ksiazki dobrej pod wzgledem formy, zeszczególnym uwzglednieniem zasad jezyka [polskiego].


Typograficzne jednostki miar

System Didota (Europa poza W. Brytania)punkt typograficzny: 1p. = 1/2660 metra = 0,3759 mm

System Pica (USA)83 pica = 350 mm1 pc = 4,2169 mmpunkt typograficzny: 1 pt = 1/12 pc = 0,3514 mm

Postscript1 pc = 1/6 cala = 4,2333 mm1 pt = 1/72 cala = 0,3528 mm


Pismo jako zbiór znaków

krój pisma – ogólne cechy graficzne (rodzina);odmiany kroju – grubosc, szerokosc, pochylenie;cechy krojów (subiektywne) – jasnosc,ekonomicznosc;stopien pisma – odległosc miedzy najwyzszyma najnizszym elementem znaków pisma;


Tradycyjne nazwy dla stopni pisma

3 p. brylant 14 p. srednian4 p. diament 16 p. tercja5 p. perl 20 p. dwugaramond6 p. nonparel 24 p. półkwadrat7 p. kolonel 28 p. dwusrednian8 p. petit 32 p. dwutercja9 p. borgis 36 p. konkordans

10 p. garamond 48 p. kwadrat12 p. cycero


Grubosc pisma

Grubosc pierwszej pionowej kreski litery n (w jej połowie)w stopniu 10 p.

bardzo cienkie (< 0,2 mm)cienkie (0,2 – 0,3 mm)zwykłe (0,3 – 0,4 mm)półgrube (0,4 – 0,6 mm)grube (0,6 – 0,85 mm)bardzo grube (> 0,85 mm)


Szerokosc pisma

Długosc słowa OHamburgefonsz w stopniu 10 p.

bardzo waskie (< 25 mm)waskie (25 – 30 mm)normalne (30 – 35 mm)szerokie (35 – 40 mm)bardzo szerokie (> 40 mm)


Linie pisma

1 podstawowa (normalna)2 srodkowa3 wersalików4 wydłuzen dolnych5 wydłuzen górnych6 akcentów wersalikowych


Elementy budowy liter


Rodzaje szeryfów


Znaki pisma - litery

podrzedne – tekstowe, minuskuły

wersalikowe – majuskuły

kapitalikowe – mediuskuły


Znaki pisma - cyfry

zwykłe

mediewalowe


Znaki pisma - inne

interpunkcyjnematematyczne i logicznechemiczneakcentowe (diaktryczne)inne


Poziome kreski

firet – jednostka równa stopniowi pisma (równiez em)

— pauza (myslnik) (1 firet)– półpauza (1/2 firetu)- dywiz (około 1/3 firetu)


Uzycie pauzy

W tekscie ciagłym pauza powinna byc oddzielona odtekstu odstepami o szerokosci 1/4 firetu.W dialogach na poczatku wiersza pauza powinna bycoddzielona od tekstu odstepem o szerokosci 1/2firetu lub 1/5 firetu.Nalezy unikac stosowania pauzy na poczatkuwiersza wewnatrz akapitu.


Zastosowania pauzy

Pomiedzy liczbami oznaczajacymi wartoscprzyblizona.W dialogach literackich na poczatku kazdej kwestii(wypowiedzi narratora wplecione do przytoczonejmowy nalezy ujac w pauzy z obu stron).Pomiedzy wyrazami przeciwstawnymi (dobry — zły).W wyliczeniach wersowych.

Półpauza moze byc stosowana zamiast pauzy.


Uzycie dywizu

W tekscie ciagłym dywizu nie oddziela sie odstepami.

Połaczenie przedrostka z nazwa własna (eks-Polak).W połaczeniu wyrazów pełniacych równorzedna role(Kedzierzyn-Kozle, Rydz-Smigły, biało-czerwone).Z członami niby i quasi (niby-artysta).W parach wyrazów wystepujacych zawsze razem(gadu-gadu).W wyrazach złozonych z liczba w pierwszej czesci(XX-lecie).W odmianie skrótów miedzy nimi a koncówka.


Uzycie dywizu

Jezeli wyraz zawierajacy dywiz jest dzielony w miejscułacznika podczas przenoszenia do nastepnej linii, towskazane jest przeniesc łacznik do nastepnego wiersza.


Nawiasy

Zastosowanie nawiasów okragłychUzupełnienie lub objasnienie tekstu głównego.Alternatywne sformułowania tekstu głównego.Oznaczanie przykładów odnoszacych sie do tekstugłównego.

Zastosowanie nawiasów kwadratowychEdytorskie (nie pochodzace od autora) wstawki,poprawki, wyjasnienia, tłumaczenia, komentarze.Skróty, objasnienia i wstawki odautorskie w cytatach.Do oznaczenia zapisu fonetycznego.


Cudzysłowy

„ala” – apostrofowy (cytaty, tytuły, przytaczane słowa,nazwy własne).,ala’ – przecinkowy (cudzysłowy wewnatrz tekstuobjetego cudzysłowami).«ala» – ostrokatny francuski (utwory poetyckie)»ala« – ostrokatny niemiecki (podobnie jakprzecinkowy)Wyrazy nie bedace czescia składowa cytatów(komentarze autora, narratora) wydziela siemyslnikami.Cudzysłowy moga byc eliminowane przezzastosowanie innych srodków wyrazu (zmianarodzaju czcionki – najczesciej pochylona).


Akapit

Czesc tekstu rozpoczynajaca sie wierszemakapitowym i konczaca sie wierszem koncowym.

Wciecie akapitowe powinno miec wielkosc 1 firetu lub1,5 firetu (dla dłuzszych wierszy)Wiersz koncowy powinien miec długosc co najmniejpodwójnego wciecia akapitowego.W akapitach bez wciec wiersz koncowy powinien byckrótszy od wiersza pełnego o co najmniej 1 firet.Wielkosc wciec powinna byc stała dla całego tekstu.


Odległosci miedzywyrazowe

Jednakowe dla tekstów nie justowanych (1/3szerokosci dwóch liter „a”, od 1/4 do 1/3 firetu).Zmienne dla tekstów justowanych (minimalna 1/4firetu, maksymalna 3/4 firetu, preferowana 1/3 firetu).


Dzielenie wyrazów

Nalezy ograniczyc liczbe kolejnych przeniesien (niewiecej jak 3 dla długich wierszy i 6 dla krótkich).Nie nalezy dzielic wyrazów dwusylabowych.Nie nalezy dokonywac podziału po pierwszej literzei przed ostatnia krótka sylaba (np. li).Nie wolno dzielic liczb i skrótów.


Pozostawianie wyrazów na koncu wiersza

Nie nalezy pozostawiac na koncu wiersza.

tytułów przed nazwiskami (mgr, dr, ...);liczb przed skrótami nazw;inicjały imion przed nazwiskiem;wyrazy jednoliterowe (a, i, o, u, w, z);wyrazy po których nastepuja skróty itp. i itd.;


Dziekuje za uwage!


Documents

Podstawy typografii - SeminariumCo to jest typograﬁa Zbiór zasad, które moga˛pomóc wydawcy, redaktorowi technicznemu, graﬁkowi czy operatorowi DTP w stworzeniu ksia˛zki dobrej