Opracowanie: Maria Rusin - Kuratorium Oświaty w Rzeszowie

Rzeszów – kwiecień 2010 r.

Integracja

„Integracja, włączanie nie jest stanem, jest złożonym procesem pedagogicznym, który obejmuje zarówno ucznia z niepełnosprawnością, jego sprawnych rówieśników, szkołę jako placówkę edukacyjną, a także dom rodzinny i środowisko lokalne”*

*Joanna Głodkowska – Różnice nie muszą dzielić – uczeń z niepełnosprawnością w szkole ogólnodostępnej. Rozważania teoretyczne.

2

Integracja„Edukacja integracyjna/włączająca jako proces wspólnego kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi z ich zdrowymi rówieśnikami musi zabezpieczać konieczne wsparcie – techniczne, metodyczne, psychospołeczne, organizacyjne wynikające z niepełnosprawności. Powinna zapewniać poczucie przynależności dzieci zdrowych i niepełnosprawnych do danej społeczności szkolnej”.*

*Joanna Głodkowska – Różnice nie muszą dzielić – uczeń z niepełnosprawnością w szkole ogólnodostępnej. Rozważania teoretyczne.

3

Nauczanie integracyjneJest formą kształcenia specjalnego i ma miejsce wówczas, gdy uczniowie posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego uczą się i wychowują razem z pozostałymi uczniami, w sposób zorganizowany zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 71b ust. 7 pkt 3 ustawy o systemie oświaty Nauczanie integracyjne może być zorganizowane w przedszkolu, szkole podstawowej, gimnazjum, szkole ponadgimnazjalnej.

4

Modele integracji realizowane w polskiej oświacieIntegracja pełna, całościowa – obejmuje

uczniów z wszystkimi rodzajami i stopniami niepełnosprawności, do jednego oddziału mogą uczęszczać wspólnie uczniowie z różnymi stopniami upośledzenia umysłowego, niewidomi, niesłyszący

Integracja częściowa – obejmuje uczniów z jednym rodzajem niepełnosprawności, np. niepełnosprawnych ruchowo

5

6

Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświatyArt. 3. Ilekroć w dalszych przepisach jest

mowa bez bliższego określenia o: 2a) oddziale integracyjnym - należy przez to

rozumieć oddział szkolny, w którym uczniowie posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego uczą się i wychowują razem z pozostałymi uczniami, zorganizowany zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 71b ust. 7 pkt 3 ustawy o systemie oświaty;

2c) szkole integracyjnej - należy przez to rozumieć szkołę, w której wszystkie oddziały są oddziałami integracyjnymi;

7

Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty

2a. Nie ustala się obwodów szkołom specjalnym, szkołom integracyjnym, (…..)

8

Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty

Art. 71b. 1. Kształceniem specjalnym obejmuje się dzieci i młodzież, o których mowa w art. 1 pkt 5 i 5a, wymagające stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy. Kształcenie to może być prowadzone w formie nauki w szkołach ogólnodostępnych, szkołach lub oddziałach integracyjnych, szkołach lub oddziałach specjalnych i ośrodkach, o których mowa w art. 2 pkt 5.

9

Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty

Art. 71b ust. 5a. Jeżeli orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego zaleca kształcenie dziecka odpowiednio w przedszkolu specjalnym albo w przedszkolu, szkole podstawowej lub gimnazjum, ogólnodostępnych lub integracyjnych, odpowiednią formę kształcenia, na wniosek rodziców, zapewnia jednostka samorządu terytorialnego właściwa ze względu na miejsce zamieszkania dziecka, do której zadań własnych należy prowadzenie przedszkoli lub szkół.

10

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ z dnia 21 maja 2001 r.

w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola

oraz publicznych szkół(Dz. U. Nr 61, poz. 624, ze

zmianami)

11

Liczba uczniów w oddziale szkoły integracyjnej oraz w oddziale integracyjnym w szkole ogólnodostępnej powinna wynosić od 15 do 20, w tym od 3 do 5 uczniów niepełnosprawnych.W szkołach integracyjnych i w szkołach ogólnodostępnych z oddziałami integracyjnymi zatrudnia się dodatkowo nauczycieli posiadających specjalne przygotowanie pedagogiczne oraz specjalistów prowadzących zajęcia rewalidacyjne. W uzasadnionych przypadkach w szkołach tych można zatrudnić pomoc nauczyciela.

12

ROZPORZĄDZENIEMINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ I

SPORTUz dnia 18 stycznia 2005 r.

w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla

dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych

(Dz. U. z dnia 1 lutego 2005 r.)

13

§ 1. Rozporządzenie określa warunki organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie, wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy, w:1) przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych;2) przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych z oddziałami integracyjnymi;3) przedszkolach i szkołach integracyjnych.

14

§ 3. 1. Kształcenie dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w szkołach i oddziałach, o których mowa w § 1, jest prowadzone nie dłużej niż do ukończenia przez ucznia:1) 18. roku życia - w przypadku szkoły podstawowej;2) 21. roku życia - w przypadku gimnazjum;3) 24. roku życia - w przypadku szkoły ponadgimnazjalnej lub dotychczasowej szkoły ponadpodstawowej.

15

§ 4. 1. Przedszkola, szkoły i oddziały, o których mowa w § 1, zapewniają dzieciom i młodzieży niepełnosprawnym oraz niedostosowanym społecznie:1) realizację zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego;2) odpowiednie warunki do nauki, sprzęt specjalistyczny i środki dydaktyczne;3) realizację programu wychowania przedszkolnego, programu nauczania, programu wychowawczego i programu profilaktyki, dostosowanych do indywidualnych potrzeb edukacyjnych i możliwości psychofizycznych, z wykorzystaniem odpowiednich form i metod pracy dydaktycznej i wychowawczej;4) zajęcia rewalidacyjne lub zajęcia socjoterapeutyczne, stosownie do potrzeb;5) integrację ze środowiskiem rówieśniczym.

16

2. Przedszkola, szkoły i oddziały, o których mowa w § 1, udzielają pomocy rodzicom (prawnym opiekunom) dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w zakresie doskonalenia umiejętności niezbędnych we wspieraniu ich rozwoju.

17

§ 5. 1. W przedszkolach i szkołach, o których mowa w § 1 pkt 2 i 3, zatrudnia się dodatkowo nauczycieli* posiadających kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska nauczyciela w odpowiednich typach i rodzajach specjalnych przedszkoli i szkół oraz odpowiednich specjalistów, w celu współorganizowania kształcenia integracyjnego.

* Tak zwani nauczyciele wspomagający18

2. Nauczyciele i specjaliści, o których mowa w ust. 1:1) rozpoznają potrzeby edukacyjne i możliwości psychofizyczne dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie;

19

2) współorganizują zajęcia edukacyjne i pracę wychowawczą w formach integracyjnych, w szczególności:

a) wspólnie z nauczycielami prowadzącymi zajęcia edukacyjne wybierają lub opracowują programy wychowania przedszkolnego i programy nauczania,

b) dostosowują realizację programów wychowania przedszkolnego, programów nauczania, programu wychowawczego i programu profilaktyki do indywidualnych potrzeb edukacyjnych i możliwości psychofizycznych dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie, 20

c) w zależności od indywidualnych potrzeb edukacyjnych i możliwości psychofizycznych uczniów niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie, wspólnie z nauczycielami prowadzącymi zajęcia edukacyjne, opracowują dla każdego ucznia i realizują indywidualne programy edukacyjne określające zakres zintegrowanych działań nauczycieli i specjalistów oraz rodzaj zajęć rewalidacyjnych lub zajęć socjoterapeutycznych prowadzonych z uczniem,

d) uczestniczą w zajęciach edukacyjnych prowadzonych przez innych nauczycieli;

21

3) prowadzą zajęcia rewalidacyjne lub zajęcia socjoterapeutyczne;

22

4) udzielają pomocy nauczycielom prowadzącym zajęcia edukacyjne w doborze metod pracy z uczniami niepełnosprawnymi oraz niedostosowanymi społecznie;

23

5) prowadzą lub organizują różnego rodzaju formy pomocy pedagogicznej i psychologicznej dla dziecka i jego rodziny.

24

3. Dyrektor przedszkola lub szkoły ustala zajęcia, w których, ze względu na potrzeby edukacyjne dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie, uczestniczą nauczyciele i specjaliści, o których mowa w ust. 1.

25

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej

z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania

uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i

egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 83, poz. 562, ze

zmianami)26

§ 6.Ust. 1. Nauczyciel jest obowiązany, na podstawie

opinii publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym publicznej poradni specjalistycznej, dostosować wymagania edukacyjne o których mowa w § 4 ust. 1 pkt 1 do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia, u którego stwierdzono zaburzenia i odchylenia rozwojowe lub specyficzne trudności w uczeniu się, uniemożliwiające sprostaniu tym wymaganiom

Ust. 3. W przypadku ucznia posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego albo indywidualnego nauczania dostosowanie wymagań edukacyjnych o których mowa w § 4 ust. 1 pkt 1 do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia może nastąpić na podstawie tego orzeczenia.

27

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i

Sportu z dnia 12 lutego 2002 r.

w sprawie ramowych planów nauczania

w szkołach publicznych(Dz. U. Nr 15, poz. 142)

28

Dla uczniów niepełnosprawnych oraz uczniów szkół w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich można przedłużyć okres nauki na każdym etapie edukacyjnym co najmniej o jeden rok, zwiększając proporcjonalnie liczbę godzin zajęć edukacyjnych. Decyzję o przedłużeniu uczniowi okresu nauki podejmuje dyrektor szkoły w uzgodnieniu z rodzicami (prawnymi opiekunami) ucznia, nie później niż do końca lutego roku poprzedzającego ostatni rok nauki w danej szkole, na podstawie szczegółowej analizy osiągnięć edukacyjnych ucznia dokonanej przez radę pedagogiczną.

29

Wnioski z dotychczasowych doświadczeń polskiej integracji Najłatwiej jest realizować nauczanie integracyjne na poziomie

edukacji początkowej. Im głębsza niepełnosprawność tym trudniejsze jest

porozumiewanie się między osobami niepełnosprawnymi i pełnosprawnymi.

Najwięcej problemów przysparza integrowanie uczniów z upośledzeniem umysłowym oraz cięższymi stopniami niepełnosprawności (niesłyszących, niewidzących).

Niepowodzeniem kończą się próby integrowania upośledzonych umysłowo w stopniu umiarkowanym lub znacznym.

Warunkiem powodzenia nauczania integracyjnego jest aktywne włączenie się rodziców do współpracy ze szkołą i do pracy z dzieckiem.

Konieczne jest specjalistyczne wsparcie ucznia niepełnosprawnego. Nie wszystkim dzieciom niepełnosprawnym klasa integracyjna

zapewnia najlepsze warunki rozwoju.30