Wyciąg z Załącznika do Zarządzenia nr 17/2016 z 28 października 2016 r.

PLAN ZWALCZANIA ZAGROŻEŃ I

ZANIECZYSZCZEŃ WÓD PORTOWYCH DLA

ZARZĄDU MORSKIEGO PORTU GDYNIA S.A.

(zatwierdzony 31 sierpnia 2016 roku Decyzją Dyrektora Urzędu Morskiego w Gdyni, Nr 8201/01/16)

-wyciąg-

PODSTAWA PRAWNA WYKONANIA PLANU

Podstawą do wykonania aktualizacji „Planu zwalczania zagrożeń i zanieczyszczeń wód portowych dla Zarządu Morskiego Portu Gdynia S.A” jest Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 grudnia 2002 r. w sprawie organizacji i sposobu zwalczania zagrożeń1 i zanieczyszczeń na morzu2 (Dz. U. z 2015 r., poz. 358) wraz z Ustawą z dnia 16 marca 1995 r. o

zapobieganiu zanieczyszczaniu morza przez statki (tekst jednolity Dz. U. z 2015 r. poz. 434).

Zgodnie z par. 15 ust. 4 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3 grudnia 2002 r. w sprawie organizacji i sposobu zwalczania zagrożeń i zanieczyszczeń na morzu plan ten stanowi integralną część Planu Krajowego.

1 Zagrożenie – rozumie się przez to zdarzenie wynikające m.in. z rozwoju cywilizacyjnego nie będące pożarem a stanowiące niebezpieczeństwo dla życia, zdrowia, mienia lub środowiska naturalnego. Przez zagrożenie zanieczyszczeniem wód basenów portowych, których dotyczy niniejszy plan należy rozumieć zanieczyszczenie wody substancjami olejowymi oraz substancjami stałymi (śmieci). W przypadku substancji innych niż ropopochodne oraz śmieci, na terenie ZMPG S.A. obowiązuje postępowanie zgodnie z „Planem ratownictwa” oraz innymi przepisami Dyrektora Urzędu Morskiego w Gdyni i instrukcjami obowiązującymi na terenie poszczególnych terminali. 2 W świetle definicji przyjętych w Konwencji Helsińskiej zanieczyszczeniem morza jest wprowadzanie przez człowieka bezpośrednio lub pośrednio do morza, łącznie z ujściem rzek, substancji lub energii, które mogą stwarzać zagrożenie dla zdrowia człowieka, niszczyć żywe zasoby i morskie ekosystemy, stwarzać utrudnienie w dozwolonym użytkowaniu morza łącznie z rybołówstwem, pogarszać jakość wody morskiej oraz prowadzić do zmniejszenia walorów rekreacyjnych morza. Zanieczyszczenie morza może pochodzić ze statków przewożących towary masowo lub w opakowaniach, paliwa bunkrowego oraz przemysłowych instalacji przybrzeżnych, jak również w niektórych przypadkach z przemysłowych instalacji lądowych. Zgodnie z rządowym projektem ustawy o zmianie ustawy o zapobieganiu zanieczyszczaniu morza przez statki oraz o zmianie ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary z dnia 05 lipca 2011 roku „substancje zanieczyszczające” oznaczają substancje objęte załącznikami I (olej) i II (szkodliwe substancje ciekłe) do Konwencji MARPOL.

ZASIĘG TERYTORIALNY OPRACOWANIA

Zasięg terytorialny opracowania obejmuje wody basenów portowych stanowiące infrastrukturę portową, wyszczególnioną w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 27 maja 2015 r. w sprawie określenia akwenów portowych oraz ogólnodostępnych obiektów, urządzeń i instalacji wchodzących w skład infrastruktury portowej dla każdego portu o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej (Dz. U. 2015 r. poz. 732).

Mapa obszaru objętego planem zwalczania zagrożeń i zanieczyszczeń wód portowych

Źródło: ZMPG S.A.

SPIS ADRESÓW I TELEFONÓW

Dział/ Stanowisko Adres służbowy Nr telefonu służbowego

Centrum Bezpieczeństwa Morskiego Gdynia ul. Polska 2

58 355 3610 58 355 3611 58 355 3612 58 355 3613 58 355 3617 601 991 331

fax: +48 58 620 5363 fax: +48 58 620 5328

Kapitan Portu Gdynia ul. Polska 2 (58) 355 36 30 (58) 620 28 53 605 838 586

Oficer Dyżurny Kapitanat Portu Gdynia ul. Polska 2 (58) 355 36 46

Specjalista ds. Ochrony Środowiska Morskiego Kapitanat Portu

Gdynia ul. Polska 2 (58) 355 36 35

(+48) 609 909 614

SPIS ADRESÓW I TELEFONÓW

sztabu akcji zwalczania zanieczyszczeń na wodach portowych z ramienia

Zarządu Morskiego Portu Gdynia S.A.

Główny Dyspozytor Portu ZMPG S.A. Gdynia, Rotterdamska 9 (58) 627 40 38 (58) 627 40 40

(+48) 603-608-073

Komendant PSP - ZMPG S.A. Gdynia Gdynia, Chrzanowskiego 15/17

Łączność przez oficera dyżurnego (+48) 695 422 297

603 441 404 bezpośrednio w godz. 07.00 – 15:00

(58) 621 56 00

Punkt Alarmowy PSP - ZMPG S.A. Gdynia Gdynia, Rotterdamska 9 (58) 627 46 04

Specjalista/ Inspektor Nadzoru

Branży Mechanicznej i Awarii Gdynia, Rotterdamska 9

(58) 627 45 08

0 603 776 648

Dział Ochrony Środowiska ZMPG S.A Gdynia, Rotterdamska 9 (58) 621 52 69 (58) 627 45 16

(+48) 695 421 305

Dowódca Zmiany Warty Al. Solidarności 1a (58) 627 47 25

Częstotliwość radiowa lub kanał VHF – KANAŁ 12 (oficer dyżurny)

SPIS ADRESÓW I TELEFONÓW pozostałych użytkowników portu

Podmiot Adres służbowy Częstotliwość radiowa

lub kanał VHF Nr telefonu służbowego

PFSO – Oficer Ochrony Obiektu Portowego

Stocznia NAUTA S.A. Gdynia, ul. Waszyngtona 1

i ul. Czechosłowacka 3

Kanał 12 (dyspozytor)

58 621 21 05 604 407 418 58 621 23 02 608 579 252

Dyrektor Realizacji Produkcji 660 568 765

Kierownik Wydziału Dokowo - Serwisowego

608 040 856

Specjalista ds. Ochrony

Środowiska 602 793 154

Kierownik Działu BHP OŚ i PPOŻ 668 047 669

PFSO – Oficer Ochrony Obiektu Portowego

Stocznia Marynarki Wojennej S.A. Gdynia, ul. Śmidowicza 48 Kanał 12

58 625 29 52 58 625 89 52 58 625 89 10

58 625 82 05 58 625 28 60 (całodobowo)

Dowódca Zakładowej Służby Ratowniczej

695 110 724

Syndyk SMW 695 110 801

Dyrektor Zarządzający 695 110 739

PFSO – Oficer Ochrony Obiektu Portowego

BCT – Bałtycki Terminal Kontenerowy Sp. z o.o.

Gdynia, ul. Kwiatkowskiego 60 Kanał 12

(dyspozytor)

795 501 357 795 501 389

795 501 362 795 501 390

795 501 465

795 501 308 (całodobowo) 795 501 366 (całodobowo)

PFSO – Oficer Ochrony Obiektu Portowego

Stena Line Polska Sp. z o.o.

Gdynia, ul. Kwiatkowskiego 60

58 660 92 64 508 002 716

58 660 92 91 508 002 717

58 660 92 62 508 002 718

Podmiot Adres służbowy Częstotliwość radiowa

lub kanał VHF

Nr telefonu

służbowego

PFSO – Oficer Ochrony Obiektu Portowego

OT Port Gdynia Sp. z o.o.

Gdynia, ul. Dokerów 7

Gdynia, ul. Polska 15

661 203 404

697 984 852

661 204 792

693 021 834

601 636 167

Centrum Dyspozycyjne 24 godz./dobę 58 627 41 16

PFSO – Oficer Ochrony Obiektu Portowego

Bałtycka Baza Masowa Sp. z o.o.

Gdynia, ul. Węglowa 3

58 621 55 33 (sekretariat) 58 621 57 53 606 258 984

58 621 58 76 606 461 088 (całodobowo)

PFSO – Oficer Ochrony Obiektu Portowego

Bałtycki Terminal Zbożowy Sp. z o.o.

Gdynia, ul. Indyjska 2 Kanał 12 i 68 (dyspozytor)

58 627 43 80 504 025 551

58 627 47 73 504 006 702

58 621 52 01 58 627 43 09 504 006 704 (całodobowo)

PFSO – Oficer Ochrony Obiektu Portowego

MTMG – Morski Terminal Masowy Gdynia Sp. z o.o.

Gdynia, ul. Węglowa 4 Kanał 12 (17, 68)

668 834 955

508 376 415 (całodobowo)

PFSO – Oficer Ochrony

Obiektu Portowego

Koole Tankstorage Gdynia Sp. z o.o.

Gdynia, ul. Indyjska 1

58 621 52 88

604 546 478

58 627 42 85 606 326 174

58 627 42 85 602 122 437

PFSO – Oficer Ochrony Obiektu Portowego

Onico Gas Sp. z o.o.

Gdynia, ul. Węglowa 1E/1F Kanał 12

503 182 140

503 182 145

508 166 147

PFSO – Oficer Ochrony Obiektu Portowego

Morska Przystań DALMOR w Gdyni

Gdynia, ul. Hryniewieckiego 10 Kanał 12

(dyspozytor)

58 627 64 25 501 015 801

PFSO – Oficer Ochrony

Obiektu Portowego

Punkt Odpraw Granicznych – Przystań Gdynia (Żegluga

Gdańska)

Gdynia, Al. Jana Pawła II nr 2 Kanał 12 w godz. 08.00 –

16.00 (lipiec, sierpień od godz. 08.00 – 18.00)

58 620 21 54 600 926 166 58 620 26 42

PFSO – Oficer Ochrony Obiektu Portowego

Gdynia Container Terminal S.A.

Gdynia, ul. Energetyków 5 Kanał 84 i 17

58 785 54 44 609 109 376

58 785 53 29 (alarmowy 24 h)

58 785 53 16

PFSO – Oficer Ochrony Obiektu Portowego

Aalborg Portland Polska Sp. z o.o.

Gdynia, ul. Rumuńska, Nabrzeże Węgierskie

22 460 88 77 604 099 569

PFSO – Oficer Ochrony Obiektu Portowego

Nabrzeże Pomorskie Portu Gdynia

Gdynia, ul. Rotterdamska 9 Kanał 12

(dyspozytor)

58 621 50 40 607 233 779

58 627 40 24 605 950 885

PFSO – Oficer Ochrony Obiektu Portowego

VISTAL Stocznia Remontowa Sp. z o.o.

Gdynia, ul. Czechosłowacka 3 Kanał 12

(dyspozytor*)

602 418 942

SPEED Sp. z o. o. PFSO – oficer ochrony obiektu portowego

Gdynia, ul. Siemiradzkiego 5 602 263 915 601 610 560 662 223 169

* dyspozytor portu

SPIS ADRESÓW I TELEFONÓW w przypadku ratowania zwierząt

Podmiot Adres służbowy Nr telefonu służbowego

Pomorski Ośrodek Rehabilitacji Dzikich Zwierząt i Drobnych Ssaków „OSTOJA”

Pomieczyno, ul. Słupia 30c 606 907 740 w godzinach 9-20

Klinika Weterynaryjna Gdynia, ul. Stryjska 25 (58) 622 21 48

Straż Miejska Gdynia, ul. Zakręt do Oksywia 10 986

ZESTAWIENIE SIŁ I ŚRODKÓW DO ZWALCZANIA ZAGROŻEŃ I

ZANIECZYSZCZEŃ NA WODACH PORTOWYCH PORTU GDYNIA

Na potrzeby zwalczania zanieczyszczeń środowiska wód portowych, w zależności od skali zdarzenia wzywane są przez Kierownika Akcji siły i środki będące w posiadaniu zarządzającego portem, innych użytkowników portowych oraz służby SAR.

Zestawienie sił i środków pozostających w dyspozycji Zarządu Morskiego Portu Gdynia S.A.

Likwidacja zanieczyszczeń na wodach basenów portowych realizowana jest przez specjalistyczne służby Zarządu Morskiego Portu Gdynia S.A., tabela poniżej.

Zarząd Morskiego Portu Gdynia S.A. mając w obowiązku dbanie o czystość wód basenów portowych, poza własnymi środkami zawarł umowę ze specjalistyczną firmą DELFIN R.M. Firma Usługowa Jarosław Kryszewski, z siedzibą: 80-646 Gdańsk, ul. Kutnowska 8/1 w celu 24 godz. zabezpieczenia akwenów portowych na wypadek wystąpienia zanieczyszczenia wód, w tym usuwania rozlewów olejowych z wód basenów portowych. W celu usunięcia zanieczyszczeń ropopochodnych z wód basenów portowych firma posiada łódź motorową „DELFIN II”, stacjonującą przy Nabrzeżu Portowym w Porcie Gdynia. Ponadto firma dysponuje łodzią motorową „ŁM – Delfin I” do sprzątania substancji stałych z akwenu.

Portowa Straż Pożarna3 zajmuje się likwidacją zagrożeń na obszarze zarządzanym przez ZMPG S.A. mogących powstać w wyniku stosowanych technologii i materiałów oraz instalacji funkcjonujących na tym terenie. Zagrożeniami mogą być oprócz pożarów, rozlewy cieczy ropopochodnych i chemicznych na wodach portowych, a także przemieszczanie się obłoków toksycznych oraz wybuchy i awarie chemiczne.

Portowa Straż Pożarna posiada, poprzez bezpośrednią łączność z Komendą Miejską PSP w Gdyni, połączenie z ogólnopolskim systemem ratowniczym.

3 Organizacja działań ratowniczych Portowej Straży Pożarnej wraz z schematami została ujęta w „Planie ratownictwa”, wprowadzony do użytku Zarządzeniem nr 07/2006 z dnia 28 marca 2006 r.

Wykaz sił i środków do zwalczania zagrożeń i zanieczyszczeń na wodach portowych

Jednostka/ podmiot Wykaz sił i środków Miejsce stacjonowania/przechowywania

Portowa Straż Pożarna ZMPG S.A.

Ciężki samochód ratowniczo – gaśniczy GCBA 11/50 Scania

Garaż PSP

Ciężki samochód ratowniczo – gaśniczy GCBA 5/32 Scania

Garaż PSP

Średni samochód ratownictwa chemicznego SRCh Mercedes

Garaż PSP

Samochód operacyjny SOp Renault Traffic

Garaż PSP

Lekki samochód rozpoznawczo ratowniczy SLRR SLRR Nissan Navara

Garaż PSP

Łódź ratownicza – ”Stroża” Garaż PSP

Zapora przeciwrozlewowowa FLEXI 750 62 odcinki długości 20 mb – całość 1240 mb

Garaż PSP Nabrzeże Duńskie

Rękawy sorbentowe – 24 szt. – 77 mb Garaż PSP

Poduszki sorbentowe: 30x30 – 25 szt. 60x60 – 28 szt.

Garaż PSP

Trociny w workach - 0,75 m3 Garaż PSP

Trociny w workach - 0,4 m3 BCT Posterunek ratownictwa chemicznego (własność BCT)

Wapno chlorowane proszkowe w workach – 20 kg

Garaż PSP

Wapno chlorowane proszkowe w workach – 250 kg

BCT Posterunek ratownictwa chemicznego (własność BCT)

Damsorb – sorbent mineralny – 220 kg Garaż PSP

Damsorb – sorbent mineralny – 20 kg Samochód GCBA 5/32 Scania

Damsorb – sorbent mineralny – 60 kg Samochód SRCh Mercedes

Preparat dyspergująco – myjący BM – 32 – 10 litrów

Garaż PSP

Piasek – 500 kg BCT Posterunek ratownictwa chemicznego (własność BCT)

Środek pianotwórczy do zapobiegania powstawaniu oparów substancji chemicznych Master foam – 800 kg

Garaż PSP

Holownik pożarniczy – Centaur II, Fairplay – 26, Fairplay VII 4

Nabrzeże Indyjskie (własność Fairplay Towage Polska Sp. z o.o. Sp. k.)

Dane dotyczące łodzi ratowniczej „Stroża”

symbol klasy* bKM5 IV hyb6 pat7 x8 n9, długość 6,50 m, szerokość 2,65 m, wysokość boczna 0,95 m, szybkość max. 30 kn, moc silnika 103,0 kW, załoga max. 8 osób.

4 Holowniki pożarnicze mogące asystować przy likwidacji rozlewów, jednakże nie posiadają na pokładzie zapór przeciwrozlewowych. 5 bKM IV – symbol klasy łodzi dla żeglugi po morskich wodach przybrzeżnych w odległości nie większej niż 6 mil morskich od linii brzegu oraz po Zatoce Pomorskiej (do linii Cypel Nord Perd – Lm Niechorze) i Zatoce Gdańskiej (do linii Lm Hel - Lm Krynica Morska). 6 hyb – łódź hybrydowa (RIB). 7 pat – łódź patrolowa. 8 x – znak zwolnienia z przeglądu pośredniego łodzi przybrzeżnej; zwolnienie dotyczy łodzi patrolowych i turystycznych o określonym wieku i stanie technicznym. 9 n – znak niezatapialności.

c.d. Wykaz sił i środków do zwalczania zagrożeń i zanieczyszczeń na wodach portowych

Dane dotyczące holownika pożarniczego Centaur II

symbol klasy* *KM10 TUG/ FIRE FIGHTING SHIP 111 II12 L313 AUT14 szerokość 9,80 m, długość 28,49 m, zanurzenie 3,65 m, pojemność 337 BRT, rozwijana prędkość 13,3 węzła, napęd 2 silniki spalinowe o mocy 2850 kW (3875 KM), 2 pędniki azymutalne, wyposażenie specjalistyczne:

1 pompa pożarowa o wydajności 2 650 m3 /h, 2 działka wodno-pianowe o sumarycznej wydajności 2 400 m3 /h, środek pianotwórczy 5 m3, instalacja kurtyny wodnej.

Dane dotyczące holownika pożarniczego Fairplay-26

szerokość 11,0 m, długość 36,0 m, zanurzenie 4,655 m, napęd silniki o mocy 5500 kM wyposażenie specjalistyczne:

2 pompy pożarowe o wydajności 2 700 m3 /h, 2 działka wodno-pianowe o sumarycznej wydajności 2 600 m3 /h, środek pianotwórczy 2 x 8 m3, instalacja kurtyny wodnej.

Dane dotyczące holownika pożarniczego Fairplay VII

szerokość 9,0 m, długość 26,0 m, zanurzenie 3,148 m, napęd silniki o mocy 3059 kM wyposażenie specjalistyczne:

1 pompa pożarowa o wydajności 750 m3 /h, 2 działka wodno-pianowe o sumarycznej wydajności 600 m3 /h, środek pianotwórczy 2 x 9,5 m3, instalacja kurtyny wodnej.

10 *KM – zasadniczy symbol klasy statku z napędem mechanicznym zbudowanego Polskiego Rejestru Statków 11 statek pożarniczy przeznaczony do prowadzenia akcji gaśniczej i ratowniczej przy małych pożarach, w bliskiej odległości od źródła ognia i przez krótki czas 12 żegluga po morzach otwartych w odległości do 50 mil morskich od miejsca schronienia, z dopuszczalną odległością między dwoma miejscami schronienia do 100 mil morskich o żegluga po morzach zamkniętych, w granicach określonych dla każdego przypadku w Świadectwie klasy oraz żegluga po Morzu Bałtyckim 13 oznaczenie możliwości żeglugi w lekkich warunkach lodowych w asyście lodołamaczy, jeżeli jest to konieczne 14 znak dla bezwachtowej pracy maszynowni i jednoosobowej obsługi mostku. Znak ten może być umieszczony w symbolu klasy tylko w takich przypadkach, gdy siłownia może pracować bez wachty co najmniej 8 godzin bez przerwy

c. d. Wykaz sił i środków do zwalczania zagrożeń i zanieczyszczeń na wodach portowych

Parametry jednostki pływającej łódź motorowa „DELFIN II” PRS – 629274

(własność DELFIN R.M. Jarosław Kryszewski)

symbol klasy (bKM1)15 op16 rob17 długość 8,20 m, szerokość 2,55 m, zanurzenie 0,66 m, rozwijana szybkość do 9 węzłów, moc silnika 55 KM. wyposażenie specjalistyczne:

urządzenie do zbierania zanieczyszczeń ropopochodnych z powierzchni wody LAMOR_LBC-2 C2700 M: długość 2700 mm, szerokość 480 mm, szerokość zgarniania 3000 mm, wysokość 600 mm, wydajność 32 m3/h, prędkość czyszczenia 1 -2 węzły, wydajność nominalna 82 m3/h, dwie pompy o wydajności 1000 l/min, rękawy sorbentowe 35 sztuk, maty sorbentowe 20 kg, sorbent sypki - granulat mineralny 60 kg. węże do

przepompowywania wód zaolejonych, 7 zbiorników na zebrane wody zaolejone o pojemności 1000 litrów

każdy, zapasowy komplet szczotek do urządzenia LAMOR_LBC-2 C2700 M.

Parametry jednostki pływającej łódź motorowa „ŁM – DELFIN I” PRS – 629121

(własność DELFIN R.M. Jarosław Kryszewski)

długość 6,62 m, szerokość 2,43 m, zanurzenie 0,70 m, rozwijana szybkość do 9 węzłów, moc silnika 36 KM. wyposażenie specjalistyczne:

sprzęt do usuwania zanieczyszczeń stałych,

zbiornik na zebrane zanieczyszczenia stałe o pojemności 1,5 m3.

15 symbol klasy łodzi dla żeglugi w rejonie 1, czyli po wodach śródlądowych oraz morskich wodach przybrzeżnych lub wewnętrznych zaliczanych do śródlądowych, na których może występować fala o wys. do 2,0 m 16 łódź otwarta 17 łódź robocza

ZADANIA I OBOWIĄZKI PODMIOTÓW ODPOWIEDZIALNYCH ZA

ORGANIZACJĘ I PRZEBIEG AKCJI ZWALCZANIA ZAGROŻEŃ I

ZANIECZYSZCZEŃ NA WODACH BASENÓW PORTOWYCH

1. Dyżurny Oficer Portu:

powiadamia Kapitana Portu o zagrożeniu i zanieczyszczeniu wód portowych, a tym samym

uruchamia procedurę alarmowania sił i środków przewidzianych planem zapobiegania zagrożeniu i zanieczyszczeniu na wodach portowych.

2. Kapitan Portu (Kierownik akcji):

inicjuje, koordynuje i kieruje akcją zwalczania zagrożeń i zanieczyszczeń;

opracowuje plan akcji poprzez m.in.;

a. ocenę wielkości oraz rodzaju zagrożenia lub zanieczyszczenia; b. ustalenie metody i techniki prowadzenia działań ratowniczych oraz określenie ilości sił i

środków koniecznych do przeprowadzenia działań ratowniczych;

c. uwzględnienie aktualnych i przewidywanych warunków hydrologiczno – meteorologicznych w rejonie akcji;

d. określenie czasu potrzebnego na dotarcie niezbędnych sił i środków w rejon zdarzenia; plan akcji w zależności od rozwoju sytuacji może ulec modyfikacji;

współdziała z innymi jednostkami organizacyjnymi - może utworzyć ośrodek kierujący akcją na

terenie portu; centrum winno być wyposażone w niezbędną liczbę linii telefonicznych i

telefaksowych, komunikację radiową, łącza internetowe, aparaty telewizyjne, powierzchnię dla rozmieszczenia map oraz systemu wizualizacji rozwoju sytuacji; ważne jest, aby wszystkie użyte

narzędzia umożliwiały prezentację aktualnej sytuacji;

ustala sprawcę zanieczyszczenia i wdraża przewidziane prawem postępowanie administracyjne.

wyznacza Dowódcę Akcji na miejscu jej prowadzenia.

3. Dowódca Akcji na miejscu jej prowadzenia:

bezpośrednie kierowanie działaniami jednostek skierowanych do zwalczania zagrożeń i

zanieczyszczeń; informowania Kierownika Akcji o bieżącej o bieżącej sytuacji, sposobie i stopniu realizacji planu.

4. Dyrektor Urzędu Morskiego:

monitoruje przebieg akcji ratowniczej i posiada uprawnienia do interwencji i przejęcia kontroli

nad prowadzeniem akcji.

5. Zarząd Morskiego Portu Gdynia S.A. wykonuje wszystkie działania po wydaniu dyspozycji przez Dowódcę Akcji:

likwiduje rozlewy olejowe na wodach portowych, realizowane poprzez specjalistyczny sprzęt firmy

„DELFIN R.M.” Firma Usługowa Jarosław Kryszewski przekazuje informacje o bieżącej sytuacji,

sposobie i stopniu realizacji planu Dowódcy Akcji;

ustawia i zdejmuje zapory - realizowane przez Portową Straż Pożarną przekazuje informacje o

bieżącej sytuacji, sposobie i stopniu realizacji planu akcji Dowódcy Akcji; rozkłada rękawy i maty sorbcyjne - realizowane przez firmę „DELFIN R.M.” Firma Usługowa

Jarosław Kryszewski oraz Portową Straż Pożarną przekazuje informacje o bieżącej sytuacji,

sposobie i stopniu realizacji planu akcji Dowódcy Akcji;

zabezpiecza zaporą miejsca przeładunku płynnych materiałów nierozpuszczalnych w wodzie i

lżejszych od wody - realizowane przez Portową Straż Pożarną przekazuje informacje o bieżącej

sytuacji, sposobie i stopniu realizacji planu akcji Dowódcy Akcji;

przekazuje (na wezwanie) Kapitanowi Portu, Portowej Straży Pożarnej informacje dotyczące

ładunków znajdujących się w rejonie wystąpienia zanieczyszczenia, szczególnie o substancji, która spowodowała zanieczyszczenie - realizowane przez Dział Głównego Dyspozytora Portu.

6. Służba SAR wykonuje działania po wydaniu dyspozycji przez Dowódcę Akcji:

udostępnia posiadane siły i środki niezbędne na potrzeby działań ratowniczych wg Krajowego

Planu Ratowniczego;

organizuje łączność na potrzeby akcji.

7. Państwowa Straż Pożarna:

alarmuje i udostępnia siły i środki na potrzeby działań ratowniczych zgodnie rozporządzeniem

Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegółowych

zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo - gaśniczego; organizuje łączność, prowadzi i zabezpiecza logistycznie działania ratownicze w ramach swoich sił i

środków;

8. Policja/ Straż Miejska:

odpowiada za organizację i kontrolę ruchu drogowego na drogach ewakuacji ludności;

informuje ludność o zagrożeniu.

9. Pogotowie Ratunkowe:

dysponuje siłami i środkami na potrzeby działań;

prowadzi działania ratownicze wg ustalonych metod.

DOKUMENTOWANIE PRZEBIEGU ZDARZEŃ

Pracownik Działu Głównego Dyspozytora Portu Gdynia Zarządu Morskiego Portu Gdynia S.A. przyjmujący zgłoszenie o zaistnieniu zdarzenia zobowiązany jest zastosować „formularz zgłoszenia” umieszczony poniżej.

Wszystkie podmioty włączone w akcję zwalczania zanieczyszczeń winny prowadzić rejestr zdarzeń poprzez dokonywanie zapisów odnośnie otrzymanych zgłoszeń, informacji i/lub podjętych działaniach celem ograniczenia lub usunięcia zanieczyszczenia wraz ze wskazaniem czasu ich rozpoczęcia i zakończenia.

Rejestry te mogą być prowadzone osobno lub wg systemu jaki już istnieje w danej jednostce.

FORMULARZ ZGŁOSZENIA WYSTĄPIENIA ZAGROŻENIA LUB ZANIECZYSZCZENIA WÓD PORTOWYCH

1 Data i godzina zgłoszenia

2

Dane osoby zgłaszającej

Imię i nazwisko

Numer telefonu

Nazwa firmy, w której pracuje zgłaszający

Stanowisko służbowe

3

Miejsce zdarzenia

Basen, nazwa

Nabrzeże, nazwa

4

Charakter zdarzenia

Rodzaj zanieczyszczenia

Źródło zanieczyszczenia

Statek, nazwa

Firma działająca na nabrzeżu, nazwa

Czas zdarzenia

5

Mienie, które uległo zanieczyszczeniu lub uszkodzeniu

Woda

Nabrzeże

Gleba

Mienie osób trzecich

Inne

POSTĘPOWANIE Z PTAKAMI I DROBNYMI SSAKAMI zanieczyszczonymi substancjami ropopochodnymi

W polskim prawie brak jest uregulowań odnośnie postępowania ze zwierzętami, które wskutek powstałego rozlewu olejowego zostały zanieczyszczone substancjami ropopochodnymi.

Zarząd Morskiego Portu Gdynia S.A. opracował ścieżkę postępowania z takimi zwierzętami:

w przypadku zaobserwowania zabrudzonego zwierzęcia (np. ptak), należy o tym fakcie bezzwłocznie powiadomić Kierownika Akcji; podając: jakie to zwierzę, gdzie się znajduje,

w jakiej jest kondycji;

Kierownik Akcji samodzielnie lub przez wskazaną przez siebie osobę kontaktuje się z Pomorskim Ośrodkiem Rehabilitacji Dzikich Ptaków i Drobnych Ssaków ”Ostoja”, w celu ustalenia procedury przekazania zwierzęcia; jeżeli zwierzę znajduje się na wodzie należy je w bezpieczny sposób złapać i dostarczyć na nabrzeże;

w przypadku braku możliwości odebrania zwierzęcia przez ww. ośrodek, prawdopodobnie konieczne będzie skontaktowanie się z Kliniką Weterynarii w Gdyni, która zaopiekuje się zwierzęciem, w tym celu należy poinformować Klinikę o fakcie złapania takiego zwierzęcia, dodatkowo, należy skontaktować się ze Strażą Miejską, która przetransportuje zwierzę do Klinki.

Należy bezwzględnie pamiętać o zachowaniu wszelkich możliwych środków ostrożności oraz o bezpieczeństwie zarówno ludzi jak i złapanego zwierzęcia.

UWAGA:

Ze względu na fakt, iż postępowanie ze zwierzętami, które doznały uszczerbku w wyniku zanieczyszczenia np. substancjami ropopochodnymi nie jest uregulowane prawnie należy bezwzględnie za każdym zdarzeniem weryfikować czy wskazane powyżej instytucje funkcjonują w danym momencie i czy mogą zająć się zwierzętami.

PODSTAWOWY SCHEMAT postępowania operacyjnego dla substancji

ropopochodnych

OKREŚLIĆ RODZAJ I

ROZMIAR

ZANIECZYSZCZENIA

ZANIECZYSZCZENIE

USUWALNE POSIADANYMI

ŚRODKAMI

ZANIECZYSZCZENIE

URUCHOMIĆ

SYSTEM

ALARMOWANIA

USTALIĆ ŹRÓDŁO

ZANIECZYSZCZENIA

PODJĄĆ DZIAŁANIA

POWSTRZYMUJĄCE

WYPŁYW

OGRANICZYĆ

ZAPORAMI MIEJSCE

ZANIECZYSZCZENIA

TAK

ZAMKNĄĆ ZAPORAMI

WYJŚCIE Z PORTU

KONTYNUOWAĆ

ZBIERANIE

USUWANIE JEST

SKUTECZNE

PRZYSTĄPIĆ DO

USUWANIA

ZANIECZYSZCZEŃ

ZŁOŻYĆ RAPORT DO

DYREKTORA URZĘDU

MORSKIEGO w GDYNI

WYKONYWAĆ

DZIAŁANIA

PRZEWIDZIANE

PLANEM WYŻSZEGO

RZĘDU

ROZPOCZĄĆ USUWANIE

SIŁAMI ZEWNĘTRZNYMI

NIE

TAK

ZAGOSPODAROWAĆ

POWSTAŁE ODPADY

SCHEMAT POWIADAMIANIA AWARYJNEGO (powiadamiać według potrzeb)

Info

rm

acja

o w

yst

ąp

ien

iu z

agrożen

ia l

ub

za

nie

czy

szcz

en

ia w

ód

po

rto

wych

Oficer Dyżurny

Kapitanatu

Portu Gdynia

tel.:(58) 335 36

46

UKF – k. 12

Sp

ecja

list

a/ I

nsp

ekto

r

Nad

zoru

Bra

nży

Mec

han

iczn

ej i

Aw

arii

tel

.:

(58

) 6

27

45

08

ko

m. 0

60

3 7

76

648

Portowa Straż Pożarna

tel.: (58) 627 46 04

DELFIN R.M. Firma

Usługowa Jarosław

Kryszewski,

kom. 0 601 212 857

USUWANIE ZAGROŻEŃ

I ZANIECZYSZCZEŃ NA

WODACH PORTOWYCH

SIŁAMI WŁASNYMI

ZMPG S.A.

Pow

iadam

ian

ie w

sytu

acja

ch a

war

yjn

ych

Dyspozytor Portu Gdynia

tel.: (58) 621 40 40

kom. 603 608 073

UKF – k. 12

Dział Ochrony Środowiska

tel.: (58) 621 52 69

(58) 627 45 16

kom. 0 695 421 305

DYREKTOR URZĘDU

MORSKIEGO

POWIADAMIANIE W

SYTUACJI AWARYJNEJ

WEWNĄTRZ ZMPGG S.A.

Kapitan Portu

Kierownik akcji

tel.: (58) 620 28 53

fax: (58) 661 60 51

VTS – Zatoka Gdańska

tel.: (58) 621 61 62

fax: (58) 620 53 28

UKF – k.71

Starszy Inspektor

realizujący obowiązki

publiczno - prawne

Kom. 0 609 909 614

od poniedziałku do piątku w godz. 7:30 – 15:30

całodobowo

wewnętrzny system powiadamiania ZMPG S.A.

całodobowo na polecenie Kapitana Portu Gdynia

POGOTOWIE

RATUNKOWE

TEL. 998

W PRZYPADKU ZAISTNIENIA

KONIECZNOŚCI

PROWADZENIA AKCJI

USUWANIA ZAGROŻEŃ I

ZANIECZYSZCZEŃ ORAZ

ZABEZPIECZENIA TERENU

SIŁAMI ZEWNĘTRZNYMI

MORSKA SŁUŻBA POSZUKIWANIA I

RATOWNICTWA

tel.: (58) 620 55 51; 620 68 11

fax: (58) 661 01 97

UKF – k. 11,16

PAŃSTWOWA STRAŻ POŻARNA

MIEJSKIE STANOWISKO KIEROWANIA

TEL. 112, 998 (58) 660 22 00

POLICJA

TEL. 997

PORT SERVICE TEL. (58) 343-79-77

MIEJSKO – POWIATOWE

CENTRUM ZARZĄDZANIA

KRYZYSOWEGO

TEL. 58 660 22 41

COMAL

TEL. (58) 324 91 68

ZWALCZANIE ZANIECZYSZCZENIA NA WODACH BASENÓW

PORTOWYCH

Sposób prowadzenia akcji na akwenach portowych

Na wodach portowych akcję zwalczania rozlewów można podzielić na niżej podane etapy.

1. Lokalizacja i odgrodzenie rozlewu: zaporę należy rozstawić w miejscu najbardziej dogodnym; w przypadku, gdy istnieje

prawdopodobieństwo rozprzestrzeniania się rozlewu na wody Awanportu i dalej na redę należy

bezwzględnie odgrodzić port od tych akwenów poprzez rozstawienie zapory w wejściu Pilotowym oraz jeżeli istnieje taka konieczność w głównym wejściu do portu;

zaporę należy ustawić tak, by nie stworzyć problemów z odpompowywaniem mieszaniny

wodno-olejowej i umożliwić spływanie oleju do miejsca jego zbierania; bezwzględnie należy

uwzględnić kierunek wiatru, prędkość wiatru, kierunek nurtu; segmenty zapory transportuje się przy pomocy łodzi motorowych w pobliże rozlewu (należy

pamiętać, że operacja transportu zapory na miejsce rozlewu jest czasochłonna);

w przypadku dużego rozlewu należy ustawić dodatkowe zapory zabezpieczające szczególnie po

stronie zawietrznej (kilka linii zapór); zaporę należy holować z właściwą prędkością, tzn. taką, która nie spowoduje jej przerwania,

bądź podtapiania;

w przypadku rozlewów ze statków należy ustawić zaporę w takiej odległości od statku, aby nie

dochodziło do wypływania zanieczyszczeń poza zaporę. Zalecana jest długość zapory wynosząca przynajmniej 3 długości statku; przy rozlewach benzyny zapór nie stosuje się;

istnieje również ryzyko przedostawania się zanieczyszczeń na ląd poprzez kanały burzowe,

które należy w takiej sytuacji zabezpieczyć i dalej postępować tak jak w przypadku powodzi.

Koszty usuwania zanieczyszczeń pochodzących z wód portowych, a przedostających się na ląd ponosi sprawca zanieczyszczenia; n

zaporę należy ustawić tak by nie stworzyć problemów z odpompowywaniem mieszaniny

wodno-olejowej i umożliwić spływanie oleju do miejsca jego zbierania. W przypadku cofki należy uwzględnić kierunek wiatru, prędkość wiatru, kierunek nurtu. Istnieje również ryzyko

przedostawania się zanieczyszczeń na ląd poprzez kanały burzowe, które należy w takiej

sytuacji zabezpieczyć i dalej postępować tak jak w przypadku powodzi. (Koszty usuwania zanieczyszczeń pochodzących z wód portowych, a przedostających się na ląd ponosi sprawca

zanieczyszczenia). W przypadku dużego rozlewu należy ustawić dodatkowe zapory zabezpieczające szczególnie po stronie zawietrznej (kilka linii zapór). Zaporę należy holować z

właściwą prędkością, tzn. taką, która nie spowoduje jej przerwania, bądź podtapiania. W przypadku rozlewów ze statków należy ustawić zaporę tak by odległość zapory, od statku była

taka by olej nie wypływał poza zaporę. Zalecana jest długość zapory wynosząca przynajmniej 3

długości statku. Przy rozlewach benzyny zapór nie stosuje się. 2. O ile to jest możliwe usunięcie z miejsca rozlewu wszystkich jednostek pływających mogących

utrudniać prowadzenie akcji zwalczania rozlewu (nie usuwa się statków będących w centrum rozlewu, wskazane jest usunięcie pracowników tych statków oraz przerwanie wszelkich prac

przeładunkowych w strefie zagrożenia). W przypadku rozlewu niebezpiecznych substancji

chemicznych lub zagrożenia wybuchem lub pożarem konieczna jest ewakuacja pracowników, okolicznych użytkowników portu lub mieszkańców z pobliża strefy zanieczyszczenia.

3. Zabezpieczenie rozlewu przed ewentualnym zapłonem. 4. Usuwanie plam o największym zagęszczeniu frakcji olejowej (najgrubszej warstwie oleju).

5. Oczyszczanie miejsc trudnodostępnych zawierających znaczną ilość oleju.

6. Usunięcie pozostałych plam olejowych np. za pomocą mat sorbentowych lub rękawów. 7. W wyjątkowych sytuacjach zneutralizowanie filmu olejowego za pomocą dyspergenta18 za zgodą

Dyrektora Urzędu Morskiego w Gdyni. Przy wydawaniu zgody Dyrektor Urzędu Morskiego w Gdyni zobligowany jest uwzględnić zasady przyjęte przez Komisję Ochrony Środowiska Morza

18 Użycie dyspergentu musi być poprzedzone oszacowaniem wielkości plamy olejowej oraz określeniem dawkowania według wskazań producenta dyspergentu

Bałtyckiego, zwaną dalej „Komisją Helsińską” oraz wskazać indywidualne warunki konieczne do

spełnienia np. sporządzenie raportu po zakończeniu działań.

8. Czyszczenie urządzeń portowych hydrotechnicznych, nabrzeży, statków. 9. Oczyszczenie sprzętu użytego w czasie akcji, zakończenie akcji.

W sytuacji gdy do miejsca rozlewu nie można dotrzeć sprzętem kołowym zaporę ustawia się dwojako:

o segmenty zapory transportuje się przy pomocy łodzi motorowych w pobliże rozlewu, gdzie łączy się je i odgradza rozlew (operacja transportu segmentów zapory na miejsce rozlewu jest

czasochłonna),

lub

o zaporę w całości przewozi się transportem kołowym, następnie holownikiem do miejsca zdarzenia.

Ocena zanieczyszczenia substancjami olejowymi

Produkty ropy naftowej trwale zanieczyszczające środowisko morskie to głównie: nafty, oleje napędowe, opałowe, smarowe lekkie i ciężkie, parafiny, asfalty.

Znajomość zjawisk zachodzących po rozlaniu się oleju na powierzchni morza jest jednym z podstawowych warunków przeprowadzenia skutecznej akcji ratunkowej.

Na prędkość rozprzestrzeniania się oleju ma wpływ tworzenie się emulsji olejowo-wodnej o lepkości większej niż lepkość samego oleju. Rozlany olej może w krótkim czasie ulec dyspersji w wodzie morskiej, tworząc trudno rozbijalną emulsję, zawierającą 40-80 % wody. Zjawisku powstawania tej emulsji zwanej „musem czekoladowym”, towarzyszy znaczny wzrost lepkości. Emulgowanie oleju jest wynikiem działania fal morskich, nawet bardzo spokojnych. Proces zachodzi tym szybciej im bardziej wzburzone jest morze.

Węglowodory wchodzące w skład ropy naftowej mogą ulegać rozkładowi przez mikroorganizmy morskie. Bakterie wywołujące ten rozkład występują najliczniej w wodach płytkich. Stopień biologicznego rozkładu oleju zależy od złożoności jego budowy chemicznej oraz od obecności odpowiednich pożywek (gł. N, P, O) i właściwej temperatury. W praktyce dla rozkładu 1 litra ropy naftowej potrzeba tlenu zawartego w 400 000 litrach wody morskiej. Biodegradacja zachodzi na powierzchni rozdziału fazy wodnej i olejowej. Stąd też korzystne jest rozpraszanie oleju w jak największej objętości wodnej.

Rozpuszczalność ropy naftowej w wodzie jest bardzo mała, stąd też ilość oleju tracona w ten sposób jest niewielka. Część oleju może natomiast ulec rozpuszczeniu drogą fotoutleniania. Czynnikami sprzyjającymi fotoutlenianiu są światło słoneczne i obecność tlenu. Efekt końcowy jest wprost proporcjonalny do powierzchni filmu olejowego, sam zaś proces jest bardzo powolny i nie ma większego wpływu na rozkład oleju. Olej ulega także częściowemu rozpuszczeniu w wyniku biodegradacji. Produkty pośrednie są mianowicie bardziej hydrofilowe niż ropa i bardziej rozpuszczają się w wodzie.

Należy zaznaczyć, że parametry oleju ciężkiego determinują jego zachowanie się w wodzie morskiej.

Pierwszym widocznym skutkiem rozlewu szkodliwych związków oleistych jest powstawanie plam na akwenie. W praktyce rozpływ olejowy na wodach morskich formuje się w długie pasy rozdzielone czystą wodą, bądź wodą pokrytą cienkim filmem olejowym. Na podstawie optycznej obserwacji rozlewu można określić grubość powłoki oraz oszacować ilość rozlanej substancji.

W Tabeli podane zostały przybliżone grubości oraz objętość rozlewów w zależności od barwy plamy olejowej.

Kalkulacja wielkości rozlewu w zależności od barwy plamy olejowej19

Barwa rozlewu olejowego Grubość rozlewu [µm] Przybliżona objętość rozlewu [m3/km2]

Srebrzysta 0.02 0.05 0.0

Szara 0.1 0.1

Tęczowa 0.3 0.3

Niebieska 1.0 1.0

Niebiesko brązowa 5.0 5.0

Brązowo czarna 15.0 25.0 15.0 25.0

Ciemnobrązowo czarna powyżej 100 powyżej 100

Wpływ grubości warstwy po rozlewie ma istotne znaczenie przy jego zbieraniu. Trudniej zbiera się rozlewy cienkowarstwowe, o małej lepkości i niskich temperaturach płynności. Rozlewy, których temperatura płynności jest wysoka i wynosi w granicach 200C tworzą gęstą trudną do zebrania maź. Najlepszy efekt uzyskuje się przy dodatkowym zastosowaniu zapór ograniczających powierzchnię rozlewu i zwiększających jej grubość. W przypadku zagrożenia wybuchowego, czy pożarowego należy rozważyć, czy postawienie zapory nie zwiększy tych zagrożeń.

O szybkości parowania i zmianie składu oraz stężenia substancji niebezpiecznej na powierzchni wody decyduje prężność par substancji. Odparowywanie będące procesem naturalnym powoduje, iż duże ilości chemikaliów oleistych znikają z powierzchni wody, wzrasta natomiast zanieczyszczenie atmosfery, a tym samym pojawia się zagrożenie pożarowe i wybuchowe. W przypadku ropy i produktów rafineryjnych wraz z rozprzestrzenianiem się plamy przebiega proces obniżenia stężenia węglowodorów o niskich masach molowych zawierających do 12 atomów węgla w cząsteczce. W ropie naftowej składniki C4 C12 stanowią więcej niż 40%, więc zmniejszenie rozlewu związane z

odparowywaniem może być znaczne. W pierwszej kolejności odparowują węglowodory zawierające w swym składzie poniżej 15 atomów węgla w cząsteczce (temperatura wrzenia

poniżej 2700C). Po upływie około 10 godzin odparowuje połowa związków z C13 C14, zaś pod koniec trzech tygodni połowa związków mających 17 atomów węgla w cząsteczce. Objętość rozlanej ropy może zmniejszyć się nawet o 1/3 pierwotnej objętości w ciągu jednej doby. Wiążą się z tym zmiany w składzie chemicznym, w następstwie zaś zmiany we właściwościach fizycznych (m.in. zmiana gęstości, zawartości metali i niemetali) 20.

Gęstość chemikaliów rozlanych na powierzchni morza determinuje ich sposób zachowania się po rozlewie, a więc to, czy będą pływać, odparowywać, zanurzać się czy opadać na dno. Ważna jest znajomość rozpuszczalności oleistych związków chemicznych w wodzie, ze względu na możliwość ich toksycznego wpływu na życie biologiczne w morzu. Siłą szkodliwego oddziaływania zależy od toksyczności i selektywności działania substancji na poszczególne organizmy. Węglowodory i niektóre chemikalia wykazują również działanie narkotyczne i rakotwórcze (np. fenantren, benzopiren). Zdolność rozpuszczania węglowodorów w wodzie jest niewielka i maleje wraz ze wzrostem ilości atomów węgla w cząsteczce. Mimo że rozpuszczanie związków aromatycznych jest około 100 razy wolniejsze niż ich parowanie, wzmagają one skutki ekotoksyczne rozlewu.

19 Źródło: Kurc B., Chrzanowski J., Abramowska E. „Zagrożenia rozlewami szkodliwych chemikaliów oleistych na morzu”, Zeszyty Naukowe nr 5 (77) Akademii Morskiej w Szczecinie, Szczecin 2005 20 Źródło: Kurc B., Chrzanowski J., Abramowska E. „Zagrożenia rozlewami szkodliwych chemikaliów oleistych na morzu”, Zeszyty Naukowe nr 5 (77) Akademii Morskiej w Szczecinie, Szczecin 2005

Wobec tego proces rozpuszczania w wodzie można pominąć, bo dla węglowodorów ciężkich jest on minimalny, a dla lekkich - szybciej następuje odparowanie z powierzchni, niż ich rozpuszczenie w wodzie21.

Likwidacja rozlewów w warunkach zimowych

Niskie temperatury zmniejszają zagrożenie pożarowe i wybuchowe. Oleje i chemikalia zwiększając swą lepkość stają się mniej ruchliwe. Mniejsza ilość substancji lotnych paruje do atmosfery. Zmarznięta gleba nie przepuszcza zanieczyszczeń, a tam, gdzie powierzchnia akwenów pokryta jest litą warstwą lodu, zanieczyszczenia nie mają możliwości przedostania się pod lód, gdy zostaną rozlane z góry, zaś nie mogą wydostać się na powierzchnię gdy dostaną się na nie zamarzniętą powierzchnię cieku.

Śnieg może pełnić funkcję sorbentu. Aby przechwycić uwiązane w nim zanieczyszczenie, należy całą zanieczyszczoną masę zebrać i przewieźć w wyznaczone miejsce, celem wydobycia z niej oleju lub chemikaliów. Olej lub chemikalia, które przedostały się do wód powierzchniowych pomiędzy kryształy lodu i śniegu, w części zostaną tam zatrzymane, a w części mogą rozprzestrzenić się na powierzchni wody. Zdolność do rozprzestrzeniania się ogranicza wzrastająca lepkość. Przechwytywanie takiej masy lodu, śniegu i zanieczyszczeń wymaga oczyszczenia sporego akwenu z lodu i ustawienia konwencjonalnych zapór pływających, z uwzględnieniem zjawiska swobodnego przemieszczania się zanieczyszczonego lodu w toni. Z reguły wymaga to dublowania a nawet potrajania systemu przechwytującego zanieczyszczenia22.

21 Źródło: Kurc B., Chrzanowski J., Abramowska E. „Zagrożenia rozlewami szkodliwych chemikaliów oleistych na morzu”, Zeszyty Naukowe nr 5 (77) Akademii Morskiej w Szczecinie, Szczecin 2005 22 Źródło: „Ekologiczne Aspekty Funkcjonowania Jednostek Pływających Marynarki Wojennej, Statków i Portów Morskich”, Tadeusz Kasperek, Gdynia 2000

WSPÓŁDZIAŁANIE POSZCZEGÓLNYCH SŁUŻB W RAMACH AKCJI

SAR

Podstawą współdziałania krajowego podczas prowadzenia akcji SAR jest artykuł 118 Ustawy

o bezpieczeństwie morskim, w którym zapisano, że przy wykonywaniu zadań związanych z

poszukiwaniem i ratowaniem życia na morzu z Służbą SAR współpracują jednostki organizacyjne Marynarki Wojennej, Państwowej Straży Pożarnej, Straży Granicznej, Policji, opieki zdrowotnej oraz inne jednostki będące w stanie udzielić pomocy23. Koszty prowadzenia tych akcji pokrywane są z budżetu państwa.

Po otrzymaniu sygnału w niebezpieczeństwie lub sygnału wzywania pomocy z jakiegokolwiek źródła (środki łączności radiowej i satelitarnej, telefonia komórkowa lub środki pirotechniczne) Morskie Ratownictwo Centrum Koordynacyjne (w dalszej części opracowania nazywane MRCK) musi określić rodzaj żądanej pomocy podając jednocześnie, w miarę możliwości, pełną informację określającą rodzaj wypadku morskiego lub zagrożenia, akwen działań, środki skierowane do akcji, ich rozmieszczenie i dotychczasowy wynik działań. Następnie inspektor operacyjny dokonuje wyboru współdziałającej jednostki organizacyjnej, która jest w stanie udzielić żądanej pomocy. Osobami upoważnionymi do bezpośredniego zwracania są o uruchomienie sił i środków do współdziałania w akcjach SAR są:

o ze strony Portu Gdynia – Służba SAR – wykonuje działania po wydaniu dyspozycji przez Dowódcę

Akcji (wyznaczony przez Kapitana Portu);

o ze strony Marynarki Wojennej – Oficer Dyżurny Operacyjny Ratownictwa. Marynarka Wojenna RP

współdziała z Morską Służbą Poszukiwania i Ratownictwa (MSPiR) w zakresie prowadzenia obserwacji optycznej i technicznej24, kierowania okrętów lub statków powietrznych25 do

poszukiwań lub działań ratowniczych, pomocy w przekazywaniu informacji dotyczących

prowadzenia akcji ratowniczych za pomocą środków łączności Marynarki Wojennej, oraz innych działań, przy pomocy dostępnych środków, jakie okażą się konieczne w danej akcji ratowniczej;

o ze strony Morskiego Oddziału Straży Granicznej – Oficer Dyżurny Operacyjny Morskiego Oddziału Straży Granicznej lub Pomorskiego Dywizjonu Straży Granicznej. Morski Odział Straży Granicznej

współdziała z MSPiR w zakresie prowadzenia obserwacji optycznej i technicznej, kierowania

okrętów lub statków powietrznych do poszukiwań lub działań ratowniczych, przekazywania informacji dotyczących zagrożenia życia na morzu i informacji dotyczących prowadzenia akcji

poszukiwawczych i ratowniczych, oraz innych działań, przy pomocy dostępnych środków, jakie okażą się konieczne w danej akcji poszukiwawczej i ratowniczej;

o ze strony Państwowej Straży Pożarnej - Oficer Dyżurny Wojewódzkiego Stanowiska Koordynacji Ratownictwa Państwowej Straży Pożarnej. Państwowa Straż Pożarna współdziała z MSPiR w

zakresie poszukiwania, ratowania i ewakuacji ludzi znajdujących się w niebezpieczeństwie na

morzu, innych działaniach ratowniczych, które wymagają użycia specjalistycznego sprzętu znajdującego się na jej wyposażeniu, pomocy w przekazywaniu informacji dotyczących

prowadzenia akcji ratowniczych za pomocą środków łączności Wojewódzkiego Stanowiska Koordynacji Ratownictwa Państwowej Straży Pożarnej, oraz zabezpieczenia lądowisk dla

śmigłowców biorących udział w akcjach SAR;

23 Ustawa o bezpieczeństwie morskim (Dz. U. z 2016 r. poz. 281), Rozdział 6 24 Wykorzystując sieć rozlokowanych wzdłuż całego wybrzeża Punktów Obserwacji Wzrokowo-Technicznej i Łączności (POWTiŁ) 25 Współpracujące z Służbą SAR śmigłowce MW W3RM „Anakonda” i Mi-14 PS

o ze strony Policji – służby dyżurne Komend Wojewódzkich Policji. Policja współdziała z MSPiR w

zakresie przekazywania informacji o zaistniałym lub potencjalnym zagrożeniu bezpieczeństwa ludzi

na morzu, poszukiwania i ratowania ludzi znajdujących się w niebezpieczeństwie na morzu, innych działaniach związanych prowadzoną akcją SAR, w tym działania mające na celu weryfikację

informacji i informatorów, poszukiwanie właścicieli jednostek, rodzin poszkodowanych lub zaginionych w celu uzyskania dodatkowych informacji mogących pomóc w poszukiwaniach,

zabezpieczeniu lądowisk dla śmigłowców, oraz pomocy w przekazywaniu informacji dotyczących

akcji SAR z pomocą środków łączności Policji;

o ze strony Przedsiębiorstwa Poszukiwań i Eksploatacji Złóż Ropy i Gazu „PETROBALTIC” –

dyspozytor „PETROBALTIC”. Przedsiębiorstwo współdziała z Morską Służbą Poszukiwania i Ratownictwa w zakresie kierowania statków do poszukiwań i działań ratowniczych, pomocy

w przekazywaniu informacji dotyczących prowadzenia akcji poszukiwawczych i ratowniczych za pomocą środków łączności Przedsiębiorstwa „PETROBALTIC”, w szczególności za pomocą środków

łączności zainstalowanych na platformach wydobywczych, oraz innych działań przy pomocy

dostępnych środków, jakie okażą się konieczne w danej akcji ratowniczej;

o ze strony Morskiej Służby Poszukiwania i Ratownictwa – dyżurny inspektor operacyjny Morskiego

Ratownictwa Centrum Koordynacyjnego26.

Zgodnie z postanowieniami Ustawy o bezpieczeństwie morskim Służba SAR współpracuje z jednostkami organizacyjnymi służby zdrowia. Do zadań tych jednostek należy udzielenie konsultacji dotyczących postępowania w przypadku otrzymania przez MRCK żądania udzielenia pomocy medycznej, oraz udzielenie kwalifikowanej pomocy medycznej ofiarom wypadków na morzu ewakuowanym na ląd27.

W przypadku działań ratowniczych na morzu siły Służby SAR często działają w niesprzyjających warunkach pogodowych. Często powodzenie akcji, szczególne akcji poszukiwawczych lub zwalczania zanieczyszczenia powierzchni morza, zależne jest od aktualnej prognozy pogodowej. Służba SAR dysponuje możliwością otrzymywania aktualnej, opracowanej prognozy pogody współpracując z jednostkami Państwowej Służby Hydrometeorologicznej. Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej przekazuje do MRCK morskie prognozy pogody, ostrzeżenia o groźnych zjawiskach meteorologicznych i hydrologicznych bezpośrednio po ich opracowaniu, przy pomocy łączy teleksowych lub telefaksowych. Jedną z najistotniejszych cech systemu GMDSS28 jest jego globalny zasięg. System wykorzystuje do tego celu satelitarne środki łączności. Morska Służba Poszukiwania i Ratownictwa współpracuje z naziemną stacją łączności systemu INMARSAT znajdującą się w Psarach koło Kielc. Stacja Psary znajduje się w komunikacyjnym zasięgu satelitów pracujących w rejonach oceanów: Indyjskiego (IOR) i wschodniego rejonu Oceanu Atlantyckiego (AOR-E). Oferuje usługi łączności satelitarnej w systemach INMARSAT B, C, M i Mini-M29. Naziemna stacja łączności satelitarnej Psary połączona jest z Morskim Ratowniczym Centrum Koordynacyjnym za pomocą bezpośredniego, przewodowego łącza telefonicznego.

Służba SAR współpracuje również z Lokalną Stacją Odbiorczą (LUT) systemu COSPAS-SARSAT znajdującą się w Moskwie30, oraz szwedzką, brzegową stacją nadawczą systemu NAVTEX31.

26 Plan SAR, MSPiR, ss. 53-58 27 Plan SAR, MSPiR, str. 60 28 GMDSS (ang. Global Maritime Distress and Safety System - Ogólnoświatowy system bezpieczeństwa i alarmowania) - zbiór procedur bezpieczeństwa, wyposażenia, środków łączności radiowej i satelitarnej przewidziany do zapewnienia bezpieczeństwa żeglugi i umożliwienia szybkiego, skutecznego alarmowania o wypadkach na morzu, przesyłania informacji ważnych dla bezpieczeństwa statków oraz zapewnienia łączności w czasie akcji poszukiwawczo - ratowniczych. 29 http://www.psary.tpsa.pl 30 http://www.sar.gov.pl 31 Współpraca poprzez Biuro Hydrograficzne Marynarki Wojennej

OBOWIĄZKI UŻYTKOWNIKÓW I FINANSOWANIE AKCJI

ZWALCZANIA ZANIECZYSZCZEŃ

Zgodnie z przepisami portowymi Dyrektora Urzędu Morskiego w Gdyni wszystkie osoby korzystające z portu oraz jego urządzeń obowiązane są do zachowania czystości, porządku i przedsięwzięcia środków ostrożności w celu zachowania bezpieczeństwa w porcie i uniknięcia szkód w urządzeniach portowych, szkód wzajemnych oraz szkód w środowisku naturalnym.

W przypadku powstania zanieczyszczeń, sprawcy lub użytkownicy zobowiązani są:

powiadomić Kapitanat Portu Gdynia,

usunąć zanieczyszczenia lub zlecić ich usunięcie,

pokryć roszczenia osób trzecich wynikłe z tytułu powstania zanieczyszczeń.

W przypadku niewypełnienia tego obowiązku, Dyrektor Urzędu Morskiego w Gdyni może zarządzić jego wykonanie, a kosztami obciążyć sprawcę albo Użytkownika.

Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów w sprawie organizacji i sposobu zwalczania zagrożeń i zanieczyszczeń na morzu kapitan statku, który spowodował zanieczyszczenie akwenu portowego lub morza jest zobowiązany do podjęcia działaniach mających na celu zatrzymanie lub ograniczenie wypływu szkodliwej substancji oraz natychmiastowe przeciwdziałanie rozprzestrzenianiu się zanieczyszczeniu. Armator statku, który spowodował zanieczyszczenie winien podjąć niezwłocznie działania minimalizujące skutki takiego zanieczyszczenia. Działania te są nadzorowane przez Dyrektora Urzędu Morskiego w Gdyni, który może polecić prowadzenie takich działań służbie SAR lub innej wyspecjalizowanej jednostce organizacyjnej.

Zgodnie z zasadą „zanieczyszczający płaci” wszystkie koszty związane z usuwaniem zanieczyszczeń ponosi sprawca zanieczyszczenia. W przypadku statku jest to jego armator.

Dochodzenie w sprawie zanieczyszczenia wód portowych, spowodowanych przez statek prowadzi Dyrektor Urzędu Morskiego w Gdyni, natomiast zanieczyszczenia akwenu portowego ze źródeł lądowych Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska.

W przypadku niemożliwości zidentyfikowania sprawcy zanieczyszczenia, koszty akcji usuwania zanieczyszczeń pochodzących ze statków, jak również koszty usuwania zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł lądowych pokrywane są przez użytkownika terenów/ akwenów portowych.

Wyciąg został sporządzony przez Dział Ochrony Środowiska Zarządu Morskiego Portu

Gdynia S.A. na podstawie opracowania wykonanego przez Terra Consulting z siedzibą w

Gdyni.