Plan inwestycyjny dla lokalnego przetwórstwa

i dystrybucji żywności

Part-financed by the European Union (European Regional Development Fund

and European Neighbourhood and Partnership Instrument)

Mariusz MatykaJerzy KopińskiAndrzej Madej

Jarosław Stalenga

Puławy 2013

1 Michalak J., Kozłowski W. 2010: Krok po kroku, czyli jak przygotować dobry biznesplan. UWM Olsztyn.2 http://www.arimr.gov.pl/fileadmin/pliki/zdjecia_strony/278/WZPI_141009.pdf

WstępProdukcja rolnicza ze względu na istniejące uwarunkowania posiada charakter

wybitnie surowcowy. Stan ten ulegał w ostatnich latach znacznemu wzmocnieniu i utrwaleniu. Silny rozwój zakładów przetwórczych i sieci handlowych w większości wyeliminował bezpośrednią wymianę handlową pomiędzy producentami i kon- sumentami żywności. Pomimo wielu zalet tego procesu, niesie on za sobą rów- nież szereg niekorzystnych następstw ekonomicznych i środowiskowych. Zali- czyć do nich można słabą pozycję przetargową indywidulanych gospodarstw rolnych w stosunku do znacznie większych uczestników łańcucha przetwórstwa i dystrybucji żywości. W efekcie duża część wartości dodanej wyrażonej docho- dem jest przejmowana przez silniejszych uczestników rynku. Osłabia to żywot- ność ekonomiczną gospodarstw i bardzo często skutkuje nieproporcjonalnymi różnicami pomiędzy cenami uzyskiwanymi przez rolników, a tymi, które za żywność płacą konsumenci. Ze środowiskowego punktu widzenia nadmierna rozbudowa łańcuchów przetwórczych i dystrybucyjnych wiąże się ze znacznymi nakładami energetycznymi, m.in. na przechowywanie i transport. Przekłada się to bezpośrednio na emisję gazów cieplarnianych i zwiększa „ślad węglowy” produktów żywnościowych. Z tego powodu w pełni uzasadniony jest rozwój lokalnego przetwórstwa i dystrybucji żywności, co pozwoli stworzyć częściową przeciwwagę dla dużych jednostek przemysłowych i sieci handlowych. Dzięki temu możliwe będzie także częściowe ograniczenie niekorzystnych następstw procesów globalizacji rynku żywości.

Wspieranie oraz promocja lokalnych systemów produkcji, dystrybucji oraz konsumpcji żywności jest jednym z najważniejszych celów projektu BERAS Implementation. W projekcie tym korzyści środowiskowe związane z wdrażaniem takich systemów rozpatrywane są w relacji do jakości wód Morza Bałtyckiego. Pogarszający się stan wód tego akwenu jest pośrednio związany z istniejącym rozbudowanym i energochłonnym łańcuchem przetwórstwa i dystrybucji żywości. Większość gospodarstw rolnych nie jest w stanie wygospodarować odpowiednich nadwyżek pieniężnych w celu sfinansowania inwestycji w drobne przetwórstwo, dlatego przy finansowaniu nowych inwestycji musi się wspierać kapitałem zewnętrznym pozyskiwanym np. w formie kredytu. Z tego powodu bardzo istotne jest zdefiniowanie potencjału własnego gospodarstwa, możliwości finasowania ze źródeł zewnętrznych oraz określenie opłacalności planowanego przedsięwzięcia. Pozwoli to na racjonalne zaplanowanie inwestycji oraz znacznie ograniczy ryzyko z nią związane. Realizacje tych celów umożliwia przygotowanie odpowiedniego planu inwestycyjnego.

Główne funkcje i elementy planu inwestycyjnegoPlan inwestycyjny jest dokumentem, który na podstawie danych historycznych

oraz diagnozy obecnej sytuacji umożliwia projekcję nakładów i efektów finan- sowych związanych z planowaną działalnością. Rzetelnie przygotowany plan inwestycyjny umożliwia dokładne przeanalizowanie wszystkich aspektów zwią- zanych z rozpoczęciem nowej działalności. Pozwala również na sprawdzenie jakie środki materialne i finansowe będą niezbędne do zrealizowania zamierzonego celu1.

Prawidłowo przygotowany plan inwestycji2 powinien zawierać:1. Podstawowe dane o inwestorze.2. Opis planowanej inwestycji.

- 3 -

3. Syntetyczny opis gospodarstwa i posiadanych zasobów.4. Analizę potrzeb i korzyści.5. Analizę sposobu finansowania planowanej inwestycji.6. Analizę kosztów inwestycji.7. Analizę finansową.8. Wybrane wskaźniki finansowe.

Przykładowy plan inwestycyjny

Podstawowe dane o inwestorze

Ekologiczne Gospodarstwo Ogrodnicze „Barwy Zdrowia” należące do Tomasza Obszańskiego funkcjonuje od 1998 roku. Położone jest na Płaskowyżu Tarnogrodz- kim, we wschodniej części Kotliny Sandomierskiej i południowo-wschodniej części województwa lubelskiego, powiecie biłgorajskim.

Dane adresowe: ul. Biłgorajska 150, 23-420 Tarnogród,tel. 791 444 070, fax: (84) 689 76 03info@barwyzdrowia.plhttp://www.barwyzdrowia.pl/

Opis planowanej inwestycji

Gospodarstwo planuje podjąć działalność w zakresie tłoczenia na zimno i dystrybucji olejów roślinnych pochodzących z surowców ekologicznych. W tym celu niezbędny jest zakup kompletnej Tłoczni Olejów Roślinnych i samochodu dostawczego. W skład linii technologicznej Tłoczni wchodzi: prasa do tłoczenia olejów roślinnych – 2 szt., instalacja kompletna – 1 kpl. (wanna zbiorcza oleju wytłoczonego – 1 szt., zbiorniki sendymentacyjne – 2 szt., pompa wirnikowa – 1 szt., orurowanie instalacji i przynależna armatura – 1 kpl., instalacja do butelkowania oleju – 2 kpl.), stoły technologiczne (hala produkcyjna i magazyn produktów) – 4 szt., zbiornik magazynowy nasion – 2 szt., zbiornik zmianowy (obsługujący prasę) – 2 szt., konstrukcja ramy obrotowej zbiorników sendymentacyjnych – 1 szt. Tłocznie olejów wysokiej jakości odbywać się będzie w niskiej temperaturze (ok. 20°C). Po wytłoczeniu olej będzie przez okres 72-96 godzin poddawany procesowi sedymentacji (samoczynne naturalne oczyszczanie oleju), a następnie butelkowany. Zakłada się, że produkcja oleju odbywać się będzie przez co naj- mniej 15 dni w ciągu miesiąca. Ze względu na to, że rolnik będzie obsługiwał linię technologiczną oraz dystrybuował produkt finalny we własnym zakresie, jego cena będzie konkurencyjna. Ponadto możliwe będzie uzyskanie dodatkowych przychodów ze sprzedaży makuchu, który jest produktem ubocznym procesu technologicznego.

W celu zapewnienia prawidłowej dystrybucji uzyskanego produktu w lokalnych punktach sprzedaży niezbędny jest zakup samochodu dostawczego z izotermiczną skrzynią ładunkową.

Zakłada się, że realizacja inwestycji pozwoli na zwiększenie dochodu poza- rolniczego w gospodarstwie, znacznie skróci łańcuch dystrybucji oraz pozwoli na realizację idei konsumpcji żywności ze źródeł lokalnych.

- 4 -

Syntetyczny opis gospodarstwa i posiadanych zasobów

Gospodarstwo posiada około 19 ha użytków rolnych (UR), a w strukturze ich wykorzystania dominują plantacje jagodowe (10,7 ha) oraz grunty orne (7,9 ha). W gospodarstwie znajduje się również budynek, w którym docelowo umieszczona będzie linia do tłoczenia oleju oraz chłodnia, w której uzyskany produkt będzie przechowywany. Gospodarstwo jest bardzo dobrze wyposażone w ciągniki i maszyny rolnicze.

Fot. Gospodarstwo i przetwórnia p. Obszańskiego

- 5 -

Analiza potrzeb i korzyści

W celu realizacji inwestycji gospodarstwo musi zakupić maszyny i pojazd zgodnie z wykazem zamieszczonym w tabeli 1.

Tabela 1. Zestawienie zakresu rzeczowego inwestycji

Marka, typ lub rodzaj Parametr(y) charakteryzujący przedmiot (przedział mocy lub wydajności itp.)

Prasy do tłoczenia olejów 60 kg nasion/godz.

Instalacja kompletna wanna, zbiorniki, pompa, orurowanie, butelkowanie

Stoły technologiczne – hala produkcyjna 850 x 3050

Stoły technologiczne – magazyn produktów 600 x 2000

Zbiorniki – magazyn nasion 4 m3

Zbiorniki zmianowe obsługujący prasę

Konstrukcja ramy obrót – pochylenie zbiornika do mycia

Mercedes-Benz Sprinter 316 CDI 163 kM

W celu budowy i rozwoju sieci sprzedaży uzyskanego oleju roślinnego planuje się zamieszczenie reklamy w prasie lokalnej, budowę strony internetowej oraz dystrybucję ulotek reklamowych.

Skalkulowany wzrost dochodu po upływie pięciu lat od rozpoczęcia inwestycji powinien wynosić 28 353 zł/rok.

Analiza sposobu finansowania planowanej inwestycji

Planowana inwestycja będzie finansowana ze środków własnych i kredytu zgodnie ze schematem przedstawionym w tabelach 2 i 3.

Tabela 2. Wartość środków własnych przeznaczonych na sfinansowanie inwestycji

- 6 -

Roczny dochód netto gospodarstwa, w tym:

Rok bazowy

- 1

Rok bazowy

Rok bazowy

+ 1

Rok bazowy

+ 2

Rok bazowy

+ 3

Rok bazowy

+ 4

Rok bazowy

+ 5

Z tytułu prowadzonej działalności rolniczej 65 700 65 700 65 700 65 700 65 700 65 700 65 700

Z tytułu działalności pozarolniczej objętej operacją

3 681 20 481 23 761 26 385, 28 353

Z innych źródeł oszczędności 28 000 47 000 72 000

DOCHÓD RAZEM 93 700 112 700 141 381 86 181 89 461 92 085 94 053

Stan środków finansowych na sfinansowanie inwestycji

93 700 112 700 141 381 86 181 89 461 92 085 94 053

Lp. Rodzaj zadłużenia Rok

zaciągnięcia zobowiązań

Kwota zadłużenia

Wykorzystanie środków obcych do finansowania kosztów operacji

w okresie realizacji operacji

Rok

bazo

wy

- 1

Rok

bazo

wy

Rok

bazo

wy

+ 1

Rok

bazo

wy

+ 2

Rok

bazo

wy

+ 3

Rok

bazo

wy

+ 4

Rok

bazo

wy

+ 5

1. kredyt pomostowy Rok bazowy + 1 200 000 200 000

Obsługa zadłużenia w kolejnych latach (kapitał + odsetki)

Lp.

Rok bazowy

- 1

Rok bazowy

Rok bazowy + 1

Rok bazowy

+ 2

Rok bazowy

+ 3

Rok bazowy

+ 4

Rok bazowy

+ 5

Kapi

tał

Ods

etki

Kapi

tał

Ods

etki

Kapi

tał

Ods

etki

Kapi

tał

Ods

etki

Kapi

tał

Ods

etki

Kapi

tał

Ods

etki

Kapi

tał

Ods

etki

1. 0 0 0 0 0

11 0

00

100

000

12 0

00

40 0

00

8 00

0

30 0

00

4 80

0

30 0

00

2 40

0

Analiza kosztów inwestycjiŁączny koszt inwestycji będzie wynosił 238 753 zł i ponoszony będzie w roku

następującym (bazowy + 1) po przygotowaniu planu inwestycyjnego, zgodnie z wykazem przedstawionym w tabeli 4.

Tabela 4. Koszty inwestycji według wykazu rzeczowego

Tabela 3. Wartość środków obcych przeznaczonych na sfinansowanie inwestycji

Marka, typ lub rodzaj Wartość PLN

Prasy do tłoczenia olejów 64 000

Instalacja kompletna 38 500

Stoły technologiczne – hala produkcyjna 5 600

Stoły technologiczne – magazyn produktów 4 400

Zbiorniki – magazyn nasion 9 600

Zbiorniki zmianowe 3 600

Konstrukcja ramy 1 800

Mercedes-Benz Sprinter 316 CDI 111 253

Łączna wartość inwestycji 238 753

Analiza finansowaZakłada się, że w roku uruchomienia inwestycji produkcja oleju rzepakowe-

go będzie wynosić 6480 l, oleju lnianego 3240 l, a makuchu (produkt uboczny) 225 dt. W kolejnych latach produkcja oleju rzepakowego będzie wynosić 12960 l, oleju lnianego 6480 l, a makuchu (produkt uboczny) 450 dt. Przyjęte ceny zbytu wynoszą odpowiednio: olej rzepakowy 11 zł/l, olej lniany 14 zł/l, makuch rzepakowy 40 zł/dt.

- 7 -

Główną składową przychodu będzie stanowiła wartość produkcji oleju rze- pakowego (52%), natomiast najmniejszy udział będzie miała wartość sprzedaży makuchu (7%); (rys. 1). Największy udział w strukturze kosztów działalności operacyjnej planowanej inwestycji będzie miało zużycie materiałów i energii (73%) oraz amortyzacja (15%); (tab. 5). Planowany dochód netto z inwestycji w trakcie jej prowadzenia wykazuje wyraźną tendencję wzrostową (rys. 2).

RAZEM 270 720 PLN

RAZEM 135 360 PLN

Kolejne lata

Rok rozpoczęcia inwestycji

olej rzepakowy olej lniany makuch

142560 110160 18000

71280 55080 9000

0 50000 100000 150000 200000 250000 300000 PLN

Rys. 1. Wartość i struktura przychodu z tłoczni olejów roślinnych

Tabela 5. Koszty operacyjne tłoczni olejów roślinnych

Pozycja kosztów Rok bazowy + 1

Rok bazowy + 2

Rok bazowy + 3

Rok bazowy + 4

Rok bazowy + 5

amortyzacja 20 050 40 101 40 101 40 101 40 101

zużycie materiałów i energii 89 286 178 572 178 572 178 572 178 572

usługi obce 2 060 4 120 4 120 4 120 4 120

podatki i opłaty 1 725 3 450 3 450 3 450 3 450

wynagrodzenia i pochodne 0 0 0 0 0

koszty finansowe 14 000 12 000 8 000 4 800 2 400

zakup towarów 0 0 0 0 0

ubezpieczenia majątkowe 1 250 2 500 2 500 2 500 2 500

pozostałe koszty 2 500 5 000 5 000 5 000 5 000

RAZEM 130 871 245 743 241 743 238 543 236 143

- 8 -

Rys. 2. Dochód netto z tłoczni oleju roślinnego perspektywie pięcioletniej

Wybrane wskaźniki finansowe

Do oceny efektywności inwestycji wykorzystano jeden z mierników dyskonto- wych, tj.: wartość bieżącą netto (NPV – ang. Net Present Value), która jest miarą nadwyżki sumy zdyskontowanych wpływów nad sumą zdyskontowanych wydat- ków. Wskaźnik umożliwia porównanie nakładów przewidywanych na realizację inwestycji z sumą spodziewanych nadwyżek pieniężnych możliwych do osiągnię- cia z projektowanego przedsięwzięcia w kolejnych okresach jego eksploatacji. Przyszła wartość jest sprowadzana do aktualnego poziomu (zdyskontowana) z uwzględnieniem kosztu zaangażowanego kapitału (wymaganej stopy zwrotu). Za korzystne uważa się wszystkie te inwestycje, przy których kwota zdyskontowa- nych przepływów pieniężnych pokrywa co najmniej niezbędne nakłady inwe- stycyjne, czyli wskaźnik NPV osiąga wartość dodatnią3. Przeprowadzona analiza wykazała, że dla planowanej inwestycji warunek ten jest spełniony, a wartość wskaźnika NPV wynosi ponad 40 tys. zł (tab. 6). Na podstawie przeprowadzonych obliczeń można stwierdzić, że inwestycja jest w pełni opłacalna.

5000

0

10000

15000

20000

25000

30000 PLN

Rok bazowy+1 Rok bazowy+2 Rok bazowy+3 Rok bazowy+4 Rok bazowy+5

3681

20481

23761

26385

28353

3 Felis P., 2007. Metody dyskontowe. 415-423. Szczepański J., Szyszko L., Finanse przedsiębiorstwa. Pol. Wyd. Ekon., Warszawa.

- 9 -

Rys. 2. Dochód netto z tłoczni oleju roślinnego perspektywie pięcioletniej

Wybrane wskaźniki finansowe

Do oceny efektywności inwestycji wykorzystano jeden z mierników dyskonto- wych, tj.: wartość bieżącą netto (NPV – ang. Net Present Value), która jest miarą nadwyżki sumy zdyskontowanych wpływów nad sumą zdyskontowanych wydat- ków. Wskaźnik umożliwia porównanie nakładów przewidywanych na realizację inwestycji z sumą spodziewanych nadwyżek pieniężnych możliwych do osiągnię- cia z projektowanego przedsięwzięcia w kolejnych okresach jego eksploatacji. Przyszła wartość jest sprowadzana do aktualnego poziomu (zdyskontowana) z uwzględnieniem kosztu zaangażowanego kapitału (wymaganej stopy zwrotu). Za korzystne uważa się wszystkie te inwestycje, przy których kwota zdyskontowa- nych przepływów pieniężnych pokrywa co najmniej niezbędne nakłady inwe- stycyjne, czyli wskaźnik NPV osiąga wartość dodatnią3. Przeprowadzona analiza wykazała, że dla planowanej inwestycji warunek ten jest spełniony, a wartość wskaźnika NPV wynosi ponad 40 tys. zł (tab. 6). Na podstawie przeprowadzonych obliczeń można stwierdzić, że inwestycja jest w pełni opłacalna.

5000

0

10000

15000

20000

25000

30000 PLN

Rok bazowy+1 Rok bazowy+2 Rok bazowy+3 Rok bazowy+4 Rok bazowy+5

3681

20481

23761

26385

28353

3 Felis P., 2007. Metody dyskontowe. 415-423. Szczepański J., Szyszko L., Finanse przedsiębiorstwa. Pol. Wyd. Ekon., Warszawa.

- 9 -

Tabe

la 6

. Ana

liza

war

tośc

i wsk

aźni

ka N

PV d

la p

lano

wan

ej in

wes

tycj

i

Spec

yfika

cja

Rok

bazo

wy

Rok

bazo

wy

+ 1

Rok

bazo

wy

+ 2

Rok

bazo

wy

+ 3

Rok

bazo

wy

+ 4

Rok

bazo

wy

+ 5

Kosz

ty in

wes

tycj

i0

238

753

00

00

Przy

chod

y ze

sprz

edaż

y0

135

360

270

720

270

720

270

720

270

720

Kosz

ty d

ziała

lnoś

ci o

pera

cyjn

e0

130

871

245

743

241

743

238

543

236

143

Doch

ód b

rutto

04

489

24 9

7728

977

32 1

7734

577

Poda

tek

doch

odow

y 18

%0

808

4 49

65

216

5 79

26

224

Doch

ód n

etto

03

681

20 4

8123

761

26 3

8528

353

War

tość

koń

cow

a58

300

Amor

tyza

cja

020

050

40 1

0140

101

40 1

0140

101

Sald

o bi

eżąc

e0

-215

022

60 5

8263

862

66 4

8612

6 75

4

Stop

a dy

skon

ta (7

,78%

)/

czyn

nik

dysk

ontu

jący

1,00

000,

9278

0,86

080,

7987

0,74

100,

6876

NPV

40 0

81 zł

- 10 -

www.beras.eu

LITHUANIA

POLAND

GERMANY

DENMARK

BELARUS

Aleksandras StulginskisUniversitywww.lzuu.lt/pradzia/lt

Baltic Foundation HPIwww.heifer.lt;www.heifer.org

Kaunas District Municipality,www.krs.lt

Institute of Soil Science and Plant Cultivation – National Research Institute,www.iung.pulawy.plKujawsko-Pomorski Agricultural Advisory Centre in Minikowo,www.kpodr.pl

Polish Ecological Club in Krakow, City of Gliwice Chapter,www.pkegliwice.plIndependent Autonomous Association of IndividualFarmers ̔Solidarity̕www.solidarnoscri.plPomeranian AgriculturalAdvisory Center in Gdańsk,www.podr.pl

Leibniz-Centre for Agricultural Landscape Research,www.zalf.de

The Danish Ecological Council,www.ecocouncil.dk

International Public Association of Animal Breeders ‟East-West”

SWEDEN

FINLAND

ESTONIA

LATVIA

Södertörn Universitywww.sh.se

The Biodynamic Research Institute,www.jdb.se/sbfiSödertälje Municipality,www.sodertalje.se

Swedish Rural Natwork,www.landsbygdsnatverket.seSwedish Rural Economy and Agricultural societies, Gotland http://hs-i.hush.se.Kalmar, hs-h.hush.se

MTT Agrifood Researchwww.mtt.fiCentre for Economic Deve-lopment, Transport and the Environment for Uusimaa, www.ely-keskus.fi/uusimaaFinnish Environment Institute,www.environment.fi/syke

University of Helsinki,Department of Agricul- tural Sciences,www.helsinki.fi

Estonian University of Life Sciences, www.emu.eeEstonian Organic Farming Foundation (EOFF),www.maheklubi.ee

Latvian Rural Advisory and Training Centre,www.llkc.lv

A strong partnership between all countries around the Baltic Sea

BERAS Implementation (2010-2013) is part-financed by EU with partners from all countries in the Baltic Sea region,

including Russia and Belarus. The ambition of the project is to develop so lutions for environmentally, economically and socially sustainable food practices,

including and involving farmers, processors, distributors, retailers, restaurants, consumers, public institutions, schools, universities, researchers and policymakers.