PHÂNTÂMHỌCNHẬPMÔN

SigmundFreud

DịchGiả:NguyễnXuânHiến

Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com

MỤCLỤC

Lờigiớithiệu

Phầnthứnhất:Nhậpđề

Nhữnghànhvisailạc

Phầnthứhai:Giấcmơ

Nhữngkhókhănđầutiên

Nhữngđiềukiệnvàkỹthuậtcủasựgiảithích

Nộidungrõrànglànhữngýtưởngtiềmtàngtronggiấcmơ

Nhữnggiấcmơcủatrẻcon

Sựkiểmduyệtgiấcmơ

Tínhcáchtượngtrưngtronggiấcmơ

Sựxâydựnggiấcmơ

Phântíchmộtvàivídụvềgiấcmơ

Nhữngđiểmcổlỗ,tínhcáchấutrĩtronggiấcmơ

Sựthựccủahammuốn

Nhữngđiềumơhồvềphêbình

Phầnthứba:Thuyếttổngquátvềchứngbệnhthầnkinh

Phântâmhọcvàthầnkinhhọc

Ýnghĩacáctriệuchứng

Vôthứccóthểcoinhưmộttácđộnggâythươngtích

Chốngđốivàdồnép

Đờisốngvàtìnhdụccủangườiđànông

Sựpháttriểncủakhátdục(libido)vànhữngtổchứctìnhdục

Phươngdiệncủasựpháttriểnvàsựtụtlùicănbệnhhọc

Nhữngphươngsáchthànhlậptriệuchứng

Tinhthầnbấtan

Sựlosợphậpphồng

ThuyếtkhátdụcvàbệnhthầnkinhNarcissisme

Sựhoánchuyển

Phươngpháptrịliệuphântâmhọc

Lờigiớithiệu:SigmundFreud,tâmlýgiacủacõivôthức

Trongtấtcảcácngànhkhoahọc,ngườitathườngthừanhậntâmlýhọclàmộtmônkhoahọcbí hiểmvà tối tămnhất, vàkhócó thể chứngminhbằngkhoahọchơnbấtcứbộmônnàokhác.Bảnchấtcủanhữngsựvậtởđâyluônluôncósựhưhưthựcthựcvàsựbấtngờ,vìnhàtâmlýhọcphảinghiêncứuvềmộthiệntượngtựnhiênbímậtnhất,đólàcuộcsốngtâmlýcủaconngười.Một lý thuyếthóahọchayvật lý có thểđượcchứngminhhaybácbỏnhữngphươngphápkỹ thuật trongphòng thínghiệm,nhưngđốivớigiátrịcủamộtlýthuyếttâmlýhọc,rấtcóthểkhôngsaochứngminhđượcmộtcáchminhbạch,chonênnhiềucuộctranhluậnbãotápđãnổilênxungquanhSigmundFreudvàkhoaphântâmhọcsuốtsáuchụcnămròng.

Dầusao,cóthểchứngminhđượchaykhôngthìhọcthuyếtcủaSigmundFreudcũngđãcómộtảnhhưởngvôsongđốivớitưduyhiệnđại.NgayEinstein cũngkhôngkích thích trí tưởng tượnghay thâmnhậpvàođờisốngcủangườiđươngthờibằngSigmundFreud.Nhờtìmtòinghiêncứunhững thứ chưabao giờ ai hiểu biết về trí não conngườimàSigmundFreudđãđưa rađượcnhữngý tưởngvànhững từngữmàngàynayđãchanhòavàocuộcsốngthườngnhậtcủachúngta.Thựcvậy,tấtcảmọilĩnh vực tri thức của con người như văn chương, nghệ thuật, tôn giáo,nhân chủng học, giáo dục, luật pháp, xã hội học, luật học, sử học vànhữngmônhọcvềxãhộihaycánhânkhácđềuchịuảnhhưởngcủahọcthuyếtSigmundFreud.

Tuynhiên,họcthuyếtnàylạiquákhôkhanvàítsángsủa.Mộtnhàphêbìnhkháhàihướcđãnhậnxétrằng:

“Đốivớingườiđời thìdosựphổbiếnhọcthuyếtnày,Freudđãnổibậtlênnhưmộtkẻphábĩnhvĩđạinhấttronglịchsửtưtưởngnhânloại.Ôngđãbiếnđổisựgiễucợtvànhữngniềmvuinhẹnhàngcủaconngườithànhnhữnghiệntượngdồnnén,bíhiểmvàsầuthảm,đãtìmthấysựhằnthùtrongnguồngốcyếuthương,ácýngaytronglòngsựâuyếm,loạnluântrong tìnhyêu thươnggiữa chamẹvà con cái, tội lỗi trong thái độđạilượngvàtrạngtháicủasựcămuấtbị“dồnnén”củamọingườichanhưlàmộtthứđượclưutruyềncủanhânloại”.

TuynhiênnhờFreudmàngàynayngườitađãcónhữngýnghĩrấtkhác

nhau về chínhmình.Họ chấp nhận các khái niệm của Freud như: ảnhhưởngcủa tiềm thứcđốivớiý thức,nguồngốc tínhdụccủabệnh thầnkinh,sựhiệnhữuvàtầmquantrọngcủatínhdụctrẻ thơ, tácdụngmặccảmƠ-đip" vào các giấcmộng, tình trạng "dồn nén"…Những khuyếtđiểmcủa conngười như lỡ lời, nhớmặt quên tên và quên lời hứa đềumangmộtýnghĩamớixéttheoquanđiểmcủaFreud.HiệnnaykhómàxácđịnhđượchếtnhữngđịnhkiếnmàFreudphảichốnglạiđểtruyềnbáhọcthuyếtcủaông.NhữngđịnhkiếnnàycòncốchấphơncảnhữngđịnhkiếnmàCopernicusvàDarwinđãvấpphải.

KhiFreudchàođờiởFreibergthuộcmiềnMoravia,tácphẩmNguồngốccác chủng loài chưa xuất hiện. Năm đó là năm 1985. Cũng như KarlMarx, tổ tiênFreudcónhiềungười làphápsưđạoDoThái.Ôngđượcđưa tới thànhVienna thủđônướcÁovàonămlênbốn tuổivàđãsốnggầnsuốtcảtuổitrưởngthànhtạiđây.TheoErnestJones,ngườiviếttiểusửchínhcủaFreudthìôngđãđượcthừahưởngcủachaônglàmộtnhàbuônlen,"tínhhoàinghisâusắcvềnhữngtaibiếnbấtthườngcủacuộcđời,thóiquendùnggiaithoạiDoTháiđểchâmbiếmcácquanđiểmđạođức, không tín ngưỡng những vấn đề tôn giáo".BàmẹFreud sống tớinăm59tuổi,bảntínhnăngđộngvànhanhnhẹn.SigmundFreudlàđứaconcưngđầulòngcủabà.SaunàyFreudđãviết"mộtngườiđãtừnglàconyêuđặcbiệtcủamộtbàmẹthìsuốtđờingườiấycócáicảmgiáclàmộtkẻđichinhphục,vàchínhcáilòngtinchiếnthắngấyluônđemlạithànhcôngthựcsự".

Vàonhữngnămđầucủacuộcđời,FreudrấttinvàothuyếtcủaDarwinvìông thấy rằng "Những thuyết ấy làm cho người ta có thể hy vọng vàonhữngbướctiếnphithườngtrongviệctìmhiểuthếgiới".Dựđịnhsẽtrởthànhthầythuốc,ôngđãtheohọctrườngĐạihọcYkhoathànhVienna.Vàôngđãđỗbácsĩnăm1881.Làmộtthầythuốctrẻtuổicủabệnhviệnđakhoa,chữatrịđủmọiloạibệnh,ôngtiếptụcnghiêncứumônthầnkinhbệnhhọcvàgiảiphẫuthầnkinh.Ítnămsau,sốmệnhxoaychiềuvàbấtthầnlàmtêntuổicủaôngnổitiếngkhắpthếgiới.MộtbạnđồngnghiệpcủaôngđãđiParisvàôngbènđitheosangthànhphốnày.Tạiđây,ôngcùnglàmviệcvớiJeanCharcot,lúcấyđãlàmộtnhàbệnhlýhọcvàthầnkinhhọcngườiPhápnổitiếng.Ởđây,lầnđầutiênôngđượctiếpxúcvớicôngtrìnhcủaCharcotvềbệnhloạnthầnkinhvàcáchdùngphươngphápthôimiênđểđiềutrịbệnhnày.FreudđãthoảmãnkhithấyCharcotchứngminhđược"bệnh loạn thầnkinh thậtmàvà loạn thầnkinhgiảdodùngthôimiêntạora.

NhưngkhitrởlạithànhVienna,Freudkhônglàmthếnàođểthuyếtphụcđược các bác sĩ đồng nghiệp: họ không tin là phương pháp chữa bệnhloạn thần kinh bằng thôimiên lại có cơ sở khoa học.Và người ta còntrừngphạtnhữngýnghĩquátạobạocủaôngbằngcáchđuổiôngrakhỏiphòngthínghiệmgiảiphẫuthầnkinh.TừđấyFreudtáchkhỏimôitrườngđạihọcvàkhôngcòntiếptụcthamgianhữngbuổihọpcủagiớitríthứcởVienne nữa. Trong lúc hành nghề bác sĩ tư, ông tiếp tục dùng phươngphápthôimiênđểthínghiệmtrongnhiềunămnữa,nhưngdầndầnôngđãbỏphươngphápđiều trịnàychỉvì ítngườihợpvới lốichữabằng thôimiênvàcũngvìđôikhithôimiêncónhữnghiệuquảkhônghayvớinhâncáchngườibệnh.Thayvàođó,Freudbắtđầupháttriểnmộtphươngphápmới,ôngđặt tênlà"tựdoliêntưởng",vềsaukỹthuậtnàyđãtrởthànhmộttiêuchuẩnthựchànhcủakhoahọcphântâmhọc.

Freudhẳn làngườisáng lậpramônthầnkinhbệnhhọc,điềuđókhôngcònnghingờgìnữa.Trướcông,cácnhàthầnkinhbệnhhọcchỉquantâmđến những triệu chứng của bệnh tâm thần phân liệt (schizophrenia) vàchứngtâmthầnsuygiảm(lẩmcẩm),cầnphảigiamlại trongbệnhviện.Ngaytừkhichữachứngdồnnénvàchứngthầnkinhtươngkhắc,Freudđãđi tớikết luận làkhôngphảichỉ riêngconbệnhmàcảnhữngngườilànhmạnhbìnhthườngcũngmangtrongmìnhnhữngxungkhắctâmthầntương tự.Đixahơnnữa,bệnh tâm thầnkhôngphải làbệnh theonghĩathôngthườngđượcchấpnhậnmàlàtrạngtháitâmlýcủatrínão.Vấnđềquantrọnglàlàmthếnàođểđiềutrịnhữngchứngrốiloạntâmthầnđanglan tràn rộng rãi ấy. Căn cứ vào những quan sát, thí nghiệm và kinhnghiệmthựchànhkhiđiềutrịchonhiềungườibệnhởVienna,Freudđãxâydựngcơsởchokhoaphântâmhọcvàokhoảngcuốithếkỷ19.

Freudlàmộttrongnhữngnhàkhoahọcđãsángtácnhiềuhơnhếttrongthời đại chúng ta. Sự phong phú về những đề tàimớimẻ cùng nhữngphầnđónggópvềtâmlýdongòibútcủaôngđemlạikhôngthểthugọntrongbấtcứmộtcuốnsáchhaytờbáonào.Theoông,thìchắcchắncuốnsáchquan trọng ra đời sớmnhất của ôngmà cũngđượcôngyêu thíchnhất là cuốn Đoán Mộng xuất bản năm 1900. Sách này gồm hầu hếtnhữngquansátcơbảnvànhữngsuy luậncủaông.TrongcuốnNghiêncứuvềchứng loạn thầnkinhxuấtbảnsớmhơn (tức làvàonăm1895),ôngđãbộclộniềmtinrằng"yếutốchínhtrongsựrốiloạnvềtínhdụclàsựsuyyếugâyracảbệnhtâmthần(neuros)lẫnbệnhtâmthầnsuynhược(psychoneuroses)".Đólànềntảngcủathuyếtphântâm.Vàinămsauđó,Freudhoànchỉnhđược lý thuyếtcủaôngvềsứcđốikháng,hiện tượng

chuyểnbiếntínhdụctuổithơ,mốitươngquangiữanhữngkýứcbấtmãnvàảotưởng,giữacơchếtựvệ(defensemechanism)vàsựdồnnén.

Mộtbảntómlượcnhữngluậnđềchínhsẽchotathấyđượcphầnnàotínhphứctạpcủathuyếtphântâm.Trướchết,thầnkinhbệnhhọcvàphântâmhọckhôngphảilàhaitừđồngnghĩa.Phântâmhọccóthểđượccoinhưmộtngànhcủathầnkinhbệnhhọcvàchỉápdụngchonhữngtrườnghợpkhókhănnhấtlàrốiloạnnhâncách.Chonên,phântâmhọccóthểđượcđịnhnghĩanhưmộtphươngphápdùngđểtrịnhữngbệnhrốiloạntâmlývàthầnkinh.TheomộtbảntườngtrìnhmớiđâythìởMỹchỉcó300trên4.000cácbácsĩthầnkinhđượctínnhiệmlànhữngnhàphântâmhọcmàthôi.

HọahoằnlắmFreudmớichúý tớiviệcđiềutrịcánhân.Nhữngtrườnghợpcánhânkhôngbình thườngchỉđượccoi lànhững triệuchứngxáotrộnvềkinh tế,xãhộivàvănhoácủa thếgiớingàynay.Mụcđíchcủaônglàtrịbệnhtậngốc.

NhiềunhàphêbìnhđãđồngýlàthànhtựumàFreudđãđạtđượcdựachủyếu trên công trình phát giác và khảo sát về lĩnh vực vô thức của conngười.

So sánh tâm linh con người vớimột tảng băng,mà tới tám chín phầnmườitảngbăngnàychìmdướinướcbiển,Freudchorằngphầnchínhtâmlýconngườicũngđượcẩngiấutrongcõivôthức.Bêndướilớpvỏngoài,vìnhững lýdonàođó,nhữngcảmgiácvànhữngmụcđíchmàmộtcánhânđãkhôngnhữnggiấukínngườikhácmàcòntựgiấungaychínhbảnthânmìnhnữa.TrongtâmlýhọccủaFreud,cõivôthứclàtốithượngvàmọihoạtđộngýthứcchỉcómộtvịtríphụthuộc.Nếuhiểuđượccáithầmkínbímậtsâuxacủacõivôthứcắtchúngtahiểuđượcbảnchấtnộitâmcủaconngười.Freudtuyênbốlàchúngtathườngsuynghĩmộtcáchvôthứcvàchỉthỉnhthoảngsuytưcủachúngtamớicótínhchấtýthức.Tâmlinhvôthứcchínhlànguồngốcgâybệnhtâmthần,vìbệnhnhânthườngcốgắnggạtrangoàicõiýthứcmọikýứckhóchịu,mọiướcvọngbị"dồnnén" vô hiệu, nhưng kết quả là anh ta tích tụ ngày càng nhiều ký ức,nhữngướcvọng,đểdồnthànhbệnh.

Freudphân loạimọihoạtđộng tinh thầncủamỗinhânconngườiđượcthểhiệnthànhbacấpđộđượcônggọilàTựNgã,(Id.Soi);BảnNgã(egomoi)vàSiêuNgã(superegoSurmoi).QuantrọngsốmộtlàcáiId,Freud

bảo:PhạmvicủaIdlàphầnnhâncáchtốitămvàkhôngthểđiđếnđượccủachúngta.BảnthântachỉbiếtchútítvềcáiIdquanghiêncứucácgiấcmộngvàquasựbiểuhiệncáctriệuchứngbênngoàicủabệnhtâmthần,Idlànơitrúngụcácbảnnăngnguyênthủyvàcácxúccảmđingượclêntớicáiquákhứxaxưakhimàconngườicònlàmộtconthú,Idcótínhchấtthúvậyvàbảnchấtcủanólàthuộcvềdụctính(sexualinnature),nóvốnvôthức.Freudviếttiếp:CáiIdbaogồmtấtcảnhữnggìdoditruyền,cóngaytừlúcsinhrađượckếttụlạitrongsựcấuthành.Idmùquángvàđộcác.Mụcđíchđộcnhấtcủanólàthoảmãncáchammuốnbảnnăngvàcáckhoáicảm,khôngcầnbiếtđếncáchậuquả.NóitheoThomasMannthì:"Nókhôngbiếtgìđếngiátrị,thiệnhayác,vàcảđạođứcnữa".

ĐứabésơsinhlàIdđượcnhâncáchhóa.DầndầncáiIdphát triển lênthànhcáiEgo(bảnngãMoi).Khiđứabélớnlên.Thayvìđượchoàntoàndẫn dắt bằng nguyên lý khoái lạc, cái Ego bị chi phối bởi nguyên lý“thíchứngvớithựctại”.Egobiếtđượcthếgiớixungquanh,nhậnrarằngphảikìmhãmnhữngkhuynhhướngphạmphápcủacáiIdđểngănngừamọi xung đột với luật lệ của xã hội.Như Freud viết, cái Ego là “viêntrọngtàigiữanhữngđòihỏibạtmạngcủacáiIdvàsựkiểmsoátcủathếgiớibênngoài”.VìvậyEgothựcsựhànhđộngnhưmộtnhânviênkiểmduyệt, cắtxén, sửađổinhững thúcgiụccủacái Id làmchonhững thúcgiụcnàyphùhợpvớitìnhhìnhthựctế,biếtrằngviệctránhkhỏibịxãhộitrừngphạtvàcảđểtựbảotoànhaylàngaycảđếnsựbảotồn,đềuphảitùythuộcvàonhững“dồnnén”.TuynhiêncuộcđấutranhgiữacáiEgovà Id có thể gây ra nhữngbệnh tâm thần, ảnh hưởngnghiêm trọng tớinhâncáchcánhân.

Sauhết,cònmộtthứyếutốthứbatrongquátrìnhsinhhoạttinhthầngọilàSuperego(Siêungã).Siêungãnàycóthểđượcđịnhnghĩamộtcáchđạikháilà“lươngtâm”.HọctròchínhcủaFreudởHoaKỳlàA.A.Brillđãviết:

“CáiSuperegolàsựpháttriểntinhthầncaohơncảmàconngườicóthểđạttớiđượcvàbaogồmlẫnlộnmọisựcấmđoán,mọiquytắccưxửdochamẹtạoranơiđứatrẻ.TrigiáclươngtâmhoàntoàntùythuộcvàosựpháttriểncủacáiSuperego.

Cũngnhư cái Id, cáiSuperego cũngnằm trongvô thứcvà cảhai cùngluônởthếtươngtranh,trongkhicáiEgoluônhoạtđộngởgiữanhưmộttrọng tài.Lý tưởngđạođứcvàquy tắccưxửđềunằm trongSuperego.

KhibacáiIdvàSuperegotươngđốihòahợpthìcánhânlúcấyởtrạngtháiđiềuhòavàhạnhphúc.NếucáiEgođểchocáiIdviphạmcácluậtlệ,cáiSuperegosẽgâyralolắng,cảmgiáccótộivàmọibiểulộcủalươngtâm.

Lý thuyết tính dục hay còn gọi là nhục dục (Libido) làmột khái niệmkhác được ghép chung với Id và do Freud tạo ra.Ông dạy rằng tất cảnhững xúc cảm của Id đều là hình thức thể hiện của “năng lượng tínhdục”(sexual).Thuyếttínhdụcđãtừngđượcgọilà“cáilõicủaphântâmhọc”.Mọi sáng tạo văn hóa của con người: nghệ thuật, luật pháp, tôngiáo,vânvân..đềuđượccoilàsựpháttriểncủatínhdục.Khinói“nănglực của tính dục” (sexual energy), thì ở đây chữ “tính” (sexual) đượcdùngtheonghĩarộng.Ởđứatrẻbảnnăngtínhdụcbộclộquanhữnghànhđộngnhưmúttay,búsữachaivàbàitiết.Nhữngnămsauđónănglượngtính dục có thể được truyền cho người khác qua hôn nhân,mang hìnhthứcmộthưhỏngthuộcvề“tính”hayđượcthểhiệnquahoạtđộngsángtạonghệthuật,vănchươnghayâmnhạc-đólàphươngphápđượcgọilà“dịchchuyển”.TheoFreudthìbảnnăngtínhdục(sexinstinct)lànguồngốccủamọicôngtrìnhsángtạovĩđạinhất.

Thậtvậy,Freudđãtuyênbố:“Cácbênhtâmthần,khôngchừamộtbệnhnào,đềulànhữngrốiloạncủađờisốngsinhlý”.Nếuluậnthêm,khôngthểchorằngbệnhtâmthầnlàdonhữngcuộchônnhânthấtbạihaynhữngmốitìnhlỡlànggâyra;tráilạicóthểtìmthấydấuvếttấtcảnhữngbệnhnày ở thời kỳ ấu thơ với cácmặc cảm tính dục. Freud đã áp dụng lýthuyếtcủaôngsang lĩnhvựcnhânchủnghọc trong tácphẩmVật tổvàcấmkỵ.Ôngtinrằngngaytôngiáocũngchỉ làbiểuhiệncủamặccảmtínhdục.Saukhiphântíchkỹlưỡngtừngchitiếthàngtrămtrườnghợpbệnhnhânđếnchữabệnh,Freudđãnângbảnnăngtínhdụcvàthèmkhátnhụcdụclênthànhyếutốđầutiênvàmạnhmẽnhấttrongviệctạothànhnhâncáchconngười,đồngthờilànguyênnhânsâuxacủamọibệnhtâmthần.Đó làmột phánđoánmàmột số các nhà phân tâmhọc nổi tiếngkhácđãbácbỏnhưsẽnóisauđây.

Vìxãhộibuộcmỗiconngườiphảikiềmchếnhiềuhammuốn,theocáchnóicủaFreudthìmỗicánhânđãvôtìnhtíchtrữnhiều“dồnnén”.Bìnhthườngthìý thứcconngườivẫn thànhcôngtrongviệcngăntrở,khôngcho“nhữngsứcmạnhvôthứcđentối”bịdồnnénkiaxuấthiện.Nhưngsựkiểmsoátấycóthểlàmchonhữngconbệnhtâmthầntrảiquanhữnggiaiđoạnxúccảmbịrốiloạnsâuxa.Freudchocôngviệcchữabệnhcủa

nhàphântâmhọclà“làmbộclộvàthaythếnhữngdồnnénbằngnhữnghànhđộngphánđoáncóthểđưađến,hoặcsựchấpnhậnhoặcsựloạibỏnhữnggìđãbịkhướctừtừtrước”.Vìbảnchấtcủasựdồnnénlàgâyrasựđaukhổ,nênngườibệnhthườngcốtìmcáchngănkhôngchonhữngdồnnénấybộclộrangoài.SựcốgắngcheđậyấyFreudgọilà“sứcđốikháng”.Nhiệmvụcủathầythuốclàloạibỏsứcđốikhángnày,đểngườibệnhbộclộracái“dồnnén”kia.

KỹthuậtdoFreudphátminhrađểgiảitỏavớimọi“dồnnén”vàloạibỏmọiđốikhánglàphươngpháp“gợitựdoliêntưởng”:Nhữnglờinóithaothaobấttuyệtcóýthứccủangườibệnhkhinằmtrêncáigiườngcủanhàphântâmhọctrongcảnhđènsángmờmờ,nhàphântâmhọckíchthích,khêugợiđểngườibệnhkhôngnghĩmộtcáchcóýthứcvềbấtcứchiềuhướngnào,Freudchorằngphươngpháp“kíchthíchtựdoliêntưởng”làphươngphápduynhấthữuhiệuđểchữabệnh tâm thần.Ôngcũngchủtrươnglàphươngphápấy“hoànthànhđượcđiềumàngườitatrôngđợi,nghĩalàđưanhữngmongmuốnbịsứcđốikhángdồnnéntừxưatalĩnhvựcýthức”.BrillđãmôtảcáchFreudchữabệnhnhưsau:“Ôngthuyếtphụcconbệnhgạtmọisuynghĩcóý thức, tựbuông thảmìnhvàomộttrạng thái tập trung bình thản, tự phómặc theo những cảmxúc và suynghĩnảysinh,rồithuậtlạitấtcảnhữngđiềuđóchoôngbiết.Nhờphươngphápấy,ôngđưadầnbệnhnhântớitrạngthái“tựdoliêntưởng”;vànhờnghe người bệnh tự do liên tưởng, mà thầy thuốc có thể tìm ra đượcnguồngốcsâuxacủacáctriệuchứng”.Sựviệcđãquênrồinaylạiđượcngườibệnhkéorakhỏicõivôthức,cókhiphảisauhàngthángtrờiđiềutrịbằngphươngphápphântâm.Nguồngốcthườnglàmộtsựviệcnàođóđauđớn,khóchịu,đángsợhaynóicáchkhácđángghét,từtrongquákhứcủabệnhnhân.Đóchínhlànhững“kỷniệm”màngườibệnhhoàntoànkhôngmuốnnhớlạimộtcáchcóýthức.

Trongquá trình tựdo liên tưởng,nhữnghồi tưởng lôngbôngấykhôngtránhkhỏitạoramộtmớlộnxộn,rốirắmnhữngsựkiệnlờmờkhôngrõ,và tưởngnhưvô ích.Vìvậy,người thầy thuốcnhưnhiềunhàphêbìnhchobiết,gầnnhưcóvôvàncáchgiảithíchnhữngdữkiệnấy.Vìthếnhàphântâmhọcphảihếtsứcsángsuốtvàcótàikhéoléo.

Trongkhichữabệnhbằngphươngphápphântâm,Freudpháthiệnracáimàônggọilà“mộtyếutốquantrọngkhóthểnàolườngđược”,mộtgiâyliênlạctìnhcảmnồngnhiệtgiữaconbệnhvànhàphântâmhọc.Cáiđógọilà“chuyểndịch”.

“Bệnhnhânkhôngthỏamãnnếuchỉcoinhàphântâmhọcnhưlàngườigiúpđỡvàcốvấnchohọ..Ngượclạiconbệnhlạinhìnthấyquanhàphântâmhọcmộthìnhảnhquantrọngtrongthời thơấuhayquákhứcủahọhiệnlại.Vàvìthếmàhọsẵnsàngbộclộmọitìnhcảmvàphảnứngmàchắcchắnlàđãđượcdànhchohìnhảnhấy“dịchchuyển”sangphíanhàphântâmhọc”.

Sựdịchchuyển“cóthểthayđổigiữahaitháicực,từmộttìnhyêuhoàntoànxác thịtvàcuồngnhiệt tớimột tháiđộnghingờchuachátvàoánhờnkhôngkìmchếđược.”

Trongtìnhtrạngấy,nhàphântâmhọc“nhưđượcđặtvàođịavịcủachamẹngườibệnh”.Freudcoisựkiệndịchchuyểnnhư“côngcụtốthơnhếtđểchữabệnhtheophươngphápphântâm”nhưngôngcũngchobiết“tuynhiênviệcsửdụngphươngphápnàylàphầnkhókhănvàquantrọnghơnhếttrongkỹthuậtphântâm”.Freudxácnhậnlàviệcnày“đượcthựchiệnbằngcách thuyếtphụcconbệnh làhọđangsống lạinhữngmối liênhệtìnhcảmphátsinhtừthờiấuthơ”.

Mộtphươngpháphữuhiệukhácđểnghiêncứunhữngxungđộtvàcảmxúcnội tâmđượcFreudkhai triển thêmlàphân tíchnhữnggiấcmộng.Trong lĩnh vực này, Freud cũng lại làmột nhà tiên phong. Trước ông,người tacoigiấcmộng làvônghĩahoặckhôngcómục tiêu.TácphẩmĐoánmộngcủaônglàcôngtrìnhkhoahọcđầutiênnghiêncứuvềhiệntượngnằmmộng.Bamươimốtnămsaukhitácphẩmnàyđượcấnhành,Freudnhận ra rằng: “Theonhậnxét của tôi ngàynay thì tácphẩmnàychứađựngtấtcảnhữngphátkiếngiátrịnhấtmàtôiđãmaymắntìmra”.TheoFreudthì“chúngtađãcólýkhichorằnggiấcmộnglàsựbiếndạngcủamộtướcvọngkhibịdồnnén”.Mỗimộtgiấcmộngđềubiểuhiệnmộtbikịchtrongthếgiớinộitâmcủaconngười.Freudxácnhậnrằng:“Giấcmộngbaogiờcũnglàsảnphẩmcủamộtcuộctranhchấp”và“mộngbảovệchogiấcngủ”.Nhiệmvụcủagiấcmộnglàtrợgiúpchứkhôngphảilàphá rốigiấcngủ.Giấcmộng làm tanđicảmgiáccăng thẳngdonhữngướcmongkhôngđạtđượcgâyra.

TheoquanđiểmcủaFreudthìgiấcmộngthuộcphạmvichiphốicủavôthức,củaIdvàmộngrấtquantrọngđốivớinhàphântâmhọcvìnhờnómàphân tâmhọcđi đượcvào cõi vô thức của conbệnh.Trong cõi vôthứccótấtcảnhữngướcvọngđầutiênvànhữnghammuốnthuộccảmxúcđãbịhaicáiEgovàSuperegogạtrakhỏiýthức.Nhữnghammuốn

thútínhluônluônnằmngaybêndướicáivỏngoàiýthức,vàtựthúcđẩytiến vào thế giới mộngmị. Tuy nhiên, ngay trong giấc mộng, Ego vàSuperegovẫncómặtđểcanhchừng,kiểmduyệt.Vì lẽđó,ýnghĩacủagiấc mộng không luôn rõ ràng, những ý nghĩa này được biểu lộ bằngnhữnghiệntượngvàthầythuốccầnbiểulộchúngmộtcáchlãoluyện.Vìmangtínhkíhiệuchonênýnghĩacủagiấcmộngtakhôngthểhiểuđượctheonghĩađen,ngoại trừnhữnggiấcmộngđơngiảncủa trẻ thơ.TrongtácphẩmĐoánmộngcónhiềuvídụđượcFreuddùngphươngphápphântâmphântích.

Đọc nhầm, nói lỡ lời và những biểu hiện đãng trí lặt vặt khác đều lànhữngdấu hiệu cho biết hoạt độngngầmcủa vô thức. Freud viết: “Đãbiếtdùngphépđoánmộngđểđivàocõivôthứcthìphântâmhọccũngsửdụngnhữnglầmlỡcủaconngườinhằmmụcđíchđó.Nhữnglầmlỡấynhàphân tâmhọcgọi là triệuchứnghoạtđộng”.VấnđềnàycònđượcFreudnghiêncứuvàonăm1904trongcuốnTâmthầnbệnhlýhọccủađờisống thường ngày (The psychopathology of everyday life). Trong tácphẩmnày,ôngvẫnchủ trương“nhữnghiện tượngđókhôngphảingẫunhiên...chúngcómộtýnghĩavàýnghĩađócóthểdiễngiảirađược.Vàngườitacólýkhitừnhữnghiệntượngđósuyrasựhiệnhữucủanhữngxúcđộngvàmongmuốnbịdồnnén,ngăncấm”.Quên tênaicó thểcónghĩalàmìnhkhôngưagìngườimangtênấy.Mộtngườilỡtàuvìnhầmlẫnbảngtàuchạy,cóthểcónghĩalàngườiấykhôngmuốnđichuyếntàuấy.Mộtngườichồngđánhmấthayquênchìakhóanhàcóthểvìngườiấycảm thấy đã phải sống khổ sở trong gia đình và khôngmuốn về nhà.Nghiêncứunhữnglầmlẫnnhưvậycóthểđưanhàphântâmhọcđivàocõivôthứcđầyrốirắmcủaconngười.

Người tacòn tựgiải thoátđượcnhữnggìbịdồnnénnhờbiếtgiễucợt.GiễucợtđãđượcFreudmệnhdanhlà“cáinắpxảhơitốitânvàantoànnhấtmàconngườiđãdầntạorađược”vìchínhnhờgiễucợtmàchúngtatạmthời thoátrakhỏinhữngdồnnénmàcáixãhội lễgiáonàyđòihỏichúngtaphảichegiấuđi.

Cóthểvìnhữngphảnứngchungquanhhoặcvìcàngngàycàngbấtmãnhaybiquan,khivềgiàFreudtỏralolắngvềcáichết(bảnnăngđiđếncáichết).Cólầnôngquanniệm“bảnnăngchết”nàyquantrọngngangvớibảnnăngtínhdục.Freudchorằngcómột“bảnnăngđiđếncáichết”thúcđẩytấtcảnhữngthứđangsốngtrởvềtrạngtháivôcơ(khôngsống).Bảnnăngnàycũnglàmbiếndạngmọivật.Theoquanđiểmấyconngườiluôn

luônbịxâuxégiữanhucầu tứcbảnnăngsinh lývàmộtsứcmạnhđốikháng,sựthôithúccủahủydiệt,haylàbảnnăngtửvong.Lẽdĩnhiênthìcuốicùngbảnnăngtửvongđãchiếnthắng.Bảnnăngnàygâyrachiếntranhvànhữngthúđêhènđồibạinhưgâytổnhạichodònggiốngvàgiaicấp,gâyraniềmthíchthúhạđẳngkhixemnhữngvụxửtộiphạm,đấubòrừng,vàxửlăngtrìtùngxẻo.

Tóm lại, những điều vừa nói trên là những khía cạnh của học thuyếtFreud.Cácnhàphântâmhọcngàynaycũngchiaralàmhaihayhơnnữa,phepháichốngđốinhau,mộtphechốnglạivàmộtphehùatheoFreud.AlfredAdler,mộttrongnhữnghọctròđitheoFreudngaytừđầuđãtáchrakhỏinhómFreudvìôngtinrằngFreudđãquáquantrọnghóabảnnăngtínhdục.Vàđây là học thuyết củaAdler đối lạiFreud.TheoAdler thìniềmmongmuốntỏramìnhhơnđồngloại làđộnglựcchính lốicưxửcủaconngười.Ôngđãmởrộngý tưởngvề“mặccảm tự ti”.Mặccảmnàythúcgiụcmỗicánhânconngườicốgắngcómộthoạtđộngđểngườikhác thừa nhận mình. Một nhà ly khai nổi danh khác là Karl Jung ởZurichcũngđãcốgắnglàmgiảmbớttầmquantrọngcủavaitròtínhdục(sex).Jungchianhânloạiralàmhailoạitâmlý:loạihướngngoạivàloạihướngnội,mặcdùôngvẫnthừanhậnrằngmỗicánhânđềulàmộthỗnhợpcủahailoạitâmlýđó.KhácvớiFreud,Jungnhấnmạnhvàoyếutốditruyềntrongsựpháttriểnnhâncách.

NóichungnhữngngườiphêphánFreudđãtáchrờikhỏiFreudvìnhữngbấtđồngnhư:Freudquánhấnmạnhvàoýnghĩakhởiđầucủabệnhtâmthầnthơấu,Freudtinrằngchínhnhữngbảnnăngdữdội,tốisơđãgiámsátconngười.CũngcómộtsốngườiđãkhôngđồngývớiFreudtinrằng“tựdoliêntưởng”làmộtkỹthuậtkhôngthểsailầmtrongviệcthámhiểmcõivôthứccủaconngười.Họđặcbiệtnêuranhữngkhókhăntrongviệcgiảithíchnhữngdữkiệndophươngphápấyđemlại.

Tuynhiên,mộtnhàtâmthầnhọc,đãnhậnxétlại:

“NhữngbiếnđổivàpháttriểntrongsáuchụcnămquađãkhônghềlàmgiảmgiátrịtinhthầnhayảnhhưởngcủaFreud.Ôngđãpháthiệnracõivôthức.Ôngđãchobiếtvôthứcấygiúptạothànhcái“tôi”nhưthếnàovàtaphảilàmthếnàođểđạttớinó.Cácnhàphântâmhọcsauđóđãthayđổinộidungnhiềuý tưởngvàkháiniệmcủaFreuddưới ánh sángcủanhữngkinhnghiệmsâuxahơn.QuýđộcgiảcóthểbảorằngcácnhàphântâmhọcnàyđãviếtđượcmộtcuốnTânướcvềtâmthầnbệnhhọc,còn

FreudthìviếtcuốnCựuước.TácphẩmcủaFreudsẽvẫnlàtácphẩmnềnmóng”.

ĐasốtháiđộhiệnnaycủachúngtađốivớibệnhđiênđềudoFreudmàcó.Hiệnnaycókhuynhhướngchorằng“Bệnhnhântâmthầnđềugiốngynhưchúngta,chỉkháclàhọđãgiốngnhiềuhơnmàthôi”.AlexanderReidMartinnhấnmạnh:“DùthừanhậnhaychốibỏhọcthuyếtFreudthìhiệnnaytấtcảnhữngbệnhviệntâmthầnđềusửdụngnhữngyếutốvànhữngnguyênlýcơbảntrongkhoatâmlýhọccủaFreud.Cáimàtrướcđâyđượccoinhưmộtthếgiớibíhiểm,cấmngăn,kỳcục,khôngđâuvàođâu, vô nghĩa thì quaFreud, đã trở thành sáng sủa đầy ý nghĩa, khôngnhữngđượcyhọcmàcònđượctấtcảcáckhoahọcxãhộithừanhậnvàchúýtới”.

Ảnh hưởng của học thuyết Freud đối với văn học và nghệ thuật cũngđángchúýkhôngkém.Trongtiểuthuyết,thơ,kịchvàcáchìnhthứcvănchươngkhác,nhữngýtưởngchínhcủaFreudđãđượcpháttriểntrongítnămgầnđây.BernardDanaEvansVotođãmiêutảquanniệmlà“chưacómộtnhàkhoahọcnàokháccómộtảnhhưởngmạnhmẽvàrộngrãiđếnvănhọcnhưFreud”.ẢnhhưởngcủaFreudtronghộihọa,điêukhắcvàthếgiớinghệthuậtnóichungcũngsâuxakhôngkém.

Tómtắtlại,đánhgiásựđónggópphứctạpcủathiêntàiFreudlàviệcvôcùngkhókhănvì phạmvi ôngquan tâmquá rộngvàvì tính chấtmâuthuẫn trong những khám phá của ông. Một nhà văn Anh, RobertHamiltonđãcốgắnglàmcôngviệcấy,ôngđánhgiánhưsau:

“Freudđãvẽbảnđồkhoahọctâmlýhọc.Ônglàmộtnhàtiênphongvĩđạivàphầnlớnnhữngthànhcôngcủaônglànhờởcáimớilạcùngbútphápcủaông.Mặcdùphươngphápnàycómặtđánghoàinghi,nhưngchưabaogiờcómộtphươngphápnàolýthúhơnvàmớilạhơn,ngaycảvềmặtbútphápnếukhôngkểloạithuầntúyvănchương,cũngchưabaogiờcómộtbútphápnàoquyếnrũhơncủaFreud.Ôngđãbuộcthếgiớiphảisuytưtheokiểutâmlýhọc,đólàmộtnhucầucốtyếucủathờiđạichúngta.Ôngcũngđãbuộcconngườiphảitựđặtchomìnhnhữngcâuhỏiliênquanđếnhạnhphúccủaloàingười.Đánhđổluậnthuyếttâmlýkhôkhan,cầukỳcủathếkỷmườichín,Freudđãđưaraphảnluận“phântâm”chứađầyrốiren”.

MộtnhàtâmthầnhọcHoakỳnổitiếnglàFredricWerthamđãđứngtrên

mộtquanđiểmkhácđểnhậnđịnhvềtrườnghợpcủaFreudnhưsau:

“Phảithừanhậnrằngngoàimộtsốlớnsựkiệnbệnhlýcủacácbệnhnhânmà ông quan sát được, Freud đã đem lại ba thay đổi cơ bản trên conđườngnghiêncứuvềnhâncáchvàtâmthầnbệnhlý.Điềuthứnhấtlàítraông đã nói về những phương pháp tâm lý và đã suy từ những phươngphápấyvớicách lý luậncủakhoahọc tựnhiên.Điềuđóchỉ thựchiệnđược khimà Freud đưa ra khái niệm thực tế về cõi vô thức và nhữngphươngphápthựctiễnđểkhảosátnó.ĐiềuthứhailàFreudđãtìmramộtkhía cạnh mới cho môn tâm thần bệnh lý học. Đó là tuổi thơ. TrướcFreud,khoatâmthầnbệnhhọcđãchữatrịtheocáchcoimỗibệnhnhânnhưmộtAdam,conngườichưabaogiờsốngquatuổithơ.Điềuthứba,ôngđãmởđầusựhiểubiếtvềsựditruyềncủatínhdục.Pháthiệnthựcsựcủaôngởđâylàbảnnăngtínhdụcởdạngtiềmẩnnhiềuhơnlàtrẻconcóđờisốngtínhdục”.

Một sự đánh giá tương tự đã đượcA.G. Tansley diễn tả trong bài kỷniệmFreudviếtchoHộiKhoahọcHoànggiaLuânđôn:

“TínhcáchmạngtrongnhữngkếtluậncủaFreudsẽtrởthànhdễhiểunếuchúngtanhớlạirằngôngđãthámhiểmmộtlĩnhvựchoàntoànchưaaithámhiểm, lĩnh vực của trí não con ngườimà trước ông chưa ai bướcvào.Nhữnghiệntượngrõrệtcủalĩnhvựctrínãonày,vốnbịcoilàkhôngthểgiảithíchđượchaybịcoinhưlànhữngthácloạnthầnkinh,hoặcbịbỏ qua vì những hiện tượng này thuộc về những cấm kỵ nghiêm khắcnhất của con người. Sự tồn tại của lĩnh vực này trước kia không đượcthừanhận.Freudbuộclòngphảikhẳngđịnhcõivôthứccủatrínãolàcóthựcđểrồicốgắngthámhiểm,khámphámiềnđấtđó”.

Sauđó,WinfredOverholserđãnhậnđịnh:“CónhiềulýdođểnóirằngtừmộtnămnayFreudđượcđặtnganghàngvớiCopernicusvàNewtonvàlàmộttrongnhữngvĩnhânđãmởranhữngchântrờimớichotưtưởngconngười.Mộtđiềuchắcchắnlàởthờiđạichúngtachưaai lạiđemnhiềuánhsángdọivàosựhoạtđộngtrínãocủaconngườinhiềubằngFreud”.

NhữngthángcuốicùngtrongcuộcđờidàidằngdặccủaFreudđãdiễnratrongtìnhtrạnglưuđày.SaukhiĐứcquốcxãchiếmđóngnướcáo,ôngbuộcphải rờiViennavàonăm1938.NướcAnhchấpnhậnôngcưngụ,nhưngchưađượcmộtnămsauthìôngđãmấtvìbệnhungthưmiệng,vàokhoảngthángchínnăm1939.

TheoJosteinGaarder

(Nhữngluậnthuyếtnổitiếngthếgiới-NXBGrasset-Paris)

Phầnthứnhất:NhậpđềNhữnghànhvisailạc

Khôngbiếtbaonhiêungườitrongcácbạnđãđọcsáchhaynghenóiđếnmôn phân tâm học.Nhưng vì đầu đề của những bài học này là “Nhậpmônphântâmhọc”nêntôibịbóbuộcphảichorằngcácbạnchưahềbiếtgìvềvấnđềđóvàcầnđượchướngdẫntrongnhữngbướcđichậpchữnglúcđầu.

Nhưngchắcchắnbạncũngbiếtmônphântâmhọclàmộtphươngphápyhọcchữatrịnhữngbệnhthầnkinh.Nhưngtôimuốnchứngtỏbằngmộtthídụlàởđâysựviệckhôngnhữngkhôngxảyranhưởcácngànhkháctrongyhọcmàcònxảyratheomộtđườnglốikháchẳn.Thôngthườngmỗikhiđemmộtphươngphápmớitrịchongườibệnh,chúngtahãycốgắnggiấukhôngchongườibênhbiếtnhữngbấttiệncủaphươngphápđóvàthuyếtphụclàchúngtacónhiềumaymắnđểthànhcông.Nhưngkhiđemphươngphápphântâmhọcrađiềutrị,chúngtaphảilàmkháchẳn.Chúng taphảichongườibệnhbiếtnhữngnỗikhókhăn, thờigianchữachạylâudài,vànhữngsựcốgắngvàhisinhmàchúngtađòihỏiởhọ;vềkếtquảcuốicùngmàchúngtakhôngthểnàohứatrướcvớihọlàphươngpháp có kiến hiệu hay khôngmột phần lớn nhờ vào thái độ, sự thôngminh,sựvânglờivàlòngkiênnhẫncủangườibệnh.Tấtnhiênchúngtacónhiềulýdođểgiảithíchtháiđộbấtthườngđómàsaunàycácbạnsẽhiểuhếttầmquantrọngcủanó.

Chắchẳncácbạnsẽkhôngphậtlòngvớitôikhitôibắtđầubằngcáchcoingaycácbạnlànhữngngườimắcbệnhthầnkinh.Tôikhôngkhuyêncácbạntrởlạigiảngđườngnàymộtlầnthứhainữa.Tôisẽphảilàmchocácbạn quen với những điều còn khiếm khuyết trong việc giảng dạymônphântâmhọc,vớinhữngkhókhănsẽgặpnếumuốncómộtýniệmcácnhânvềmônhọcđó.Tấtcảnhữngđiềubạnđãhọcđượctừtrước,tấtcảnhững thói quen suy nghĩ của bạn sẽ làm cho bạn trở thành người thùđịchmôn phân tâmhọc.Bạn sẽ biết là bạn phải làmgì để vượt qua ýtưởngchốngđốitựnhiênđó.Tấtnhiêntôikhôngthểnóitrướcrằngbạnsẽbiếtnhữnggìvềmônphântâmhọckhithamdựvàonhữngbuổidiễngiảngnày, nhưng cóđiều chắc chắn là việcđếnđểhọchỏi không thôichưađủđểcácbạncóthểkhảocứuhayđiềutrịtheophươngphápphântâm.Nếutrongcácbạncóngườinàokhôngmuốndừnglạiởnhữngbướcđầumàmuốnđixahơnnữa,tôisẽkhuyênhọkhôngnênlàmthế.Bởivì,

trong tình trạng hiện thời, người nào chọn môn phân tâm học làm sựnghiệpcủađờimìnhthìsẽkhôngbaogiờnổitiếngtrongtrườngĐạihọcvàkhiratrườngđểhànhnghề.Ngườiđósẽgặpngaytrongxãhộichungquanhmìnhnhữngngườivìkhônghiểumô têgìvềvấnđề, sẽnhìnhọbằngconmắtnghingờ,thùđịch,sẵnsànglàmđủmọiđiềuđểphápháchhọ.Chỉcầnnghĩđếnnhữngđiềuđểxảyđếncùngvớinhữngcuộcchiếntranh,bạnsẽhiểusốngườilòngmadạquỷđóđôngnhưthếnào.

Nhưngdùsaocũngcónhữngngườibị lôicuốnbởinhữngýtưởngmớimẻ,bấtchấpnhữngsựbấttiệnvừađượctrìnhbày.Nếucónhữngbạnnàothuộcdạngngườiđóvàmuốn trở lạiđâymột lần thứhainữabất chấpnhữnglờibáo trướccủa tôi thìhọsẽđượchoannghênh.Nhưngdùsaocácbạncũngcầnbiếtđếnnhữngkhókhănđólànhữngkhókhănnàovàđấylànhữngđiềumàtôisắpnóichocácbạnnghe.

Khókhănthứnhấtgắnliềnngayvàoviệcgiảngdạymônphântâmhọc.Trongkhihọcykhoa,cácbạnđãquenđượcnhìnthấy,vídụnhưnhữngchuẩnbịvềcơthểhọc,nhữngchấthiệnrasaumộtphảnứnghóahọc,sựcorútcủamộtbắpthịtkhigânbịkíchthích.Saunàybạnsẽđượcquansátngườibệnh,nhữngdấuhiệubệnhhoạncủangườinày,vàtrongnhiềutrườnghợpbạncònđượctậnmắtnhìn thấyvi trùngbệnhnữa.Vềmôngiảiphẫu,bạnsẽthamdựvàonhữnglầnmổxẻ,vàcókhichínhbạncũnglàmnhữngcôngviệcđó.Vàngaycảtrongcácbệnhvềtinhthầncácbạncũngđứng trướcmộtngườibệnh, theodõisự thayđổi trênnétmặtcủahọ,vàbạnsẽcódịpquansátthậtnhiềuđiềulàmchobạnxúcđộngvàghinhớmãimãi.Vì thế,một vị giáo sư đại học chỉ giữ địa vịmột ngườihướngdẫn,mộtthôngdịchviêntheobạnđểgiảithíchnhưdẫnbạnvàotrongviệnbảotàngcủaôngta,trongkhibạntrựctiếpvớinhữngsựviệcmàbạncholàmớimẻ.

Khổmộtđiều là trongmônphân tâmhọcsựviệcxảyrakháchẳn.Khiđiều trịmộtngườibệnh trongmônnày,người thầy thuốcchẳng làmgìkháchơnlàtròchuyệnvớingườibệnh.Ngườibệnhnói,kểchobạnnghenhữngbiếncốxảyratrongđờihọ,nhữngcảmtưởnghiệnthời,nhữngýmuốn,những sự cảmđộng trongđờihọ.Người thầy thuốcđểýhướngdẫnnhữngtưtưởngcủangườibệnh,nhắcnhởchoanhtanhớlại,hướngsựchúýcủaanhtavềmộthướngnàođó,giảithíchchoanhtanghe,quansát xem anh ta có hiểu hay không những phảnứng gây cho anh ta.Vìnhữngngườibệnhthườngthườnglàvôhọc,chỉquenvớinhữngđiềumắtthấytainghe,haysờmóđược,ynhưxemchiếubóngnênkhôngbaogiờ

ngầnngạigìmàkhôngtỏvẻnghingờsựkiếnhiệucủamộtlốitrịbệnhchỉbằngnhữnglờinóicóvẻnhưđầuNgômìnhSở.Sựnghingờchỉtríchnàykhônghợplýchútnào.Khôngphảirằngchínhnhữngngườibệnhđócũngbiết rằng có nhữngngười bệnh lúc nào cũng tưởng rằngmình cónhữngtriệuchứngnàyhaytriệuchứngkhácư?Trongthờicổxưanhữnglời nói được coi như những trò phù thủy và bây giờ cũng vẫn còn giữđượcnhữngquyềnlựcnhưngàyxưa.Chỉcầnnóimộttiếnglàmộtngườicó thể làm chomột người khác sung sướng hay đẩy họ vào chỗ tuyệtvọng.Vịgiáosưdùng tiếngnóiđể truyềnnhữnghiểubiếtchohọc trò,nhờnhữngtiếngnóimàmộtdiễngiảđãlôicuốnđượcthínhgiả.Chínhnhữngtiếngnóiđãgâyranhữngxúcđộngvàlànhữngphươngsáchmàloàingườithườngdùngđểgâyảnhhưởngvớiđồngloại.Vìnhữnglẽđóchúngtakhôngnêntìmcáchgiảmbớtgiátrịcủanhữnglờinóitrongmôntrịliệuvềtinhthần,vàchúngtachỉnênthamdựvớitínhcáchbàngthínhvàonhữngcuộcnóichuyệngiữangười thầy thuốcvàngườibệnh trongphântâmhọc.

Nhưngdùchỉmuốn thamdựvới tínhcáchbàng thính thôicũngkhôngđược.Câuchuyệngiữanhữngngườibệnhvàthầythuốckhôngthểđểchongườingoàinghevàkhôngthểdùngđểbiểudiễn.Tấtnhiêntrongnhữnggiờgiảngdạy,ngườitacóthểđưaratrướccácsinhviênmộtngườibệnhthầnkinhđểhọnóichonghenhữngđiềuđángphànnànvànhữngtriệuchứngbệnhhoạncủahọ.Nhưngchỉcóthếthôi.Chỉkhinàogiữangườibệnhvàngười thầy thuốccómộtsự thôngcảmđặcbiệt thìngườibệnhmớichongười thầy thuốcbiếtnhữngđiềungườinàycầnbiết.Mỗikhithấymộtngười lạ, dù chỉ làmộtngườikhông tỏ ra tòmò,ngườibệnhcũngimngaykhôngnóigìnữa.Bởivìnhữngđiềucầnbiếtlànhữngđiềuthầmkíntrongđờingườibệnh,nhữngđiềuhọcầngiấukhôngchongườikhácbiếtvàsaulànhữngđiềumàhọcũngkhôngthúvớichínhhọnữa.

Vì vậy, dù chỉmuốn thamdựnhưmột bàng thính thôi vàomột lần trịbệnhvềphântâm,bạncũngkhônglàmđược.Bạnchỉcóthểnghenóivềphươngphápđóthôivàmuốnnóichothậtđúngthìbạnchỉcóthểnghengườikhácnóilạithôi.Chínhvìchỉđượcnghequamộtngườithứhaimàbạnkhó lòngphánđoánđượcchochínhxác.Tấtcảđềuphụ thuộcvàochỗbạncóthểtincậyvàongườinóichobạnnghenhữngđiềuđótớimứcnào.

Vídụ:khôngphảibạnđangngồinghemộtbàihọcvềmônphântâmhọcmàlàmộtbàihọcsửkývềđờisốngvàsựnghiệpcủaĐạiđếAlexandre.

Bạncónhữnglýdogìđểtinrằngnhữngđiềugiáosưsửhọcđanggiảngdạylàđúngvớisựthực?Mớingherathìcóvẻnhưônggiáosưsửcònđangở trongmột tình trạngkhôngđáng tinbằngônggiáosưphân tâmhọc,bởilẽônggiáosưsửhọcchưatừngđượcthamdựvàosựnghiệpcủaĐạiđếAlexandretrongkhiônggiáosưphântâmhọcítnhấtcũngnóichobạnnghenhữngđiềudochínhôngtanhậnthấy.Nhưngcómộtsựviệclàmchochúngtacóthểtincậynơiônggiáosưsửhọcđược.Ônggiáosưsửhọccóthểyêucầubạnđọcnhữngbàicủacácnhàvănđồngthờivớinhữngviệcxảyratronglịchsửhoặccũngkhágầnvớinhữngsựviệcđó,nghĩa là những cuốn sách củaPlutarque,Diodore,Artien...Nhà sửhọccũngcóthểđưachocácbạnxemnhữngbảnchụpcácđồngtiền,nhữngphotượngcácvịvuahaymộtbứchìnhthờiPopéehọatrậnđánhIssos.Nói thực ra tất cả những tài liệu đó chỉ chứng tỏ rằng có nhiều thế hệtrướcđãtintưởnglàcóĐạiđếAlexandrethựcvànhữngchiếncôngcủangàicũngcóthựcluôn,vànhữngnhậnxétnàycóthểmởđườngchobạntrongcôngviệcphêbìnhsửliệu.Bạncóthểkết luậnlànhữngđiềumàngười ta nói về Đại đế Alexandre không đáng tin cho lắm và nhất làkhôngthểđượckểlạivớimọichitiếtcầnthiết;vậymàtôikhôngtinrằngbạncóthểrờiphòngdiễnthuyếtravềmàvẫnnghingờrằngcólẽĐạiđếAlexandrekhôngcóthực.Sựlýluậncủabạndựatrênhaiđiểmchínhsauđây:điểmthứnhất:diễngiảkhôngcólýdogìđểkhuyếnkhíchbạntinvàonhữngđiềumàchínhôngtakhôngcholàđángtin;điểmthứhai:tấtcảnhữngsáchvềsửhọcmàchúng tacó trong tayđềugiốngnhauhaygầngiốngnhauvềnhữngđiềudiễngiảđã trìnhbày.Nếubạnkhảocứuđếnnhữngnguồngốccũkỹhơnnữa,bạncũngsẽđểýđếnnhữngyếutốvừakểnghĩa lànhữnglýdođã thúcđẩynhữngnhàsửhọcvàphùhợpgiữanhữnglờichứngnhậncủahọ.TrongtrườnghợpĐạiđếAlexandrethìkếtquảlàmbạnyêntâmhơnhẳntrườnghợpcủaMoisehayNemrodchẳnghạn.Cònvềnhữngđiểmnghingờvàtựhỏixemnhữngphúctrìnhcủamộtnhàphântâmhọcđángtincậyđếnmứcnàothìsauđâybạnsẽcónhiềudịpđểphánđoán.

Bâygiờbạncóquyềnhỏitôilànếukhôngcótiêuchuẩnnàođểxétđoánvềgiátrịcủamônphântâmhọc,nếuchúngtakhôngcócáchnàođểbiểudiễnmộttrườnghợpphântâmhọcthìchúngtalàmthếnàođểhọcmônđóđượcvànhấtlàđểxácnhậngiátrịcủanhữngđiềumàmônnàykhẳngđịnh.Việchọchỏi tấtnhiênkhôngphải làđiềudễ,có rất ítngười theohọcmônnàymộtcáchcóhệthốngnhưngdùsaochúngtavẫncónhữngcửangõđểđivàosựhọchỏiđó.Trướchếtchúngtahọcmônphântâmhọcbằngcáchkhảocứungaychínhbảnthânmình.Khônghẳnrằngđólàmộtsựtựquansát,nhưngnếucầnđếnthìchúngtasẽphảilàmviệcđó.

Cócảmộtsốhiệntượngtinhthầnxảyraluônluônđượcnhiềungườibiếtđến,chúngtacóthểkhảocứungaytrongngườimìnhnếuđượcchỉdẫnvềphươngtiệnchuyênmôn.Làmnhưthếchúngtasẽtiếnđượctớilòngtin tưởng là sựviệcdiễn ra trongmônphân tâmhọc làđúngvànhữngđiềumàmônnàyquanniệmkhôngphảilàsai.Tôiphảinóirằngchúngtakhôngthểchờđợiởphươngpháptựkhảocứunhữngtiếnbộsâuxavềmôn học. Chúng ta sẽ tiến bộmau hơn nhiều bằng cách chomột nhàchuyênmônvềphântâmhọcphântíchmình,rồilợidụngcơhộiđểthấuhiểu rõ ràngvềphươngdiệnchuyênmôn.Khỏicầnphảinói rằngcáchhọchoànhảonàybaogiờcũngchỉdùngchomộtngườithôichứkhôngthểdùngtrongnhữngcuộchộihọpnhiềungười.

Ngoàira,lúcmớibướcchânvàomônnày,bạncòngặplạimộtkhókhănnữa,khókhănnàykhônggắn liềnvàochínhmônhọcđó,chínhbạn lànguồngốc của sựkhókhănđódonhữngđiềubạnđãhọc trongnhữngngàytrướckhihọcvềykhoa.Nhữngđiềuđãhọctừtrướctớinayđãinsâu vào trí óc bạnmột chiều hướng tư tưởng làm cho bạn xa rờimônphântâmhọc.Bạnđãquenlốigánchonhữngsựhoạtđộngcủacơthểvànhững sự rối loạn trong cơ thể này những nguyên nhân thuộc về giảiphẫu,bạnđãquenđứngvềphươngdiệnhóahọchayvật lýhọcđểcắtnghĩa,quenquanniệmsựviệc theo sinh lýhọc trongkhichưabaogiờbạnchúý tớiđờisống tinh thầndạtdào trongcơ thểđượccấu tạomộtcáchthựclàhoànhảo.Vìthếchonênbạnxalạhẳnvớilốitưtưởngvềtinhthần,cóthóiquennhìnnhữngtưtưởngnàybằngconmắtnghingờ,khôngchịuchorằngnhữngtưtưởngđócóthểcótínhcáchkhoahọcchỉđángdànhriêngchonhữngconngườiphàmtụckhônghiểubiết,nhữngnhà thi sĩ, những triết gia của thiên nhiên củamôn thần bí học.Tất cảnhữnggiớihạnđóchắcchắncóhạichosựhoạtđộngcủabạntrongmônphântâmhọcbởivìtheolệthườngtrongtấtcảnhữngsựgiaothiệpgiữangườivớingười,ngườibệnhbaogiờcũngbắtđầubằngcách trìnhbàychobạnxemphươngdiệntinhthầncủaanhta.Tôichỉsợbạnsẽbịbuộcphải bỏ ra một bên những phương pháp trị liệu vẫn thường dùng chonhữnganhchàngphàmtụchaythầnbí.

Tôikhôngphải làkhôngbiếtgiá trịcủanhữngđiềungười tađưa rađểbàochữachonhững thiếu sót trongcôngviệcgiáodụcbạnvềphươngdiệnykhoa.Chúngtahãycònthiếucáikhoahọccótínhcáchtriếthọcphụ thuộccó thểdùngvàonhữngmục tiêudonhữnghoạtđộngykhoađặtra.MônhọcTriếtlýhọcthuầntúycũngnhưmônTâmlýmôtảhayTâmlýhọcthựcnghiệmliênquanđếnmônsinhlýhọcvềcácgiácquan.

Khôngmôn nào theo lốimà người ta dạy các bạn ở trường có ích vềnhững liên quan giữa thể xác và tâm hồn cũng như giúp cho bạn hiểuđượcbấtcứmộtsựrốiloạnthầnkinhnào.Ngaytrongkhuônkhổcủayhọc,mônchữabệnh tinh thầnquảcũngcómô tảnhữngsự rối loạnvàtinh thầnquansátđượcvà tập trungchúng lại trongnhững lúcdễchịunhất,cácnhàchuyênmônvềtinhthầnchắccũngtựhỏikhôngbiếtnhữngsựthuxếpcủahọquảcóxứngđángđượcgọi làcó tínhcáchkhoahọchaykhông?Chúng ta khônghềbiết nguồngốc, sựdiễnbiến cũngnhưnhữngdâyliênlạchỗtươngcủacáctriệuchứngghiđượctrongcácbảnphân loạivềbệnh lý:người tachưa từngchứngminhđượcrằngnhữngtriệuchứngđóvới linhhồncómộtsựtươngứngnàokhông,vànếucómộtsựthayđổinàotronglinhhồnthìnhữngsựthayđổinàykhôngcắtnghĩađượcgìvềnhữngtriệuchứngnhậnthấy.Nhữngrốiloạnthầnkinhnày chỉ có thể được trị liệu như những biến chứng phụ thuộc củamộtbệnhnàođótrongcơthể.

Sựthiếusót,mônphântâmhọcnhấtđịnhsanbằng.Phântâmhọcmuốnhiếnchomộtbệnhlývềtinhthầncáicănbảnmàmônnàythiếusót,hyvọng tìmrađượcmộtmôi trườnghoạtđộngchungchosựgặpgỡgiữamộtsựrốiloạncơthểvàsựrốiloạntinhthầnvàlàmchosựgặpgỡnàytrởlêndễhiểu.Muốnđạtđượcmụcđíchđó,mônphântâmhọcphảibỏrơihếtmọitiênkiếnvềcơthểhọc,hóahọchaysinhlýhọc,màchỉchămchúvàonhữngkháiniệm tâm lý thuần túy thôi: tôi sợ rằngbạn sẽchođiềunàylàkìlạ.

Cònmộtkhókhănthứbanữalàkẻchịutráchnhiệmkhôngphảilàbạncũngnhưnhiềuđiềubạnhọctừtrước.Trongnhữngđiềukiệntiênquyếtcủamônphântâmhọccóhaiđiềulàmchomọingườikhóchịuvàbịhầuhếtmọingườibácbỏ.Mộtđiềulàdothànhkiếnvềtrithức,mộtđiềulàdothànhkiếnvềluânlývànghệthuật.Chúngtađừngcoithườngnhữngthànhkiếnđó; đó là những cái cónhiềuquyền lực lắm, những cái cònsốngsótlạiquanhữnggiaiđoạnpháttriểnrấtcólợi,cókhicầnthiếtnữacủanhânloại.Nhữngthànhkiếnnàyđượcbảotồnbằngnhữngsứcmạnhvềtìnhcảmvàrấtkhóđánhbại.

Theo điều tiên thuyết thứ nhất thì những hoạt động tinh thần thườngthườnglàvôthức,khicómộthoạtđộngnàocóýthứcthìđóchỉlànhữnghoạtđộnglẻloi,mộtphầnnhỏnàođócủađờisốngtinhthầnnóichungthôi.Vềđiểmnày,bạnhãynhớ lại làchúng ta, trái lại, coinhữnghoạtđộngnàylàcóýthức,coiýthứcnhưmộtcáigìđặcbiệtbiểuthị,nhưmột

địnhnghĩacủatinhthầnvàtâmlýhọcchínhlàmônhọcvềnhữngchứađựngtrongýthức.Sựđồnghóagiữatinhthầnvàýthứccóvẻtựnhiênđếnnỗinếucóngườitỏvẻnghingờlàchúngtaphảnđốingay.Vậymàmônphân tâmhọckhông thểnàokhôngnghi ngờvề sựđồnghóanàyđược.Phân tâmhọcđịnhnghĩa tinh thầnnhưmộtcáigìgồmcónhữngdiễnbiếnchungchocả tìnhcảm, tư tưởngvàý chí.Phân tâmhọccònkhẳng địnhmột tư tưởng vàmột ý chí vô thức. Nhưng định nghĩa vàkhẳngđịnhnhưthế,mônhọcnàysẽlàmmấtcảmtìnhcủanhữngngườibạn,làmchohọnghingờrằngcólẽđóchỉlàmộtkhoahọcthầnbí,quáiđản,muốnxâydựngtrongbóngtốivàthảcâunhờnướcđục.Tấtnhiênbạnchưahiểutạisaotôicóthểcoilàthànhkiếnmộtlờinóitrừutượngnhưcâukhẳngđịnhrằng:“tinhthầntứclàcóýthức”.Nhưngbạncũngchưathểhiểuđượclàsựtiếntriểncủamônhọcđãđưaraquanđiểmrằnglàmgìcóvô thức (cứcho rằngvô thứccó thựcđi)cũngnhưbạnchưahiểuđượckhiquanniệmnhưchúngtacólợinhữnggì.Thảoluậnvềvấnđềtìmhiểuxemcónênđồngtínhhóatinhthầnvàýthứckhông,haynênmởrộngtinhthầnrakhỏigiớihạncủaýthứccóvẻnhưchỉmuốnchơichữ, nhưng tôi có thể quả quyết với bạn rằng, sự công nhận rằng cónhữngsựhoạtđộngtinhthầnvôthứcsẽmởchokhoahọcmộthướngđimớicótínhchấtquyếtđịnh.

Cũngthế,bạnkhôngthểngờrằngnhữngđiềutôivừanóitrênvớinhữngđiềutôisắpnóilạicóthểcómộtdâyliênlạcchặtchẽđếnthế.Điềuphátminhthứhaicủamônphântâmhọclàkhẳngđịnhrằng,nhữngrạorựcvềtìnhdục,dùhiểutheonghĩahẹphaynghĩarộng,cũnggiữmộtđịavịvôcùng quan trọngmà cho đến nay người ta vẫn chưa hiểu rõ đúngmứctrongđờisốngtinhthần,chúngchínhlànguyênnhâncủanhiềubệnhvềthầnkinhvàtinhthần.Hơnthếnữa,phântâmhọccònkhẳngđịnhrằng,những rạo rựcvề tìnhdục thamdựmộtphầnkhôngnhỏvàocôngviệcsángtạocủatríócloàingười,vềphươngdiệnvănhóanghệthuậtvàđờisốngxãhội.

Theokinhnghiệmcủatôi thìsựthùghétdosựphátminhnàycủamônphântâmhọcgâynênchínhlàlýdoquantrọngnhấtlàmchomọingườikhôngchịuchấpnhậnmônhọcđó.Bạncómuốntôicắtnghĩasựkiệnđónhưthếnàokhông?Chúngtôitinrằngvănhóađãđượcsángtạodướisựthúcđẩycủasựcầnthiếttrongcuộcsốngvànhiềukhilấnátcảcácsựđòihỏicủabảnnăng,vàrồihếtđờinọđếnđờikiavănhóacứđượcsángtạonhư thếmãi vìmỗi cá nhânnàokhi vàođời đềuphải vì những lợi íchchungmàhysinhbảnnăngcủamình.Trongnhữngbảnnăngbịkìmhãm

khôngđượcthỏamãnđó,nhữngsựrạorựcvềtìnhdụcchiếmmộtvịtrívôcùngquantrọng:Nhữngbảnnăngtìnhdụckhôngbịchếngựhẳnhoivàmỗicánhânnàothamdựvàocôngviệcsángtạovănhóacũngcóthểgặpsựhiểmnguylàbảnnăngcủamìnhsẽchốngtrảlạisựkìmhãmđó.Nềnvănhóacủamộtxãhộikhôngcósựđedọanàonặngnềhơnlànhìnthấysựxađọacủavănhóatrướcsựphóngtúngcủabảnnăngmuốnquaytrởvềtìnhtrạngbánkhaicổxưa.Vìthếchonênxãhộikhôngmuốnnhắcnhởchomìnhbiếtlàmìnhđangđứngdựatrênnhữngnềnmóngkhôngcógì là vững chắc; xã hội không có lợi gì trong việc phải công nhận sứcmạnhcủacácbảnnăngtìnhdục,sựquantrọngcủađờisốngtìnhdục:Xãhộiđãtheomộtphươngphápgiáodụccómụcđíchlàmchomọingườikhôngđểýđếnnhữngvấnđềđó.Vì thếxãhộikhôngchịuđựngđượcnhữngkếtquảmàmônphân tâmhọcđãđạtđược;xãhộisẵnsàngxuađuổi những thành quả đó và cho rằng chúng đáng kinh tởm về mọiphươngdiện.Nhưngngườitakhôngthểdùngnhữnglờitráchmócloạiđóđểtiêuhủymộtkếtquảkháchquancótínhkhoahọc.Nhữngngườichốngđốinếumuốnngườikháctánthànhmìnhthìphảiđứngvềphươngdiệntríthức.Nhưngtríócloàingườithườngsẵnsàngcoinhữnggìmìnhkhôngthíchlàbấtcông,vìthếnênhọcóchốngđốimìnhcũnglàđiềudễhiểu.Dođó,xãhộibiếnnhữngđiềuhọkhôngthíchthànhnhữngđiềubấtcông,chốngđốimônphântâmhọckhôngphảibằngnhữnglýlẽhợplývàcụthểmàtoànbằngnhữnglýlẽtìnhcảm,dùngthànhkiếncủamìnhmàbobogiữnhữngýkiếnchốngđốikhôngthèmnghenhữnglờibiệnbác.

Nhưngtôicầnnóirằng,khiđưaravấnđềnóitrêntôikhôngmuốntrìnhbàymộtkhuynhhướngnàocả.Mụcđíchduynhấtcủachúngtôilàtrìnhbàymột sựviệcnhận thấy saubaonhiêu công trìnhkhảo cứuđầykhókhăn.Mộtlầnnữachúngtôiphảnđốiđưanhữngnhậnxéttrongđờisốngthườngngàyvàotrongcôngviệckhảocứukhoahọc,khôngcầnxemxétnhữngđiềungườitalosợcóhợplýhaykhông.

Đólàmộtvàikhókhănmàbạnsẽgặpnếubạntheohọcmônphântâmhọc.Bắtđầunhưthếquảcũnglàquánhiềurồi.Nếubạnkhôngthấyngạingùngthìchúngtacóthểtiếptục.

Chúngtakhôngbắtđầubằngnhữnggiảdụmàbằngmộtsựtìmtòikhảocứuvềnhữngsựkiệnđượcnhiềungườibiếtnhưngkhôngđượchiểuđếnnơiđếnchốn,nhữngsựkiệnkhôngliênquangìđếntìnhtrạngđauốmbởilẽngườitacóthểquansátđượcnơinhữngngườikhoẻmạnh.Nhữnghiệntượng này chúng ta gọi bằng một cái tên là “những hành vi sai lạc”.

Nhữnghànhvinày làcủangườinóihayngườiviết,dùcóbiếtnhư thếhaykhông,mộtchữhaymộttiếngkháchẳntiếngđịnhdùng(nóilỡlời);của những người đọc sách lại đọc lầm chữ khác (đọc sai); của nhữngngườinghengườikhácnóimàlạinghelầmsangtiếngkháctrongkhicáccơquanvềthínhgiáckhônghềbịtrụctrặc(nghesai).

Mộtloạihiệntượngnữacóliênquanđếnsự“quên”quýhồnhưmộtsựquênkéodài,sựquêntrongchốclát,vídụnhưtrongtrườnghợpcómộtngườikhôngthểnhớđượccái tênmàngười tanhớrấtrõ,màchỉ ít lâusaulạinhớlạingay,haytrongtrườnghợpquênlàmmộtđiềudựđịnhsẵntừ trướcnhưngvềsau lạinhớlại,nghĩa làchỉquêntrongchốc lát thôi.Loạihiệntượngthứbalàloạimấtcáiđiềukiệnnhấtthời,vídụnhưlúcngườitakhôngtìmrađượcmộtvậtgìmàngườitathườngxếpsẵnmộtchỗ;cũngthuộcvàoloạinày,trườnghợpbịmấttươngtựnhưthế.Đólànhữngsựquênlãngmàngườitacoilàkhácnhữngsựquênkhác,làmchongườitangạcnhiên,bựcmìnhtrongkhiđánglẽphảicoilàtựnhiênmớiphải.

Cũngđượcsắpxếpvàoloạinàylànhữngsự“lầmlẫn”trongđóđiềukiệnnhấtthờilạixuấthiện,vídụnhưkhingườitatintưởngvàomộtđiềugìbiếtrõnhưngsaunàymớibiếtlàkhôngđúngnhưđiềumìnhtưởng.Cùngnhữngtrườnghợpnày,ngườitathêmvàorấtnhiềuđiềukhácnữatươngtựđượcgọibằngnhiềutênkhácnhau.

Đólànhữngsựbấtbìnhcóliênlạcchặtchẽvớinhau,vớiđặcbiệtlàtấtcả những tiếng hay chữ dùng để chỉ những hiện tượng đó đều bắt đầubằng vần ver (trong tiếng Đức) (1), những sự kiện xảy ra bất thườngchẳngcóýnghĩagìhết,phầnlớnchỉthoángquatrongchốclátvàcũngchẳngcógìquantrọngtrongđờisốngconngười.Trongrấtíttrườnghợp,ví dụ nhưmất vật dụng, những việc này có tính chất quan trọng trongthựctế.Vìthếchonênkhôngaiđểýđến,khôngailàmaixúcđộngcả.

Tôimuốnnóichuyệnvớicácbạnvềvấnđềđónhưngtôitưởngnhưcácbạnlàunhàu:“Trongđờisốngmênhmôngbênngoàicũngnhưtrongđờisốngtinhthầnchậthẹpcónhiềuđiềubíẩntotát,trongđờisốngtinhthầnrốiloạncòncóbaonhiêusựviệckỳlạđangchờgiảithíchvàđángđượcgiải thíchmàkhông làm, lạiđi làmnhữngchuyệnchẳngcóýnghĩagì,nhưthếchẳngmấtthờigiờvôíchsao?Nếugiáosưcóthểcắtnghĩachochúngtôinghetạisaomộtngườicóđôimắtvàđôitaihoànhảovàobanngàybanmặtlạitrôngthấynhữngđiềuthựcrakhôngcó,tạisaonhững

ngườinàytựnhiênlạicócảmtưởngrằngđộtnhiênbịnhữngngườithânyêukháchànhhạ,hay theođuổinhữngmơmàngmàmộtđứa trẻcũngcholàvôlýthìlúcđókhoaphântâmhọcmớiđángtheođuổi.Nhưngnếumônphântâmhọckhôngthểlàmgìkháchơnlàtìmhiểuxemtạisaovàomộthômnàođó,mộtdiễngiảtrongmộtbữatiệclạinóimộtcâuhaymộtchữđáng lẽkhôngđịnhnóihay tại saomộtbàchủgiađìnhkhông tìmthấy chìa khoá, hay những điều vô tích sự tương tự thì chúng tôi nghĩrằngchúngtôicầnđểthìgiờlàmnhữngviệckhácquantrọnghơn”.

Tôisẽtrảlời:“Khoanđã.Bạnchỉtríchsairồi.Đúngthế,mônphântâmhọc chỉ để ý đến những trường hợp vô tích sự đó thôi.Nhưng thực ranhữngsựquansátcủamônnàydựatrênnhữngsựkiệnkhôngrõrệtmàcáckhoahọckháccoilàvônghĩalý.Nhưngtrongkhichỉtríchbạnđừnglầm sự quan trọng của các vấn đề với bề ngoài của các dấu hiệu.Bạnkhôngthấylàcónhiềuđiềurấtquantrọngmàchỉxuấthiệndướinhữnghìnhthứchaydấuhiệurấtlờmờtrongmộtvàiđiềukiệnvàtrongmộtvàilúcđósao?Tôicóthểdễdàngkểchobạnnghemộtvàivídụ.Hỡicácbạnthanhniên,cóphảinhiềukhichỉbằngmộtvàidấuhiệukhôngnhậnthấyđược rõ ràngmàbạndựđoánđượcmìnhđãchiếmđược tìnhcảmcủamộtngườicongáikhông?Bạncóchờđợilàcôgáiđósẽtỏtìnhvớibạnhaynhẩyxổ lênôm lấycổbạnkhông?Cóphải làbạnchỉchờđợimộtcáinhìnrấtnhanh,mộtcửchỉpháchoạ,mộtcáibắttayhơilâumộtchút không? Rồi khi làm nhiệm vụ thẩm phán điều tra về một vụ ánmạng,bạncónênchờtênsátnhânđểlạitạinơixảyravụánbứchìnhhayđịachỉcủanókhông?Haylàbạnchỉmongchờnhữngdấuhiệurấtlờmờnhỏnhoiđểtìmracăncướccủanó?Vậybạnđừngnêncoithườngnhữngdấuhiệunhỏbé.Nhữngdấuhiệu tầm thườngnày thườngdẫnchúng tađếnnhữngconđườngcựckỳquantrọng.Tôicũngnghĩnhưcácbạnlàcácbạnphảiđểýđếnnhữngvấnđềquantrọngcủathếgiớivàcủakhoahọc.Nhưngchỉkhimớidựđịnhbắttayvàomộtviệcnàoquantrọngvàtotát thôi thìcũngchẳngcó íchgìvìbạnchưahềbiếtmìnhsẽphảiđivềnhữnghướngnào.Trongcôngviệckhảocứukhoahọcnhiềukhihợplýhơn nếu chúng ta bắt tay ngay vào công việc có trướcmặtmình, vàonhữngcôngviệctựnhiênđếnchochúngtatìmtòi.Nếuchúngtalàmviệcđóvới tinh thầnđúngđắn,khôngcó thànhkiến,khôngcóhyvọnghãohuyền,vànếumaymắnranhờcósựliênquancủanhữngviệclớnnhỏ,nhữngảnhhưởnghỗ tương, côngviệc làmđócó thểdẫn chúng tađếncôngviệctotáthơnnàođó”.

Đólànhữngđiềutôimuốnnóivớicácbạnđểlàmchocácbạnchúýđến

khi tôi nói đến những hành vi sai lạc, bề ngoài thực vô nghĩa lý củanhữngconngườikhoẻmạnhbìnhthường.Bâygiờchúngtanóiđếnmộtngườihoàntoànxalạvớimônphântâmhọcvàhỏixemhọcắtnghĩarasaovớinhữngsựviệctrênvừakể.

Chắcchắnlàthếnàoôngtacũngtrảlời:“Chảcầncắtnghĩagìcảbởivìđólànhữngviệcchẳngcónghĩalýgì”.Ôngtađịnhnóigìvậy?Cóphảiôngtachorằngcónhữngsựviệckhôngnghĩalýgì,ởngoàihẳnmọisinhhoạt của thế giới và nếu không xảy ra thì cũng chẳng sao hay không?Nhưngngaycảkhingườitaphábỏthuyếttiềnđịnhđượcmọingườicôngnhậndùchỉởmộtđiểmthôi,người tacũnglàmđảolộnhếtquanniệmkhoahọcvềthếgiới.Chúngtasẽchứngtỏchoôngtathấyrằngmộtquanniệmtôngiáovềthếgiớisẽhợplývớichínhmìnhhơnkhichorằngmộtconchimsẻkhông thểrơi từ trên trờixuốngmàkhôngcósựcan thiệpđặcbiệtcủaýchíThượngđế.

Tôiđồrằngngườibạncủachúngtađánglẽphảiđưarahậuquảcủalờigiảithíchthứnhấtcủamìnhsẽnóilạirằngôngtacóthểdễdàngtìmthấycâu trả lời.Đó làmột sự lệch lạc trongmộtcơquannàođó, sựsai lạchoạtđộngcủamộtcơquantinhthần,việctìmrasựlêchlạcđókhôngcógìlàkhókhăn.Mộtngườilúcthườngănnóithậntrọngcóthểnhầmlẫnkhi:1)ôngtabịmệtmỏi;2)bịxúcđộngquámức;3)quáchútrọngđếnmộtviệckhác.Nhữnglờixácđịnhnàyrấtdễđượccôngnhận.Ngườitathường nói lỡ lời khi trong người bịmệt, nhức đầu hay sốt nóng lạnh.Nhữngtrườnghợpquêntêncũngthế.Cónhữngngườimỗikhithấymìnhquênnhưthếlàbiếtngaymìnhsắpbịnhứcđầu.Cũngnhưthế,khibịxúcđộngngườitathườngnhầmđiềunàyvớiđiềunọ,tiếngnàyvớitiếngnọ.

Khingườitađãngtrí,nghĩalàlúcngườitatậptrungvàonhữngđiềukhácthìngườitarấtdễquênnhữngđiềungườitadựđịnh,haylàmnhữngcôngviệckhôngcốý.Mộttrườnghợprấtquenthuộclàtrườnghợpmộtvịgiáosưquênmangôvàđộimũcủangườikhácbởivìtríócôngtađangtậptrungvàonhữngvấnđềsắpđượcđemra trìnhbàytrongcuốnsáchcủaông ta.Cònnhững thí dụvềnhữngđiềudựđịnhhaynhững lời hứabịquênlãngxảyrakhicónhữngbiếncốlàmchongườitaphảichúýđếnnhữngsựviệckhácthìcácbạncóthểtìmthấyngaynơimình.

Nhữngđiềuvừanóicóvẻnhưdễhiểuvàkhôngthểbácbỏđược.Cólẽcũngchẳnghayhogì,hayítnhấtcũngchẳnghayhonhưngườitatưởng.Chúngtahãyxemxétthựckỹnhữnglờigiảithíchtrênvềnhữnghànhvi

sai lạc.Nhữngđiềukiệnmàngười tacho làcó tínhcáchquyếtđịnhđểchonhữngsựđóxảyrakhôngphảiđềucótínhchấtgiốngnhau.Nhữngsựkhóchịutrongviệctuầnhoànxảyralàvìsựrốiloạntrongmộtsựhoạtđộng thường thường,những sự rối loạn trong sinh lý.Nhữngxúcđộngquámức,mệtmỏiđãngtríđềulànhữngyếutốcótínhcáchkháchẳn,vừavềtâmlývừavềsinhlý.Nhữngyếutốnàyngườitacóthểdễdàngviếtthành những lý thuyết. Sự mệt mỏi, đãng trí làm cho người ta hoangmangkhôngcòntậptrungtưtưởngđượcnữa,nhưthếcónghĩarằngcơquantậptrungtưtưởngkhôngcònnhậnđượcmộtsựchúýđủdùngnữanên bị rối loạn và không còn hoạt động vớimộtmức độ chính xác đủdùngnữa.Mộtsựkhóchịu,nhữngsựthayđổitrongviệctuầnhoàndiễnratrongcơquantrungươngvềtinhthầncũngcónhữngkếtquảtươngtựcóảnhhưởngđếnmộtyếutốquantrọnglàsựtậptrungtưtưởng.Vậytấtcảnhữngtrườnghợpnàyđềuthuộctrườnghợptheosaungaynhữngsựrốiloạntrongviệcchúý,dùrằngnhữngsựrốiloạnnàycóthểcónhữngnguyênnhântrongcơthểhaytinhthần.

Tất cả những điều nói trên cũng không kích thích được sự chú ý củachúngtavềmônphântâmhọcvàchúngtavẫncóthểcóýtưởngbỏrơimônhọcnày.Tuynhiênkhixemxétmộtcáchchămchúhơnnhữnghiệntượnghànhvisailạc,chúngtasẽthấyrằngkhôngphảimọisựđềuphùhợpvớicáithuyếtnóitrênvềsựchúý,hayítnhấtcũngkhôngphảilàtừđómàphátsinhra.Chúngtasẽthấynhữnghànhvisailạcnày,nhữngsựquênlãngnàycũngxảyravớinhữngngườikhônghềmệtmỏi,đãngtríhaybịxúcđộngquámứcchútnào,tráilạicòntỏrabìnhthườngvềmọiphươngdiện,vàchỉvềsaunàykhisựviệcxảyraxongrồichúngtamớigán cho họ những sự rối loạn nói trênmà chính họ cũng không côngnhận.Thựclàmộtsựkhẳngđịnhquágiảndịkhichorằngkhinàongườitachúýnhiềuthìmộtcơquanmớihoạtđộngđầyđủ,cònkhingườitakémchúýđithìcơquanđóhoạtđộngkhôngđiềuhoà.Córấtnhiềuhànhvimàngười ta làmnhưmáy,hay lơđãngkhônghềbớtchínhxácđi tínào.Ngườiđidạotuykhônghềđểýđếnconđườngmìnhđimàvẫnđếnnơiđếnchốnnhưthường.Mộtnhạcsỹdươngcầmdùkhôngđểýđếnvẫnđánhđượcnhữngnốtnhạcchínhxác.Ngườinàycũngcókhilầm,nhưngnếukhichorằnglốichơiđànnhưmáylàlốichơihayđưađếnnhầmlẫnnhấtthìnhữngtaydanhcầmchuyênluyệnđếnnỗiđãtrởthànhhoàntoànmáymóclạilàngườihaylầmlẫnnhất.Tráilạichúngtathấyrằngcórấtnhiềuhànhvithànhcôngđặcbiệtkhingườitakhôngchúýđếnvàchínhlúcngườitachúýđếnchúngnhất,nghĩalàlúcsựchúýđượcđưađếntộtđộthìlạixảyranhiềulầmlỡnhất.Chúngtacóthểchorằngsựnhầmlẫnchínhlàkếtquảcủasựnáonức.Nhưngtạisaosựnáonứclạikhônglàm

giảmsựchúývớimộthànhvimàngườitachămchúđểýđếnnhưthế?Khi trongmột bài diễn văn hay trongmột cuộc nói chuyện thường cóngườinóilỡlời,nóinhữngđiềukhôngđịnhnóihaynóitráihẳnýmìnhthìngườiđóđãcómộtnhầmlẫnrấtkhócắtnghĩabằngthuyếttâmsinhlýhaythuyếtvềsựchúý.

Chính ngay những hành vi sai lạc cũng kèm theo những hành vi phụthuộcmàkhôngaihiểunổidùđãcốcắtnghĩa.Vídụnhưchúngtaquênmộtchữ,chúngtatỏvẻkhóchịu,tìmhếtcáchđểnhớlạivàđứngngồikhôngyênchotớikhinhớlạiđượcmớithôi.Tạisaoconngườilạibựcmìnhnhưthếrấtítkhitìmlạiđượcchữquên,khônglàmsaonhớlạimộtchữmàanhta thườngcholàởngaytrênđầulưỡimìnhđếnnỗinếucóngườinàokhácnóiđếnchữđólàanhtanhớlạiliền.Ngoàiracònnhữngtrườnghợptrongđónhữnghànhvisailạcchồngchấtlênnhau,quấnchặtvàonhau,thaychỗchonhau.Lầnđầutiênchúngtaquênmộtbuổihẹn.Lần sau đó nhất định chúng ta không quên nữa, nhưng khôngmay làchúngtaghinhầmgiờhẹn.Trongkhingườitadùngđủmọicáchđểnhớlạimộtchữbịquênthìngườitalạiquênluônmộtchữthứhaitrongkhichữnàycóthểgiúpmìnhnhớlạichữkia;rồitrongkhingườitacốtìmlạichữthứhainàythìngườitalạiquênmộtchữthứbavàcứnhưthếtiếpdiễn.Nhữngsựrốiloạnnàythườngxảyrachonhữngngườithợsắpchữcóthểcoinhưnhữnghànhvisailạc.Mộtsựnhầmlẫnthuộcloạinàycứxảyđixảylạimãitrongmộttờbáocủađảngxãhộidânchủ.Trongbáođó,khitườngthuậtlạibuổibiểutình,ngườitađọcthấynhưsau:“Trongsố những người tham dự có cả ông Kronrprinz (đáng lẽ phải là ôngKronprinz-Đôngcungtháitử)”.Hômsautờbáocảichính,xinlỗiđộcgiảvà viết: “Chúng tôi định viết ông Knorprinz (chứ không phải là ôngKronrprinz)”.Ngườitanóitrongnhữngchuyệnnhưthếhìnhnhưcómahaycóquỷtrongviệcxếpchữ.Dùlàmahaylàquỷthìnhữngchữnàycũngvượtquágiớihạncủamộtthuyếttâmlýsinhlýcủanhữngsựnhầmlẫntrongviệcxếpchữ.

Chắcbạncũngbiếtlàchúngtacóthểdùngcáchámthịđểlàmchongườitalỡlời.Vềđiềunàycócâuchuyệnnhưsau:MộtdiễnviênmớivàonghềmộthômphảiđóngmộtvaitrongvởPucelled’Ocléans,anhtacóphậnsựbáochovualàôngConnétableđưatrảlạithanhkiếm(shwert).Nhưngtronglúc tập,mộtngườinhắcvởđùaanhtabằngcáchnhắcchoanhtanói là:ÔngConfortable trả lạiconngựa(pferd).Vàanhchànghayđùanghịchđóđạtđượcmụcđích:anhdiễnviênkhốnkhổnàycủachúngtaquảnhiênnói lỡ lờingaytheocâunóinhắcsaivàrồicứnhầmnhưthế

mãimặcdùđãđượccảnhbáobaonhiêulần,cókhilạicànglầmvìnhữnglờicảnhbáođó.

Tấtcảnhữngđiểmđặcbiệtvềnhữnghànhvisailạcvừađượctrìnhbàykhôngthểcắtnghĩađượcbằngthuyếtchorằngsựchúýđãbịđánhlạc.Điềuđókhôngcónghĩalàthuyếtnàysai.Nóichođúngrathìthuyếtnàyphảiđượcbổtúc.Nhưngngoàiranhiềukhicónhữnghànhvisailạccầnđượchiểutheomộtphươngdiệnkhác.

Vídụnhưnhữnghànhvisailạcthườngđượcchúngtachúýđếnnhất:đólànhữngsựlỡlời(lapsus).Chúngtacóthểchọnnhữngsựsailầmvềđọcsáchhayviếtcũngđược.Chúngtacầnchúýnhữngđiểmsauđây:làtừtrướcđếnnaychúngtachỉ tựđặtmỗimộtcâuhỏi làchúngtađãlỡlờitrongnhữngđiềukiệnnàovàkhinào.Chúngtamớichỉtrảlờicómộtcâuhỏiđó.Nhưngchúngtacóthểxétđếnhìnhthứcmộtsựlỡlờivàhậuquảcủasựlỡlờiđó.Chắccácbạnđoánrarằng,mộtkhichúngtachưatrảlờiđượccâuhỏinày,mộtkhichưacắtnghĩađượchậuquảcủasựlỡlờithìvềphươngdiệntâmlýhiệntượngnàyvẫnchỉcònlàtainạnbấtthườngngaycảkhingườitađãcắtnghĩađượcvềphươngdiệnsinhlý.Tấtnhiênkhi tôi lỡ lời, tôicó thể lỡ lờibằnghàngngàncách; tôicó thể thay thếtiếngnóiđúngbằngngàncáchkháchaynóimộttiếngđómàthayđổiđibằngngàncáchkhác.Vàkhitôihỏitạisaotrongbaonhiêutiếngcóthểlỡlờiđượctôilạichỉlỡlờiđặcbiệtvớimộttiếngthôi?Trongtrườnghợpđóthìsựlỡlờiđócónguyênnhângìquyếtđịnhkhônghaylàchỉlàdosựtìnhcờ,mộtvấnđềkhôngsaogiảiđáphợplýđược?

Haitácgiả,ôngMaringervàôngMayer(ngườitrênlàmộttriếtgiatrongkhingườidướilàmộtnhàtrịbệnhtinhthần)năm1985đãkhảocứuvềnhữngsựlỡlời.Haiôngđãtậptrungđượcnhiềutrườnghợptrongđóhaiông chỉ đứng về phương diệnmô tả thôi.Hai ông không tìm cách cắtnghĩanhưngtrongthựctếđãmởđườngchongườisaucắtnghĩa.Nhữngsựlỡlờiđượcxếploạinhưsau:

a)nóilộnngược;

b)nóilẫnlộnchữnọvớichữkia(Vorlang)

c)nóimộtchữdàiramàkhôngcólợigìcả(Nachklang)

d)nóilầmchữnọvớichữkia(chữnọgiâyrachữkia);

e)thaychữnọvàochữkia.

Tôi kể cho cácbạnnghenhững thí dụ củamỗi loại.Có lộnngượckhingườitanóiMilôVệnữtrongkhiphảinóiThầnvệnữởMilô.Cóchữnọđè lên chữ kia khi nói: Eswarmir anf der Schwest.. auf der Brust soschwer(Cónghĩalàtôithấycáigìcũngđènặnglênngực.ChữSchwer(nặng)đèlênmộtphầnchữBrust(ngực).Cónóikéodàivôíchhaynhắclạivôíchtrongcâuchúctụngsauđây:“Ichforderesieauf,aufdasWohlunseresChefsaufzustossen”(XincácngàihãyợlênđểchúcmừngôngChủđượcthịnhvượng,trongkhiđángnhẽphảinóiuốngđểchúcchoôngChủv.v.).Bahìnhthứclỡlờitrênkhôngthườngxảyra.Nhưngtrườnghợp lỡ lờivìmộtsự liên tưởnghaymộtsự rútngắn lờinói thì thấydễhơn.Vídụnhưmộtônggặpmộtbàngoàiphốvànói:“Nếucôchophéptôixinthấtlễvớicô”.Sựthựcthìôngtamuốnnói“Nếucôchophéptôisẽđicùngcô”nhưngôngtađãlầmchữbegleiten(đicùng)vớibeleidigen(thất lễ)nghĩalàđãrútngắnchữnọthànhchữkia.Tôicầnnói làcólẽanhchàngnàykhôngđượccôkiahoannghênhthìphải.Vềlốinóithaychữnọvàochữkia thìcó thídụsauđây:MeringervàMayernói:“Tôichonhữngthứthuốcnàyvàothùngthư(Briefkasten)thayvìtronglòhấp(Brutkasten)”.

Hainhàkhảocứutrênđãtìmcáchcắtnghĩanhữngthídụnày,nhưngtheotôithìnhữngcáchđócònthiếusótnhiều.Họchorằngnhữngthanhâmvànhữngvầntrongchữcónhữnggiátrịkhácnhau,vàkhingườitanghĩđếnmộtvầnhaymộtthanhâmnàocógiátrịcaohơnthìsựsuynghĩnàycóảnhhưởngrốiloạnđếnnhữngvầnhaynhữngthanhâmcógiátrịíthơn.Điềunhậnxétnàycùnglắmchỉcógiátrịđốivớinhữngtrườnghợpítxảyrathuộcloạithứhaihoặcthứba:trongnhữngtrườnghợpdùchorằngcónhữngyếutốnàycógiátrịhơnyếutốkhácchăngnữathìsựquantrọnghơn hay kém của những thanh âm hay vần không đóng vai trò gì cả.Nhữngsựlỡlờihayxảyrahơncảlàtrườnghợpthaychữnàybằngchữkháchaohaogiốngvàsựgiốnghaohaonàyđủđểcắtnghĩarồi.Vídụnhưmộtvịgiáosưtrongmộtbàihọckhaimạcnói:“Tôikhôngsẵnsàng(geneigt)phánđoánvềgiátrịcủavịgiáosưdạytrướctôimộtcáchđúngmức”trongkhimuốnnói:“Tôikhôngdámchomìnhmộtsựhiểubiếtđủđểdùngđểphánđoán,v.v.(geeignet)”.Haymộtvịgiáosưkhác:“Vềbộphận sinh dục của đàn bà mặc dù những sự cám dỗ (tentions,versuchungen),xinlỗinhữngmưutoan(tentatives,versuche)”.

Nhưngsựlỡlờihayxảyranhất,làmchongườitachúýđếnnhiềunhấtlà

trườnghợpnóiranhữngđiềuhoàntoàntráivớiđiềuđịnhnói.Tấtnhiêntrongtrườnghợpnày,nhữngliênquanvềthanhâmcũngnhưnhữngsựgiốngnhauchỉđóngmộtvai tròrấtnhỏ;để thayvàonhữngyếutốnàyngườitacóthểchorằnggiữanhữngtiếngtráingượcnhaucómộtsựphùhợprấtgầntrongsựliêntưởngvềtâmlý.Chúngtacónhữngvídụlấytrong lịchsử loạinày.Mộtôngchủ tịchhạnghịviệnđãkhaimạcbuổihọpbằngcâusauđây:“Thưacácngài,tôithấycósựhiệndiệncủa...nghịsĩvàtuyênbốbếmạcbuổihọp”.

Bấtcứmộtliêntưởngnàocókhảnăngxuấthiệnmộtcáchbấtchợtnhưthếcũngcóthểđưađếnkếtquảtươngtự.VídụnhưngườitakểlạirằngtrongmộtbữatiệccướicủahaiconnhàHelmholtzvàSiemens,nhàsinhlýhọcnổitiếngđãkếtthúcbàidiễntừcủaôngbằngcâusauđây:“HoanhôsựkếthợpmớimẻgiữaSiemensvàHalske”.Tấtnhiênkhinóicâuđóông ta đã nghĩ đến Halske vì sự liên tưởng giữa hai nhà Siemens vàHalskerấtquenthuộcvớingườidânthànhBerlin.

Vìnhữnglẽđóngoàinhữngliênquanvềthanhâmvàsựgiốngnhaucủacác tiếng, chúng ta phải thêm vào sự liên tưởng giữa các tiếng nữa.Nhưngnhưthếcũngchưađủ.Cónhiều trườnghợpmàmuốncắtnghĩamộtsựlỡlờichúngtaphảiđểýđếnnhữnglờiđãnóihayđãnghĩđếntừtrước. Đó là những trường hợp tác dụng từ xa cũng thuộc loại doMeringerkểlạinhưngcóphạmvirộnglớnhơn.Nhưngđếnđâytôiphảithúthựcvớicácbạnlàngaylúcnàyhơnlúcnàochúngtacàngngàycàngthấycácsựlầmlẫntrongviệcnóinăngcàngkhóhiểu.

Nhưngtôicóthểnóilàmìnhkhônglầmkhichorằngcáccôngtrìnhkhảocứunói trênđãgâyramộtcảmgiácmớiđángchochúngtachúýđến.Trướchếtchúngtaxéttớinhữngđiềukiệnphátsinhramộtsựlỡlời,rồisauđóxétđếnnhữngảnhhưởnglàmchotiếngnóibịsai lạcđi.Nhưngchúngtachưanóiđếnnhữnghậuquảcủanhữngsựlỡlời.Nếuđịnhxétđến vấn đề đó thì chúng ta phải có đủ can đảmnói rằng:Trong tất cảnhữngsựlỡlờiđó,sựsailạccủatiếngnóicómộtýnghĩa.Tahiểucâucómộtýnghĩanhưthếnào?Biếtđâuhậuquảcủamộtsựlỡlờilạichẳngcóquyềnđượccoinhưmộthànhvihoànhảocủatinhthầncómụcđíchnhấtđịnh,nhưmộtphátbiểuvớimộtnộidungvàýnghĩađặcbiệt.Từtrướctớinaychúngtanóiđếnnhữnghànhvisai lạcnhưngcóvẻnhưnhữnghànhvisailạcnàylạilànhữnghànhvihoàntoànđúngđắn,chỉxuấthiệnravớimụcđích thay thếchohànhvingười tamuốn làmhayđangchờđợi.

Ýnghĩađencủahànhvisailạcnàytrongmộtvàitrườnghợpcóvẻnhưkhông thể nào chối cãi được.Nếungay trong những tiếng đầu tiênmàôngchủtịchđãnóingayđếnhaichữ“bếmạc”trongkhiýônglàmuốnnóiđếnhaichữ“khaimạc”thìchúngtalàngườibiếtrõnhữngđiềukiệnphátsinhcủasựlỡlờinày,chúngtacóthểgánchohànhvisailạcnàymộtýnghĩa.Ôngchủtịchthựcrakhôngchờđợiviệndânbiểulàmđượcmộtviệcgìhayhonênmuốnchonóbếmạcluônđi.Chúngtacóthểdễdàngtìmraýnghĩacủasựlỡlờinày.Khimộtbà,đượcbiếtlàngườicónhiềunghịlực,kểchochúngtangherằng:“Chồngtôivừađikhámbácsĩđểchobácsĩchỉchophảiănuốngnhưthếnàothìbácsĩbảoanhchẳngphải kiêng gì cả, anh cứ việc ăn những gì tôimuốn” thì chúng ta thấyngherằngđólàmộtsựlỡlời,nhưngcũngthấyngayrằngbàtađãnóiranhữngđiềubàtadựđịnhsẽlàm,nghĩalàbắtôngchồngăntheoýkiếncủabàta.

Nếuchúngtachorằngnhữngsựlỡlờicómộtýnghĩakhôngphảilàmộtngoạilệvàtráilại,lạiluônluônxảyrathìýnghĩanàycủachúngtacóthểgạtbỏmọithứkhácvàotronghậutrường.Bâygiờchúngtacóthểgạtbỏtấtcảnhữngyếutốsinhlý,hayvừatâmlývừatâmsinhlýmàchỉđểýđếnnhữngyếutốtâmlýthôiđểtìmhiểuxemnhữnghànhvisailạccóýnghĩagìvànóilênnhữnggìvềýnghĩacủangườilỡlời.Vìthếchonênchúngtasẽxétnhiềutrườnghợpnữa.

Nhưng trướckhiđivàoconđườngđó, tôimờicácbạnđivàomộtconđườngkháchẳn.Cónhiềunhàthisĩđãtừngsửdụngmộtsựlỡlờihayhànhvi sai lạc nàokhácđểdiễn tả ý thơ củamình.Sựkiệnnày tựnócũngđủchứngtỏchochúngtabiếtrằngnhàthisĩcoinhữnghànhvisailạcvàđặcbiệtsựlỡlờikhôngphảilàkhôngcóýnghĩavìôngtađãcốýlàmnhữnghànhvisailạcđó.Khôngaitinrằngnhàthisĩlầmlẫntrongkhiviếtrồicứđểnguyênkhôngsửachữasựsailầmcủamình,vàsựsailầmnàysẽtrởthànhmộtsựlỡlờitừmiệngmộtngườinàođó.Bằngsựlỡlờinàynhàthisĩmuốndiễntảmộtýnghĩagìcóvẻnhưôngtamuốnbáochotabiếtvềconngườiđóđãngtrí,mệtmỏihaysắpbịnhứcđầu.Nhưngnếunhàthisĩdùngmộtsựlỡlờinhưmộttiếngcóýnghĩathìchúngtatráilạikhôngnêngánchosựviệcđómộtmứcquáđáng.Sựthực,mộtsựlỡlờicóthểkhôngcóýnghĩagìhết,cóthểchỉlàmộttainạnbấtthầncủatinhthầnhaynếucómộtýnghĩagìthìchỉtrongtrườnghợpthựcđặcbiệtthôi.Tuynhiên,chúngtakhôngthểcấmnhàthisĩgánchochúngmộtýnghĩa đểdùngvào tác phẩmcủaông ta.Vì thế cácbạn sẽ khôngngạcnhiênkhithấytôinóirằngcácbạnmuốntìmhiểuvềvấnđềnàynênkhảo

cứucácnhàthisĩhơnlàcácnhàngônngữhọcvàchữabệnhthầnkinh.

TrongvởWallenstein(Piccolomini,Hồithứnhất)tathấycómộtloạilỡlời như thế. Trong cảnh trước Piccolomini đã hăng say bênh vực ôngquậncôngbằngcáchca tụngnhữnglợi íchcủahoàbình,nhữnglợi íchmà anh ta đãbiết trong cuộcduhành cùng cô congáiWallenstein.Sựbênhvựcnàylàmchochaanhvàsứgiảcủanhàvuasửngsốt.Cảnhđótiếpdiễnnhưsau:

Questenberg-Nguyquáchúngtahiệnđiđếnđâuđây?Chúngtacónênđểchonóđivớiýtưởngđiênrồđómàkhôngcảnhcáonóvàmởmắtnórakhông?

Octavio (đang suy nghĩ giật mình):Mắt tôi mở to lắm rồi và điều tôitrôngthấykhônglàmtôivuithíchtínào.

Questenberg-Điềugìvậybạn?

Octavio-Cuộcduhànhđóthựcbấtlợiquá.

Questenberg-Tạisao?Cógìvậy?

Octavio -Đi cùng tôi đi, tôi phải theo gót nó ngay, phải chínhmắt tôinhìnthấy..Nàođiđi.

(AnhmuốnkéoQuestenbergđicùng)

Questenberg-Bạnlàmsaothế?Bạnmuốntôiđiđâu?

Octavio-Đếngặpnàng.

Questenberg-Gặpai?

Octavio(Sựcnhớlại)-Gặpquậncông.Nàotađi...

Octaviomuốnnóiđếngặpôngquậncôngnhưnganhđãlỡlờivànóigặpnàng, do đó chúng ta hiểu rằng anh chàng này đã hiểu rõ những ảnhhưởngnàođãlàmchochàngchiếnsĩtrẻtuổimơđếnnhữnglợiíchcủahoàbình.

O.RankcũngđãtìmraởShakespearemộtthídụcùngloại.Đólàtrongvở“NgườiláibuônthànhVơnidơ”trongcảnhmàanhchàngsitìnhphảichọngiữabahộpđồ.Tôimuốnđọcchocácbạnngheđoạnanhtaviếtvềđiểmđó.

“Trongvở“NgườiláibuônthànhVơnidơ”củaShakespeare(HồiIIIcảnhII) cómột sự lỡ lời rất đáng chú ý về phương diện văn chương và kỹthuật;cũngnhưthídụdoFreudkểlạitrongWallenstein,điềuđóchứngtỏrằngcácnhàthisĩhiểurõvềnhữngsựlỡlờivàchorằngkhángiảcũnghiểurõ.Bịchabắtbuộcrútthămđểchọnmộtngườichồng,nàngPortiatừtrướctớinayvẫnthoátkhỏitaynhữnganhchàngmànàngkhôngthíchdomộtsựngẫunhiênmaymắn.ĐếnkhithấyanhchàngBansaniohợpýmình,nàngchỉsợanhchàngrútphảimộtláthămtồithôi.Nàngmuốnnóichoanhnghelàdùcórútphảimộtláthămtồiđichăngnữa,anhcũngnêntinchắcrằngnàngyêuanhnhưngvìđãtróthứanênkhôngdámnóira.Trong khi đang tan nát cả cõi lòng, nàng được nhà thi sĩ làm cho nóinhữngcâusauđâyvớingườiyêu:

“Emxinanh!Anhởlạiđi,ởlạimộthaingàyđi,trướckhirútthăm,bởilẽnếuanhrútkhôngtrúngláthămcầnrútthìemsẽkhôngđượcgặpanhnữa.Anhhãychờ ít lâuđã.Cómộtđiềugì (điềuđókhôngphải là tìnhyêuđâu)làmchoemthấyrằngemsẽhốitiếcnếuemmấtanh.Emcóthểhướngdẫnanh,chỉchoanhbiếtchọnnhưthếnào,nhưngemsẽlỗilờithềvàemkhôngmuốnlỗilờithề.Anhcóthểkhônglấyđượcem;anhsẽlàmchoemhốihậnvìđãkhôngchịulỗilờithề.Chaoôi,nhữngánhmắtđãlàmemnônnaocảcõilòngchiaemlàmhaingười:mộtngườithuộcvềanh,một thuộc về anh.. ồ không phải thế, emmuốn nói thuộc về em.Nhưngnếungườiđóthuộcvềemthìcũngthuộcvềanhluôn,nhưthếcónghĩalàcảngườiemthuộcvềanh”

“Điềunàngchỉmuốnámchỉđếnthôibởivìđánglẽnàngkhôngđượcnóira,nghĩalànàngmuốnchochàngbiếtlàngaytrướckhibốcthămnàngđãthuộcvềanhrồivànàngyêuanh.Tácgiảđãrấtsànhtâmlýđãlàmchonànglỡlờinóichongườiyêubiếtđểchochàngyêntâmvàluônthểcấtchokhángiảmộtnỗilongạitrongviệcdựđoánnàngsẽchọnai”.

ChúngtahãyđểýviệcnàngPortiađãkhéoléonhưthếnàođểdunghoàhai lời thúnhận củanàng trong sự lỡ lời đóbằng cáchxoábỏ sựmâuthuẫngiữahaitìnhtrạng, tuyvẫngiữđượclời thềmàvẫnnóilênđượcnhữngđiềumìnhnghĩ:“Nhưngnếunóthuộcvềemthìnócũngthuộcvề

anh,nghĩalàcảngườiemđềuthuộcvềanh”.

Chỉbằngmộtnhậnxétgiảndịnhưthế,mộtngườikhônghiểubiếtgìvềykhoa,domộtsựngẫunhiênmaymắnđãtìmđượcýnghĩacủamộtsựlỡlời,mộthànhvi sai lạcmàkhôngcắtnghĩagìkhácnữa.ChắccácbạncũngbiếtnhàtràophúngtàibaLicktenberg(1742-1799)màmỗilờinóiđềuchứađựngcảmộtvấnđề(theolờiGoethe).LicktenbergkểlạirằngvìđọcnhiềuHomerequánênbấtcứởchỗnàocóviếtchữ“angenommen”(nghĩalàchấpnhận)ôngđềuđọcthànhAgamemnon.Đóchínhlàthuyếtvềsựlỡlời.

Trongbàihọcsauchúngtasẽxétđếnvấnđềchúngtacóthểđồngývớicácnhàthisĩvềquanniệmcủahọvềcáchànhvisailạckhông?

Lầntrướcchúngtađãxétđếnhànhvisailạckhôngphảivềphươngdiệnliênquangiữachúngvớicơnăngýmuốn,màvềphươngdiệnvớichínhhànhviđóthôi.Cóvẻnhưhànhvisailạctrongvàitrườnghợpcómangvàiýnghĩađặcbiệt.Chúngtađãtựnhủlànếucóthểkhẳngđịnhđượcđiềuđótrênmộtquymôrộnglớnhơnthìýnghĩacủanhữnghànhvinàyđối với chúng ta sẽ có ý nghĩa hơn là những trường hợp phát sinh ranhữnghànhviđó.

Mộtlầnnữachúngtaphảiđồngývớinhauvềnhữngđiềuchúngtahiểukhitanóiđếnýnghĩacủamộtsựhoạtđộngtinhthần.Đốivớichúngta,“ýnghĩa”đókhôngcógìkháchơnlàdiễntảmộtýmuốnvàđịavịcủanótrong đời sống tinh thần.Trong các công trình khảo cứu của chúng ta,chúng ta có thể thay chữ “ý nghĩa” bằng chữ “ý muốn” hay “khuynhhướng”.Naythìtatựhỏikhôngbiếtcái“ýmuốn”đócóphảichỉlàmộtbềngoàilừadốihaymộtđiềuquáđángcótínhcáchthivănhaykhông?

Vậychúngtahãyxétnhữngtrườnghợplỡlờivàkhảocứunhữngsựquansátliêncanđếnnhữngtrườnghợpđó.Chúngtasẽtìmrahàngloạtnhữngsựlỡlờicóýnghĩa.Thoạttiênlànhữngsựlỡlờitrongđóngườitanóiranhữngđiềutráihẳnvớinhữngđiềumuốnnói.Ôngchủtịchnóitrongdiễnvănkhaimạc:“Tôituyênbốbếmạcbuổihọp”.Chảcòncógìđểngườikháchiểunhầmđược.Lờinóiđóchứngtỏrằngôngchủtịchtrongthâmtâmmuốnbếmạcbuổihọp.Thìchínhôngnóiramiệngmà,chúngtacứviệctinlờiôngnói.Đếnđâycácbạnđừnglàmtôilúngtúngbằngcáchcãilạirằngsựthựckhôngthểnàonhưthếđượcbởivìchúngtabiếtrằngôngtamuốnkhaimạcchứkhôngphải làbếmạc,nhất làkhihỏi lại thì

chínhôngtamuốnkhaimạc.Chúngtađừngquênrằngchúngtađãquyếtđịnhlàchỉkhảocứuhànhvisailạcvớitínhchấtcủanóthôi,cònchuyệnnócóliênquanthếnàovớiýmuốnmànóđãlàmrốiloạnhaykhôngthìđó làmột chuyệnkhác sẽ đượcnói đến sau.Làmkhác đi, chúng ta sẽphạmmộtlỗilầmbấthợplý,làmsailạchẳnvấnđềđangkhảocứu.

Trongtrườnghợpkháctrongđóngườitakhôngnóihẳnnhữngđiềutráivớiýmuốnnhưngsựlỡlờivẫndiễntảmộtýnghĩatráingược.IchbinnichtdieVerdienstemeinesVorgagerszuwurdigen.ChữGeneigtkhôngphảnnghĩavớichữgeegnets(sẵnsàngvàđượcquyền);nhưngđólàmộtlờithúnhậntrướccôngchúngtráihẳnvớiđịavịcủadiễngiả.

Trongnhữngtrườnghợpkhácsựlỡlờithêmmộtýnghĩamớivàoýnghĩađịnhnói.Mệnhđềđóxuấthiệnnhưmộtsựcorút,rútngắnhaydunghoànhiềumệnh đề lại. Đó là trường hợp của con người giàu nghị lực nóitrong những dòng trên “chồng tôi có thể ăn uống những món gì tôimuốn”. Có vẻ như bà tamuốn nói: “Chồng tôimuốn ăn gì tuỳ ý anhmuốn.Nhưnganhcầngìphảimuốn.Chínhtôimuốnthayanh!”.Nhưngsự lỡ lời luôn luônchongười ta cái cảm tưởng rútngắn thuộc loại sauđây.Vídụ:Mộtgiáosưvềcơthểhọcsaukhigiảngxongmộtbàivềlỗmũi,hỏicácsinhviênlàhọcóhiểukhông.Saukhihọtrảlờilàhọhiểu,giáosưhỏitiếp:“Tôikhôngtinnhưthếvìsốngườihiểuđượcsựcấutạocủalỗmũi,trongmộtthànhphốmộttriệungườicóthểđếmtrênđầumộtngón tay... chếtnỗi, trêncácđầungón tay”.Câunói rútngắnnàycóýnghĩa:giáosưmuốnnóichỉcómỗimộtngườihiểuđượcsựcấutạocủalỗmũithôi.

Cạnhnhữngtrườnghợpvừakể,trongđóýnghĩacủasựlỡlờihiệnrarõràng,còncónhữngtrườnghợplỡlờikhôngcóýnghĩagìcảvàdođótráihẳnvớinhữngđiềuchúngtachờđợi.Khimộtngườinóisaimộtdanhtừriênghayphátranhữngâmthanhchẳngcónghĩagìhếtcảthìtấtnhiêntấtcả những hành vi sai lạc này chẳng có nghĩa gì hết.Nhưng khi xét kỹngườitasẽthấynhữngtiếnghaynhữngcâungaycảkhisựkhácbiệtgiữanhữngtrườnghợpcònnghingờvớinhữngtrườnghợpthựcrõràngkhôngtotátnhưngườitađãtưởng.

Cóngườihỏithămsứckhoẻcủaconngựacủamộtngười,ngườinàytrảlời:“Jandasdraut..dasdauert..”ôngtamuốnnói:“Bệnhnócóthểkéodàimộttháng”.Hỏiôngnóidrautnghĩalàgì(màôngsuýtnữađãdùngthaychữdauert)ôngtrảlờilà,vìchorằngviệcconngựaốmđốivớiông

làđiều rấtbuồn (traurig)ôngđãdùng lầmhai chữdauertvà traurigvàônglỡnóirachữdraut.

Mộtngườikhácnóivềmộtvàilốilàmviệclàmchoôngphẫnnộđãnói:“DannaberdindTatsachenzumVorwwcheingekommen”(ngườitatìmranhữngsựviệc..)Nhưngvìtrongthâmtâmôngchocáclốilàmviệcnhưvậylàđồconheo(cochonneries,Schweinerrein)nênvôtìnhlẫnhaichữVorscheinvàSchweinerrein.DođóôngnóilỡlờiraVorschein(MeringervàMayer).

Bạnhẳncònnhớ trườnghợpanhchàngmuốnđicùngvớimộtbàchưaquenbiếtbằngchữbegleigt-digen.Chúng tađãphânchữđó thànhhaichữbegleinten(đicùng)vàbeleidigen(kínhtrọng).Chúngtacholàcáchgiảithíchnhưthếlàđúnglắmrồinênchúngtakhôngthấycầnkiểmlại.Cácbạnthấyrõlàngaycảnhữngtrườnghợplỡlờikhôngđượcrõrànglắmcũngcóthểcắtnghĩađượcbằngsựtrùngphùngcủanhữngphátbiểucủahaiýmuốn.Sựkhácbiệtđộcnhấtgiữacáctrườnghợpđólàởchỗđốivớimộtsốtrườnghợpnhưtrongcácsựlỡlờibằngsựtráingượcthìmộtýmuốnnàyđượcthayhẳnbằngmộtýmuốnkhác,còntrongmộtsốtrườnghợpnữathìmộtýmuốnchỉ thayđổimộtýmuốnkhácthôi.Dođó,cómộtsốchữcóhaihaynhiềunghĩa.

Chúngtatưởngnhưđãvénđượcbứcmànbímậtvớimộtsốlượnglớnsựlỡlời.Vàbâygiờvẫnbằnglốilýluậnđóchúngtacóthểhiểuđượcnhiềuloại cònbímậthơnnhiều.Vídụnhư trong trườnghợpđọc sai các tênriêng,chúngtakhôngthểchorằngnguyênnhâncủachúnglàsựcómặtcủahaitiếngvừakhácnhaulạivừagiốngnhau.Nhiềukhisựsailầmdiễnrakhôngliêncangìđếnsựlỡlờicả.Bằngcáchđóngườitatìmcáchnóilênmộtdanhtừkêusaihaygánchonómộtthanhâmlàmchongườitanhớlạimộtvậtgìrấttầmthường.Đólàmộtlốichửirủarấtquenthuộcmànhữngngườilịchsựkhôngdámdùngtuynhiềukhitrongthâmtâmhọcũngmuốndùng lắm.Lờichửibớinày thường làmchongười tacóvẻthôngminhnhưnglàcáithôngminhhạcấp.Vậychúngtacóthểchorằngsởdĩcósựlỡlờilàvìtrongthâmtâmngườitamuốnchửibớibằngcáchnóisaichữdùng.Nóirộngthêmra,chúngtacóthểdùngcáchgiảithíchđóvớinhữngtrườnghợplỡlờirấtbuồncườihaykhóhiểu:“Xinmờicácngàiợlênđểchúcthọôngchủcủachúngta”(trongkhimuốnnói:uốngmừngaufstossenvàanstossen).ởđâyquangcảnhtrangnghiêmbịphárốibằngmộttiếnggợilênmộtcảmgiáckhóchịu.Trongtrườnghợpnàyquảcómộtkhuynhhướngxuấthiệntráihẳnvớidángđiệucungkínhbềngoài

của diễn giả. Thực ra diễn giảmuốn nói: các bạn đừng tin lời tôi, tôikhôngmuốnnóinhư thếđâu, tôichỉmuốnnhạoôngchủ thôivvv..Đócũng là trườnghợp của sự lỡ lời trong đó những tiếng rất thườngbiếnthànhnhữngtiếngthôtục.

Khuynhhướngbiếnđổihayđọcsainày thườngthấycóởnhữngngườimuốnđùachơihaymuốntỏramìnhthôngminh.Vàmỗikhigặptrườnghợpnàythìchúngtathườngphảitìmhiểuxemcóphảilàngườinóicâuđómuốnphatròhaykhônghaychínhđólàmộtsựlỡlờithựcsự.

Nhưvậytứclàchúngtađãgiảiquyếtđượcmộtcáchtươngđốidễdàngnhữngđiềubímậtcủanhữnghànhvisailạc.Đókhôngphảilàmộtsựbấtthườngmàlànhữnghànhvitinhthầnđúngđắn,cóýnghĩaphátsinhradosựtrùnghợphaynóiđúnghơnsựphảitráigiữahaiýmuốnkhácnhau.Nhưngtôiđoántrướcrằngnhiềubạnsẽnghingờvàsẽhỏinhiềucâumàtôisẽphải trảlời trướckhicóthểhài lòngvềkếtquảđầutiênnày.Tôikhônghềcóýđưabạnđếnchỗquyếtđịnhhấptấp.Chúngtahãythảoluậntừngđiểmtheomộtthứtựmộtcáchbìnhtĩnh.

Bạnsẽhỏigìtôi?Tôichorằngnhữnglờigiảithíchnóitrêncógiátrịđốivớimọitrườnghợphaychỉđốivớimộtsốtrườnghợpkhôngthôi?Mộtquanniệmnhưthếcóđúngvớimọihànhvisai lạckhôngnhư:đọcsai,viếtsai,quên, lầm,không tìmlạiđượcmộtvậtmàmìnhđãcất..Trướctínhchấttinhthầncủanhữnghànhvisailạcnàythìsựmệtnhọc,sựkíchđộng, sự đãng trí, sự rối loạn trong sự chú ý giữa những vai trò nào?Ngườitanhậnthấyrằngtronghaikhuynhhướngkìnhđịchnhau,cómộtkhuynhhướng làhiểnnhiêncònkhuynhhướngkia thìkhông.Làm thếnàochokhuynhhướngnàyrõrệtravàtrongtrườnghợplàđượcthìlàmsaochứngtỏđượckhuynhhướngsaunày,dùkhôngxácthựclàtháiđộđộcnhấtphátsinhrađược?Cácbạncònhỏigìtôinữakhông?Nếukhôngthìchínhtôicũngcònnhiềucâuđặtranữa.Tôinhắclạirằngnhữnghànhvisailạctựchúngđốivớichúngtachẳngcólợilộcgìnhưngchúngtachỉmuốndựavàođóđểtìmrađượcnhữngkếtquảcóthểápdụngvàomônphân tâmhọc thôi.Vì thếnên tôi đặt câuhỏi như sau: nhữngýmuốn,những khuynh hướng có thể làm rộn những ýmuốn và khuynh hướngkhác là thế nào và giữamột khuynh hướng bị gây rối vàmột khuynhhướnggâyrốicóliênquangì?Nhưthếtứclàchỉsaukhigiảiđáptấtcảnhữngcâuhỏinàythìcôngviệcthựcsựcủachúngtamớibắtđầu.

Vậy:sựgiảithíchcủachúngtacógiátrịvớimọitrườnghợplỡlờihay

không?Tôitinlàcóvìmỗilầnxétđếnmộtsựlỡlờichúngtalạiquaytrởlạilốigiảithíchđó.Nhưngkhôngcógìchứngtỏrằngkhôngcónhữngsựlỡlờiphátsinhtừnhữnglốikhác.Cóthểđược.Nhưngđứngvềphươngdiệnlýthuyếtthìdùcónhữngsựđónữathìcũngchẳngquanhệgìmấy,bởi lẽnhữngđiềukết luậncủachúngta trongnhữngdòngtrênvẫncònnguyêngiá trị ngaycảkhinhững sự lỡ lờiphùhợpvớiquanniệmcủachúngtachỉlàsốít,nhưngthựcsựkhôngphảinhưthế.Cònvềcâuhỏisauđólàchúngtacónênđemnhữngkếtquảthulượmđượcvềnhữngsựlỡlờiápdụngvàonhữnghànhvisailạckháckhông,câutrảlờicủatôilàcó.Cácbạnsẽthấytôilàmthếlàphảikhichúngtaxétđếnnhữngthídụvềviếtsai,tôiđềnghịcùngcácbạnhãytạmgácvấnđềđólạichođếnkhixétxongvấnđềlỡlời.

Vàbâygiờđếncácsựmệtmỏi,kíchđộng,đãngtrí,rốiloạntrongsựchúývàtuầnhoànđóngnhữngvaitrògìtrongsựhoạtđộngtinhthần?Vấnđềnàycầnđượcxemxétcẩnthận.Chúngtakhônghềphủnhậnnhữngđiềucácmônkháckhẳngđịnh;thườngthườngmônnàychỉđưathêmvàonhữngđiềukhẳngđịnhđónhữngyếutốmới,vàtrongnhiềutrườnghợpnhữngđiềuđưathêmvàonàylạilànhữngđiềucầnthiết.Ảnhhưởngcủacácsựkiệnsinhlýdonhữngkhóchịu,nhữngsựrối loạntrongbộmáytuầnhoàn,nhữngtìnhtrạngcơthểsuyđồigâyrađốivớisựphátsinhcáclỡlờiphảiđượccôngnhậnhoàntoànkhôngdèdặt.Nhữngkinhnghiệmbảnthâncủabạnđủđểbạncôngnhậnảnhhưởngđó.Nhưnggiải thíchnhưthếlàgiảithíchquáít.Trướchết,nhữngtrạngtháivừakểkhôngphảilànhữngđiềukiệncần thiếtchonhữnghànhvisai lạc.Ngaycảnhữngngườikhoẻmạnhbìnhthườngcũnglỡlời.Nhữngyếutốcơthểnàychỉcógiátrịkhichúnglàmdễdàngchosựphátsinhcủanhữngsựlỡlời.

Đểchứngminhsựcóliênquanđó,cómộtlầntôiđãdùngmộtsựsosánhvàngàynaylạiphảiđemdùnglạivìkhôngcònsựgìtốthơn.Vídụnhưmộthômđichơibanđêmtrongmộtnơivắngvẻtôibịkẻgianchặnlạitrấnlộtđồnghồvàtúitiền,tôiđếnđồncảnhsáttrìnhrằngsựvắngvẻvàbóngtốiđãtrấnlộtđồnghồvàtiềnbạccủatôithìchắcchắnôngcảnhsátsẽ trả lời rằng: “Ông không thể cắt nghĩamột cáchmáymóc như thếđược.Nếuôngmuốn, tôi sẽgiải thíchnhưsau:vìđượcbóng tốivà sựvắngvẻchechở,mộttêncướpvôdanhđãcướpcủaôngnhữngvậtđánggiá.Theoýtôiđiềucầnđốivớiônglàtìmđượctêncướp;vàchỉlúcđóchúngtamớicóhyvọngtìmthấynhữngđồđãmất”.

Nhữngyếutốvừatâmlývừasinhlýnhưsựkíchđộng,sựđãngtrí,sựrối

loạntrongsựchúý,tấtnhiênkhôngcóíchgìtrongviệccắtnghĩanhữnghànhvisailạc.Đóchỉlàmộtcáchnói,nhữngbìnhphongkhônglàmchochúngtakhôngnhìnđược.Ngườitacóthểtựhỏi:trongmộttrườnghợpđặcbiệtnàođó,nguyênnhâncủasựkíchđộng,củasựlệchlạctrongsựchúýlàgì?Ngoàiranhữngảnhhưởngcủathanhâm,giốngnhaucủalờinói,nhữngsựliêntưởngquenthuộccủatiếngnóicũngcómộtvàiphầnquantrọng.Tấtcảnhữngyếutốđólàmdễdàngchosựphátsinhcủasựlỡlờibằngcáchchỉđườngchohươuchạy.Nhưngcóphảitrướcmắttôicósẵnmộtconđường làchắcchắn tôiphải theoconđườngđókhông?Cầnphảicómộtlýdogì,mộtđộnglựcnàothúcđẩytôi.Vậynhữngliênquanvềâm thanh,nhữngsựgiốngnhauvềchữdùng,cũngnhưnhữngyếutốvềcơthểchỉphụhọavàosựphátminhracácsựlỡlờithôichứkhôngcắtnghĩađược.

Ngaykhitôiđangnóichuyệnvớicácbạn,trongđasốcáctrườnghợp,bàinóichuyệncủatôikhônghềbịrốiloạnbởisựkiệnlàcácchữtôidùngcóthểgiốngcácchữkhácvềâmthanhhay liên lạcchặtchẽvớicác tiếngphảnnghĩahaygâyranhữngsựliêntưởngthườngdùng.CầnđếnngườitacóthểnóinhưWundtrằngsựlỡlờixảyrakhisaumộtcơnsuyđồicơthể,khuynhhướngliêntưởngáthẳncáckhuynhhướngkháctrongviệcnóinăng.Lờigiải thíchnàysẽhoàn toànđúngnếukhôngcónhững thínghiệmtráilạichorằngnhiềukhitrongnhữngsựlỡlờikhônghềcóbóngdángcủanhữngyếutốcơthểhaysựliêntưởng.

Nhưngtôi thấycâuhỏicủabạnvềphươngsáchngười tanhận thấyhaikhuynhhướngcóliênquanđếnnhau.Cólẽcácbạnkhôngngờrằngtuỳtheocâutrảlờinhưthếnàomàcâuhỏiđósẽđưađếnnhữngkếtquảvôcùng quan trọng có thể xảy ra được.Về khuynh hướng bị rối loạn thìkhôngcònnghingờgìnữa:ngườinàocóhànhvisailạcthườngchorằngmình bị rối loạn thực.Những điều nghi ngờ chỉ có thể xảy ra đối vớinhữngkhuynhhướnggâyrarốiloạnmàthôi.Tôiđãtrìnhbàyvàhẳncácbạn cũng chưa quên: có rất nhiều trường hợp trong đó những khuynhhướngnàyrấtrõràng.Sựcómặtcủakhuynhhướngnàytỏrõvớikếtquảcủasựlỡlời.Ôngviệntrưởngđãnóinhữngđiềutráihẳnvớinhữngđiềumàôngtamuốnnói.Ôngmuốnkhaimạchộinghị,nhưngđiềurõrànglànếucóthểbếmạcđượcthìôngcũngkhônglấygìmàkhóchịu.Điềunàyquárõràngđếnnỗikhôngcầnlờigiảithíchnàokhácnữa.Nhưngtrongtrườnghợpkhuynhhướnggâyrasựrốiloạnchỉlàmsailạcđimộtchútkhuynhhướngsơkhởithìchúngtalàmthếnàođểchonóthoátkhỏisựlệchlạcđóđược?

Trongmột loại thứnhấtchúng tacó thể làmcôngviệcđómộtcáchdễdàng y như đối với những khuynh hướng bị rối loạn.Ví dụ như trongtrườnghợpđãkểvớingườicóconngựađausaukhilỡlờiđãnóilạichữđánglẽđượcđemdùng.Khiđượchỏitạisaolạidùngchữdrautthìngườiđótrảlời:ngườiđóđịnhnóicâuchuyệnđólàcâuchuyệnbuồn(trauring)nhưngôngtavôtìnhđãliêntưởngđếnnhữngchữTraurigvàdraut,dođólỡlờinóirachữdraut.Đólàtrườnghợpmàkhuynhhướnglàmrốiloạnđượcchínhngườilỡlờinóira.TrườnghợpchữVoschwein(xemchương2)cũngthế.Trongtrườnghợpnàychínhkhuynhhướnggâyquantrọngchẳngkémgìkhuynhhướngbịrối.

Tôiđemcáctrườnghợpnóitrênradẫnchứng,tuyrằngkhôngphảidotôihay các đệ tử của tôi tìm ra, không phải là không có ý. Trong cả haitrườnghợpmuốngiải thíchđượcdễdàngphải có sựcan thịêpnàođó.Chúngtađãphảihỏinhữngđươngsự tạisaohọ lại lỡ lờinhưthếvàýkiến của họ về vấn đề này ra sao?Nếu không hỏi có lẽ họ sẽ bỏ quakhôngđểýgìđếnnhữngsựlỡlờiđó.Khiđượchỏihọđãtrảlờibằngýkiếnđầutiênhiệnratrongóchọ.Cácbạnthấychưa:sựcanthiệpvàkếtquảlượmđượcchínhlàmônphântâmhọcđó,đóchínhlàmônphântâmhọcthunhỏ.

Cóphảilàtôiquáđanghikhôngkhichorằngngaytronglúcmônphântâmhọcxuấthiệnratrướcmặtcácbạnthìsựchốngđốicủacácbạnlạicàng trở lênmạnhmẽ hơn. Biết đâu các bạn lại chẳngmuốn nói rằngnhữngbằngchứngdocácngườinói trênđưarakhôngcógìchắcchắn.Cácbạnnghĩrằngnhữngngườiđócốnhiênsẽgiảithíchtheolờimờicủanhàphântâmhọcvànóilênýtưởngđầutiênhiệnratrongóchọnếuhọchorằngýđócắtnghĩađượcsựlỡlời.Điềuđókhôngchứngtỏrằngsựlỡlờithựcsựcóýnghĩanhưthế.Cóthểcónghĩanhưthếnhưngcóthểcónghĩakhác.Họcũngcóthểcótrongđầuhọnhữngýkhác.

Tôingạcnhiênkhithấycácbạnkhônghềdànhchocácsựkiệntinhthầnnhữngkính trọngcần thiết.Cácbạncó tưởng tượngrằngcómộtngườilàmmộtphântíchhóahọcvềmộtchấtnàođóramộtsốlượngnàonhấtđịnh,vídụnhưmấymiligam.Từmộtsốlượngđóngườitacóthểđưaramộtsốkếtluận.Cónhàhoáhọcnàolạidámphủnhậnnhữngkếtluậnđóbằng cách nói rằng biết đâu số lượng đó lại không đúng không?Mọingười đều công nhận rằng số lượng lấy ra chính là số lượng thựcmàngườitakhônghềngầnngừmộtgiâyđểdựavàođómàđưaranhữngkếtluận. Vậymà đứng trướcmột sự kiện về tinh thần gây nên domột ý

tưởngnhấtđịnhcủamộtngườiđượchỏiđến,ngườitakhôngápdụngquyluậtđónữavàchorằngngườiđượchỏicóthểcóýkiếnkhác.Cácbạncóảotưởnglàmìnhtựdovàkhôngmuốnrờibỏtựdođó.Tôitiếclàkhôngthểđồngývớibạnvềvấnđềđó.

Cũngcóthểlàcácbạnnhượngbộvềđiểmnàynhưnglạichốngđốiđiểmkhác.Cácbạnsẽnói:“Chúng tôihiểurằngkỹ thuậtcủamônphân tâmhọc là làm sao tìm được giải đáp cho các vấn đề bằng cách hỏi ngaynhững người đem ra thí nghiệm. Nhưng ta thử xét lại trường hợp củangườidiễngiảtrongbữatiệcmờimọingườiợlênđểchúcmừngôngchủ.Ôngchorằngtrongtrườnghợpnàykhuynhhướnggâyrốilàmộtkhuynhhướngchửirủa,phảnđốilạikhuynhhướngkínhtrọng.Nhưngđóchỉlàlối giải thích riêng của ông thôi, lối giải thích này dựa trên nhữngdấuhiệubềngoàicủasựlỡlời.Ônghãyhỏingườiđãnóiranhữnglờilỡlờiđóxem,khôngđờinàongườiđólạithúnhậnlàcóýmuốnchửibới,tráilạiôngtasẽtừchốivàchốimộtcáchcươngquyết.Trướcnhữnglýluậnchínhxácnhưthếtạisaoôngtalạicứgiữmãilốigiảithíchcủamìnhkhikhôngcógìchứngminhđược”.

Lầnnàythìlýlẽcủabạncóvẻvữngchắc.Tôihìnhdungraconngườiđó,biếtđâuanhchàngchẳnglàphụtáđượcquýmếncủaôngchủ,đólàmộtanhchàngtrẻtuổicónhiềuhứahẹnvềtươnglai.Tôisẽhỏianhxemanhcókhóchịukhingườitanóinhữnglờicungkínhđốivớiôngchủkhông?Nhưngtấtnhiêntôikhôngđượcđóntiếpnồnghậu.Anhsẽtỏvẻkhóchịuvàgiậndữ:“Xinôngđiđi,ôngđừnghỏi lôi thôinữa.Tôibắtđầubựcmìnhrồi,vìnhữngcâuhỏicủaôngsẽlàmtiêutansựnghiệpcủatôi.Tôiđãdùngchữaufstossen(ợ)thayvìanstossen(uống)làvìtrongmộtcâutôi đãhai lầndùng tiếpđầungữ auf rồi.Đó là điềumàMeriger gọi làNachklangvàkhôngcầngiải thíchgì hơnnữa.Ôngđãhiểu chưa?Tôitưởngnhư thế làquáđủ rồi”.Trờiơi, saomàôngnày lạinổigiậnghêvậy?Tôithấylàchảcóthểkhaithácgìhơnđượcvàanhchàngnàycóvẻcũngmuốnchongườitađừnggắnchosựlỡlờicủaanhmộtýnghĩagìcả.Cólẽcácbạnsẽnghĩrằnganhchàngnàyđãtỏrathôlỗtrướcmộtsựtìmhiểulýthuyếtthuầntuýnhưngchắclàanhtabiếtmìnhđịnhnóigìvàkhôngmuốnnóigì.Đúngvậyhả?Đólàđiềucòncầnphảixét.

Lầnnàychắclàbạncholàtôiđãchịuthuarồi.Tôinhưnghetiếngbạnnói:đó,kỹthuậtcủaôngnhưthếđó.Khimộtngườinóilỡlời,nóimộtvàilờigìhợpýôngthìlậptứcôngtuyênbốrằngsựphánđoáncủangườiđócótínhcáchquyếtđịnh,bởivìchínhmồmôngnóiramà.Nhưngnếu

lờinóikhônghợpýôngthìôngbảolàcáchgiảithíchcủangườiđókhôngcógiátrịgìcả,khôngđángtintýnào.

Sựviệctấtnhiênxảyratheothứtựđó.Nhưngtôitrìnhbàymộttrườnghợptươngtựtrongđósựviệcxảyracũngkỳlạnhưthế.Khimộtngườiratrướctoàthúthựctộitrạngcủamình,ôngquantoàtinngay,nhưngkhianhtachốitộithìôngquantoàkhôngtin.Nếusựviệckhôngxảyranhưthếthìlàmsaoxửkiệnđược,chonêndùcónhiềusựnhầmlẫnngườitavẫnbịbóbuộcphảitheocáchđó.

Nhưngbạncóphảilàôngquantoàkhông?Vàngườinóilỡlờicóphảilàngườiratoàkhông?Sựlỡlờicóphảilàmộttộikhông?

Cólẽchúngtakhôngthểkhôngnóitớisựsosánhnàyđược.Nhưngbạncóthấylàngaykhiđisâuvàonhữngvấnđềcóvẻnhưkhôngcógìquantrọngcủanhữnghànhvisailạclàlậptứcthấyngaysựkhácbiệtgiữahailối lý luận trên không, những khác biệt mà chúng ta chưa khắc phụcđược.Tôiđềnghịbạnhãytạmgiữnguyênsựsosánhgiữamônphântâmhọcvàviệcxửán.Bạnphảicôngnhậnvớitôirằngkhichínhngườilàmmộthànhvisailạcmànóirathìchúngtakhôngcònđiềugìnghingờvềýnghĩacủasựsailạcđónữa.Tráilạitôicôngnhậnrằng,khingườilàmhànhvisailạckhôngchịunóichuyệnhaykhingườiđókhôngcómặtđểnóichuyệnthìchúngtakhôngthểcóbằngchứngtrựctiếpvềýnghĩacủahànhviđóđược.Chúngtađànhphảilàmnhưtrongmộtcuộcđiềutravềvụán,nghĩalàtìmracácdấuhiệulàmchosựquyếtđịnhcủachúngtacóvẻsátsựthựctuỳtheotrườnghợp.Vìlýdothựctế,mộttoàánphảituyênbốmộtngườibịđưaratoàlàcótộituychỉcónhữngbằngchứngdựđoánmàthôi.Chúngtakhôngcầnphảilàmđiềuđó,nhưngkhôngphảivìthếmàchúngtakhôngdùngcácdấuhiệu.Thựclàmộtđiềusailầmkhichorằngmộtkhoahọcchỉgồmtoànnhữngluậnđềđãđượcchứngminhvàchúngtasailầmkhibắtbuộcnhưthế.Đòihỏinhưthếlàsựđòihỏicủanhững ngườimuốn có uy quyền,muốn thay những giáo điều tôn giáobằngnhữnggiáođiềukhácdùlàgiáođiềukhoahọc.Giáođiềukhoahọcchỉgồmcómộtsốrấtítvấnđềcótínhchấtgiáođiều:phầnlớnnhữngsựkhẳngđịnhcủakhoahọcđềucótínhcáchkhônghoàntoànxácthựctớimộtmứcnàođó,điểmđặcbiệtcủakhoahọclàhoàntoàncóthểtiếptụccông cuộc tìm kiếm được dù nhiều khi thiếu những bằng chứng quyếtđịnh.

Nhưngtrongtrườnghợpchúngtakhôngcóđượcnhữnglờixácnhậncủa

ngườicóhànhvisailạcthìchúngtadựavàođâumàgiảithíchvàtìmđâunhữngdấuhiệunàyđểchứngminh.Nhữngđiểmtựavànhữngdấuhiệunàyđếntừnhiềunguồnlắm.Trướchếtbằngcáchsosánhvớinhữnghiệntượngkhôngliênquangìđếncáchànhvisailạc,vídụnhưviệcnóisaimột danh từ trongmột hành vi sai lạc cũng có tính chất chửi bới nhưtrongviệccốýnóisai.Saunữabằngcáchxét tình trạng tinh thầnphátsinhrahànhvisailạc,hiểurõtínhnếtcủangườilàmhànhvinày,khảosátnhữngcảmtưởngcủangườiđótrướckhihànhvixảyravàphảnứngcủangườinàysaukhicóhànhvisailạc.Trướchếtchúngtađưaranhữngphươngthứcgiảithíchhànhvisailạcbằngcáchdựavàonhữngnguyêntắccótínhchấtchung.Điềuthulượmđượctrongtrườnghợpnàychỉlàđiềuướcđoán,mộtdựđịnhthíchhợpcầnđượckhẳngđịnhbằngcáchxéttìnhtrạngtinhthần.Nhiềukhichúngtaphảichờđợinhữngsựdiễnbiếntiếptheocủahànhvisailạcmớicóthểkhẳngđịnhđược.

Khôngphảilàtôicóthểdễdàngcunghiếncácbạnnhữngbằngchứngvềnhữngđiềunóitrênnếutôicứtrìtrệmãitrongphạmvinhữngsựlỡlời,dùrằngngaytrongphạmvinàycũngcónhiềuthídụrấttốt.Anhchàngtrai trẻ đề nghị với một bà để “begleitdigen” (liên hợp giữa hai chữbegleiten(đicùng)vàbelidigen(thấtlễ)bàta,quảlàmộtanhchàngnhútnhát).Ngườiđànbàmuốnchồngănuốngnhữngthứmìnhmuốnchínhlàmộtngườiđầynghịlựcbiếtnắmquyềncaiquảntrongnhà.Còntrườnghợpnàynữa:mộthộiviên trẻ tuổicủahộiConcordiađọcmộtbàidiễnvăngiọng rấtmạnhmẽ, trongđó anh ta gọi ban giámđốc là ban “chovay”(Vorschuss)trongkhiđánglẽphảigọilà“banchỉhuy”(Vorstand)hayuỷban(ausschuss).AnhchàngđãvôtìnhliênkếtgiữahaichữVor-standvàAus-schuss.Ngườitacóthểướcđoánrằngsựphảnđốicủaanhta là do một khuynh hướng gây rối có dính dáng tới một chuyện vaymượn.Saunàychúngtôibiếtrằnganhtacầntiềnghêlắmvàđãnạpđơnxinvaytiền.Chúngtacóthểthấynguyênnhâncủakhuynhhướnggâyrốilàởchỗ:màycầnphải thận trọng trongviệcphảnđốivìmàyđangnóichuyệnvớinhữngngườicóthểquyếtđịnhchomàyvaytiềnhaykhông?

Tôisẽhiếnchobạnnhiềuthídụvềnhữngdấuhiệubằngchứngnàykhinóiđếnnhữnghànhvisailạckhác.

Khimộtngườiquênmộtngườinàođóvàmặcdùđãcốgắnghếtsứccũngkhôngnhớlạiđượccáitênrấtquen,tacóquyềndựđoánrằngngườiđócóđiềugìkhóchịuvớingườicótênđóchonênkhôngnghĩđếnanhta.Bâygiờchúngtahãysuynghĩvềnhữngđiềudướiđâyvềmộttrạngthái

tinhthầntrongmộthànhvisailạc.

ÔngYyêumộtbànhưngkhôngđượcyêulại.BànàylấyôngX.DùôngYrấtquenôngXtừlâuvàđãgiaodịchbuônbánvớiôngnàynhiềulần,vậymàkhôngbaogiờôngYnhớđượctênôngX,lúcnàocầnviết thưchoôngnày,ôngYvẫnphảihỏicácngườiquenrồimớinhớra.

RõrànglàôngYkhôngmuốnbiếtgìvềngườiđãthắngôngtrênphươngdiệnái tình.ĐúngnhưHeineđãviết trongcâuthơ:“Tahãyxoáhẳnđitrongtrínhớcủachúngta”.

Haytrongtrườnghợpnàynữa:mộtbànóichuyệnvớimộtbàbácsỹvềmộtngườibạngáimàhaingườiquennhưngbaogiờ cũngchỉgọibạnbằngtênthờicongái,còntênchồngbạnthìbàquênmấttừlâu.Hỏibàthì bà trả lời rằng bà ta rất khó chịu về chuyện lấy chồng của bạn vàkhôngchịuđượcôngchồngcủabạn.

Chúngtacònnhiềuđiềumuốnnóinữavềsựquêntên.Điềuquantrọngđốivớichúngtaởđâylàtrạngtháitinhthầntronglúcngườitaquên.

Thườngthườngngườitahayquênnhữngđiềudựđịnhvìcómộtlànsónggìtráilạilàmchonhữngđiềudựđịnhkhôngthựchiệnđược.Đókhôngnhữnglàýkiếncủacácnhàphântâmhọcmàlàcủacảmọingườitrongđờisốngthườngngàykểcảnhữngngườikhôngcôngnhậnmônphântâmhọc.

Ngườigiámhộxin lỗingười conđỡđầucủamìnhvìquênkhông thoảmãn lờiyêucầu,khôngphảivì thếmàđượcngườinày tha thứngayvìhắnnghĩ:ôngtanóikhôngthựcđâu,ôngchỉkhôngmuốngiữlờihứavớimình thôi.Vì thế cho nên trong đời sống thường ngày người ta khôngđượcphépquên,vàvềđiểmnàygiữaquanniệmcủamọingườivàquanniệmcủacácnhàphântâmhọckhôngcònkhácnhaunữa.Bạncứtưởngtượngxemmộtbàchủnhànóivớingườikháchmìnhmờiđếnăncơmnhưsau:“Thếnào,tôimờianhhômnaysao?Tôiquênmấtlàđãmờianhđếnxơicơmhômnay”.Liệucóđượckhông?Một thídụnữa:mộtanhchàng đang yêumà quên không đến chỗ hẹn với người yêu: anh ta sẽkhông nhận rằngmình đã quênmà sẽ bịa đặt ra hàng bao nhiêu lý dochứngtỏrằnganhtakhôngđếnđượcvàanhtacũngkhôngcócáchnàokhácbáochongườiyêubiết.Trongđờisốngnhàbinhngườitakhôngcóquyềnquênvàdùcóquênthựccũngvẫnbịphạtnhưthường:đólàđiều

aicũngbiết,vàcholàlàmthếlàphảivìaicũngnhậnlàtrongđờisốngnhàbinh,mộtvàihànhvi sai lạccóýnghĩavà trongđasố trườnghợpchúngtabiếtrõýnghĩađólàthếnào.Vậytạisaongườitalạikhôngđemáp dụng lối lý luận đó chomọi hành vi sai lạc khác để công nhận cáchànhviđókhôngcòndèdặtgìnữa.Tấtnhiênvềvấnđềnàythìngườitavẫntrảlờiđược.

Nếuýnghĩacủasựquêncácđiềudựđịnhkhôngcòngìđánggìđángnghingờđốivớinhữngngườingoàiphốnữathìcácbạnsẽcàngngạcnhiênhơnkhithấycácnhàthơnhàvănthườngdùngnhữnghànhvisailạcđótrong thơvăn củamình.Trongcácbạnnếuđã cóngườinàoxem trìnhdiễnvởkịchCésarvàCléopâtrecủaB.ShawchắchẳncònnhớcáicảnhcuốicùngtrongđóCésartrướckhirađibịrayrứtvềmộtđiềugìmàôngtakhôngnhớrađược.SauđóchúngtathấydựđịnhcủaôngtalàtừbiệtCléopâtre.BằngxảothuậtnhỏbéđókịchsĩmuốngánchoCésarmộttấmlòngcaothượngmàôngkhôngcóvàkhônghềmuốncó.Bạnhẳnbiếtrõlà theocác tài liệu lịchsử thìCésarđãchođưaCléopâtrevềLaMãvànàngởđóvớicontraiCésarchotớikhiCésarbịámsát,rồisauđómớitrốnkhỏithànhphố.

Nhữngtrườnghợpquêncácđiềudựđịnhrõràngđếnnỗichúngtakhôngthểdùngvàomụcđíchcủachúngtađược,nghĩalàkhôngthểtìmratrongtrạngtháitinhthầnnhữngdấuhiệugìcódínhdángđếnýnghĩacủahànhvisailạc.Vìthếnênchúngtasẽđitìmmộthànhvikhôngrõràngmộttýnào,khôngthểhiểulầmđược:đólàsựmấtđồvật,khôngthểnàotìmlạiđượcnhữngđồvậtđãđượcsắpxếpcóthứtự.Điềumàbạnsẽkhôngthểnàocholàcóthựclàýmuốncủachúngtalạicóthểđóngmộtvaitrògìtrongcôngviệcđánhmấtmộtđồvậtlàmchochúngtabựcmìnhhếtsức.Nhưng có rất nhiều điều được nhận thấy thuộc loại sau đây: một anhchàngtrẻ tuổiđánhmấtmộtcáibútchìmàanhtarất thích,ngaychiềuhômtrướcanhtanhậnđượcbứcthưcủangườianhrểtrongđócóviết:“Tôikhôngcóthìgiờvàcũngchẳngmuốnkhuyếnkhíchsựnhẹdạvàsựlườibiếngcủacậu”.Thếmàcáibútchìbịmấtlạichínhlàcáibútchìdoông anh rể biếu.Nếu không biết rõ trường hợp này tất nhiên chúng takhôngthểchorằngýmuốnvứtbỏmộtđồvậtnàođólạicóthểđóngvaitrò gì trong việc đánh mất đồ đó. Sự đánh mất loại này xảy ra luôn.Chúng ta đánh mất đồ đạc khi chúng ta có bất hoà với người đã chochúngtađồvậtđó,vàkhichúngtakhôngmuốnnghĩđếnchúngnữa.Tấtnhiênkhichúngtakhôngthíchthìchúngtacóthểcóýmuốnvứtbỏ,bẻgãyđồvậtđóđi.Vídụnhưmộtcậuhọcsinhđánhmấtđồđạccủamình,

haytìmcáchhuỷbỏchúngtrướcngàysinhnhậtcủamình,hànhđộngnàycóphảilàngẫunhiênkhông?

Nhữngngườithấybựcmìnhhếtsứckhiđánhmấtkhôngtìmlạiđượcmộtmónđồdochínhtaymìnhđãcấtkhôngbaogiờchịucôngnhậnlàtrongcôngviệcmấtmátđócóýmuốncủaanhtathamdựvào.Vậymànhữngtrườnghợpmấtđồ trongmột lúchaymãimãikhôngphải làhiếm.Tôithuậtlạivớicácbạnmộtcâuchuyệnsauđâyđượccoilàtrườnghợptốtđẹpnhấttừtrướctớinay.

Mộthôm,cómột anhchàngcòn trẻkểcho tôinghe rằngcáchđâyvàinămvợchồnganh tahiểu lầmnhau taihại: “Tôi thấyvợ tôi lạnh lùngquá,chúng tôisốngbênnhaumàchẳngcógìnồngnàn,nhữngđiềuđókhông ngăn cản tôi công nhận rằng nàng có nhiều đức tính.Một hômnàngđichơivềđưachotôimộtcuốnsáchnàngmuachotôivìtưởngtôirấtthích.Tôicảmơnnàngvàbảolàtôisẽđọccuốnsáchđónhưngrồiđểđâuquênmất.Tôiđãcốtìmtrongnhiềuthángnhưngkhôngtìmrađược.Sáuthángsau,mẹtôimàtôirấtquýmếnđãbịốm,nàngrờinhàđichămsócmẹchồng.Bệnhcủamẹtôikhánặngvàđólàdịpđểnàngchứngtỏrằngnàngcónhiềuđứctínhđángquý.Mộthômtôitrởvềnhàlòngrộnràngvìbiếtơnvềnhữngđiềumànànglàmchomẹtôi.Tôilơđãngmởmộtcáingănkéo,chẳngcómụcđíchgìnhấtđịnhvàđiềuđầutiêntrôngthấytrongngănkéolàmộtcuốnsáchđãbịmấttừlâu”.

Khikhôngcònlýdogìnữathìđồvậtđósẽkhôngcònlàmộtthứkhôngtìmthấynữa.

Tôi có thể kểmãi không hết những trường hợp như thế này nhưng tôikhônglàm.TrongcuốnTâmlýđờisốngthườngngàycủatôi,cácbạnsẽtìmthấyrấtnhiềutrườnghợpđểkhảosáthànhvisailạc.Kếtluậnchungchotấtcảcáctrườnghợpđólànhưsau:Nhữnghànhvisai lạcbaogiờcũngcómộtýnghĩagì,vàchỉchochúngtabiếtcáchdựavàoýnghĩađóđểtìmhiếuxemcáchànhviđóđãxảyratrongtrườnghợpnào?Hômnaytôisẽnóingắnhơnvìchúngtachỉcóýmuốntìmthấytrongviệckhảosátnàynhữngyếutốđểsửasoạnđưacácbạnvàoconđườngcủaphântâmhọc.Vì thế nên tôi chỉ nói cho các bạn nghe về hai loại quan sát thôi:nhữngquan sát về hànhvi sai lạc chồng chất lên nhau và kết hợpvàonhau,vàsựxácnhậncácđiềugiải thíchcủachúng tabằngcácbiếncốxảyrasauđó.

Nhữnghànhvisai lạcchồngchấtvàkếtquả thực lànhững trườnghợpdồidàonhấttrongloạinày.Nếuchỉcầnchứngtỏrằngnhữnghànhvisailạccóýnghĩathôithìcóthểtừlúcđầuchúngtachỉcầnnóiđếnchúngtalàđủrồibởivìýnghĩađóquárõràngngaycảđốivớinhữngbộócươngngạnhnhất,ưaphêphánnhất,việccónhiềuhànhvisailạcliêntiếpxảyrachứngtỏđókhôngphảilànhữngsựngẫunhiênmàchínhlàcóýmuốnhẳnhoi.Saucùngsựthaythếmộthànhvisailạcnàybằngmộthànhvisailạckhácchứngtỏrằngđiềuquantrọngvàcầnthiếttrongcáchànhvinàykhôngphảilàhìnhthứccũngnhưnhữngphươngcáchđemdùngmàchính là ở trong ýmuốn của những hành vi nàymuốn thoảmãn, và ýmuốnnàycóthểđượcthựchiệnbằngnhữngphươngcáchkhácnhau.

Tôithuậtlạichocácbạnnghetrườnghợpquênliêntiếp:E.Joneskểlạirằngmộthôm,vìlýdogìôngkhôngbiết,đãđểlạitrênbàntrongmộtvàingàymộtbứcthưviếtxong.Rồimộthômônggửibứcthưđóđinhưngbịgửitrảlạivìquênkhôngviếtđịachỉtrênphongbì.Viếtxongđịachỉ,ônglạigửiđinhưnglầnnàyquênkhôngdántem.Mãilúcđóôngmớichịuthúnhậnvớimìnhlàôngkhônghềmuốngửibứcthưđóđi.

Trongmộttrườnghợpkhácchúngtacósựliênkếtgiữaviệccầmnhầmmộtđồvậtrồikhôngsaotìmrađượcnữa.CómộtbàđidulịchcùngôngemchồngsangLaMã,ôngnàylàmộtnhàdanhhoạ.ÔngnàyđượccácngườiĐứcởLaMãmờiănuốngtiệctùngluônvàđượcbiếumộtcáihuychươngcổbằngvàng.Bàbựcmìnhkhithấyemchồngkhôngbiếtrõgiátrịcủamónđồbiếuđó.LúcngườiemgáiđếnthaymìnhởLaMã,bàtavềnhàvàlúcmởrươngrathấycáihuychươngnằmtrongđómàchẳnghiểutạisao.Bàbáongaychoôngemvànóirằngngayngàyhômsausẽgửitrảlạicáihuychươngđó.Nhưnghômsaucáihuychươngđượccấtkỹđếnnỗikhôngsaotìmđượcvàdođókhôngthểgửiđiđược.Đúnglúcđóbàtamốihiểutạisaobàtalạiđãngtrínhưthế:thìrabàtamuốngiữcáihuychươngđólàmcủariêng.

Trongnhữngdòngtrên,tôiđãkểchobạnnghetrườnghợptrongđócósựkếthợpgiữamộtsựlầmlẫnvàmộtsựquên:đólàmộttrườnghợpcủamộtngườiđãtrótlỡhẹnmộtlần,nhấtđịnhkhônglỡhẹnlầnthứhainữa,nhưngtronglầnthứhainàylạiđếnsaigiờ.Mộtngườibạntôivừakhảocứukhoahọcvừaviếtvănkểchotôinghevềmột trườnghợptươngtựcủachínhbảnthânông.Ôngkể:“Cáchđâyvàinămtôinhậngianhậphộivănchươngvì tin rằnghộicó thểgiúp tôi trongviệc trìnhdiễnmộtvởkịchcủatôi.Thứsáunàotôicũngthamdựvàocáccuộchộihọpcủauỷ

banmàchẳnglấygìlàmthíchlắm.Cáchđâyvàithángtôiđượcngườitachobiếtlàmộtvởkịchcủatôisẽđượcđemdiễnvàngaysauđótôiquênphắtkhôngdựcácphiênhọpnữa.Nhưngkhiđọccácbàicủaanhviếtvềvấnđềđó tôi thấyxấuhổ tự trách rằngmìnhđãkhông thèmđidựcácphiênhọpkhikhôngcầnđếnhọnữa,vàtựnhủlàthếnàocũngphảiquaytrởlạicuộchọpnhưtrước.Tôisuynghĩmãivềvấnđềchođếnkhiđếntrướcphònghọpvàngạcnhiên thấyphònghọpđóngcửa chẳngcómanàocả.Thì raphiênhọpđãkhaidiễn từhômqua là thứ sáungàyhọpthườnglệ.Tôiđãlầmngàyhọpvàđếnvàohômthứbảy”.

Nếucó thêmnhiềuquansátnữa,có lẽcũnghaynhưng thôi.Tôimuốntrình bày thêm cùng các bạnmột loại trường hợp khác trong đómuốnxemmìnhgiảithíchcóđúngkhông,chúngtaphảichờđếnbiếncốsauđóxácnhận.

Khỏiphảinóilàđiềukiệncầnthiếtcủanhữngtrườnghợpnàylàchúngtakhônghềbiếtđếntìnhtrạngtinhthầntronglúcnàyhaytìnhtrạngđóởngoàitầmkhảosátcủachúngta.Sựgiảithíchcủachúngtavìthếchỉcógiátrịmộtsựdựđoánmàchúngtakhôngcholàquantrọng.Nhưngsauđócómộtsựviệcxảyrachứngtỏrằngcáchgiảithíchđầutiêncủachúngtalàđúng.Mộthôm,trongmộtcuộcđithămmộtcặpvợchồng,tôiđượcngườivợvừacườivừakểchongherằngngaysauhômđitrăngmậtvề,nàngdẫn người emgái đimua sắm, người emgái này chưa có chồng.Trong khi đó chồng nàng đi việc riêng. Hai chị em đang đi đột nhiêntrôngthấymộtngườiđànôngđibênkiađường,nàngbảoemgái:“KìaôngX..”..Nàngkhônghềthấyrằngngườiđànôngđóchẳngphảiaikháchơnlàchồngnàngvừamớicướichừngvàituần.Câuchuyệnđógâychotôimộtcảmgiáckhóchịu,nhưngtôikhôngmuốntinvàođiềumàmìnhnghĩvềvấnđề.Chỉvàinămsau tôimớinhớ lạicâuchuyệnvì tinrằngcuộchônnhângiữahaingườiđãđưađếnkếtquảtaihại.

A.Maederkểchuyệnmộtbàtrướchômcướiquênkhôngđithửáocướivàmãiđếntốimớinhớlại.Ôngtachorằngviệcnàyvàsựlydịcủahaingườisauđócóliênquanđếnnhau.Tôibiếtcómộtbàtuyđãcóchồngnhưngvẫnkýnhữngtàiliệuvềquảntrịtàisảnbằngtênthờicongái,rồisauđólydịvớichồng.Tôibiếtmộtbàđãđánhmấtnhẫncướitrongthờikỳtrăngmật,nhữngbiếncốsauđóchứngtỏlàsựviệcđócómộtýnghĩađặcbiệtkhôngsaolầmđược.LạicòntrườnghợpmộthoáhọcgiadanhtiếngngườiĐứcquêncảgiờcửhànhhônlễcủamìnhvàđánglẽphảiranhàthờthìlạiđithẳngvàophòngthínghiệm.Sauđóôngtađổiývàchết

giàtrongcảnhđộcthân.

Chắccácbạncũngmuốnrằng,trongtấtcảcáctrườnghợpđónhữnghànhvisailạcthaythếcholinhtínhngườixưa.Màđúngthế,nhiềukhinhữnglinhtínhđóchỉlànhữnghànhvisailạc,vídụnhưkhingườitavấpngã.Nhiều trường hợp khác có tính chất khách quan chứ không chủ quan.Nhưngbạnkhôngthểtưởngtượngđượcrằngthựcrấtkhóphânbiệtxemmộtbiếncốthuộcvàoloạinào.Nhiềukhihànhvisailạclạiđeocáimặtnạcủamộtbiếncốcótínhcáchtiêudiệt.

Nhữngngườinào trongcácbạncó ítnhiềukinhnghiệmđủdùngcó lẽcũngtựnhủlàmìnhsẽtránhchomìnhđượcnhiềuđiềuthấtvọngvàngạcnhiênđauđớn,vànếucócanđảmnhìnvàosựthựcgiảithíchnhữnghànhvisailạctrongsựgiaothiệpgiữaloàingườinhưlànhữnglinhtínhbáotrước,dùngnhữnglinhtínhnàyđểtìmhiểunhữngýmuốncònnằmtrongvòng bímật.Nhiều khi người ta không dám làm điều đó.Người ta sợrằngmìnhquaytrởlạitindựđoán,vượtquamặtkhoahọc.Khôngphảilàlinhtínhnàocũngthànhsựthựcvàkhicácbạnhiểurõnhữngthuyếtcủachúngtahơn,bạnsẽthấylàkhôngcầngìcáclinhtínhđóphảithựchiệnhết.

Những hành vi sai lạc là những hành vi có ý nghĩa: đó là kết quả củanhữngsựphântíchcủanhữngdòngtrênvàlàđiềuchúngtadùnglàmcănbảnchonhữngcuộckhảosátsắptới.Chúngtacầnxácnhậnlạimộtlầnnữa:chúngtakhônghềkhẳngđịnhlàmộtviệcluônluônxảyra.Chúngtachỉcầnchorằngphầnnhiềunhữnghànhvinàycóýnghĩalàđủrồi.Vảlạingayvềphườngdiệnnàycũngcónhiềusựkhácbiệtkhichúngtađitừhànhvinàyquahànhvikhác.Nhữngsựlỡlời,viếtsai,v.v.đềucómộtvănbảnthuầntuýsinhlý.Điềunàykhôngđượcchắcchắntrongcáchìnhthứckhácnhaucủasựquênlãng(quêntên,quêndựđịnh,khôngtìmđượcnhữngđồvậtmàmìnhđãcất..) trongkhi sựđánhmấtđồđạc thì có lẽkhông cómột ýmuốn nào dính dáng vào đó.Chúng ta cần thêm rằngnhữngsựnhầmlẫntrongđờisốngthườngngàycũngchỉdínhdángvàomônphântâmhọcvềmộtvàikhíacạnhnàođóthôi.Lúcnàycũngnênnhớluônluônđếnnhữngsựgiớihạnđóbởivìtừnaytrởđichúngtabắtđầutừýniệmchorằnghànhvisailạclànhữnghànhvitinhthần,kếtquảcủasựliênkếtgiữahaiýmuốn.

Đólàkếtquảthứnhấtcủamônphântâmhọc.Tâmlýhọcchưabaogiờđểýđếnnhữnghiệntượngtheosauđó.Vìvậychúngtađãmởrộngbiên

giớicủathếgiớitinhthầnrarấtnhiềuvàthêmvàomôntâmlýhọcnhiềuhiệntượngtrướckiakhôngcótrongđó.

Chúngtahãydừnglạimộtchúttrướcsựkhẳngđịnhrằngnhữnghànhvisailạclànhữnghànhvitinhthần.Khẳngđịnhnhưthếcóphảilàchúngtachorằngnhữnghànhvitinhthầnlànhữnghànhvicóýnghĩahaykhông?Haychúngtacònngụmộtýgìkhácnữa.Tôikhôngnghĩrằngchúngtanênmởrộngphạmvicủanhữnghànhvinàyra.

Tất cả những điều gì quan sát được trong đời sống tinh thần sẽ gọi lànhữnghiệntượngtinhthần.Vấnđềchỉlàxétxemmộtsựphátbiểutinhthầnnàođócóphảilàkếtquảtrựctiếpcủanhữnghìnhảnhvềcơthể,củacác cơ năng hay có tính chất thể xác và trong trường hợp này chúngkhông thuộcphạmvimônTâmlýhọc;haynó làhậuquả trực tiếpcủanhữnghoạtđộngtinhthần.Chúngtôinghĩđếnđiềusaunàymỗikhinóiđếnnhữnghoạtđộngtinhthần.Vìthếchonênchúngtasẽhợplýhơnnếuphátbiểuýnghĩadướihìnhthứcsauđây:hiệntượngcóýnghĩa,nghĩalàchotabiếtnócómộtýmuốnhaymộtkhuynhhướngvàgiữmộtđịavịnàotrongnhữnghoạtđộngtinhthần.

Cũngcónhữnghiệntượngkhácrấtgầnvớinhữnghànhvisailạcnhưngkhôngthểgọinhưthếđược.Chúngtagọinhữnghiệntượngđólànhữnghànhvibấtthườnghaylàtriệuchứng.Tấtcảnhữnghànhvinàyđềucóđủnhữngtínhcáchcủamộthànhvikhôngcólýdo,vônghĩalý,khôngquan trọngvànhất là chẳngcó lợi íchgì.Nhưngđiều làmchohànhvinàykhácvớinhữnghànhvisailạclàtrongnhữnghànhvinàykhôngcósự tham dự củamột ýmuốn đối nghịch, làm rối loạn trái với ýmuốnnguyênthủy.Nhữnghànhvisailạcnàylạithườngnhậpvàonhữngcửchỉvàdángđiệudùngđểdiễntảsựcảmđộng.Thuộcvàoloạihànhvisailạcđặcbiệtnàylànhữngcửchỉbềngoàichẳngcómụcđíchgìnhưvânvêtàáo,lấytaysờsoạngvàochântayhaymìnhmẩy,haynhữngđồvậtđểgầntaymình;nhữngbàihátchúngtahátnhonhỏ,chúngtabắtđầuháthaythôihátvàonhữnglúcbấtthầnmàchúngtakhôngđểý,chẳngcólýdogìrõràngcả.Vậymàtôikhôngngầnngạigìkhôngkhẳngđịnhrằngnhữnghànhviđóđềucóýnghĩa,cũngcóthểgiảithíchnhưnhữnghànhvisailạckhác,đó lànhữngdấuhiệuchứng tỏmột tình trạng tinh thầnkhác.Quan trọng hơn đó là những hành vi tinh thần đầy đủ nhất.Nhưng tôikhôngcóýnóinhiềuvềsựmởrộngphạmvicủanhữnghànhvitinhthầnnày:tôithíchtiếptụcnhữngsựphântíchcáchànhvisailạcđặtratrướcmắtchúngtanhữngvấnđềquantrọngnhấtcủamônphântâmhọc.

Nhữngvấnđềthíchthúnhấtmàchúngtađãđặtravàchưađượctrảlờilànhữngvấnđềsau:chúngtađãnóirằngnhữnghànhvisailạclàkếtquảcủa sự liênkếtgiữahaiýmuốnkhácnhau,mộtýmuốnbị rối loạn.Ýmuốnkiagâyrối;nhưngnếuvớicácýmuốnbịrốikhôngcóvấnđềgìđặtracảthìtráilại,đốivớinhữngýmuốngâyrốiloạnchúngtacầntựhỏixemnhữngýmuốncó thểgâyrắc rốicácýmuốnkhác lànhữngýmuốnnàovàliênquangiữahailoạinóitrênrasao?

Tôixinphépdùngnhữngsựlỡlờiđểtrảlờicâuhỏithứhaitrước.

Trướchếtgiữanhữngýmuốnbị rối loạn,vànhữngýmuốngâyrốicómộtsựliênquanvềnộidung.Trongtrườnghợpnàyýmuốngâyrốiphảntráivớiýmuốnbịrối,thayđổiýđóhaybổtúcchonó.Haylàgiữahailoạiýmuốnđókhônghềcómột sự liênquannàovềnộidung, trườnghợpnàytrởthànhtămtốihơnnhưngcũngthúvịhơn.

Nhữngtrườnghợpchúngtaxétđếntừtrướctớinayvànhữngtrườnghợptươngtựlàmchúngtahiểudễdàngliênquanthứnhấtvềnộidung.Gầnnhưtrongmọitrườnghợptrongđóngườitanóiranhữngđiềutráilạivớiđiều định nói thì bao giờ cũng cómột ýmuốn gây rối diễn tảmột sựchốngđốivớiýkiếnbịrốivàhànhvisailạclàhìnhảnhcủasựxungđộtgiữahaiýmuốnnày.“Tôituyênbốkhaimạcbuổihọpnhưngtrongthâmtâmtôimuốnbếmạcbuổihọpđó”.Đólàýnghĩacủasựlỡlờicủaôngchủtịch.Mộttờbáochínhtrịbịtốcáolàthamnhũngđãviếtđểtựbàochữanhữngdòngsauđây:“Độcgiảlàmchứngchochúngtôilàbaogiờchúngtôicũngbênhvựclợi íchchungmộtcáchbấtvụlợi”.Theoýtôiđiềunàyđãvạchtrầnýthầmkíncủaôngta:“Tôibịbắtbuộcphảiviếtmộtđiềunhưng tôibiết rằng tôinghĩakhác”.MộtvịdânbiểuđịnhnóirằngchúngtaphảinóichoHoàngđếbiếtsựthựcmàkhôngcầndèdặtgìcả(ruckhaltlos)độtnhiênnhậnthâymìnhquátáobạothànhralỡlờithaychữkhôngdèdặtbằngchữcònglưngxuống(ruckgratlos).

Trongnhữngtrườnghợplàmchongườitacảmtưởngrằngđólàmộtsựthungắnhayvắn tắt thì thực rađó lànhữngsựsửađổi, thêm thắt,haytiếptục,trongđómộtkhuynhhướngthứhaixuấthiệnbêncạnhkhuynhhướng thứnhất.“Cónhữngsựviệcxảy ra (zumvorcheingekommen):tôi muốn nói những trò con heo (Schweinerrein); kết quả: “Zumyorscheingekommen”“Nhữngngườihiểuđượcđiềuđócóthểđếmtrênđầungóntay.Nhưngkhông, thựcrachỉcómộtngườicóthểhiểuđượcthôi:vìthếnhiềungườihiểuđượccóthểđếmđượctrênđầumộtngóntay

thôi”.Hay“Chồngtôicó thểănuốngnhữnggìanhtamuốn:nhưngtôikhôngthểđểchoanhtamuốnbấtcứmộtthứgì:vậyanhtaphảiăn,uốngnhững thứ gì tôimuốn”.Trong tất cả những trường hợp này, sự lỡ lờithoátratừtrongnộidungýmuốnbịrốihaybịgắnliềnvàođó”.

Liênquankhácgiữahai ýmuốncóvẻ lạkỳ.Nếugiữahai ýmuốnđókhôngcómộtliênquangìvềnộidungthìýmuốngâyrốidođâumàravàlàmsaocóthểgâyrốitạimộtđịađiểmrấtchínhxácnàođó?Chỉcóquansátmớicóthểhiếnchotamộtcâutrảlờithôivàngườitaquansátthấy rằng sự rối loạn phát sinh ra từmột dòng tư tưởng làm bận tâmđươngsựtrongmộtkhoảngthờigiantrướcđó,vànếunócanthiệpvàotronglờinóimộtcáchđặcbiệtnhưthế,nócũngcóthểđượcdiễntảdướimộthìnhthứckhác(nhưngđiềunàykhôngphảilàcầnthiết).Đólàmộttiếngvangthựcsựnhưngtiếngvangđókhôngcầnthiếtphảibắtnguồntừnhữngtiếngđãnóira.Ởđây,mộtlầnnữachúngtacómộtsựliêntưởnggiữayếutốbịrốivàyếutốgâyrốinhưngsựliêntưởngnày,đánglẽphảinằmtrongnộidungthìlạichỉcótínhcáchnhântạothuầntuývàdocácsựliêntưởngépbuộctạothành.

Đâylàmộtthídụrấtgiảndịdochínhtôiquansátthấy.MộthômtôigặphaibàngườithànhViên(nướcÁo)ănmặcnhưdukhách.Tôiđicùngvớihaibàđómộtđoạnđườngvàchúngtôinóichuyệnvềnhữngsựtiệnlợivàbấttiệntrongđờisốngdukhách.Mộttronghaibàthúnhậnrằng,mộtngàycủangườidukháchkhôngphảilàkhôngcónhữngcáikhóchịu.Bàtanói“Thựcraquảlàkhôngkhoáimộtchútnàokhichúngtôisuốtngàyphảiđidướiánhnắngmặttrờivàbịướthếtcảáotrongáongoài..”.Nóiđếnđâythìbàtangậpngừngrồilạinói:“Nhưngkhivềđếnnhà(đánglẽlànóinhưthế:nachHause-vềđếnnhà)bàtalạinóinachHose(nghĩalàcáiquần)thayquầnáo...”.Chúngtachưaphântíchsựlỡlờinàynhưngtôicholàkhôngcầnthiếtlắm.Trongcâutrướcbàdukháchđịnhkểmộtthôinhữngthứbịướt:áotrong,áongoài,quần(hose).Nhưngvìlịchsựbàkhôngdámnóiđếncáiquần.Nhưngtrongcâusaumànộidungkháchẳncâutrước,chữHosekhôngđượcnóilúcnãybâygiờlạixuấthiệnnhưmộthìnhthứcbiếnhoácủachữHause(vềnhà).

Bây giờ chúng tamới xét đến vấn đề chính: những ýmuốn được pháttriểnramộtcáchkỳlạnhưthếlànhữngýmuốnnàomàlạicóthểgâyrốinhững ýmuốn khác?Tất nhiên đó là những ýmuốn khác nhau nhưngchúng tôimuốn tìm ranhữngđặc tính chung.Chúngcó thểđượcphânthànhbaloại.Loạithứnhấtgồmnhữngtrườnghợptrongđóngườinóilỡ

lờibiết trướckhuynhhướngnói saicủamìnhnhưngkhôngngănđược.Loại thứ hai gồmnhững trường hợp trong đó người nói lỡ lời tuy biếtmìnhthườngcókhuynhhướngnóisainhưthếnhưngtrướckhinóikhôngbiếtrằngkhuynhhướngđóbắtđầuởnơimìnhtừlâurồi.Ngườiđóchấpnhậnnhữnglờigiảithíchcủachúngtanhưngkhôngthểnàokhôngngạcnhiên.Nhữngthídụtrongtrườnghợpnàycóthểtìmthấynhữnghànhvisailạckhácnhữngsựlỡlời.Loạithứbagồmnhữngtrườnghợptrongđóđương sự phản đối kịch liệt lối giải thích của chúng ta: không nhữngkhôngchịunhận làmìnhcókhuynhhướngđó,ngườinàycònchorằngmìnhkhônghềbaogiờcókhuynhhướngđócả.Cácbạnhãynhớlạicâuchuyệnmờimọingườiợlênđểchúcmừngôngchủvàtháiđộphảnđốikịchliệtcủangườiđókhitôinóiđếnkhuynhhướnggâyrốicủaanhta.Các bạn biết là chúng ta chưa đồng ý với nhau về quan niệm nhữngtrườnghợpđósao?Sựphảnđốicủađươngsựkhônghềlàmtôibốirốivàtôigiữnguyênýkiến,nhưngcácbạnthìkhôngthế:thấyanhchàngchốibaybiếnchắccácbạnchorằngcó lẽchúng takhôngnên tìmcáchgiảithíchthìhơn,chỉnêncoiđónhưmộthànhvithuầntuýsinhlýtheonghĩatiềnphântâmcủachữđó.Tôicũngchờđợitháiđộcủacácbạn.Tôigiảithíchrằngnhiềukhichínhđươngsựcóthểpháthiệnnhữngýmuốnmàchínhycũngkhôngbiếtnhưng tôi có thểdựavàomộtvàidấuhiệuđểđưaraánhsángđược.Vậymàcácbạnngậpngừngkhôngdámchấpnhậnsựgiảdụkỳkhôivàđầyhiệuquảnhưthế.Vậymànếuhợplývớichínhmìnhvềnhữngđiềuđãbiếtvềhànhvisailạc,saukhiđãđượcbiếtbaonhiêutrườnghợprồiđánglẽcácbạnphảichấpnhậnýkiếncủatôimóiphảichứdùrằngcácbạncũngthấyhơikhóchịu.Nếubạnkhôngthểnàochấpnhậnsựgiảithíchđóthìchỉcòncáchthôikhôngtheohọcvềnhữnghànhvisailạcnữa.

Bâygiờchúngtadừnglạimộtchútvềbaloạinóitrênvàxemchúngcónhữngtínhcáchchungnào?Đúnglúcnàymaymắnchochúngta làcómộtsựkiệnkhôngcònaichốicãiđược.Tronghailoại,thứnhấtkhuynhhướnggâyrốiđượcngaychínhđươngsựcôngnhận;ngoàiratrongloạithứ nhất khuynh hướng này xuất hiện ngay sau khi nói lỡ lời. Nhưngtrong loại thứ nhất cũng như trong loại thứ hai, khuynh hướng gây rốikìmhãm,dồnépvàotrong.Vìđươngsựquyếtđịnhkhôngchonóxuấthiệnnênmớilỡlời,nghĩalàkhuynhhướngbịdồnépcứxuấthiệnmặcdầuđươngsựkhôngmuốnbằngcáchhoặcthayđổiýmuốnđượcdiễntảhoặcchiếmhẳnchỗýmuốnđượcdiễntảhoặcchiếmhẳnchỗcủaýmuốnđó.Đólàcáchhoạtđộngcủasựlỡlời.

Ýkiếncủa tôi cũnggiúpcho tagiải thíchnhững trườnghợp trong loạithứba.Điểmkhácbiệtduynhấttrongbaloạinàylàmứcđộdồnépcủakhuynhhướngthôi.Trongloạithứnhấtđươngsựbiếtrõmìnhcókhuynhhướngđótrướckhinóxuấthiệnvìthếnênkhuynhhướngđóbịdồnépnhấtđịnhcứxuấthiện.Trongloạithứhaisựdồnépnặnghơnvàđươngsựkhônghềbiếtmìnhcókhuynhhướngđótrướckhinóxuấthiện.Điềungạc nhiên là dù bị dồn ép như thế, khuynh hướng cũng cứ xuất hiệnkhôngsaongănđược.Tìnhtrạngnàygiúpchochúngtarấtnhiềuđểcắtnghĩacáctrườnghợptrongloạithứba.Tôicònnóirằngngườitacóthểtìmthấytronghànhvisailạcsựpháthiệncủamộtkhuynhhướngbịdồnéptừlâulắm,đếnnỗiđươngsựkhônghềhaybiếtgìvàphủnhậnsựcómặtcủanó.Nhưngdùcómuốntáchriêngloạithứbanàyrachăngnữathìcácbạncũngkhôngthểchấpnhậnkếtluậnpháthiệnrasaukhixétcáctrườnghợpkhác, rằng sựdồnépmộtýmuốnnóimộtđiềugì chính làđiềukiệncầnthiếtchosựphátsinhcủamộtsựlỡlời.

Đến bây giờ chúng ta có thể nói rằng đã đạt được những tiến bộmớitrongviệctìmhiểucáchànhvisailạc.Khôngnhữngchúngtabiếtrằngnhữnghànhviđólàhànhvitinhthần,cókèmtheomộtýmuốn,rằngđólàkếtquảcủa sự liênkếtgiữahaiýmuốn,chúng tacònbiết rằngmộttronghaiýmuốnđótrướckhinóiđãbịdồnépđếnnỗiphảipháthiệndosựrốiloạncủaýmuốnkia.Chínhýmuốnnàycũngbịrốiloạntrướckhitrởthànhkẻgâyrối.Tấtnhiênlàngayvớinhữngkếtquảnhưthếchúngtacũngchưathểcắtnghĩađượcmộtcáchhoànhảonhữnghiệntượnggọilànhữnghànhvisailạc.Chúngtađộtnhiênthấynhiềuvấnđềkháchiệnravàcócảmtưởngrằngcàngđisâuvàovấnđềbaonhiêuthìchúngtacàngthấyxuấthiệnnhiềuvấnđềmớibấynhiêu.Chúngtacóthểtựhỏi,tạisaosựviệclạikhôngđơngiảnhơnnhỉ?Khimộtngườiquyếtđịnhdồnépmộtkhuynhhướngtrongkhiđánglẽphảiđểchonópháthiệntựdothìchúngtađứngtrướchaitrườnghợp:mộtlàkhuynhhướngchịuđồnépvàkhôngcógìxảyracả;hai làkhuynhhướngkhôngchịudồnépvàphảixuấthiệnmộtcáchhoàntoànvàthànhthực.Nhưnghànhvisailạcởgiữahaitìnhtrạngdo:khuynhhướngbịdồnépnửachừngvàýmuốnbịdồnép,nếukhôngbị tiêudiệt thìcũngbịdồnépđủđểchokhông thểpháthiệnranguyênhìnhmàphảithayđổiítnhiều,trừmộtvàitrườnghợplẻtẻ.Chúngtacóthểchorằngnhữngsựkiệnliênhợphaynửanọnửakiađócũngphảitheomộtsốđiềukiệnnàođặcbiệt,nhưngchúngtakhônghềbiếttínhchấtcủanhữngđiềukiệnđónhưthếnào.Tôikhôngtinrằngdùcóđisâuđếnđâuchăngnữa,chúngtacóthểtìmrađượcnhữngđiềukiệnchưabiếtđó.Muốnđếnđượcnhữngmụctiêuđó,chúngtacònphải

thámhiểmnhữngkhuvựctămtốikháccủađờisốngtinhthần;chỉkhinàochúngtatìmratrongđónhữnghiệntượngtươngtựnhưcủachúngtamớicócanđảmđưaranhữnggiảthuyếtđểcắtnghĩanhữnghànhvisailạcmộtcáchtrọnvẹnhơn.Nhưngcònđiềunàynữa:dùchúngtalàmviệcvớinhữngdấuhiệunhỏnhoi,chúngtacũngcóthểgặpđiềunguyhiểm.Cómộtcănbệnh tinh thầngọi làParaoiacombinatoire, trongđónhữngdấuhiệunhỏnhoichỉđượcdùngmộtcáchcógiớihạnthôivàtôikhôngchorằngmọikếtluậnthoátratừđóđềuđúng.Đểtránhnhữngsựnguyhiểmđó,chúngtachỉcóviệcmởthựcrộngphạmviquansátcủachúngta,xétđixétlạinhiềulầnnhữngcảmgiácnhưnhaubấtkểlàkhuvựcđờisốngtinhthầnnàochúngtakhảosát.

Vìthếđếnđâychúngtakhôngphântíchnhữnghànhvisailạcnữa.Tôichỉ biết khuyên các bạn điều này: các bạn hãy nhớmãi đến đường lốichúngtađãtheođểkhảosátcáchiệntượngđónhưmộtcáimẫu.Theođườnglốiđócácbạnngaytừbâygiờđãbiếtrõtâmlýcủachúngtamuốngì.Khôngnhữngchúngtamuốnmôtảvàphânloạinhữnghiệntượngđó,chúng ta cònmuốn quan niệm chúng như những dấu hiệu của sự hoạtđộngcủanhữngđộnglựctrongtâmhồn,sựpháthiệncủanhữngkhuynhhướngcómụcđíchnhấtđịnh,hoạtđộnghoặccùngchiềuvớinhauhoặctráihướng.Chúngtatìmcáchtựtạoramộtquanniệmlinhhoạtvềnhữnghiệntượngtinhthần.Theoquanniệmnàythìnhữnghiệntượngtrithứcphải nhường chỗ cho các khuynhhướngvà chỉ các khuynhhướngnàymớiđượccôngnhậnmàthôi.

Chúngtasẽkhôngđixahơnđốivớinhữnghànhvisailạc;nhưngchúngta có thể đi vàomột vài con đường rẽ trong phạm vi này để tìm thấynhữngđiềuquenthuộcvànhữngđiềumới.Muốnthế,chúngtavẫngiữphậnsựchiathànhbaloại:a)sựlỡlờivớicáctiểumụcnhưviếtsai,đọcsai,nghenhầm.b)sựquênlãngđốivớinhữngtiểumụcđốivớinhữngvậtbịquên(tênngười,chữngoạiquốc,nhữngdựđịnh,nhữngcảmgiác)c)sựlầmlẫn,mấtmát,khôngtìmlạiđượcmộtđồvậtđãcất.Nhữngsựsailầmđốivớichúngtachỉcótácdụngkhigắnliềnvàovớisựquênlãng,hiểulầm,v.v.

Chúngtađãnóinhiềuđếnsự lỡ lời.Tuyvậycònphảinói thêmítđiềunữa. Có nhiều hiện tượng nhỏ về tình cảm không phải là không đángđượcchúýgắnliềnvàosựlỡlời.Khôngphảilàaicũngsẵnlòngnhậnrằngmìnhđãlỡlời;nhiềukhimìnhlỡlờithìkhôngbiếtnhưnglạingherõsự lỡ lờicủangườikhác.Trongmộtmứcđộnàođósự lỡ lờihaybị

lây, người ta không thểnghenói luônđến sự lỡ lờimà chínhmình lạikhônglỡlời.Nhưngsựlỡlờivônghĩalýnhấtkhôngchotahaybiếtgì,đặcbiệtvềđờisốngtinhthần,tuynhiêncũngcónhữnglýdodễhiểu.Khinàochúngtabịrốiloạntronglúcđangnóilênmộtchữnàođó,đọclênmộtnguyênâmdài,chúngtakhôngquênkéodàicáinguyênâmngắnsauđóra,thànhralạibịthêmmộtsựlỡlờinữađểsửachữasựlỡlờitrước.Sựviệc cũngxảy ranhư thếkhi chúng tanói lênmộtnguyênâmkép:chúngtasẽtìmcáchsửalạibằngcáchđọclênmộtnguyênâmképkhácsauđóđểnhớlạinguyênâmtrước.Người tacóthểchorằngđươngsựmuốnchứng tỏ làmìnhbiết rõ tiếngmẹđẻcủamìnhvàmuốnđọcchothựcđúng.Sựlệchlạcthứhaicómụcđíchgợisựchúýcủangườinghe,tỏrằngchínhmìnhcũngbiếtmìnhlỡlời.Nhưngsựlỡlờihayxảyranhất,vô nghĩa lý nhất thường thường là những lời rút ngắn hay nói trướcnhững điều định nói xuất hiện trong những phần không có gì đặc biệttrongdiễn từ.Trongmộtcâuhơidài,người ta lỡ lờibằngcáchđọc lênmộtvầnđánglẽchưađọcđếntheothứtựnhữngđiềumuốnnói.Điềuđóchongười tacáicảmtưởngrằngđươngsựmuốnnóichothựcmaucâuđịnhnóivàchứngminhrằngđươngsựkhôngthíchnhữnglờinóiđóchútnào.Nhưthếchúngtađãtớitrườnghợpgiớihạn,trongđósựkhácbiệtgiữaquanniệmphântâmhọcvàquanniệmsinhlýhọccủasựlỡlờibịxoábỏ.Trongnhữngtrườnghợpđóchúngtachủtrươngchorằngcómộtkhuynhhướnggâyrốiloạnchomộtkhuynhhướngcầnđượcdiễntảtrongkhinói;nhưngkhuynhhướngđóchỉchochúngtabiếtlànócómặtthôichứkhôngchotabiếtmụcđíchcủanólàgì.Sựrốiloạndonógâyratheomộtvàiảnhhưởngcủathanhâmvàmộtvàisựliêntưởng,cóthểđượcquanniệmnhưmụcđíchlàmlệchlạcsựchúýrakhỏinhữngđiềumuốnnói.Nhưngsựrốiloạnsựchúýcũngnhưsựliêntưởngkhôngđủđểchotabiếtđặctínhcủasựlỡlời.Cảhaiđềudiễntảsựcómặtcủamộtýmuốngây rối, chúng ta chỉ biết kết quả của chúngnhưngkhông thể dựa vàonhữngkếtquảnàyđểbiếtrõtínhchấtcủachúngnhưchúngtacóthểlàmtrongnhữngtrườnghợprõrànghơn.

Nhữngsựviếtsaigiốngnhữngsựlỡlờiđếnnỗichúngtavẫnchẳngcóđiềugìmớimẻđểnóicả.Dùsaocũngnêncốgắngthulượmmộtchúttrong phạm vi này. Những lỗi lầm, những sự rút ngắn, sự viết trước,những chữ cố định viết xuất hiện khi chưa đến lượt xuất hiện, nhất lànhững chữ chỉ được xuất hiện sau cùng thôi chứng tỏ rằng người viếtkhôngmuốnviếtvàmuốnxongcàngsớmchừngnàocànghay;nhữngkếtquảrórệthơncủasựviếtlàmlàmlộrõtínhchấtvàýmuốncủakhuynhhướnggâyrối.Thườngthườngngườitabiếtrằngmỗikhitìmthấymộtsựviết sai trongmộtbức thư,người tabiết ngay rằngngườiviết khôngở

trongmột trạng thái tinh thần bình thường; nhưng không phải bao giờcũnghiểuđượclàsựgìđãxảyrachongườiviết.Đươngsựítkhinhậnthấynhữngđiềuviếtsaicũngnhưsựlỡlờicủamình.Tôimuốnnóiđếnmộtsựquansátrấtthúvịsauđây:cónhiềungườithườngđọclạithưsaukhiviếtxongrồimớigửiđi;cónhiềungườikháckhôngcóthóiquenđónhưngmỗikhiđọclạiđềucócơhộisửachữanhữngđiềusailầm.Làmsaocắtnghĩađượcsựkiệnđó?Ngườitacóthểchorằngnhữngngườinàybiếtrằnghọviếtsai?Chúngtacóthểchấpnhậnđiềuđókhông?

Cómộtvấnđềthúvịgắnliềnvàovớisựviếtsai.ChắccácbạncònnhớtênsátnhânH.giảlàmnhàvitrùnghọc,đãkiếmđượctrongcáchọcviệnkhoahọcnhữngvitrùngrấtnguyhiểmđểsáthạinhữngngườithâncận.Mộthômanhchànggửichomộthọcviênmộtbứcthưtrongđócóýphànnànlànhữngvitrùngđượccấykhôngcóhiệuquảgìđốivớinhữngconchuộtnhắtvàchuộtbạch.Đánglẽphảiviếtthưnhưthếthìanhchànglạiviết:“trongcáccuộcthínghiệmcủatôiđốivớiloàingười”.Sựnhầmlẫnnàytuycóđượccácbácsĩtronghọcviệnđểýđếnnhưnghọchẳnglàmgìcả.Cácbạncóthấyrằngnếucácbácsỹchorằngsựviếtnhầmnàylàlờithútộimàyêucầumởmộtcuộcđiềutrathìtênsátnhâncólẽsẽkhôngthểlàmhạithêmaiđượcnữakhông?Cácbạncóthấyrằngsựkhôngbiếtgìđếnnhữnghànhvisailạctrongtrườnghợpnàyđãđưađếnsựtaihạinàochưa?Vềphầntôi,chắcchắntôisẽnghingờ.Tuynhiêndùngsựviếtsaiđólàmbằngchứngsẽgặpnhiềutrởngạilắm.Sựviệckhôngđơngiảnnhưmình tưởng. Sự viết sai tự nó làmột dấu hiệu không thể chối cãiđượcnhưngkhôngphảivìthếmàcóthểmởngaymộtcuộcđiềutrađược.Tấtnhiên sựviết sai chứng tỏ rằngđương sựcóýđịnhdùngnhữngvitrùng đó cho đồng loại nhưng không biết chắc đó làmột dựmưu giếtngườihaychỉlàmộtýnghĩngôngcuồngmàthôi.Đươngsựcóthểchốiphănghết.Saunàykhichúngtaxétđếnsựkhácbiệtgiữasựhiện thựctrongcuộcsốngtinhthầnvàsựhiệnthựcvậtchất,cácbạnsẽhiểurõvấnđềhơn.Điềunàykhôngngăncấmchúng ta thấyrằngđó là trườnghợpmàmộthànhvisailạcvềsauđãcómộttầmquantrọnglúcđầukhôngaingờ.

Trongnhữngsựđọcsaichúngtađứngtrướcmộttìnhtrạngtinhthầnkháchẳnsựlỡlờivàsựviếtsai.Mộttrongcáckhuynhhướngtrênđượcthaybằng một sự kích động này không dai dẳng. Điều chúng ta phải đọckhôngphátsinhrađờisốngtinhthầncủachúngtanhưđiềuchúngtacầnviết. Vì thế cho nên phần lớn những trường hợp đọc sai chỉ là nhữngtrườnghợptrongđócósựthaythếhoàntoàn.Tiếngcầnđọcđượcthay

thếbằngmộttiếngkhác,giữahaitiếngđókhôngcósựkhácbiệtgìvềnộidungcả,sựthaythếxảyravìcósựgiốngnhaugiữahaichữ.ThídụcủaLichtenberg:Agamemnonthayvìangenommen,làmộtthídụđiểnhình.

Nếungười tamuốn tìm ra khuynhhướnggây rối, nguyên nhân của sựlầmlẫn thìngười taphảigạt ramộtbênnguyênbảnđọcsaivàbắtđầuphântíchvàtựđặthaicâuhỏi:ýtưởngnàođãhiệnlêntrongtríóctrướcnhấtvàsựlầmlẫnnhất,vàsựlầmlẫnđãxảyratrongtìnhtrạngnào?Mộtkhichỉcầnbiếttìnhtrạngnàylàđủcắtnghĩađượcsựlầmlẫn.Vídụ:cóngười đi dạo trongmột thànhphốngoại quốcvàđọc trên tầng lầu củamộtngôinhàmộttấmbiểnđề:“Closethaus”(cầutiêu).Anhtangạcnhiêntựhỏikhônghiểutạisaotấmbiểnđólạiđểcaonhưthếnhưngrồilạiđọcmớibiếtmìnhđọclầm:chínhlà“Corsethaus”(nhàbáncorset).Sởdĩanhtađọc lầmnhư thếvìđúng lúcanh tađangmuốnđi tiêu.Trongnhữngtrườnghợpkhácsựlầmlẫn,bởivìkhôngliêncanđếnnộidungcủabảnvăn,cầnphảiđượcphântíchkỹlưỡngvềphươngdiệnphântâm.Sựphântíchnàychỉcóthểthànhcôngkhingườitaquenvớilốiphântíchtrongphântâmhọcvàtincậyvàomônnày.Nhưngthườngthìviệccắtnghĩamột sự đọc sai không có gì là khó khăn. Như trong trường hợpLichtenberg đã nói trên (Agamemnon thay vì angenommen) tiếng thaythếchứngtỏmộtcáchdễdàngchiềuhướngtưtưởngnguồngốccủasựrốiloạn.Trongchiếntranhvìđọcnhiềutênthànhphố,têncácvịchỉhuyquânsự,nhữngdanhtừquânsự,thànhramỗikhigặpnhữngtiếngtươngtựngườitahayđọcnhầm.Điềulàmchúngtabậntâmthườngxuấthiệnđể thay thế những điều làm chúng ta không biết và không để ý đến.Những tiếngvang của cácýkiến của chúng ta gây rối chonhững cảmtưởngmớiđốivớichúngta.

Những trường hợp đọc sai cho ta thấy nhiều khi chính văn bản đãmởđườngchokhuynhhướnggâyrối ramặtđểđổibảnvănnày thànhmộtbảnvănkhác,cóýnghĩatráihẳn.Ngườitađứngtrướcmộtvănbảnmàngườitakhôngthích,vàkhiphântíchrangườitathấyngayrằngchínhsựkhôngthíchnàyđãlàmchongườitađọcnhầm.

Trongnhữngtrườnghợpđọcsaixảyraluônluônnóitrongphầntrên,haiyếutốmàchúngtađãgánchomộttínhchấtquantrọngtrongnhữnghànhvisailạclạichỉgiữmộtvaitròthứyếu:chúngtôimuốnnóiđếnsựmâuthuẫn giữa hai khuynh hướng và sự dồn ép củamột trong hai khuynhhướngđó,chínhsựdồnépnàyphảnứngvìnhữnghậuquảcủahànhvisai lạc.Khôngphải lànhữngsựđọcsaiphảntráivớinhữngyếutốnày

nhưngsựdẫmchânlênnhaucủanhữngdòngtưtưởngtrongsựđọcsaimạnhhơnsựdồnép trong trườnghợpnhữnghànhvisai lạc.Chỉ trongnhữnghìnhthứckhácnhaucủahànhvisailạcvềsựquênlãng,haiyếutốnàymớinổibậtlên.

Sựquênlãngcácdựđịnhlàmộthiệntượngrấtdễgiảithích,ngaychínhnhữngngườingoàiphốcũngcôngnhậnnhưvậy.Khuynhhướnggâyrốikhônggìkháchơnlàmộtýmuốntráingược,mộtsựkhôngmuốnlàmmàchúngtachỉcòntựhỏitạisaomànólạikhôngdiễntảmộtcáchkhácvàkhônggiấugiếm.Nhưngsựcómặtcủasựkhôngmuốnđókhôngaichốicãiđược.Mộtvài lúcngười ta cũng tìm rađượcnhững lýdobắtbuộcngườitaphảigiấugiếmcáiýmuốnnàybaogiờcũngđạtđượcmụcđíchtronghànhvisailạc,vànếusựgiấugiếmđókhôngcóthìmụcđíchđóthếnàocũngđạtđược.Trongkhoảngthờigiangiữalúcđiềudựtínhramặtvàlúcthihànhnếucómộtsựthayđổinàoquantrọng,tìnhtrạngtinhthầnxuấthiện,sựthayđổikhôngthểđiđôivớisựthihànhđiềudựđịnhthì sự quên lãng dự định đó không còn làmột hành vi sai lạc nữa. Sựquên lãngnàykhôngcónghĩagìnữabởivì sự thihànhnhữngđiềudựđịnhtrongtìnhtrạngtinhthầnmớitrởnênvôích.Sựquênlãngmộtđiềudựđịnhchỉcóthểđượccoinhưmộthànhvisailạckhichúngtakhôngtinvàosựthayđổitrongtìnhtrạngtinhthần.

Nhữngtrườnghợpquêncácđiềudựđịnhthườngthườngđồngđềuvàrõràngđến nỗi chúng chẳng còn gì đáng khảo cứunữa.Nhưng trong haiđiểmsựkhảosáthànhvisailạcnàycóthểchotabiếtmộtvàiđiềumớimẻ.Chúngtađãnóirằngsựquênlãng,tứclàsựkhôngthihànhmộtđiềudựđịnh,chứngtỏcómộtýkiếnkhôngmuốnthihànhdựđịnhđó.Điềunàyđúngrồinhưngcôngcuộckhảocứuchobiếtlàsựkhôngmuốnnàycóthểtrựctiếphaygiántiếp.Muốnhiểugiántiếpnghĩalàgì,chúngtachỉcầnnêumộthayhaivídụ.Khimộtngườigiámhộquênkhônggiớithiệuconđỡđầucủamìnhchomộtngườinàođó thìmộtsự lãngquênnàychứngtỏngườigiámhộkhôngđểýđếnngườiconđỡđầumộtcáchquá đáng nên không tha thiết giới thiệu. Ít nhất đó cũng là ý kiến củangườiconđỡđầuvềhànhviquênlãngcủangườigiámhộ.Nhưngtìnhtrạngcóthểrắcrốihơn.Sựngầnngạikhôngmuốngiới thiệucóthểcómộtnguyêncớkhácvàvềmộtphươngdiệnkhác.Cóthể làcôcongáikhônghềliênquangìđếnsựquênlãngđócảvàchínhngườithứbakiamớilànguyênnhânquyếtđịnh.Cácbạnthấylàvềphươngdiệnthựctế,sựgiải thíchkhókhănnhư thếnàochưa?Dùýkiếncủacôcongái cóđúngchăngnữa thìcô tavẫncó thể tỏrakhông tincậyvàkhôngcôngbằngvớingườigiámhộ.Haytrongtrườnghợpngườicóhẹnnhưngquên

khôngđếnhẹnthìlýdocủasựquênlãngđóchỉcóthểcắtnghĩaởchỗngườicóhẹnkhôngthấykhoáingườikiamấy.Nhưngngaytrongtrườnghợpnàyngười ta cũng có thểkhôngphải là ngườimìnhmuốngặpmàcũngcóthểlànơiđịnhgặpnhau,nơimàngườitakhôngmuốnđếnvìởđócónhữngkỷniệmkhông tốt đẹp.Một thí dụkhác:mộtngườiquênkhônggửimột lá thưđicóthểvìkhôngthíchnộidungbứcthư;nhưngcũng có thể nội dung bức thư không liên can gì đến sự quên lãng, vànguyênnhân lànộidungmộtbức thưkhácviết từ lâunhưngđượcnộidungbứcthưnàygợinhớlại làmchokhuynhhướnggâyrốixuấthiện:người ta có thể cho rằng sựkhôngmuốngửi bức thư từbức thư trướctrongđónókhôngcólýdogìcả.Cácbạnthấychưa?Chúngtacầnphảilàmviệchếtsứccẩnthận,dèdặtngaycảtrongnhữngtrườnghợpcóthểcắtnghĩađượcdễdàng:điềugìđócógiátrịnhưnhautrongphươngdiệntâmlýcóthểcónhiềucáchgiảithíchvềphươngdiệnthựctế.

Nhữnghiệntượngmàtôivừatrìnhbàycóthểcóvẻkỳlạtrướcmắtcácbạn.Cácbạncó thể tựhỏikhôngbiếtsựkhôngmuốngián tiếpđó tínhcách bệnh hoạn không. Nhưng tôi dám quả quyết rằng tình trạng củađương sự hết sức bình thường. Tuy nhiên, các bạn cần hiểu rằng tôikhônghềcôngnhậntínhchấtkhôngxácthựcmàtachỉracủacáccáchgiảithíchnóitrên.Chúngtacóthểgiảithíchsựquênlãngđiềudựđịnhbằngnhiều cáchkhácnhaukhi chúng ta chưaphân tích trườnghợpđóchorõràngvàkhicácsựgiảithíchđóchỉdựatrêncáccănbảncótínhchấtchungthôi.Mỗikhiphântíchngườilàmđốitượngquênlãng,chúngtacóđượcnhữngbằngcớđủdùngđólàmộtsựkhôngmuốncótínhcáchtrựctiếpvànguồngốccủanóởđâu.

Mộtđiểmkhácnhưsau:saukhinhậnthấyrằngsựquênlãngnhữngdựđịnh,trongphầnlớntrườnghợpđềulàdomộtýmuốntráingược,chúngtacóthểmởrộngcáchkếtluậnnàychonhiềutrườnghợpkhác,trongđóngườiđượcphântíchkhôngnhữngkhôngchịuxácnhậnlàcóýmuốntráingượcmàcònchốiphắtđinữa.Cácbạnhãynhớđếnnhữngtrườnghợpquênlãngkhôngtrảlạinhữngcuốnsáchmìnhmượn,hayquênkhôngtrảnợ,hayquênthanhtoánhoáđơn..Chúngtaphảicócanđảmvạchrachonhữngngườinàybiếtrằngchínhhọđãkhôngmuốntrảnhữngcuốnsáchhaynhữngmónnợđóhaythanhtoánnhữnghoáđơnđómặcdùhọkhăngkhăngmộtmựcchốicãivàchúngtakhôngcòntìmrađượclýlẽgìkhácđểcắtnghĩatháiđộcủahọ.Chúngtasẽbảohọlàquảhọcóýthựcnhưngkhông biết đó thôi, còn về phần chúng ta thì ngay một việc họ quênkhônglàmnhữngviệcnóitrênlàđủchotabiếthọquảcóýđịnhkhông

muốntrảnênhọkhôngnhớđếnviệcđemtrả.Cácbạnthấyngayrằnglạimộtlầnnữachúngtarơivàotìnhtrạngđãgặpmộtlầnrồi.Bằngcáchgánchonhữnglờigiảithíchcủachúngtamộttínhchấthếtsứcrộngrãihợplývềnhiềumặttrongkhikhảosátcáchànhvisailạc,chúngtabịbắtbuộcphảicôngnhậnrằngtrongmỗingườichúngtacónhữngkhuynhhướnghoạtđộngmàchúngtakhônghềhaybiết.Nhưngkhiđưaraýkiếnđó,chúngtađãlàmtráilạihẳnvớinhữngđiềuthườngđượccôngnhậntrongđờisốngvàtrongtâmlýhọc.

Chúngtacũngcòncóthểgiảithíchsựquênlãngcáctênriêng,cácdanhtừ, tiếngngoạiquốcbằngcáchnói rằng trongnhững trườnghợpđócókhuynhhướng tráingượcgắn liềnmộtcách trực tiếphaygián tiếpvàodanhtừnàyhayvàotiếngnóitrên.Nhưngtronggiaiđoạnnày,tínhchấtgiántiếpthườngxảyraluônluônvàchỉcóthểtìmrađượcsaumộtcuộcphântíchtỉmỉ.Vídụtrongthờichiếntranh,thờilàmchochúngtaphảixanhữngngườichúngtayêuquý,đãxảyrabiếtbaonhiêusựliêntưởnglàm yếu đi rất nhiều trí nhớ của chúng ta về phương diện các danh từriêng.Chính tôi cũngkhôngviết lại được cho đúng tênmột thành phốtầmthườngBisens:saukhiphântíchtôi thấyrằngkhôngphảivì tôicóđiều gì bựcmình với thành phố đó, nhưng chính vì tên thành phố nàygiốngtênBisenzicủamộttoàlâuđàiởOctaviotrongđótôiđãquanhiềungày thực tếkhôngdễchịu.Đếnđây, lầnđầu tiênchúng tađứng trướcmộtnguyêntắcdùngkhuynhhướngđểcắtnghĩanhữngsựquênlãngcácdanh từ saunày sẽcómột tầmquan trọnghàngđầu trongviệc tìmcáctriệuchứngcủabệnhthầnkinh:đólàviệctrínhớtừchốikhôngchịugợilại kỷniệm liênquanđếnnhữngcảmgiácđaubuồn, làmchongười tanhớlạicảmgiácđó.Cáikhuynhhướngtránhsựkhóchịudocáckỷniệmhaynhữnghànhvitinhthầnkhácgâynên,tháiđộtrốntránhnhữngđiềubựcmìnhchínhlànhữnglýdorấtkiếnhiệuđểgiảithíchkhôngnhữngsựquênlãngcácdanhtừmàcòncủanhiềuhànhvisailạckhácnhưnhữngsựnhầmlẫn,nhữngsựlườibiếng...

Nhưngcóvẻnhưnhữngyếu tốsinh lý tâmlýđặcbiệt thường làmchongườitadễquêncácdanhtừhơn:chonênchúngtacóthểquansátthấysựlãngquênnàyngaycảtrongnhữngtrườnghợpkhôngcóliênquangìđếncảmgiáckhóchịu.Nhiềukhicónhữngngườiluônluônquênnhữngdanhtừkhôngphảivìdanhtừđólàmchongườitakhóchịuhaygợilạinhữngkỷniệmkhôngđẹp,màchínhvìnhữngtênđócóliêncangìđếnmộtvàisựliêntưởngcủaanhta.Ngườitacóthểchorằngnhữngdanhtừđógắnliềnvàovớimột loạtcácsựliêntưởngvànhấtđịnhkhôngchịu

liêncangìđếncácliêntưởngkháccóthểxảyratuỳtheotrườnghợp.Cácbạn hãy nhớ lạimột vài xảo thuật trong việc giúp trí nhớ. Các bạn sẽkhôngkhỏingạcnhiênnhậnthấyrằngcónhiềudanhtừbịquênchỉbởivìngườitađãcốýdùngmộtvàisựliêntưởngvớimụcđíchlàmchonhữngtênđókhỏibịquên.Chúngtacónhiềuthídụđiểnhìnhtrongđónhữngtênriêngcủanhiềungườicógiátrịrấtkhácnhauđốivớitừngngười.VídụnhưtênThéodore.Đốivớinhiềungườitrongcácbạn,tênđóchẳngcóýnghĩagìcả:đốivớingườikhácđócóthểlàtêncha,tênbạnhaychínhtên mình. Bạn sẽ thấy rằng những người đó không liên can gì đếnThéodore cả thì ít khi quên tênnhữngngười lạmang tênđó, trongkhinhữngngườicódínhdángđếnThéodorebaogiờcũngcókhuynhhướngkhôngmuốnchongườikhácmang tênThéodore, cóvẻnhư tênđó chỉđượcbanchobàconhọhàngmìnhmàthôi.Vìbâygiờbạnchỉcầnthêmvàotácdụngcủasựliêntưởng,tácdụngcủanhữngcảmgiáckhóchịuvàtácdụng củamột sựhoạt độnggián tiếp là lập tứcbạn cóđượcmột ýniệm rõ ràng về những sự phức tạp trong việc tìm hiểu sự quên lãngnhữngdanhtừ.

Tácdụngcủakhuynhhướngmuốnđẩyđixanhữngkỷniệmtấtcảnhữngcảmgiáckhóchịucònmạnhhơnnữatrongsựquênlãngnàychỉcóthểđượccoinhưmộthànhvisailạckhinàonólàmchochúngtangạcnhiênvìkhôngcógìbàochữađược,vídụnhưkhingười taquênnhữngcảmgiácmớimẻquáhayquantrọngquá,haykhicảmgiácđónếubịquênsẽgâynênmộtlỗthủngtrongtoànthểkỷniệm.Tạilàmsaovànhưthếnàochúngtacóthểquênđượcnhữngbiếncố,vídụnhưtrongthờithơấucủachúngtađãđểlạitronglòngchúngtanhữngấntượngxâuxanhất?Đólàmộtvấnđề thuộcmộtphạmvikháchẳnmàchúng ta có thểgiải thíchbằngcáchchorằngngườitamuốnquênđinhữngcảmgiáckhôngđẹpđẽ,nhưng thực ra lờigiải thíchnàykhôngcắtnghĩađược toàn thểvấnđề.Khôngcònainghingờrằngnhữngkỷniệmkhóchữathườngdễbịquênhơn.Nhiềunhà tâmlýhọcđãnhận thấyđặcđiểmđặcbiệtnàynơinhàbác học Darwin. Ông này nhận thấy rằng mỗi khi có điều gì trái vớithuyếtcủaông ta thìkhôngsaoông tanhớnổivàmuốnchokhỏiquênôngtaphảighithựcrõràngtrêngiấytrắngnhữngđiềuđóđểdùngtrongviệcnghiêncứu.

Nhữngngười lần đầu tiên nghe nói rằng nhữngkỷ niệmkhôngđẹp đẽthườngbịquêndễdànghơnthườngcãilạirằngtheokinhnghiệmriêngcủahọthìchínhkỷniệmkhôngđẹpmớikhóquên,nhữngkỷniệmnàyluônluôntrởlại,làmngườitađaukhổngấmngầmmặcdùngườitadùng

hếtcáchđểquên,vídụnhưnhữngkỷniệmvềsựkhiêukhíchnhụcnhãchẳnghạn.Đúngnhư thế thực,nhưngnhững lờicãi lạiđókhôngđứngvững.Chúngtakhôngnênquênrằngđờisốngtinhthầnlàmộtbãichiếntrường,trongđónhữngkhuynhhướngtráingượcđấutranhvớinhau,haynóimộtcách trừu tượnghơnđời sống tinh thầngồmcónhữngsựmâuthuẫnvànhữngcặptươngphảnnhau.Khichứngminhđượcrằngcómộtkhuynhhướngnhấtđịnhnàođórồi,chúngtakhôngthểchứngminhluônrằngkhôngcómộtkhuynhhướngnàophảntráivớikhuynhhướngtrên.Cóchỗchocảhaikhuynhhướngđó.Vấnđềlàtìmhiểuxemgiữanhữngsựphảntráinhauđócónhữngliênquangì,vànhữngtácdụngcủachúngtarasao.

Sựđánhmấtvàkhôngtìmlạiđượcnhữngđồvậtđãcấtđốivớichúngtacómột tầmquan trọngđặcbiệt,vìhànhvisai lạcnàycó thểđượcgiảithích bằngnhiều cách khác nhau và chịu ảnh hưởng của nhiều khuynhhướngkhácnhau.Tínhcáchchungcủamọitrườnghợplàýmuốnbịmất;điềukhácnhaulàlýdovàmụcđíchcủasựbịmấtmátđó.Chúngtađánhmấtmộtvậtlàvìnócũrồi,vìchúngtamuốnthaynóbằngmộtvậtkhác,vìtakhôngthíchnữa,thayvìtađãcónótrongnhữngtrườnghợpmàbâygiờ ta khôngmuốnnghĩ đếnnữa.Việcđể chovật đóbị bỏ rơi, bị gãycũng có những nguyên nhân như thế.Kinh nghiệm đã cho thấy nhữngđứaconhoangbaogiờcũngyếuớthơnnhữngđứaconchínhthức.Nhưthế không phải vì lẽ gì khác hơn là những đứa con hoang không đượcchămsóccẩnthậnnhưnhữngđứaconchínhthức.Đốivớiđồvậtcũngthế,chẳngkhácgìđốivớinhữngđứacon.

Nhưngcónhiềukhimìnhđánhmấtnhữngvậtkhônghềmấtđimộtchútgiátrịnàochỉvìmuốnhisinhmộtvậtgìđóchosốmệnhvàmuốntránhkhỏimấtmộtvậtkháccóthểxảyđến.Sựphântíchchothấyrằngtháiđộhisinhmộtvậtgìchosốmệnhlàmộttháiđộquenthuộcđốivớichúngtavàvìlýdođónhiềukhinhữngsựmấtmátcủachúngtachỉlàmộtsựcốýhi sinh.Sựmấtmátcó thểbiểu lộmộtsự thách thứchaymộtsự trừngphạt.Nóitómlạinhữnglýdodùngđểcắtnghĩacáikhuynhhướngmuốntừbỏmộtthứđồvậtgì,nhiềuvôkể.

Cũng giống nhưmọi sự lầm lẫn khác, sự ngộ nhận cũng thường đượcdùngđểthựchiệnđiềuhammuốnđánglẽramìnhkhôngđượcquyềncó.Ýmuốnlúcđóđượcchegiấudướimặtnạcủamộtsựngẫunhiênsungsướng.Một người bạn tôi lên tàu đi thămmột ngườimà anh ta khôngthíchlắm,rađếngađãlênlầmmộtchuyếntàukhácrồilạiquaytrởvề

nhà.Cókhi trongmộtcuộcdu lịchmìnhmuốndừng lạiởmộtbãi tắmkhôngthíchứngvớimộtcuộcdulịch.Tựnhiênmìnhlỡmộtchuyếntàuthànhrađượcdừnglạiởnơimìnhmuốn.Mộtngườibệnhcủatôibịcấmkhông được gọi dây nói cho người yêu,mỗi khi dùng dây nói gọi tôi,thườnggọilầmsốmàsốđóbaogiờcũnglàsốcủangườiyêuôngta.Vàđâylàmộtsựngộnhậnrấtthúvị,quantrọngđặcbiệttrongđờisốngthựctếdomộtôngkỹsưkểlại.Sựkiệnnàyquantrọngvìnógiúpchotabiếtđượcngườitađãlàmnhưthếnàođểgâythiệthạichomộtđồvật.

Ít lâunay tôivàmộtvàingườibạn trongmột trườngCaođẳng,nghiêncứumột côngviệc rất phức tạpvề sự cogiãn.Chúng tôi làmviệcnàykhôngcóthùlaogìcả,nhưngchúngtôibắtđầuthấyrằngviệcđóchiếmquánhiềuthờigian.MộthômđicùnganhF..đếnphòngthínghiệm,anhnàyphànnànrằnganhbựcmìnhvìhômnaymấtnhiềuthờigiờởđâyquátrongkhiởnhàcònbaonhiêucôngviệcphảilàm.Tôitánthànhanhvànóiđùa:“Mongrằnglầnnàycũngnhưtuầntrước,máysẽbịhưvàchúngtacóthểngưngviệcvàravềsớm”.

KhiphâncôngcôngviệcanhF..cóphânsựcoisóccáisú-pápsứcép,nghĩa làmởdầndầncái sú-páp rachonướcchảy từ từvào trongmáy.Ngườiđiềukhiểncuộcthínghiệmđứnggầncáimáyđóvàmỗikhithấysứcépđủdùngrồiphảikêutochomọingườingừngtay.NghetiếnghôthôianhF..nắmlấycáisú-pápvàlấyhếtsứcquayvềphíatrái..(trongkhiphảiquayvềphíaphảinhưthườnglệcũngnhưđốivớimọicáisú-páp).Kếtquả làvì sức épmạnhquánênđứtmột cái dây cáp:điềuđóchẳngquanhệgì nhưngmáyhưvà chúng tôi phải bỏdởcôngviệcvềnhà.ĐiềunàylạlàkhitôihỏianhF..vềvụđóthìanhtatỏvẻkhôngnhớgìhếttrongkhitôinhớrõmồnmột.

Nhữngtrườnghợpnhưthếđủlàmchocácbạnnghingờkhingườilàmcủacácbạncoinhữngđồvậttrongnhànhưkẻthùvàhànhhạchúngthìbạnđừngchorằngđólàngẫunhiên.Nhưngcácbạncũngcóthểtựhỏilàkhimìnhtựlàmchomìnhđaukhổhaylàmcholòngngaythẳngcủamìnhbị nghi ngờ thì đó có phải là một sự ngẫu nhiên không? Đó là tất cảnhữngvấnđềbạnphảiphântíchđểtìmragiảipháp.

Tôichưathểđãnóiđượchếtcácđiềucóthểnóiđượcvềhànhvisailạc.Cònnhiềuđiểmphảixemxétvàthảoluận.Nhưngtôisẽhàilònglắmnếunhữngđiềuđãtrìnhbầylàmlunglayđượcnhữngýkiếncũcủacácbạnvềvấnđềcủachúngtavàcácbạnsẵnlòngtiếpnhữngýkiếnmới.Ngoài

ratôikhôngmuốnđixahơnnữa.Nhữngnguyêntắccủachúngtakhôngphảichỉđượcchứngminhbằngnhữnghànhvi sai lạc,khôngcógìbắtbuộcchúngtagiớihạncáccuộckhảosátcủachúngtavàonhữngvậtliệudonhữnghànhviđócunghiến.Đốivớichúngta,giátrịtolớncủanhữnghànhvisailạclàởchỗchúngxảyraluônluôn,bấtcứngườinàocũngcóthểquansát thấyđượcvàsựphátsinhcủachúngkhôngphụ thuộcvàotìnhtrạngbệnhhoạncủamộtngười.

Trướckhikếtthúctôimuốnnhắclạimộttrongcáccâuhỏicủacácbạnmà tôi chưa trả lời: nếu quả thực theo nhữngví dụ nói trên loài ngườihiểurõnhữnghànhvisailạcvàhoạtđộngnhưhọhiểuýnghĩacủacáchành vi đó thì tại sao cho rằng những hành vi đó chỉ có tính chất bấtthường, không có ý nghĩa gì cả, không có gì quan trọng và nhất địnhkhôngchịuchấpnhậnsựgiảithíchcủamônphântâmhọc.

Các bạn có lý: đó quả là một điều hết sức ngạc nhiên cần giải thích.Nhưngđángnhẽhiếnchocácbạnnhữnglờigiảithíchsẵnsàng,tôimuốngiảng giải liên tục cách nào cho các bạn có thể tự tìm thấy câu trả lờikhôngcầnđếnsựtrợlựccủatôi.

Phầnthứhai:GiấcmơNhữngkhókhănđầutiên

Mộthômloàingườitìmrarằngnhữngtriệuchứngbệnhhoạncủanhữngngườithầnkinhkhôngvững,chắcchắncómộtýnghĩa.Đólàđiểmkhởiđầucủaphươngpháptrịbệnhbằngphântâmhọc.Tronglúcchữachạyngườitathấyrằngcácngườibệnhthườngcoinhữnggiấcmơnhưnhữngdấuhiệuchứngbệnhhoạn.Vì thếngười tađồnrằngnhữnggiấcmơđócũngcómộtýnghĩagì.

Đánglẽphảitheothứtựlịchsửtrongcôngviệckhảosát,chúngtalạibắtđầubằngcáchđitừdướilêntrên,từsauratrước.Đểchuẩnbịchoviệckhảosátcácbệnhthầnkinhchúngtatìmhiểuýnghĩacủanhữnggiấcmơ.Sở dĩ chúng ta có thể đảo lộn trật tự trước sau như thế là vì giấcmơkhôngnhữnggiúpnhiềutrongcôngviệcchuẩnbịkhảosátvềbệnhthầnkinhmàgiấcmơcònlàmột triệuchứngcủabệnhthầnkinhnày.Đólàmộttriệuchứngrấttốtvìchúngtacóthểquansátthấygầnnhưởkhắpmọi người kể cả những người sức khoẻ bình thường. Khảo sát nhữngngườikhoẻmạnhbìnhthườngmànằmmơ,chúngtacũngthulượmđượcnhữngkếtquảnhưkhikhảosátngườimắcbệnhthầnkinh.

Chínhvìthếnêngiấcmơtrởthànhđốitượngkhảosátcủamônphântâmhọc.Giấcmơlàmộthiệntượngtầmthường,mộthiệntượngkhôngđượccoi làquan trọng, bềngoài cóvẻ chẳngcógiá trị thực tếgì, cũngnhưnhữngngườikhoẻmạnhbìnhthường,vìthếnêngiấcmơkhônghiếnchochúngtanhữngđiềukiệnkhảosátcógiátrị.Nhữnghànhvisailạckhôngđượckhoahọcđểýđếnvàmọingườichỉhơiđểýđếnthôi;nhưngdùsaokhảosátcáchànhvisailạcnàychảcógìđángxấuhổ,ngườitacóthểtựnhủlànhữnghànhvisailạccũngcóthểhiếnchochúngtanhữngdữkiệnđểkhảosátnhữngcông trìnhquan trọnghơn.Nhưngkhảosátcácgiấcmơthườngđượccoinhưlàmmộtcôngviệcchẳngcóíchlợigìtrongthựctếđãvôíchmàcònbịcoinhưmộttrògiảitríđángxấuhổnữa,mộtcôngviệcphảnkhoahọc chứng tỏngườimuốnkhảo sát làmộtngườimuốnlàmmộtchuyệnthầnbí.Làmsaomộtbácsĩ lạicóthểkhảosátvềgiấcmơđượctrongkhimônbệnhlýthầnkinhhọcvàmônthầnkinhhọchiếnchochúngtanhữnghiệntượngđúngđắnhơnnhiều:nhữngcáinhọtbọctrongcơnăngthầnkinhhệ,nhữngsựxuấthuyết,nhữngchứngviêmmạnvv...khôngđược!Giấcmơlàmộtthứvônghĩakhôngđángchochúngtakhảocứu.

Ngoàiragiấcmơcònlàmộtthứgìphảntráihẳnvớinhữngđòihỏicủakhoahọc,mànhàkhảocứukhôngthểcómộtyếutốgìchắcchắn.Vídụnhưmột ý tưởng cố chấp cũng có những giới hạn rõ ràng.Một ngườibệnhtuyênbốrầmrĩ:“TaolàHoàngđếnướcTrungHoađây”.Chứcòngiấcmơ!Nhiềukhingườitakhôngkểchotanghegiấcmơnữa.Khimộtngườikểchotanghegiấcmơcủahọ,cógìchứngtỏrằngnhữngđiềuanhtakểlàđúng,rằngtrongkhikểanhtalạikhôngtìmcáchphóngđạira,cógìchứngtỏanhta lạikhôngthêmthắtmộtvàiđiều tưởngtượngbởivìanhtakhôngnhớrõ.Đólàchưanóiđếnchuyệnnhiềukhingườitakhôngnhớlạicảgiấcmơnữa,chỉnhớđượcmộtvàimảnhvụnchảcónghĩalýgì.Vậymà,ngườitatạolậpcảmộtkhoahọctâmlývàmộtphươngpháptrịbệnhtrênnhữngnềnmóngmỏngmanhnhưthế?

Chúngtabaogiờcũngnênghinhớnhữnglýluậnhơiquáđáng.Quảlànhữngđiềuđưa rađểbài bácgiấcmơcóđi hơiquáxa..Người tabảorằngnhữnggiấcmơcómộtýnghĩachảcógì.Thìchúngtachẳngcócơhộiđểtrảlờibàibáctươngtựnhưthếrồisaukhikhảocứucáchànhvisailạcsao?Lúcđóchúngtađãtựnhủlànhữngviệcquantrọngnhiềukhicũngđượcpháthiệnbằngnhữngdấuhiệurấttầmthường.Cònviệcgiấcmơcótínhcáchmơhồthìđócũngchỉlàmộtđặctínhnhưnhữngđặctínhkhác;chúngtalàmsaocóthểbắtbuộcsựviệcphảicónhữngđặctínhmàchúngtamuốn.Vảlạicũngcónhữnggiấcmơrõràngvàcógiớihạnnhấtđịnh.Ngoàirachínhnhữngnhàthầnkinhhọccũngkhảosátnhữnghiệntượngcũngcótínhchấtmơhồnhưthídụnhữngtrườnghợpcónhữngýtưởngcố chấpmànhiềuvịbác sĩ thầnkinhhọcnổi tiếng thườngkhảocứu.Tôinhớđếnmộttrườnghợpđãgặptrongthờikỳchữabệnh.Ngườibệnhbắtđầukểchuyệnchotôinghe:“Tôicócảmtưởngmuốnlàmhạimộtsinhvậtnàođó..Hạimộtđứatrẻcon!Khôngphải,hìnhnhưlàhạimộtconchó thìphải.Tôicócảm tưởng làvừavứtmộtconchóxuốngsônghaylàmgìchonóbịđauđớnlắm”.Đểsửachữatínhcáchmơhồcủanhữnggiấcmơ,chúngtaphảinóingaylàchúngtachỉcoilànhữnggiấcmơnhữngđiềumàngườinằmmơkểlạichochúngtanghethôichứkhôngđểýđếnviệcngườiđócó thểnhớkhôngkỹhay sửađổinhữngđiềuanhtanhớlại.Saucùngngườitakhôngcóquyềnchorằnggiấcmơlàmộthiệntượngkhôngquantrọng.Aicũngđềubiếtcónhữngtrườnghợptrongđócănbệnhbắtđầubằngmộtgiấcmơvàngườibệnhcứgiữmãimột ý tưởng bắt nguồn trong giấcmơ.Người ta kể rằng có nhiềunhânvậtlịchsửđãtìmthấytronggiấcmơđộnglựcthúcđẩymìnhlàmnênnhữngchuyệntotát.Vìthếchúngtacóthểtựhỏixemsựcoikhinhcácgiấcmơtronggiớikhoahọcbắtnguồntừđâu?

Tôicho rằngnóbắtnguồnởchỗngàyxưangười ta lạigánchonhữnggiấcmơmộttầmquantrọngquáđáng.Aicũngbiếtlàchúngtakhôngthểdễdàngquaytrởlạiquákhứnhưngchúngtacóthểkhôngngầnngừgìmàkhôngchorằngtổtiêncủachúngtacáchđâyhaingànnămhayhơnnữa cũngnằmmơnhư chúng ta vậy.Theo chỗ chúng ta biết thì tất cảnhững dân tộc cổ xưa đều gán cho các giấc mơ giá trị rất cao và coinhữnggiấcmơnhưmộtthứgìcóthểdùngđượcviệc,vídụnhưdùngđểđoántrướctươnglaihaycoiđólàmộtđiềmbáotrướcmộtsựgì.ĐốivớingườiHi lạpngàyxưacũngnhưđốivớimột sốngườidân tộcPhươngĐông,điđánhtrậnmàkhôngđemtheonhữngngườichuyênmôngiảicácgiấcmơlàviệckhôngthểcóđược,cũngnhưngàynaychúngtađiđánhtrậnmàkhôngcómáybaytrinhsát.KhiĐạiđếAlexandređichinhphụcmọinơi,baogiờngàicũngđemtheonhữngnhàchuyênmôngiảicácgiấcmơnổi tiếngnhất.TrongcuộctấncôngthànhTyr, trướcsứcchốnggiữmãnh liệt của thành này, nhà vua định không bao vây nữa, nhưng độtnhiênnằmmơthấymộtconquỷnhảynhótđiêncuồng.Người thầybóiđoánrằngđólàmộtđiềmchiếnthắng.Vualiềnralệnhtiếptụctấncôngvà hạ được thành. Dân tộc Etrusques và La Mã tuy có dùng nhữngphươngphápkhácnhauđểdựđoán tương lai nhưng cũngdùngnhữnggiấcmơtrongsuốtthờigianLaHy.VềvấnđềnàychúngtachỉcòngiữlạiđượcmộtcuốnArtémidoreởEphesétừthờiHoàngđếAdrien.

Tạisaonghệthuậtđoánmộnglạisuysụpvànhữnggiấcmơkhôngcònđượctincậynữa?Tôichịukhôngthểnóichocácbạnngheđược.Ngườitacó thểchorằnghọcvấnchính lànguyênnhâncủasựsuysụpvàcoikhinhnóvìThờitrungcổhãycòngiữlạiđượcnhữngđiềukhóhiểugấpbộisựđoánmộng.Nhưngsựthựclàgiấcmơdầndầntrởthànhmộtthứmêtíndịđoanchỉcònđượcnhữngkẻvôhọcđểýđếnmàthôi.Mãitậnngàynayngườitavẫnhaycòntintưởngvàogiấcmơđểmuavésố.Tráilạikhoahọcngàynaylạicàngđểýđếnnhữnggiấcmơ,nhưngvớiýđịnhápdụngvàođónhữnglý thuyếtvề tâmlýhọc.Các thầy thuốccoigiấcmơkhôngphảilàmộthoạtđộngtinhthầnnhưnglàmộtsựphátbiểucủacácsựkíchthíchvềcơthểcódínhdángđếntinhthần.Năm1987,Binztuyênbốrằng“giấcmơlàmộtsựhoạtđộngcủathểxác,chẳngcóíchlợigìnhiềukhicòncótínhcáchbệnhhoạnnữa.Đốivớilinhhồnbaoquátvàsựbấttử,giấcmơởvàođịavịcủamộtmảnhđấtcátđầycỏdại,dướimộtcái vực nào đó với bầu không khí trong xanh trên nền trời cao vút”.MaurycoigiấcmơnhưnhữngsựnhảynhótđiêncuồngcủavũđiệuSaintGuy, trái với những hành động có trật tự của những con người bìnhthường.Ngàyxưangườitacònsosánhnhữnggiấcmơvớinhữngthanh

âmdomộtngườithôngthạovềâmnhạcphátratrênphímđàn.

Giảithíchtứclàtìmnhữngýnghĩachưarõrệt:nhưngngườitakhôngthểnóiđếnchuyệngiảithíchcácgiấcmơkhingườitakhinhchúngnhưthế.CácbạnhãyđọctrongtácphẩmcủaWund,Jodtvàcáctriếtgiakhác:tấtcảđềuchỉliệtkênhữngđiểmkhácnhaugiữagiấcmơvàtìnhtrạngthức,haychúýđếnnhữngsựphânhoácủacácliêntưởng,sựbiếnmấtcủatríócphêbình,củamọitríthứcvànhữngdấuhiệutỏrarằnggiấcmơkhôngcógiátrịgìhết.Khoahọcchỉđónggópvàoviệctìmhiểugiấcmơbằngmỗimộtđiểm,đó làviệcxétảnhhưởngcủanhữngsựkíchđộngvềcơthểtrongkhingủđốivớinộidunggiấcmơ.MộttácgiảngườiNauyđãđể lạichochúng tahaicuốnsáchvềnhững thínghiệmvềgiấcmơliênquan đến các kết quả của sự chuyển động chân tay thôi.Người ta chorằngnhữngcôngtrìnhkhảocứuđólànhữngcôngtrìnhcógiátrịvềgiấcngủ.Nhưngkhoahọcsẽnóithếnàonếubiếtrằngchúngtađangtìmhiểuýnghĩacủanhữnggiấcmơ?ýkiếncủakhoahọcrasaothìmìnhđãbiếtrồi,nhưngtôikhônghềthấynảnlòngtrướcýkiếnđó.Mộtkhicáchànhvisailạccũngcómộtýnghĩathìchẳngcógìngăncảncácgiấcmơcũngcómộtýnghĩavà trongnhiềugiấcmơchúng tađã thấy làquả thực làchúngcómộtýnghĩamàkhoahọckhôngtìmrađược.Vìvậychúngtahãycôngnhận làmcủa riêngcủachúng tavàcáiquanniệmcủangườixưavềcácgiấcmơ,vàchúngtahãyđilạiconđườngcủahọvềcáchđoánmộng.

Trước hết, chúng ta phải tìm hướng đi cho công việc của chúng ta vàduyệtlạiphạmvicủagiấcmơ.Vậygiấcmơlàgì?Thựckhótrảlờicâuhỏiđóbằngmộtđịnhnghĩa.Vìthếnênchúngtasẽkhôngcốgắngđưaramộtđịnhnghĩa trongkhikhôngai làngườikhôngbiếtđếngiấcmơcả.Nhưngchúngtaphảiđưaraánhsángnhữngđặctínhcủagiấcmơ.Nhưngtìmđâu rabâygiờ?Trongphạmvi cácgiấcmơcóbiếtbaonhiêu thứ.Nhữngđặctínhcầnthiếtchúngtanêurasẽlànhữngđặctínhchungchomọigiấcmơ.

Đặctínhchungthứnhấtlàchúngtachỉnằmmơkhichúngtangủthôi.Dĩnhiênnhữnggiấcmơchỉlàmộtsựhoạtđộngcủatinhthầntrongkhingủ,và nếu đời sống tinh thần này cómột vài điểm gì giống như đời sốngtrong trạng thái thức tỉnh thì trái lại cũng có những điểmkhác với đờisốngnày.ĐólàđịnhnghĩacủaAristote.Giữagiấcngủvàgiấcmơcóthểcónhững liênquanchặtchẽ.Nhiềukhichúng tabịgiấcmơđánh thứcdậy,nhiềukhiđangmơchúngtađộtnhiêntỉnhdậy,haybịđánhthứcdậy

mộtcáchđộtngột.Nhưvậytứclàgiấcmơlàmộttìnhtrạngtrunggiangiữagiấcngủvàtìnhtrạngthứctỉnh.Nhưthếtứclàchúngtalạiquayvềvớigiấcngủ.Vậygiấcngủlàgì?

Giấcngủ làmộtvấnđềcủasinh lýhaycủađờisống,đếnnayngười tahãycònbàncãi chưadứtkhoát.Chúng taphải tìmnhữngđặc tínhcủagiấcngủvềphươngdiệnsinhlý..Giấcngủlàmộttrạngtháimàtrongđóngười tangủkhôngmuốnbiếtgìvềđời sốngbênngoàinữa,quyền lợicủangườingủthoáthẳnra thếgiớibênngoài,muốnthoátkhỏisựkíchđộngcủathếgiớibênngoàivào.Tôiđingủkhimệtmỏivìđờisốngbênngoàivàvìsựkíchđộngđó.Khiđingủtôibảođờisốngbênngoàibiếtnênđểchotôiyênvìtôimuốnngủ.Đứabécon,tráilạilạinói:“tôichưamuốnđingủ,tôikhôngmệt,tôimuốnthứcnữa”.Vậykhuynhhướngđờisốngcủagiấcngủlàsựkhôngthèmđểýđếnđờisốngbênngoàinữa.Đốivớithếgiớimàchúngtabịbắtbuộcphảibướcvàomàkhônghềmuốn,chúngtaởvàomộttrạngtháilàmchochúngtakhôngthểnàochịuđựngđượcmộtcuộcsốngliêntụcmãimãikhôngngừng.Vìthếchonênthỉnhthoảng ta lại phải rumìnhvào trạng thái của chúng ta trướckhi rađờitronglúccònđangnằmtrongdạcon.Ítnhấttrongtìnhtrạngđóchúngtacũngtựtạochotanhữngđiềukiệncủađờisống:nàonhiệtđộ,nàobóngtối,nàosựvắngmặtcủamọisựkíchđộng.Nhiềungườitrongchúngtanằmngủcoquắpnhưkhiđangcònnằmtrongbụngmẹ.Ngườitacóthểcho rằngkhi đã trưởng thành chúng ta chỉ sốnghai phầnbađời ngườitrong trạng thái trưởng thành thôi còn phần ba kia chúng ta sống nhưchưarađời.Trongnhữngđiềukiệnđó,mỗibuổisángkhitỉnhdậychúngtacócảmtưởngnhưvừamớisinhrađờivậy.Chúngtachẳngvẫnthườngnóivềtrạngtháicủachúngtakhitỉnhdậyrằngchúngtanhưmộtđứatrẻsơsinhsao?Nóinhưthếthựcrachúngtacómộtýniệmrấtsaivềđứabésơsinh.Sựthựclàtaphảiđồrằngđứabélúcmớirađờichẳngcógìlàdễchịucả.Nóivềsựsinhrađờichúngtachẳngthườngnóilàrangoàiánhsángđósao?

Nếugiấcngủnhưchúngtavừanói thìgiấcmơkhôngthểlàmột thànhphần trong giấc ngủ mà lại còn là một cái gì rất khó chịu. Chúng tathường cho rằng những giấc ngủ khôngmơ là những giấc ngủ tốt đẹpnhất,đómớichínhlàmộtgiấcngủđộcnhấtthựcsự;khôngcómộthoạtđộng tinh thầnnàođượccó tronggiấcngủ.Nếucómộthoạtđộng tinhthầnnào thì tức làchúng takhông thànhcông trongcôngviệcquay lạitrạngtháicủabàothai,chưarũbỏlạiđượcnhữngcáigìcònsótlạitrongđờisốngbênngoài.Giấcmơkhônggìkháchơnlànhữngcáigìcònsót

lạiđó,vàcóvẻnhưnhữnggiấcmơkhôngcóýnghĩagìcả.Nhữnghànhvi sai lạc, những hoạt động của tình trạng tỉnh có tính chất khác hẳn.Nhưngkhi tôingủsaukhiđã thànhcôngtrongviệcchấmdứtmọihoạtđộngtinhthầnngoàimộtdưâmcònsótlại,thìnhữngdưâmnàycầngìphảicóýnghĩa.Dùrằngcóýnghĩathìtôicũngchẳngthểdùngđượcvàoviệcgìcả,vìđờisốngtinhthầncủatôiđãngừnglạikhitôingủ.Giấcmơcóthểchỉlànhữngphảnứngxuấthiệndướihìnhthứcnhữngsựcoquắp,nhữnghiệntượngtinhthầndosựkíchđộngcơthểgâynên.Nhữnggiấcmơcóthểlànhữngcáigìcònsótlạicủađờisốngtinhthầnlúcđangthức,những cái còn sót lại có thể làm cho giấc ngủ không yên; và như thếchúngtachỉcòncóviệcbỏrơivấnđềcoinhưkhôngthuộcmônphântâmhọc.

Dùchorằngnhữnggiấcmơchẳngcóíchlợigìcả,đóvẫnlànhữngsựgìcó thựcmàchúng tacầncốgắngcắtnghĩasựcó thựcnày.Tạisaođờisốngtinhthầnlạikhôngngủnhỉ?Chắcchắnlàcómộtvàisựgìchốnglạigiấc ngủ đó.Có lẽ có những sự kích động làm cho đời sống tinh thầnphảnứnglại.

Vậygiấcmơchínhlàsựphảnứngcủalinhhồnchốnglạinhữngsựkíchđộngphátsinhratronggiấcngủ.Đếnđâychúngtađãnhìnthấymộtconđườngbỏngỏtrongviệctìmkiếmgiấcmơ.Chúngtacóthểtìmxemcónhữngkíchđộngnàođãlàmchogiấcngủkhôngyênvàngườingủphảnứnglại.Nhưthếchúngtasẽđưarađượcđặctínhchungthứnhấtchocácgiấcmơ.

Ngoàiracònđặctínhchungnàonữakhông?Tấtnhiênlàcónhưngkhónắmđượcvàmô tảđược.Sựhoạtđộng tâm lý trong lúcngủkháchẳntrong khi thức. Trong lúc ngủ, người ta chứng kiến những biến cốmàngườitatintưởngtrongkhithựctếđócóthểchỉlànhữngsựkíchđộngcơ thể làm cho giấc ngủ không yên. Người ta nhìn thấy các hình ảnhnhiềukhicókèmtheonhững tìnhcảm,ýkiếnvàcảmgiácdocácgiácquankháchơnlàthịgiáccungcấp,nhưngdùsaothìnhữnghìnhảnhbaogiờcũngtrộihơn.Chonênkhichúngtakểlạimộtgiấcmơ,điềukhóchochúngtalàlàmsaodiễntảnhữnghìnhảnhđóthànhlờinói.Cónhiềukhimộtngườinằmmơbảolà:tôicóthểvẽlạichoôngxemgiấcmơcủatôichứtôikhôngthểkểlạiđược.Đókhôngphảilàmộthoạtđộngtinhthầnsút kém như trong trường hợp những người kém tinh thần bên cạnhnhữngngườicótài:hìnhnhưcómộtsựkhácbiệtvềphẩmnhưngkhôngaibiếtkhácbiệtrasao.G.Th.Fisherchorằngsânkhấucủagiấcmơkhác

hẳn sân khấu của tình trạng thức tỉnh.Đó làmột điều chúng ta khônghiểu, khôngbiết nghĩ ra sao nhưng cũngbiết diễn tả được cảmgiác lạlùngkhitanằmmơrồithứcdậy.Sựsosánhnhữnghoạtđộngtronggiấcmơvớinhững thanhâmphát ra từcácphímđàndo taycủamộtngườikhônghiểubiếtvềâmnhạcđốivớichúngtachẳngcóíchlợigìhết,vìdùkhôngthạovềâmnhạcđichăngnữathìtrườnghợpkhiđặttaylênphímđànngườitacũnglàmphátranhữngthanhâm,vànhữngthanhâmnàykhôngcầndudươngcholắm.Đólàđặctínhchungthứhaicủacácgiấcmơ,dùchưađượchiểurõ.

Còncónhữngđặctínhchungnàokhácnữakhông?Tôikhôngtìmranữa,tôichỉthấynhữngsựkhácbiệtvềmọiđiểm:vềđiểmthờigiannằmmơcũngnhưvềtínhcáchrõrànghaykhông,vềvaitròcủacácsựxúcđộng,vềsựkéodàira..Theotôithìsựviệcxảyrachẳngkhácgìngườitaphảichốnglạimộtsựkíchđộngdùlàbịbóbuộc,dùchỉcótínhchấtchốclát,giànhgiật.Cónhữnggiấcmơrấtngắn,cókhichỉcómộthìnhảnh,mộttiếngnói;cónhữnggiấcmơrấtdài, rấtdồidào,kéodàinhưmộtcuốntiểuthuyết.Cónhữnggiấcmơrấtrõràngchẳngkhácgìđờithực,rõđếnnỗinhiềukhingườitatựhỏikhôngbiếtmìnhmêhaytỉnh;cónhữnggiấcmơrấtyếu,mơhồ,mờmịt,cókhilạirõrànglạivừamờmịt,cónhữnggiấcmơcónhiềuýnghĩa,vuivẻ,đẹpđẽ;cónhữnggiấcmơtráilạiloạnxạ,ngớngẩn,khóhiểu,lykỳ.Cókhichúngtathờơvớigiấcmơnhưngcó khi chúng ta thấy cảm động, đau đớn, có khi phát khóc, xúc động,ngạcnhiên,thíchthú...Nhiềugiấcmơbịquênngaysaukhithứcdậyvànếucócònđượcnhớlạithìcũngmờdầnđi;tráilạicónhữnggiấcmơmàngười tanhớmãi,nhất lànhữnggiấcmơtrẻcon,đếnnỗibamươinămsaumàcònrõràngnhưvừamớixảyrangàyhômqua.Cónhữnggiấcmơchỉxảy racómột lần;cónhữnggiấcmơxảyđixảy lạichomộtngườinhiềulần,hoặcynguyênnhưlầntrước,hoặccóthayđổichútít.Nóitómlại,sựhoạtđộngcủatinhthầnnàythựcracórấtnhiềuhìnhthức,cókhảnăngdiễn lạinhữnggìđãxảy rabanngàynhưngkhôngbaogiờgiốngnhaucả.

Chúngtacóthểcắtnghĩanhữnghìnhthứckhácnhaunàycủanhữnggiấcmơbằngcáchchorằngchúngtươngứngvớinhữngtrạngtháitrunggiangiữagiấcngủvàtìnhtrạngthứctỉnh,hoặcvớinhữnggiaiđoạnkhácnhaucủagiấcngủkhônghoàntoàn.Nhưngnếuthựcnhưthếthìmỗikhigiấcmơcàngngàycàngcógiátrịhơn,rõrànghơn,cónộidungdồidàohơn,chúngtaphảichorằngđókhôngphảilàmộttìnhtrạngnửathứcnửangủmàlàmộtgiấcmơthựcsự,bởivìtrongnhữnggiấcmơloạinày,đờisống

tinhthầncàngngàycànggầnvớiđờisốngtinhthầnlúcthứchơn.Điềucầnlànhữnggiấcmơđóphảithựcrõchứkhôngthểcólúcrõlúcmờhaycólúchợplýrồicólúclạingớngẩnvônghĩa.Nếuchúngtachấpnhậnđiềugiảithíchnóitrêntứclàchúngtađãgánchođờisốngtinhthầnkhảnăngthayđổitínhchấtsaysưacủagiấcngủtheomộttốcđộvàmộtcáchrõràngkhôngcótrongthựctế.Vìvậychúngtacóthểnóirằngcáchgiảithíchđókhôngđứngvữngđược.Thườngthườngsựviệckhôngđơngiảnnhưthế.

Bây giờ cho tới khi có quyết địnhmới, chúng ta sẽ không tìm hiểu ýnghĩacủanhữnggiấcmơnữa,nhưngsẽtìmcáchhiểurõnhữnggiấcmơbằngcáchdựavàonhữngđặctínhcủanó.Nóivềliênquangiữagiấcmơvàgiấcngủ,chúngtađãnóirằnggiấcmơlàmộtphảnứngđốivớimộtsựkíchđộngtronggiấcngủ,làmchogiấcngủkhôngyên.ĐóchínhlàđiểmđộcnhấtmàmônTâmlýhọcthựcnghiệmcóthểgiúpđỡchúngtabằngcáchhiếnchochúngtabằngchứngrằngnhữngsựkíchđộngxảyratronggiấc ngủ cũng xuất hiện trong giấcmơ. Chúng ta có nhiều công trìnhkhảosátvềvấnđềnàykểcảcôngtrìnhMauryVoldđãnóitrongnhữngdòngtrên,vàmỗingườichúngtacóthểxácnhậnđiềuđódựavàonhữngkinhnghiệmcánhân.Tôiđơncửnhữngthínghiệmchọntrongnhữngthínghiệm cũ nhất.ChínhMaury đã thí nghiệm ngay trên bản thânmình.TronglúcôngtangủcóngườichoôngtangửinướcCologne:ôngtamơthấymìnhởCariokinhđôxứAicập,trongtiệmJeanMariaFarina,rồitừđóphátsinhrabaonhiêuchuyệnlykỳ.Ngườitabấmnhẹvàogáyông:ông luônmơ thấymộtmiếng thuốcdánvàđếnông thầy thuốc săn sócôngtronglúcôngcònnhỏ.Ngườitanhỏlêntránôngmộtgiọtnước:ôngmơthấymìnhởbênÝmồhôiranhưtắmvàuốngrượuvangOrvieto.

Điềuđángchúýtrongnhữnggiấcmơdonhữngsựkíchthíchgâyrasẽxuấthiệnrõrànghơntrongmộtloạigiấcmơkhác.Đólàbagiấcmơgâyra domột tiếng động củamột chiếc đồnghồ báo thức (thí nghiệmcủaHildebrant).

“Mộtbuổi sángmùaxuân, tôiđidạoquamột cánhđồngđếnmột làngbêncạnh,thấydânlàngkéonhauđinhàthờ,quầnáođẹp,taycầmcuốnkinh.Hômđólàchủnhậtvàcódựthánhlễbắtđầurồi,tôiquyếtđịnhvàoxemlễnhưngvì trờinóngquánên tôingồinghỉ trongnghĩađịachungquanhnhàthờ.Vừachămchúđọcnhữngdòngchữtrênmộtôivừanghetiếngngườikéochuôngnhỏsắpgiónglênđểbáohiệulàbuổicầukinhsắp bắt đầu. Lúc đầu chuông còn đứng im, nhưng sau đó những tiếng

chuônglanhlảnhlàmtôitỉnhgiấc.Thìrachínhchiếcđồnghồbáothứcđãvừakêulên”.

“Mộtchuyệnnữa:Hômđólàmộtngàymùađôngtrongsáng.Tuyếtrơiđầyđường,tôiđịnhđixetrượttuyếtnhưngphảichờxe.Trướckhilênxe,tôiphảisửasoạnlạiáoấm,đemlòsưởitheo.Rồitôingồivàoxe,lạiphảichờnữachođếnkhingựabắtđầuđi.Ngựabắtđầuđi, tiếngnhạcvanglên nghe rất khó chịu làm tôi tỉnh giấc.Thì ra lần này cũng vẫn là cáiđồnghồbáothứclanhlảnh”.

“Thídụba:tôinhìncôngườilàmmangmộtchồngđĩatừbếptheohànhlangvàophòngăn.Chồngđĩaquácao,tôichỉsợkhônggiữthăngbằngthì vỡhết.Tôibảo chị tanên cẩn thận.Lầnnào chị cũng trả lời là chịquenrồi.Nhưngtôivẫnnhìnchịtabằngconmắtengại.Quảnhiênchịvấpngã,đĩarơixuốngđấtkêunghekinhkhủng.Nhưngtôicócảmtưởngnhưđókhôngphảilàtiếngđĩavỡ,nhưnglàmộttiếnggìkéodàimãinhưtiếngchuông.Lúctỉnhdậy,tôimớithấyđólàtiếngchuôngđồnghồbáothức”.

Nhữnggiấcmơnàythựcđẹp,đầyýnghĩa,cómạchlạchẳnhoi.Vì thếnênchúng tachảcógì tráchchúngđược.Chúngcóđặcđiểmchung làbaogiờcũngkết thúcbằngmột tiếngchuôngđồnghồbáo thức.Thế làchúngtathấyrõmộtgiấcmơđãphátsinhranhưthếnào.Nhưngchúngtacònbiếtmộtvàiđiểmkhácnữa.Ngườinằmmơkhôngnhậnra tiếngchuông đồng hồ báo thức (không có trong giấcmơ) nhưngmỗi lần hễnghetiếngchuônglàôngtathaytiếngchuôngbằngmộtthứtiếngkhácvàgiảithíchtheomộtlốikhác.Tạisao?Khôngtrảlờiđược.Ngườitacóthểchorằngđólàmộtcáigìhếtsứcvõđoán.Nhưngtìmhiểumộtgiấcmơtức là tìmhiểuxemtại saongườinằmmơ lạichọn tiếngđộngnàychứkhôngchọntiếngkhácđểgiảithíchsựkíchđộnglàmchobừngtỉnhdậy.NgườitacóthểhỏiMauryrằngnếutronggiấcmơngườitathấyrõràngsựkíchđộnglàsựnàothìngườitakhôngthểhiểutạisaosựkíchđộngnàylạixuấthiệndướimộthìnhthứckhôngliêncangìđếntínhchấtsựkíchđộngcả?VảlạitrongnhữnggiấcmơcủaMauryngườitathấynhiềubiếncốkỳlạgắnliềnvàosựkíchđộngnhưtrongtrườnghợpngửinướcCologne,nhữngbiếncốnàykhôngthểcắtnghĩađược.

Cácbạncầnđểý rằngchính trongcácgiấcmơcósựbừng tỉnhdậyditheomàchúngtacóthểnhìnthấyảnhhưởngcủanhữngkíchđộnglàmtangiấcmơ.Trongnhiềutrườnghợpkhácsựviệckhókhănhơnnhiều.

Khôngphảilúcnàonằmmơngườitacũngtỉnhdậyngay,vàkhisángdậynhớlạigiấcmơlàmsaongười tabiếtđượcsựkíchđộngnàođãgâyragiấcmơ?Cómộtlầnnhờmộttrườnghợpđặcbiệttôitìmrađượcmộtsựkíchđộngâmvangthuộcloạinày.MộtbuổisángtạiTyrol tôi tỉnhdậysaukhinằmmơrằngĐứcgiáohoàngvừa từ trần.Tôiđang tìmhiểuýnghĩacủagiấcmơđóthìbàvợtôiđộtnhiênhỏi:“Sángnayanhcónghetiếngchuôngởkhắpcácnhàthờkhông?”“Không,tôikhôngnghethấygìhết,tôingủrấtsay”.Nhưngsựkíchđộnglàmchomìnhnằmmơcótầnsốnàomàsauđóngườinằmmơtỉnhdậykhônghềhaybiếtgìvềsựkíchđộngđó?Tầnsốnàycóthểrấtcaomàcũngcóthểkhôngcao.Khikhôngcócáchnàođểbiếtđượccókíchđộnghaykhôngthìkhônglàmsaobiếtđượctầnsốđó.Vảlạichúngtachẳngcầnthảoluậnvềgiátrịcủacácsựkíchđộngbênngoài,bởivìnhữngsựkíchđộngnàychỉcóthểcắtnghĩađượcmộtphầnnàotronggiấcmơthôichứkhôngcắtnghĩatoànthểgiấcmơ.

Nhưng không thể vì thếmà chúng ta có quyền bỏ rơi thuyết này,mộtthuyếtcóphát triểnsâu rộng.Vấnđề tựhỏixemnguyênnhânnào làmchogiấcngủkhôngyênvàlàmchongườitanằmmơkhôngphảilàvấnđềquantrọng.Nếunguyênnhânkhôngphảilàmộtsựkíchđộngtừbênngoài thìcó lẽ làmộtsựkíchđộng từbên trongdogiácquangâynên.Quanniệmnàyđượcngườidânthànhphốtintưởngrấtnhiều.Chúngtachẳngthườngnghenóirằngnhữnggiấcmơthườngdobaotửgâynênhaysao?Nhưngkhổnỗilàtrongtrườnghợpnàynữacóthểrằngcómộtsựkíchđộngnộitâmxảyratrongbanđêmnhưngsángrakhôngcònđểlạidấuvếtgìnữavàdođókhôngchứngminhđược.Tuyvậychúngtakhôngmuốntỏvẻlơlàvốinhữngthínghiệmchorằngnhữnggiấcmơthườnggắnliềnvớinhữngsựkíchđộngbênngoài.Khôngaiphủnhậnrằngtrạngthái củacáccơquannội tâmcóảnhhưởngđếncácgiấcmơ.Người takhôngthểbỏquasựliênquangiữamộtvàigiấcmơvớiviệcnướctiểuchấtđầy trongbàngquanghay sựkíchđộngcác cơquan sinhdục củaphụnữ.Từnhữngtrườnghợprõràngnàyngườitaquanhữngtrườnghợpkhácchứngtỏrằngnhữngsựkíchđộngbắtnguồntừcáccơquannộithểquả có ảnh hưởng tới các giấcmơ và những sự xảy ra trong giấcmơchínhlàsựpháchoạ,sựthànhhình,sựgiảithíchnhữngsựkíchđộngđó.

Schernerđãkhảocứunhiềuvềcácgiấcmơ,đặcbiệtnhấnmạnhđếnsựliênquangiữanhữngsựkíchđộngnộithểnàyvànhữnggiấcmơ.Ôngđãchochúngtanhiềuthídụrấthayđểchứngminhýkiếncủamình.Vídụnhưkhiôngtanằmmơthấyhaihàngembéxinhtraitócnâu,đứngtrước

mặtnhautrongtháiđộđấutranh,nhảyxổvàođánhnhau,ôngnghĩrằngđó làhaihàmrăng.Sựgiải thíchnàyđượcxácnhậnsauđóvìkhi tỉnhdậyôngđãphảiđinhổmộtcáirăngdàihơnnhữngcáikhác.Khingườitanằmmơthấymộthànhlangdài,ngoằnnghèochậthẹpthìngườitanghĩngayđếnmộtsựkíchđộngtrongruột.Cáchcắtnghĩanàykhôngphảilàkhôngcólý.ChúngtacóthểchấpnhậnýkiếncủaSchernerchorằnggiấcmơ thườnghìnhdung cơquangây ra sựkíchđộngbằngnhữngđồvậtgiốngcơquanđó.

Vìthếchúngtakhôngcôngnhậnrằngnhữngsựkíchđộngnộithểcóthểảnhhưởngtớicácgiấcmơynhưnhữngsựkíchđộngtừbênngoàivào.Khổmộtđiều,sựgiải thíchđócũngbị lýlẽnhưđốivớinhữngsựkíchđộngbênngoàibàibác.Trongrấtnhiềutrườnghợpsựgiảithíchbằngsựkíchđộngbêntrongkhôngchứngminhđượcvàkhôngchắcchắn.Chỉcómột vài giấcmơ làm cho người ta nghi rằng cómột sự kích động bêntrongcũngnhưbênngoàichỉcắtnghĩađượcmộtphầnnàogiấcmơchứkhôngcắtnghĩađượctoànthể.

Tuynhiênchúngtacầnđểýđếnmộtđiểmđặcbiệtcủanhữnggiấcmơdosự kích động bên trong gây nên. Giấcmơ không gợi lại sự kích độngnguyênvẹnmàthayđổiđi,bằngmộtsựámchỉxếploạidướimộthìnhthứcnàođó,thaythếbằngmộtsựkíchđộngkhác.Chúngtaphảiđểýđếnnhữngsựbiếndạngđótrongnhữnggiấcmơtiếpdiễn,bởivìlàmnhưthếchúngtacónhiềuhyvọnghiểuđượctínhchấtthựcsựcủacácgiấcmơ.Khichúng ta làmmộthànhđộngnàođó trongmột trườnghợpnàođó,đâucóphảikhitrườnghợpđókhôngcónữathìhànhđộngcủachúngtabịtriệttiêuluôn.VởMacbethchẳnghạnđượcviếttrongtrườnghợpđăngquangcủamộtôngvuađầutiênquytụtrênđầumìnhbavươngmiệncủabanước.Nhưngcóphải trườnghợp triệt tiêuhếtnộidungcủavởkịchđâu,cóphảitrườnghợpđóđủcắtnghĩađượcgiátrịcaocảcủanhữngbíẩncủavởkịchkhông?Cóthểlàsựkíchđộngbêntrongvàbênngoàitácdụngđếnngườinằmngủchỉdùngđểmởđầuchogiấcmơthôichứkhônghềchochúngtabiếtgìvềtínhchấtthựcsựcủanó.

Tính chất chung kia của các giấcmơ, tính chất đặc biệt tinh thần củachúngrấtkhóhiểuvàkhôngđưaramộtchỗdựanàochomộtcuộckhảosátsauđó.Thườngthườngnhữngbiếncốtronggiấcmơhiệnradướihìnhthức thị giác. Những sự kích động có thể giải thích được sự kiện nàykhông?Cóđúnglàchúngtađãbịkíchđộngtrongmơhaykhông?Nhưngtạisaogiấcmơlạixuấthiệndướihìnhthứcthịgiáctrongkhinhữngsự

kíchđộngvàomắtlạirấtítkhigâynêngiấcmơ?Haylàchúngtanằmmơthấynóichuyệnhaynghediễnvănlàmsaochứngminhđượcrằngtrongkhitangủnhữngtiếngnóichuyệnhaytiếngđộngđãđậpvàotaita?Tôicươngquyếtgạtbỏgiảthuyếtnày.

Nếuđặc tínhchungchomọigiấcmơkhônggiúpgìchochúng ta trongviệccắtnghĩacácgiấcmơthìbiếtđâuchúngtalạichẳngmaymắnhơnkhixétđếncácsựkhácbiệtgiữacácgiấcmơ.Thườngthườngcácgiấcmơlộnxộn,khóhiểu,khôngcóýnghĩgì;nhưngcũngcónhữnggiấcmơđầyđủýnghĩa,rõràng.Chúngtathửxemxétnhữnggiấcmơnàycócắtnghĩađượcgiấcmơkiakhông?Tôikểchocácbạnnghemộtgiấcmơhợplýdomộtthanhniênkểlạichotôinghe:“TronglúcđidạophốtôigặpôngXvàđivớiôngmộtquãngđường,rồisauđótôivàomộttiệmđểăncơmthấycóhaingườiđànbàvàmộtngườiđànôngđếnngồingayvàobàn tôi.Tôibựcmìnhkhông thèmnhìnhọnhưng rồi saucũngnhìnvàthấy họ là những người rất lịch sự”. Sau đó người kể chuyện nói rằngchiềuhômđóanhtaquảcóđiphốthựcvàcógặpôngX..thực.Nhưngphầnkiagiấcmơkhôngdonhữngđiềunhớlạitrựctiếpnhưnggắnliềnvóimộtbiếncốxảyratrướcđóítngày.Vàđâylàmộtgiấcmơcùngloạicủamộtbà.Chồngbàtahỏi:“Mìnhcócầnphảicănglạidâychocáiđàndương cầmkhông?”Bà ta trả lời: “Vô ích, vì còn phải thay cả da bọcnữa”.“Giấcmơnàygợilạimộtcâuchuyệncủahaivợchồngbuổichiềuhômđó.Haigiấcmơngắnngủichotabiếtnhữnggì?Chúngtacóthểtìmthấytronggiấcmơnhữnggiaiđoạngắnliềnvàocácbiếncốđó.Nếuđólàkếtquảcủatấtcảcácgiấcmơthìđólàđiềuđángkểlắmrồi.Nhưngsựthựckhôngphảinhưthếvìđiềuchúngtavừanóichỉápdụngchorấtítgiấcmơ.Trongđasốtrườnghợpchúngtakhôngthấycóýnghĩagìliênquanđếnbiếncốxảyratrongkhithứcvàkhônghiểunhữngyếutốnàogâynênnhữnggiấcmơkhóhiểuvàvônghĩađó.Chúngtachỉthấyrằngchúngtalạiđứngtrướcmộtvấnđềmới.Khôngnhữngchúngtacầnbiếtgiấcmơcónhữngýnghĩagì,chúngtacòncầnbiếtlàtrongnhữngtrườnghợpnàonhữnggiấcmơrõràngđầyýnghĩa,tạisaovàvimụcđíchnàomàchúngtalạithấytronggiấcmơnhữngbiếncốvừaxảyratrongngày”.

Chắccácbạncũngnhưtôithấychánnảntrongcôngviệckhảocứunhưthế.Dùchúngtacóđểhếttâmtrívàomộtvấnđềcũngchẳngcóíchgìmộtkhichúng tachưabiếthướngcôngcuộckhảocứucủachúng tavềphía nào. Tâm lý học thực nghiệm chỉ hiến cho chúng tamột số rất ítnhữngdữkiệnvềvai tròcủacác sựkíchđộngbênngoàidùnhữngdữkiệnđórấtquýbáuđốivớichúngta.Triếthọcchẳngcóthểcungcấpcho

cáigìkháchơnlàtháiđộkhinhthườngvìcôngviệccủachúngtabịcoichẳngcó lợi íchgì cho tri thứchết.Sauhết chúng takhôngmuốnvaymượngìcáckhoahọcthầnbí.Lịchsửvàsựkhôngngoancủacácdântộcdạychúngtarằngnhữnggiấcmơcóýnghĩa,cótínhchấtquantrọng,báotrướcđượctươnglainhưngđólàđiềurấtkhóchấpnhậnvìkhôngchứngminh được. Chính vì thếmà những cố gắng đầu tiên của chúng ta đãkhôngđưalạikếtquảgì,nhưnướcchảyquacầu.

Nhưngtrongkhikhôngchờđợi,chúngtalạiđượcgiúpđỡtừmộthướngkhác đến, một hướng chưa bao giờ ngờ tới. Tiếng nói, một thứ tiếngkhông bao giờ có tính cách ngẫu nhiên cả, như sự kết tinh của tất cảnhữngđiềuhiểubiếtcủaloàingười,tiếngnóimàngườitaphảidùngmộtcáchrấtthậntrọngbiếtcó“nhữnggiấcmơtrongkhithức”:đólàkếtquảcủatrítưởngtượng,nhữnghiệntượngrấtphổthông,cóthểxảyrađốivớinhữngngười đau ốmmàbất cứ ai cũngkhảo sát đượcbằng chính bảnthânmình.Điềmđặcbiệtởđâylàtuyđượcgọilà“nhữnggiấcmơtrongkhithức”,nhữnggiấcmơđặcbiệtnàylạikhôngcótínhchấtnàochungchonhữnggiấcmơ thựcsựcả.Đúngnhư têngọi,chúngkhôngcó liênquangìđếngiấcngủ.Nhữnggiấcmơtrongkhi thứcnàykhôngcómộtchútgìliênquanđếntínhchấtchungthứhaitrongcácgiấcmơthựcsựvìkhông hề có những biến cố, không hề có những ảo tưởng mà chỉ cónhững hình dung thôi: người ta biết rằng mình tưởng tượng, người takhônghềtrôngthấymàchỉsuynghĩthôi.Nhữnggiấcmơnàythườngxảyraởtuổidậythì,trongthờiniênthiếu,biếnmấtkhiđứngtuổi,rồilạixảyralúctuổigià.Nộidungcủanhữnggiấcmơ,kếtquảcủasựtưởngtượngnày thườngcónhững lýdo rất rõ ràng.Đó lànhữngkhungcảnhvềuyquyền,nhữnghammuốnvềtìnháicủangườimơmộngđượcthoảmãn.Đốivớinhữngngườitrẻtuổithìđólànhữnggiấcmơvềthamvọng;đốivớinhữngđànbà thíchcónhững thànhcôngvề tìnhái thìđó lànhữnggiấcmơvềtìnhái.Nhưngluônluônngườitagặpnhữngnhucầuvềtìnháiđằngsaunhữnggiấcmơcủađànông:nhữngsựthànhcôngvànhữnghànhvianhhùngcủanhữngngườimơmộngđềutậptrungvàonhữngsựthànhcôngvềtìnhái,cómụcđíchnhằmđạtđượcsựthánphụcvàlòngyêucủangườiđànbà.Ngoàinhữngtínhchấtđóranhữnggiấcmơtrongkhihìnhảnhcónhiềuhình thứckhácnhauvàchịunhiềuhậuquảkhácnhau.Cónhữngcơnmộngbịbỏrơivàbịthaythếbằngnhữnggiấcmơkhác; có những cơnmơđược giữ lại, phát triểnmạnhmẽ và trở thànhnhữngcâuchuyệndàidằngdặcvàbiếnđổitheonhữngbiếncốcủacuộcđời.Người tacó thểchorằngchúngtađi theocùngvới thờigianvà indấuvếtcủathờigiannhưlàbằngchứngcủanhữngtìnhtrạngmới.Chúnglàđềtàichocáctácphẩmthivănthườngthayđổi,biếnhoácácgiấcmơ

trong khi thức này thành những trạng thái rồi đặt vào trong các tiểuthuyết,truyệnngắn,haykịchbản.Baogiờngườimơmộngcũnglànhânvậtchínhtrongtácphẩmđódùxuấthiệndướihìnhthứccủachínhmìnhhaydướihìnhthứccủamộtnhânvậttạonên.

Nhữnggiấcmơtrongkhithứcnàysỡdĩđượcgọinhưthếlàvìnhữngsựliênquanvớiđờithựcchúngkhôngcóthựchơngìnhữnggiấcmơchínhthức.Cóthểrằngcảhailoạiđềuđượcgọilànhữnggiấcmơvìcảhaiđềucócănbảntrênmộttínhchấttinhthầnnàođómàchúngtachưabiếtvàđang tìmkiếm.Cũngcó thể làcáidanh từchungngười tadùngđểgọichúngchẳngcógìquantrọngđángchúý.Đólàtấtcảnhữngvấnđềchỉđượcgiảiđáptrongnhữngphầnsauthôi.

Nhữngđiềukiệnvàkỹthuậtcủasựgiảithích

Nhưvậy,muốnchocôngcuộckhảosátvềgiấcmơ tiến triển,chúng taphảicómộtconđườngmới,mộtphươngphápmới.Tôimuốnđềnghịvớicác bạn một điều thực giản dị: chúng ta hãy coi những giấc mơ nhưnhữnghiệntượngkhôngcótínhchấtcơthểmàchỉcótínhchấttinhthần.Bạnbiếtđiềuđócónghĩagì,nhưngcáigìđãchophépchúngtalàmđiềuđó?Khôngcógìhếtnhưngcũngchẳngcógìcấmchúngta.Sựviệcnhưthếnày:nếugiấcmơlàhiệntượngcơthểthìchúngtachẳngcầnđểýđếnnữa,chúngtachỉđểýđếnnhữnggiấcmơvìđólànhữnghiệntượngtinhthần.Vìvậychúngtaphảigánchonónhữngtínhchấttinhthầnđểxemcôngviệckhảocứucủachúngtasẽđiđếnđâutrongđiềukiệnđó.Theokếtquảthulượmchúngtasẽbiết làcónêngiữgiảthuyếtcủachúngtakhông?Bởivìchúngtađịnhđitớiđâu,mụcđíchcủachúngtalàgì?Mụcđíchđólàmụcđíchcủamọikhoahọcnóichung:chúngtamuốntìmhiểucáchiện tượng, ràngbuộcchúngvàovớinhauđể rồimởrộngphạmviquyềnhạncủachúngtađốivớichúng.

Vậychúngtatiếptụccôngtrìnhkhảocứubằngcáchcoigiấcmơnhưmộthiệntượngtinhthần.Nhưngtronggiảthuyếtcácgiấcmơđónhưlàmộtcáchphátbiểucủangườinằmmơ,mộtcáchphátbiểukhôngchochúngtabiếtgìhết,màchúngtakhônghiểu.Ởtrườnghợpcácbạnthìcóthểlàm việc gì khi bạn không hiểu gì về tôi cả. Bạn sẽ hỏi tôi phải vậykhông? Vậy tại sao chúng ta không hỏi luôn người nằmmơ? Tại saochúngtakhônghỏingaychínhngườiđóxemgiấcmơcủaanhtacónghĩagì?

Cácbạnhãynhớrằng,cómộtlầnchúngtađãởtrongtìnhtrạngtươngtự.Đó là trường hợpmột hành vi sai lạc,một trường hợp lỡ lời. Cómộtngườinói:“Cónhữngviệcđãxảyra(Vorschweingekommen)”.Chúngtahỏianhtaxemanhtađịnhnóigìtrongcâunóivônghĩađó.Anhtatrảlời là ý anh ta muốn nói: “Đó là những trò con heo (Das warenSchweinrein)”nhưngýkiếnnàybịmộtýkiếnônhòahơnchènép:“Cónhững sự việc xảy ra (Vorschein)”.Nhưngý tưởng thứ nhất bị dồn éplàmchoanhtathaychữVorcheinbằngchữVorschwein,mộtchữkhôngcónghĩagìnhưngdiễntảđượcýchêbaicủaanhta.Lúcđótôiđãgiảngchocácbạnngherằng,sựphântíchnàylàđiểnhìnhchocôngcuộckhảocứuvềphântâmhọc.Vàbâygiờthìbạnhiểutạisaomônphântâmhọc

lạiápdụngkỹthuậtgiảiquyếtcácđiềubíẩnbằngcáchhỏingayđươngsự.Vì thế, chonênđến lượtngườinằmmơphảinói cho chúng tabiếtgiấcmơcủaanhtacónghĩagì.

Tuy nhiên trong giấcmơ không phải làmọi sự đều giản đơn như thế.Trong các hành vi sai lạc chúng ta đứng trước những trường hợp đơngiản;rồisauđóchúngtaphảigặpnhữngtrườnghợpbớtđơngiản,khimàđươngsựkhôngmuốnnóichochúngtanghegìcả, trái lạicòngiậndữtrướcnhữnglờiđềnghịcủachúngta.Vềcácgiấcmơbaogiờanhtacũngtrả lời không biết gì hết.Anh ta cũng không có ý kiến gì về cách giảithíchcủachúngtavìthựcsựchúngtachẳngcógìđềnghịvớianhtahết.Cóphảivì thếmàchúngtađànhphảibỏrơi lốigiải thíchcủachúngtakhông?Ngườinằmmơkhôngbiếtgìhết,chẳngcóngườithứbanàochochúng ta biết thêm được điều gì, chính chúng ta cũng không có mộtnguồn tin tứcnàođểbiết thêm, chúng ta chẳngcònhyvọngđượcbiếtđiềugìcả.Đúngvậy,cácbạncứviệcđầuhàngđitheotôi.Tôichorằngcóthểngườinằmmơbiếtgiấcmơcủaanhtacónghĩagìnhưngvìkhôngbiếtrằngmìnhbiếtnênchorằngmìnhkhôngbiết.

Cácbạnsẽchorằngđâylàlầnthứhaitôi lạidùnglạisựgiảdụvàlàmnhưthếtôigiảmgiá trịcủaphươngphápđinhiều.Điềugiảdụthứhai:Trongconngườicónhữnghoạtđộngtinhthầnmàanhtabiếtlàcónhưngkhôngbiếtđólàgì...Cácbạnsẽchorằngnhữnggiảdụnàykhôngthểnàothànhsựthựcđượcnênnhữngkếtluậncủatôisẽkhôngcógiátrịgì.

Đúngthế,nhưngtôikhôngmờicácbạnđếnđâyđểgiấugiếmhayphơibàycáigìhết.Tôiđãbáothứctrướcrằngđâychỉlàbàihọcnhậpmôn,điềuđókhôngcónghĩarằngtôiphảihiếnchocácbạncácbàihọctườngtrìnhthựcđẹpchegiấunhữngcáikhókhăn,lấpcáchốthiếusótđểlàmcho các bạn có cảm tưởng rằng đã học được một chút gì rồi. Không,chínhvìcácbạnlànhữngngườimớibắtđầunêntôiphảitrìnhbàykhoahọccủachúng tavớinguyênhìnhcủanó,vớinhữngcáigìkhôngđiềuhòa,caovọngcủanócũngnhưnhữngkhókhăn.Tôibiếtkhoahọcnàocũngthếnhấtlànhữngkhoahọcmớibắtđầu.Tôicũngbiếtlàgiáodụcthườngcóthóiquenchegiấukhôngchosinhviênbiếtnhữngkhókhănvànhữngđiềuthiếusótcủamônhọc.Vìvậy,tôiđãđưarahaiđiềugiảdụcóliênquanchặtchẽđếnnhau,nếucácbạnthấysựviệcđókhónhọcquá,khôngvữngchắcvànếucácbạnquenvớinhữngsựxác thựccaohơn,nhữngsựdiễndịchđẹpđẽthìcácbạnchẳngnênđixahơnnữa.Tôicònchorằngcácbạnnêngạtramộtbênnhữngvấnđềtâmlýthìhơn.Bởivì

cácbạnsẽkhôngthấyconđườngchúngtađangtheođuổilàconđườngchắcchắnđángtheo.Vảlạimộtkhoahọccóthểchonhânloạiđiềugìđómàkhôngcần tìmnhữngkẻủnghộmình.Chínhnhữngkết quả sẽnóinhiềuvềgiátrịcủanó,nócóthểchờchonhữngkếtquảđólàmchomọingườichúý.

Nhưngtôicầnbáotrướcchonhữngngườimuốntheoconđườngtôiđilàhaiđiềugiảdụcủatôikhôngcógiátrịbằngnhau.Đốivớiđiềuthứnhất,chúngtasẽdùngcôngcuộckhảocứuđểchúngtachứngminhrằnggiấcmơlàmộthiệntượngtinhthần.Cònvềđiềuthứhai,chúngtađãdùngnótrongmộtcôngviệckhácrồi,chúngtachỉcòndùngnóđểgiảinhữngbàitoántrongvấnđềnày.

Ởđâuvàtrongphạmvinàongườitachứngminhrằngcómộttrithứcmàchúngtakhôngbiếtgìhết,đúngnhưtrườnghợpcủaanhchàngnằmmơcủachúngta.Đólàmộtđiềurấtđángchúý,đángngạcnhiên,cóthểthayđổihẳnquanniệmcủa chúng tavềđời sống tinh thần, khôngcầnphảilánhmặtlàmgì.Đólàmộtsựkiệndiễntảmộtcáigìcóthực.Vậymàsựkiệnnàykhônghềlánhmặt.Nếungườitakhôngbiếtđếnnóđâucóphảilỗitạinó;chúngtacũngkhôngcólỗigìnếutấtcảnhữngngườixalạđốivớinhữngsựquansátvàthínghiệmvềvấnđềnàyđưara.

Việc chứngminh sự cómặt của sự kiện này đã được thực hiện trongphạmvithôimiên.TôiđượcchứngkiếnthínghiệmsauđâycủaLiebaultvàBernheimnăm1889ởNancy:Người tarungủmộtngười trongmộtgiấcngủmộngdu,trongđóngườibịrungủđượcgâychocómộtthứảogiác:lúctỉnhdậyanhchàngcóvẻnhưkhônghaybiếtnhữngsựviệcxảyratronggiấcngủ.KhiBernheimhỏianhvềnhữngsựviệcxảyra,anhtrảlờilàanhkhôngnhớgìhết.NhưngBernheimhỏiđihỏilạivàquảquyếtlàanhtaphảibiếtvàchắcchắncóbiết:thếlàanhchàngngậpngừng,bắtđầutậptrungýtưởngrồilạinhớlạinhưtronggiấcmơmộtđiều,rồihaiđiều rồicàngngàycàngnhiềuhơn,càngrõhơn lêncho tớikhinhớ lạiđượchếttừđầuđếncuốikhôngcònsótmộtđiềunào.Vìđươngsựkhônghềđượcaichobiếtnhữngđiềuđó,chúngtaphảikếtluậnrằngngaytrướckhibịthúcđẩy,bắtphảinhớlại,anhtađãbiếtcónhữngsựviệcxảyratronglúcngủ.Chỉcóđiềulànhữngbiếncốđónhưkhôngbiếtrằngmìnhbiết, tưởng rằngmìnhkhôngbiết.Trườnghợpđóhoàn toàngiốngnhưtrườnghợpngườinằmmơcủachúngta.

Chắchẳncácbạnngạcnhiênkhinghekểlạisựkiệnđóvàbạnsẽhỏi:tại

sao ông lại không áp dụng phương pháp đó cho những hành vi sai lạctrongkhichúngtagánchongườinóilỡlờinhữngýmuốnmàanhtacholàkhôngcóvànhấtđịnhphủnhận.Ngaykhimộtngườichorằngmìnhkhônghaybiếtgìvềnhữngbiếncố,thựcracótrongtrínhớcủamìnhthìviệcanh takhôngbiếtgìvềnhữngbiếncốkhác trongsựhoạtđộngvềtinhthầnchảlàmaingạcnhiêncả.Lýluậnđósẽlàmchochúngtahiểucáchànhvisailạc.Đánglẽtronglúcđótôiphảidùngcáchđóthựcnếutôikhôngmuốnđểdànhdùngtrongmộttrườnghợpkhácmàtôicholàcầndùnghơn.Mộtphầntrongcáchànhvisailạcđãkhiếnchocácbạncónhữnggiảithích,cònphầnkiađãđưacácbạnđếnchỗchấpnhậnsựcómặtcủacác sựhoạtđộng tinh thầnchưađượcbiếtđến.Đốivớinhữnggiấcmơchúngtabuộcphảitìmcáchgiảithíchnơikhácvàtôinghĩrằngchúng ta có thể coi đó nhưmột trường hợp thôimiên. Tình trạngmộtngườikhi làmhànhvi sai lạc làmột tình trạng thôimiên.Trái lạigiữatìnhtrạngthôimiênvàtìnhtrạngngủcósựgiốngnhaurấtrõràng.Thựctếngườitathườngnóirằngthôimiêntứclàgiấcngủnhântạo.Chúngtabảongườiđangbịthôimiên:ngủđi.Vànhữnglờichúngtagợichongườiđógiốngnhưmộtgiấcmơ tronggiấcngủbình thường.Trạng thái tinhthần trong cả hai trườnghợpgiốngnhau hoàn toàn.Tronggiấc ngủ tựnhiên chúng ta gạt bỏ hết những dây liên lạc với đời sống bên ngoài;tronggiấcngủthôimiêncũngthếchỉkhácmộtđiềulàchúngtavẫntiếptụcđểýđếnngườiđangthôimiênta-vàchỉngườiđóthôi-vàđangliênlạcvớita.Vảlạicáimàngườitagọilàgiấcngủcủangườivútrongđóngườivútuyngủnhưngvẫnliênlạcvớiđứatrẻchẳngkhácgìgiấcngủthôimiên.Vìvậysẽchẳngcóđiềugìquátáobạonếuchúngtagánchogiấcngủtựnhiênmộtđiểmđặcbiệtcủagiấcngủthôimiên.Dođó,khichúngtachorằngngườinằmngủbiếtrõgiấcmơcủamìnhnhưngkhôngbiết rằng mình không biết không phải là không có căn bản. Đến đâychúngtathấymởramộtconđườngthứbatrongviệckhảosátcácgiấcmơ: sau những giấc mơ đó, những kích thích bên ngoài gây nên saunhững giấcmơ trong khi thức, chúng ta có những giấcmơ do sự thôimiêngâynên.

Vàbâygiờchúngtalạicóthểtiếptụccôngviệckhảosátvớimộtlòngtintưởng to lớn.Vậy tức là người nằmmơ biết rõ về giấcmơ củamình,chúng ta chỉ còn làm sao cho họ biết và nói cho ta nghe.Chúng ta sẽkhôngyêucầungườiđónóingaychotabiếtgiấcmơđócóýnghĩagì,chúngtachỉmuốnlàmsaochoanhtanhớlạinguyênnhângiấcmơ,gợilạinhữngýkiếnvàlợiíchcủagiấcmơđó.Trongtrườnghợphànhvisailạc(chắcchắncácbạncònnhớ)đặcbiệtlàtrongcâuchuyệnlỡlờivềchữVorchwein, chúng tađãhỏiđươngsự tại saoy lại lỡ lờinhư thế, thìý

tưởngđầutiênđếntrongđầuanhtađủchochúngtabiếtrõsựviệcrồi.Chúngtasẽđưavàothídụnày,ápdụngmộtkỹthuậtđơngiản.Chúngtasẽhỏingườinằmmơlàtạisaoôngtalạinằmmơnhưthếvàcoicâutrảlờiđầutiênlàmộtlờigiải thích.Chúngtasẽkhôngđểýđếnnhữngsựkhác biệt trong trường hợp người nằm mơ tưởng rằng mình biết vớitrườnghợpchorằngmìnhkhôngbiết,vàchúng tasẽgiảiquyếtvấnđềbằngcáchcoinhữngtàiliệuđónhưthuộccùngmộtloại.

Kỹthuậtnàyquảthựcrấtgiảndịnhưngtôisợcácbạnlạiphảnđối.Vàcácbạnsẽbảo:“Đólàmộtđiềugiảdụmới”.Điềugiảdụthứbavàđiềunàycònkhôngđáng tinhơnhaiđiềukianữa.Thếnào?Ôngbảongườinằmmơnóichoôngnhữngđiềuanhtanhớlạivềgiấcmơrồiôngtacoiluôncâutrảlờiđầutiêncủaanhtanhưlàmộtlờigiảithíchsao?Nhưngthựcsựthìcóthểlàanhtakhôngnhớlạihếtvàchỉcótrờimớibiếtanhtanhớlạiđiềugì.Chúngtôikhônghiểuôngđịnhchờgìởchúngtôi.Đánglẽphảivậndụng tríócphêbình thìởđâyông lạiđòihỏichúng tôi tintưởngôngquáđáng.Vảlạimộtgiấcmơkhôngthểsosánhvớisựlỡlờivìtronggiấcmơcónhiềuthứlắm,mìnhphảichúýđếnnhữngđiềunàotrongnhữngđiềungườitanhớlại.

Cácbạnnóiđúng.Mộtgiấcmơkhácmộtsựlỡlờiởchỗcónhiềuyếutốvàchúngtaphảicoisựkhácbiệtnàylàquantrọngkhikhảosát.Vìthếtôiđềnghịchiagiấcmơrathànhnhiềuyếutốvàxéttừngyếutốriêngbiệtmột,nhưthếchúngtasẽcómộtsựgiốngnhauvớisựlỡlời.Bạncũngcólýkhichorằngkhihỏivềtừngyếutốmộttronggiấcmơcũngcóthểlàngườinằmmơsẽtrảlờianhtakhôngnhớgìhết.Saunàybạnsẽthấylàcónhữngtrườnghợpmộtcâutrảlờinhưthếchúngtacũngdùngđược,vàđiềukỳlạlàđólạichínhlànhữngtrườnghợpgiúpchochúngtacóđượcnhữngýtưởngvữngchắc.Nhưngthườngthườngkhingườitanằmmơtrảlờilàkhôngnhớgìcả,chúngtasẽvặnvẹoanhta,hỏiđihỏilại,bảochoanhtabiếtlàanhtaphảicómộtýgìvàsaucùngchúngtasẽthànhcông.Anhtasẽchochúngtamộtýkiếnbấtcứýkiếnnàocũngđược,khôngquanhệgì,anhtasẽchochúngtarấtdễdàngnhữngýkiếnmàanhtagọilà ý kiến lịch sử. Anh ta sẽ nói: “Sự việc xảy ra chiều hôm qua” hay“Điềunàylàmtôinhớlạiviệcmớixảyragầnđây”.Làmnhưthếdầndầnchúngtasẽthấylànhữnggiấcmơthườnggắnliềnvớinhữngcảmtưởngnhận được trong ngày gần đó và sự việc này xảy ra luôn luôn hơn làchúngtatưởnglúcđầu.Saucùng,đitừgiấcmơanhchàngđósẽbắtđầunhớlạinhữngđiềurấtxaxôi,nhiềukhixaxôilắm.

Tuynhiênnếuvềnhữngýkiếnphụbạncólýthìvềđiểmcầnthiếtbạnlạikhôngcólý.Bạntưởngrằngtôiđãhànhđộngvõđoánkhicoicâutrảlờiđầutiêncủangườinằmmơlàmộtlờigiảithích,mộtđiềuđemlạichotôiđiềutôimuốntìmhaychỉvẽchotôiconđườngphảitheo;bạnkhôngcólýkhichorằngcâutrảlờicủangườinằmmơsẽkhôngliênquangìđếnnhữngđiềutôiđangtìmvànếutôiđangchờđợicómộtđiểmgìtứclàtôiđang tin tưởng quá đáng. Có lần tôi đã trách các bạn về điểm quá tintưởngvàosựtựdovàtínhcáchtựnhiênvềphươngdiệntâmlý,tôiđãcódịpnóirằngmộtsựtintưởngnhưthếlàphảnkhoahọc,khôngthểđứngvữngđượctrướcsựđòihỏicủathuyếtđịnhmệnhtinhthần.Khingườitađượchỏiđưaramộtýkiến,chúngtađứngtrướcmộtsựkiệnmàchúngtaphảichấpnhận.Nóinhưthếchúngtôikhôngmuốnđưaramộtýkiếnnàyđểphảnđốimộtýkhác.Người tacó thểchứngtỏđượcrằngýkiếnđóngườiđượchỏiđưarakhôngphảilàkhôngliênquangìđếnđiềuchúngtatìm.Tôivừađượctinlàmôntâmlýhọcthựcnghiệmcũngvừachochúngtanhữngbằngchứngnhưthếtuytôicũngkhôngtintưởngquáđángvàosựviệcđó.

Vìlàvấnđềquantrọng,tôiyêucầucácbạnchúýđặcbiệt.Khiđòihỏimộtngườinàođóchotôibiếtýnghĩgìđãđếntrongđầuócanhtavềmộtđiểmnhấtđịnhnàođótronggiấcmơtôiyêucầu,ngườiđócứđểchoýkiếntựnhiênliêntưởngvớinhaukhiđitừmộtýkiếnnguyênthủy.Điềunàycầnmộtsựchúýđặcbiệt,mộtchiềuhướngkháchẳnchiềuhướngcủasựsuynghĩ.Cónhiềungườitìmthấychiềuhướngđódễdàng,nhiềungườikháclạigặpphảikhókhăntrongvấnđềnày.Vậymàsựtựdoliêntưởngcómộtgiátrịrấtcao:vídụkhitôibỏrơisựhìnhdungnguyênthủymàchỉđểýđếntínhchấtcủaýkiếnđóthôi,vídụnhưyêucầuđươngsựtựdonghĩđếnmộttênriênghaymộtconsốnàođó.Mộtýtưởngnhưthếcòn võ đoán không lường được hơn là ý kiến dùng trong kỹ thuật củachúngta.Nhưngchúngtacóthểchứngtỏrằng,trongtrườnghợpnàoýkiếnnàycũngđượcquyđịnhbằngnhữngsựviệcnộithể.Nhữngsựviệcnộithểnàykhicótácdụng,chúngtakhôngbiếtgìhơnlànhữngkhuynhhướnggâyrốitrongnhữnghànhvisailạchaynhữngkhuynhhướnggâyranhữnghànhvibấtchợt.

Tôiđãlàmnhiềucuộcthínghiệmnhưthếvềnhữngtênriêngvànhữngcon số đến tự nhiên trong óc.Nhiều người khác cũng làm như tôi, vànhiềucôngtrìnhkhảocứuđãđượcinlênthànhsách.Ngườitadựavàotênriêngvừanghĩđếnđểđềnghịnhữngliêntưởngcótínhcáchliêntục,khôngphảilàhoàntoàntựdonhưnggắnliềnýnọvàoýkianhưnhữngý

tưởngđượcgợi racho từngyếu tốmột tronggiấcmơ.Người tacứ thếtiếp tục cho tới khi không còn gợi được thêmmột ý nào nữa. Khi thínghiệmchấmdứtngườitađứngtrướcmộtsựgiảithíchchobiếtnhữnglýdotạisaoýđólạiđượchiệnratrongócngườiđượchỏitênriêngđógâynên,vàchochúngtahiểurõtầmquantrọngcủacáitênđóđốivớingườiđượchỏi.Những thí nghiệmbao giờ cũngđưa đến nhữngkết quả nhưnhau,đượclàmvớinhiều trườnghợpkhácnhauvàcầnphát triển thêmnhiều trườnghợpkhácnữa.Những sự liên tưởngdonhữngcon sốgâynêncòncógiátrịhơnnữa:nhữngliêntưởngnàytuônranhanhvàhướngvềmộtmụcđíchcònđượcchegiấudướimộtsựchắcchắnkhóhiểuđếnnỗichúngtađâmrahoangmangkhinhìnchúngdiễuqua.Tôikểchocácbạnnghemộtthídụthôi,mộtthídụđặcbiệtcólợivìcóthểđượctrìnhbàymàkhôngcầndàidònglắm.

Mộthôm,nóichuyệnvớimộtthânchủ,tôichongườinàybiếtrằng,mặcdầuvớitínhcáchvõđoánbềngoàicủanó,mỗikhingườitatựdonghĩđếnmột cái tên riêngnàođó, tênđó thếnào cũngchịu ảnhhưởngcủanhữngchitiếtrấtgầnngườiđangnghĩđếnnó,củanhữngđiểmđặcbiệtcùngtìnhtrạnghiệnthờicủanhữngngườichịuthínghiệm.Ngườiđócóvẻkhôngtintôi,đềnghị thửngay.Biếtanhchàngrất thíchchạyquanhđànbà,tôinghĩrằngkhibảoanhchọntênmộtngườiđànbàthếnàoanhcũngtỏvẻlúngtúngkhôngbiếtchọntênnào.Anhcũngcôngnhậnđiềuđó.Nhưngtôicũngnhưanhđềungạcnhiênxiếtbaokhithấyanhngồiimmộtlúc,rồinóiramọitênhiệnratrongđầuanh:Albine.Tôibảo:“lạnhỉ.Trongđầuanhcógìdínhdángđếncáitênđó?Cóbaonhiêungườiđànbàcótênđótrongsốnhữngngườianhquenbiết?”Không,anhkhôngbiếtngườiđànbànàocócáitênnhưthếcảvàtrongócanhkhôngcógìdínhdángđếncáitênđó.Thếlàhỏngchứgì?Sựthựcthìnhưthếlàxongrồi,khôngcầnphảicómộtýnàomớicóthểcắtnghĩasựviệcđó.Anhchàngtrẻtuổinàytócrấtvàngvàtrongkhithínghiệmtôiluônluôngọiđùaanhlà albinos (bạch tạng).Vả lại trong lúc đang thí nghiệm, tôi và anh tađangxétvềviệcanh ta trôngcóvẻcongáiquá.Dođó, ta thấyAlbinekhôngaikháchơnlàanhta,mộtngườicongáimàanhtađểýđếnnhiềunhất.

Cũngnhư thếkhiphân tíchnhữngbảnđànhiện ra trongđầuchúng ta,chúngtathấylàsựxuấthiệncủanhữngbảnđànđótùythuộcvàomộtsốýkiếntrongđầuchúngtamàchúngtacóquyềnđểýđếntuykhôngbiếtchúnghoạtđộngrasao.Chúngtacóthểdễdàngchứngtỏrằngsởdĩbảnđànđócóvẻvôtìnhhiệnranhữngthựcrachínhbởivìbảnvăncủabản

đànđóhaynguồngốc củanó.Tôi khôngnói đếnnhữngnhạc sĩ chínhcốngvìtrongtrườnghợpnhữngngườinày,sựxuấthiệncủamộtbảnđàntựnóđãcắtnghĩanhiềurồi.Nhưngcómộtanhchàngtrongmộtthờigianrất lâu luônluônbịámảnhbởibảnđàncủaParis trongvở“NgườiđẹpHèlène”.Saukhiphân tíchngười tanhậnra rằng trongđầuanh ta luônluôncósựgiằngcogiữahaingườiđẹpIdavàHèlène.

Nếunhữngýtưởngtựdoxuấthiện,khôngbịépbuộchaybịcốgắngnàochènépcũngđượcgiảithíchlàcóliênquanđếnnhữngtrườnghợpsẵncótrongchúngtathìchúngtacóthểkết luậnbằngnhữngýtưởngchỉgắnliềnvàomộthìnhdunglúcđầuthôicũngcóthểquyđịnhđược.Phântíchchothấyrằng,ngoàinhữngliênquangắnliềnvớihìnhdungnguyênthủy,nhữngýđócònphụthuộcvàonhữngýtưởngtìnhcảm,nhữngmặccảm,nghĩalàvôthức,tronglúcphátsinh.

Nhữngý tưởngphụ thuộcđócũngđãđượcđem ra thínghiệm rấthiệuquả và đã giữ trongmôn phân tâm họcmột vai trò quan. Trường pháiWundtđềnghịthínghiệmgọilàthínghiệmvềliêntưởngtrongđóngườichịutráchnhiệmsẽtrảlờirấtnhanhbằngmộtphảnứngrấtnhiềucâuhỏiđượccoinhưnhữngsựkíchđộng.Ngườitacũngcóthểkhảosátkhoảngthờigiangiữasựkíchđộngvàphảnứng, tínhchấtcủacâutrả lờiđượccoinhưphảnứng,nhữngsựlầmlẫnđượccoinhưxảyranếunhữngthínghiệmđóđượclàmđilàmlạinhiềulầnvv...DướiquyềnđiềukhiểncủaBleulervàJung, trườngpháiZurichđãcắtnghĩađượcnhữngphảnứngtrong thí nghiệm nói rõ về những phản ứng của họ trong trường hợpnhữngphảnứngnàykhôngrõrệtbằngcáchđặtcáccâuhỏiphụ.Lúcấyngườitathấyrằngnhữngphảnứngítbộclộkỳkhôiđócóthểđượcquyđịnhrất rõ ràngbằngnhữngmặccảmcủangườichịu thínghiệm.BằngnhậnxétđóBleulervàJungđãbắcđượcmộtcâycầugiữamônTâmlýhọcthựcnghiệmvàmônphântâmhọc.

Saunhữngđiềutrìnhbàynàycácbạncóthểbảotôilà:“Chúngtôicôngnhậnrằngnhữngýtưởngđượctựdosuynghĩquảlàcóchịuảnhhưởngnàođóchứkhôngphảichỉlàvõđoánnhưtrướckiachúngtôitừngtưởng.Chúngtôicũngcôngnhậnrằngnhữngýđócóảnhhưởngđếncácgiấcmơ.Nhưngđókhôngphảilàđiềuchúngtôichúýđến.Ôngnóirằngmộtýtưởngphátsinhratừmộtyếutốcủamộtgiấcmơđượcquyđịnhbằngđờisốngtinhthầntiềmtàngđằngsauyếutốđóvàđờisốngtinhthầnđóchưa được tìm hiểu. Vậy mà điều đó chúng tôi thấy là chưa hề đượcchứngminh.Chúngtôi thấytrướcrằngmộtýtưởngphátsinhrasovới

mộtyếutốcủamộtgiấcmơthếnàocũngphụthuộcvàonhữngphứcthểcủangườinằmmơ.Nhữngnhậnxétnàycólợiíchgì?Đánglẽphảigiúpchochúngtahiểurõgiấcmơnóchỉchochúngtabiếtlàcónhữngphứcthểđóthôi.Màmặccảmnàythìcóliênlạcgìvớinhữnggiấcmơ?”

Cácbạnnóiđúng,nhưngkhôngtrôngthấymộtđiềuvàđiềuđóchínhlàlýdo tại saokhông lấy thínghiệmvềsự liên tưởng làmđiểmkhởiđầutrong cuộc khảo sát này.Trong cuộc thí nghiệmnày chúng ta võ đoánmộttrongcácyếutốquantrọngcủaphảnứng:đólàtiếngđượcdùnglàmvậtkíchđộng.Lúcđó tiếngnày trở thànhmộtcáimóc trunggiangiữatiếng kích động và mặc cảm do tiếng này gợi ra cho người chịu thínghiệm.Tronggiấcmơtiếngkíchđộngđượcthaythếbằngmộtđiềugìtrongđời sống tinh thầncủangườinằmmơ.Điềunàybắtnguồnởđâukhôngaibiếtvàcũngcóthểkếtquảcủamộtphứcthể.Vìthếchonênquảthựckhôngphảilàmộtsựquáđángkhicôngnhậnrằng,nhữngýtưởngvềsaunàygắn liềnvàonhữngyếu tốcủamộtgiấcmơcũngphụthuộcvàophứcthểcủayếutốnàyvàtấtnhiêncóthểgiúpchochúngtatìmraphứcthểđó.

Cácbạnhãychophéptôitrìnhbàymộtthídụkhácđểchứngtỏrằngsựviệcxảyrađúngnhưchúngtamongđợi.Sựquênlãngcáctênriêngcũnggồmcónhiềudiễnbiếngiốngnhưnhữngdiễnbiếntronggiấcmơ,chỉcókhácmộtđiều là trongquên lãngmọi sựdiễnbiếnđều tiếnhành trongmộtngườithôi,trongkhivớisựgiảithíchgiấcmơchúngtaphảichiađôichohaingười.Mỗikhitôiquênhẳnmộttiênriêng,tôidùsaocũngbiếtchắc rằngmìnhbiết tênđó.Muốnchongườinằmmơcũngcó sự chắcchắnnàychúngtôiphảidùngthínghiệmcủaBernheim.Chỉcóđiềulàtôikhônglàmsaobiếtđượccáitênquênđólàgì.Tôicứviệccốgắngđểgợilạitrongócngườinằmmơ:chẳngmấylúcmàtôisẽthấynhữngcốgắngnàykhôngđiđếnđâucả.Tuynhiên tôicó thểgợi ra thựcnhiều tênđểthaythếvàonhữngcáitênbịquênlãng.Mỗikhimộtcáitênbịthaythếđóhiện ra trongóc tôi thì tôivớingườinằmmơởvào tình trạnghoàntoàngiốngnhau.Yếutốcủagiấcmơkhôngphảilàmộtcáigìcóthực:nóchỉcónhiệmvụthaythếmộtcáigìmàtôikhôngbiếtvàphântíchsẽlàmchobiết.Sựkhácbiệtduynhấtgiữahaitìnhtrạngđólàởchỗtrongviệcquêntôinhậnrangaylàmộttênnàođógợilênchỉlàmộtcáitêndùngđểthaythếtrongkhitrườnghợpyếutốcủamộtgiấcmơthìchúngtachỉcóthểđạtđượcđếnchỗđósaubaonhiêucôngtrìnhkhảocứulâudàivàkhónhọc.Nhưngngaytrongtrườnghợpquêntênchúngtacócáchđểtìmlạitênthựckhitênnàybịchìmtrongvôthức.Khitậptrungtấtcảtưtưởng

vàoviệctìmcáctênthaythế,mỗikhibấtthầnđưaramộtcáitênthaythếchúngtacũngcóthểsaubaonhiêulầndòhỏi,ngoằnnghèotiếntớicáitênbịquênvànhận thấy rằngnhữngcái tên thay thếđộtnhiênhiện racũngnhưcáctêndochúngtagợilênđềucóliênlạcchặtchẽvớicáitênbịquênvàphụthuộcvàonó.

Vảlạiđâylàmộtsựphântíchthuộcloạiđó:mộthômtôithấyrằngmìnhquêntênxứRivieratrongđótênMonte-Carlolàmộtthànhphốđượcbiếtđếnnhiềunhất.Bựcquá,nhưngsự thực lànhưthế.Tôiduyệt lại tấtcảnhững điều mình biết về xứ đó, nghĩ đến ông hoàng Albert, đến tòaMatignon-Grimaldi,đếnđámcướicủaônghoàng,đếnsựhammêthámhiểm dưới biển của ông ta, đến nhiều liên can đến xứ đó lắm nhưngkhôngănthuagì.Tôithôikhôngtìmnữavàchonhữngtênthaythếhiệnra cạnh cái tên bị quên: nàoMonte-Carlo, nàoPirémant, nàoAlbanie,Montevideo,Colico.TrongnhữngtênđótênAlbanieđượctôichúýđếnnhưngđượcthaybằngMontenegrovìsựphảntrígiữađenvàtrắng.TôinhậnthấyrằngtrongnhữngtênđócóbốntêncóchữMon,thếlàtôinhớravàkêulên:Monaco.Vậylànhữngtiếngthaythếthựcsựđềuxuấtpháttừtênbịquên,bốntênthứnhấtcóvầnđầuMon,têncuốicùngcónhữngvầnsauvànhấtlàvầncuối.TôicũngtìmraluônlýdolàmchotôiquêntênMonaco:chínhchữMunchentênĐứccủaMonacođãlàchotôiquênhẳnchữđó.

Thídụvừakểchắcchắntốtđẹpnhưngquáđơngiản.Trongtrườnghợpkhácchúngtaphảitậptrungnhiềutênhơnnữamớicóthểlàmchogiốngnhữngsựxảyratronggiấcmơ.Tôiđãlàmcáccuộcthínghiệmnhưthế.MộthômcómộtngườilạmặtmờitôiuốngrượuvangÝ.Nhưngkhivàođếntiệmrượuanhtakhônglàmsaonhớlạiđượccáitênthứrượumàanhtarấtthíchnênmớimờitôiuống.Saukhiđưararấtnhiềutênđểthaythếvàocáitênbịquên,tôiđiđếnkếtluậnrằngsựquênlãngnàylàhậuquảcủamộtsựcấmđoánnàođócódínhdángđếncáitênHedwige.Tôinóichoanhbạnmớinghe,khôngnhữnganhnhậnrằngquảcómộtlầnanhuốngthứrượunàyvớimộtngườiđànbàtênlàHedwigemàanhtacònnhớđượccáitênđãbịquênnữa.DạođóanhtacóvợvàđangsốngyênấmtronggiađìnhnênkhôngmuốnnhớlạicáitênHedwigecủamộtthờixaxưa.

Tấtcảnhữnggìgiúpchochúngtatìmlạiđượcmộtcáitênbịquênlãngchắccũngsẽgiúpđượcchúngtatrongviệcgiảithíchmộtgiấcmơ:chắcchắnchúngtatìmhiểuđượcnhữngyếutốcònẩnnáu,chưađượcbiếtđến

bằngcáchđưaranhiềusựliêntưởngứcđoánđểthaythếnhữngyếutốnàođómàchúngtadùnglàmkhởiđiểm.Theonhưthídụtrongviệcquêntênchúngtaphảichorằngnhữngliêntưởngcódínhdángđếnmộtyếutốđó tronggiấcmơcũngcó thể tìm rađượcnhờchínhyếu tốđóvàbứcbìnhphongvôthứcđằngsau.Nếunhữngđiềugiảdụcủatôiđúngthìkỹthuậtcủachúngtasẽđượcchứngminhluôn.

Nộidungrõrànglànhữngýtưởngtiềmtàngtronggiấcmơ

Cácbạnhẳnđãthấysựkhảosátcủachúngtavềnhữnghànhvisailạcđãkhôngvôích.Nhờnhữngcốgắngtrênphươngdiệnnàychúngtađãđạtđượchaikếtquả:mộtquanniệmvềyếutốcủagiấcmơvàmộtkỹthuậtgiảithíchgiấcmơ.Vềyếutốcủagiấcmơchúngtabiếtlànókhôngxácthực,nóchỉdùngđểthaythếvàođiềumàngườinằmmơkhôngbiếtcũngnhưchúngtakhôngbiếtgìvềkhuynhhướngtrongnhữnghànhvisailạccủachúngta,chỉcókháclàngườinằmmơcósẵntrongđầumìnhyếutốđónhưngkhôngbiếtđược.Chúngtahyvọngcóthểmởrộngquanniệmnàyrađốivớitoànthểgiấcmơ,nghĩalàcoigiấcmơnhưlànhiềuyếutốtạothành.Kỹthuậtcủachúngtalàđểsựliêntưởngnàyđểrồitìmraxemnộidungvôthứccủagiấcmơnhưthếnào.

Bâygiờtôiđềnghịthayđổimộtchútvềnhữngdanhtừđangdùngđểchosự hoạt động được tự do hơn. Đáng lẽ nói: ẩn náu, không biết được,khôngxác thực,chúng ta sẽnói:vô thứchaykhôngvàođược trong trithứccủangườinằmmơ.Cũnggiốngnhưtrongnhữngtrườnghợpquêntênhaynhữngkhuynhhướngphátsinhramộthànhvisailạc,tronggiấcmơchỉcónhữngcáigìkhôngđượcýthứctrongmộtthờigian.Đốilậpvới tính cách vô thức giới hạn trong thời gian này những yếu tố củanhữnggiấcmơvànhữnghìnhdungdùngthaythếchosựliêntưởngđạtđượcsẽgọilàhữuthức.Danhtừnàythựcrachưangụýrằngchúngtađãcómộthànhđộngkỹthuậtnàođốivớinó.Người taquảkhôngthểchêtráchgìchúngtakhichúngtadùngchữvôthứcđểdiễntảchothựcdụngvàchodễhiểu.

Nếuchúngtamởrộngquanniệmnàytừmộtyếutốđơnđộccủatoànthểgiấcmơđếntoàngiấcmơ,chúngtasẽthấygiấcmơlàmộthìnhthứcđãđượcsửađổicủamộtbiếncốvô thứcvàsựgiải thíchgiấcmơcómụcđích tìmracáivô thứcnày.Từnhậnxétnày,chúng tacó thể rút rabanguyêntắcmàchúngtaphảitheotrongcôngviệcgiảithích:

1.Vấn đề tìm hiểu xemgiấcmơ khác có nghĩa lý gì đối với chúng takhôngcógìquantrọng.ýnghĩanàycóthểrõrànghaykhóhiểu,dễhiểuhaymậpmờ,cũngchẳngcógìquanhệbởilẽýnghĩađóchẳnghìnhdunggìđượccáivôthứcmàchúngtađangtìm(tuynhiênsaunàychúngtasẽ

thấylànguyêntắcnàycũnglàngoạilệ).

2.Côngviệccủachúngtalàgợinhớranhữnghìnhdungcóthểthaythếđượcchungquanhcácyếutốcủagiấcmơmàkhôngcầnsuynghĩ,khôngcần tìm hiểu xemnhững hình dung này có chứa đựng cái gì đúng haykhông,khôngcầntìmcáchhiểuxemnhữnghìnhdungnàycóđưatađixacácyếutốtronggiấcmơhaykhôngvànếucóthìtronggiớihạnnào.

3.Chúngtahãychờchotớikhinàovôthứcđangẩnnáu,đangtìmđộtnhiênxuấthiệngiốngnhưtrongtrườnghợpchữMonacoởtrên.

Bâygiờhẳnlàchúngtahiểurằngchúngtakhônghềcầnbiếtngườinằmmơcóthểnhớlạigiấcmơđếngiớihạnnào,đúnghaysai tớimứcnào,bởilẽgiấcmơmàngườitanhớlạikhôngphảilàđiềuchúngtacầntìm.Nóchỉlàmộthìnhthứcthaythếđượcsửađổicủacáimàchúngtađangtìmnghĩa làdùngnhữnghình thức thay thếkhácdochúng tagợi rađểlàmchocáivôthứctrởthànhhữuthức,tứclàđiềunhớlạibịbiếndạngmộtlầnnữavàlầnnàytấtcũngphảicónguyêndo.

Côngviệcgiảithíchnàychúngtacóthểlàmđốivớichínhcácgiấcmơcủachúng tacũngnhưđốivớigiấcmơcủangườikhác.Nhưngđốivớigiấcmơcủa chính chúng ta thì chúng ta sẽ họcđượcnhiềuhơnbởi lẽtrongtrườnghợpnàysựgiảithíchdễchứngminhhơn.Ngaykhibắtđầulàmcôngviệcnày chúng ta đãgặp trởngại.Chúng ta có thựcnhiềuýkiến nhưng những ý kiến này hiện ra không rõ rệt. Chúng ta phải thửtháchvàlựachọn.Đốivớimộtýtưởngchúngtabảo:khôngđược,ýnàykhôngphùhợpvớigiấcmơ,khôngdùngđược;đốivớimộtýkhác:khóhiểuquáđốivớimộtýthứba:chỉcótínhcáchthứyếu.Rồitanhậnthấyrằngtheolốiđócácýtưởnghoặcsẽbịbópnghẹthoặclàbịsathảitrướckhinócóthểtrởnênrõràng.Vìthếchonênmộtđằngngườitađểýquánhiềuđếnsựhìnhdungđầutiên,đếnyếutốcủagiấcmơ,mộtđằngngườitalàmchokếtquảcủasựliêntưởngrốibunglênvìcóthànhkiếnvềlựachọn.Khi người ta để chongười khácgiải thíchgiấcmơcủa chúng tathayvìtựlàmlấy,quảlàmộtlýdomớiđãxuấthiệntrongviệclựachọnngườigiảithích.Cókhingườitatựnhủ:không,ýnàykhóchịuquá,tôikhôngmuốnxétđến.

Tấtnhiênnhữngsựbàibácđógâytrởngạichocôngviệccủachúngta.Chúngtaphảiđềphòngchốnglạichúng:khichúngtatựgiảithích,chúngtaphảicươngquyếtchốnglạichúng,nhấtđịnhkhôngnhượngbộ:khigiải

thíchhộngườikhác,chúngtabắtbuộchọphảitheomộtđiềukiệnthựcchặtchẽlàkhôngbỏquaýtưởngnàohiệnratrongđầuhọmàhọkhôngnói ra cho ta biết dù rằng người kia cho rằng ý đó không liên hệ, khóhiểu,khôngliênquangìđếncácgiấcmơhaykhóchịukhôngmuốnnóira.Người kia phải hứa là theo đúng quy tắc đó, những chúng ta cũngkhôngnênnổigiậnkhihọkhônggiữlờihứa.Cóngườichorằngdùlàmthếnàochúngtacũngkhôngthểthuyếtphụcđươngsự,rằnghọphảiđểchosựliêntưởngđượctựdotunghoành,rằngmuốnthuyếtphụcđượchọchúngtaphảigiảnggiảilâudàibằngcáchchúngtachohọđọcthậtnhiềusáchvởhaythamdựcácbuổinóichuyện.Làmnhưthếchúngtasẽvấpphảimộtsailầmnghiêmtrọng,vàmuốntránhkhỏisailầmnàychỉcầntựchủlàngaycảkhichúngtahoàntoàntintưởngvàođiềuchúngtanghĩ,chúngtavẫnthấynẩyranhữngýtưởngphêbìnhchỉtrích,vànhữngsựphêbìnhnàychỉđượcgạtrangoàimộtthờigiansauđóthôi.

Thayvìbựctứctrướcsựkhóbảocủađươngsự,chúngtacóthểlợidụngnhữngcuộcthínghiệmđểtìmranhữngbàihọcmới.Nhữngbàihọcnàycàngquantrọnghơnlênkhichúngtacàngítchờđợichúng.Côngviệcgiải thích phải tiến hànhmặc dù có những trở ngại và sự trở ngại nàychínhlànhữngý tưởngchốngđốinói trên.Sựchốngđốinàykhônghềphụthuộcvàoquanniệmlýthuyếtcủangườinằmmơ.Chúngtacònhọcthêmđượcđiềunàynữa,đólànhữngýtưởngchốngđốikhôngbaogiờđúngcả.Tráilại,nhữngýtưởngmàmìnhmuốnkìmhãmbaogiờcũnglànhữngýtưởngquantrọngnhất,cótínhcáchquyếtđịnhnhấttrongcôngviệcđitìmvôthức.Mộtsựchốngđốiloạiđóchínhlàđặcđiểmcủamộtýtưởngđikèm.

Sựchốngđốiđólàđiềumớilạmàchúngtatìmrađượcnhữnggiảthuyếtđưarakhôngphụthuộcgìvàonhữnggiảthuyếtđó.Yếutốmớinàychobài toánmột sựngạcnhiênkhông thểnói làdễ chịu.Chúng ta cócảmtưởnglànópháthiệnkhôngphảilàmdễdàngcôngviệccủachúngta,cóthểlàmtêliệtnhữngcốgắngcủachúngtađểgiảiquyếtvấnđềgiấcmơ.Khảosátmộtcôngviệc rất ítquan trọngnhưgiấcmơ,mà lạivấpphảinhữngtrởngạilớnlaovềkỹthuậtđếnnhưthế.Nhưngtráilạinhữngkhókhănđókhuyếnkhíchchúngtavàchotathấysựcốgắngkhôngphảilàvô ích. Bao giờ chúng ta cũng gặp khó khăn khimuốn từ những hìnhdungthaythếchocácyếutốtronggiấcmơđểđisâuvàocáivôthứcđangẩnnáu.Vìvậychúngtacóquyềnchorằngđằngsaucáihìnhdungthaythếđóphảicómộtcáigìquantrọng.Vậynhữngkhókhănnàycólợiíchgìnếuchúngtatiếptụcgiamhãmcáiđiềugìđangẩnnáuđó?Khimột

đứabénhấtđịnhkhôngmởbàntayraxembêntrongcógìthìnhấtđịnhlàbêntrongbàntayđócócáigìmànókhôngcóquyềngiấudiếm.

Ngaylúcchúngtađưaracáiquanniệmvềsựchốngđối,chúngtaphảibáotrướcđóchỉlàmộtyếutốluônluônthayđổivềsốlượng.Sựchốngđốicóthểtohaynhỏ,nósẽluônluônngăncảncôngviệccủachúngta.Chúngtacóthểgắnliềnsựkiệnnàyvàonhữngthínghiệmđãlàmtrongviệcgiảithíchgiấcmơ.Vìthếcónhiềutrườnghợpchúngtachỉcầncómộtýtưởnghaymộtsốítýtưởnglàcũngđủđitừmộtyếutốcủagiấcmơđếncáivôthức,nhưngtrongnhiềutrườnghợpkhác,chúngtalạiphảidùngkhôngbiếtbaonhiêuý tưởngvàphảibácbỏnhữngýkiếnchốngđối.Chúngtacóthểcólýkhichorằngnhữngsựkhácbiệtnàylàdosựchốngđốimạnhhayyếu.Khisựchốngđốiyếuớtthìkhoảngcáchgiữacácyếutốgiấcmơvàcáivôthứclàrấtít;nhưngkhichốngđốimạnhthìlập tứcphátsinhranhữngbiếndạngcủavô thức làmchokhoảngcáchcàngxahơn.

Có lẽ đã đến lúc đem kỹ thuật này áp dụng vàomột giấcmơ để xemnhữngđiềuchúngtachờđợivàokỹthuậtđócóđúngkhông?Đượclắm,nhưngdùnggiấcmơnàobâygiờ?Cácbạnkhông thểnào tưởng tượngrằngsự lựachọnđốivới tôi lạikhókhănnhư thế.Tấtnhiên là thếnàochẳng có những giấcmơ không bị biến dạng nhiều, có lẽ nên bắt đầubằngnhữnggiấcmơđó thìhơn.Nhưngnhữnggiấcmơ ítbịbiếndạngnhấtlànhữnggiấcmơnào?Cóphảilànhữnggiấcmơhữuýkhônglơmơnhư tronghai thídụđãnóichocácbạnnghekhông?Khôngđâu.Phântíchrangườitasẽthấylànhữnggiấcmơđóbiếndạngghêgớm.Nếubâygiờtôichọnbấtcứgiấcmơnàothìcácbạnlại thấtvọng.Bởivìcóthểchúngtasẽnhậnranhiềuyếutốkhácnhaukhiếnchocôngviệctrởthànhphức tạpquákhông làmđược.Nếuchép lạigiấcmơ,ghi lạihếtnhữngđiềuxuấthiệndầndầnthìbaonhiêuphosáchcũngchảđủ.Vìthếcólẽchúngtanênchọngiấcmơngắn.Đólàđiềumàchúngtasẽlàmtrừphitronglúclàmviệcchúngtatìmđượcnhữnggiấcmơítbịbiếndạngthìkhôngkể.

Cómộtcáchkháccũngcóthểlàmdễdàngcôngviệccủachúngta.Thayvìkhảosáttoànthểgiấcmơ,chúngtachỉxéttừngphầnnhỏđểxemsaukhiápdụngkỹthuậtcủachúngtavàonhữngthídụsẽđưađếnnhữngkếtquảgì?

a.Mộtbàkể lại rằng trong thời thơấubà thườngnằmmơ thấy làĐức

Chúatrờiđộimộtcáimũninhọnbằnggiấy.Làmsaohiểuđượcgiấcmơnàynếukhôngcósựgiúpđỡcủangườinằmmơ?Cóphảilàthựcchẳngcónghĩagìkhông?Nhưngbàtakểchochúngtangherằnghồinhỏtrongbữacơmbàtathườngbịbắtbuộcphảiđộicáimũninhưthếđểkhỏiđưamắtnhìn sangđĩacácanhchịxembọnhọcóđượcănnhiềuhơnmìnhkhông?Nhưthếlàgiấcmơhẳnkhôngcònvônghĩalýnữa.Vậycáimũnichínhlàdùngđểchemắtkhỏinhìnngangnhìnngửa.Đólàmộtđiểuchỉcótínhchấtlịchsửđượcđưaramộtcáchdễdàng.Dođósựgiảithíchtrởnênrõràng.“VìtôitinrằngĐứcchúatrờibiếthết,nhìnthấyhếtnêngiấcmơchỉcónghĩarằngdùđộimũnitôivẫnbiếthếtnhìnthấyhết,ngườitachẳnglàmsaongăncảnđược”.Nhưngthídụnàycólẽquáđơngiản.

b.Mộtbàthânchủbiquankểchuyệnlạirằngbàtanằmmơthấycómộtvàingườinóichuyệnvớibàkhôngngớtkhenngợicuốnsáchcủatôivề“Nhữngtiếngnhanhtrí”(Witz).Rồibàtanóiđếnmột“consôngđào”cóthểlàmộtcuốnsáchnóiđếnsôngđàohaymộtcáigìdínhdángđếnsôngđào..bàtakhôngbiếtrõ..loạncảlên.

Cólẽcácbạnchorằngyếutố“consôngđào”từtrêntrờirơixuốngnhưthếsẽrấtkhógiảithích.Tấtnhiênlàkhórồinhưngkhôngphảilàkhôngrõràng:tráilạikhôngrõrànghaykhônggiảithíchđượccũngđềudomộtnguyênnhâncả.Ngườinằmmơkhôngcóýniệmvềconsôngđàocả,tấtnhiênvềphầntôi, tôikhôngthểcóđiềugìđểnóiđược.Nhưngsauđó,thựcralàngàyhômsau,bàtacómộtýcólẽđódínhdángđếnconsôngđào.Thìrađólàmộtgạchtríkhônmàtađãđượcnghe.TrênchuyếntàubiểnchạyđườngCalais-Douvresmộtnhàvănnổi tiếngnói chuyệnvớimột ngườiAnh, người nàynhắc lại câu: “Từ chỗ trác tuyệt đến chỗ lốbịch chỉ có một đường thôi”. Nhà văn trả lời: “Đúng rồi, đó là bướcCalais”.ÝnhàvănmuốnnóilàtheoýcủaôngtathìnướcPháptráctuyệtcònnướcAnhthìlốbịch.NhưngbướcCalaislàmộtconsôngđàotrênbờbiểnManche.Cácbạnsắphỏitôicóthấygìliênquanđếnýnàyvàgiấcmơkhông?Nhất định rồi và chính ý này đã cho chúng ta giải đáp bàitoán.Cókhibạnngờrằngcáigạchtríkhôntừđóđãcótừlâutrướckhixảyragiấcmơ.Ýnàychứngtỏsựbiquancủabàkiavàsựbiquannàylạinấpsaumộtsựngạcnhiênhếtsứcvôtình,dođóngườitamớihiểutạisaoýtưởngđólạixuấthiệnchậmnhưthếvàtạisaogiấcmơlạikhóhiểunhưthế.Liênquangiữayếutốcủagiấcmơvànềntảngvôthứccủayếutốđó:yếutốchỉlàmộtphầnnhỏvôthức,ynhưmộtảoảnhthôi,chínhvìđượctáchrờirakhỏitảngvôthứcmàyếutốgiấcmơtrởthànhkhôngthểthiếuđược.

c.Mộtngườibệnhnằmmơmộtgiấcmơkhádài:nhiềungườitronggiađìnhngồichungquanhmộtcáibàncómộthìnhthùđặcbiệt.Vềcáibànnàyanhtanhớlạilàcólầnđãtrôngthấymộtcáibànnhưthếtạinhàmộtngườiquen.Rồinhữngýtưởngcủaanhcứnốiđuôinhaumàra;tronggiađìnhcóhaichaconkhônghợpnhaulắm;anhthêmluônrằngchínhanhvà ba anh cũng không hoà nhau như thế. Chính vì muốn chứng tỏ sựgiốngnhaunàymàcáibànhìnhthùđặcbiệtxuấthiệntronggiấcmơ.

Anhchàngnàyvốnquenvớinhững sựđòihỏi trong sựgiải thíchgiấcmơ.Mộtngườichưaquensẽngạcnhiênkhithấyngườitađểýđếnmộtchitiếtnhỏnhặtnhưhìnhthùmộtcáibàn.Thựctếđốivớichúngtachẳngcóchitiếtnàolànhỏnhặthaykhôngquantrọng,chínhnhờsựtìmhiểunhữngchi tiếtnhỏnhặtđómàchúng ta tìmđượcgiảiphápchocácbàitoántronggiấcmơ.Điềulàmchocácbạnngạcnhiêncólẽlàđiềunày:Tạisaongườitalạichọncáibàncóhìnhthùđặcbiệtđểdiễntảýtưởng:“trongnhàchúngtasựviệccũngxảyragiốngnhưởnhàkia”.Nhưngbạnsẽcắtnghĩađượcngaykhi tôi chobạnbiết rằngcáigiađìnhđó làgiađìnhTisbler (nghĩa là cái bàn).Khi cho các người thân trong gia đìnhngồixungquanhcáibàn,ngườinằmmơđãxửsựnhưngườitrongchínhgiađìnhnàycũngtênlàTisbleer.Cácbạnnênđểýlàtrongkhimuốngiảithíchmộtvàiđiểmtronggiấcmơnhiềukhimìnhcũngphảinóiđếnmộtvàiđiềucótínhcáchriêngtư.Đóchínhlàsựkhókhănlựachọn.Đánglẽtôiphảithaygiấcmơnàybằngmộtgiấcmơkhácnhưngbiếtđâutrongthídụnàytôilạichẳnggặpmộtcáiriêngtưhơnnữa.

Đếnđâytôiphảiđưaramột ítdanhtừnữamàđánglẽmìnhphảidùngđến từ lâu rồi.Chúng ta sẽgọi lànộidung rõ ràngcủagiấcmơnhữngđiềungườitakểchotanghevềgiấcmơ,vàgợilạinhữngýtưởngtiềmtàngtronggiấcmơnhữngđiềungườitagiấukhôngnóiđếnhayẩnnáutronggiấcmơ,nhữngýtưởngmàngườitamuốntìmhiểukhiphântíchnhữngýtưởnggặptrongđó.Chúngtahãyxétđếnnhữngliênquangiữanộidungvàýtưởngtiềmtàngcủagiấcmơ.Nhữngliênquanđócóthểcónhiều loại. Trong các thí dụ a và b nói trên nội dung cũng nằm trongthànhphầncủanhữngýtưởngtiềmtàngnhưngchỉítthôi.Mộtphầnlớntinhthầndocácýtưởngvôthứctronggiấcmơhợpthànhđãinsâuvàotrongnộidunggiấcmơvớitínhcáchhoặclànhữngphầnnhỏ,hoặcbằngcáchámchỉ,hoặclànhữngbiểungữcótínhcáchtượngtrưng,nhữngchữvắn tắtdùng trongđiện tín.Côngviệcgiải thích làbổ túcnhữngmảnhnhỏ,nhữngámchỉđónhưchúngtađãthànhcôngtrongthídụb.Vậysựthaythếbằngmộtmảnhnhỏhaymộtẩnngữtronggiấcmơchínhlàmột

trongcáchìnhthứcthayđổicủagiấcmơ.Ngoàiratrongthídụchúngtathấyxuấthiệnmộttrườnghợptìmlạiđượchếtsứcrõràngtrongnhữngthídụsauđây.

d.Ngườinằmmơkéorasaugiườngmộtbàmàanhquenbiết.Ýtưởngđầutiênđếntrongđầulàmchoanhtahiểuhếtýnghĩacủagiấcmơ:anhthích người đó hơn các người khác (trong tiếngĐức chữ kéo theo sauhervorziehenvớichữthíchhơnVorzugcùngmộtgốczugvàziehen).

e.Mộtngườikhácnằmmơthấyembịnhốttrongcáirương.Ýtưởngđầutiênthaycáirươngbằngmộtcáitủvàýsauchobiếtýnghĩacủagiấcmơ:emanhtamuốngiảmbớtchitiêu(Schranktsichein:nghĩatừngchữlàtựnhốtvàotrongtủ).

f.Ngườinằmmơthấymìnhtrèolênmộtngọnnúivàtìmramộtphongcảnhrộngmênhmông.Chảcòngìtựnhiênhơn,cóvẻnhưkhôngcầngiảithíchnữa,chỉcầntìmxemmộtkỷniệmnàoliênquanđếngiấcmơvàlýdonàođã làmchokỷniệmđósống lại.Sai rồi.Giấcmơnàycũngcầnđượcgiải thíchnhưbấtcứgiấcmơnàokhácvì thựcranócũngrắcrốilắm.Ngườinằmmơkhônghềnhớđếnmộtcuộc trèonúi,anhchỉnghĩđến người bạn cho anh xuất bản tờ tạp chí (Revue tiếng Đức làRundschau:nhìnquanh)nóivềnhữngsựliênlạccủachúngtavớinhữngmiềnxaxôikhác trên tráiđất.Vậy trong trườnghợpnàyý tưởng tiềmtàngtronggiấcmơchínhlàsựđồnghoángườinằmmơvớingườiđãnhìnchungquanhmìnhvàduyệtlạikhônggianđó(Rundschuer).

Ởđâychúngtatìmramộtliênquanmớigiữanộidungrõràngcủagiấcmơvànhữngý tưởng tiềm tàng trongđó.Nộidungkhôngphải làmộthìnhthứcbịbiếndạngcủaýthứctiềmtàngnhưnglàmộthìnhdungcủanó,hìnhdungnổibậtlên,cụthểbắtnguồntừthếgiớicủatừngữ.Thựcracũnglàmộtsựbiếndạngvìkhichúngtanóilênmộttiếngnàođó,chúngtaquênhẳnhìnhdungcụthểphátsinhratiếngđó,thànhrakhinóđượcthaythếbằngmộthìnhảnhmớithìchúngtakhôngnhậnranữa.Vìcácgiấcmơthườnggồmnhữnghìnhảnhthịgiáclànhữngýtưởnghaytiếngnóinênchúngtaphảidànhchonhữngliênquanmớinàymộtvaitròquantrọngtrongviệcgiảithích.Cácbạnthấyngayrằngtronggiấcmơrõràngta có thể tạo ramột sốhìnhảnhdùngđể thay thếnhững tư tưởng trừutượng,vànhữnghìnhảnhnàykhônghềphảntráivớinhữngýtưởngtiềmtàngtrongđó.Đólàkỹthuậtcủachúngtatrongviệctìmragiảiđápchocácbàitoánvềtínhchấtbíẩncủanhữnghìnhảnh.Nhưngdođâumàcó

sựliênkếtgiữahìnhảnhnày?Đólàmộtvấnđềkhácmàchúngtakhôngcầnxétđến.

Tôisẽbỏquamột lối thứ tưvềsự liênquangiữanộidungrõràngcủagiấcmơvànhữngýtưởngtiềmtàngtrongđó.Tôisẽnóiđếnkhinótựxuấthiệntrongkỹthuậtcủachúngta.Vìthếmàsựkêkhaicủachúngtasẽthiếusótnhưngtronglúcnàychúngtakhôngcầngìhơn.

Bâygiờbạncócanđảmtìmhiểumộtgiấcmơhoàntoànkhông?Chúngtathửxemcóđủmọithứcầndùngtrongcôngviệcđókhông?Tấtnhiênchúngtasẽchọnmộtgiấcmơtuykhôngđếnnỗitămtốilắmnhưngcũngsẽcóđủmọitínhchấtcủamộtgiấcmơ.

Vậy,mộtbàhãycòntrẻ,lấychồngtừnhiềunămnay,nằmmơnhưsau:bàtacùngchồngđixemhát,mộtphầnrạpháthãycòntrống.ChồngbàtakểlàElisevàvịhônphucũngmuốnđixemhátnhưngkhôngtìmđượcchỗtối,chỉcónhữngchỗtốikhôngnhậnđược(bachỗgiámộtflorinvà50kreuzer).Bàranghĩrằngđiềuđócũngchẳngcógìđángtiếchết.

Điềuđầutiênbàtakểchotôinghechứngtỏrằnglýdocủagiấcmơnàynằmngaytrongnộidungrõràngrồi.ChồngbàtaquảthựccókểchobàtanghelàElisaL.,mộtngườibạncùnglứatuổivừamớiđínhhônxong.Vậygiấcmơchínhlàmộtphảnứngđốivớitinnày.Chúngtađãbiếtrằngtrongnhiềutrườnghợpngườitarấtdễtìmthấytrongnhữngbiếncốxảyra trongngay lýdocủagiấcmơ,và lýdonàydễdàngđượccácngườinằmmơxácnhận.Bànằmmơnàycũnghiếnchochúngtanhữngtintứccùngloạiđểhiểunhữngyếutốkháccủagiấcmơ.Dođâumàcóchitiếtvềsựrạphátvắngkhách?Chi tiếtnàyámchỉđếnmộtsựviệccó thựcxảyraởtuầntrước.Địnhđixemmộtvởkịchbàtamuavétrướcrấtlâu,lâuđếnnỗiphảitrảthêmtiềngiữchỗ.Nhưngkhiđếnrạphátbàtathấyrằngmìnhmuavétrướclàmộtđiềudạidộtvìphầnlớnrạphátcòntrống.Giácóđợiđếntậnngàytrìnhchiếumớimuavécũngchẳngthiệthạigì.Ôngchồngbàtacũngnóiđùavớibàvềsựhấptấpquáloxađó.Thếcònđâucóchitiếtvềsốtiền1fl50kr?Chitiếtnàycũngbắtnguồnởmộtsựviệccóthậtxảyratrướcngàynằmmơtuykhôngdínhdánggìđếnviệcvừakểởtrên.Ngườiemgáichồngbàvừađượcchồngbàchomộtmóntiền 150 fl, vội vàng đemngay ra hiệu kim hoànmuamộtmón đồ nữtrang.Thếcònchitiếtvềconsốba(3chỗngồitrongrạphát)?Vềvấnđềnàybà takhôngbiếtgiải thíchrasao,chỉnóirằngcólẽconsố3 làdoviệcngườibạnbàtachỉkémbàtacóbathángmàmãinămnaymớiđính

hôn trongkhi bà ta đã lấy chồngmười năm rồi.Thế tại sao chỉ cóhaingườimàmuatậnbavé?Bàkháchkhôngnóichobiếtvàtừchốikhôngchịunhớlạigìthêm.

Nhưngnhữngđiềubàtachochúngtabiếtđủđểchotarõđâulànhữngýtưởngtiềmtàngtronggiấcmơ,bàkháchđãnhiềulầnchotabiếtnhữngchitiếtcóliênquanđếnnhiềusựviệccùngmộtlúc.Trướchếtnhữngchitiếtnàycótínhchấtthờigian.Bàtađãnghĩđếnviệcmuavéquásớm,đãmuavé trướcquá sớm,vàdođóphải trả đắt hơn thường lệ; người emchồngđãquávộivàngtrongviệcđimuanữtrangchỉsợkhôngmuađượcthôi.Nếu bây giờ chúng ta thêm vào những sự việc quá sớm, quá vộivàng,nhữngsựviệcdínhdángđếnngườibạngáichỉkémmìnhbathángvừađínhhônvớimộtngườirấtkhá,việctráchcôemchồngquávộivàng,chúng ta có thể tìm ranhữngý tưởng tiềm tàng sauđây tronggiấcmơtrongkhinộidunggiấcmơchỉlàmộtsựbiếndạngcủanhữngýtưởngđóthôi.

“Tôilấychồngvộivàngquálàmộtđiềuvôtíchsự.Côbạngáivừađínhhônxongđãcho tôi thấy làgiámìnhcóchờđến tậnngàynaymới lấychồng cũng chẳng thiệt thòi gì. (Sựvội vã đượcdiễn tả trong giấcmơbằngsựviệcmuavéquásớm,côemchồngquávộivãtrongviệcđimuanữtrang.Cònviệclấychồngthìđượcthaybằngviệccùngchồngđixemhát).Ý chính của giấcmơ là như thế. Chúng ta có thể tiếp tục nhưngkhôngđượcchắcchắnnhưtrên,bởivìnhữngđiềudướiđâykhôngđượcchínhmiệngbàtaxácnhận“vàvớicùngmộtsốtiềnđánglẽtôiphảimuađượcmộtthứgìđánggiátrămlầnhơn(150flbằngmộttrămlầnsốtiền1fl50).”Nếuthaychữtiềnbằngchữhồimôntasẽhiểulàvớisốtiềnhồimôn chúng ta có thểmua đượcmột người chồng:món đồ nữ trang vànhữngvéxemhát lànhữngkháiniệmthay thếkháiniệmngườichồng.Khôngbiếtcóphảilàconsố3vécũngdínhdángđếnmộtngườiđànôngnàokhông?Nhưngkhôngcóchitiếtnàochophépchúngtađixanhưthế.Chúngtachỉcầntìmthấylàgiấcmơchứngtỏrằngbàkháchnàykhôngyêuchồngvàhốirằngđãlấychồngquásớm”.

Theotôithìkếtquảcủasựgiảithíchnàylàmchúngtangạcnhiênbốirốihơn là thoảmãn.Cónhiềuđiềuxuấthiện raquákhiếnchúng takhôngbiếtđườngnàomàmò.Ngaytừlúcnàychúngtađãthấylàkhôngthểnàohiểuđượchếtnhữngquytắcđó.Chúngtahãyrútranhữngdữkiệnmàtacholàchắcchắnmớilạ:

Thứnhất:Điềungạcnhiênlàýtưởngquávộivàngcótrongcácýtưởngtiềmtàngmàkhôngcónộidungrõràngcủagiấcmơ.Nếukhôngphântíchcólẽchẳngbaogiờngườitangờlàcóyếutốđó.Tứclàcóthểrằng,điểmchínhtrongmộtgiấcmơ,trungtâmđiểmcủacácýtưởngvôthức,khônghiệnratrongnộidungrõràngcủacácgiấcmơ,vàđiềunàythayđổisâurộngnhữngcảmgiácmàgiấcmơđểlạitrongtâmtríta.

Thứhai:Tronggiấcmơcóđiểmthựckhóhiểu:tạisaobavémàchỉcó1fl50?Chúngtatìmthấytrongnhữngýcủagiấcmơlờigiải thích:lấychồngquásớmlàđiềudạidột.Chúngtacóthểphủnhậnrằngýkiếnđólàđiềudạidộtđượchìnhdungbằngcáchđưaramộtsựdạidộtvàotronggiấcmơkhông?

Thứba:Chỉ cầnnhìn sơqua chúng ta cũng thấy rằngnhững liênquangiữanhữngyếutốtiềmtàngvànộidunggiấcmơkhôngđơngiảntínào:dùsaothìcũngkhôngphảilúcnàomộtyếutốrõràngcũngthaythếmộtyếu tố tiềm tàng.Có thể làgiữahai thứđócónhững liênquanvề toànthể,mộtyếutốrõràngvàcóthểthaythếnhiềuyếutốrõràng.

Chúngtacũngcónhiềuđiềuđángngạcnhiênvềýnghĩacủagiấcmơvàvềtháiđộcủangườinằmmơđốivớigiấcmơ.Bàkháchquảcógiúpđỡchúngtatrongcôngviệcgiảithíchnhưngkhôngkhỏingạcnhiên.Bàtakhôngbiết làđốivớichồngbà,bàlạicóýtưởngkhôngkínhtrọngnhưthế:bàtacũngkhôngbiếtnhữnglýdođãlàmchobàtacoithườngchồngnhưthế.Còncónhiềuđiểmkhônghiểuđược.Tôichorằngchúngtachưađủtrangbịđểgiảithíchcácgiấcmơ,chúngtacòncầnnhiềuchỉdẫnvàcòncầnchuẩnbịnhiềunữa.

Nhữnggiấcmơcủatrẻcon

Chúngtacócảmtưởnglàđãđiquánhanh.Hãylùilạiđằngsaumộtchút.Trướckhidùngkỹthuậtcủachúngtavượtquađượcnhữngkhókhănbắtnguồn từsự thayhìnhđổidạngcủacácyếu tố tronggiấcmơ,chúng tahãytựnhủlànênxoayquanhcáckhókhănđóthìhơn,bằngcáchhãyxétcác giấcmơ có rất ít biến dạng hay nếu có thì những sự biến dạng đócũngchẳngcógìquan trọng.Phương sáchnày trái lại với lịch sửpháttriểncủasựkhảosátcủachúngta,vìsựthựcchínhvìđãápdụngkỹthuậtgiải thích vào các giấc mơ bị biến dạng, chính vì đã phân tích rất kỹlưỡngvàđầyđủnhữnggiấcmơnhưthếmàchúngtamớiđểýđếnsựcómặtcủanhữnggiấcmơkhôngbiếndạng.

Những giấcmơ chúng ta tìm trong lúc này là những giấcmơ trẻ con,nhữnggiấcmơngắnngủi,rõràng,cóđầucuối,dễhiểu,khônglàmchohiểulầm,nhữnggiấcmơthựcsự.Ngaycảtrongnhữnggiấcmơnàycũngcónhiềuđiều thayđổi,ngaycảnhữngđứacòn ít tuổimàđãcónhữnggiấcmơngườilớn.Nhưngnếuchúngtagiớihạnvàokhoảngtuổimớibắtđầucónhữnghoạtđộngtinhthầnlàbốnhaynămtuổithìnhữnggiấcmơcủanhữngđứatrẻnàycóđặctínhcủanhữnggiấcmơcóthểgọilàgiấcmơtrẻcon.Nhữnggiấcmơnàycũngcókhithấyởnhữngđứatrẻlớntuổihơnvàngaycảởnhữngngườilớnnữa.

Phântíchnhữnggiấcmơtrẻconnày,chúngtabiếtđượcrấtnhiềuđiềuvềtínhchấtgiấcmơnóichungmộtcáchdễdàngchắcchắn,có tínhquyếtđịnhvàcógiátrịphổthông.

1/Để hiểu những giấcmơ này chúng ta không cần phân tíchmà cũngchẳngcầnkỹthuậtgìcả.Chúngtakhôngnênhỏitrẻemtronglúcnókểlạigiấcmơ.Nhưngchúngtaphảibổtúcnhữngđiểunónóibằngnhữngtàiliệucódínhdángđếnnó.Tronggiấcmơbaogiờcũngcómộtbiếncốtrongngàycandựvào.Giấcmơchínhlàphảnứngcủagiấcngủđốivớinhữngbiếncốtrongngày.

Đâylàvàithídụ:

a.Mộtchúbé22thángphảiđembiếumộtngườiquenmộtgiỏanhđào.Chúbéquảthựckhôngmuốnlàmnhưthếchútnàotuyrằngngườitahứa

sẽchochúmộtítanhđào.Sánghômsauchúkểlạilàchúnằmmơthấymìnhchénhếtnhữngquảanhđàođó.

b.Mộtembégái3năm3thánglầnđầutiênđitàutrênbiển.Lúcđếnbếnemkhôngmuốnlênbờvàkhócnứcnở.Emcócảmtưởngnhưcuộcdulịchkết thúcquá sớm.Sánghômsauemkể lại: “Đêmquaemđượcđichơitrênbiển”.Chúngtacầnbổtúcchoemthêmlàcuộcđichơinàylâuhơnýemmuốnnói.

c.MộtemtrainămtuổirưỡiđượcdẫnđichơiởEscherntalgầnHallsalt.EmđãnghenóirằngHallsaltởgầnchânnúiDaschteinmàemrấtthích.TừtrongnhàemởAusseeemcó thể trông thấynúiDaschteinvàdùngmột viễn kính nhìn thấy ngọn Symonyhutte. Chú bé đã nhiều lần thấyviễnkínhraxemnhưngkhôngaibiếtkếtquảrasao.Cuộcđichơivìthếđốivớichúbérấtvui,lòngtòmòđượckíchthích.Mộtlầnnhìnthấymộtngọnnúichúlạihỏi:“CóphảiDaschteinđấykhông?”.Mộtlầnđượctrảlờilàkhôngphảichúcàngimlặnghơn,saucùngchúkhônghỏinữa.Mọingười tưởngchúmệtnhưngsánghômsauchúvuivẻkể lại:“ĐêmquaemnằmmơthấyđichơinúiSimonyhutte”.NhưthếtứclàchúđãđichơinúichỉcốtđithămSimonyhuttethôi.Vềcácchitiếtchúchỉnóichúđượcnghenóiđếnmộtcái lềutrênngọnnúivàmuốnđi lênđóphải trèonúitrongsáugiờ.

Bagiấcmơnàyđủchochúngtanhữngchitiếtcầndùng:

2/Nhưcácbạnđãthấy:nhữnggiấcmơtrẻconnàykhôngphảilàkhôngcónghĩa:đólànhữnghoạtđộngtinhthần,đầyđủ,dễhiểu,cácbạnhãynhớ lại những điều tôi nói về những ý kiến của các vị bác sĩ đối vớinhữnggiấcmơ,vềsựsosánhvớingóntaymànhạcsĩchạytrênnhữngphímđàn.Chắccácbạncũngnhìnthấyrõsựphảntráigiữanhữnggiấcmơtrẻconvớinhữngquanniệmnày.Nhưngđiềungạcnhiên lànhữngđứabécũngcónhữnghoạtđộngtinhthầnđầyđủtronggiấcngủ, trongkhingườilớn,cũngtrongnhữngđiềukiệnđó,lạicónhữngphảnứngrấtkhácnhau.Chúngtacóđủlýdođểchorằnggiấcngủtrẻconngonhơnvàsayhơn.

3/Vìnhữnggiấcmơtrẻconkhôngbịbiếndạngnênkhôngcầngiảithích.Nộidungvànhữngýtưởngtiềmtàngởđâychỉlàmột.Vậysựbiếndạngkhôngphảilàtínhchấttựnhiêncủagiấcmơ.Tôihyvọnglàđiềunàysẽcấtkhỏingựcbạnmộtsứcnặng.Nhưngtôiphảinóitrướclàdùvậy,khi

suynghĩkỹhơnchúngtacũngcóthấymộtsựbiếndạngrấtnhỏ,mộtsựkhácbiệtnàođógiữanộidungvàýtưởngtiềmtàng.

4/Giấcmơtrẻconlàphảnứngcủamộtbiếncốtrongngàylàmchođứabécóđiềugì tiếc rẻ,buồnrầu,không thoảimái.Giấcmơđemđếnchođứabésựthựchiệnkhôngcầngiấugiếmýmuốnkhôngđượcthoảmãntrongngày.Bâygiờcácbạnhãynhớlạinhữngđiềuchúngtađãnóivềvaitròcủanhữngsựkíchđộngbêntrongbênngoàicủathânthểđượccoinhư hay làm rối loạn giấc ngủ và gây giấcmơ.Chúng ta đã học đượcnhiều sựkiệnchắcchắnnhưngchỉ có ít sựkiệncó thểđượcgiải thíchthôi.Tronggiấcmơ trẻ connàykhôngcógì chứng tỏ làđã cómột sựkíchđộngvềcơthể;vềđiểmnàykhôngcòngìlànghingờnữavìnhữnggiấcmơnàyđềudễhiểu,thoạtnhìnlàhiểungay.Nhưngđókhôngphảilàmột lýdođểbỏ rơi sựgiải thíchđầu tiênbằngnhữngcáchkíchđộng.Chúngtachỉcầntựhỏitạisaongaytừlúcđầuchúngtalạiquênphắtđirằnggiấcngủcóthểbịquấyrốibằngnhữngsựkíchđộng,khôngnhữngvề cơ thểmà còn về tinh thần nữa. Vậymà chúng ta biết rõ là chínhnhữngsựkíchđộngđóđãngăncảnkhôngchohọ thựchiệnđượcđiềukiệntinhthầncủagiấcngủ,nghĩalàgiúphọquênđượchếtthếgiớibênngoài.Ngườilớnkhôngđingủvìdodựkhôngmuốntạmngừngcuộcđờihoạtđộngcủamình,haysựlàmviệccủamìnhvớinhữnggìmìnhthích.Đốivớitrẻconthìđiềulàmchonóngủkhôngyênchínhlàýmuốnchưađượcthoảmãn,vàgiấcmơlàsựbiểulộphảnứngcủanó.

5/Đitừđiểmđó,chúngtachọnconđườngngắnnhấtđểđiđếnnhữngkếtluận vô nhiệm vụ của giấcmơ. Với tính cách là sự phản ứng đối vớinhữngkíchđộngvềtinhthần,giấcmơcónhiệmvụgạtbỏsựkíchđộngnàyramộtbênđểchogiấcngủđược tiếp tục.Giấcmơ làmthếnàođểhoànthànhnhiệmvụđó?Đólàđiềuchúngtakhôngbiết:nhưngchúngtacóthểnóirằng,từbâygiờtrởđigiấcmơkhônghềquấyrốigiấcngủnhưngười ta thường tưởng, trái lạichínhnógiữgìnchogiấcngủđượcyênlành bằng cách gạt ramột bên những sự quấy rối giấc ngủ.Khi tưởngrằngnếukhôngcógiấcmơthìchúngtakhôngthểngủđượctínào.Chínhnhờnhữnggiấcmơchúngtangủngonhơn,chúngtađãnhầm:sựthựclànếu không có giấcmơ thì chúng tamới ngủ được chút ít.Giấcmơđókhôngthểnàokhônglàmrộnchúngtachútítynhưngườigácđêmbắtbuộcphảihơiầmĩmộtchútkhimuốnđuổinhữngkẻlàmầmĩtronglúcmọingườiđangngủ.

6/Lònghammuốnchínhlàsựkíchđộngcủagiấcmơ:sựthựchiệnlòng

hammuốnnày chính là nội dunggiấcmơ: đó làmột trongnhững tínhchấtcơbảncủagiấcmơ.Mộttínhchấtkháccũngbấtbiếnnhưthế,làmchogiấcmơkhôngnhữngchỉdiễntảmộttưtưởngkhôngthôimàcònthểhiệnmộtsựhammuốnđãđượcthoảmãndướihìnhthứcmộtbiếncốtinhthần thuộc về ảo giác. Tôimuốn đi du lịch trên biển: đó là lòng hammuốnkíchđộngtronggiấcmơ.Nhưvậy,ngaytronggiấcmơtrẻconrấtgiảndịcũngcósựkhácbiệtgiữamộtgiấcmơtiềmtàngvàmộtgiấcmơrõràng,mộtsựbiếndạngcủatưtưởngtiềmtàngtronggiấcmơ:đóchínhlà sựbiếnđổi củaýnghĩ thànhmộtbiến cố sốngđộng.Trongkhigiảithíchchúngtahãybỏquanhữngbiếndạngnhỏbé.Nếuthựcrađólàmộttrongcáctínhchấtchungchocácgiấcmơthìtrongmộtphầngiấcmơkểtrên,câu“tôi thấyemtôibịnhốt trongcái rương”đánglẽđãđượcgiảithíchbằngcâu:“emtôigiảmbớtchitiêu”thìphảiđượcgiảithíchbằngcâu“emtôiphảigiảmbớtchitiêu”hay"tôimuốnemtôiphảigiảmbớtchitiêu".Tronghaitínhchấtchungvừakể,tínhchấtthứhaicónhiềuhyvọngđượcchấpnhậnmàkhôngbịphảnđốihơn.Chỉsaukhiđãkhảosátsâurộngvớinhiềutàiliệu,tamớicóthểchứngtỏrằngcáckẻkíchđộnggiấcmơbaogiờcũnglàmộtýmuốnchứkhôngphảilàmộtsựlonghĩ,mộtđiềudựtínhhaymộtlờitráchmóc.Nhưngđiềunàyvẫngiữnguyêntínhchấtcủacácgiấcmơ,tínhchấtnàyđánglẽlặplạimộtcáchđơngiảnsựkíchđộng,lạihuỷbỏ,gạtramộtbênhaytiêudiệtdầnđisựkíchđộngđóbằngmộtsựđồnghoá.

7/Dựavàohaitínhchấtnàycủagiấcmơ,chúngtacóthểtiếptụcsosánhgiấcmơvàhànhvisailạc.Tronghànhvisailạcchúngtaphânbiệtmộtkhuynhhướnggâyrốivàmộtbịgâyrối,rồicómộtsựdunghoàgiữahaikhuynhhướngnày.Tronggiấcmơsựviệckhuynhhướngbịgâyrốicũnglàkhuynhhướngđingủ.Cònkhuynhhướngbịgâyrối làsựkíchđộngtinhthần,nghĩalàýmuốnđượcthoảmãn:thựcrachúngtakhôngbiếtcósựkíchđộngnàokháccóthểquấyrốigiấcngủnữa.Vậygiấcmơcũnglàkếtquảcủamộtsựdunghoà,sựđiềuđìnhgiữahaikhuynhhướng.Trongkhingủchúngtathoảmãnmộtýmuốn:chínhvìthoảmãnýmuốnđómàchúngtatiếptụcngủ.Cómộtsựthoảmãnnửavờivàmộtsựhuỷdiệtnửavờicủahaikhuynhhướng.

8/Cácbạnhãynhớlạicólầnchúngtahyvọngcóthểdùngsựkiệncónhữnggiấcmơtronglúcthứcđểgiảithíchcácgiấcmơ.Thựctế,nhữnggiấcmơtrongkhithứcnàychảlàgìhơnsựhoànthànhnhữngýmuốnvềthamvọnghaytìnhái:nhưngcóđiềunhữnghammuốnđóchỉlànhữngýnghĩchứkhôngxuấthiệndướihìnhthứcảogiáccủađờisốngtinhthần.

Vì thế trong tính chất của giấc mơ chúng ta chỉ giữ lại tính chất nàokhôngđượcchắcchắntrongkhitínhchấtkiabiếnmấtvìthuộcgiấcngủvà không thể được thực hiện trong khi thức.Ngay trong lời nói thôngthường,ngườitacũngcóvẻchorằngtínhchấtcơbảntronggiấcmơlàsựthực hiện những hammuốn.Vậy, nếu những biến cố sống động tronggiấcmơchỉlànhữngbiểungữbịbiếndạngvàsởdĩcóđượclànhờcótình trạnggiấcngủ,nghĩa lànhữnggiấcmơ trongkhi thứcvềđêm, thìchúng ta hiểu rằng sự hoàn thành giấc mơ đưa lại hậu quả là huỷ bỏnhữngsựkíchđộngbanđêmvà thoảmãnhammuốn,bởivìhoạtđộngcủanhữnggiấcmơ trongkhiý thứccũngngụýmột sự thoảmãnhammuốnvàsởdĩxảyralàchỉcốtthoảmãnsựhammuốnnàythôi.

Nhữnglỗikháccũngdiễntảmộtýtưởngtươngtự.Aichẳngbiếtcâutụcngữ:“Conlợnmơbèo,conmèomơchuột”vàcâuhỏi:“Thếcongàthìmơ gì? và câu trả lời: Con gàmơ thóc”. Như vậy, tức là ngay cả khixuống thấpmộtbậcnữa,nghĩa là từđứabéxuốngđếngiốngvật,ngaychínhcâutụcngữcũngthấyrằngnộidungcủagiấcmơlàsựthoảmãnmộtnhucầu.Rồicònbiếtbaonhiêucâunóicùngmộtýnghĩa“Đẹpnhưtrongmơ”hay“tôichưabaogiờmơthếbaogiờ”,haylà“Đólàmộtđiềutôichưabaogiờdámnghĩđếnngaycảkhitrongnhữnggiấcmơtáobạonhất”.Rõrànglàngườingoàiphốđãnghĩvềgiấcmơcủamìnhnhưthếnào rồi.Cũngcónhữnggiấcmơhãihùng,nhữnggiấcmơcónộidungbuồnrầukhổsở,nhưngquầnchúngkhôngchấpnhậnchođólàgiấcmơ.Quầnchúngcũngcóýnghĩđếnnhữnggiấcmơbựcmìnhnhưng trongđầuócquầnchúngthìgiấcmơcụtthunlủnvẫnlàsựthoảmãnmộthammuốndễchịunàođó.Chưahềbaogiờcónhữnggiấcmơtrongđónhữngchó,lợnhayanhngỗngmơthấymìnhbịđemthọctiếtcả.

Cóđiềukhóhiểulàtạisaotừtrướctớinaynhữngnhàkhảocứunhữnggiấcmơkhônghềđểýrằngnhiệmvụchínhcủanhữnggiấcmơlàthựchiệnmộthammuốn.Họquảcóđểýđếnđặctínhnàynhưngkhôngmộtai đã có ý nghĩ công nhận rằng chính nó làmột tính cách bao quát vàdùnglàmkhởiđiểmchoviệcgiảithíchcácgiấcmơ.Tôihiểuđiềugìđãngănhọlàmthế.

Bâygiờcácbạnhãynghĩđếnnhữngkếtquảquýbáumàchúngtađãđạtđượcmộtcáchdễdàngtrongkhikhảosátnhữnggiấcmơtrẻcon.Chúngtabiết rằngnhiệmvụcủacácgiấcmơlà trôngnomchogiấcngủ, rằnggiấcmơ làkếtquảcủasựgặpnhaugiữahaikhuynhhướng tráingược:mộtkhuynhhướngnhucầungủ,khôngthayđổitrongkhikhuynhhướng

kia tìm cách thoảmãnmột sự kích động tinh thần. Chúng ta có bằngchứngchứngtỏrằnggiấcmơlàmộthànhvitinhthầncóýnghĩa,chúngtabiếtgiấcmơcóhaitínhchấtchính:sựthoảmãnmộthammuốnvàđờisốngtinhthầnảogiác.Đượcbiếtcáckháiniệmđó,hơnmộtlầnchúngtacóvẻnhưquênrằngmìnhđangkhảocứuvềphântâmhọc.Ngoàiviệcsosánhvớinhữnghànhvisailạc,chúngtachưalàmđượcgìđặcbiệt.Bấtcứmột nhà tâm lýhọcnào, dùkhônghềbiết đếnphân tâmhọc chăngnữa, cũngcó thểgiải thích cácgiấcmơ trẻ connhưchúng tavừa làm.Nhưngtạisaochưacómộtnhàtâmlýhọcnàolàmviệcđócả?

Nếuchỉcó trẻconmớinằmmơ thôi thìvấnđềđãđượcgiảiquyết rồi.Chúngtachẳngcòngìphảilàmnữa,chảcầnphảihỏihangìngườinằmmơ,chảcầnphảiđưavô thứcvào làmgì,chẳngcầnphảiđưasự tựdoliêntưởngralàmgì.Chúngtađãnhiềulầnnhậnthấyrằngcónhiềuđặctính lúcđầu tưởng rằngcó tínhchất tổngquátnhưng thực ra chỉ thuộcvàomột loạigiấcmơnàođó thôi.Chúng tacầnbiết lànhữngđặc tínhchungtrongnhữnggiấcmơtrẻconcóvữngchắchơnhaykhông,cóliênhệgìđếnnhữnggiấcmơkhôngđượcrõrànghơnkhôngvànộidungcódínhdánggìđếnnhữngbiếncốxảyrabanngàykhông?Theoquanniệmcủachúngtathìnhữnggiấcmơđóđãbịbiếndạngđiquánhiềukhiếnchochúngtakhôngthểcóýkiếngìchắcchắnvềchúngngayđược.Chúngtasẽthấylàmuốncắtnghĩanhữngbiếndạngđóchúngtacầndùngđếnkỹthuật phân tâmmà chúng ta khôngdùngđến trong khi tìmhiểu nhữnggiấcmơtrẻcon.

Tuynhiên, cũngcó cảmột loạt nhữnggiấcmơkhôngbiếndạnggiốngnhưnhữnggiấcmơ trẻconxuấthiệnnhưnhữngsự thựchiệncủahammuốn.Đó là những giấcmơdo những nhu cầu về cơ thể gây ra trongcuộcđờicủamỗingười:đóikhát,dụctình.Nhữnggiấcmơđólàsựthựchiệnnhữnghammuốndonhữngkíchđộngbêntronggâynên.Mộtembégái19thángmơthấymộtthựcđơntrongđóemđãthêmtênvào(AnnaF..dâu,quảmâmxôi,trứngtráng,canh):giấcmơnàylàkếtquảcủamộtngàynhịnđóisaukhiănkhôngtiêuvìđãănquánhiềudâuvàquảmâmxôi.Bàembénày,70tuổi,đãphảinhịnănsuốtngàyvìđauthận,nằmmơ thấyđượcmời đi ăn tiệcởnhàbạnbèvà ănnhữngmón rất ngon.Những quan sát được thí nghiệm đối với những người tù, hay nhữngngườitrongđoànthámhiểmchịunhiềuthiếuthốnchứngtỏrằngnhữnggiấcmơcủahọđềudiễn tả sự thựchiện cácnhucầukhôngđược thoảmãntrongđờithực.TrongcuốnAntarctic(Cuốn1,trang336,1904),OttoNordenskjold nói về những người trong đoàn thám hiểm như sau:

“Nhữnggiấcmơcủachúngtôi,nhiềuhơnbaogiờ,đầyýnghĩaởchỗbaogiờchúngcũngchobiếtlònghammuốncủachúngtôihướngvềcáigì.Ngaycảnhữngngườibạnxưanayrấtítkhinằmmơcũngkểchochúngtôinghenhữnggiấcmơrấtdàimỗibuổisángkhichúngtôihọpnhaulạiđể trao đổi những kinh nghiệmmới nhất trong việc khảo sát trí tưởngtượng.Nhữnggiấcmơnàyđềuliênquanđếnthếgiớibênngoàilúcđóởxachúngtôihàngngàndặmnhưngcũngliênquanđếnđờisốnghiệntạicủa chúng tôi.Những giấcmơ đó luôn luôn xoay quanh vấn đề ăn vàuống.Mộtngườixưanaythườngmơđượcdựmộtbữatiệcto,rấtkhoankhoáinếusángraanhđượckểlạichochúngtôinghelàđêmquaanhđãnằmmơthấymộtbữaăngồmcóbamón,mộtngườikhácnằmmơthấyđượchútnhữngnúithuốc,mộtngườikhácnằmmơthấytàumìnhchạybonbontrênnhữngdòngsôngtựdo.Mộtngườikhácnằmmơthấyrấtýnghĩa:anhchàngbưutínviênđếnđưathưvàcắtnghĩatạisaoanhlâuđếnthế, nguyên do là anh đã đưa lầm địa chỉ thành ra mãi mới tìm đượcnhữngláthưđãlầm.Tấtnhiênlàtrongkhingủchúngtabậnbịuvềnhiềuđiềukhólàmhơnnữa,nhưngtronggiấcmơcủachínhtôivàcủacácbạn,tôithấytrítưởngtượngnghèonànđếnlàmmìnhngạcnhiên.Nếuchúngtaghilạiđượctấtcảnhữnggiấcmơđó,chúngtasẽcónhữngtàiliệucóíchhơnchotâmlýhọc.Nhưngmọingườiđềuhiểudễdànglàgiấcngủcủa chúng tôi được chúng tôi hoan nghênh ghê lắm vì chúng đã chochúng tôinhữngđiềuhammuốncủa lòngmình”.Tôi trích lạiđâymấydòngnữacủaDuPrel:“MungoPark,một trongchuyếndulịchquaPhichâu,trongkhibịđóilảvẫnmơmàngđếnnhữngthunglũngvàvùngcỏxanhnơiquêhương.Trenck,bịđóicũngmơ thấymìnhngồi trongnhàtrướcmột cái bàn đầymón ăn ngon.GeorgeBack, người dự vào cuộcthámhiểmđầutiêncủaFranklinluônluônvàđềuđặnnằmmơthấymìnhđượcănnhữngbữacơmlinhđình,vàsaunàyvìquáthiếuthốnđãchếtđói”.

Nhữngaibuổichiềuănnhiềugiavị,bịkhát,thườngmơthấymìnhđanguốngnước.Tấtnhiênkhông thểnàodùnggiấcmơđểbỏđượccáicảmgiácđóikhát,lúctỉnhdậybaogiờngườitacũngphảiănhayuốngthựcsự.Về phương diện thực tế, giấcmơ trong những trường hợp này chảgiúpgìchochúngtacả,haygiúprấtít,nhưngthựcsựgiấcmơgiúpchogiấcngủđượctiếptụcmặcdầunhữngkíchđộngluônluôncốlàmchotatỉnhdậy.Khinhucầukémcườngđộthìtácdụngcủagiấcmơcũngkémđi.

Bịảnhhưởngcủacácsựkíchđộngvềtìnhdục,giấcmơhiếnchongười

nằmmơnhữngsựthoảmãncóvàitínhchấtđặcbiệtcầnchúý.Nhucầusinhlýkhôngbịphụthuộcvàođốitượngcủanómộtcáchchặtchẽnhưđóivàkhát,cóthểđượcthoảmãnthựcsựbằngcáchxuấttinh.Nhưngvìmộtvàisựkhókhănliênquanđếnđốitượngnày,giấcmơđicùngvớisựthoảmãnnhucầuthựcsựthườngcónộidungmơhồbiếndạng.Việcvôtìnhxuấttinhlàmchoviệcxuấttinhrấtcóíchchosựkhảosátcácsựbiếndạng của giấcmơ. Tất cả các giấcmơ của người lớnmà đối tượng lànhữngnhucầu,ngoàisựthoảmãnnhucầucòncómộtcáigì thêmnữabắtnguồnởnhữngsựkíchđộngtinhthầncầnđượcgiảithích.

Chúngtakhônghềkhẳngđịnhrằng,nhữnggiấcmơngười lớnrậptheokiểunhữnggiấcmơtrẻconchỉlànhữngphảnứngđốivớinhữngnhucầuthúcbáchđãkểtrên.Chúngtabiếtlàcónhữnggiấcmơngườilớnngắnngủirõràngchịusựảnhhưởngcủamộtvàitìnhtrạngđặcbiệtcũngbắtnguồnởnhữngsựkíchđộngrõràngcủatinhthần.Vídụnhưnhữnggiấcmơmàtrongđóngườitachờđợimộtsựgì:saukhisửasoạnxongxuôiđểđidu lịch,hay thuxếpđểđidựmộtbuổidạhội,haymộtbuổidiễnthuyếthayđi chơi thămai, chúng tanằmmơ làđãđạtđượcmụcđích,đangdựdạhộihayđangnóichuyệnvớingườiđịnhđithăm.Vídụnhưnhữnggiấcmơmàngười tacó lýkhigọi lànhữnggiấcmơlườibiếng:nhiều ngườimuốn kéo dài thêm giấc ngủ, nằmmơ thấymình bước rakhỏigiường,rửamặt,đánhrăng,làmviệcnàyviệcnọ,trongkhithựcsựvẫntiếptụcnằmngủ.Điềuđóchứngtỏhọchỉthíchdậytrongmơhơnlàdậythực.Nhucầungủthườnglàmộtyếutốtrongsựcấuthànhgiấcmơ,thường tỏ ra rõ ràng trong loại giấcmơ kể trên và được coi là yếu tốchính.Nhucầungủcũngđượcxếpnganghàngvớinhữngnhucầukháccủacơthể.

TôiđưacácbạnxembảnsaomộtbứctranhcủaShwindhiệnởhànhlangSchackởMunichđểchocácbạnbiếtvớimộtsứcmạnhtrựcgiácnàonhàhọasỹđãchothấynguồngốccủamộtgiấcmơlàdomộttìnhtrạngđặcbiệt.Đólàbức:“Giấcmơcủangườitù”vàtấtnhiênkhôngcónộidungnàokháchơnlàsựvượtngục.Điềumànhàhọasỹđãdiễntảđượcmộtcáchtàitìnhđólàsựvượtngụcphảibắtnguồntừcáicửasổ,vìchínhánhsángngoàicửasổlàsựkíchđộngchấmdứtgiấcmơcủangườitù.Nhữnganhlùnđứnglênvainhautượngtrưngchonhữngvịtríliêntiếpmàngườitùcầncóđểnângmìnhđếncửasổ,vànếutôikhônglầmthìanhchànglùn trên cao nhất đang cưa cái chấn song, điềumàngười tùmuốn làmquá,trôngrấtgiốnganhta.

Trongtấtcảcácgiấcmơ,trừnhữnggiấcmơtrẻconhaycótínhcáchtrẻcon,sựbiếndạngchínhlàmộtsựtrởlựcchochúngta.Chúngtakhôngthểnóirằngchúnglànhữngsựthựchiệncácđiềuhammuốnnhưchúngtamuốntưởng:nộidungrõràngcủachúngkhôngchobiếtgìvềsựkíchđộngtinhthầnphátsinhrachúng,chúngtacũngkhôngthểchứngtỏrằngcóphải chúngmuốngạt bỏ hay tiêu huỷ sự kích độngnày hay không.Nhữnggiấcmơnàycầnđượcgiảithích,phântích,sựbiếndạngcầnđượclậplại,nộidungrõràngcủachúngphảiđượcthaythếbằngnộidungtiềmtàng:chỉlúcđóchúngtamớicóthểbiếtrõràngnhữngdựkiệncógiátrịđốivớigiấcmơtrẻconcógiátrịđốivớimọigiấcmơhaykhông?

Sựkiểmduyệtgiấcmơ

Sựkhảosátcácgiấcmơtrẻconđãchochúngtabiếtnguồngốc,đặctínhvànhiệmvụcủagiấcmơ.Giấcmơlàmộtphươngtiệntiêuhuỷnhữngsựkíchđộng(tinhthần)quấyrốivềgiấcngủ,sựtiêuhuỷnàyđượctiếnhànhnhờ sự thoả mãn có tính cách ảo giác. Về những giấc mơ người lớn,chúngtachỉmớicắtnghĩađượccómộtloại,đólànhữnggiấcmơcótínhchất trẻcon.Cònvềnhữnggiấcmơkhác,chúngtakhônghềbiếtgìvềchúng,tôicóthểnóirằngchúngtakhônghiểuchúng.Chúngtađạtđượcmộtkếtquảtạmthờimàchúngtakhôngnêncoithường:mỗikhichomộtgiấcmơnàodễhiểuthìgiấcmơđóxuấthiệnnhưmộtsựthoảmãnmộtnhucầucótínhcáchảogiác.Sựtrùnghợpnàykhôngthểlàngẫunhiênhaykhôngđángđểý.

Khiđứngtrướcmộtgiấcmơloạiđó,chúngtathườngchorằngđólàmộtsựbiếndạngcủamộtnộidungmàchúngtachưahềbiết.Côngviệccủachúngtalàphântích,tìmhiểusựbiếndạngnày.

Sựbiếndạngcủagiấcmơlàmchogiấcmơcóvẻnhưkỳlạvàkhóhiểu.Chúngtamuốnbiếtnhiềuđiềulắm:vềnguồngốc,tínhcáchsốngđộngcủasựbiếndạngnày,nótiếnhànhrasaovàcómụcđíchgì.Chúngtacóthểnóirằngsựbiếndạngcủagiấcmơlàkếtquảcủacôngviệclàmtronggiấcmơ.Chúng tamô tảcôngviệcvà tìmxemnhữngđộng lựcnàođãthúcđẩycôngviệcđó.

Cácbạnhãyngheđây,mộtgiấcmơdobàbácsĩV.Hugkểlạimàngườinằmmơlàmộtbàgià,họcrộngvàđượcmọingườiquýmến.Giấcmơnày chưa từng đượcmọi người giải thích. Bà bác sĩ cho rằng đối vớinhữngngườikhảocứuvềphân tâmhọc thìkhôngcầncósựgiải thích.Ngayngườinằmmơcũngkhônggiảithíchnhưngđãxétđoánrồikếtánlàm như bà ta có thể giải thích được vậy.Chính bà ta tuyên bố: “Mộtngườiđànbà50 tuổimàmơmộngkỳquái,kinhkhủngnhưvậy, tôi làmộtngườiđànbàchẳngcòncóđiềugìlonghĩhơnlàlochocon”.

Vàbâygiờđâygiấcmơlànhữngcôngviệclàmtrongtìnhái:“Bàtađếnnhàthươngquânđội,bảongườituỳpháilàmuốngặpôngysĩtrưởngxinviệclàm.Bànhấnmạnhđếnchỗcôngviệcđếnnỗingườihạsĩquanchongayrằngđólànhữngcôngviệcvềtìnhái.Thấyngườiđãcótuổi,anhta

hơingậpngừngtrướckhichobàtavào.Nhưngthayvìđivàophòngôngysĩtrưởng,bàlạivàotrongmộtphòngbêntrongcónhiềuviênsĩquanvàbácsĩquânykhácđứnghayngồiquanhmộtcáibàndài.Bànóivớimộtngười trong bọn họ và người này hiểu ngay. Bà nói như sau: “Tôi vànhiềubạngáikháctrongthànhphốViênchúngtôisẵnsàng..chobinhsĩ,sĩquankhôngphânbiệt...”Nóixongbàta(vẫntronggiấcmơ)nghetiếngxìxào”.

Nhưngvẻmặtnhínhảnh,ngượngngùngcủacácsĩquanchobàtathấylàhọhiểubàmuốngì.Bàtatiếptục:“Tôibiếtlàquyếtđịnhcủachúngtôicóvẻhơikỳlạnhưngchúngtôirấtđứngđắn.Ngườitakhônghỏinhữngngườilínhxemhọcómuốnchếthaykhông?”Mộtphútyênlặngnặngnề.Ôngbácsĩômbàtanói:“Thưabà,nếuquảnhiênchúngtatiếnđếnđó..”(cótiếngxìxào).Nghĩrằngôngnàyhayôngkhácthìcũngthếthôi,bàđãgỡtayôngkiaravàtrảlời:“Tôiđãcótuổirồi.Tôichưatừngởtrongtìnhthếnàybaogiờ.Dùsaocũngphảicómộtđiềukiện:cầnđểýđếntuổitác,khôngnênchomộtngườitrẻtuổivàmộtbàgià..(tiếngxìxào)...Vìnhưthếthì..kinhquá..”.Ôngbácsĩtrảlời:“Tôihiểulắm”.Vàisĩquantrongđó cómột người đã tán tỉnh bà hồi bà còn trẻ phá lên cười, bà kháchmuốnđượcdẫnđếnchỗôngysĩtrưởngđểchocôngviệcđượcrõràng.Nhưngbàchợtnhậnthấyrằngmìnhkhôngnhớtênôngnày.Nhưngôngbácsĩcũngkínhcẩnvàlịchsựchỉchobàmộtcầuthangbằngsắt,chậthẹp,xoáychônốcmờibàlêngáchai.Tronglúctrèolênbàtanghethấycóngườinói:“Thựclàmộtquyếtđịnhghêgớm,dùgiàhaytrẻcũngvậythôi”. Với cảm giác là mình đương làm nhiệm vụ, bà ta trèo mãi màkhônghếtcầuthang.

“Giấcmơđóđượcthấylạihailầnnữacáchnhauvàituần,chỉcóthayđổichútítvìchẳngcònquanhệgì”.

Giấcmơđódiễnbiếnnhưmộtđiềukỳlạbanngày.Giấcmơítkhiđứtquãngvàcónhiềuchitiếtcóthểhiểuđượcnếuchịukhótìmhiểu.Nhưngđiềuthúvịvàquantrọngnhấtđốivớichúngtalànócómộtvàikhehởkhôngphảiởtrongnhữngđiềunhớlại,nhưngởtrongnộidung.Cóbalầnnộidungnàyhìnhnhưđãnóihết,lầnnàolờinóicủabàtacũngbịngắtbởi lời xì xào.Vì không hề được phân tích và giải thích nên chúng takhôngthểnóigìvềýnghĩacủatiếngxìxào.Dùsaocũngcónhữngsựámchỉ,vídụnhưnhữngchữcôngviệcáitìnhcóthểđưatớimộtvàikếtluận,haynhữngmẩuchuyệnngaytrướckhibịtiếngxìxàocắtquãngcầnđượcbổtúc.Thuxếplạichúngtathấylàmuốnlàmmộtcôngviệcyêunước,

bàkháchmuốndùngbảnthânmìnhđểthoảmãnnhữngnhucầutìnháicủabinhsĩvàsĩquan.Đólàmộtýkinhkhủngnhất,mộtsựphátminhghê gớm nhất, chỉ có điều là ý đó không được diễn tả trong giấcmơ.Trongnhữnglúcýtưởngđóđượcdiễntảthìcâunóiđượcthaybằngmộttiếngxìxàokhôngrõrệt,bịbỏđihayxoáđi.

Bạn hẳn biết rằng chính vì quá táo bạo mà những đoạn đó bị bỏ đi.Nhưngởđâumìnhnhìnthấyxảyramộtcáchlàmviệctươngtựnhưthế?Ngàynay (nhưbàihọccủaFreudnàyđượcgiảngkhichiến tranhđangtiếpdiễn)chúngtachẳngcầntìmđâuxa.Cứviệcmởbấtcứtờbáochínhtrịnàorabạnsẽthấycónhữngchỗđểtrắngcắtngangbàidolệchkiểmduyệt.Trênkhoảngđểtrắng, tứclàcónhữngđoạnkhônglàmvừalòngnhữngnhàchứctráchtrôngnomvềkiểmduyệt.Cácbạnsẽtiếcrẻ,nhữngbàibịđụctrắngmớilànhữngbàihay,thúvịnhất.

Ngàyxưangười ta thườngkhôngkiểmduyệtcảmộtđoạnnhưthế.Tácgiả,saukhiđượcbáolàđoạnnàođókhônglàmvừalòngcácnhàkiểmduyệt,thườngviếtlạichonhẹhơnđi,thayđổichútít,haynóilờmờámchỉ đến những điều định viết. Trong tờ báo vẫn có những điểm trắngnhưngđọcnhữngdòngchữcònlại,nhữngđoạnlơmơámchỉ,ngườitacũngcó thểđoánrađượcnhữngcốgắngcủa tácgiảđể thoátkhỏimũikéocủakiểmduyệt.

Bâygiờchúngtaxemxétsựgiốngnhaunày.Chúngtachorằngnhữngđoạnnàobàkháchkhôngnóihaybịthaythếbằngnhữngtiếngxìxàolàbịkiểmduyệt.Chúngtanóiđếnmộtsựkiểmduyệtnàođócủagiấcmơvàsựkiểmduyệtnàyphảigiữmộtvai trò trongsựbiếndạngcủagiấcmơ.Mỗikhinộidungcủagiấcmơcókhehởnàothìchínhđólàlỗicủakiểmduyệt.Chúngtacóthểđixahơnvànóirằngmỗikhicómộtđoạnnàotronggiấcmơmàkhôngrõràng,lơmơtrongkhicónhữngđoạnkhácrõ ràng thì đúng là chúng ta đã bị kiểm duyệt. Nhưng sự kiểm duyệtkhông làmmộtcáchquá lộ liễuvàngây thơnhư tronggiấcmơcủabàkhách.Kiểmduyệtlàmviệctheolỗithứhai,nghĩalàcónhữngcốgắnglàmdịuđi,thayđổiđichútítnhưngvẫnlàmchongườitanhìnthấyđượcýchính.

Giấcmơcònkiểmduyệt theomộtlối thứbanữa,nhưnglầnnàykhônggiốnglốikiểmduyệtbáochí.Chúngtacóthểphântíchmộtgiấcmơđãđượcnóitrên.Chắccácbạncònnhớđếngiấcmơtrongđóngườitađãbỏ1.50flđểmuabavéhát.Trongýtiềmtàngcủagiấcmơnàynhữngyếutố

“mua trước,quá sớm”giữvai tròquan trọnghàngđầu: lấy chồng sớmquáthựclàdạidột,muavétrướcngàytrìnhdiễncũnglàdạidột,côemchồngvộivãđimuađồtrangsứcnhưthếquảlàlốbịch.Khôngcómộtyếutốnàoxuấthiệntrongnộidungrõràngcủagiấcmơ.Mọisựchỉxoayquanhviệcđixemhátvàmuavéthôi.Vìtrọngtâmcủagiấcmơbịđẩyđimộtchỗkhác,vìnhữngyếutốchínhtậptrunglạimộtchỗnêngiấcmơrõràngkháchẳngiấcmơtiềmtàngđếnnỗingườitakhôngthểdựavàocácgiấcmơrõràngmàtìmthấycácgiấcmơtiềmtàng.Chínhtrọngtâmgiấcmơbịxêdịchnhư thếnênmớiphát sinh ra sựbiếndạngcủagiấcmơ;chínhsựbiếndạngcủagiấcmơnàyđãlàmchochínhnhữngngườinằmmơcũngthấykỳlạkhônghiểugìvềgiấcmơcủamình.

Thiếusót,thayđổivàtậptrungcácyếutố,đóchínhlàbakếtquảcủasựkiểm duyệt và sự biến dạng của giấcmơ. Sự kiểm duyệt là duyên cớchínhhaymộttrongcácduyêncớchínhcủasựbiếndạngtronggiấcmơcủabàkhách.Cònsự thayđổivà tập trung,chúng taquengọi làsựxêdịchtrọngtâm.

Sausựkiểmduyệt,chúngtanóiđếnsựsốngđộngtronggiấcmơ.Cácbạnđừngtưởngtượngkẻkiểmduyệtnhưmộtngườinghiêmnghịhaymộtvịthầntrongbộócđểlàmviệc;vềchữsốngđộngcũngvậy,đừngchorằngđólàdomộttrungtâmđặttrongbộócmàảnhhưởngcóthểbịmộtsựcắtbỏ hay một vết thương nào huỷ đi. Chỉ nên nhìn thấy ở chữ đó mộtphươngtiệnliênlạccótínhsinhđộng.Điềuđókhôngngănchúngtatựhỏixemsựkiểmduyệtnàysẽhoạtđộngđốivớinhữngkhuynhhướngvàdonhữngkhuynhhướngnào;chúngtasẽkhôngngạcnhiênnếuthấyrằngtrướcđây,chúngtađãgặpsựkiểmduyệtcácgiấcmơrồimàkhôngbiếtđólàcáigì.

Đólàđiềuđãthựcsựxảyra.Cácbạnhãynhớlạisựnhậnxétlykỳcủachúngtakhibắtđầuápdụngkỹthuậtcủachúngtavềsựtựdoliêntưởng.Lúcđóchúngtacảmthấycómộtsựgìchốngđốilạikhichúngtacốgắngđi từ yếu tố của giấcmơ sang yếu tố vô thứcmà nó đến thay thế. Sựchốngđốinàyđúngnhưchúngtađãnói,cóthểthayđổicườngđộ,khithìđộmạnhvôcùng,khichảcónghĩalýgì.Khisựchốngđốiyếu,chúngtacórấtítcôngviệcphảilàm,nhưngkhicườngđộmạnhchúngphảiđitheomộtdãydàicácsựliêntưởnglàmchotacàngngàycàngxayếutốcủagiấcmơ, trongkhiphải đốiphóvớibiết baonhiêukhókhănxuấthiệndướihìnhthứccủanhữngýtưởngbàibácphêbìnhchốngđốilạinhữngýtưởngđộtnhiênxuấthiệncódínhdángđếngiấcmơ.Sựchốngđốinày

chỉlàhậuquảcủasựkiểmduyệttronggiấcmơnênchúngtacũngphảikhảosátcẩnthận.Chúngtathấyngayrằngnhiệmvụcủasựkiểmduyệtkhôngphảilàchỉgâyrasựbiếndạngtronggiấcmơmàcònliêntụcgiữchosựbiếndạngđóđượctồntại.Cũngnhưsựchốngđốiluônluônthayđổicườngđộtuỳtheoyếutốtronggiấcmơ,sựbiếndạngcũngthayđổitheotừngyếutố.Nếusosánhgiấcmơrõràngvàgiấcmơtiềmtàngtasẽthấycónhiềuyếutốkháclạibị thayđổiquantrọngnhiềuhayít,nhiềuyếutốkháclạidunhậpluônvàonộidungrõràngmàchẳngthayđổigìcả,cókhicònmạnhlên.

Nhưng chúng tamuốnbiết sựkiểmduyệt đãhoạt độngbằng cáchdựavàonhữngkhuynhhướngnàovàchốnglạikhuynhhướngnào?Đểtrảlờicâuhỏivôcùngquantrọngnàykhôngnhữngđốivớisựtìmhiểucácgiấcmơmàcònđốivớicảđờingườinữa,chúng tacó thểdễdàng tìmthấygiảiphápnếuduyệtlạinhữnggiấcmơđãđượcđemgiảithíchtừtrướctớinay.Nhữngkhuynhhướngmàkiểmduyệtdùnglànhữngkhuynhhướngmàngườinằmmơtronglúccònthứccholàcủariêngmình,hợpýmình.Cácbạncóthểchắcchắnrằngkhibạntừchốikhôngcôngnhậnsựgiảithíchđúngđắnvềgiấcmơcủabạn,những lýdocủasự từchốinàyvànhữnglýdolàmchosựkiểmduyệthoạtđộnglàmchogiấcmơbiếndạngcũngnhưnhau.Cácbạnhãynghĩđếngiấcmơcủangườiđànbà50tuổinóitrên.Mặcdùkhôngbiếtgiảithíchgiấcmơcủamình,bàtacũngthấylàgiấcmơkinhkhủngquá,nhưngbàtasẽcònbuồnhơnnếubàbácsĩV.Hugnóichobàtabiếtnhữngdữkiệnthulượmđượctrongsựgiảithíchgiấcmơcủabà.Nhữngđoạnnàotụctĩutronggiấcmơthườngđượcthaythếbằngtiếngxìxào,sựviệcđóchẳngđãchứngtỏrằngchínhngườinằmmơcũngkếtánnhữnghànhviđósao?

Nhưng khi chúng ta muốn khảo cứu những khuynh hướng chịu kiểmduyệt,taphảiđểýđếnsựkiểmduyệtnhưlàmộtsựcầnthiếtcấpbách.Nhữngkhuynhhướngđólànhữngkhuynhhướngđángchêcười,tụctĩuvề phương diện lý luận,mỹ thuật và xã hội,, những điềumà người takhôngdámnghĩđếnhaynghĩđếnđểmàkinhtởm.Nhữngsựhammuốnbịkiểmduyệtvàbịbiếndạng tronggiấcmơđóchỉ làbiểu lộmột tấmlòngíchkỷvôbờbếnvàvôliêmsỉ.Vảlại,khôngcógiấcmơnàotrongđócáitôicủangườinằmmơlạikhônggiữvaitròchính,dùrằngcáitôiđóđãlẩntrốnrấtkhéoléotrongnộidungrõràng.Lòngíchkỷvôbiênnàychắcchắncóliênquanchặtchẽvớilònghammuốngiấcngủlàmchochúngtathoátkhỏiđượcảnhhưởngcủađờisốnghàngngày.

Cáitôitronggiấcmơđãrũbỏđượchếtsựràngbuộcvềluânlí,thoảmãnmọisựđòihỏicủabảnnăngtìnhdục,củabảnnăngluônbịgiáodụcvềnghệthuậtcủachúngtacấmđoán,nhữngbảnnăngchốnglạisựkìmkẹpcủa luân lí.Sự tìmkiếmkhoái lạc (màchúng tagọi là libido)chọnđốitượngmà không gặp sức chống đối, và thường chọn được những quảcấm; nó khôngnhững chọnvợngười khácmà chọn cả nhữngđiềumànhân loại thườnggán chonhững tính cách thiêng liêng: người đànôngchọnmẹmình hay chị emmình, người đàn bà chọn cha hay emmình(giấcmơcủangườiđànbà50tuổitrênđâycótínhcáchloạnluânvìbàtachọn chính con trai mình). Những sự ham muốn mà chúng ta tưởngchừngkhôngcóliênquanđếnloàingườiđãtỏrađủmạnhmẽđểtạonênnhữnggiấcmơ.Lòngthùhậnthahồtunghoành.Nhữngýmuốnbáothù,mongchonhữngngườimìnhyêunhấttrênđờichếtđi,ngườichangườimẹ,anhchịem,chồngvợ,concái,khôngphải là ít trongcácgiấcmơ.Trướcnhữngkếtquảthulượmđượcnhưthế,cóngườisẽbảolànhữngkếtquảđókhôngthểcóđược,vônghĩalý,khôngthểtinđượcvìnhữnggiảthuyếtphátsinhrachúngchỉlàsailầm.Hoặcgiấcmơkhôngphảilàhiệntượngtinhthần,hoặctrongtrạngtháibìnhthườngkhôngcógìlàvôthứccả,hoặckỹthuậtcủagiáosưcósơhởchỗnào.Nhữngcáchkếtluậnđóquảlàgiảnđơndễhiểuhơntấtcảnhữngđiềukinhkhủngdonhữnggiảthuyếtkinhhoàngmàgiáosưđưara.

Tấtnhiênnhữngkếtluậnđólàđơngiảnvàlàmhàilòngmọingườihơnthựcnhưngkhôngđúng.

Cácbạnhãykiêntâm:vấnđềchưachínmuồiđểcóthểđemrathảoluận.Trướckhiđivàovấnđềđó,chúng tachảcòncáchnàohơn là làmchonhữnglờichỉtríchphêbìnhcáchgiảithíchgiấcmơcủachúngtatrởlênmạnhmẽhơn.Nhữngkếtquảthulượmđượckhônglàmchomọingườikhoankhoái,thíchnóimấy,đókhôngphảilàquantrọng.Nhưngcómộtlý lẽvữngchắchơn:khichúng tachongườinằmmơbiếthọcónhữnghammuốnvàkhuynhhướnggìđã tìm rađược trongkhigiải thíchcácgiấcmơthìbaogiờhọcũngphảnđốikịchliệtvàđưaranhữnglýlẽvữngchắc.Cóngườihỏi:“Thếnào?Ôngbảorằngtôiđãhốitiếckhibỏtiềnrađểlàmcủahồimônchoemgáitôivànuôidạyemtraitôisao?Điềuđólàmsaocóđượcvìtôilàmviệclàchỉcốtphụngsựgiađình,trongđờitôikhôngcònbổnphậnnàokháchơnlàlàmtrònphậnsựđóđúngnhưlờitôihứavớimẹtôitrướclúcbàlâmchung”.Ngườikhácnói:“Ôngcholàtôimongchochồngtôichếtsao?Thựcvônghĩalývàđángphẫnnộ.Tôinóithìôngkhôngtin,nhưngthựcsựlàchúngtôirấthoàthuậnvànếuchồng

tôimấtđithìtôimấthếtđinhữnggìtôicótrêntráiđấtnày”.Mộtngườikhácnói: “Ôngcho là tôi hammuốnnhụcdụcđốivới emgái tôi sao?Thựclàlốbịch.Haianhemtôigiậnnhautừlâuvàmấynămnaychúngtôi không hề nói chuyện với nhau”. Nhưng người này nếu chỉ từ chốikhôngxác nhận hoặc phủ nhận nhữngkhuynhhướngmà chúng ta gánchohọthìcũngđượcđi,vìcóthểlàhọkhôngbiếtđếnđiềuđó.Nhưngđiềubựcmìnhlàhọcónhữnghammuốntráihẳnvớinhữngđiềuchúngtagánchohọ,vàcóthểchứngminhđượcrằngnhữnglònghammuốnđómớichínhlàđiềuhọấpủtrongtâmhồn.Cólẽlàchúngtanênbỏrơicáilốigiảithíchnàyđithôi,vìnóđưachúngtađếnngõcụt.

Chưađâu,bởilẽnhữnglýlẽnàytuybềngoàicóvẻnhưvữngchắcnhưngthựctếrakhôngthểvữngchắctrướcnhữnglýluậncủachúngta.Giảdụrằngtrongđờisốngtinhthầnquảcónhữngkhuynhhướngvôthức,chúngtacóbằngchứnggì tỏ ra rằng trongđời sốnghữu thứccũngcónhữngkhuynhhướngtrái lại?Cólẽtrongđờisốngtinhthầncónhữngkhuynhhướngtráingượctồntạicạnhnhau.Cóthểrằngmộtkhuynhhướngquámạnhsẽlấnátkhuynhhướngkiavàdồnkhuynhhướngnàyvàotrongvôthức.Nhưngcònlýlẽchorằngkếtquảcủasựgiảithíchgiấcmơkhôngđơngiảnmàcũngchẳngdễchịu.Trướchếtkhôngphải sựđơngiản sẽgiúpcácbạngiảiđượcnhữngvấnđềcóliênquanđếngiấcmơvìvấnđềnào cũng đều gặp khó khăn phức tạp ngay từ buổi đầu. Còn bảo rằngnhữngkếtquảnàythựcchẳngđángmongmuốntínàothìcácbạnđãlầmkhi cho rằng trong phương diện khoa học chúng ta mong hay khôngmongkếtquảnàyhaykếtquảnọ.Nhữngkếtquảthulượmđược,cácbạnchorằngchúngkhônglàmchocácbạndễchịumàcònlàmchocácbạnxấuhổkinh tởmnữathìđiềuđócóquanhệgì?Tôinhớlại lờinóicủamộtvịgiáosưthầyhọccủatôi,ôngCharcot,trongkhitôicònlàmộtthầythuốctrẻtuổivàđitheoôngtronglúckhámbệnh:“Điềuđókhôngngănviệc chúng có thực”.Nếumuốnhiểu rõnhững sự thực trong cuộcđời,chúngtanênbỏramộtbênnhữngcảmtìnhhaysựghenghét.Nếubâygiờcónhàkhoahọcnàochứngminh rằngngày tận thếgầnkề,bạncóbảoôngtarằng:“Tôikhôngtinnhưthếvìnhưthế thì thê thảmchotôiquá”không?Tôichorằngtrongtrườnghợpđóbạnsẽimlặngchotớikhimột nhà khoa học khác chứngminh rằng những điều khẳng định trênkhôngdựavàonhữngbằngchứngxácthực.Bỏngoàitainhữngcáigìlàmchobạnkhóchịu,bạnđãlàmđúngnhưgiấcmơđãlàmchứkhôngphảitìmcáchtìmhiểuvàchếngựnó.

Cólẽbạnsẽthôikhôngnóiđếntínhcáchkinhtởmcủanhữnghammuốn

bị kiểm duyệt trong giấc mơ để bấu víu vào lý lẽ cho rằng, chúng takhôngthểnàotinrằngconngườilạicóthểxấuxanhưthếđược.Nhưngchínhkinhnghiệmbảnthâncủacácbạncóchophépbạndùnglýluậnđókhông?Tôikhôngnóiđếnýkiếncủabạnđốivớichínhbạn;nhưngcóquảthựclàcấptrênvànhữngngườicạnhtranhquyềnlợivớicácbạnđốivớicácbạncónghĩrằngbạnlàngườitốtđếnthếkhông?Nhữngkẻthùcủacácbạncócảmtìnhvớicácbạnnhiềunhưcácbạntưởngkhông?Vậytại saobạn lạiphảnđốidữdộikhichúng tanóiđếncác tính íchkỷvôbiêncủaloàingười.Cácbạnhákhôngbiếtrằngphầnlớnnhânloạiđềukhôngthểchếngựđượcbảnnăngtìnhdụccủamìnhsao?Cácbạnkhôngbiếtrằngnhữngsựquáđáng,nhữngsựdâmbônmàchúngtamơmàngbanđêmthườngxảyrahàngngày,cókhiđưađếnchỗphạmtội,đốivớinhữngngườithứchẳnhoisao?Mônphântâmhọcphảichăngchẳnglàmgì khác hơn là khẳng định câu cách ngôn của Platon cho rằng nhữngngườitốtchỉlànhữngngườilàmtronggiấcmơnhữngđiềumàcácngườixấuxathườnglàmtronglúcthứcsao?

Vàbâygiờthôikhôngnghĩđếncánhânnữa,cácbạnhãynghĩđếntrậnĐạichiếnthếgiớivừatrànngậpnhânloại,nghĩđếntấtcảnhữngvấnđềgìđộcác,dãman,nhữngsựdốitrálantràntrongthếgiớivănminh.Cácbạn có tin rằng chỉ một nhóm người có tham vọng cũng đủ làm chonhữngsựđộcácdãmanđólantrànmàkhôngcầnđếnsựđồngloãcủahàngtriệungườibịlôikéohaykhông?Trướcnhữngsựkiệnđócácbạncócòncanđảmbênhvựcloàingườinữakhông?

Các bạn cho rằng ý kiến của tôi về chiến tranh chỉ cómột chiều rằngchiếntranhđãđưaraánhsángnhữngcáigìcaođẹpnhấtcủaloàingười:nào chí khí anh hùng, lòng hy sinh, ý thức xã hội, v.v.Cũng được đi,nhưngbạncó thấymìnhbất côngkhi lênánmônphân tâmhọcvì chorằngmôn này đã phủ nhậnmột vài điều trong khi khẳng địnhmột vàiđiềukháckhông?Chúngtôikhônghềcóýphủnhậnnhữngtìnhcảmcaođẹpcủaloàingười,khônghềlàmgìgiảmgiátrịcaođẹpđó.Tráilại,tôinói cho các bạn nghe không những về những sự hammuốn xấu xa bịkiểmduyệttrongcácgiấcmơmàcòncảđếnnhữngsựkiểmduyệtkiềmchếnhữnghammuốnđólàmchotakhôngnhậnrachúngnữa.Nếuchúngtanóiđếnnhữngsựxấuxacủaloàingườilàchỉvìcónhữngngườiphủnhậnchúng,vàđiềuphủnhậnnàykhônghềlàmchonótrởlênkhóhiểuhơnthôi.Chínhvìkhôngmuốnlýluậnmộtchiềumàchúngtacóhyvọngtìmlạiđượccôngthứcdiễntảthựcđúngnhữngliênquangiữađiềutốtvàđiềuxấutrongloàingười.

Thôitahãytạmdừnglạiởđây.Mặcdùchorằngnhữngkếtquảthulượmđượctrongcôngviệcgiảithíchgiấcmơcóvẻkỳkhôichăngnữanhưngcũngkhôngphảivìthếmàtacóquyềnbỏrơichúngkhôngxétđếnnữa.Cólẽsaunàychúngtasẽtiếngầnđếnkếtquảhơnbằngcáchtheomộtconđườngkhácchăng?Tronglúcnàytahãytạmchấpnhậnđiềunày:sựbiếndạngtronggiấcmơchỉlàkếtquảcủasựkiểmduyệtmàcáitôicủachúng ta làmđốivớinhữngkhuynhhướnghayhammuốn thườngxuấthiệnbanđêm tronggiấcngủ.Tại saonhữngđiềunày lạixuấthiệnvàobanđêm?Chúngtừđâutớinhỉ?Đólàcâuhỏiđangchờđợi.

Nhưngchúngtasẽtỏrabấtcôngkhikhôngđưaramộtkếtquảkhácnữa.Nhữnghammuốnhiện ra tronggiấcmơ, làmchogiấcngủkhôngyên,chúngtakhônghềbiếtđếntrước,nhưngchỉbiếtđếnsaukhiđãgiảithíchgiấcmơ.Vậychúng ta có thể tạmgọi chúng làvô thức theonghĩagọithôngthườngcủachữnày.Nhưngchúngcòncógìhơnlàtínhcáchtạmthờivôthứcnày.Thườngthườngngườinằmmơphủnhậnchúngdùrằngsựgiải thíchđãchứngtỏrõràngsựcómặtcủachúng.Ởđây,chúngtacũnggặpmột tình trạng tươngtựnhưtrong trườnghợpanhchàngnhấtđịnhkhôngchịunhậnlàmìnhcóđiềugìbấtkínhvớiôngchủmình.Lúcđóchúngtađãnghingờlờinóicủaanhtavàchorằngcóthểanhkhôngbiếtđếnđiềuđó.Mỗikhigiảithíchmộtgiấcmơbịbiếndạngrấtnhiều,chúngta thườnglạigặplại tìnhtrạngđóvàđiềuđóchỉ tăngphầnquantrọngchoquanđiểmcủachúng ta thôi.Vì thế,nênchúng tachấpnhậnrằngtrongđờisốngtinhthầncónhữnggìtiềmtàngmàchúngtakhônghềbiếtđếnvàcólẽkhôngbaogiờbiếtđến.Nếunhưthếthìsựvôthứcphảicóthêmmộtnghĩakhác:đặctínhcơbảncủanókhôngcònlànhấtthờihayhợp thờimà là thường trực.Tấtnhiênchúng tasẽquay trở lạivấnđềnàyvớinhiềuchitiếthơntrongnhữngdòngsau.

Tínhcáchtượngtrưngtronggiấcmơ

Chúngtađã thấysựbiếndạngngăncảnkhôngchochúngtahiểuđượcgiấcmơchínhlàkếtquảcủasựkiểmduyệtđốivớinhữnghammuốnvôthức,haykhôngthểchấpnhậnđược.Nhưngchúngtakhôngkhẳngđịnhrằngsựkiểmduyệt làyếutốduynhấtphátsinhrasựbiếndạngnàyvàngoàisựkiểmduyệtracòncónhữngyếutốkhác.Điềunàyđúngđếnnỗidùchosựkiểmduyệtcóbịgạtbỏhoàntoànđichăngnữathìkhôngphảivìnhưthếmàchúngtasẽdễdànghiểugiấcmơhơn,vàgiấcmơrõràngkhôngphảivìthếmàtrùnghợpvớigiấcmơtiềmtàng.

Chúngtađãtìmrađượcnhữngyếutốkhácnàynhờcómộtlỗhổngtrongkỹthuậtcủachúngta.Tôiđãđồngývớicácbạnlàởmộtvàigiấcmơđãđượcphântíchcókhinhữngyếutốđặcbiệtcủagiấcmơkhônggợichongười nằmmơmột ý tưởnggì cả.Tất nhiên sựkiệnnày ít xảy ra hơnngườitathườngkhẳngđịnhvàtrongnhiềutrườnghợpnhờsựkiênnhẫnngười ta đã làm cho nhiều ý kiến phải xuất hiện.Nhưng vẫn có nhiềutrườnghợpngườitakhôngtìmthấycósựliêntưởngvàkhigợirasựliêntưởng thìkếtquảmongđợi lạikhôngcógì cả.Khi sựviệcnàyxảy ratrongmộtlầntrịbệnhbằngphântâmhọcnótrởnênquantrọngđặcbiệt,nhưngởđâychúngtachưanóiđếntầmquantrọngnàyvội.Sựkiệnđóxảyrakhichúngtagiảithíchnhữnggiấcmơcủachínhchúngtahaycủanhữngngười bình thườngkhác.Trong trườnghợpnày, saukhi thấy rõràngdùcókiênnhẫnhơncũngchẳngđiđếnđâu,chúngtalạitìmrarằngsựkiệnmàchúngtakhôngmuốnđólạixuấthiệnđiềuhoàđốivớimộtvàiyếutốnhấtđịnhtronggiấcmơ,vàđókhôngphảilàsựbấtthườngmàlànhữngsựviệcphụthuộcvàomộtluậtđịnh.

Đứngtrướcnhữngsựkiệnnàychúngtamuốntựmìnhgiảithíchnhữngyếutốthầmlặngcủagiấcmơ,dùngnhữngphươngtiệnriêngcủamìnhđểtìmhiểu.Mỗikhigiảithíchnhưthếthìngườitacócảmtưởngđạtđượcmộtvàikếtquảmỹmãn,cònnếukhônglàmnhưthếthìgiấcmơsẽchẳngcó nghĩa gì.Khi áp dụng phương pháp này càng ngày càng nhiều vàonhiềutrườnghợphơn,chúngtasẽđiđếnnhiềukếtquảchắcchắnhơn.

Sựtrìnhbàycủatôicóvẻnhưsơsàinhưngsựsơsàinàythườngđượcdùngtrongngànhgiáodụcđểđơngiảnhoávấnđề.

Làmnhưvừanói,chúngtacóthểgiải thíchcácgiấcmơmộtcáchthoảđáng giống như những cuốn sách đoánmộng rất thịnh hành trong dângian.Tôitinrằngcácbạnchưaquênviệcchúngtachưahềđạtđượckếtquảcụthểnàotrongviệctìmhiểunhữngyếutốbấtbiếntronggiấcmơbằngkỹthuậtliêntưởng.

Cácbạnsẽchorằngphươngphápnàycóvẻkhôngchắcchắn,cónhiềuđiềuđángbàibáchơnlàphươngphápdànhchonhữngýtưởngđượctựdoxuấthiện.Nhưngđếnđâytathấycóthêmmộtchitiếtkhác.Saukhitậphợpđượcnhiềusựgiảithíchnhữngyếutốbấtbiếntronggiấcmơnhưthếbằngcáccuộcthínghiệmliêntục,độtnhiêntathấychúngtacóthểđạtđượcnhữngkếtquảgiốngnhưthếbằngcáchchỉdựatrênnhữngđiềumìnhbiếtvàkhôngcầndùngđếnnhữngđiềumàngườinằmmơđãnhớlại,chúngtacũngcóthểhiểuchúngđược.Dođâumàchúngtabiếtđượcnhưthế?

Chúng tagọi sự liênquangiữayếu tố củagiấcmơvà sựgiải thíchnóbằngcái tênlàliênquantượngtrưngvìyếutốnàychỉtượngtrưngchomộtýtưởngvôthứctronggiấcmơ.Trướcđây,khixétđếncácliênquangiữanhữngyếutốcủagiấcmơvàbảnthểcủachúng,tôiđãtrìnhbàyrằngyếutốnàychẳngkhácgìmộtphầnđốivớitoànthể,rằngýtưởngđócũngcóthểlàmộtsựámchỉđếnbảnthểhaylàmộtsựbiểuthịcủabảnthể.Ngoàibaloạiliênquannhưthếcònmộtloạiliênquanthứtưnữa.Đólàliênquan tượng trưng.Trướckhi trìnhbàynhữngnhậnxét tượng trưngnàychúng tahãynóiđếnnhữngvấnđềđãđượcđem tranh luận thúvịquanh vấn đề đó. Tính cách tượng trưng sẽ là vấn đề đáng chú ý nhấttrongthuyếtvềgiấcmơ.

Tanênnói ngay rằng trongmột vài phươngdiệnnhữngkýhiệu tượngtrưngđã thựchiệnđược lý tưởngcũkỹcủaquầnchúng trongviệcgiảithíchgiấcmơvàkỹthuậtcủachúngtađãđưachúngtađirấtxalýtưởngđó.

Nhữngkýhiệutượngtrưngnàygiúpchota,làtrongmộtvàitrườnghợp,giải thíchgiấcmơmàkhôngcầnhỏigìngườinằmmơcả,vả lạichínhngườinàycũngchẳngthêmđượcgìvàotrongkýhiệuđó.Khibiếtđượcnhữngkýhiệutượngtrưngthườngdùngnày,biếtrõcátính,vàđờisốngcủa người nằmmơ và những tình cảm phát sinh ra giấcmơ, chúng tacũngcóthểgiảithíchgiấcmơchẳngkhókhăngìnhưmởmộtcuốnsáchraxem.Mộtcôngtrìnhtuyệtdiệunhưvậyquảthậtlàmộtkhíchlệlớnlao

chongườigiảithíchvàcũngnhưchongườinằmmơ,tránhchongườitaviệckhóchịu làphảihỏihan lôi thôingườinằmmơ.Nhưngbạnđừngcho rằng công việc đó dễ dàng.Chúng ta phải đạt được cái công trìnhtuyệtdiệunày.Kỹthuậtđặtcănbảntrênsựtượngtrưngkhôngthểthaythếkỹthuậtdựatrêncănbảncủasựliêntưởngvàkhôngthểsosánhvớinóđược.Tráilại,kỹthuậtnàychỉbổtúckỹthuậttrướcvàhiếnchonónhữngdữkiệndùngđược.Vềviệchiểurõtìnhtrạngtinhthầncủangườinằmmơ,cácbạnnênbiếtrằngnhữnggiấcmơmìnhphảigiảithíchkhôngphải là củanhữngngườimàcácbạnbiết rõ, thường thườngbạnkhôngđượcbiếtnhữngsựviệcgì trongngàyđãphátsinhragiấcmơ,cácbạnchỉbiếtvềđờisốngtinhthầncủangườinằmmơquanhữngýtưởngvànhữngđiềunhớlạicủangườinằmmơthôi.

Thựclàmộtđiềulạlùngkhithấyquanniệmvềtínhcáchtượngtrưngcủagiấcmơliênquangiữagiấcmơvàsựvôthứclạigặpnhữngsựchốngđốirấtghêgớm.Ngaycảnhữngngườibiếtsuynghĩvàhiểubiếtkhôngcóđiềugìđểbàibácmônphântâmhọccũngkhôngchịuđitheoconđườngđó.Tháiđộnàycàngtỏrakỳlạkhitínhcáchtượngtrưngđâucóphảilàmộtđặctínhriêngcủagiấcmơmớicóvàsựtìmratínhcáchkhôngphảilàcôngtrìnhcủamônphântâmhọc,trongkhichínhmônnàycũngđãtìmrađượcnhiềuđiềukhácnổitiếnghơn.ChađẻcủatínhcáchtượngtrưngtrongcácgiấcmơchínhlànhàtriếthọcK.A.Scherner(1861).MônphântâmhọckhẳngđịnhýkiếncủaSchernervàcũnglàmchoýkiếnnàybịthayđổisâurộng.

Vàbâygiờcácbạnmuốnbiếtmộtvàiđiềuvềtínhcáchtượngtrưng,biếtmộtvài trườnghợp.Tôisẵnsànghiếncácbạnđiềuđónhưngcũngcầnnóitrướcrằngchúngtachưahiểuđượchoàntoànhiệntượngnàynhưýmuốn.

Đặc tính của sự tượng trưngnằm trongmột sự so sánh.Nhưngmột sosánh thôikhôngđủ.Chắccũngcònphảicómộtvàiđiềukiệnnàokhácnữanhưngnhữngđiềukiệnnàothìhiệnnaychúngtachưabiết.Nhữngcáigìcóthểsosánhđượcvớimộtvậtgìhaymộtsựdiễnbiếnnàotronggiấcmơlạikhôngtượngtrưngchovậtđóhaysựdiễnbiếnđó.Ngoàira,giấcmơlạichỉchọnđểtượngtrưngchomìnhmộtvàiyếutốnằmtrongcácýtưởngtiềmtàngtronggiấcmơthôi.Vìthếtínhcáchtượngtrưngbịgiớihạnởmọimặt.Kháiniệmvềsựtượngtrưngcũngchưađượcrõràng,kháiniệmnàythườnghaybịlầmlẫnvớikháiniệmvềsựthaythế,biểudiễn,cókhilạitiếngầnđếnsựámchỉnữa.Trongnhiềusựtượngtrưng,

sựso sánh rõ ràngđượcdùng làmnền tảng.Nhưng trongnhiều trườnghợp,chúngtalạitựhỏinềnmóngcủasựsosánhđónằmởchỗnào?Sựsuynghĩkỹmayrachúngtatìmđượcchăng?Vảlạinếusựtượngtrưnglàmộtsựsosánhthìthựclàmộtsựlạkhisựliêntưởnglạikhônggiúptatìmrasựsosánhđó,khichínhngườinằmmơcũngkhôngbiếtnónằmởđâu, tuycódùngđếnnónhưngchẳngbiếtmôtêgìcả.Điềuđặcbiệt làngaycảkhingườitachỉchongườinằmmơrõsựsosánhđó,anhtacũngchẳngchịucôngnhận.Cácbạnhẳnđã thấy là liênquan tượng trưng làmộtsựsosánhthuộcloạiđặcbiệtmàchúngtakhôngbiếtgìhết.Cóthểlàsaunàychúngtasẽđượcbiếtmộtvàiđiềuchăng.

Nhữngđốitượngđượchìnhdungtượngtrưngtronggiấcmơrấtít.Đólàthânthểngườita,anhem,bèbạn,chacon,sựsinh,sựtử,sựtrầntruồnghaymộtvàisựgìnữa.Chínhcănnhàlàsựbiểuthịduynhấtđiểnhình,nghĩa làđiềuhoà trongconngười.SựkiệnnàyđãđượcSchernercôngnhậnlàcótầmquantrọnghàngđầunhưngchúngtachorằngôngđãlầm.Nhiềukhitronggiấcmơ,mìnhthườngthấymìnhtụttừtrêncaoxuốngởđằng trước mặt nhà và có cảm giác khi thì sung sướng khi thì lo âu.Nhữngcănnhàcónhữngbứctườngtrơntuộtnhẵnnhụilàhìnhdungchonhữngngườiđànôngcònnhữngcănnhàsầnsùi,cóbao lơnkhiếnchongười ta cóchỗbấuvíu thườnghìnhdungchođànbà.Chamẹ thườngtượngtrưngchođứcvuavàhoànghậuhaynhữngnhânvậtquantrọng:chínhvìthếmànhữnggiấcmơtrongđócóhìnhchamẹthườngdiễnratrong bầu không khí hiếu thảo.Những giấcmơ, trong đó những ngườianh em, chị em hay những đứa bé con thường được tượng trưng bằngnhữngconvậtnhỏ,nhữngconrệpbớtâuyếmhơn.Sựsinhđẻgầnnhưbaogiờcũngđượchìnhdungbằngnhữngđộngtáctrongđóbaogiờnướccũng làyếu tốchínhngười tanằmmơthấymìnhđangngãxuốngsônghay từdướinướcđi lên,cứumộtngườiởdướinướcđưa lênhayđượcngườitacứu,nghĩalàgiữangườinàyvàngườinằmmơcócảnhữngdâyliên lạcvề tìnhmẫu tử.Sự sắp chết đếnnơiđượchìnhdungbằngmộtcuộcđờirađi,mộtchuyếnduhànhbằngxelửa,cáichếtđượchìnhdungbằngmột vài điểmxấu, ghê sợ. Sự trần truồngđược tượng trưngbằngquầnáo,nhữngbộđồngphục.Cácbạn thấy làchúngtaởgiữahai loạibiểuthị:mộtđằnglàsựtượngtrưngmộtđằnglànhữngsựámchỉ.

Trongnhiềusựtượngtrưng,sựsosánhrõràngđượcdùnglàmnềntảng.Nhưng trongnhiều trườnghợpchúng ta lại tựhỏinềnmóngcủa sự sosánhđónằmởchỗnào?Sựsuynghĩkỹmayrachúngtatìmđượcchăng.Vảlạinếusựtượngtrưnglàmộtsựsosánhthìthựclàmộtsựlạkhisự

liên tưởng lạikhônggiúp ta tìmrasựsosánhđó,khichínhngườinằmmơcũngkhôngbiếtnónằmởđâu,tuycódùngđếnnómàchẳngbiếtmôtêgìcả.Điềuđặcbiệtlàngaycảkhingườitachỉchongườingườinằmmơrõsựsosánhđó,anhtacũngchẳngchịucôngnhận.Cácbạnhẳnđãthấy là liênquan tượng trưng làmột sự so sánh thuộc loạiđặcbiệtmàchúngtakhôngbiếtgìhết.Cóthểlàsaunàychúngtasẽbiếtđượcmộtvàiđiềuchăng.

Rakhỏisựliệtkêngắnngủikểtrên,chúngtabướcvàomộtmôitrườngtrongđónhữngđốitượngvànộidungđượchìnhdungbằngmộtsựtượngtrưngdồidào,cóthiênhìnhvạntrạng.Đólàmôitrườngcủađờisốngtìnhdục,củacơquansinhdục,củanhữnghànhvigiaocấu.Phầnlớnnhữngkýhiệutượngtrưngtronggiấcmơlànhữngkýhiệutìnhdục.Nhưngởđâychúngtađứngtrướcmộtsựkhácbiệtkỳlạ.Trongkhinộidungthìrấtít,nhữngkýhiệuđểchỉnhữngnộidungđóthìrấtnhiều,thànhramỗiđối tượngđềuđượctượngtrưngbằngrấtnhiềukýhiệumàkýhiệunàocũngcógiátrịnhưnhau.Nhưngtrongkhigiảithích,ngườitathườnggặpnhữngsựngạcnhiênkhóchịu.Tráivớinhữnghoạtđộngcủacácgiấcmơthườngcóthiênhìnhvạntrạng,sựgiảithíchcáckýhiệutượngtrưngđềuchánnảnkhôngthểtả.Đólàsựkiệnlàmmọingườibựcmìnhnhưnglàmsaođượcbâygiờ?

Vìđâylàlầnđầutiênchúngtanóiđếnnộidungcủađờisốngtìnhdục,tôiphảinóichobạnngherõtôimuốnnóiđếnvấnđềđótheocáchnào.Mônphântâmhọckhôngcólýdogìđểnóimộtcáchúpmở,haychỉnóiđếnbằngnhữngsựámchỉ.Mônnàykhôngxấuhổkhixétvấnđềquantrọngđó,thấyrằngviệcgọisựviệcbằngchínhtêncủachúnglàphươngsáchhaynhất để tránhnhữngý tưởngxấuxa.Việc cómặt trong cử toạđạidiệncủacảhaipháinamnữcũngchẳngthayđổigì.Nếuchúngtakhôngcómộtkhoahọcdànhriêngchocácônghoàngbàchúathìchúngtacũngkhôngcókhoahọcnàodànhriêngchocáccôgáingâythơvàcácbàhiệndiện trong những buổi học này, chứng tỏ rằng họ muốn được đối xửnganghàngvớicácông,ítnhấtlàcũngvềphươngdiệnkhoahọc.

Vậygiấcmơvềcơquansinhdụccủađànôngcónhiềusựbiểuthịcótínhcáchtượngtrưngtrongkhiđócáigìcótínhcáchchungdùngđểsosánhthườnghiệnrarõràng.Cơquannàythườngđượctượngtrưngbằngconsố3.Phầnchínhtrongcơquansinhdụcnày,cáidươngvậtthườngđượccảhaipháinamnữchúýđếnmộtcáchthíchthú,đượctượngtrưngbằngnhững đồ vật có hình thức giống như nó: cái gậy, cái ô, thân cây, cây

cối.., rồi đến những đồ vật có thể đi sâu vàomột vật nào khác gây ratrongđónhữngvếtthương:khígiớinhọnđủloại:nhưdao,daogăm,lưỡidao,gươmgiáo,haysúng,nhấtlàsúnglụcrấtgiốngcáidươngvậtnhất.Trongnhữngcơnácmộngcủacáccôgái,họthườngnằmmơngườiđànôngcầmdaohoặclàsúnglụcđuổitheo.Cóthểđólàtrườnghợphayxảyranhấtvềtínhcáchtượngtrưngcủacácgiấcmơ,vàgiảithíchnhữnggiấcmơđóchẳngcógì làkhó.Sựhìnhdungdươngvậtbằngnhữngđồvậtphunramộtthứnướccũngdễhiểuchẳngkém:vòinước,bìnhnước,suốinướcvọt rangoài,haybằngnhữngđồvậtcókéodài ranhưnhữngcáiđèn,cáibútchì...rồinhữngcáibút,nhữngcáigiũamóngtay,nhữngcáibúacũngđềuđượcdùngtượngtrưngchodươngvật,điềunàycũngchẳngcógìkhóhiểu.

Việcdươngvậtcóthểcươngcứnglênđược,khôngchịuảnhhưởngcủatrọnglựcđượctượngtrưngbằngnhữngtráibanhkhinhkhí,nhữngmáybay, những khinh khí cầu Zeppenlin. Những giấc mơ cũng dùng mộtphươngsáchđầyýnghĩađểtượngtrưngchosựcươngcứngcủadươngvật.Giấcmơchodươngvậtnhưcáigìcầnthiếtnhấttrongconngườivàlàmchoconngườibayđược lêncao.Cácbạnđừngngạcnhiênnếu tôinói rằng những giấcmơmà ai cũng biết, những giấcmơ thực đẹp đẽtrongđósựbaylênđóngmộtvaitròvôcùngquantrọng,phảiđượcgiảithíchnhưdosựkhuynhhướngcủacơquansinhdục,hiệntượngcủasựcươngcứngdươngvật.TrongsốnhữngnhàphântâmhọccóP.Federnđãdựavàonhữngbằngchứngkhôngthểphủnhậnđượcđểchứngminhđiềuđó,vàngaycảmộtnhàthínghiệmdanhtiếngkhôngliêncangìđếnphântâmhọccũngđiđếnkếtluậntươngtựbằngcáchđặtchântayngườichủtheomộtchiềuhướngđặcbiệtđểgâyranhữnggiấcmơ(ôngMauryVold).Cácbạnsẽcãi lại rằngchínhnhữngngườiđànbàcũngnằmmơthấymìnhbaylên.Cácbạnhãynhớlạirằnggiấcmơthườngđượcmôtảlại sự thực hiện những điềumàmìnhmuốn làm trong ngày và khôngthiếugìđànbàmuốntrởthànhđànôngdùlònghammuốnnàycóýthứchaykhông.Nhữngbạnnàođãđượchọcmôngiảiphẫuhọcsẽkhôngngạcnhiên khi thấy người đàn bà cũngmuốn thực hiện lòng dục củamìnhbằngnhữngcảmgiácchẳngkhácgìcảmgiáccủađànông.Trongcơquansinhdụccủađànbàcũngcómộtcơquancũngcươngcứngđượclênnhưdươngvậtvàtrongthờithơấucũngnhưtrongtuổidậythìtrướckhigiaohợpcũnggiữvaitròchẳngkhácgìdươngvật.

Trongnhữngkýhiệutượngtrưngchodươngvậtkhóhiểuhơnchúngtathấycónhữngloạibòsátvàloàicá,nhấtlàconrắn.Tạisaocáimũvàcái

áo tơi cũng dùng trong công việc tượng trưng đó? Thực không thể dễđoánchútnàonhưngquảlàsựtượngtrưngđóphảicóýnghĩa.Ngoàirangười ta tự hỏi việc dùng chân tay thay thế cho dương vật có ý nghĩatượng trưngnàokhông?Tôi tin rằngkhi xét toàn thểgiấcmơ, xét đếnnhững cơ quan sinh dục của người đàn bà, chúng ta phải nhận thức ýnghĩađó.

Cơquansinhdụccủangườiđànbàđượctượngtrưngbằngnhữngvậtgìgiốngnhưmộtcáilỗcókhảnăngchứađượcmộtvậtkhácnhư:mỏ,hố,hốcđá,chailọ,hộp,rương,túi..Tàuthủycũngthế.Mộtvàikýhiệukhácnhư:lò,tủ,phòngtượngtrưngchotửcunghơnlàchocơquanchínhthức.Kýhiệuphòngcũnggắnliềnvớicácnhà,cửa,cổngtượngtrưngchocửamình.Mộtvàivậtkháccũngcóýnghĩa tượngtrưngnhưgỗ,giấy,bàn,sáchvở.Vềloàivậtthìnhữngconsên,consòcũngtượngtrưngchocơquansinhdụccủaphụnữ.Cũngtượngtrưngchocơquannàylàcáimồm,nhữngtoànhà,haynhữngnhàthờ,nhànguyện.Cácbạnhẳnđãthấyrằngkhôngphảilànhữngsựtượngtrưngnàocũngđềudễhiểucả.

Đôivúcũngphảiđượccoinhưcơquan tìnhdục,cũngnhưmộtvàicơquankháctrongngườiđànbàđượctượngtrưngbằngnhữngtráiđào,tráitáo,hoaquả.Lôngởbộphận sinhdụcđànôngcũngnhưđànbàđượctượng trưngbằngnhữngkhurừngrậm,bụi rậm.Cáchcấu tạophức tạpcủacơquan tìnhdụcđànbà thườngđược tượng trưngbằngmộtphongcảnh có đủ tảng đá, khu rừng, mây nước. Cơ quan của đàn ông đượctượngtrưngbằngđủcácthứmáymóckhótả.

Mộtsựtượngtrưngkhácchocơquantìnhdụccủađànbàlànhữnghộpđồnữtrangcũngnhưkhotàngthườngtượngtrưngchonhữngsựvuốtvecủangườiđànôngđốivớingườimìnhyêu;nhữngđồngọtnhưkẹobánhtượngtrưngchosựthoảmãntìnhdục.Sựthoảmãndụctìnhmàkhôngcần đến người khác phái được tượng trưng bằng những trò chơi, ví dụchơi dương cầm. Sự trơn trợt, trèo xuống hay bẻ gãy cành cây tượngtrưngchosự thủdâm.Còngãyrănghaybẻrăngtượngtrưngchosựbịthiến,mộttrừngphạtđốivớinhữngthoảmãntráithiênnhiên.Nhữngkýhiệu tượng trưngchosựgiaocấukhôngnhiềunhư ta tưởng,vídụnhưnhững hành động nhịp nhàng như khiêu vũ, cưỡi ngựa, trèo núi, haynhữngtainạnkinhkhủngnhưbịxehơichẹt,mộtvàicửđộngbằngtaynhưdọadẫmbằngkhígiới.

Sự áp dụng và giải thích những tượng trưng này không đơn giản như

mìnhtưởng,cảhaiđềucónhiềuchitiếtmàmìnhkhôngchờđợi.Cómộtđiềumình không tưởng tượng được là những ký hiệu tượng trưng nàykhônghềphânbiệtnhữngsựthoảmãndụctìnhcủađànônghayđànbà.Cónhữngkýhiệuchỉcơquancủađànôngcũngđược,củađànbàcũngđược:vídụnhưhìnhdungcủanhữngđứatrẻcon,trẻtráihaytrẻgái.Cókhimộtkýhiệuđànôngchỉmộtphầntrongcơquantìnhdụccủađànbàhay trái lại.Những điều này thực khó hiểu khi người ta chưa biết đếnnhữngsựpháttriểncủanhữngsựbiểuthịvềtìnhdụccủaconngười.Cómộtíttrườnghợpởtrongđókhôngcósựlẫnlộntrongviệctượngtrưng,vídụnhưtúi,khígiới,hộpchỉdùngriêngchođànbàthôi.

Tôisẽxétduyệttấtcảnhữngphạmvimànhữngsựtượngtrưngđãdùngviệchìnhdungtìnhdục,nhấtlànhữngtrườnghợpmàyếutốchungchưađượchiểurõ.Vídụnhưcáimũvừadùngchođànôngđược,màdùngchođànbàcũngđược.Cáiáotơithườngchỉmộtngườiđànôngcókhikhôngliên cangì đến tìnhdục cả, chảhiểuvì sao.Cái cà vạt rũ xuống trướcngựcrõrànglàmộtkýhiệuriêngchođànôngvìđànbàkhôngđeocàvạtbaogiờ.Quầnáotrắng,vảithườngtượngtrưngchođànbà;áodài,đồngphục tượng trưng cho sự trần truồng, hình thể; giầy da, giầy vải tượngtrưngchocơquantìnhdụcđànbà,cũngnhưcáibàn,đồgỗ.Cáithang,bậc thang, chỗ vịn tay đều tượng trưng cho sự giao hợp.Nghĩ kỹ hơnchúngtathấyyếutốchungchosựnhịpnhàngkhitrèolêncaochosựkíchđộnglêntớichỗtuyệtđỉnh:cànglêncaocàngthấykhóthở.

Phong cảnh tượng trưng cho âmhộ.Núi non, tảng đá tượng trưng chodươngvật,vườnchoâmhộ.Tráicâychỉđôivúchứkhôngphảiđứacon.Dãthúchỉnhữngngườiđammêtìnhái,rồinhữngbảnnăngxấuxa.Hoa,nhụychỉâmhộ,nhấtlàsựtrinhtiết.Nhữngđoáhoachưanhúchínhlàcơnăngsinhdụccủaloàicâytrongđờithực.Từcáiphòng,nhữngcửasổ,cửaravàođềuchỉnhữnglỗnhưcửamình,chỉsựmởtocủacửamình.Phòngđóng,phòngmở,chỉngườiđànbà,cònchìakhoáchỉngườiđànông.

Đólànhữngvậtliệucấuthànhnhữnggiấcmơtượngtrưng.Thựcrachưađầyđủ,chúngtacóthểkểnhiềunữavềchiềurộngcũngnhưchiềusâu,nhưngnhưthếcũngtạmđủrồi.Cóthểbạnsẽnổigiậnvàbảotôi:“Nghegiáosưnóithìchúngtasốngtrongmộtthếgiớibaoquanhbằngnhữngkýhiệutượngtrưngchotìnhdục.Tấtcảnhữnggìquanhta,áochúngtamặc,nhữngđồchúngtacầmtaychẳnglàgìkháchơnnhữngcáitượngtrưngchotìnhdục,khônghơnkhôngkém”.Tôicôngnhậnlàquảcónhiềuđiều

khóhiểu thựcvà câuhỏi đầu tiênđếnvới cácbạnhẳn là câu sauđây:Làmsaochúng tabiếtđượcýnghĩacủanhữngkýhiệu tượng trưngđókhichínhngườinằmmơkhôngchotabiếtgìhết,haycóchobiếtthìcũngchỉlànhữngđiềuthiếusót.

Tôi trả lời: Chúng ta biết những điều đó là nhờ nhiều nguồn gốc lắm,nhữngchuyệncổtích,huyềnthoại,chuyệnvuicười,dâncanghĩalànhờsựkhảosátnhữngtậpquán,phươngngôn,tụcngữ,bàihát,thica,tiếngnóihàngngàycủacácdântộctrênthếgiới.ởbấtcứđâuchúngtacũngthấynhữngkýhiệunhưnhau,dễhiểu.Khảosátcácnguồngốcđóchúngtathấylàchúngđirấtsâusátvớitínhcáchtượngtrưngtrongcácgiấcmơđếnnỗinhữngđiềuvừanóiđượcxácnhậnhoàntoàn.

ChúngtađãnóirằngtheoShernerthìcănnhàtượngtrưngchothânthểngườita,cũngnhưcửasổ,cửaravàotượngtrưngchocáclỗ,bềmặtcănnhà chỉ những chỗ lồi lõm, ban công chỉ những chỗ dựa. Chính trongtiếngnóithườngngàycủachúngtacũngdùngnhữngkýhiệuđó:chúngtachẳngthườnggọibạnthâncủachúngtalà:“ngôinhàcũ”và“mọiviệcđềukhôngđượctrậttựlắmtrêntầnglầumộtcủaanhta”sao?(dịchtừngchữtrongtiếngĐức).

Thoạtnghengườitathấythựckỳkhichamẹđượctượngtrưngbằngvuachúavàhoànghậu.Trongnhiềuchuyệncổtíchkhiđọcthấy:“Ngàyxưacó một ông vua và một bà hoàng hậu “những chữ này thực ra chỉ lànhữngchữthaythếcho:Ngàyxưacómộtngườichavàmộtngườimẹ”.Tronggiađình,ngườitathườnggọiđứatrẻconlànhữngônghoàng,đứalớnnhấtlàhoàngtháitử(kronprinz).Chínhvuathườngđượcgọilàchamẹdân.Nhữngđứabéthườngđượcgọiđùalànhữngconsâu,chúngtachẳng đã thương hại gọi đùa chúng là “Những con sâu nhỏ bé đángthương”sao?(DasarmeWurm).

Chúngtahãytrởlạikýhiệucănnhàvàcácphụthuộc.Khichúngtatronggiấcmơ,dùngnhữngchỗlồitrongcănnhàlàmchỗbấuvíu,chúngtahẳnđãnhớlạiýnghĩacủaquầnchúngkhihọnóiđếnnhữngcặpvúđồsộlà“có thể đánh đu vào đó được”. Những người ngoài phố còn nói đếnnhữngngườicóđôivútolà:“bànàycónhiềugỗtrướccửanhàmìnhnhỉ”ynhưhọmuốnkhẳngđịnhcáigiảithíchcủachúngtakhitanóirằnggỗlàvậttượngtrưngchongườiđànbà.

Vềrừng,chúngtasẽkhônghiểutạisaorừnglạiđượcdùngtượngtrưng

chođànbànếuchúngtakhôngcầucứumônngônngữhọcsosánh.TiếngĐứcHolz (gỗ) cũng cùngmột gốc rễ với tiếngHy lạp có nghĩa là vậtchất, nguyên liệu. Có nhiều khi một tiếng chung dùng để chỉ một vậtriêng.TrongĐại tâydươngcómộthònđảotênMaderiavìđảođótoànrừng,MaderiatiếngBồđàonhacónghĩalàrừng.TiếngMaderiagốctừtiếngLatinhMateriasathànhMatiérecủapháp.Chữmateriagốcởchữmasternghĩalàngườimẹ.Vậymatière,vậtchấtcủamộtvậtgìchínhlàmẹcủavậtđó.Chínhquanniệmcũkỹnàyđãphátsinhrakýhiệutượngtrưnggỗ,rừngtrởthànhngườimẹ,ngườiđànbà.

Tronggiấcmơ,sựsinhsảnthườngđượctượngtrưngbằngnhữngnước,nhảyxuốngnướchaytừdướinướcđilêntứclàsinhrahayrađời.Gốccủasựtượngtrưngnàylàdothuyếttiếnhoá:mộtđằng,mọivậttrêncạn,trongđóphảikểcảtổtiênloàingười,đềubắtnguồntừnhữngvậtsốngdướinước(quanniệmnàyquácũ),đằngkhác,bấtcứmộtloàicóvú,mộtngườinàotrướckhirađờicũngnằmmơtrongnướcnghĩalànướctrongtửcungngườimẹ,vàsinhratứclàtrongnướcđira.Tôikhôngnóirằngngườinằmmơbiếtnhữngđiềuđó.Nhưngtôichorằnganhtakhôngcầnbiếtđếnđiềuđó.Ngườinằmmơcóthểbiếtnhữngđiềuđượckểchonghehồicònnhỏ,nhưngdùanhtacóbiếtchăngnữacũngchẳngliênquangìđến sự hình thành của ký hiệu tượng trưng.Ngàyxưa người ta kể chochúngtangherằngchínhnhữngconcòđemtrẻconđến.Nhưngcóthểđứatrẻconởđâu,thìởdướisôngdướigiếng,nghĩalàởdướinướcchứcòn đâu nữa?Một thân chủ của tôi, hồi còn nhỏ đã được nghe kể câuchuyệnđóđãbiếnmấtcảbuổichiều.Mãisaungườitamớitìmrachúbéđangcúiđầuxuốngnướcđểxemcóđứatrẻconnàotrongđókhông?

Trongnhữnghuyềnthoạivềsựrađờicủanhữnganhhùng,màO.Rankđãkhảocứu (việc cũnhất là sự rađời củaSargon,ởAgadenăm2800trướcT.C)việcdìmtrongnướchay từ trongnướcđi ragiữmộtvai tròquan trọnghàngđầu.Rankcho rằngđó lànhữnghìnhảnh tượng trưngcho sự sinh sống như trong giấcmơ.Khi trong giấcmơ chúng tự cứuđượcmộtngườinàođókhỏichếtđuối,chúngtathườngcoingườiđónhưmẹmình:trongnhữnghuyềnthoạimộtngườicứuđượcmộtđứabékhỏichếtđuốichínhlàmẹđứabé.Trongmộtcâuchuyệnngườitakểlạirằng:ngườitahỏimộtđứabéDotháithôngminhlà:“AilàmẹcủaMoise?”.Thằngbétrảlờikhôngngậpngừng:“Đólàcôngchúa”.Nhưngngườitabảo:“Khôngđúng.BàCôngchúachỉlàngườicứuMoisekhỏichếtđuốithôi”.Đứabé trả lời:“Thìbà tabảothế”.chứngtỏrằngnócũngbiếtýnghĩađúngcủacâuchuyệnhuyềnthoại.

Tronggiấcmơcáichếtthườngđượctượngtrưngbằngsựrađi.Khimộtđứabé hỏi vềmột người đã lâu khônggặp, thực ra đã chết, người lớnthường trả lời làngườiđóđidu lịch.Ngayởđây tôi cũngcho rằng sựtượngtrưngnàykhôngliêncangìđếnsựgiảithíchchotrẻconnghe.Nhàthisĩcũngdùnghìnhảnhđóđểchỉsuốivàngnhưmộtmiềnxaxôimàkhôngmộtdukháchnàođếnđómàcóthểtrởvềđược.Ngaytrongcâuchuyện hàng ngày chúng ta cũng nói đến những chuyến du hành cuốicùng.TôngiáocổxưacủaxứAicậpcũngnóiđếncuộcduhànhquacõichết.Cònnhiềubảncủacuốnsách,vídụnhưcuốnBaedekređitheoxácướptrongcuộcduhành.Từkhinghĩađịađượctáchrờinhữngnơicónhàở,cuộcduhànhcuốicùngvềcõichếtđãtrởthànhhiệnthực.

Sựtượngtrưngchocơquansinhdụccủađànbàcũngkhôngphảichỉcótronggiấcmơ.Trongđờisốnghàngngàynhiềukhibạngọimộtphụnữlà“mộtcáihộpcũkỹ”màkhônghềbiếtrằngmìnhđãdùngchữđótượngtrưngchocơquanđànbà.TrongTânướccónói:ngườiđànbàlàmộtcáibìnhyếu.NhữngsáchkinhcủangườiDotháicólốihànhvănrấtthúvị,đầy rẫy những thành ngữ mượn của sự tượng trưng tình dục, thườngkhôngdễhiểu tínàovàgâyranhiềusựhiểu lầmvídụnhưtrongcuốnThánhcacủacác thánhca.TrongsáchvởDo thái sauđó luôn luôncóđoạnnóiđếnngườiđànbànhưmộtcáinhàvàcáicửanhưcáicửamình.Vídụnhưngườichồng lấyvợmất trinh thườngphànnàn làmình thấycửađểngỏ.Ngườiđànbànóivềchồngmìnhnhưsau:Tôidọnbànsẵnchoanhnhưnganhlậtđổbàn.Vìngườichồnglậtngượcbànnênconcáimớiquèquặt.NhữngtàiliệunàyđềutríchtrongcuốnSựtượngtrưngtìnhdục trong kinh thánh Gia-tô và thánh kinh Hồi giáo, củaM. L. Levy,Brunn.

Chính các nhà ngữ nguyên học đưa ra hình dung người đàn bà tượngtrưngbằngcáitàuthủy:danhtừSchiff(tàuthủy)lúcđầudùngđểchỉmộtcáibìnhbằngđấtsétbắtnguồnbằngchữSchaff(cáichảo).Chữlòtượngtrưngchongườiđànbàvàcái tửcung,đólàđiềuđọcthấytronghuyềnthoạiHylạpliêncanđếnPéreanderuởCorinthevàvợlàMélissa.TheochuyệndoHérodotekểlạithìsaukhigiếtvợmìnhvìghetuông,tênhônquânyêucầubóngmìnhchobiếttintứcvềngườivợyêuquý,ngườichếtliềnchoanhtabiếtmìnhcómặtbằngcáchnhắcchoPéreanderubiết làanhtađãđểchobánhmỳtronglòlạnhngắt,thànhngữnàycómụcđíchámchỉđếnnhữngcửchỉmàkhôngmộtaibiếtngoàihaivợchồng.TrongcuốnAnthropophyteiacủaKrausthườngđượccoinhưmộtcuốnsáchrấtdồidàovềđờisốngtìnhdụccủacácdântộc,ngườitađọcthấyrằngtrong

một vàimiềnởĐứckhi nói đến người đàn bà vừa sinh xongngười tathườngnóirằngchịtabịvỡlò.Sựđốtlửacũngcóýnghĩatượngtrưng:ngọnlửavínhưcơquansinhdụcđànông:cònlòlửalàcơquancủađànbà.

Nếungạcnhiênkhônghiểuvìsaonhưngphongcảnhlạiluônluôntượngtrưngchocơquansinhdụccủađànbà,bạnhãyđọcnhữngsáchvềthầnthoạitrongđóđấtlànhnuôisốngconngườigiữmộtvaitrònhưthếnàotrongcácdântộccổxưa,vàquanniệmvềcanhnôngđãảnhhưởngrấtnhiềutrongviệctượngtrưngnày.ThườngngàyngườiđànbàĐứcchẳnghayhìnhdungcănphòngcủangườiđànbàđểchỉchínhngườiđànbàđósao,thaythếconngườibằngchỗởcủađànbà.Chúngtacũngdùngchữ“Cánhcửathiêngliêng”đểchỉĐứcvuavàchínhphủ.ChữPharaondùngđể chỉ vuaAi cập cónghĩa là “sân to” (ởmiềnđôngxưagiữahai cửathànhthườngcósândùnglàmnơihọpchẳngkhácnhữngcáichợtrongthờicổ).Tuynhiêntôithấynguồngốcnàycóvẻhờihợt.Tôichorằngsởdĩcáiphòngtrởthànhtượngtrưngchongườiđànbà;thầnthoạivàthicachẳngnhắcluônđếnnhữngchữdùngtượngtrưngchongườiđànbàđósao?Đólànhữngchữ:toàlâuđài,thànhquách,thànhphố.Sởdĩcóngườinghi ngờvề điểmnày thì chỉ là vì người đó khôngbiết tiếngĐứcnênkhônghiểuchúngtanóithôi.Nhưngtrongmấynămgầnđâytôicóchữachonhiềungườingoạiquốcvà tronggiấcmơcủahọ,họ cũngnóiđếnnhữngcáiphòngđểchỉngườiđànbà.Cònnhiều lýdođểchứngminhrằngsựtượngtrưngnàyđãvượtquábiêngiớicủangônngữvàsựkiệnnàyđãđượcnhàđoánmộngSchubertcôngnhận.DùsaocũngcầnphảichorằngkhôngmộtthânchủnàocủatôilạikhôngbiếttígìvềtiếngĐứccả,vìthếtôichờđợinhữngnhàphântâmhọctạicácnướckháctrênthếgiớihiếnchonhữngtàiliệuđốivớinhữngngườinóicùngmộtthứtiếng.

Vềsự tượng trưngchocơquansinhdụccủađànôngkhôngcómộtkýhiệunàolạikhôngcótrongcâunóithườngngàydướimộthìnhthứckhôihài, tầm thườnghay thi vị như trong các nhà thi sĩ thời cổ xưa.Trongnhữngkýhiệuđókhôngnhữngcónhữngkýhiệuthườngxuấthiệntrongcácgiấcmơmàcòncónhữngkýhiệukhácvídụnhưcáicây.Vảlại,sựtượngtrưngtrongcơquansinhdụccủađànôngcómộtphạmvirấtrộng,đượcbàncãirấtnhiềunênchúngtasẽkhôngnóiđếnvìkhôngđủchỗ.Chúngtachỉnóiđếnmộtkýhiệuthôi:đólàkýhiệuvềTamvịnhấtthế.Chúngtagạtramộtbênýnghĩkhôngbiếtcóphảiconsốbalànguồngốccủasựtượngtrưngnàykhông.Nhưngđiềuchắcchắnlànếucónhữngđồvậtgìgồmbaphần(vídụnhưcâyvânthảoba lá)đượcdùngđể tượng

trưng chonhữngbinh chủnghaybiểuhiệnnàođó thì chính là ý nghĩatượngtrưngđó.

ĐoáhoahuệbacànhcủangườiPháp,nhữnghuyhiệukỳkhôi củahaiđảocáchxanhaunhưđảoSicilevàđảoMan,theoýtôichỉlàtượngtrưngchocơquansinhdụcđànông.Thờicổxưa,ngườitavẽlạidươngvậtđểxuađuổinhữnghìnhảnhxấu,ngàynayngườitathườngđeobùa,nhữngbùa này không gì khác hơn là sự tượng trưng cho những cơ quan sinhdục.Cácbạnhãyquansátnhữngbùathườngbuộcquanhcổmàxem:nàomộtđoávânthảobốnláthaythếđoávânthảobalátượngtrưng;mộtconlợn:ngàyxưatượngtrưngchosựsinhconđẻcái;mộtcáinấmtrôngthựcsự giống dương vật; một cái vànhmóng ngựa trông như âm hộ ; anhchàng lau lò sưởimang theomột cái thang làvìngàyxưahìnhảnhđótượngtrưngchosựgiaocấu.Chúngtađãthấycáithangtượngtrưngchosựgiaocấutronggiấcmơ;trongtiếngĐứcanhtừ“trèolêncao”cónghĩalàtìnhdục.TiếngĐứcthườngnói“trèolênngườiđànbà”và“thằngchanày là một thằng trèo lâu đời”. Trong tiếng Pháp, người ta dịch tiếngStufe củaĐứcbằng chữ “đi” vàngười ta gọi anh chàng chơi bời đàngđiếmbằng tiếng“một thằngđinhiều”.Có lẽdanh từcũng liêncanđếnviệcnhiềugiốngvậttrongkhigiaocấuthườngcưỡilênconcái.

Việcdùngdanhtừbẻgãycànhđểchỉsựthủdâmkhôngnhữngđúngvớinhữngcửchỉthườngthườngtronglúcthủdâmmàcòngiốngnhưnhiềuthànhngữtrongthầnthoại.Nhưngsựtượngtrưngchoviệcthủdâmhaysự thiếnbằnghìnhdung rụng răng thựcđặcbiệt:khoanhânchủnghọccho tamột thí dụvềđiềuđó.Ngàynay sựbuộcbuồng trứngcó lẽbắtnguồnởsựthiếnngàyxưa.Cónhiềubộlạccổxưathườngrạchcơquansinhdụcđểkỷniệmviệcđếntuổidậythìcủacontraitrongkhicónhữngbộlạclạinhổmộtcáirăngtrongdịpnày.

Tôichấmdứtbàinàybằngnhữngthídụnhưtrên.Đóchỉlànhữngthídụ:chúngtabiếtnhiềuhơnthếnữavànhữngthídụnàynếukhôngphảilàdochúngmìnhlànhữngngườikhôngchuyênmôntậptrunglạimàdonhữngnhàchuyênmônvềkhoanhânchủng,thầnthoại,ngônngữvànhânloạihọctậptrungthì thúvịhơnnhiều.Nhưngdùnhữngđiềumìnhbiếthãycònítỏi,chúngtavẫnphảiđưaranhữngkếtluậnvànhữngkếtluậnnàysẽlàmchúngtasuynghĩ.

Trướchếtchúngtacósựkiệnlàngườinằmmơcómộtlốidiễntảtượngtrưngmàanhtakhôngbiếtđếnvàcũngkhôngcôngnhậnkhithứcdậy.

ĐiềunàykhônglàmchúngtangạcnhiêncũngnhưkhitanóirằngchịhầugáicủachúngtabiếtchữPhạndùchịtasinhởĐứcvàchưabaogiờhọcchữPhạncả.Chúngtakhôngthểdùngquanniệmcủachúngtavềtâmlýhọcđểbiếtrõđiềuđó.Chúngtachỉcóthểnóirằngnếungườinằmmơcóbiếtđếnnhữngsựtượngtrưngnàythìchínhlàvôthức,sựbiếtnàythuộcvào đời sống tinh thần vô thức.Điều giải thích này không đi xa được.Cho tớinaychúng tachỉcầncôngnhận làcónhữngkhuynhhướngvôthứcnghĩalàkhuynhhướngmàchúngtakhôngbiếtđếntrongthờigianngắnngủinàođó thôi.Nhưngbâygiờcòncógìhơnnữa:đó lànhữngđiềuhiểubiếtbằngvôthức,nhữngliênquanvôthứcgiữacácý tưởng,nhữngsựsosánhvôthứcgiữacácvật,trongđómộttrongcácvậtsẽthaythế cho những vật khácmột cách thường trực. Những sự so sánh nàykhông phát sinh ra chỉ để dùng một lần cho một trường hợp nào đó,nhưngđểdùngmãimãitrongmọitrườnghợp,vàbaogiờcũngsẵnsàngxuấthiện.Chúngtađãcóbằngcớvềđiểmnàyvìnhìnthấychúngtrongnhữngngườikhácnhauhoàntoàn,nóihaithứtiếngkhácnhau.

Nhữngđiềubiết tượng trưngnày từđâu ra?Tiếngnói thườngngàychỉcungcấpcómộtphầnnhỏthôi.Nhữngsựgiốngnhautrongcácphạmvikhác,nhiềukhingườinằmmơkhônghềbiếtđếnvànếuchúngtacótậptrungđượcvàivídụthìcũngkhónhọclắm.

Thứhai, những liên quan tượng trưng này không thuộc riêng về ngườinằmmơvàkhôngbiểuthịriêngchocôngviệctiếnhànhtronggiấcmơ.Chúng tabiết lànhững thần thoại,nhữngchuyệncổ tích,nhữngcâucadaotụcngữ,nhữngbàidânca, tiếngnóihàngngàyvànhữngnhàthisĩđều dùng sự tượng trưng đó. Phạm vi của sự tượng trưng rộng lớn vôcùng,sựtượngtrưngtronggiấcmơchỉlàmộtkhoảngnhỏtrongphạmviđó.Chúngtakhôngnênkhảocứutoànthểvấnđềbằngcáchđitừnhữnggiấcmơ.Nhiềukýhiệu tượng trưngdùngởnơi khác, khôngxuất hiệntronggiấcmơhaychỉxuấthiệnrấtít;ngườitacũngkhôngluônluôntìmthấyởngoàiđờinhữngkýhiệuthườngxuấthiệntronggiấcmơhaynếucóthìcũngchỉlẻtẻthôi.Ngườitacócảmtưởngđangđứngtrướcmộtlốidiễntảcũkỹnhưngđãmấtđirồitrừmộtvàitrườnghợpcònsótlại,rảirác khắpnơi, chỗnàymột ít chỗkiamột chút thayđổi trong rất nhiềuphạmvi.Tôinhớđếnmộtanhchàngđiênkhùngđãtượngtrưngramộttiếngnóicănbảntrongđónhữngliênquantượngtrưngchỉlànhữngcáigìcònsótlạitrongtiếngnóiđó.

Thứba,cácbạnchắcngạcnhiênkhithấytrongcácphạmvikhácnhững

liênquantượngtrưngnàykhônghoàntoànthuộcvềtìnhdục,trongkhigiấcmơthìlạihoàntoànthuộcvềtìnhdụcthôi.Điềunàycũngchẳngdễcắtnghĩagì.Cóphải lànhữngkýhiệu tượng trưngcổxưađãđượcápdụngvàonhữngtrườnghợpmớikhông,cóphảinhữngsựápdụngmớinày dần dần đã đưa những ký hiệu này đến độmất hết ý nghĩa tượngtrưngkhông?Tấtnhiênlàchúngtakhôngthểtrảlờicáccâuhỏiđókhicứđimãitrongphạmvigiấcmơ.Chúngtachỉnênnóirằnggiữanhữngsựtượngtrưngđóvàđờisốngtìnhdụccónhữngdâyliênlạcchặtchẽ.

Gầnđâychúngtanhậnđượcmộtbàirấtquantrọngvềvấnđềnày.Mộtnhàngônngữhọc,ôngMH.Sperber tuykhôngkhảocứuvềphân tâmhọcđãchorằngnhữngnhucầutìnhdụcgiữmộtvaitròquantrọngtrongviệc phát sinh và phát triển ngôn ngữ.Những âm thanh đầu tiên đượcphátrađượcdùngđểgọinhữngngườikhácgiớitrongcôngviệctìnhdục;rồisựphát triểnsauđócủangônngữđicùngvớisự tổchứccôngviệctrong thời cổ xưa. Công việc được tiến hành chung nhịp nhàng theonhữngcâuhòkhoan.Sựquantâmvềtìnhdụcđãdichuyểnđếnsựquantâmvềcôngviệc.Người tacó thểchorằngngười thờicổxưachỉbằnglòng chấpnhận côngviệcnhưmột cái gì đến thay thế cho tìnhdụcvàcũngquantrọngnhưtìnhdụcvậy.Vìthếnênnhữngcâuhòkhoanđitheosựlàmviệccóhainghĩa.mộtnghĩadínhdángđếncôngviệc,mộtnghĩadínhdángđến tìnhdụcvàphụ thuộchẳnvào côngviệc.Những thếhệsau,saukhiphátminhramộttiếngcóýnghĩatìnhdục,đãdùngtiếngđótrongmộtloạicôngviệcmới.Nhiềutiếnggốcsauđóđãđượcthànhlập,tiếng nào cũng bắt đầu có ý nghĩa là tình dục nhưng về sau bỏmất ýnghĩatìnhdục.Nếunhữngđiềuvừapháchoạđượccoilàđúngthìchúngtasẽcóthểhiểuđượctínhchấttượngtrưngtronggiấcmơ,hiểurõtạisaogiấcmơtrongkhigiữlạiđượcmộtcáigìtrongnhữngđiềukiệncũkỹđó,lạicónhiềukýhiệu liênquanđến tìnhdụcnhư thế, tạisaonhữngbinhkhívàdụngcụlạidùngđểtượngtrưngchođànông,nhữngvảivàđồvậtdụnglạitượngtrưngchođànbà.Liênquantượngtrưnghìnhnhưcáigìcònsót lạicủasựđồnghoácác tiếng trong thờicổ,nhữngđồvậtngàyxưacócùngmộttênvớinhữngđồvậtcódínhdángđếnhìnhcầuvàđờisốngtìnhdụcbâygiờxuấthiệntronggiấcmơdướidanhnghĩalàkýhiệutượngtrưngchohìnhcầuvàđờisốngnày.

Những sự việc này được gợi ra khi nói đến các giấc mơ sẽ giúp chochúngtathấyrằngmônphântâmhọcchínhlàmộtmônhọccótínhchấttổngquát chứkhôngphảinhưTâm lýhọcvà tâm thầnhọc.Mônphântâmhọccó liênquanđếnnhiềukhoahọc tinh thầnkhácnhư thần thoại

học,ngônngữhọc,nhânchủnghọc,tâmlýquầnchúnghọc,khoahọctôngiáo. Những công trình khảo cứu của những khoa học này cũng giúpchúngtanhiềudữkiệnquýbáu.Chonênchúngtasẽkhôngđượcngạcnhiênkhi thấyphongtràophântâmhọcđãđưađếnsựxuấtbảnmột tờtạpchídànhriêngchovấnđềkhảosátcác liênquangiữacácmônhọcnàyvớimônphântâmhọc.ĐólàtờtạpchíImagothànhlậpnăm1912doHansSachsvàOttoRank.Trongsựliênlạcvớicáckhoahọckhác,mônphântâmhọcchonhiềuhơnnhận.Tấtnhiênnhữngkếtquảđócóvẻkỳkhôimàmônphântâmhọcthulượmđượcsẽdễdàngchấpnhậnhơnmộtkhicáccôngtrìnhkhảocứutrongcáckhoahọcchấpnhận.Nhưngchínhmônphântâmhọcđãcungcấpphươngphápkỹthuậtvàcácquanđiểmápdụngđược trong các khoa học khác.Công trình khảo cứu của phântâmhọcđãtìmratrongđờisốngtinhthầnnhữngsựkiệngiúpchochúngtagiảiquyếthayđưaraánhsánghơnmộtđiềubíẩncủađờisốngcôngcộng.

Nhưngtôichưanóichocácbạnnghetrongtrườnghợpnàochúngtacóthểcóđượcmộttầmnhìnsâuxanhấtvềvấnđềngườitagọilà“tiếngnóicănbản”vàphạmvinàođãgiữlạiđượcnhiềuđiềutruyềnlạitừngàyxưanhất.Chưabiếtcácđiềuđó,cácbạnkhông thểhiểuđượchết tầmquantrọngcủavấnđề.Phạmviđólàphạmvicủacácchứngloạnthầnkinhvớinhữngtriệuchứngvàcáchpháthiệnmàmônphântâmhọccónhiệmvụgiảithíchvàchữachạy.

Phươngdiệnthứtưcủavấnđềđưachúngtaquaylạiđiểmkhởiđầuvàhướngchúngtatheochiềuhướngđãvạchsẵn.Chúngtađãnóirằngdùkhôngcósựkiểmduyệtgiấcmơchăngnữathìgiấcmơcũngkhôngphảivìthếmàtrởnêndễhiểuhơnvìchúngtasẽphảigiảiquyếtvấnđềdiễntảngônngữtượngtrưngtronggiấcmơbằngngônngữtrongkhithức.Vậytínhchấttượngtrưngtronggiấcmơlàmộtyếutốkháctrongsựbiếndạngcủagiấcmơkhôngphụ thuộcvào sựkiểmduyệt.Nhưng ta có thểchorằngsựkiểmduyệtcóthểlợidụngtínhchấttượngtrưngđểtiệnchocôngviệccủamìnhvìcảhaiđềucómộtmụcđíchchung:làmchogiấcmơtrởthànhkỳkhôivàkhóhiểu.

Vìvậy,saunàychúngtacóthểtìmrađượcmộtyếutốmớichosựbiếndạngnữa.Nhưngtôikhôngmuốnrờibỏvấnđềtínhchấttượngtrưngmàkhôngnhắclạimộtlầnnữatháiđộkhóhiểucủamộtsốngườihọcthứcđốivớivấnđềnày:chất tượngtrưngđãđượcchứngminhđầyđủtronghuyềnthoại,tôngiáonghệthuậtvàngônngữ.Khôngbiếtchúngtacónên

tìm lýdocủa tháiđộnày trongnhững liênquanmàchúng tađã tìmragiữatínhchấttượngtrưngvàđờisốngtìnhdụchaykhông?

Sựxâydựnggiấcmơ

Nếucácbạnbiết rõsựkiểmduyệtvàsự tượngtrưngđãhoạtđộngnhưthếnàotronggiấcmơthìbạncóthểhiểurõsựhoạtđộngcủacácsựbiếndạng.Muốnhiểugiấcmơ, cácbạndùnghai kỹ thuật bổ túc chonhau:trướchết,gợichongườinằmmơnhớlạinhiềuđiềuchođếnkhidầndầntìmđượcthựcchấtcủagiấcmơ,rồithaythếcáckíhiệutượngtrưngbằngý nghĩa thực của chúng. Thế nào bạn cũng sẽ gặpmột vài điều khôngđượcchắcchắn,nhưngđólàđiềuchúngtasẽnóiđếnsau.

Đếnđâychúngtacóthểtiếptụccôngviệcđãkhởiđầutrướcđâynhưngvớiphươngtiệncònthiếusót.Chúngtađãcóýđịnhsắpđặtcácliênquangiữanhữngyếutốcủagiấcmơvàthựcchấtcủachúng;nhữngliênquannàygồmcó:liênquangiữamộtphầnvàtoànthểsựphỏngchừngvàámchỉ,liênquantượngtrưngvàsựbiểudiễnbằnglờinói.Chúngtasẽlàmlạicôngviệcnàytrongmộtphạmvirộnglớnhơnbằngcáchsosánhnộidungrõràngvớigiấcmơtiềmtàngnhữngđiềutìmrađượctrongkhigiảithích.

Tôi hy vọng là các bạn sẽ không lẫn lộn nội dung rõ ràngvà nhữngýtưởng tiềmtàngnữa.Vớisựphânbiệtnày,cácbạnsẽhiểuvềgiấcmơhơnlànhữngđộcgiảcủacuốnsách“Đoánmộng”củatôi.Côngviệcbiếnđổigiấcmơ tiềm tàng thànhnộidungrõ rànggọi là“sựxâydựnggiấcmơ”.Côngviệc,tráilại,biếnđổinộidungthànhgiấcmơtiềmtànggọilà“côngviệcgiảithíchgiấcmơ”.Côngviệcgiảithíchtìmcáchxoábỏcôngviệcxâydựng.Nhữnggiấcmơthuộcloạitrẻcon,nhữngsựthựchiệncáchammuốn cómột phầnxây dựng, nhất là sự biến đổi lòng hammuốncũngcómộtphầnxâydựng,nhấtlàsựbiếnđổilònghammuốnthànhsựthực,sựbiếnđổinhữngýtưởngthànhnhữnghìnhảnhthịgiác.Đốivớicácgiấcmơnàychúngtakhôngcầngiảithích,chỉcầnxétqualoavềhaisựbiếndạngthôi.Còntrongcácgiấcmơkhác,chúngtaphảilàmcôngviệc xây dựng, và sở dĩ phải làmviệc này vì có sự biến dạng, sự biếndạngnàychỉcóthểmấtđikhichúngtagiảithíchxong.

Vì đã có dịp so sánh nhiều cách giải thích giấcmơ nên tôi có thể cắtnghĩa cho các bạn nghe công việc xây dựngmột giấcmơ đã lợi dụngđược những ý tưởng tiềm tàng trong đó như thế nào. Chỉ xin các bạnkhôngnênđưaranhữnglờikếtluậnquávộivã.Tôiyêucầucácbạnđặc

biệtchúýđếnnhữngđiềudướiđây.

Côngviệcphảilàmtrướchếtđểxâydựngmộtgiấcmơlàsựcôđọnglạigiấcmơ.Tôimuốnnóilànộidunggiấcmơrõràngnhỏhơnmụcđíchcủagiấcmơtiềmtàngvàchỉlàmộtbảntómtắtthôi.Cũngcókhikhôngcósựcôđọngnhưngtrongthựctếsựcôđọngnàybaogiờcũngcómặtvànhiềukhitỏrarấtquantrọng.Chưabaogiờngườitathấynộidungcủagiấcmơrõrànglạirộngvàdồidàohơngiấcmơtiềmtàng.Sựcôđọngtiếnhànhtheobaphươngphápsauđây:1/Mộtvàiyếutốtiềmtàngbịgạtbỏ dễ dàng. 2/ Giấc mơ rõ ràng chỉ nhận vài mảnh nhỏ của một vàiphươngdiệncủagiấcmơtiềmtàngthôi.3/Nhữngyếutốtronggiấcmơtiềm tàngvìcómộtvàiđiểmđồngnhấtđượcđồnghoávớigiấcmơrõràng.

Nếumuốn,bạncóthểdànhchophươngphápthứbanàycáitêncôđọng.Hậuquảcủaphươngphápnàyrấtdễchứngminh.Chỉcầnnhớ lạigiấcmơcủamình,bạncũngdễdàngtìmthấytrườnghợpcôđọngcủanhiềungười thànhsựcôđọngcủamộtngười.TừmộtôngA,chúngtacó thểhiểuôngB,rồiôngnàylàmchotanhớlạibàC,rồivớitấtcảtatìmraD.Tấtnhiêntrongbốnngườinàycótínhchấtgìđóchungchocảbốn.Cứnhưthếchúngtacóthểthànhlậpmộthợpthểgồmnhiềuđốitượng,vớiđiềukiệnlàcácđốitượngnàycómộtvàiđiểmchungnhaumàgiấcmơtiềmtàngnhấnmạnhđặcbiệt.Gầnnhưđólàmộtkỉniệmmớimàđiểmchungnhauchínhlàtâmđiểm.Đemnhiềuphầnnhỏhoàvàothànhmộthợpthểnhưthế,chúngtasẽcónhữnghìnhảnhmơhồgiốngnhưmộttấmkínhảnhcóthểđượcinthànhnhiềutấmảnhkhác.Côngviệcxâydựnggiấcmơcầnđểýđếnnhữnghợpthểđóthườngdomìnhtạorakhichúngkhông cómặt, ví dụ như khi chúng ta tìmmột chữ để diễn tả một ý.Chúngtađãgặpnhữngsựcôđọngvàthànhlậploạinày,vídụnhưtrongtrườnghợplỡlời.Cácbạnhãynhớlạianhchàngtrẻtuổimuốnbegleit–digen(dohaichữbegleiten,đicùng,vàbeleidigen,thấtlễ,họpthành)một bà. Có những gạch trí khôn cũng được họp thành bằng những kỹthuậtloạiđó.Nhưngngoàitrườnghợpnàythìphươngphápcôđọngđócóvẻkỳlạvàkỳkhôi.Sựthànhlậpnhữnghợpthểcũnggiốngnhữngsựviệcdotrítưởngtượngdồidàocủachúngtasángtạorabằngnhữngyếutốkhônghềcótrongcuộcthínghiệm:vídụnhưnhữngconvậtkhổnglồthờitiềnsửtrongthầnthoạivàtrongcácbứchoạcủaBocklin.Vảlại,trítưởngtượngsángtạocủamìnhthựcrachẳngsángtạođượcgìbaogiờ,màchỉtậptrunglạimộtnơinhữngyếutốkhácbiệtthôi.Nhưngphươngphápdùngtrongcôngviệcxâydựngcóđặcbiệtlànhữngvậtliệudùngđể

xâydựngtoànlànhữngýtưởng,trongđócómộtvàiýthôtụckhôngthểđược chấp nhận nhưng tất cả đều được thành lập và diễn tảmột cáchđúngđắn.Côngviệcxâydựnggánchonhữngýtưởngnàymộthìnhthứckhácnhưngthựclàmộtđiềuđángchúývàkhóhiểukhicôngviệcnàylạidùng sự dung hợp để diễn tả những ý tưởng này. Trong khi diễn dịchchúngtađặcbiệtchúýđếnnhữngđiểmđặcbiệttrongnguyênbảnvàcốtránhkhônglẫnlộnnhữngchữcónghĩagiốngnhau.Côngviệcxâydựngtráilạicốgắngcóhaiýkhácnhauđểtìmramộtchữcóthểdiễntảđượccảhaiý.Chúngtakhôngnênđưaranhữngkếtluậnvộivãvềđiểmđặcbiệtnày,vìchínhđiểmđócóthểtrởthànhquantrọngtrongkháiniệmvềcôngviệcxâydựng.

Dùsựcôđọnglạicólàmchogiấcmơtốitămhơnđinữa,ngườitacũngkhông cho đó là kết quả của kiểm duyệt. Nó có thể có những nguyênnhâncóthànhchấtcơkhíhaykinhtếnhưngdùsaosựkiểmduyệtcũngcódựphầnvàođó.

Nhữnghậuquảcủasựcôđọngcóthểhếtsứckỳlạ.Sựcôđọnglàmchochúngtacóthểtậptrungvàotronggiấcmơrõrànghaiýtưởngtiềmtàngkhác hẳn nhau, và do đó giải thích đượcmà không cầnmột cách giảithíchphụnàokhácnữa.Sựcôđọngcòncóhậuquả làmcho liênquangiữa cácyếu tố củagiấcmơ tiềm tàngvà củagiấcmơ rõ ràng trởnênphứctạp.Vìthếnênmộtyếutốtronggiấcmơrõràngcóthểtươngứngvớinhiềuýtưởngtiềmtàngvàtráilại:nhưvậytứclàcómộtsựtraođiđổi lại. Trong khi giải thích giấcmơ người ta cần để ý rằng những ýtưởngxuấthiện tuần tựkhôngnênđemradùngngaymàphảichờchochúngrahếtrồimớiđemdùng.

Vậycôngviệcxâydựngdiễntảnhữngýtưởngtronggiấcmơmộtcáchkhácthường,khôngphảibằngcáchdịchtừngchữmột,haychọnlựatheomộtquy tắcnàođó,hay tìmcách thay thếmộtýnàybằngmộtýkhác.Côngviệcxâydựnglàmộtcôngviệckháchẳnvàphứctạphơnnhiều.

Mộthậuquảkháccủacôngviệcxâydựnglàsựdichuyển,mộtcôngviệcchúng ta đã códịpđượcbiết đến rồi vàhoàn toàn là côngviệc của sựkiểmduyệt.Sựdi chuyển,diễn tiến theohai cách:một là thay thếmộtyếutốtiềmtàngkhôngphảibằngmộtyếutốkháccùngloạinhưngbằngmộtyếutốkhácxahơn,nghĩalàbằngmộtsựámchỉ,hailàtínhchấttinhthầnđượcchuyểntừmộtyếutốquantrọngđếnmộtyếutốbớtquantrọnghơnlàmchogiấcmơthànhracómộtýnghĩakháchẳn.

Sựthaythếbằngmộtsựámchỉcũngxảyratrongkhitathứcnhưnghơikhác.Trongtư tưởngtrongkhi thứcsựámchỉcầndễhiểu,giữasựámchỉvàýtưởngthựcsựphảicómộtliênquanvềnộidung.Gạchtríkhônthường lợidụngsựámchỉnhưngkhông theođiềukiệnphảicó sự liêntưởnggiữacácnộidung.Sự liên tưởngnàyđược thay thếbằngmộtsựliêntưởngbênngoàiítkhidùngđến,đặtcănbảntrênsựgiốngnhaugiữacácthanhâm,cácnghĩakhácnhaucủamộtchữ.v.v.Nhưnggạchtríkhônlạitheothựcsátđiềukiệnvềsựdễhiểu:gạchtríkhônsẽkhôngđạtđượcmụcđíchnếungườitahaymộtsựcắtnghĩagắnggượng.Sựkiểmduyệttronggiấcmơchỉđạtđượcmụcđíchkhilàmchongườitakhôngthểtìmrađượcconđườngđưatừsựámchỉtớithựcchấtcủanó.

Sự di chuyển yếu tố tinh thần từmột yếu tố này quamột yếu tố kháctronggiấcmơlàphươngsáchtốtnhấtđểdiễntảtưtưởng.Nhiềukhithứcta cũng dùng nó để cómột ý nghĩa khôi hài.Tôi kể các bạn nghe câuchuyện sau đây: Trong một làng có một anh chàng đóng móng ngựaphạmmộttộinặng.Toàánquyếtđịnhrằnganhtaphảiđềntội,nhưngvìtronglàngngoàianhtarakhôngcònngườiđóngmóngnàokhác,vìthếanhtrởnêncầnthiếtkhôngthểgiếtđược,trongkhiđótronglàngcótớibaanhthợmay,nênbaanhnàybịtreocổthaythếchoanhđóngmóng.

Hậuquảcủacôngviệcxâydựng,vềphươngdiệntâmlýlàhậuquảthíchthúnhất.Đó là sựbiếnđổicácý tưởng thànhnhữnghìnhảnh thịgiác.Điềuđókhôngcónghĩalàtấtcảnhữngyếutốcấuthànhđềubịbiếnđổihết; nhiềuyếu tố giữnguyên tính cáchvàxuất hiệnnguyênhình tronggiấcmơrõràng;ngoàirakhôngphảicácýtưởngchỉxuấthiệndướihìnhthứccủahìnhảnhthịgiác.Dùsaothìnhữnghìnhảnhthịgiácnàycũnggiữphầnchínhyếu trongsự thành lậpmộtgiấcmơ.Phầnviệcnàycủacôngtrìnhxâydựngkhôngthayđổi:chúngtabiếtđiềunàyrồicũngnhưchúngtađãbiếtđến“sựbiểudiễnbằnglờinói”củanhữngyếutốriêngbiệttrongmơ.

Tấtnhiênngườitakhôngdễdànggìđạtđượckếtquảđó.Đểhiểunhữngsựkhókhănđóbạncứtưởngtượngtrongmộtbàiluậnthuyếtvềchínhtrị,nghĩalàthaynhữngchữinbằngnhữnghìnhvẽ.Đốivớingườivàvậtnóitrongbàiđóviệc thay thếbằnghìnhảnhchẳngcógì làkhó,nhưngkhimuốnthaythếnhữngýtưởngtrừutượnghaynhữngsựliênlạcgiữaýnàyvàýnọthìquảlàmộtcôngviệcđộiđávátrời.Đốivớinhữngchữtrừutượngbạncóthểdùngđủmọicách,vídụnhưcóthểviếtlạitheomộtlốinóicólẽítđượcthôngdụnghơnnhưngchứađựngnhiềuhìnhảnhcụthể

hơn.Cácbạnsẽnhớlạirằngnhữngtiếngtrừutượngnàychínhlànhữngchữcụthểngàyxưarồibạnsẽtìmđủmọicáchđểtìmlạiđượcýnghĩacụthểlúcđầu.Vídụbạnsẽrấtthíchkhicóthểdiễntảý“cómộtđồvậtgì”(besizen)bằngýnghĩacụthểlà“ngồitrênvậtđó”(đaruafsizen).Côngviệcxâydựngkhônglàmgìkháchơn.Chúngtakhôngnênđòihỏimộtsựchínhxácquáđángđốivớimộtsựbiểudiễntiếnhànhtrongđiềukiệnnhư thế.Chonênchúng takhông tránhcôngviệcxâydựngnàykhinóthaythếmộtyếutốrấtkhóhìnhdungnhưsựngoạitình(Ehebruch)bằngmộthìnhảnhcụthểnhư“gãymộtcánhtay”(Armburch).Biếtnhữngchitiếtđóbạncóthểsửachữalạinhữngsựvụngvềcủahìnhvẽkhidùngđểthaythếlờinói.

Nhưngnhữngphươngtiệnnàythiếuthốnkhidiễntảnhữngdâyliênlạcgiữahaiý:bởivì,vìlído,v.v.Nhữngyếutốnàykhôngthểđượcdiễntảbằnghìnhảnh.Cũngthế,côngtrìnhxâydựngtronggiấcmơrútgọnnộidunggiấcmơthànhnhữngđốitượngvàhànhđộngcụthể.Cácbạnsẽhàilòngnếucóthểdiễntảnhữngliênquantrừutượngbằngnhữnghìnhảnh.Công việc xây dựng dùng những tính chất hình thức trong giấcmơ rõràng,nhữngmảnhnhỏ,nhữngmứcđộrõrànghaytămtốiđểdiễntảmộtvài phần nội dung những ý tưởng tiềm tàng trong giấc mơ. Những ýtưởng tiềm tàng được phân chia thành nhiều giấcmơnhỏvà số nhữnggiấc mơ này cũng tương ứng với số chủ đề chính trong giấc mơ, vớinhữngloạiýtưởngcótrongđó;mộtgiấcmơnhỏdiễnratrướcgiấcmơchínhynhưmộtbàimởđầuchomộtcuốnsách;mộtýtưởngphụthuộcthêmvàoýchínhđượcthaythếbằngmộtvàicảnhbaogồmcácbiếncốcủagiấcmơtiềmtàngđượcdiễntảtronggiấcmơrõràng.Sựviệccứtiếptụcnhư thế.Hình thứccủagiấcmơkhôngphải làkhôngquan trọngvàcũngcầngiảithích.Nhiềugiấcmơcóthểxảyratrongmộtđêm,giấcmơnào cũngquan trọng nhưnhau chứng tỏ rằng cómột vài sự kích độngcàngngàycàngtăngcườngđộcầnphảibịchếngự.Trongmộtgiấcmơ,mộtyếutốđặcbiệtcóthểđượcbiểudiễnbằngnhiềukýhiệutượngtrưng.

Làmcôngviệcsosánhnhữngýtưởngtronggiấcmơvàgiấcmơthựcsựdiễnra,chúngtabiếtđượcnhữngđiềukhôngchờđợi,vídụnhưchúngtathấyrằngngaynhữngđiềukhóhiểutronggiấcmơcũngcómộtýnghĩađặcbiệt.Vềđiểmnày,sựtráingượcgiữaquanniệmyhọcvàquanniệmphântâmhọcvềgiấcmơtớimộtmứcđộghêgớmđếnnỗitrởthànhtuyệtđối không giải quyết được.Theo quan niệm trên thì giấcmơ chẳng cónghĩalýgìcả,vìtinhthầnmàgiấcmơlàhậuquảmấthếtkhảnăngphêphán;theoquanniệmsauthìgiấcmơtrởthànhvônghĩalýmộtkhingay

tronggiấcmơngười tađãphêphán làđiềuđó thựcvônghĩa lý.Vídụnhưviệcmuabavégiá1fl50màchúngtađãthấy.Sựphêphántrongdịpnày:lấychồngsớmquálàmộtđiềukhônghiểuđược(haylàmộtđiềudạidột).

Trongcôngviệcxâydựnggiấcmơ,chúngtacũngbiếtđiềugìtươngứngvớinhữngsựnghingờ,bấtđịnhcủangườinằmmơ,nghĩalàcóthựcmộtyếu tốnàođãđượcdiễn tả tronggiấcmơhaykhông,vàyếu tốnàycóđúngnhưđiềumàmìnhnghĩhaykhônghaylàmộtđiềukhác.Khôngcógìtronggiấcmơtiềmtàngchotabiếtvềnhữngđiềunghingờ,bấtđịnhđó;chúngchỉlàhậuquảcủasựkiểmduyệtthôivàphảiđượccoinhưmộtmưutoangạtbỏđượcsựdồnép.

Mộttrongcácnhậnxétlàmmìnhngạcnhiênnhấtlànhậnxétliênquanđếncáccôngviệcxâydựngdùngđểgiảiquyếtnhữngsựtráingượcnhautronggiấcmơtiềmtàng.Chúngtađãbiếtlànhữngyếutốtươngtựtronggiấcmơtiềmtàngđượcthaythếbằngnhữngsựcôđọngtronggiấcmơrõràng. Nhưng những sự trái ngược cũng được giải quyết như những sựgiốngnhauvàcũngđượcdiễntảbằngmộtyếutốnhưnhautronggiấcmơrõràng.Vìthếnênmộtyếutốcóđiểmtráingượctronggiấcmơrõràngcũngcóthểcóýnghĩa,chúngtaphảituỳtheoýchínhmàgiảithích.Vìthếchonênchúng tamớihiểu tại sao tronggiấcmơkhônghềcóhìnhdungcâutrảlời“không”baogiờ.

Cáchlàmviệckỳlạcủacôngviệcxâydựngcómộtđiểmtươngtựtrongcôngviệcpháttriểnngônngữ.Nhiềunhàngônngữhọcnhậnthấyrằngtrongngônngữthờicổcónhữngsựtráingượcnhư:yếu–khoẻ,rõràng–tămtối,lớn–nhỏđềuđượcdiễntảcùngmộtgốc(nghĩatráingượctrongnhữngtiếngcổxưa).VídụnhưtrongtiếngcổAiCậpýkhoẻvàyếuđềuđượcdiễntảbằngtiếng“ken”.Khinóingườitadùnggiọngcaohaythấpđểphânbiệthainghĩa;khiviếtngười ta thườngvẽ thêmmộthìnhảnhkhôngđượcđọclên.Ngườitaviếtchữken–khoẻbằngcáchvẽbêncạnhmộtngườiđứngthẳngdậy;vàken–yếubằnghìnhảnhmộtngườiđangngồixổm.Mãisaunàyngườitamớidầndầnthayđổivàdùngnhữngchữriêngđểdiễntảhaiýtráingược.Vìthếngườitađãchiachữkenrathànhhaichữken–khoẻvàken–yếu.Mộtvàingônngữtrẻhơnvàmộtvàisinhngữngàynaycòngiữlạiđượcdấuvếtcủasựtráingượccổxưađó.XinđơncửmộtvàivídụtheoC.Abel(1884).

TiếngLaTinhcónhữngtiếngnhiềunghĩanhưsau:

Altus(cao,sâu,xa)vàsacer(thiêngliêngvàsựđịangục).

Vàđâylàmộtvàivídụvềnhữngsựthayđổitrongchữgốc:

Clamere(kêu);clam(yênlặng,dịudàng,bímật);siccus(khô)vàsuccus(nước,đường).

VàtiếngĐức:

Stimme(giọngnóivàstumm(câm).

So sánhnhững sinhngữcóhọhàngvớinhauchúng ta cónhiều thídụcùngloại:

-Anh:lock(khoá);Đức:loch(lỗ),lucke(lỗhổng).

-Anh:cleave(bổđôi);Đức:klenben(dán).

TiếngAnhwithouttheonghĩađenlàvớivàkhông,bâygiờchỉcòndùngmột nghĩa: không; tiếng with không những chỉ được dùng theo nghĩathêmvào(với)màcòndùngvớinghĩaloạitrừ(saustraction)thídụnhưnhữngchữwithdraw(rútlại,rútđi)withhold(từchối,ngăncản).TiếngĐứcwiedercũngthế.

Một điểm đặc biệt khác trong công việc xây dựng cũng có một điểmtươngtựtrongviệcpháttriểnngônngữ.TrongtiếngcổAiCậpcũngnhưtrongmộtvàithứtiếngtrẻhơntừngônngữnàysangngônngữkháccùngmộttiếng,cùngmộtnghĩacóthểđượcdiễntảbằngnhữngthanhâmtráingược,vídụnhưnhữngthídụsauđâylấytrongtiếngĐứcvàtiếngAnh:

Topt (dọ) – pot.Boat (tàu thủy) – tub.Hurry (vội vã) –Ruhe (nghỉ) –Balken(kèo)–Kloben(củi);wait(đợi)–tawen.

SosánhtiếngLaTinhvàtiếngĐứctacó:

Capere(cầm)–packen;ren(thân)–Niere.

Nhữngsựtráingượcnhưthếnàyxảyratronggiấcmơbằngnhiềucáchkhácnhau.Chúng tađãbiếtnhững sự tráingượcvềnghĩa, sự thay thế

nghĩa bằng tiếng phản nghĩa. Trong giấcmơ có những sự đảo lộn tráingượcnhữngtìnhtrạng,nhữngliênquanhaingườihìnhnhưmọisựđềudiễcratrongmộtthếgiớiđảongược.Tronggiấcmơnhiềukhichínhchúthỏ rừng lại săn người thợ săn. Sự tiếp diễn của các biến cố khởi đầunguyênnhânchogiấcmơnhiềukhilạiđisaunhữngbiếncốđánglẽphảiđếnsau.Đúngnhư trongnhữngvởchèo tronghộichợngườianhhùngngãlănrachếttrướckhitiếngsúngnổtronghậutrường.Cónhữnggiấcmơ trong thứ tự các biến cố bị đảo lộn hoàn toàn thành ramuốn hiểungườitaphảibắtđầubằngbiếncốxảyratrướcmắt.Hẳncácbạncònnhớnhữngđiềuđãđượctrìnhbàytrongchươngnóivềtínhchấttượngtrưngcủagiấcmơ,trongđóchúngtôiđãtrìnhbàyrằngnhảyxuốngnướccũngđồngnghĩavớitừdướinướcđilên,nghĩalàsinhrahaychorađờicũngthế thôi, trèo thanghayxuống thangcũngcónghĩanhưnhau.Người tanhìnthấydễdàngđâulànhữngcáilợimàsựbiếndạngcủagiấcmơcóthểcóđượcvìsựtựdobiểudiễnnày.

Nhữngđiểmđặcbiệtnàycủacôngviệcxâydựngphảiđượccoinhưcổlỗlắm.Chúnggắnliềnvàovớinhữnglốidiễntảcổxưa,nhữngngônngữvàchữviết thờicổ,cũnggặpnhữngkhókhănmàsaunàychúng tasẽnóiđến.

Đểkếtluận,chúngtacầnđưaramộtvàinhậnxétphụ.Trongcôngviệcxâydựng,tấtnhiêngiấcmơphảibiếnđổinhữngýtưởngtiềmtàngthànhnhữnghìnhảnhcụ thể,có tínhcách thịgiáccàng tốt.Vậymànhữngýtưởngnày lạibắtđầuxuấthiệnbằngnhữnghìnhảnhcụ thể;nhữngvậtliệucủachúng,giaiđoạnđầutiêncủachúnglànhữngcảmgiácvềgiácquanhaynóiđúnghơnlànhữnghìnhảnhkỷniệmcủacáccảmgiácđó.Chỉmãivềsaunhữngtiếngnóimớiđượcgắnliềnvàocáchìnhảnhvànốilạithànhnhữngý.Vậycôngviệcxâydựnglàmchocácýtưởngphảiđithụtlùi,vàtrongsựthụtlùinàytấtcảnhữngcáigìmàsựphạttriểncáchìnhảnhkỷniệmvàsựbiếnđổinàythànhýtưởngđãđemđếnchogiấcmơnhưnhữngcáigìmớithuthậpđượcđềuphảibiếnmấthết.

Côngviệcxâydựngtronggiấcmơdiễntiếnnhưthếđó.Sựquantâmcủachúngtađốivớigiấcmơrõràngphảithụtlùivềsauhậutrường.Nhưngvìgiấcmơrõrànglàđiềumàchúngtabiếtrõhơncảmộtcáchtrựctiếp,nênchúngtasẽdànhchonómộtítnhậnxétnữa.

Giấcmơrõràngdướimắtchúngtaquảcómấtđinhiềuphầnquantrọng,điềunàyhết sức tựnhiên.Giấcmơnàycóxếpđặt thànhmộtkhốihay

khôngbịphânchiathànhnhữngmảnhnhỏđốivớichúngtakhôngphảilàđiềuquanhệ.NgaycảkhigiấcmơđócómộtýnghĩagìchăngnữathìýnghĩađócũngbắtnguồnởsựbiếndạngcủagiấcmơvàkhôngliênquangìđếngiấcmơtiềmtàngnhưlàbềmặtcủamộttoànhàthờbênÝ,liênquanvới sựkiến trúcvàđồbảncủanhà thờđó.Trongmộtvài trườnghợp,bềmặtcủagiấcmơcóthểcómộtýnghĩalấytừnhữngyếutốkhôngbiếndạnghaychỉhơibiếndạngmộtchútnằmtrongnhữngýtưởngtiềmtàng.Mộtkhichúngtachưagiảithíchđượcgiấcmơ,chưahiểuđượcmứcđộcủasựbiếndạngthìchúngtakhôngthểthấyrõđiềunàyđược.Cómộtđiểmnghingờkhihaiyếutốtronggiấcmơcóvẻnhưtiếnlạigầnnhauđếnmứchoàđượcvàovớinhau.Từsựkiệnnàyngườitacóthểđiđếnkếtluậnrằng,nhữngyếutốtươngứngcủagiấcmơtiềmtàngcũngphảixíchlạigầnnhauhơn,nhưngtrongnhiềutrườnghợpkhácnhữngyếutốkếthơpvớinhautronggiấcmơtiềmtànglạitáchrờinhauratronggiấcmơrõràng.

Chúngtakhôngnêngiải thíchmộtphầncủagiấcmơrõràngbằngmộtphầnkhác,coigiấcmơnhưmộtcáigìcómạchlạcvàhợpthànhmộtsựbiểudiễncótínhcáchthựctế.Trongphầnlớncáctrườnghợp,giấcmơgiống như hòn đá ngũ sắc được kết hợp lại bằng chất ximăng, do đónhữnghìnhảnhmuônmàuxuấthiệntrongđókhôngphảilàhìnhảnhxácthựccủanhữngđườngvòngquanhnhữnghònđáđượckếthợplại.Thựcra cũng có một sự xây dựng thứ hai phụ thuộc có nhiệm vụ làm chonhữngdữkiệntrựctiếpcóngaycủagiấcmơtrởthànhhơicómạchlac,nhưngxếpđặt lộnxộnkhôngthểnàohiểuđược,khicầnđếnnhữngdữkiệnnàycóthểđượcbổtúc.

Đằng khác, không nên gán cho công việc xây dựng nàymột tầmquantrọngquáđángvàchấpnhậnnókhôngdèdặt.Sựhoạtđộngcủanóbiếnmất dần dần do những hậu quả của chính nó: nào sự cô đọng, sự dichuyển,sựhìnhdungmộtcáchcụthể,rồixâydựngtấtcảtrongmộtcôngviệcxâydựngthứhai,nóchỉlàmđượccóthếthôichứkhônglàmđượcgìhơn.Nhưngsựphánđoán,phêbình,ngạcnhiên,nhữngkết luậnxảyratronggiấcmơkhôngbaogiờlàkếtquảcủacôngviệcxâydựng,rấtítkhilàhậuquảcủamộtsựsuynghĩvềgiấcmơ:đóchínhlànhữngmảnhnhỏtronggiấcmơtiềmtàngxâmnhậpgiấcmơrõràngsaukhiđãđượcthayđổichútít.Côngviệcxâydựngcũngkhôngthểtạolậpđượcnhữngdiễntừ.Trừvàitrườnghợprấthiếmcònnhữngđiềunghethấytronggiấcmơthường là tiếngvang củanhữngđiềunghe thấyhayđãnói trongngày,nhữngđiềunàyđượcđưavàotronggiấcmơtiềmtàngnhưnhữngvậtliệu

kíchđộnggiấcmơ.Nhữngsựtínhtoáncũngkhôngchịuảnhhưởngcủasựxâydựng;nhữngtínhtoánthấytronggiấcmơchỉlàsựxuấthiệnlộnxộncủanhữngconsố,khôngcónghĩagìhaychỉlànhữngbảncóplạicủanhữngsựtínhtoántronggiấcmơtiềmtàng.Trongnhữngđiềukiệnđó,chúngtasẽkhôngngạcnhiênnếuthấyngườitabớtquantâmđếnsựxâydựngnày,dànhsựchúýchonhữngýtưởngtiềmtàngdogiấcmơrõràngpháthiệnratrongmộttìnhtrạngbịbiếndạngnhiềuhayít.Nhưngngườitasẽlầmtonếucứtheochiềuhướngđómàchorằngnhữngýtưởngtiềmtàngcóthểđượccoinhưchínhgiấcmơrồiđemápdụngchonónhữngsựkiện thuộcvềgiấcmơ rõ ràng.Thực làkỳkhôikhingười ta lạmdụngnhữngdữkiệncủamônPhântâmhọcđểlẫnlộnnhữngsựviệcnày.Giấcmơkhônglàgìkháchơnlàhậuquảcủacôngviệcxâydựng;vậygiấcmơchínhlàhìnhthứcmàcôngviệcxâydựngbaoquanhnhữngýtưởngtiềmtàng.

Côngviệcxâydựnglàmộtsựhoạtđộngcótínhchấtđặcbiệtchưatừngthấytrongđờisốngtinhthần.Nhữngsựcôđọng,dichuyểnbiếnhoáthụtlùicủanhữngýtưởngđểtrởthànhnhữnghìnhảnhcụthểchínhlànhữngđiềuhếtsứcmớimẻdocôngcủamônphântâmhọctìmra.Ngoàiradựavào sự kiện tương tự như công việc xây dựng, chúng ta nhận thấy cónhữngdâyliênlạcchặtchẽgiữamônphântâmhọcvàcácmônhọckhác,nhưsựtiếnhoácủangônngữvàtưtưởng,Cácbạnchỉthấyrõtầmquantrọngcủavấnđềnàysaukhibiếtrằngnhữngsựhoạtđộngcủacôngviệcxâydựng sau này sẽ là nguồngốc của sự phát sinh ra các chứngbệnhthầnkinh.

TôibiếtlàchúngtachưathểduyệtlạinhữngđiềuíchlợimàmônTâmlýhọc có thể rút ra những nhận xét này.Tôi chỉmuốn các bạn để ý đếnnhữngbằngchứngmớicủachúngtavềsựcómặtcủanhữnghoạtđộngtinhthầnvôthức(nhữngýtưởngtiềmtàngtronggiấcmơchẳngkhácgìhơnlànhữngsựhoạtđộngtinhthầnvôthứcnày),nhữngcánhcửamàsựgiải thíchgiấcmơđãmởchonhữngngườinàomuốnkhảocứuvềđờisốngtinhthầnvôthứcnày.

Vàbâygiờ,tôiphântíchchocácbạnxemmộtvàithídụnhỏvềcácgiấcmơđểhiếnchocácbạnnhữngchitiếtnhữngđiềumàtừtrướctớinaytôichỉnóivềđại thểđểsửasoạn trước,haychỉnóimộtcáchkháiquátvàvắntắtthôi.

Phântíchmộtvàivídụvềgiấcmơ

Cácbạnđừngthấtvọngnếuthayvìđưachocácbạnxemnhữnggiấcmơđẹpđẽtotát,tôilạichỉđưaranhữngmảnhgiảithíchnhonhỏthôi.Chắccácbạnchorằngsaubaonhiêusựsửasoạnvừaqua,cácbạncóquyềnđượctôitincậyhơnvàsaukhiđãgiảithíchbaonhiêugiấcmơrồi,chúngta đã có thể tập trung được nhiều giấcmơ với đầy đủ bằng chứng vềnhữngđiềuđãđượctrìnhbàyvềcôngviệcxâydựnggiấcmơvànhữngýtưởngtrongđó.Cácbạncólýlắm,nhưngthựcracónhiềulýdokhiếntôikhônglàmhàilòngcácbạnđược.

Trướchếtcácbạnnênbiếtrằngchưacóngườinàocoiviệcgiảithíchgiấcmơlàcôngviệcchínhcủamình.Khinàongườitacódịpgiảithíchgiấcmơ?Khingườitagiảithíchmộtgiấcmơchomộtvàingườibạnhaysuynghĩvềgiấcmơcủachínhmìnhđể tự luyệnvềkỹ thuậtphântâmhọc:nhưngphầnlớnlàngườitagiảithíchgiấcmơcủanhữngngườibịbệnhthầnkinhđượcđemđiềutrịtheophươngphápphântâmhọc.Nhữnggiấcmơnàylànhữngtàiliệurấttốtvàkhônghềkémgiátrịsovớigiấcmơcủanhữngngườikhỏemạnhbình thường,nhưngvìbậnchữabệnhnênnhiềukhichúngtabịbóbuộcphảitheophươngphápđiềutrịmàbỏquarấtnhiềugiấcmơkhác.Cónhiềugiấcmơxảyratronglúcđiềutrịkhôngthể đem giải thích hoàn hảo được. Vì chúng xuất hiện trong toàn thểnhữngvậtliệuvềtinhthầnmàchúngtachưahiểu,chúngtachỉhiểuđượcmộtkhiviệcchữachạyđãxongxuôi.Đưanhữnggiấcmơđó ra tức làđưarahếtnhữngbímậtcủamộtngườibệnh,điềunàykhônghợpýmuốncủachúng tavìchúng tamuốnkhảosátgiấcmơlàchỉcốtđểsửasoạntrongviệctrịbệnhthầnkinh.

Nóiđếnđâychắccácbạnkhôngmuốnxétnhữnggiấcmơbệnhhoạnnàynữamàmuốnxétđếngiấcmơcủacácbạnhaygiấcmơcủanhữngngườibình thường.Nhưngđiềuđókhông làmđượcvìnộidungphức tạpcủachúng.Chúngtakhôngthểtựthúvớichúngtahaythúvớingườikhác,hay làmchohọ thúvớichúng tavớimột tấm lòng thành thựcmàmônphântâmhọcđòihỏibởivìnhữnggiấcmơđósẽđưaraánhsángnhữngđiềubíẩncủachínhđờimình.Ngoàisựkhókhănvềviệcthuthậptàiliệucòncómộtsựkhókhănkhác.Giấcmơđốivớichínhngườinằmmơđãlàmộtsựkỳ lạ rồi, tấtnhiênđốivớinhữngngườikhôngbiếtgìvềngườinằmmơ.Nó phải có vẻ kỳ lạ hơn nữa chứ.Văn chương của chúng ta

khônghề thiếunhữnggiấcmơđãđượcgiải thíchhoànhảovàđầyđủ.Chínhtôicũngđãchoinmộtsốphântíchtrongkhitrịliệu.ThídụtốtđẹpnhấtvềsựgiảithíchphảilàsựpháttriểncủaOttoRank.Đólàhaigiấcmơcủamộtngườicongáicódínhdáng.Trìnhbàyvềnộidungcủahaigiấcmơđóchỉcầncóhaitrangnhưngkhigiảithíchlạicầntới76trang.Muốnlàmcôngviệcđóchocácbạnxem,tôiphảicầntới6tháng.Khibắttayvàoviệcgiải thíchmột giấcmơhơi dài, bị biếndạngnhiềuhay ít,chúngtaphảilàmnhiềuviệcđếnnỗisẽmấtrấtnhiềucôngtrìnhmàrútcụcchẳnglàmaihài lòngcả.Vìthếtôiyêucầunêntạmbằnglòngvớinhữngmảnhnhỏcủacácgiấcmơnhữngngườibịbệnhthầnkinh,chúngtasẽcóthểkhảosáttừngyếutốmột.Dễchứngminhnhấtlànhữngkýhiệutượngtrưngcủagiấcmơvàmộtvàiđặcđiểmcủasựbiểudiễnthụtlùicủagiấcmơ.Vớimỗigiấcmơđượcphântích,tôisẽchocácbạnrõnhữnglýdonàođãlàmchotôiđưachúngra.

1.Đâylàmộtgiấcmơchỉgồmcóhaihìnhảnhvắntắt.Dùhômđólàthứbảyôngbácngườinằmmơvẫnhút thuốc lá.Mộtngườiđànbàhônvàvuốtveanhnhưcon.

Vềhìnhảnhthứnhất:ngườinằmmơchotabiếtanhtalàDoTháivàbácanhtacũnglàDoThái,mộtconngườingoanđạokhôngbaogiờphạmtộinặngđếnnỗihútthuốclátrongngàythứbảy.Vềhìnhảnhthứhai,anhtachỉnghĩđếnmáanh.Giữahaihìnhảnhnàytấtnhiênphảicóliênquangì.Nhưng là liên quan nào?Vì ông bác không thể nào hút thuốc lá trongngàythứbảyđược,chúngtachỉcóthểchorằnggiữahaihìnhảnhđócómộtsựliênlạcvềthờigian.“Nếubáctôihútthuốctrongngàythứbảythìtôimớiđểchomátôihôntôivàvuốtvelàđiềukhôngthểcóđượccũngnhưviệchút thuốc lá trongngày thứbảyđốivớingườiDoTháingoanđạo.Chắccácbạncònnhớlàtôiđãnóirằngtrongkhixâydựnggiấcmơ,tấtcảnhữngsựliênlạcgiữanhữngýtưởngđóđềubịtiêuhủy,vànhữngýtưởngnàychỉcònxuấthiệndướihìnhthứccủanhữngvậtliệunguyênchất,côngviệccủasựgiảithíchchínhlàtạolậplạinhữngdâyliênlạcđó.

2.Saukhichoxuấtbảnnhữngcuốnsáchvềgiấcmơ,tôigầnnhưđãtrởthànhmộtnhàchuyênmônvềgiấcmơ,đượcnhiềungườiviếtthưđếnhỏivàkểchuyềngiấcmơchonghe,đểhỏiýkiến.Tôixincảmtạnhữngaiđãhiếnchotôinhữngvậtliệuđủdùngtrongcôngviệcgiảithíchhaytựýđềnghị giải thích cho tôi nghe. Đây là một giấc mơ domột sinh viên ởMunichcungcấpnăm1910.Tôiđơncửgiấcmơnàyđểchứngminhrằngmộtgiấcmơkhóhiểunếungườinằmmơkhôngchịuchobiếtnhữngđiều

cầnbiết.Tôicũngcầnnóilàcácbạnsẽlầmtonếuchorằngsựgiảithíchgiấc mơ trong đó tính cách tương trưng được nhấnmạnh là cách giảithíchlýtưởngvàchocáchgiảithíchbằngnhữngsựlầmtưởnggiữacácýxuấthiệnbấtthườngtronggiấcmơlàkhôngquantrọng.

13tháng7năm1910.Vàomộtsángtôinằmmơnhưsau:Tôiđangđixeđạptrongthànhphốthìcómộtconchóđenchạytheoxevàcắnvàogótchân.Tôiđimộtquãngnữarồixuốngxe,ngồitrênmộtbậcthềmrồitìmcáchchốnglạiconchótronglúcnóvẫnsủa(tôikhôngbịkhóchịuvìchócắnvàvìcáicảnhsauđây).Ngaytrướcmặttôicóhaibàănmặcrấtlịchsựnhìntôichếnhạo.Đúnglúcđótôitỉnhdậyvàthấygiấcmơthựcsựrõràng.

Những ký hiệu tượng trưng trong trường hợp này chẳng giúp được gì.Nhưng người nằm mơ cho ta biết: tôi yêu một cô gái gặp ngoài phốnhưngchưacódịpđểtôilàmquenvớicôta.Làmquenđượcvớicôtathìtôisẽthíchghêlắmvìriêngtôirấtthíchgiốngvậtvàcócảmtưởngrằngcôtacũngthích.Anhthêmrằngnhiềulầnanhtacanthiệpkhôngchochócắn nhau ngoài phố và điều đó thường làm cho nhiều người đi đườngngạcnhiên.Côgái luôn luônđingoàiphốvớimộtconchó.Cóđiều làtronggiấcmơrõràngchúng takhông thấycóngườicongáimàchỉcóconchóthôi.Cóthểlàhaibàđứngtuổicóvẻchếnhạoanhchàngđượcgọirađểthaythếngườicongái.Nhữngđiềuanhtachobiếtsauđókhôngđủđểgiảithích.Việcanhchàngđixeđạptronggiấcmơcóthểcắtnghĩađượclầnnàogặpngườiyêuanhtacũngđixeđạp.

3.Khimộtngườimấtđimộtngườithân,ngườitathườngnằmmơthấyxuất hiện những hình ảnh lẫn lộn về sự tin chắc là người thân đã chếtsongvới lòngmongmuốnngườiđó sống lại.Có lúcngườichết,dùđãchếtvẫntiếptụcsốngvìkhôngbiếtrằngmìnhchết,nếubiếtthìchắcsẽchết:cólúcanhtanửachết,nửasống,haitrạngtháinàyđượcphânbiệtbằngnhữngdấuhiệuđặcbiệt.Chúngtasẽlầmtonếucholànhữnggiấcmơnàyvôlý;tronggiấcmơcũngnhưtrongtiểuthuyếtconngườisốnglạikhôngphảilàchuyệnđặcbiệtvàvôlý.Nhữnggiấcmơnàycóthểgiảithíchdễdàngđượcvàlònghammuốnngườichếtsốnglạiđượcdiễntảbằngnhữngphươngtiệnthựckỳlạ.Tôiphântíchchocácbạnxemmộtgiấcmơloạinày,mộtgiấcmơcóvẻkỳkhôi,vôlýnhưngsaukhiphântíchxongtamớithấycónhữngchitiếtmànhữngđiềuđãhọctừtrướccóthểgiúptađoántrướcrađược.Đólàgiấcmơcủamộtngườimấtchatừnhiềunăm.

Người cha đã chết nhưngđược đào lên và trông khôngđược tươi lắm.Ôngtasốnglại từkhiđượcđàolên,vàngườinằmmơdùdùngđủmọicáchđểchoôngtakhôngbiếtrằngmìnhsống.(Đếnđâygiấcmơchuyểnquachuyệnkháckhôngliêncangìđếnsựviệctrên).

Ngườichađãchết:Điềuđóchúngtabiết,việcôngtađượcđàolênkhôngđúngvớisựthực,cũngkhôngđúngvớinhữngđiềudiễnrasauđótronggiấcmơ.Nhưngngườinằmmơkể là lúcđưađámmavềanh tabịđaurăng.AnhtamuốnchữađaurăngtheolễnghicủagiáohộiDoThái:“Khinào anh ta bị đau răng, anh cứviệc đi nhổđi”.Anh ta liền đến phòngrăng.Nhưngnhasĩbảorăngchưacầnnhổ.“Tôichothuốcvàochỗđau,maiôngtrởlạitôisẽnhổsau”.

Ngườinằmmơcho rằngchínhsựnhổ răngđó là sựđàomảngườichalên.

Ngườinằmmơcó lýkhông?Khônghoàn toànđúng,vìkhôngphảicáirăngsẽbịnhổnhưnglàphầnrăngbịchết.Nhưngđiềukhôngchínhxácnàyxảyraluônluôntronggiấcmơ.Ngườinằmmơđãlàmộtsựcôđọngcoiviệcngườichachếtcũnggiốngnhưcáirăngbịchếtnhưngvẫncòngiữđược.Vậykhôngcógìđángngạcnhiênnếutronggiấcmơcóđiềuvôlývì làm sao ápdụngvàongười chanhữngđiều ápdụngchocái răngđược.Vậyđiểmchunggiữacáirăngvàngườichanằmnơinào?Vìchínhđiểmchungnàychínhlàsựcôđọngtronggiấcmơrõràng.

Giữangườichavàcáirăngphảicómộtliênquangìvìngườinằmmơnóirằngmỗikhinằmmơthấygãyrănglàcómộtngườithânbịchết.

Điềumêtínnàykhôngđúng.Vìthếnênchúngtalấylàmlạkhithấysựmêtínnàycómặttrongmọimảnhnhỏcủanộidunggiấcmơ.

Dùkhôngyêucầu,ngườinằmmơcũngnóicho tanghecâuchuyệnvềbệnh tật và cái chết của người cha, về thái độ của mình đối với cha.Ngườichabịbệnh rất lâu, tiêu tốnnhiều tiền,mấtnhiềucông săn sóc.Nhưngngườiconkhônghềphànnàn,khônghềtỏrasốtruộthaymongmuốnnhữngsựchấmdứt.Anhtakhoelàrấtcóhiếu,lònghiếucủangườiDoTháivàbaogiờcũngtintheoluậtDoThái.Cácbạncónhậnthấycósựmâu thuẫn giữa những ý tưởng gắn liền vào giấcmơ không? Giữangườichavàcáirăngcósựđồngnhất.ĐốivớicáirănganhchàngmuốntuântheoluậtDoTháiđemnhổngaykhibịđauvàkhóchịu.Đốivớicha

thìanhtacũnglạituântheoluậtDoTháidạyanhtakhôngđượcphànnànvềsốtiềnđemtiêutrongsựchữachạyvàvềnhữngđiềukhóchịugâyra,phải kiên nhẫn chịu đau khổvà khôngđược thù ghét đối tượnggây ranhững điều khó chịu. Sự giống nhau giữa hai đối tượng là cái răng vàngườichađánglẽsẽhoàntoànnếuanhtađốivớichacũngcónhữngýnghĩnhưđốivớicái răngnghĩa làđemnhổngay,mongmuốnchochachếtđểchấmdứtnhữngđiềuđaukhổ,chấmdứtcuộcsốngvôíchvàtốntiềnđóđi.

Tôi tinchắcrằngđómớichính là tìnhcảmthựccủaanhchàngnàyđốivớingườichavànhữnglờihiếuthảoầmĩcủaanhchỉcómụcđíchlàmanh quên những kỷ niệm đó thôi. Trong những tình trạng đó, thườngthườngngườitamuốnchochachếtnhưnglòngmongmuốnnàyđeocáimặtnạhiếuthảo:cáichếtnếucóđếncũngchỉlàmchathôiđaukhổthôi.Cácbạncũngnênnhậnrarằngởđâychúngtađãvượtquágiớihạncủanhữngýtưởngtiềmtàng.Sựcanthiệpcủanhữngýtưởngnàychỉcótínhcách vô thức trong thời gian ngắn, trong thời gian giấcmơ thành hìnhthôi;nhưngnhữngtìnhcảmchốngđốingườichacólẽđãcótừlâutrongtìnhtrạngvôthức,cóthểlàtừngàycònnhỏ,nhưngchỉxuấthiệntrongýthứcmộtcáchrụtrètừkhingườichabịbệnh.Chúngtacũngcóthểnóichắcchắnnhưthếđốivớiýtưởngtiềmtàngđanggiúpvàosựthànhlậpnộidunggiấcmơ.Tronggiấcmơkhôngcómộtdấuhiệunàovềsựchốngđốingười cha.Nhưngnếuđi tìmnguồngốccủa sựchốngđốiđóbằngcáchquaytrởlạithờithơấu,chúngtasẽthấysựchốngđốiđóbắtnguồntừlòngsợhãingườicha,lòngsợhãinàykìmhãmlònghammuốntìnhdụccủađứabé, rồivẫn tiếp tụccấmđoánngaytrongtuổidậy thìnhândanhnhữnglýdovềxãhội.Điềunàyđúngtrongtháiđộcủangườinằmmơđốivớicha:lòngyêuchabịgiảmrấtnhiềubởilòngkínhtrọngvàsợhãibắtnguồnởsựkìmhãmnhữnghoạtđộngtìnhdụccủangườichađốivớingườicon.

Nhữngchitiếtkháctronggiấcmơrõràngcóthểđượccắtnghĩabằngsựthủdâm.Câu:ngườichacóvẻkhôngđượctươi;cóthểámchỉnhữnglờinóicủanhasĩrằngmấtđimộtcáirăngkhôngphảilàđiềulàmchongườitathíchthú.Nhưngcũngcóthểdiễntảvẻmặtkhôngđượctươicủaanhchàngtrẻ tuổibịkìmhãmtrongtìnhdụctrongtuổidậythì.Ngườinằmmơ thởphàokhi có thểgán cái vẻmặtkhôngđược tươi củamìnhchongườichavàsựviệcnàyxảyranhândanhmộthànhđộngđảongượccủacôngviệcxâydựnggiấcmơđãnóiởtrên.“Ngườichavẫntiếptụcsống”:câunàycóthểvừalàlòngmongướccủangườiconvừacóthểlàlờihứacủanhasĩrằngcáirăngcóthểkhôngbịnhổ.Nhưngđềnghị“Ngườinằm

mơdùngđủmọicáchchongườichakhôngbiếtrằngmìnhsống”cótínhcáchhếtsứctếnhịvìcâuđócómụcđíchchochúngtabiếtlàngườichađãchết.Nhưngđiềukếtluậncóýnghĩanhấtlàdosựthủdâmvìthựclàdễhiểukhingườinằmmơmuốndấukhôngchochabiếtvềđờisốngtìnhdụccủamình.Cácbạnnênnhớrằngchúngtađãnhiềulầndùngsựthủdnggmvànhữnghìnhphạtdosự thủdâmgâynênđểcắtnghĩanhữnggiấcmơ trongđócósựđau răngxuấthiện.Bâygiờ thìhẳncácbạnđãthấymộtgiấcmơkhóhiểunhưthếđãđượcthànhhìnhtrongtrườnghợpnào.Cónhiềuphươngsáchđãđượcđemdùng:sựcôđọngkỳlạ,giảtạo,dichuyểntấtcảýtưởngrakhỏigiấcmơtiềmtàng,tạoranhữngsựviệcdùngđể thay thế sâuxanhất, cũkỹnhất trong thời giangiữanhữngýtưởngđó.

4.Chúngtađãcódịpnóiđếnnhữnggiấcmơtầmthường,khôngcógìvôlývàkỳlạhết,nhưngđốivớicácgiấcmơđóngườitađãđặtcâuhỏi:Tạisaongườitalạimơnhữngsựtầmthường,vônghĩalýnhưthế?

Tôikểchocácbạnnghenhữnggiấcmơloạinày:bagiấcmơcủangườicongáitrongmộtđêm.

a.Côgáiđitrongphòngkháchvàđụngđầuvàomộtcáiđèntreotrêntrầnnhà,gâynênmộtvếtthươngchảymáu.

Khôngcómộtsựviệcgìxẩyratrongngàycóthểlàmnhớlạisựviệcđócả.Nhữngđiềucôgáichochúngtabiết lại theomộthướngkhác:“Tóctôirụngnhiềuquánênhômquamábảolànếutóccứrụngmãinhưthếthìchẳngmấychốcđầutôisẽnhẵnnhụinhưmôngđít”.Cáiđầuxuấthiệnđểtượng trưng cho phần trái lại trong thân thể.Cái đèn treo có tính cáchtượngtrưngrõràng:tấtcảnhữngthứgìdàiđềutượngtrưngchodươngvậtđànông.Vậyvếtthươnglàdomộtdươngvậtgâyratrongphầntrongcủathânthể.Điềunàycóthểcónhiềunghĩa;nhưngđiềukhácdochínhngườinằmmơchobiếtchứngtỏrằng,nhữngcôgáichưađếntuổithườngchorằngsởdĩcókinhnguyệtlàvìcógiaohợpvớiđànông.

b.Côtatrôngthấytrongvườnnhomộtcáihốsâudocâybịđàolêngâyra.Côtacònnhậnrarằngcáicâykhôngcònởđó.Côtatưởnglàđãnhìnthấycáicâytronggiấcmơnhưngthựcracâunóicủacôchỉcốtdiễntảmộtýkhácýnghĩatượngtrưng.Giấcmơnàygắnliềnvàovớilòngtintưởngcủanhiềucôgáibérằnglúcđầucơquansinhdụccủacongáicũnggiốngnhưcủacontrai,nhưngvìsaunàybị thiếnđi(cáicâybịnhổđi)

nênmớicóhìnhthứchiệnthời.

c.Côgáiđứngtrướcmộtngănkéotrongđựngnhữngđồdùngquenthuộcđếnnỗicómộtbàntaykhácnàosờvàolàcôtabiếtngay.Cáingănkéogiấy,cũngnhưmọingănkéokhác,rươnghayhộplàtượngtrưngchocơquansinhdụccủađànbà.Côgáibiếtlànhữngdấuvếtdosựgiaocấuđểlại(haydosựsờmó)đềurấtdễnhậnravàtừlâusợcósựđóxảyra.Tôichorằngbagiấcmơnàyđángchochúngtachúýởchỗcôgáihiểubiếtnhiều:côtanhớlạinhữngkếtluậnthơấuvềsựbímậtcủađờisốngtìnhdụcvànhưngkếtluậnđãtìmrađượcthườnglàmchocôthấytựhào.

5.Thêmmộtchúttượngtrưngnữa.Nhưnglầnnàytôiphảitrìnhbàyvắntắtvềđờisốngtinhthần.Mộtôngvừaquamộtđêmvớimộtbà,nóivềbànàynhưnhữngngườimẹmàtìnháichỉdựatrêncănbảnlònghammuốncómộtđứacon.Nhưngtrongsựgiaohợp,vìtìnhtrạngđặcbiệtnàođó,haingườiphải tìmcáchngăncảnsự thụ thaibằngcáchkhôngcho tinhkhíchảyvàotrongâmhộ.Saukhigiaohợpxongrồingủ,lúcthứcdậybàtựkểlạigiấcmơnhưsau:

Mộtsĩquanmặcáotơiđỏđuổitheobàtatrênđườngphố.Bàtabỏchạy,trèobậcthangnhàmìnhnhưngôngkiavẫnđuổi.Thởkhôngrahơi,bàtachạyvàophòng, rồikhoácửa lại.Ôngkiađứngngoàicửavànhìnvàocửasổ,bàtathấyôngngồilênmộtcáighếdàivàkhóc.

Tấtnhiênsựđuổinhau trongphốvà trèobậc thang tượng trưngchosựgiaocấu.Việcngườiđànbàchạyvàophòngkhoácửalạiđểkhỏibịbắthìnhdungsựđảongượcthườngthấytronggiấcmơ:ámchỉsựgiaocấuchưađượcthoảmãn.Bàtacũngdichuyểnlòngbuồnrầubằngcáchgánchoôngkia:tronggiấcmơbàthấyôngkhóc,điềuđóámchỉsựxuấttinh.

Chắccácbạncũngnóirằngtrongmônphântâmhọc,mọigiấcmơđềucómộtýnghĩavềtìnhdục.Nhưngbâygiờcácbạnhẳnthấyrõlàlờiphánđoánđósailầm.Cácbạnđãbiếtcónhữnggiấcmơlàsựthựchiệnnhữngsựhammuốn,trongđócósựthựchiệnnhữngnhucầuchínhyếucủaconngườinhưđóikhát,đượctựdo,cónhữnggiấcmơvềsựtiệnlợi,haysựhấptấp,nhữnggiấcmơvềsựhàtiện,íchkỷ.Nhưngnhữnggiấcmơđềubịbiếndạngnhiều(khôngphảilàtấtcả)đềudiễntảnhữngsựhammuốnvềtìnhdục.

6.Ngoàiratôicòncómộtlýdođặcbiệtđểápdụngsựtượngtrưngtrong

giấcmơ.Ngaytừbuổiđầugặpgỡtôiđãchocácbạnbiếttrongviệcgiảngdạymônphântâmhọcthựckhócóthểđưarađượcnhữngbằngchứngvềnhữngđiềumìnhnóiđểgâychosinhviênniềmtintưởng.Hẳnđãnhiềulầncácbạnthấytôinóiđúng.Nhưnggiữanhữngđềluậnvànhữngđiềukhẳngđịnh trongmônnày cónhữngdây liên lạc chặt chẽđếnnỗimộtđiềuđúngởmộtphầnnàođócũngcó thểđúngvớimộtphầnkháchayđúngvớitoànthểvấnđề.Nóivềmônnàyngườitathườngchorằngchỉcầngiơmộtngóntayralàđủchomônđónắmlấycảbàntay.Bạnnàođãhiểuvàchấpnhậnnhữngđiềugiảithíchvềnhữnghànhvisailạc,muốnhợplývớichínhmìnhphảichấpnhậntấtcảnhữngđiềugiảithíchkhác.Vậymàtínhcáchtượngtrưngchogiấcmơkhiếnchochúngtamộtđiểmkháccũngdễlĩnhhộinhưthế.Tôikểchocácbạnnghemộtgiấcmơcủamộtngườiđànbà, vợmột cảnh sát viên, chắc chắnchưabaogiờđượcnghenóiđếnmônphântâmhọcvàtínhchấttượngtrưngtronggiấcmơ.Cácbạnsẽcódịptựmìnhphánđoánxemcáchgiảithíchbằngnhữngkýhiệutượngtrưngchotìnhdụccóvõđoánhaygượngéphaykhông.

“… Có người lọt vào trong nhà, bà nằm mơ lo sợ liền gọi cảnh sát.Nhữngcảnhsátviênnày,hộiýcùnghaitêntrộmkhác,vàotrongmộtnhàthờcómộtquảnúibêntrêncórừngrậmbaophủ.Cảnhsátviênđộicáimũ, đeomột cái cổ cồn vàmặcmột cái áo tơi.Bộ râu đen ngòm.Haithằngtrộmđicùngvớicảnhsátviênquấncái tạpdề theohìnhcáibao.Giữanhàthờvàquảnúicómộtconđường.Haibênđườngcónhiềucỏvàbụi rậm càng lên cao càng dày và đến đỉnh núi thì thành cả một khurừng”.

Cácbạnhẳnnhậnthấydễdàngnhữngkýhiệutưởngtượngđemdùng.Bangười cùng đi tượng trưng cho cơ quan sinh dục đàn ông. Còn phongcảnh,nhàthờquảnúitượngtrưngchocơquansinhdụcđànbà.Nhữngbậcthangtượngtrưngchosựgiaocấu.Quảnúitronggiấcmơcùngmộttênvớitêntrongmônphẫucơthểhọc:núiVénus.

7.Thêmmộtgiấcmơnữacầnđượcgiải thíchbằng tượng trưngnhưnglầnnàydochínhngườinằmmơgiải thíchbằngmọikýhiệu tuykhôngbiếtgìvềcôngviệcgiảithíchgiấcmơhết,đâylàmộttrườnghợpđặcbiệtkhôngbiếtđãxảyratrongnhữngđiềukiệnnào.

“Anhtađichơivớichatrongmộtnơichắcchắnlàcôngviênthìcótrôngthấynhàthủytạvớimộttráibóngđãhếthơiđằngtrướccửa.Chaanhhỏitráibóngdùnglàmgì:anhhơingạcnhiênvềcâuhỏiđónhưngcũngtrả

lời. Hai người đi tới một cái sân to bên trên có trải một tấm tôn lớn.Ngườichamuốnlấymộtmiếngtônnhưngcònnhìnxungquanhxemcóaithấykhông.Anhbảochalàchỉcầnchongườigácbiếtlàmuốnlấybaonhiêu tônđicũngđược.Từsânđếnmộtcáihốcóbọcdanhưmộtghếbành,gầnđócómộtcáicầuthang.Đầuhốcómộtnềnđấtrộngrồilạiđếnmộtcáihốnữa”.

Chínhngườinằmmơgiảithích:“Nhàthủytạchínhlàcơquansinhdụccủatôi.Tráibóngbịbuộcchặttrướccửalàdươngvậtcủatôi,dươngvậtnày ít lâunaykhôngcươngcứng lênnhanhnhư trướcnữa.Nói cho rõrànghơn:nhàThủytạchínhlàcáimôngđítmàchúbécholàthuộcbộphậnsinhdục.ChỗphồngratrướcnhàThủytạchínhlàhaibìudái”.

Tronggiấcmơngườichahỏinhữngthứđódùnglàmgì,nghĩalànhữngbộphậnsinhdụcdùnglàmgì.Chúngtacóthểđảongượclạitìnhthếmàkhôngsợbịlầmlẫn,nghĩalàtronggiấcmơchínhđứabéđãhỏicha,vìtrongđờithựcítkhingườilớnhỏinhưthế.Dođóchúngtaphảicoinhưcâuhỏi cóýnghĩa là: “Nếu tôi hỏi cha tôi vềbộphận sinhdục thì…”Trongnhưngdòngsauchúngtasẽnóitiếpvềgiấcmơnày.

Cáisâncótrảitấmtônphảicómộtýnghĩatượngtrưng:sânđóởtrongnhàngườicha,nơiôngdùnglàmchỗbuônbán.Muốnkínđáohơntôiđãthayhànghoátrongcôngviệcbuônbánbằngmiếngtôn,ngoàirakhôngthayđổigìnhữngđiềungườinằmmơđãnói.Ngườinằmmơgiúpchatrongviệcbuônbánđãtỏrakhóchịuvềlốikiếmlờicủacha.Vìthếnênchúngtaphảihiểucâunóitrênnhưsau:“Nếutôihỏichatôivềcơquansinhdục thì ông sẽ lừađối tôi nhưđã lừadốikháchhàng”.Người chamuốnlấyđimộtíttôn,điềunàybiểuhiệnmộtýđịnhbấtlương,nhưngngườinằmmơlạigánchohànhviđómộtýnghĩakhác:đólàsựthủdâm.Điềunàychobiếtrồi,nhưngcáchgiảithíchnàycũngphùhợpvớisựkiệnlàsựthủdâmthườngđượcdiễntảbằngđiềutráilại(conbảochalànếumuốnlấymộtmiếngtônthìphảixinphépđànghoàngngườigác).Chonênchúngtakhôngngạcnhiênkhingườicongánchochanhữnghànhvithủdâmcũngnhưđãgánchochanhữngcâuhỏivềcơquansinhdụclúcđầu.Còncáihốthìchínhlàâmhộ.Cònxuốngthangcũngnhưlênthangtượngtrưngchosựgiaocấu.

Ngườinằmmơkểlạilàcómộtcáihốrồiđếnmộtnềnrộng,rồiđếnmộtcáihốnữa:nhữngchitiếtnàythuộcriêngvềngườinằmmơ.Saukhiđãgiaocấunhiềulầnanhtalúcnàythấykhóchịukhiphảitiếptụcgiaocấu

vàhyvọnglàcóthểdùngthuốcchữachạylấylạiđượcsinhlựchồixưa.

8.Haigiấcmơsauđâycủamộtngườingoạiquốcrấtmuốntheothuyếtđathê.Tôilạiđểchứngtỏcácbạnlàluônluôncái“tôi”củangườinằmmơxuấthiệntronggiấcmơdùcókhiđượcngụytrang.Nhữngchiếcrươngtượngtrưngchođànbà.

a.Anhtađidulịch,hànhlýđemtheotrongmộtchiếcxe.Tronghànhlýcónhiều rương,cóhai rươngđỏvàđenvào loại rươngbiếu trongviệcquảngcáo.Anhtanóiđểtựanủi:“Nhữngchiếcrươngnàychỉđitớigathôi”.

Thựctếanhtađidulịchvớinhiềuhànhlýnhưngtrongkhichữabệnh,kểlạinhiềuchuyệnđànbà.Haichiếcrươngđenchínhlàhìnhảnhcủahaingườiđànbàtócđengiữmộtvaitròquantrọngtrongđờianh.MộttronghaingườimuốnđitheoanhtớiViên,tôikhuyênanhkhôngnênđểchobàtađi.

b.MộtquangcảnhkhuThuếquan:mộtngườibạnđồnghànhvớianhtamở rương ra và vừa nói, vừa hút thuốc là:Bên trong không có gì hết.NhânviênThuếquanlàmravẻtinanh,nhưngvẫnkhámvàtìmthấymộtthứđồcấm.Anh ta liềnnói:“Chảcòn làmgìđược”.Chínhngườinằmmơ là khách du lịch, tôi là nhân viên Thuế quan. Tuy thường thườngthànhthựctrongkhinóichuyệnvớitôi,lầnnàyanhkhôngmuốnchotôibiếtlàanhvừagiaoduvớimộtbàcólẽvìchorằngtôibiếtbànày.Anhtagánchongườibạntìnhtrạngkhóchịucủamộtngườibịbắtchợtđãnóidối,vàchínhlýdođóanhkhôngcómặttronggiấcmơ.

9.Đâylàmộtkýhiệutươngtrưngmàtôichưanóiđến:

Anhtagặpcôemgáiđicùngvớihaingườibạnlàchịemruột.Anhchìataybắttayhaicôbạnnhưngkhôngbắttayemgái.

Giấcmơnàykhông liêncangìđếnmộtbiếncốnàocả.Anh tanhớ lạimộtthờixaxưakhihaingườibạncủacôemgáichưacóbộngựcđồsộ.Vậyhaingườibạncủacôemchínhlàhaicáivúmàanhmuốnbópquýhồkhôngphảilàvúcủaemanh.

10.Đâylàmộtvídụvềcáichếttronggiấcmơ.

Anhtađitrênmộtchiếccầuao,dốc,cùngvớihaingườiquen,nhưngkhithức dậy không còn nhớ tên nữa. Đột nhiên hai người này biến mấtnhườngchỗchomộtngườigầynhưmộtbộxương,độimộtcáimũ,mặcbộquầnáobằngvải.Anhhỏingườiđócóphải làđiện tínviênkhông?Không!Cóphải làngườiđánhxekhông?Cũngkhông.Anhtiếptụcđi,trong lòng lo sợphậpphồng,vàngaykhi thứcdậy rồi anhvẫncócảmgiáclàchiếccầusẽsụpđổvàanhbịlaoxuốngvực.

Những người mà ta cho là không biết hay quên tên thường là nhữngngười rất thân.Ngườinằmmơcómột em trai vàmột emgái; nếu anhmongchohọchết tấtnhiênanhlosợphậpphồng.Vềngườimangđiệntínanhchorằngnhữngngườiđóluônluônmangđếnnhữngtintứcxấu.Theođồngphụcthìngườiđócũngcóthểlàngườiđithắpđènngoàiphố,nhưngnhữngngườinàyvừađithắpđènvừađitắtđènynhưtửthầntắtngọnlửacủacuộcsống.Vềngườiđánhxe,anhnghĩđếnmôtbàithơcủaUhlandvềcuộcduhànhtrênmặtbiểncủavuaCharlesanhnhớlạicuộcduhànhnguyhiểmtrênmặtbiểnvớihaingườibạntrongđóanhđóngvaivuaCharlestrongbàithơ.Vềcâycầu,anhnhớlạimộttainạnquantrọngxảyratrướcđó,nhớlạiluôncâungạnngữtốinghĩa:đờisốnglàmộtcâycầutreo.

11.Mộtthídụkhácvềhìnhdungtượngtrưngcủacáichết,cómộtngườiđếnthămanhvàđểlạimộttấmdanhthiếpcóviềnđen.

12.Giấcmơsauđâycódínhdángđếnbệnhthầnkinh,sẽđượccácbạnchúýđếntheonhiềuphươngdiện.

Anhtadulịchbằngxelửa.Xedừnglạigiữađồng.Anhtưởnglàmộttainạn,phải tìmcách tựcứu,đikhắpmọi toa tàuvàgiếthếtnhữngngườimìnhgặp:ngườiláixe,ngườiđốtthan,v.v.

Giấcmơnàyliênquanđếncâuchuyệncủamộtngườibạn.TrênmộttoaxelửabênÝcómộtngườiđiênđượcchởđitrongmộttoariêng,nhưngngười tavôýđãđểchomộtngườikháchvàotrongtoađó.Ngườiđiêngiết người hành khách. Người nằm mơ tưởng mình là người điên vàchứngminhhànhvichínhđángcủamìnhbằngýnghĩanhtaphảigiếttấtcảnhữngnhânchứng.Nhưngsauđóanhtatìmđượcmộtlýdokhácđểcắt nghĩa đoạn đầu giấcmơ.Hôm trước, trong rạp hát, anh có gặp lạingườiyêurồibỏvìghen.Vìlòngghenlênquácaonênanhcholànếulấynàng có lẽ anh sẽ trở thành điênmất.Điều đó có nghĩa: anh cho rằng

nàngsẽlẳnglơđếnnỗianhphảigiếthếtnhữngngườinàomìnhgặptrênđườngmìnhđivìghenvớihếtmọingười.Chúngtađãbiếtlàviệcđihếtphòngnàyquaphòngkháctronggiấcmơtượngtrưngchođámcưới.

Vềviệctoatàungừnglạigiữađồng,vàvềýnghĩsợrằngcómộttainạnxảyra,anhtakểlạilàmộthômđixelửa,xenàyquảcódừnglạiởgiữahaigathực.Mộtbàngồibêncạnhbảoanhlàngừnglạinhưthế,thếnàocũngxảyrachuyệnhaixeđâmnhauvàtrongtrườnghợpđó,muốnchochắcchỉcómộtviệcgiơhaichân lên trời.Nhữngcáichângiơ lên trờinàycũnggiữmộtvai trò trongnhiềucuộcđichơivềđồngquêvớibạngái trong lúcđầuyêunhau.Đó làmộtbằngchứngkhácđể tỏ rằnganhphảiđiênlắmmớilàmlễthànhhônvớinàng.Vậymàtheonhữngđiềutôibiếtvềtìnhtrạnganhtathìtôicóthểquảquyếtrằngngaytronglúcnàyýđịnhlàmđiềuđiênrồlàthànhhônvớingườicongáiđóvẫncònlởnvởntrongđầuanh.

Nhữngđiểmcổlỗ,tínhcáchấutrĩtronggiấcmơ

Chúngtahãyquaytrởlạikếtquảtheodõi,chịuảnhhưởngcủasựkiểmduyệt,côngviệcxâydựngđưachonhữngýtưởngtiềmtàngmộtphươngsáchdiễntảmới.Nhữngýtưởngtiềmtàngchỉlànhữngýtưởnghữuthứccủachúngtakhithứcdậy,nhữngýtưởngmàtabiếtrõ.Phươngsáchdiễntảmớicónhiềuđiểmkhônghiểu.Chúngtađãnóirằng,phươngsáchđóquaytrởlạinhữngtìnhtrạngcótừlâu,ngàynaykhôngcònnữa,củasựmởmang trí thức,của tiếngnóibiểudiễn,củanhững liênquancó tínhcáchtượngtrưng,có thểcủanhữngđiềukiệncótừ trướckhingônngữcủachúngtađượcmởmang.Chínhvìthếnênchúngtagọiphươngsáchdiễntảnàylàphươngsáchcổlỗ,đithụtlùi.

Từnhậnxétnày,cácbạncórútrakết luậnnếuchúngtakhảosátcôngviệcxâydựngnày,chúngtacóthểbiếtđượcnhữngdữkiệnquýbáuvềnhững buổi đầu của sựmởmang trí thức của con người. Tôi cũng hyvọngthế,nhưngcôngviệcnàychưaailàmcả.Thờitiềnsửmàcôngviệcxâydựnggiấcmơđưachúngtaquayvềcóhaimặt:trướchếtcóthờitiềnsửcánhân,thờithơấu;sauđólàthờitiềnsửcủasựtiếnhóacủasựmởmangcáccơquantrongngười.Biếtđâumộtngàykiangườitalạichẳngminhđịnhđượcrõràngxemtrongsựhoạtđộngcủatinhthầntiềmtàngcónhữngphầnnào thuộcvề thời tiền sửcủa sựmởmangcáccơquantrongthânthể,đólàmộtđiềukhôngphảilàkhônglàmđược.Vídụnhưchínhvì thế chonên chúng tamới đượcquyền coi sự tượng trưnghóanhưmộtgiatàicủamônkhảocứuvềsựmởmangcủacáccơquantrongthânthể.

Nhưng đó không phải là tính cách độc nhất cổ lỗ của giấc mơ. Kinhnghiệmhẳnđãchocácbạnbiếtvềchứngmấttrínhớtrongthờithơấu.Tôimuốnnói là nhữngnămđầu tiên trongđời sống, vàokhoảngnăm,sáu, hay tám tuổi gì đó thường không để lại dấu vết trong trí nhớ củamình.Có nhiều người cho rằngmình nhớ được hếtmọi sự từ đầu đếncuối trong đờimình, những trường hợp không nhớ được gì cả bao giờcũngnhiềuhơn.Sựkiệnnàyđánglẽphảilàmchomìnhngạcnhiênmớiphải.Nămhaituổiđứabébiếtnói;chẳngmấylúcnóbiếthướngvềtrạngtháitinhthầnphứctạp,biếtdiễntảtìnhcảmbằngnhữngcửchỉvàlờinóimàsaunàynósẽquênđivàđượcngườitanhắclạichobiết.Trínhớcủađứabétrongnhữngnămđầutiêntấtnhiênđỡnặngnề,mềmmỏng,bén

nhạyhơntrongnhữngnămsauđó,vídụnhưnămthứtámchẳnghạn,vàdođónhớnhữngcảmgiácvàsựviệchơn.Vảlạikhôngcógìchophéptanghĩ rằng công việc của trí nhớ làmột công việc cao cả và khó khăn.Nhiềukhicónhữngngườicómộttrìnhđộtríthứcthấpnhưnglạicótrínhớrấttốt.

Thêmmộtđiểmđặcbiệtnữa:đờisốngtrínhớtrongnhữngnămđầutiêncủathờithơấukhôngđầyđủ:cónhữngkỷniệmnổibậtlêntrên,nhữngkỷniệm tươngứngvới những cảmgiác cụ thể, không cần nhớ lại lâu.Những kỷ niệmvề những biến cố sau đó được lựa chọn trong trí nhớ:điềugìquantrọngđượcgiữ lại,điềugìkhôngquantrọngbịbỏđi.Đốivớinhữngkỷniệmtrongthờithơấuthìkhôngthể.Chúngkhôngtươngứngvớinhữngbiếncốquantrọngtrongcuộcđời,dùtheoquanniệmcủađứatrẻ.Nhữngbiếncốđótầmthườngvônghĩalýđếnnỗinhiềukhitatựhỏitạisaotalạikhôngquênđinhỉ?Tôiđãkhảocứunhiềuvềsựmấttrínhớtrongthờithơấuvàsựviệctạisaolạicónhiềukỷniệmcònđượcgiữlạitrongthờiđó,mặcdầuđứabéquênhếtnhữngđiềukhác.Tôiđiđếnkết luận làngaycảđốivới trẻcon,chỉnhữngkỷniệmquan trọngmớikhôngbịmấtđithôi.Chỉcóđiềulànhữngsựhoạtđộngtinhthầnnhưsựcôđọng,sựdichuyểnmàđiềuquantrọngđượcthaythếbằngnhữngyếutốkémquantrọnghơntrongtrínhớ.Vìsựkiệnđótôigọinhữngkỷniệmtrongthờithơấulànhữngkỷniệmbaobọcbềngoài,chỉcầnphântíchkỹlưỡnglàchúngtalôiđượcnhưngcáigìchegiấudướicáibaođóra.

Trong việc trị bệnh bằng phân tâm học, chúng ta luôn luôn phải lấpnhữngchỗ trống trongcáckỷniệmvề thời thơấu.Trongnhiều trườnghợp, chúng ta đã được những kết quả khả quan, nghĩa là gợi lại đượcnhữngđiềuxảyratrongthờithơấuđãbịquênđi.Nhữngcảmgiácgợilạiđượcđókhôngbaogiờbịquênnữa,màchỉlùidầnvàotrongphạmvicủavôthức,lúcnàocũngtiềmtàngtrongđó,rấtkhónhậnbiết.Nhưngcũngcókhichúngbấtthầntừtrongvôthứchiệnra,nhấtlàtronggiấcmơ.Dođó, đời sống giấcmơ tìm được cách lọt vào trong vô thức để thấy lạinhữngkỷniệmcủathờithơấu.Chúngtacónhiềuvídụrấthaytrongvănchương,chínhtôicũngcóthểhiếnchocácbạnmộtthídụnhưthế.Đêmnọtôinằmmơthấymộtngườinàođógiúpchotôimộtviệcgì,tôithấyngườiđórõràngtrướcmắt.Đólàmộtngườithấp,béo,mắtchộthaivaito,đầu rụt.Tôi cho rằngđó làmộtông thầy thuốc.Dạođómẹ tôi cònsống,tôihỏimẹtôixemôngbácsĩtrongthànhphốquêhươngcủatôimàtôirờibỏkhimớicóbatuổirasaothìmẹtôichobiếtrằngôngtangườithấp,béo,cổrụt,vaiso,mắtchột.Mẹtôicũngnóichotôibiếtôngthầy

thuốcđãchămsócchotôitrongtrườnghợpnào.Việctìmlạinhữngvậtliệubịquênlãngtrongnhữngnămđầutiêncủathờithơấuchínhlàmộtđặcđiểmcủatínhcáchcổlỗcủagiấcmơ.

Chúngtacũngcóthểgiảithíchnhưtrênđốivớimộttrongcácđiềubíẩnkhácmàtừtrướctớinaychúngtachưagiảithíchđược.Tôiđãtrìnhbàycùngcácbạnrằng,giấcmơthườngbịkíchđộngbởinhữngsựhammuốntìnhdụcxấuxa,nhiềukhikhôngthểkìmhãmđược,đếnnỗigiấcmơphảichịusựkiểmduyệtvàbiếndạngđi.Khichúngtagiải thíchnhữnggiấcmơđólạichongườinằmmơnghethìngườinàyầmầmphảnđối;ngaycảkhihọchấpnhậnsựgiải thíchcủachúngta,họcũngtựhỏikhônghiểusaolạicóthểcósựhammuốnnhưthế,thựctráihẳnvớitínhtình,khuynhhướngvàtìnhcảmthườngngàycủahọ.Chúngtaphảilậptứcchohọbiếtngaynguồngốccủanhữngsựhammuốnđó.Nhữngsựhammuốnxấuxanhưthếthườngbắtnguồntừtrongdĩvãng,nhiềukhirấtgần.Chúngtacóthểchứngminhđượcrằngngàyxưanhữnghammuốnđócóđượcngườinằmmơbiếtđến.Chúngtacắtnghĩachomộtbànghegiấcmơcủabàtacónghĩalàbàmongmuốnchocôcongái17tuổicủabàchếtđi,vàbàcôngnhậnrằngquảcómột thờibàmuốnnhưthế.Đứabéđượcsinhrasaumộtsựthànhhôngượngépvàđãđiđếnsựtanvỡ.Tronglúccómangđứabé,trongmộtcuộccãilộnvớichồng,bàtađãlấytayđấmthùmthụpvàobụnghyvọng làsẽ làmchocáibào thaibịchết.Cóbiếtbaonhiêungười mẹ bây giờ yêu con như điên, nhưng ngày xưa đã có một thờikhônghềmongmuốncócon,mongchođứaconchếttrướckhisinh,biếtbao nhiêu bà đã bắt đầu có những hành động tội ác nhưng may mắnkhôngxảyrasựgì.Vìthếlònghammuốnmộtngườimìnhyêuquýchếtđithườngbắtnguồntừbuổiđầugặpgỡvớingườiđó.

Chúngtagiảithíchchomộtngườichabiếtrằnggiấcmơcủaôngcónghĩalàôngmongmuốnđứacontraicảmàôngyêuquýchếtđi,ôngtacôngnhậnlàcómộtthờiquảôngcómongmuốnnhưthếthực.Tronglúcđứabécònbú,ôngkhônghài lòngvềcuộchônnhân, thườngtựnhủlànếuđứabéchếtđiôngsẽtựdohơnvàlợidụngđượcsựtựdođómộtcáchdễchịuhơn.Trongnhiềutrườnghợpthùghétngườitacũngtìmthấynguyêndotươngtự.Nhữngkỷniệmnàycóliêncanđếnnhữngsựkiệnthuộcvềdĩvãng,đãtừnggiữmộtvaitròquantrọngtrongđờisốngtinhthần,đãtừng được ý thức bởi đương sự. Các bạn sẽ nói rằng, khi thái độ củachúngtađốivớimộtngườinàođókhôngthayđổihaytỏraluôntốtđẹpthìnhữngsựhammuốnvànhữnggiấcmơnói trênkhông thểcóđược.Tôichấpnhậnýkiếnđó,nhưngnhắccácbạnrằngcácbạncầnđểýđếný

nghĩacủagiấcmơdosựgiảithíchđưarachứkhôngnênđểýđếnsựbiểuthịbằnglờinóicủangườinằmmơ.Cóthểtronggiấcmơrõràngcáichếtcủamộtngườithânhiệnradướimộthìnhthứcghêsợ,nhưngtrongthựctếlạicómộtýnghĩakháchẳnhaychỉdùngngườimìnhyêuquýđểthaythếchomộtngườikhácthôi.

Nhưngmộttrạngtháigiốngnhưthếcũngnêulênmộtvấnđềquantrọnghơnnhiều.Cácbạnsẽnóiđúnglàdùlòngmongmuốnnàycóthựcchăngnữa và được khẳng định bằng kỷ niệm gợi lên chăng nữa thì đó cũngkhôngthểlàmộtcáchgiảithích.Lòngmongmuốnnàybiếnmấttừlâu,chỉcònởtrongvôthứcnhưmộtkỷniệmtầmthườngchẳngcógìquantrọng,chẳngcókíchthíchđượcai.Thựctếchẳngcógìchứngtỏrằngsựkích thíchnàycóđủquyền lựcmạnhmẽ.Thế tại sao lòngmongmuốnnàylạixuấthiệntronggiấcmơ?Vấnđềđặtrarấtđúng.Việctrảlờicâuhỏinàysẽđưa tađi rấtxa,bắtbuộcchúng taphảicómột tháiđộnhấtđịnhđốivớinhiềuđiểmquan trọng trong thuyếtvềgiấcmơ.Trong lúcnàychúngtanêntựgiớihạntrongkhungcảnhbàihọcnàythôi,chúngtađãchứngminhđượcrằnglònghammuốnbịkìmhãmđóngvaitròcủasựkíchđộngtronggiấcmơvàtiếptụckhảosátđểxemcóphảinhữnglòngham muốn xấu xa khác cũng bất nguồn ở dĩ vãng của đương sự haykhông?

Điểmcầnđểýnhấtlàngườinằmmơthườngíchkỷnênlònghammuốnluôn luôn gạt bỏmọi trở lực trên đườngphát triển, và chính lòng hammuốnnày đã là nguyên nhân phát sinh ra giấcmơ.Mỗi khi có kẻ nàongăntrởtatrênconđườngtađi,giấcmơluônluôntìmcáchtiêuhủykẻđódùkẻđó làcha,mẹ,anhem,chồngvợ,v.v.Sựđộcácnàycủa loàingườithườnglàmchotanằmmơvàtakhôngsẵnsàngchấpnhậnnhữngkết quả tìm ra rằng những sự hammuốn đó bắt nguồn trong dĩ vãng,chúng ta sẽ tìm thấyngay thờigiancủa sựviệcđóđốivớichúng ta sẽkhôngcònlàmchúngtangạcnhiênnữa.Chínhtrongnhữngnămđầutiêncủacuộcđờimàđứabéchỉyêucómìnhnóthôi,mãisaunàynómớibiếtyêungườikhácvàhysinhmộtphầnnàocái tôicủanó.Nếuđứabécóyêumộtngườinàongaytrongnhữngnămđầutiênđóchỉlàvìnócầnđếnngườiđó,nghĩalàvìmụcđíchíchkỷ.Trongthựctế,chínhlòngíchkỷđãdạychonóbiếtyêumến.

Chúngtachỉcầnsosánhtháiđộcủađứabéđốivớianhchịemvàđốivớichamẹlàthấyngay.Đứabéthườngkhôngyêuanhemhaychịem,choanhchịemlàngườicạnhtranhvớimình,tháiđộnàykéodàinhiềunăm

saucókhingoàicảtuổidậythìnữa.Thỉnhthoảngnócũngtỏraâuyếmanhem,chịemnhưngthườngthìlòngthùđịchbaogiờcũngvẫnđitrước.Vídụnhưtháiđộcủanhữngđứabéchừnghaituổirưỡiđếnnămtuổikhicóemmớichàođời,tháiđộđốivớiemthườnglàkhôngthânthiện.Luônluônchúngnói:"Conkhôngmuốncóem,chochimđemnóđi”.Sauđónódùngđủmọicáchđể làmgiảmgiá trị củaem,kểcảnhữngcáchácđộc.Nếugiữahaiđứabékhôngxanhau lắmvề tuổi,khiđờisống tinhthầndồidàohơn,đứabéthườngsẵnsàngghétemhơn.Nhưngkhihơnnhaukhánhiềutuổithìđứabécóthểcócảmtìnhvớiemmộtphầnnào,khôngphảivìyêuemmàvìemnócócáigìhayhay,coiemnhưmộtconbúpbêsong;khicáchnhautámtuổihayhơnthìđứabé,nhấtlàbégái,thườngcoiemnhưcon.Nhưngnóithực,mộtkhitronggiấcmơngườitamongmuốnchoanhemhaychịemchếtđi,lòngmongmuốnnàythườngbắt nguồn trong thời thơ ấu, có khi trongmột thời kỳ chậm hơn trongcuộcsốngchúng.

Giữatrẻconvớinhauítkhikhôngcósựvachạmmạnhmẽ,lýdolàđứanàocũngmuốnchiếmđộcquyềntìnhyêucủabốmẹ,chiếmgiữcácđồchơi vàmột chỗ ngồi. Những tình cảm thù nghịch này xảy ra đối vớinhữngđứa lớncũngnhưđứabé.ChínhB.Shawcũngnói:nếucómộtngườinàomàmộtngườiđànbàAnhghéthơnghétmẹ thìđóchính làngườichịcả.Sựnhậnxétnàylàmchúngtangỡngàng.Chịemghétnhaulàmộtchuyệncònchấpnhậnđược, tạisaomẹconlạicóthểghétnhauđược.

Cốnhiênlàđứabébaogiờcũngcócảmtìnhvớichamẹhơnlàđốivớianhchịem:việcchamẹconcáikhôngyêunhautráivớiquyluậttựnhiênlàsựthùghétgiữaanhchịem.Nhưngtrongthựctếngườitathườngthấytìnhyêugiữachamẹvàconcáithườngkhôngđạttớimứclýtưởngmàxãhộiđòihỏi,vànếukhôngbịkìmhãmbởilònghiếuthảothìsựthùghétđócóthểxuấthiệnđược.Lýdocủasựthùghétnàyaicũngbiết:đólàcáiđộnglựcthườnglàmchonhữngngườicùnggiốngxanhau,vídụnhưcongáixamẹ,vàcontraixacha.Congái thườngchomẹlàmnhụtchícủamìnhvàđạidiệnxãhộiđểkìmhãmbảnnăngtìnhdụccủamình.Nhiềukhigiữahaimẹconcócảmộtsựthùghétcạnhtranh.Giữachavàcontrai sựgiao thiệp còn căng thẳnghơnnữa.Con trai thường coi bốnhưtượng trưng cho những sự bó buộc của xã hộimà nó chịu không nổi.Ngườichathườnglàmnhụtýchícủangườicon,ngăntrởkhôngchonóthỏamãntìnhdụchayhưởngthụcủacải.Vídụnhưngườiconmuốnnốingôicủachathườngmongchochachếtcàngsớmcànghay.Trái lạisự

giao thiệp giữa cha và con gái hay giữamẹ và con trai thân thiện hơnnhiều.Nhấtlàgiữamẹvàcontraithìlòngyêutinhkhiếthơn,bớtíchkỷhơn.

Chắccácbạntựhỏitạisaotôilạinóivớicácbạnnhữngđiềutầmthườngaicũngbiếtđónhỉ?Bởivìluônluônngườitakhôngchấpnhậnđiềuđóvà cho rằng lý tưởngxãhội luôn luônđược tôn trọng.Nhà tâm lýhọccũngnhưnhữngkẻsốngsượngđềunóisựthựccả,nhưngngườitathíchđể cho những nhà tâm lý học nói hơn.Người ta cứmuốn cho rằng lýtưởngxãhộiđạtđượctrongđờisốngthựchàngngày,nhưngcácnhàthivănhaykịchsĩlạiđượctựdonóiđếnsựviphạmcủaxãhộiđốivớilýtưởngđó.

Cho nên chúng ta không ngạc nhiên khi thấy trong giấc mơ người tathường tỏ ýmuốn tiêu diệt chamẹ, nhất là người cùngphái vớimình.Lònghammuốnnàycũngcóthựctrongkhitathức,cókhitrởthànhcốýkhicóthểđượcchegiấudướinhữngdanhtừhaynguyêncớhợplýhơnvídụnhưtrườnghợpcủagiấcmơ3,trongđólònghammuốnchochachếtđiđượcgiảithíchhợplýlànếungườichacònsốngchăngnữathìcũngchỉkéodàithờigianđauđớnvôíchmàthôi.

Nhưngítkhichỉcólòngthùghétkhôngthôi,nhiềukhilòngthùghétnàynấpsautìnhcảmâuyếmhơnvàdồnépthùghétvàotrongvôthứcphảichờgiấcmơmớixuấthiện,đượcpháttriểnđếnmộtmứcđộquáđángrồilại cả trong trường hợp không có lý do gì cả trong đời sống thực, vàngười nằmmơ không bao giờ chịu công nhận, chúng ta vẫn thấy lòngmongđợichongườithânchếtđixuấthiện.Tacóthểgiảithíchđiềunàybằngcáchnóirằng,lòngmongđợiđóđãbắtrễngaytừnhữngnămđầutiêncủacuộcsốngtrongthờithơấuvàbâygiờmớixuấthiệnraánhsáng,nhấtlàđốivớinhữngngườicùngphái.

Nguyêndovẫnnằm trongsựcạnh tranhvềđời sống tìnhdục.Ngay từkhicònnhỏ,đốivớimẹđứabéđãcómộtlòngyêuđặcbiệt:chorằngmẹmìnhlàcủariêngmìnhvàngườichathườngbịcoinhưmộtngườicạnhtranh, luôn luôn xâm phạm đến của riêng của nó: đối với đứa con gáicũngthế,coimẹnhưmộtngườitranhgiànhtìnhyêucủanóđốivớingườicha.SựquansátsẽchochúngtabiếtrõvàotuổinàođứabésẽcócáimặccảmmàtagọilàmặccảmOedipe,bởivìtrongconngườiOedipecóhaisựhammuốngiằngco;muốngiếtchavàlấymẹ.TôikhôngkhẳngđịnhrằngmặccảmOedipecóthểcắtnghĩađượchếttháiđộgiữachamẹvà

concáivìsựthựctháiđộnàyphứctạphơnnhiều.VảlạingaymặccảmOedipecũngcómứcđộkhácnhau,cóthểbịthayđổi,nhưngdùsaomặccảmnàycũng làmộtyếu tố rấtquan trọng, luôn luôncómặt trongđờisốngtinhthầncủatrẻcon,chúngtathườngkhônggánchonómộtgiátrịđúngmứchơnlàgánchonómộtảnhhưởngvànhữnghậuquảquáđáng.NếuđứabéphảnứnglạimặccảmOedipethìchínhdochamẹgâyrabởivìdosựkhácgiốngmàra,mộtkhitìnhvợchồngbịsuygiảmthìngườichabaogiờcũngyêucongáihơnvàngườimẹbaogiờcũngyêucontraihơnvàtráilạicũngthế.

LoàingườikhônghềbiếtơnmônphântâmhọckhimônnàytìmrađượcmặccảmOedie.Mặccảmnàyđãgặpsựchốngđốirấtdữdộicủaxãhội,mọingườinhaonhaochorằngmặccảmđókhôngcóthực.Tôivẫngiữnguyênlập trườngchorằngchẳngcógìđángphủnhậnvàphảnđốicả.MìnhphảitậpchoquendầnvớimặccảmđóvìngaychínhngườiHyLạpcũngcôngnhậnrằngđólàđiềukhôngthểtránhđược.ĐiềuthúvịlànếuxãhộikếttộimặccảmOedipethìxãhộilạiđểchocácnhàthivănmặctìnhkhai thácnó.O.Rankđãchứngminh làmặccảmnàyđãhiếnchovănchươngkịchnghệnhữngđềtàithựccaođẹp,tuynóbịthayđổigóighémdướihình thứcnàyhayhình thứckhác,giốngnhưnhữngsựbiếndạngmàsựkiểmduyệtđãthihànhđốivớigiấcmơ.Mặccảmnàycócảtrongnhữngngườinằmmơkhôngcócơhộigìđểchốngđốivớichamẹ,mặccảmnàyliêncanchặtchẽđếnmộtmặccảmkhácmàchúngtagọilàmặccảmbịthiến,mộtphảnứngđốivớinhữngsựbóbuộcmàngườichathườngđưarađểngăncảnsựpháttriểnđờisốngtìnhdụccủacontrai.

Khảosátvềđờisốngtinhthầntrẻcon,chúngtacóthểdùnglýluậntươngtự để giải thích nguồn gốc của những sự ham muốn bị cấm chỉ khácthườngxuấthiệntronggiấcmơ:đólànhữngkhuynhhướngquáđángvềtìnhdụcvàchúngtatìmranhữngsựkiệnsauđây:ngườitalầmlớnkhichorằngtrẻconkhôngcóđờisốngtìnhdụcvàđờisốngnàychỉpháthiệnsaukhiđếntuổidậythì,khicơquansinhdụcpháttriểnhoàntoàn.Tráilại,đứatrẻcómộtđờisốngtìnhdụcrấtdồidàokhácđờisốngtìnhdụcvềsautrênnhiềuphươngdiện.Điềutagọilàtrụylạctrongđờisốngngườilớnkhácvớitìnhtrạngbìnhthườngởchỗ:vượtquagiớihạncủasựkhácbiệtgiữangườivàvật,giớihạncủasựkinhtởm,sựloạnluân,sựđồngtínhluyếnái,sựdùngcáccơquankháctrongngườithaythếvàocơquantìnhdụcđểthỏamãndụctình.Nhữnggiớihạnđókhôngcóngaytừđầunhưngđượcpháttriểnmạnhsauđótheođàtiếntriểncủanhânloại.Đứatrẻchưabiếtđếnnhữnggiớihạnđó,khôngbiếtrằnggiữangườivàvậtcó

cảmộtvựcthẳmkhôngvượtquađược,chỉmãisaunàynómớibiếtngườitatựhàokhikhácvớigiốngvật.Lúcđầunóchẳngthấykinhtởmgìphâncủanó,mãisaunàynhờgiáodụcnómớithấykinhtởm.Lúcđầunóchonhữngcơquansinhdụcchẳngcógìkhácnhaucả.Nhữnghammuốntìnhdụccủanóxuấthiệnđốivớinhữngngườigầnnónhất:cha,mẹ,anhchịem,nhữngngườisănsócnó.Trongđứatrẻthấyxuấthiệnmộtđiềumàmãisaunàyngườilớnthườnglàmkhitìnhdụclênđếntộtđộ:đólàviệcđứatrẻtìmcáchthỏamãntìnhdụckhôngphảibằngcơquansinhdụcmàbằngnhữngchỗkháctrongthânthểcũngcótácdụnglàmchonócócảmgiácgiốngnhưcơquansinhdục.

Vậyngaytrongđứabé,chúngtathấycómộtsựtrụylạcdướinhiềuhìnhthức,nếunhữngkhuynhhướngnàychỉxuấthiệnmộtcáchrụtrèđólàvìchúngchưađạtđếnmộtcườngđộmạnhnhưvềsaukhinhiềutuổihơn,vàcũng làvìcàngvềsau,nhữngkhuynhhướngnàycàngbịgiáodụckìmhãm,dồnépkhôngchoxuấthiện.Sựkìmhãmnàytừđịahạtthựctếquađịahạtlýthuyết,ngườilớnnhắmmắtlàmngơtrướcsựpháthiệntìnhdụccủa đứa bé rồi tìm cách bópnghẹt phươngdiện khác của sự phát triểnkhuynh hướng tình dục: sau đó phủ nhận hếtmọi sự là điều tiện nhất.Chínhnhữngkẻphủnhậnnàylạilànhữngngườitìmhếtmọicáchđểkìmhãmbảnnăngtìnhdụccủađứatrẻnhưnglạivẫnchorằngđứatrẻkhôngcóđờisốngtìnhdụctrụylạcnhưthế.Mỗikhitrẻđượcthảlỏng,haybịảnhhưởnggì xấuxa là lập tứcnó cónhữngcử chỉvề tìnhdục.Nhiềungườichorằngnhữngsựđócũngchẳngcóhạigìvàđứabéchẳngchịutrách nhiệm gì trước tòa án tập quán xã hội và luật pháp. Tuy nhiên,nhữngsựđóvẫncóthực,cótầmquantrọngriêngbiệt,nhưnhữngtriệuchứng của đời sống, báo hiệu về đời sống tình dục về sau, cho ta biếtnhiều điều về đời sống tình dục của trẻ con và luôn cả nhân loại nóichung.Vì vậy nếu chúng ta tìm thấy những sự hammuốn trụy lạc đótrongcácgiấcmơbịbiếndạngcủachúngtachínhlàvìgiấcmơđãđưachúngtalùilạivềthờithơấu.

Trongnhữnghammuốnbịcấmchỉnày,chúngtaphảiđặcbiệtchúýđếnnhữngsựloạnluân.Aicũngbiếttháiđộcủaxãhộiđốivớisựloạnluânnhưthếnàorồivàxãhộiđãlàmgìđểkìmhãmnó.Ngườitađãtìmđủmọilýdocắtnghĩasựchốngđốisựloạnluân.Cóngườichorằngsựcấmchỉloạnluânchỉlàhìnhdungcủasựlựachọncủathiênnhiên,vìsựgiaocấu giữa những người cùng máu mủ luôn luôn đưa đến sự suy giảmnhữngđặctínhcủaxãhội.Cóngườichorằngchínhvìsốngquágầnnhaumàngườicùngmáumủkhônghềnghĩđếnsựgiaocấuvớinhaungaytừ

khicònnhỏ.Nhưngtrongcảhaitrườnghợp,sựloạnluânđềubịtựđộnggạtbỏrangoàilềxãhộimàkhôngcầnphảicấmđoánnghiêmkhắcgìcả.Chínhnhữngsựcấmđoánnàymớichứngtỏsựcómặtcủasựloạnluân,côngcuộckhảosátcủamônphântâmhọcđãchứngtỏrằng,tìnháiloạnluânchínhlàhànhviđầutiêncủatìnháivàchỉsaunàynómớigặpsứcchốngđốigâynênbởitâmlýngườiđời.

Bâygiờtahãykiểmđiểmlạinhữngdữkiệndosựkhảosáttâmlýtrẻconcungcấpcóthểgiúpchúngtatìmhiểugiấcmơ.Khôngnhữngchúngtathấyrằngnhữngvậtliệutrongđờisốngtrẻconđãbịquênlãnglạixuấthiệntronggiấcmơ,chúngtacònthấyđờisốngtinhthầncủađứabévớimọi đặc điểmnhư sự ích kỷ, những khuynh hướng loạn luân, v.v. đềusốngmãi trongvô thứcđểxuấthiện tronggiấcmơ,vàgiấcmơđãđưachúngtaquaylạithờithơấu.Dođóchúngtakhẳngđịnhrằngcáivôthứctrongđờisống tinh thầnkhônggìkháchơn làgiaiđoạnấu thơcủađờisốngnày.Nhậnxétnàysẽgiảmbớtcảmgiácngỡngàngcủamọingườikhithấysaoloàingườilạicóthểxấuxađếnnhưthế.Nhữngđiểmxấuxanàychỉlànhữngyếutốđầutiên,sơkhởi,trẻconcủađờisốngtinhthần,nhữngyếutốthườngthấytronghoạtđộngcủađứabénhưngkhôngđượcđểýđếnvìchúngquánhỏ,hayvìchúngtacholàkhôngquantrọngnênkhôngđểýđến.Lùilạiđằngsaunhưthế,giấcmơvạchchochúngtaxemnhữngđiềuxấuxatrongbảntínhchúngta.Nhưngthựcrađiềunàykhôngđúnghẳn,chúngtakhôngđếnnỗixấuxanhưnhữngđiềudosựgiảithíchgiấcmơđưara.

Chínhvìnhữngkhuynhhướngtronggiấcmơchỉlànhữngcáigìcònsótlạicủathờithơấu,chínhvìgiấcmơđãbiếnchúngtathànhnhữngđứabéconvềphươngdiệntinhthầnvàtìnhcảmnênchúngtachẳngcólýdogìxấuhổvềnhữngđiềugiảithíchtronggiấcmơ.Nhưngsựhợplýkhôngphải là tất cả đời sống tinh thần của chúng ta, sự không hợp lý cũngchiếmgiữmộtphầntrongđónênchúngtathườngxấuhổmàkhôngcólýdogìcả.Vìthếnênchúngtamớikiểmduyệtgiấcmơvàxấuhổ,khóchịukhi thấy những sự hammuốn bị cấm chỉ lọt vào ý thức của chúng ta,trongmộtvàitrườnghợpchúngtacònxấuhổcảđốivớinhữnggiấcmơbịbiếndạnglàmnhưchúngtahiểuchúnglắm.Cácbạnhãynhớlạicáibàlúc trước nằmmơ thấymình đề nghị cung cấp ái tình. Vì vậy vấn đềkhôngthểđượccoilàđãgiảiquyết,cũngcóthểlànếucứtiếptụckhảosátgiấcmơ,biếtđâuchúngtalạichẳngtìmramộtđườnglốiđểphánxétbảntínhcủaconngười.

Đếngiaiđoạncuốicủacuộckhảosát,chúng tađứng trướchaidữkiệnkhởiđầuchohaiđiềubíẩn,nghingờkhác.Điềuthứnhất:sựthụtlùidosựxâydựnggiấcmơgâyrakhôngchỉcótínhchấthìnhthứcmàcòncótính chất nội dung nữa. Sự thụt lùi này không những diễn tả những ýtưởngcủachúngtamộtcáchsơkhaimàcònthứcdậynhữngđặctínhcủađời sống tinh thần cổ lỗ, sự nổi bật cũ kỹ của cái tôi, những khuynhhướngcổsơcủađờisốngtìnhdục,nhữngcănbảncũkỹcủatríthứcnếuquả thựcchúng tagánchonhữngsựviệckể trêncái tênkýhiệu tượngtrưng.Điềuthứhai:tấtcảnhữngcáigìcótínhcáchtrẻconđóngàyxưaquantrọng,nhưngngàynaylùivàovôthức.Cáigìchỉtiềmtàngnhấtthờikhôngcònlàvôthứcnữa:vôthứchọpthànhmộtphạmvitinhthầnđặcbiệt,cónhữngkhuynhhướngriêngbiệt,cáchdiễntảđặcbiệt,vànhữngsựhoạt độngvề tinh thần riêng chophạmvi này thôi.Nhưngnhữngýtưởngtiềmtàngdosựgiảithíchgiấcmơtìmrakhôngthuộcphạmvinày:ngaytrongkhithứcchúngtacũngcóthểcónhữngýtưởngtiềmtàngđó.Vậymànhữngý tưởngđóđềuvô thứccả.Làmsaogiảiquyếtđượcsựmâuthuẫnđó?Cólẽchúngtacầnphânbiệt:mộtcáigìđóthoátratừýthứccủachúngta-tacóthểgọilàdấuvếtcủanhữngbiếncốtrongngày-chiađôinhữngđặctínhra,liênkếtvớimộtcáigìthuộcphạmvivôthức,rồigiấcmơthoátratừsựliênkếtđó.Côngviệcxâydựngtronggiấcmơdiễnbiếngiữahai loạiý tưởngđó.Ảnhhưởngcủavô thứcđốivớidấuvếtcủanhữngbiếncốtrongngàycungcấpđiềukiệncủasựthụtlùi.Đólàđiềuđầyđủnhấtmàchúngtathulượmđượcvềtínhchấtcủagiấcmơtrongkhichờđợithámhiểmđượcnhữngphạmvitinhthầnkhác.Nhưngđãđến lúcchúng taphảigáncho tínhchấtvô thứccủanhữngý tưởngtiềmtàngtronggiấcmơmộtcáitênkhácđểphânbiệtvớinhữngyếutốvôthứctrongphạmvitínhchấtấutrĩcủagiấcmơ.

Tấtnhiênchúngtacóthểđặtcâuhỏisauđây:cáigìđãlàmchotinhthầnthụtlùinhưthếtronggiấcmơ?Tạisaotinhthầnlạikhônghủybỏđượcnhữngsựkíchđộnggâyrốitronggiấcngủmàkhôngcầnđếnsựthụtlùinày?Vànếutinhthầnnàyvìsựkiểmduyệtphảithayđổibộmặtcủacácsựhìnhdungtronggiấcmơbằngcáchquayvềdĩvãngthìviệcgìnóphảilàmsốnglạinhữngkhuynhhướngtinhthần,nhữngsựhammuốn,nhữngđặctínhlỗithời,nghĩalàthêmvàotínhcáchhìnhthứccủasựthụtlùimộttínhcáchnộidungnữa.Câutrảlờiduynhấtthỏađángđólàphươngtiệnduy nhất để hợp thành một giấc mơ, và về phương diện tác động thìkhôngthểquanniệmkháchơnvềsựhủydiệtnhữngsựkíchđộnggâyrốitronggiấcmơ.Nhưngtrong tình trạnghiểubiếthiện thờicủachúngta,chúngtachưacóquyềntrảlờinhưthế.

Sựthựccủahammuốn

Khôngbiếttôicóphảinhắclạichocácbạnbiếtvềconđườngmàchúngtađãđiquakhông?Khôngbiết tôicócầnnhắc lại làvìsựápdụngkỹthuật củachúng tađãđặt chúng ta trước sựbiếndạngcủagiấcmơmàchúng tađãcóýđịnh tạmgácsựbiếndạngsangmộtbênđể tìm trongnhữnggiấcmơtrẻconnhữngdữkiệncótínhquyếtđịnhvềtínhchấtgiấcmơkhông?Tôicócầnphảinhắc lại là saukhiđạtđượcnhữngkếtquảnàychúngtađãtấncôngsựbiếndạngtronggiấcmơvàloạidầntừngkhókhănmộtđikhông?Bâygiờthìchúngtabịbắtbuộcphảicôngnhậnrằngnhững kết quả đạt được theo con đường thứ nhất không phù hợp vớinhữngkếtquảtrongconđườngthứhai.Dođóchúngtaphảikiểmđiểmlạihailoạikếtquảnàychophùhợpvớinhau.

Trongcảhaitrườnghợpchúngtađềubiếtrằngcôngviệcxâydựnggiấcmơchínhlàmộtsựbiếnđổinhữngýtưởngthànhnhữngbiếncốảogiác.Sựbiếnđổiđólàcảmộtđiềubímật,nhưngđólàmộtvấnđềthuộcphạmvitâmlýhọctổngquátkhôngliêncangìđếnchúngta.Nhưnggiấcmơtrẻconđãchothấylàcôngviệcxâydựnggiấcmơcómụcđíchdùngsựthựchiệnmộthammuốnđểhuỷdiệtmộtsựkíchđộnggâyrốitronggiấcmơ.Chúng takhông thểnóinhư thếđốivới sựbiếndạngcủagiấcmơtrướckhicóthểgiảithíchđượcsựbiếndạngđó.Nhưngngaytừlúcđầuchúngtađãchờđợiđểcóthểđemnhữnggiấcmơbịbiếndạngvềcùngmộtphươngdiệnvớinhữnggiấcmơtrẻcon.Kếtquảthứnhấtcủasựchờđợiđólàchúngtađãtìmrarằngmọigiấcmơđềulànhữnggiấcmơtrẻcon,hoạtđộngvớinhữngvậtliệutrẻcon,nhữngkhuynhhướngvàdiễnbiếntrẻcon.Vìvấnđềbiếndạngcủagiấcmơđượccoilàđãgiảiquyếtxong,chúngtacầnxétđếnvấnđềxemsựthựchiệnnhữnghammuốncóthểápdụngđượcchonhữnggiấcmơbịbiếndạnghaykhông?

Trong phần trên chúng ta đã đem nhiều giấc mơ ra giải thích nhưngkhôngđểýđếnsựthựchiệncácđiềuhammuốn.Tôitinrằnghơnmộtlầncácbạnđãtựhỏi:“Sựthựchiệncácđiềuhammuốnđiđếnđâurồi,khigiáosưchorằngđóchínhlàmụcđíchcủaviệcxâydựng?”.Câuhỏiđócónhiềuýnghĩa: đó là câuhỏi của tất cảmọingườidùkhôngchuyênmôn.Nhânloạithườngghêsợnhữngsựmớimẻtrongbìnhdiệntrithức,chonênsựmớimẻnàocũngbịthuhẹplạithànhmộtcuốnphimrấtnhỏ.Tronglýthuyếtvềgiấcmơ,sựthựchiệncácđiềuhammuốnchínhlàcái

phim thu nhỏ đó.Vừa nghe nói giấcmơ là sự thực hiện các điều hammuốn,ngườitađãvộivãhỏingayxemsựthựchiệnđóởchỗnào?Vàcảngaykhivừamớiđặtvấnđềxongngười tađã trả lờibằngmột lờiphủnhận.Sựcnhớlạinhữngkinhnghiệmcủachínhmìnhtrongđóngườitagặp bao nhiêu sự khó chịu lo âu vì những giấcmơ, người ta tuyên bốngay rằng thuyết của phân tâm học về giấc mơ không đúng sự thực.Chúngtatrảlờidễdàngrằngtrongnhữnggiấcmơbịbiếndạng,sựthựchiệnnhữngđiềuhammuốn thườngkhông rõ ràng, cầnphải tìm ra chonên không thể chứngminh được trước khi đem ra giải thích giấcmơ.Chúng ta cũng biết rằng những điều ham muốn trong những giấc mơthườnglànhữngsựhammuốnbịcấmđoán,bịkiểmduyệtdồnép,chínhlànguyênnhâncủasựbiếndạng,lýdochosựcanthiệpcủakiểmduyệt.Nhưngkhólàmchonhữngngườikhôngchuyênmônhiểuđượclàtrướckhigiải thíchgiấcmơngười takhông thểđi tìm sự thựchiện cácđiềuhammuốnđược.Họsẽluônluônquênđiềuđó.Tháiđộcủahọđốivớivấnđềthựchiệncácđiềuhammuốnthựcrachỉlàkếtquảcủasựkiểmduyệt trong giấcmơ. Thái độ đó thay thế cho những sự hammuốn bịkiểmduyệtvàlàhậuquảcủasựphủnhậnsựcómặtcủanhữngđiềuhammuốnnày.

Tấtnhiênchúngtacònphảigiảithíchnhữnggiấcmơnặngnề,losợphậpphồng,nhữngácmộng.Đâylàlầnđầutiênchúngtađứngtrướcvấnđềtìnhcảmtronggiấcmơ,mộtvấnđềquan trọngnhưngchưa thểđemraphân tích ở đây được.Nếu quả giấcmơ là sự thực hiện các điều hammuốn thìkhông thểcócácgiấcmơnặngnềđược:nhữngnhàphêbìnhkhôngchuyênmôncóvẻnhưđãnóiđúng.Nhưngcóbađiềuphứctạpmàhọkhôngđểýtới.

Điềuthứnhất:côngviệcxâydựngcóthểkhôngthànhcônghoàntoàndođócómộtsốcảmgiácnặngnềtừnhữngýtưởngtiềmtàngđiquagiấcmơrõràng.Sựphântíchsẽcónhiệmvụchứngminhrằng,nhữngýtưởngtiềmtàngnàynặngnềhơnnhữngýtưởngtronggiấcmơrõràng.Đếnlúcđóchúngtaphảicôngnhậnrằngcôngviệcxâydựngchưađạtđượcmụcđíchcũngnhưngườitakhônghếtkhátkhithấymìnhuốngtronggiấcmơ.Ngườitathahồmơthấymìnhuốngnướctronggiấcmơnhưngmuốnchohếtkhátphảithứcdậymớiđược.Tuyvậygiấcmơđóvẫnlàgiấcmơthựctuysựhammuốnkhôngđượcthựchiện.Chúngtaphảinói:“Dùsựhammuốn chưa được thực hiện nhưng ý đó vẫn là ý đáng khen”. Nhữngtrường hợp không thành công không hiếm. Vì những tình cảm rất daidẳngnêncôngviệcxâydựngrấtkhókhăntrongviệctìmcáchthayđổiý

nghĩa của chúng. Chính vì thếmà ngay cả khi công việc xây dựng đãthànhcôngtrongviệcbiếnnhữngýtưởngtiềmtàngthànhnhữngsựthựchiệnhammuốn,nhữngtìnhcảmnặngnềvẫnlenlỏiquagiấcmơrõràng.Trong những giấcmơ như thế, có sựmâu thuẫn giữa tình cảm và nộidungmàcácnhàphêbìnhcó thểcho rằnggiấcmơkhôngphải là thựchiệnnhữnghammuốnlàvìnộidungkhôngcógìquantrọngcũngcóthểcómột cảm tưởng nặng nề. Để bài bác lý luận này chúng ta nói rằngchính trong nhữnggiấcmơđó nhữngkhuynhhướng thực hiện sự hammuốnxuấthiệnrõrànghơnhếtvìởtrongtìnhtrạngcôđộc.Sởdĩcósựlầm lẫn làvìnhữngngườikhôngbiếtgìđếncácchứngbệnh thầnkinhtưởngtượngrằnggiữatìnhcảmvànộidunggiấcmơcómộtdâyliênlạcchặtchẽ,khônghiểurằngnộidungcóthểbịthayđổimàtìnhcảmthìvẫnynguyên.

Mộtđiềurắcrốinữaquantrọng,sâuxahơnlànhưsau:Sựthựchiệnhammuốnchắcchắnlàmộtđiềukhoankhoái.Nhưngchoai?Tấtnhiênchokẻnàocósựhammuốnđó.Nhưngchúngtathấytháiđộcủangườinằmmơ đối với sự hammuốn này rất đặc biệt. Anh ta gạt bỏ, kiểm duyệtchúng,khôngmuốnnghenóiđếnchúng.Vậysựthựchiệnkhôngthểgâychoanhtamộtsựkhoankhoáinào,tráilạinữa.Kinhnghiệmchotathấylà điềumâu thuẫn nàyxuất hiện dưới hình thứcmột điều lo ngại phậpphồng.Ngườinằmmơcóvẻnhưhaingườituyvẫnbịràngbuộcvàovớinhau.Tôikểchocácbạnnghemộtgiấcmơthuộcloạiđó.Cómộtbàtiênhứahẹnthựchiệnchomộtcặpvợchồngbađiềuướcmuốnđầutiêncủahọ.Ngườivợmuốncómộtcặpxúcxích.Loángmộtcái làxúcxíchcóngaytrướcmặt:mộtđiềuđãthựchiện.Giậndữngườichồngmuốnnhữngchiếcxúcxíchđótreotoòngtengtrênmũivợ.Vừanóixonglàđiềuướccủangườichồngthựchiệnngay.Tấtnhiênngườivợchẳngkhoáigìtìnhtrạngđó.Câuchuyệntiếptụcrasaokhỏiphảinói.Vìvợchồngtuyhainhưngchỉlàmộtnênđiềuướcthứbacủahọlànhữngmiếngxúcxíchrờikhỏimũingườivợ.Câuchuyệnnàychứngtỏrằngđiềumongmuốncủangườinàykhôngphảilàđiềumongmuốncủangườikhácmỗikhicósựbấthoàgiữahaibên.

Bâygiờ thì chẳngcònmộtkhókhăn trongviệc tìmhiểunhữngcơnácmộng nữa. Những cơn ácmộng thường không bị biến dạng, không bịkiểmduyệt.Ácmộngthườnglàsựthựchiệncủamộtgiấcmơ,nhưngsựhammuốnnàykhôngđượchoannghênh,màbịdồnép,xuađuổi.Nỗiloâuphậpphồng thay thếchosựkiểmduyệt.Giấcmơ trẻcon là sự thựchiện thành thựcmột hammuốnđược chấpnhận, giấcmơbị biếndạng

thườngthườnglàsựthựchiệngiảtạocủamộthammuốnbịdồnép,cơnácmộnglàsựthựchiệnthànhthựccủamộtsựhammuốnbịxuađuổi.Sựloâuphậpphồnglàdấuhiệuchứngtỏrằnglònghammuốnmạnhhơncảsựkiểmduyệt,cứviệcthựchiệnmặcdùcósựkiểmduyệt.Dođóđốivớichúngta,nhữngngười luôn luônđứngvềphekiểmduyệt,sự thựchiệnnàychỉgâyranhữngcảmgiácnặngnềvàlàmộtcơhộichochúngtađềphòng.Sựloâuphậpphồngtronggiấcmơlàsựloâutrướcsứcmạnhcủalònghammuốnmàtrướcđâyngườitađãkìmhãmđược.

Cái gì đúng với những cơn ác mộng không biến dạng cũng đúng vớinhữngcơnácmộngcóbiếndạngchútítvànhữnggiấcmơkhóchịukháctrongđónhữngcảmgiácnặngnềcũnggầnnhữngnỗiloâuphậpphồng.Saucơnácmộngngườitathườngthứcdậytrướckhilònghammuốnbịkìm hãm được thực hiện hoàn toàn. Trong trường hợp này, giấc mơkhônglàmxongnhiệmvụtuytínhchấtchẳngcógìthayđổi.Chúngtađãsosánhgiấcmơnhưmộtngườigácđêmcónhiệmvụbảovệchogiấcngủkhỏibịquấyrối.Mỗikhithấymìnhquáyếukhôngbảovệđượcgiấcngủ,ngườigácđêmthườngđánhthứcngườiđangngủdậy.Ngaycảkhinằmmơbắtđầuxoaychiều,đángnghingờ,sắptrởthànhnỗiloâu,chúngtavẫntiếptụcngủ,vừangủvừatựnhủ:“Mìnhnằmmơđấymà”.

Làm sao lòng hammuốn đủ sứcmạnh để có thể không chịu sự kiểmduyệt?Điều đó có thể vì lòng hammuốn cũng như sự kiểm duyệt.Vìnhữnglýdochưađượcbiết,lònghammuốncóthểtăngcườngđộlênrấtnhiều:nhưngngườitavẫncócảmtưởngrằngchínhsựkiểmduyệtđãgâyrasựthayđổitrongmốiliênquangiữanhữngđộnglựccótronggiấcmơ.Kiểmduyệt thường thayđổi tuỳ theo trườnghợp,mỗiyếu tốđềuđượcduyệtxéttuỳtheomứcđộnghiêmtrọng.Nhiềukhisựthayđổicònđixahơnnữavàkhôngphảilúcnàosựkiểmduyệtcũngtỏranghiêmkhắcđềuđềuvớimộtyếutố.Nếutrongmộttrườnghợpnàođó,sựkiểmduyệtthấymìnhbấtlựctrướcmộtlònghammuốnnàođó,sựkiểmduyệtngoàisựbiếndạngracòncómộtphươngsáchcuốicùnglàgâyrasựloâu.

Chúngtakhônghiểutạisaonhữngsựhammuốnbịkìmhãmlạixuấthiệnbanđêmđểquấyrốigiấcngủ?Chúngtachỉcóthểtrảlờicâuhỏiđóbằngcáchchútrọngđếntínhchấtcủagiấcngủ.Banngày,nhữngsựhammuốnnàybịkiểmduyệtgắtgaonênkhôngxuấthiệnđược.Nhưngbanđêmsựkiểmduyệtnàybịgạtramộtbênhayítnhấtcũngkémmạnhđiđểchogiấcmơđượcdễdàng.Dođónhữngsựhammuốnbịkìmhãmmớicócơhộixuấthiện.Cónhữngngườimấtngủthườngthúnhậnrằngsựmấtngủ

đónhiềukhicótínhcáchcốýngaytừđầu,ngườitamấtngủvìsợnằmmơ,sợsựkiểmduyệtbịyếuđi.Sựbãibỏkiểmduyệtkhôngphảilàmộtsựthiếutiênliệuthôlỗ,điềuđóthựcdễnhậnra.Giấcngủlàmchotínhcơđộngcủachúngtabịtêliệt;nhữngýnghĩxấuxachẳngphátsinhracái gì đượcngoài giấcmơ,màgiấcmơ thì chẳng làmhại ai cả, do đóngườinằmmơcóthểtựnhủ:“Dùsaođóchỉlàgiấcmơ”.Vìchỉlàgiấcmơnênchúngtachẳngcầnquantâmđến,cứviệcngủkhì.

Điềuthứba,nếucácbạnnhớlạisựtươngtựgiữangườinằmmơchốnglạinhữngsựhammuốncủamìnhvàconngườigiảtạogồmcóhaingườikhácbiệtnhưnggắnliềnvàonhauchặtchẽ,cácbạnsẽthấycómộtlýdokhácđểchosựthựchiệnhammuốncómộthậuquảkhóchịughêgớm,đólàsựtrừngphạt.Trởlạicâuchuyệnbađiềuướcmuốn:nhữngmiếngxúcxíchtrênđĩalàsựthựchiệnđiềuướcthứnhấtcủangườiđànbà:xúcxích nhảy lênmũi người đàn bà là sự thực hiện điều ước thứ hai củangườichồng,nhưngcũnglàmộtsựtrừngphạtđốivớingườiđànbàvềđiềuướcmuốnvônghĩalýcủachịta.Trongcácchứngbệnhthầnkinh,chúng ta thay lýdo cắt nghĩađiềuướcmuốn thứba trongcâu chuyện.Nhữngkhuynhhướngtrừngphạtnhưthếcórấtnhiềutrongđờisốngtinhthần, những khuynh hướng rất mạnh và chịu trách nhiệm về phần lớnnhữnggiấcmơhãihùng.Cácbạnsẽbảolàdùcócôngnhậncácđiềunàyđinữathìsựthựchiệnsựhammuốnchẳngcòncógìcả.Nhưngnếuxétlại thựckỹcácbạnsẽ thấy làcácbạnnghĩ lầm.Nếucácbạnnghĩ rằnggiấcmơcóthểcóthiênhìnhvạntrạng,vàtínhchấtthựcsựcủanólàgìthìđịnhnghĩacủachúngta:“giấcmơlàsựthựchiệnsựhammuốn,mộtsựsợhãi,mộtsựtrừngphạt”chínhlàmộtđịnhnghĩacógiớihạn.Ngoàira lại còn sựviệc lànhững sự sợhãi, sự lo âu trái ngượchẳnvớihammuốn,vàtrongsựliêntưởngnhữngđiềutráingượcnhauthườngrấtgầnnhau,cókhitrùnghợpvớinhauởtrongvôthức.Tấtnhiênsựtrừngphạtcũnglàmộthammuốn,hammuốncủamộtngườikhác,ngườigiữvaitròkiểmduyệt.

Nhưthếtứclàtôikhôngnhượngbộcácbạnchútnàovềtháiđộthiênvịcủacácbạnđốivớiviệcthựchiệnsựhammuốn.Nhưngtôicóbổnphậnchocácbạnhayrằnggiấcmơbiếndạngnàocũngkhônglàgìkháchơnsựthựchiệnđiềuhammuốn.Cácbạnhãynhớlạigiấcmơvề1fl50lấybavé.MộtbàbanngàyvừađượcchồngchobiếtlàbạnbàtatênlàElise,chỉ kém bà ta có ba tháng vừa đính hôn, ban đêm nằmmơ thấy cùngchồngđixemhát.Mộtphầnlớntrongrạptrống,khôngcókhách.NgườichồngnóilàElisecũngmuốncùngvịhônphuđixemhátnhưngkhôngđi

đượcvìchỉlấyđượcbachỗthôivớigiá1fl50.Bàtanghĩrằngchảcógìđángtiếcrẻcả.Chúngtathấylànhữngýtưởngtrongmơgắnliềnvàosựkhôngthíchchồngmình.Chúngtaphảitìmhiểuxemnhữngýnghĩbuồnbãđóđãthànhhìnhnhưthếnào,đượcbiếnđổithànhsựthựchiệnhammuốnnhưthếnàovàchúngcódấuvếtgìtronggiấcmơrõràngkhông?Chúngtathấynhữngyếutố“quásớm”,“quávộivã”đãbịkiểmduyệtgạtbỏ.Việcmộtphần lớn rạphạt trốngámchỉđếnsựkiệnbịkiểmduyệt.Điềubímậtvềconsố3(3chỗvớitrịgiá1fl50)bâygiờtrởnêndễhiểu,nhờcó tínhcách tượng trưng tronggiấcmơ.Consố3 tượng trưngchongườiđànôngvàgiấcmơrõràngcóthểđượcgiảithíchnhưsau:dùngtiềnhồimônmuamộttấmchồng(vớisốhồimôncủamình,đánglẽmìnhphảimuađượcmột tấm chồngmười lần hơn).Hônnhân rõ ràng đượcthaythếbằngviệcđixemhát.“Việcmuavéquásớm”ngụytrangchoýnghĩ:“Mìnhđã lấychồngquásớm”.Nhưngsự thay thếnày làhậuquảcủasựthựchiệnhammuốn.Ngườinằmmơchỉbựcmìnhvìđãlấychồngquásớmkhinghengườibạngáichỉkémmìnhcóbathángvừađínhhônxong.Cómột thờibà ta tựhàovì lấychồngvà tựchomìnhhơnElise.Nhữngngườicongáingâythơthườngtựhàovìđãđínhhônvàchorằngmìnhcóquyềnlàmđủmọithứ,đixemmọivởtuồng,thamdựmọisinhhoạtxãhội.Sự tòmòđượcbiếthếtnàychắcchắn lúcđầucó tính tìnhdục,hướngvềphía tìnhdục,nhất làđờisốngtìnhdụccủachamẹ.Saunàysựtòmòtrởthànhmộtlýdovữngchắcđểchongườicongáiđilấychồngsớm.

Vìthếnênviệcđixemhátthànhmộtsựthaythếámchỉtìnhtrạngđãcóchồng.Tronglúchốitiếcvìlấychồngquásớm,bàtaquaytrởlạithờixaxưalúcviệclấychồnglàsựthựchiệnmộthammuốnvìlấychồngxongbà tacó thểmặcsứcđixemhát.Vì thế tronggiấcmơnhớ lại sở thíchngàyxưabàtamớilấyviệcđixemhátthaythếchosựlấychồng.

Chúngtacóthểchorằngvìmuốnchứngminhsựcómặtcủasựthựchiệnmộthammuốnbịchedấu,chúngtasẽdùngmộtthídụtiệnchochúngtanhất. Chúng ta cũng sẽ làm như thế đối với những giấcmơ biến dạngkhác. Tôi không làm được công việc đó trước các bạn nhưng tôi đoánchắc rằngnếu có làmchúng ta sẽ thànhcônghoàn toàn.Tuynhiên tôimuốndừnglạimộtchútnơichitiếtnày.Kinhnghiệmchothấyrằngchitiếtnàyhaybịtấncôngnhấtvànóchínhlànguyênnhâncủabaonhiêumâuthuẫn,baonhiêusựhiểulầm.Ngoàiracácbạncóthểcócảmtưởngrằngtôiđãrútđimộtphầncácsựkhẳngđịnhkhinóiđếngiấcmơlàmộthammuốnđượcthựchiện,hayđiềutráilạicủanónghĩalàmộtđiềuloâu

haymộtsựtrừngphạtđượcthựchiện,vàcácbạncóthểchorằngđólàcơhộitốtđểtôiphảinhượngbộhơnnữa.Ngườitatráchtôivìlốitrìnhbàyvắntắtquá,hayđểlàmchongườitatin,nhữngđiềuquáđúngđốivớitôi.

Có nhiều bạn đã theo tôi trong việc giải thích giấc mơ và chấp nhậnnhữngkếtquảcủasựgiải thíchnàydừnglạiởđiểmchótkhitôichứngminhxong làgiấcmơchính làmộthammuốnđược thựchiện, rồihỏi:“Giấcmơbaogiờcũngcóýnghĩavàýnghĩanàykỹthuậtphântâmcóthểtìmrađược,tạisaochúngtalạibịbótrongcáicôngthứccủasựthựchiệnmột sự hammuốn?Tại sao những ý nghĩa ban đêm lại không cónhiềunghĩakhácnhaunhưnhữngýnghĩbanngày?Nóikhácđi,tạisaolầnnàygiấcmơtươngứngvớimộtsựhammuốnđượcthựchiện,màlầnkhác lại không tươngứngvới điều trái lại, nghĩa làmột sự lo âuđượcthựchiện,tạisaogiấcmơlạikhôngdiễntảmộtdựđịnh,mộtsựcảnhcáo,mộtsựsuynghĩđắnđocóđiềuphảiđiềutrái,haylàmộtlờitráchmóc,mộtlờihốihận,mộtmưutoanlàmmộtviệcgìcầnkíp,v.v.?Tạisaogiấcmơbaogiờcũngchỉdiễntảmộtthứlàsựhammuốnhayítnhấtđiềutráingượclạisựhammuốn?

Cácbạncóthểnghĩrằngmộtsựbấtđồngývềphươngdiệnnàychẳngcógìquantrọng,mộtkhingườitađồngývềcácđiểmkhác,chúngtachỉcầntìmhiểuýnghĩacủagiấcmơ,tìmraphươngsáchgiúptalàmđượcđiềuđó, cònviệcchúng tacóấnđịnhchoýnghĩađómộtgiớihạnnàohaykhông,khôngphảilàđiềuquanhệ.Nhưngsựthựckhôngphảithế.Mộtsựhiểu lầmcó thể tai hại cho tất cả nhữngđiều chúng ta đã thu lượmđượcvềgiấcmơ,giảmgiátrịnhữngđiềunàykhichúngtamuốntìmhiểunhữngcănbệnhthầnkinh.Trongcôngviệcthươngmạichúngtacóthểbuôngtrôi,nhưngvềkhoahọcmộttháiđộnhưthếkhôngthểchấpnhậnđược,cóthểcóhạinữa.

Vậy tại sao giấc mơ lại không gì khác hơn là sự thực hiện một hammuốn?Câutrả lờicủatôi là: tôichịukhôngbiết tạisao.Sựviệcxảyranhưthếquảchẳngcógìbấttiệncả.Nhưngsựviệclạikhôngxảyranhưthếvàchi tiếtnày làchi tiếtduynhấtchốngđối lạiquanniệmrộngrãihơnvà tiệnhơnvềgiấcmơ.Câu trả lời thứhai làgiấcmơcũngcó thểtươngứngvớinhữnghìnhthứctưtưởngvàtríthứckhácnhau.Tôiđãkểchocácbạnnghelàcómộtgiấcmơxuấthiệnliềntrongbađêm,tôiđãgiảithíchlàgiấcmơđótươngứngvớimộtdựtínhvàkhidựtínhđóđãthànhhiệnthựcthìgiấcmơkhôngcònlýdogìđểtáixuấthiệnnữa.Sauđótôicóđưarathídụmộtgiấcmơmànộidunglàmộtsựthútội.Vậytại

sao tôi lại tựmâu thuẫnkhinói rằnggiấcmơchỉ làmộthammuốnđãđượcthựchiện.

Sởdĩphảinhưthếlàmuốntránhmộtsựhiểulầmtaihạicóthểlàmchomọicốgắngcủachúngtatừtrướctớinayvềgiấcmơtrởthànhnướclãrasông,mộtsựhiểulầmlẫnlộngiấcmơvớinhữngýtưởngtiềmtàngtrongđórồiđemápdụngchocáikianhữngđiềuchỉcóthểđemápdụngchonhữngcáinàythôi.Đúngralàgiấcmơcóthểbiểuthịchotấtcảnhữnggìđãkểtrênvàthaythếchochúng:dựtính,cảnhcáo,suynghĩ,sửasoạn,giảiquyếtmộtvấnđềnàođó,v.v.Nhưngxétchokỹthìnhậnxéttrênchỉđúngvớiýtưởngtiềmtàngbịbiếndạngthànhgiấcmơmàthôi.Tưtưởngvôthứccủaconngườiluônluônchútrọngđếnnhữngdựtính,nhữngsựsửasoạnsuynghĩmàcôngviệcxâydựngbiếnthànhgiấcmơ.Nếuđếnmộtlúcnàođó,bạnkhôngchútrọngđếncôngviệcxâydựngnữamàchỉchútrọngđếnviệclàmchovôthứctrởthànhmộtýnghĩcủaconngườithìbạnsẽgạtbỏcôngviệcxâydựngrồimớinóimộtcáchhợplýlàgiấcmơchínhlàmộtdựtính,mộtsựcảnhcáo.v.v.Trườnghợpnàyxảyraluôntronghoạtđộngcủaphântâmhọc:ngườitatìmcáchhuỷdiệthìnhthứccủagiấcmơvàthayvàođóbằngnhữngýtưởngtiềmtàng,nguyênnhânphátsinhragiấcmơ.

Dođókhichỉchútrọngvàonhữngýtưởngtiềmtàng,chúngta tìnhcờtìm ra rằng tất cả những hành vi vừa nói đều xảy ra ngoài ý thức củachúngta:mộtkếtquảthựchuyhoàngnhưngcũnglàmtabốirốikhôngkém.

Nhưngngaycảkhichorằnggiấcmơcóthểcónhiềuýnghĩakhácnhau,cácbạnchỉcóquyềnnóiđếnnhữngýnghĩađókhibiếtchắcrằngmìnhđangdùngnhữngtừngữvắntắtchứkhôngthểmởrộngnhậnxétđóchotoànthểtínhchấtgiấcmơ.Khinóiđếngiấcmơbạnphảinghĩđếngiấcmơrõràng,nghĩalàđểkếtquảcôngviệcxâydựng,hayđếnchínhcôngviệcđónghĩalàđếnsựhoạtđộngtinhthầndogiấcmơrõràngvànhữngýtưởngtiềmtànghọpthành.Dùnghaichữgiấcmơvàomộtcôngviệcgìkháclàchỉcóthểgâyranhữngsựhiểulầm,lẫnlộnthôi.Nếunhữngđiềukhẳngđịnhcủacácbạnliênquanđếnnhữngýtưởngtiềmtàng,bạnnênnói rõ ngay chứ đừng gói ghém nó sau những danh từmơ hồ thườngdùng.Nhữngýtưởngtiềmtàng,chínhlànguyênliệumàcôngviệcxâydựngbiếnthànhgiấcmơrõràng.Tạisaobạncứlẫnlộnnguyênliệuvớichínhcôngviệcđãnặnnguyênliệunàythànhmộtthứcóhìnhthức?Nếucó người nào không biết đến kết quả của công việc đó, không thể giải

thíchđượckếtquảđótừđâumàcóvàđãthànhhìnhnhưthếnàothìbạncókhácgìkẻđó.

Yếutốduynhấtcầnthiếtcủagiấcmơlàcôngviệcxâydựnggiấcmơtácdụng trênnguyên liệudonhữngý tưởnghợp thành.Vềphươngdiện lýthuyết, ta không cóquyềnkhôngbiết đếnđiềuđó, tuyvềphươngdiệnthựctếnhiềukhichúngtaphảibỏqua.Côngviệcxâydựngkhôngphảichỉgánchonhữngýtưởngnàymộtsựphátbiểucótínhcáchcổlỗhaythụt lùi:nócòn thêmvàomộtvàiđiều tuykhông thuộcnhữngý tưởngtiềmtàngtrongngàynhưngcũnglàđộnglựcphátsinhragiấcmơ.Điềuthêmvàorấtcần thiếtnàykhônglàmgìkháchơnlàhammuốn,vànộidunggiấcmơchịumộtsựbiếndạngmàmụcđích làsự thựchiệnhammuốnnày.Mộtkhibạncoigiấcmơnhưbiểuthịchonhữngýtưởnggiấcmơcóthểcóbấtcứýnghĩanàomìnhgánchonó:cảnhcáo,dựtính,sửasoạn,v.v.nhưnggiấcmơbaogiờcũngchỉlàsựthựchiệnmộthammuốnvôthứcvàchỉ là thế thôinếu tacoinónhưkếtquảcủamộtcôngtrìnhxâydựng.Vậygiấcmơkhôngbaogiờchỉlàmộtdựtính,mộtcảnhcáokhôngthôi,nhưngbaogiờcũnglàmộtdựtính,mộtsựcảnhcáonhờsựcómặt củamộthammuốnvô thức,đãnhậnđượcmột sựphátbiểucótínhcáchcổ lỗbịbiếndạngđểchosựhammuốnđược thựchiện.Mộttrongcácđặctínhcủagiấcmơ,sựthựchiệnhammuốn,làmộtđặctính,bấtbiếnkhôngthayđổi,đặctínhkháccóthểthayđổi,nócóthểlàmộthammuốnnhưngtrongtrườnghợpnàygiấcmơbiểuthịchomộtsựhammuốntiềmtàngtrongngàyđượcthựchiệnnhờsựgiúpđỡcủamộthammuốnvôthức.

Tôi hiểu rõ những điều đó lắmnhưng không biết đã làm cho bạn hiểuđượcchưa?Thựckhóchứngminhquá.Muốnchứngminh,khôngnhữngchúngtaphảiphântíchthựcnhiềugiấcmơmàngoàirađiểmgaigócvànhiềuýnghĩanhất trongquanniệmcủachúngtavềgiấcmơkhôngthểđược trìnhbàygây lòng tincậycủacácbạnkhônggắn liềnvàonhữngđiềusắpnóidướiđây.Khinhiềuphầntrongmộtsựgìlênquanvớinhauthựcchặtchẽ,làmsaochúngtacóthểtìmhiểusâurộngtínhchấtcủamộtphầnmà không cần chú trọng đến những phần khác cũng có tính chấtgiốngnhưthế?Vìchưabiếtgìđếnnhữngđiểmgầngiấcmơnhất,nghĩalànhữngtriệuchứngcủacănbệnhthầnkinh,chúngtađànhphảihàilòngvớinhữngđiểmđãthulượmđược.Tôikểchocácbạnmộtthídụkhácvàđưaramộtđiềunhậnxétmới.

Mộtlầnnữachúngtalạiquaylạigiấcmơvềbavéhátvớigiá1fl50.Tôi

đoánchắcrằngkhichọn thídụđóngay từđầu tôikhôngcómộthậuýnàocả.Bạnbiếtnhữngýtưởngtiềmtàngtronggiấcmơđó:hốitiếcvìđãlấychồngquásớm,ýnghĩrằngmìnhcóthểlấyđượcmộtngườichồngkháhơnnếubiết chờđợi.Bạncũngbiết sựhammuốnnàođã làmchonhữngýđótrởthànhgiấcmơ:lònghamthíchxemhát,bắtnguồnởchỗchorằngmìnhsẽbiếtthêmrấtnhiềusaukhilấychồng.Ngườitabiếtrõrằngđốivớinhữngđứatrẻthìlònghambiếtnàyhướngvềđờisốngtìnhdụccủachamẹ:đólàmộtlònghambiếtcủatrẻconvànếusaunàynócótồntạithìđóchínhlàmộtkhuynhhướngcócộirễtừthuởxaxưatrongthờithơấu.Nhưngtinnhậnđượctrongngàykhôngliêncangìđếnviệcthíchđixemhátcả:nóchỉcótínhchấtgợilênsựhốitiếcthôi.Sựhammuốnđóngay lúcđầukhông thuộchoàn toànvàonhữngý tưởng tiềmtàng và chúng ta không cần biết đến nó trong sự giải thích giấc mơ.Nhưngngaynhữngđiềulàmtráiýmìnhtựnócũngkhôngđủgâyragiấcmơ.Ýtưởng:“Mìnhlấychồngquásớm”thựcralàvôlýchỉcóthểphátsinhratronggiấcmơkhilàmthứcdậysựhammuốnbiếtrõnhữnggìsẽxảyrasaukhilấychồng.Sựhammuốnnàyhọpthànhnộidunggiấcmơ,thay thế cuộc hônnhânbằngmột cuộc đi xemhát và gán chonó hìnhthứccủamộtgiấcmơđó:phảirồi,tôicóthểđixemhátvàbiếttấtcảmọiđiều thườngbị cấmchỉ, trongkhi chịkhông làmđượcnhư thế.Tôi cóchồngrồi,chịcònphảichờ.Vìthếmàtìnhtrạnghiệnthờiđượcthaythếbằngtìnhtrạngtráingượccủanóvàmộtsựđắcthắngngàyxưathaychomộtsựthấtvọnghiệnthời.Cómộtsựhài lòngvìđượcđixemhátbêncạnhmộtsựhài lòngvìđã thắngmộtngườibạnvìbiếtnhiềuđiềuhơnbạn.Chínhsựhàilòngsaugâyragiấcmơrõràng,vànộidunggiấcmơđólàmìnhđixemhátđượctrongkhibạnmìnhchưađượcphépđi.Gắnliềnvàosựhàilòngnàycòncóbaonhiêuphầnkháccủagiấcmơ,nhưngphầnnàychedấunhữngýtưởngtiềmtàng.Sựgiảithíchgiấcmơcầnbỏqua những ý tưởng nặng nề trong giấcmơ chỉ bằng những ám chỉ nóitrongphầntrên.

Làmnhưtrêntôichỉmuốncácbạnđểýđếnnhữngýtưởngtiềmtànggiữmột địa vị quan trọng.Xin các bạn đừngquên rằng: 1) người nằmmơkhôngcómộtýniệmgìvềnhữngýtưởngđócả.2)nhữngýtưởngđórấtdễhiểu,cómạchlạchẳnhoi,nênmớicóthểđượccoinhưnhữngphảnứng tự nhiên của biến cố trongngày phát sinh ra giấcmơ. 3) nhữngýtưởngđócũngcógiátrịnhưbấtcứmộtkhuynhhướngtinhthầnvàhoạtđộngtrithứcnào.Vìthếnêntôigọinhữngýtưởngnàylà“nhữngcáigìcònsótlạitrongngày”vàgánchodanhtừnàymộtýnghĩachặtchẽhơntrước.Sauđócầnphânbiệtnhữngcáigìcònsót lại trongngàynàyvớinhữngýtưởngtiềmtànglà tấtcảnhữngcáigìchúngta thulượmđược

bằngcáchgiảithíchgiấcmơ,cònnhữngcáigìcònsótlạichỉlàmộtphầntrongcácýtưởngtiềmtàngthôi.Cómộtcáigìgópphầnvàonhữngcáigìcòn sót lại trong ngày và cái đó chính làmột sự hammuốnmạnhmẽ,nhưngbịdồnépvàchỉcósựhammuốnnàymớigâyragiấcmơthôi.Tácdụngcủasựhammuốnnàylàmchonhiềuý tưởngtiềmtàngkhácxuấthiện,nhữngý tưởngnàykhôngthểcoi làhợplýcó thểgiải thíchđượcbằngđờisốngkhithức.

Đểhiểu rõ liênquangiữanhữngcáigìcònsót lạivà sựhammuốnvôthức,tôiđãdùngmộtsựsosánh.Doanhnghiệpnàocũngcầncómộtnhàtưbảnbỏtiềnrachitiêuvàmộtnhàthầukhoánđểthựchiệnnhữngsángkiến của anh ta.Sựhammuốnvô thứcgiữmột vai trò củanhà tưbảntrong giấcmơ: chính anh ta cung cấp những nghị lực cần thiết cho sựthànhlậpgiấcmơ.Ngườithầukhoánđượchìnhdungởđâybằngcáigìcònsótlạitrongngàyquyếtđịnhvềmọisựchitiêuvàdùngnghịlựcnày.Nhưng trongmộtvài trườnghợpchínhnhà tưbảncũngcó thểcósángkiến,vànhữngđiềuhiểubiếtcầnthiếtđểthựchiệncũngnhưngườithầukhoáncũngcóthểcótưbảncầnthiết.Điềunàyđơngiảnhoákhíacạnhthựctếcủavấnđềnhưngkhônggiúpchosựhiểubiếtvềlýthuyếtđượcdễdàng.Trongkinhtếhọc,ngườitachiaconngườiduynhấtnàythànhhaingườikhác,mộtvềphươngdiệnnhàtưbảnvàmộtvềphươngdiệnngườithầukhoán:làmnhưthếnàongườitalậplạitìnhtrạngcơbảnsơkhởicủasựsosánh.Trongsựthànhlậpgiấcmơcũngcónhữngýtưởngnhưthế.

Tronglúcnàychúngtakhôngthểđixahơnnữavìcólẽtừlâucácbạnđãthắcmắcvềmộtvấnđềcầnđượcxétđến.Cácbạnsẽhỏi:“Nhữngcáigìcòn sót lại trong ngày có phải cũng có tính cách vô thức như sự hammuốn vô thức cần thiết cho sự thành lập giấcmơ không?Hỏi như thếkhôngcòngìchínhđánghơn,bởivìđólàvấnđềchínhtrongcâuchuyệnnày.Nhưngcáigìcònsótlạikhôngvôthứctheonghĩacủasựhammuốnvôthức.Sựhammuốnthuộcvàomộtvôthứckhác,bắtnguồntrongthờithơấucósựhoạtđộngriêngbiệt.Cầnphânbiệthailoạivôthứcđó,mỗiloạiđềucóýnghĩariêngbiệt.Nhưngchúngtahãychờchotớikhinàoquenvớihiện tượngcủacácchứngbệnh thầnkinhđã rồi sẽphânbiệt.Trướckiangườitathườngtráchchúngtaởchỗchúngtachỉcómộtvôthức thôi.Bâygiờchúng ta sẽnóinhư thếnàonếuchúng tanhận rằngphảicóhaivôthứcmớithoảmãnđược.

Thôihãydừnglạiởđó.Cácbạnchỉmớinghethấynhữngđiềuchưađược

đầyđủ,nhưngchảlàmộtđiệukhíchlệsaokhinghĩrằngnhữngđiềuhiểubiếtcủachúngtacóthểpháttriểnđượcnhờnhữngcôngtrìnhkhảocứucủachínhchúngtahaycủanhữngngườisẽđếnsauchúngta?Vànhữngđiều chúng ta đãhọchỏi đượckhôngphải là nhữngđiềumới lạ vàkỳdiệuư?

Nhữngđiềumơhồvềphêbình

Tôikhôngmuốnrờibỏphạmvigiấcmơmàkhôngnóiđếnnhữngđiểmnghingờvàmơhồchínhtrongnhữngquanniệmmớivừađượctrìnhbày.Nhữngbạnnàochămchútheotôitừđầuhẳnbiếtrõnhữngđiểmnày.

1.Mặcdùchúngtaápdụngđúngkỹthuậtnhưthếnàochăngnữa,nhữngkếtquảthulượmđượccũnghãycònmơhồđếnnỗingườitakhôngthểđingượctừnhữngýtưởngtiềmtàngvềgiấcmơrõràng.Cóbạnchorằngtrước hết, người ta không biết phải hiểumột yếu tố nào đó theo nghĩathông thường hay theo nghĩa tượng trưng vì những đồ dùng để tượngtrưngvẫncógiátrịthựccủachúng.Vìkhôngcómộttiêuchuẩnnàocảnênsựgiảithíchphảiđểtuỳthuộcngườigiảithích.Ngoàiravìcónhữngđiểmtráingượcnhaulẫnlộntrongcôngviệcxâydựng,thànhrangườitakhôngđượchiểutheonghĩaâmhaynghĩadương,theonghĩatrựctiếphaynghĩaphảntrái:đócũnglàmộtđiểmtuỳtheongườigiảithích.Điềuthứba,vì tronggiấcmơcónhiềusựđảongược,người tacó thểcoibấtcứđoạnnào tronggiấcmơnhưmột sự lộnngược.Sau cùng, rất ít khi cótrườnghợpmàchỉcómộtsựgiảithíchthôi:vìcónhiềulốigiảithíchchonênkhóbiếtlốinàođúng.Kếtluậnlàgiớihạncủasựvõđoáncủangườigiảithíchquárộngkhôngphùhợpvớitínhcáchthiếtthựccủanhữngkếtquả.Vàcácbạncóthểchorằngnhữnglầmlẫnkhônghẳnđãtừgiấcmơmàranhưngcóthểbắtnguồnởchỗlầmlẫncủachínhnhữngquanniệmcủachúngta.

Lýluậnđórấtđúngnhưngtôinghĩlàchúngphùhợpvớinhữngđiềukếtluậncủacácbạn,theođóthìtrongsựgiảithíchcónhiềuđiểmướcđoánvànhữngđiểmsaicủaphươngphápchúng tađemdùngkhông thể làmchochúngtatincậyđược.Nhưngnếuthayvìnóiđếnnhữngsựvõđoáncủangườigiảithích,cácbạnnóirằngsựgiảithíchtuỳthuộcvàosựkhéoléo,kinhnghiệmvàsựthôngminhcủangườigiảithíchthìtôichịungay.Ngườitakhôngthểnàogạtbỏyếutốcánhânítnhấtcũngtrongtrườnghợpđứngtrướcmộtsựgiảithíchkhókhănnhưthếnày.Ngườinàygiảithíchđúnghơn,hayhợplýhơnngườikháclàmộtđiềukhôngthểtránhđược,cũngnhưtrongmọikỹthuậtkhác.Trongsựgiảithíchgiấcmơđiềugìcóvẻnhưvõđoánsẽkhôngcòn làvõđoánnữakhingười tacó thểchọn trongnhữngcáchgiải thíchđượcđưa ra cáchnàongười ta coi làthoảđángnhất,vàvứtbỏnhữngcáchgiảithíchkhác,đưavàonhữngdây

liên lạc giữa những ý tưởng trong giấcmơ, giữa giấcmơ và đời sốngngườinằmmơvàvàotìnhtrạngtinhthầncủagiấcmơ.Sởdĩtrongvấnđềgiải thíchgiấcmơcónhữngđiểmchưađượchoànhảochính làvì tínhchấtcủagiấcmơlàmộtcáigìvôđịnhvàngườitacóthểgắnchogiấcmơbấtcứýnghĩanàongườitamuốn.

Tôiđãnóilàcôngviệcxâydựngtronggiấcmơlàmchonhữngýtưởngtiềmtàngphátbiểuradướimộthìnhthứccổlỗgiốngnhưlốiviếttượnghình.Vậymọisựbiểuthịtheolốicổlỗđềubấtđịnh,thườngcóhainghĩalàmchotakhôngthểquyếtđoánnêntheonghĩanào.Sựgặpgỡcủacácđiểm trái nhau trong công việc xây dựng cũng giống như những nghĩaphản trái nhau trong cácngônngữ cổxưa.NhàngônngữhọcR.Abel(1884)thườngnóirằng,khitagặptrongcácngônngữcổnhữngchữcónhiềunghĩa,tađừngchorằngtrongcâuchuyệnnhữngtiếngđóbaogiờcũngcóhainghĩa.Giọngnóivàcửchỉcủangườinóichuyệnđủchỉchotabiếtngườiđốithoạiđịnhdùngnghĩanàotrongcácnghĩađó.Trongchữviết không thể dùng được cử chỉ, người ta thường ghép thêm vào bêncạnhchữhìnhvẽ,khôngđọclênvídụnhưhìnhmộtngườingồixổmhaymộtngườiđứng thẳngbêncạnhchữ“ken” tuỳ theochữđócónghĩa làyếuhaykhoẻ.Dođóngườitatránhđượcnhữngsựhiểulầmmặcdùcórấtnhiềunghĩavàdấuhiệu.

Trongnhữngngônngữcổxưacónhiềuđiểmbấtđịnhkhôngthểcómặttrongnhữngngônngữhiệnnaycủachúngta.TrongmộtvàingônngữDoThái chẳnghạn, chúngchỉ cóphụâmmàkhôngcónguyênâm.Ngườiđọc hay người nghe phải chiếu theo câu nói hay chữ viết mà đoán ranhững nguyên âmvắngmặt.Chữ viết cổAiCập cũng thế vì chúng takhôngbiếttiếngcổAiCậpđọcrasao.ChữviếtthiêngliêngcủaAiCậpcũngcónhữngđiềubấtđịnhnhưthế.Ngườiđọccứtựdoxếpnhữnghìnhảnh từphải sang tráihay từ trái sangphải tuỳ theoýmuốn.Muốnđọcphải tuỳ theo những hình ảnh của những con chim hay súc vật khác.Người viết cũng có thể viết từ trên xuống dưới tuỳ theo quan niệmvềnghệthuật.ĐiềukhóchịunhấttrongchữcổAiCậplàkhônghềviếtchữnàyxachữnọ.Nhữngdấuhiệucứxuấthiệntheomộtkhoảngcáchđềuđều khiến cho người ta không biết rõmột chữ thuộc chữ trên hay chữdưới. Trong chữ viết Ba Tư trái lại giữa hai chữ có một chữ nghiêngchứngtỏhaichữkhácnhau.

ChữviếtvàngônngữTrungHoarấtcổhiệnnayhãycòndùngcho400triệungười.CácbạnđừngcholàtôihiểutiếngTrungHoa.Tôichỉkhảo

cứuvớihyvọng tìm thấynhữngđiểmgiốngnhaunhưnhữngđiềuvừanói,vàtôiđãkhôngbịthấtvọng.NgônngữTrungHoađầyrẫynhữngsựbấtđịnhnhưthếđủlàmchúngtarùngmình.Ngônngữđógồmcónhiềuvầncóthểđọcriêngbiệthaycùngvớinhữngvầnkhác.MộttrongcácthổngữTrungHoacótới400vần.Ngữvựnggồmcó4000chữthànhracóchữcótới10nghĩa,cóchữcóíthơnhaynhiềuhơn.Vìtoànthểkhônggiúpchongườingheđoánđượcngườinóiđịnhnóigì.Ngườitađãđặtrakhôngbiếtbaonhiêulàphươngsáchđểtránhsựhiểulầm.Trongnhữngphươngsáchđócóphươngsáchcầnphảikểviệcghéphaivầnthànhmộttiếngvàđọctiếngđótheobốnthanhâmkhácnhau.Ngônngữđókhôngcóvănphạm.Khôngphânbiệtđượctrongmộtngữxemchữđólàdanhtừhaytínhtừhayđộngtừ,giốngđựchaygiốngcái,sốnhiềuhaysốít.Thờigiannàohaythểnào.Ngônngữchỉcónhữngnguyênliệucũngnhưtiếngnóitrừutượngcủachúngtaphânchiarathànhnhữngnguyênliệubằngcáchxoábỏnhữngsựbiểuthịcácdâyliênlạcgiữanhữngtiếng.TrongtiếngTrungHoamỗikhicóđiềugìbấtđịnh,ngườinghephảidựavàotoànthểmàquyếtđịnhtuỳtheotríthôngminhcủamình.TôighimộtcâutụcngữTrungHoanói từng tiếngmộtnhưsau: ít,nhìn,nhiều,điềukỳdiệu.

Câutụcngữnàykhôngcógìkhóhiểu:nócóthểcónghĩalà:càngtrôngítbao nhiêu càng thấy nhiều điều kỳ diện bấy nhiêu, hay: đối với nhữngngườitrồngcàngít,càngcónhiềuđiềukỳdiệu.Giữahaibảndịchkhácnhauchỉkhácnhauvềvănphạmnaytấtnhiênthựckhóquyếtđịnhxemnêndùngbảnnào.VậymàngườitathườngnóirằngtiếngTrungHoalàthứ tiếng tuyệt hảo trongcôngviệc traođổi tư tưởng.Vậy sự cónhiềunghĩakhônghẳnđãđưađếnsựbấtđịnhtrongngônngữ.

Tuynhiênđốivớisựbiểuthịtronggiấcmơ,tìnhtrạngkhôngđượcchắcchắn như trường hợp của các ngôn ngữ thời cổ. Những ngôn ngữ nàyđượcdùnglàmphươngtiệngiaotiếp,phảiđượchiểubằngcáchnàyhaycáchkhác.trongkhigiấcmơkhôngcầnaihiểucả.Chonênchúngtasẽkhôngngạcnhiênkhi thấygiấcmơcónhiềunghĩa,bấtđịnh,khiếnchochúngtakhôngthểquyếtđịnhmộtcáchchắcchắn.Kếtquảđộcnhấtchắcchắnthulượmđượctrongsựsosánhnàylànhữngsựbấtđịnhnói trênluôncómặttrongmọicáchdiễntảtrongthờicổ.

Chỉcókinhnghiệmlàmđilàmlạinhiềulầnmớigiúpchotathựcsựhiểurõgiấcmơ.Theoýtôi,tínhbấtđịnhnàykhôngđưachúngtađixađượcvàcôngtrìnhkhảocứucủanhiềunhàkhoahọckhácđãchứngtỏrằngtôi

nóiđúng.Nhữngngườikhôngchuyênmônthường tỏvẻcoi thường,biquantrướcnhữngsựkhókhănvàtínhbấtđịnhcủanhữngcôngtrìnhkhoahọc.Tháiđộđóthựcbấtcông.Nhiềungườitrongcácbạnchắckhônglạgìkhithấymộttìnhtrạngbiquankhinhkhinhưthếkhingườitagặpkhókhăn trong việc đọc các tấm bia trong thành Babylone. Có một thờinhữngngườiđọccáctấmbianàybịcoilànhữngtayđạibịpvàcôngtrìnhcủahọlàcảmộtsựlườnggạt.Nhưngđếnnăm1857,HộihoànggiakhảocứuvềÁchâuđãlàmmộtcuộcthínghiệmcótínhchấtquyếtđịnh.Hộinàyyêucầubốnnhàchuyênmônnổidanhnhấtthờiđógửiđếnchomìnhbốnbảndịchcủamộttấmbia.Mỗibảnđềuđựngtrongphongbìdánkín,rồisaukhimởbốnphongbìđóraHộicóthểtuyênbốrằngcảbốnđềuphùhợpvớinhữngđiềuđãtìmraquảlàcôngtrìnhđọcbiacủahọđãđạtđượcnhững tiếnbộđángkể.Những lờichếgiễucủabọnngườiưabàibácnhờđómớidịuđivàcôngviệcđọcbiamớicàngngàycàngtiếntriểuđược.

2.Có nhiều bạn cho rằng, những giải phápmà chúng ta bắt buộc phảichấp nhận thường có tình cách gượng ép, giả tạo, không đúng chỗ vànhiều khi khôi hài.Tôi kể cho các bạn nghemột câu chuyệnmới nhấtthuộc loại này.TạiThụySĩmột ôngGiámđốcmộtĐại chủngviện bịcáchchứcvìđãkhảocứuPhântâmhọc.Tấtnhiênôngtaphảnđốidữđội,một tờbáoởBerne,kinhđôThụySĩđãđăngbảnáncủacácnhàchứctránhhọc đường.Tôi tríchmột vài đoạn dính dángđếnmônPhân tâmhọc:“Cónhiều thídụ lấy trongcuốnsáchcủabácsĩPfisterđángđượcchúýđếnvìtínhcáchgiảtạovàcầukỳ.QuảlàmộtđiềukỳkhôikhithấymộtôngGiámđốcĐạichủngviệnchấpnhậnnhữngđiềuđómàkhôngcómột lời phê bình chỉ trích nào”. Họmuốn chúng ta coi những lời phêphánnàylànhữnglờicủamộtvịthẩmphánvôtư.Chúngtahãyxétkỹlờiphêphánnàyvớihyvọnglàthêmmộtchútsuynghĩvàmộtchútkhảnăngnữacũngchẳnghạigì.

Quả thực làmộtđiều thúvịkhi thấy loàingườichỉcầndựavàonhữngcảmnghĩđầutiêncủamìnhthôimàcũngdámđưaranhữnglờiphêphánrấtnhanhchóngvàquảquyếtvềmộtvấnđềgaigócnhưvấnđềtâmlývôthức.Họchorằnglờigiảithíchcủachúngtacóvẻcầukỳ,gượngép,họkhôngthíchnênchongayrằnglờiđósai,chảcógiátrịgìcả.Khôngmộtphútnàohọnghĩrằngnếunhữnggiảithíchnàycóvẻgượngépvàcầukỳ,tấtnhiêncũngphảicónhữnglýdogìchắcchắnmàmọingườicần tìmhiểu.

Kếtquảchínhtrongviệcgiảithíchnàylàsựdichuyểnvàsựdichuyểnlàmộtphươngtiệnmạnhnhấtgiúpchosựkiểmduyệthoạtđộng.Sựkiểmduyệtdùngphươngtiệnnàyđểtạoranhữngcáigìdùngthaythếsựviệcmàchúngtagọilàsựámchỉ.Nhữngsựámchỉnàythườnggắnliềnvàomột thực chất bởi một số các sự liên tưởng, thực chất này là thể nàochúngtacũngchưabiếtđượcrõràng.Chỉcóđiềurằngđólàtấtcảnhữngđiềugìngườitacầngiấugiếm.Khicónhữngđiềucầngiấugiếmchúngtakhôngthểchờđợitìmthấychúngởnơichúngphảicómặt.NhữnguỷbankiểmsoáttạibiêngiớingàynaylâuhơnnhữngnhàchứctráchhọcđườngThuỵSĩnhiều.Muốntìmcáctàiliệuvàhìnhvẽngườitakhôngchỉlụcsoátcáctúivàcặpdamàcònphảixétcảnhữngnơikhôngchờđợinhấtnhưnhữnggótgiầyhailớp.Nếuhọtìmrađượcnhữngđồquốccấmbằngnhữngcáchkhámxéttỉmỉđóthìsựchịukhócủahọquảkhôngphảilàvôích.

Dùgiữayếu tố tiềm tàngvàđiều thay thếnó tronggiấcmơrõ ràngcónhữngliênquanrấtxavời,kỳlạ,khithìkhôihài,khithìkhéoléo,chúngtacũngchẳnglàmgìkháchơnlàlàmtheođúngnhữngkinhnghiệmdonhững giấc mơ cung cấp mà chúng ta đã không tự mình tìm ra đượcnhữnglờigiảiđáp.Rấtítkhichúngtatựmìnhtìmđượccáchgiảithíchmộtgiấcmơ;khôngmộtaicóthểtựmìnhtìmrađượcliênquangiữamộtyếutốtiềmtàngvàđiềuthaythếchoyếutốnàytronggiấcmơrõràng.Cókhinhờmộtýkiếnđộtnhiênnảyratrongđầu,ngườinằmmơchotabiếtdễdàngliênquanđó,cókhichúngtađượccungcấpđủtài liệuđểgiảithích.Nếungườinằmmơkhôngchịugiúpthìchúngtasẽkhônglàmsaohiểuđượcmộtvàiyếutốtronggiấcmơrõràng.Tôikểchocácbạnnghemộtcâuchuyệnmớixảyra.Mộtthânchủcủatôibịmấtchatronglúcđangđiềutrị.Bàtatìmđủmọicáchlàmchochasốnglại.Trongmộtgiấcmơbà ta thấychahiệnravàbảo:“Bâygiờ làmườimộtgiờmườilăm,mườimộtgiờrưỡi,mườihaigiờkémmườilăm”.Bàtagiảithíchsựkiệnnàybằngcáchnói rằng thuởcònsinh thờingườicha rất thíchcácconvềđúnggiờăncơm.Giữakỷniệmnàyvàyếutốtronggiấcmơtấtnhiênphảicómột liênquangìdùchúngtakhôngthểdựavàokỷniệmnàyđểbiếtrõyếutốkiabắtnguồntừđâu.Nhưngtrongkhichữachạy,tôinghingờrằngcómộttháiđộphêbìnhchỉtríchnàođóđốivớingườichayêuquýcódínhdángđếnsựphát sinh ragiấcmơ.Bànằmmơkểchochúng tanghe,cómột lần trongcâuchuyệnvềvấnđề tâm lý,bà tacónghemộtngườibàconnói:“Ngườicổsơ(derUrmensh)sốnglại trongmỗichúngta”.Câunóinàygiúpchúngtahiểuđượctháiđộcủabàkhách.Đó làmộtcơhội rất tốtchobà ta làmchochasống lại.Bà tabiếncha

thànhmộtngườicủathờiđại(homedeI’heure,Urmensch),dođóngườichamớicứmườilămphútlạibáogiờmộtlần.

Trongcâuchuyệnnàycóđiềugìlàmtanghĩđếnmộtlốichơichữ.Nhiềukhingườitachorằngngườigiảithíchgiấcmơmuốnchơichữtrongkhisựthựcngườichơichữchínhlàngườinằmmơ.Trongnhiềuthídụkhácchúngtakhôngthểbiếtrõđólàmộtlốichơichữhaymộtgiấcmơ.Chúngtađãgặptrườnghợptươngtựnhưthếtrongmộtvàisựlỡlời.Mộtngườinằm mơ thấy mình ngồi cùng ông bác trong một chiếc xe hơi (xe tựđộng).Theoôngtathìgiấcmơđócóýnghĩalàôngtađãtựmìnhthoảmãn tình dục củamình không cần sự giúp đỡ của người khác (do chữantoérotismechơichữvớiautômbilecónghĩalàxetựđộnghayxehơi).Cóphảiôngnàymuốnnóiđùavànóirằngmìnhnằmmơtrongkhithựcsựchỉmuốnchơichữkhông?Tôikhông tinnhư thế.Theoý tôiông taquảđãnằmmơ thực.Nhưngdođâumàcó sựgiốngnhaugiữaviệc tựthoảmãnvềtìnhdụcvớichiếcxehơi?Câuhỏinàyđãlàmtôisuynghĩrấtlâuvàkhảocứuthựckỹcàngvềsựchơichữ.Saucùngtôiđiđếnkếtluậnlàđãcómộtloạtýtưởnghữuthứclenlỏivàotrongvôthứcvàtáixuấthiệndướihìnhthứcmộtsựchơichữ.Chịuảnhhưởngcủavôthức,nhữngýtưởnghữuthứcnàychịutácdụngcủasựdichuyểnvàcôđọngtrongcôngviệcxâydựnggiấcmơvàsựchơichữ.Nhưnggiấcmơchơichữkhônggâychongườitacáikhoáicảmnhưmộttròchơichữthựcsự.Tạisaolạinhưthế?“Giấcmơhítừ”khônglàmchotacười, trái lạichỉlàmchotadửngdưng.

Vềđiểmnàychúngtatiếnđếngầnlốiđoánmộngngàyxưa.Tôikểchocácbạnnghemộtcâuchuyệnđoánmộngnàyvìtínhlịchsửcủanó.GiấcmơcủaĐạiđếAlexandređượcPlutarquevàArtémodoreởÊphesekểlại.TronglúccôngpháthànhTyr,ĐạiđếAlexandrenằmmơthấymộtconquỷ nhảy nhót trước mặt mình. Thầy bói Aristadre đoán rằng thế nàothànhTyrcũng thất thủvìphân tíchchữsatyros (conquỷ) ra,người tathấycónghĩalà:thànhTyrthếnàocũngthuộcvềông.QuảnhiênvềsauthànhTyrbịhạthực.Sựgiảithíchnàycóvẻnhưgiảtạonhưngđúngtừđầuđếncuối.

3.Cácbạnsẽngạcnhiênkhithấyrằngngaycảnhữngngườichuyênkhảocứuvềphântâmhọcvàsựgiảithíchgiấcmơcũngnhằmphảnđốiquanniệmtrêncủachúngtavềgiấcmơ.Sựlầmlẫnnàyđãđưađếnnhiềuđiềusailầmrấtgầnquanniệmcủayhọcvềgiấcmơ.Mộttrongcácđiềuđóchorằnggiấcmơchỉlàmộtmưutoanthíchứngvàohiệntạivàgiảiquyết

các việc trong tương lai, nghĩa là giấcmơ có khuynh hướng khảo cứutương lai để tổ chứchiện tại (A.Macder).Chúng tađã códịp chứng tỏrằngquanniệmnàylẫnlộngiấcmơrõràngvớinhữngýtưởngtiềmtàngnghĩalàchútrọngđếncôngviệcxâydựngtronggiấcmơ.Vìmuốnbiểuthịchođờisốngtinhthầnvôthứccóchứađựngnhữngýtưởngtiềmtàngnênquanniệmnàykhôngmớimẻmàcũngkhôngđầyđủ,vìngoàisựxâydựngtươnglaira,sựhoạtđộngtinhthầncònlàmnhiềuviệckhácnữa.Vìmộtsựlầmlẫnđángtiếchơnnữa,ngườitađãchorằngđằngsaugiấcmơbaogiờcũngcóýtưởngchếtchóc.Tôikhônghiểungườitađịnhnóigìtrongcôngthứcnàynhưngchắcchắnlànóbắtnguồnởchỗngườitalẫnlộngiấcmơvàcátínhcủangườinằmmơ.

Tôikểchocácbạnnghemộtcâuchuyệnnữađểchứngtỏrằngcóngườithườngchorằnggiấcmơcóthểđượcgiảithíchbằnghaicách:mộtcáchcótínhchấtphântâm,mộtcáchtheokinhthánhkhôngbiếtgìđếnsựcómặtcủacácsựhammuốn,chỉnóiđếnnhữnghoạtđộngtinhthầncaocấpthôi.Tấtnhiêncũngcónhữnggiấcmơ loạinàynhưngđóchỉ lànhữngtrườnghợpđặcbiệtkhôngthểcoilàcótínhchấtchung.Theođiềuhọnói,chúng takhông thểnàoquanniệmrằnggiấcmơ lạicó thểcó tínhchấttìnhdụcvàlàsựgặpgỡcủagiốngđựcvàgiốngcáiđược(A.Adler).Tấtnhiêncũngcómộtvàigiấcmơnhưthếvàsaunàybạnsẽbiếtchúngchỉlànhữngtriệuchứngloạnthầnkinh.Tôikểranhữngsựtìmtòimớivềtínhchấtgiấcmơnóitrênđểcácbạnbiếtmàđềphònghayítnhấtcũngđểbạnbiếtrõýkiếntôivềvấnđề.

4.Ngườitađãtìmcáchlàmgiảmgiátrịkháchquancủanhữngcôngtrìnhnàybằngcáchchorằngnhữngngườibình thường thuxếpsaochogiấcmơ củamình hợp với ý kiến của các bác sĩ: người cho rằngmình cónhững giấcmơ về quyền lực, người cho rằngmình có những giấcmơsốnglạisaukhidãchếtthực,(W.Setkel).Nhưnglýluậnnàykhôngcònmộtchútgiátrịgìkhimọingườithấyrằngtrướckhikhoahọcphântâmrađời,ngườiđờiđãnằmmơrồivàngaycảkhikhoahọcđóđãrađờithìbaogiờngườitacũngnằmmơrồimớiđếnhỏinhàphântâmhọcvềgiấcmơ.Nhữngsựkiệndoquanniệmnàyđưararấtdễhiểuvàkhônglàmhạigìchothuyếtvềgiấcmơcả.Những“cáigìcònsótlạitrongngày”phátsinhragiấcmơthườngbắtnguồnởđờisốngconngườikhihọthức.Nếunhữnglờinóivềđềnghịcủabácsĩcómột tầmquan trọngnàođốivớiconbệnh,nhữnglờinàycũngchẳngkhácgìnhữngcáigìcònsótlạitinhthần,chẳngkhácgìnhữnghammuốnchưađượcthoảmãn,cũngcótácdụngchẳngkhácgìnhữngsựkíchđộngcơthểảnhhưởngđếnngườinằm

mơ trong lúc ngủ. Cũng như những yếu tố kích động giấc mơ khác,nhữngýtưởngdothầythuốcgợiracũngcóthểxuấthiệntronggiấcmơrõrànghaytrongnhữngýtưởngtiềmtàng.Chúngtabiếtlàchúngtacóthểtạoragiấcmơvànhữngvậtliệugiúpchogiấcmơpháthiện.TrongtrườnghợpnàyngườithầythuốccũngkhônglàmgìkháchơncôngviệccủathínghiệmviênMauryVoldkhiôngnàyđặtchântaycủangườinằmngủtheomộtchiềuhướngnàođóđểgâyragiấcmơnhưýmuốn.

Chúng ta có thể gợi ra cho người nằmmơđối tượng của giấcmơ chứkhôngthểảnhhưởnggìđếnnhữngđiềungườiđósắpmơ.Sựhoạtđộngcủacôngviệcxâydựngvàsựhammuốnvôthứckhôngchịuảnhhưởnggìtừbênngoàivào.Khảosátnhữngsựkíchđộngcơthểgiấcmơthườngđượctỏrõ trongphảnứngthểxác.Dođólờibàibácnói trênvềgiá trịkháchquancủanhữngcôngtrìnhkhảocứuvềgiấcmơbắtnguồnởchỗđãlẫnlộngiấcmơvớinhữngvậtliệuxâydựnggiấcmơ.

Đólàtấtcảnhữngđiềutôimuốntrìnhbàycùngcácbạnvềgiấcmơ.Chắccácbạncũngđoánrằngtôibỏsótrấtnhiềuđiều.Sởdĩcósựthiếusótđólà vì giấc mơ còn liên lạc chặt chẽ với những chứng bệnh thần kinh.Chúngtakhảosátgiấcmơvớimụcđíchsửasoạnchoviệckhảosátcácchứngbệnhthầnkinh.Điềunàyhợplýhơnlàviệcđểchuẩnbịchoviệckhảosátgiấcmơ.Giấcmơcó thểgiúphiểuđượccácchứngbệnh thầnkinh.Tráilạichúngtachỉhiểugiấcmơmộtcáchhoànbịhơn,chitiếthơnnếuchúngtahiểurõvềchứngbệnhthầnkinh.

Tôikhôngbiếtcácbạnnghĩgìvềvấnđềđónhưngphầntôi,tôikhônghềhốitiếckhidànhthựcnhiềuthìgiờchosựkhảosátgiấcmơvàyêucầucácbạnchútrọngđặcbiệtvềvấnđềgiấcmơ.Khôngcómônhọcnàocóthểgiúpchochúngtamộtýniệmđúnghơnvềmônphântâmhọc.Muốnchứngtỏrằngnhữngtriệuchứngcủabệnhthầnkinhcóýnghĩa,cóíchlợichotatrongviệctìmhiểungườibệnh,cóthểgiảithíchđượckhikhảosátđờisốngngườibệnh,cầnphải làmviệctrongnhiềutháng,cókhinhiềunăm.Tráilạichỉcầnlàmviệcmộtsốgiờthôicũngđủhiểuđượcgiấcmơ,nhữngtiềnđềcủamônphântâmhọcvềtínhcáchvôthứccủacáchoạtđộngtinhthần.Xemchúngchịunhữngảnhhưởngkhuynhhướngnàovàchúnghoạtđộngrasao.Vànếuchúngtacóthểthêmvàotínhcáchtươngđồnggiữagiấcmơvàbệnhthầnkinh,mộtsựbiếnđổinhanhchóngkhiếnchongươinằmmơtrởthànhmộtngườithứctỉnh,biếtđiều,thìchúngtacó thể chắc chắn rằng căn bệnh thần kinh cũng chỉ là sự suy sụp củanhữngliênquanthôngthườnggiữanhữngđộnglựckhácnhautrongđời

sốngtinhthần.

Phầnthứba:Thuyếttổngquátvềchứngbệnhthầnkinh

Phântâmhọcvàthầnkinhhọc

Tôisungsướngkhilạiđượctiếptụccâuchuyệnvớicácbạn.Trướcđâytôiđãnóichocácbạnnghevềquanniệmphântâmhọccủacáchànhvisailạcvàgiấcmơ.Ngàynaytôimuốncácbạnlàmquenvớinhữnghiệntượng chứng bệnh thần kinh, những hiện tượng này có hơnmột điểmtươngđồngvớinhữnghànhvisailạccũngyêucầucácbạncómộttháiđộnhưđốivớicáchiệntượngtrên.Trướcđâytôikhônghềtiếnthêmmộtbướcnàotrướckhiđượcsựđồngýcủacácbạn;tôiđãthảoluậnnhiềuvàđãgiảihếtnhữngđiều thắcmắccủabạn; tôiđã tincậyởcácbạnvà lẽphảicủacácbạnđểtiếnđượcnhữngbướctiếnquyếtđịnh.Ngàynaysựviệckhôngthểxảyranhưthếnữa,bởimộtlẽrấtthường:Hànhvisailạcvàgiấcmơđốivớicácbạnkhôngphảilànhữnghiệntượngxalạgì,cácbạncóthểcũngcónhữngkinhnghiệmgiốngnhưcủatôi.Nhưngphạmvichứngbệnhthầnkinhđốivớicácbạnhoàntoànmớilạ.Nếukhôngphảilàthầythuốccácbạnchẳnglàmsaobiếtthêmđượcgìngoàinhữngđiềutôinóichocácbạnnghe,trongkhisựphánđoánchỉcógiátrịkhingườiđưaraphánđoánđóquenthuộcvớicácvậtliệuđượcđưaraánhsáng.

Tuynhiêncácbạnđừngchorằngtôisẽnóichocácbạnnghenhữngđiềucótínhgiáođiều,tôicũngkhôngbắtbuộccácbạnphảiđồngývớitôivôđiềukiện,nếucácbạntưởnglầmthìsẽxảyranhiềuđiềutaihạilắm.Tôikhônghềcóýmuốnbắtbuộcaicôngnhậnnhữngđiềumìnhnói,tôichỉmuốnkíchthíchcácbạn,làmtannhữngthànhkiến.Khinàovìthiếuthốntàiliệumàbạnkhônggiảiquyếtđượcvấnđềgì,bạnđừngvộitin,hayvứtbỏýtưởngnàyhayýtưởngkhác.Cácbạnchỉcầnngồinghevàlĩnhhộinhữngđiềunghenói.Cóđượcvàiđiềutintưởngđâuphảilàchuyệndễ,nhữngđiềunàođếnvớimìnhmộtcáchquádễdàngthườnglànhữngđiềuchẳngcógiátrịgì.Chỉcónhữngngườinàodàycônglàmviệcđêmngàytrongbaonhiêunămròng rã, tựmình làmđi làm lạibiếtbaonhiêu thínghiệmcánhânmớimẻ,kỳthúmớicóquyềntựcholàmìnhbiếtđượcnhiều điều. Về phương diện trí thức, những quan niệm hấp tấp, chớpnhoáng,nhữngsựphánđoánvộivàngdùngđượcgì?Nhữngtiếngsétáitìnhchỉcótrongphươngdiệntìnhcảmthôi.Chúngtakhôngđòihỏithânchủcủa chúng ta tin tưởngvào sựhiệunghiệmcủaphươngphápphântâmhọc,hayđứngvềphíachúngta.Nếuhọlàmnhưthếchúngtasẽbịnghingờ,chúngtachỉyêucầuhọcómộttháiđộbiquankhoanhoà.Vậy

cácbạnhãythửđểchothấmdầntronglòngmìnhnhữngýniệmvềphântâmnàođónhữngquanniệmkhácnhaunàyhoàhợpvớinhau, liênkếtvớinhauđểhợpthànhmộtquanniệmcuốicùngcótínhquyếtđịnh.

Ngoài racácbạnkhôngnêncho rằngđiều tôi trìnhbàyvớicácbạnvềphân tâm học cómột tính cách vụ lợi nào. Đó chỉ làmột sự kiện bắtnguồnởthựcnghiệm,mộtsựquansáttrựctiếphayhậucủanhữngcôngtrìnhquansáthaythựcnghiệmnày.Chínhnhữngtiếnbộđạtđượctronglĩnhvựckhoahọcsẽgiúpchúngtabiếtnhữngcôngtrìnhkhảocứucủachúngtađãđầyđủchưa,cóhợplýkhông.Riêngtôi,dựavàocuộcsốngkhádàivàhaimươilămnămkinhnghiệm,tôicóthểcamđoanvớicácbạnlà tôiđãphải làmviệcrấtcầncùmớicó thểcóđượcmộtmớkinhnghiệmxãhội,quanđiểmcủatôivềmônphântâmhọc.Tôiluônluôncócảmtưởngrằngnhữngđốithủcủatôikhôngnhậnranhữngđiềuđó,vàchorằngnhữngýkiếncủatôichỉlànhữngýkiếnchủquancóthểchốngđốiđượcdễdàng.Tôiquảthựckhônghiểutháiđộnày.Cóthểlàcácthầythuốcngạikhôngmuốngiaothiệpquáthânmậtvớinhữngthânchủmắcbệnhthầnkinhcủahọ,khôngthèmchúýđếnnhữnglờihọnóinênkhôngthểlợidụngđượcnhữngđiềunàyđểtìmranhữnghiểubiếtcógiátrongviệctrịliệu,khôngthểđưarađượcnhữngđiềuquansátgiúpchohọđạtđượcnhữngkếtluậncótínhcáchtổngquáthơn.Tôisẽcốtránhkhôngđảđộngđếnnhữngsựcãivãvôíchtrongphạmvinhữngbàihọcnày.Tôikhôngtinlàbútchiếncóthểdùngđượcviệcgì.BútchiếnchỉlàconđẻcủalốilýluậngiáođiềungàyxưacủangườiHyLạp,sởdĩkhôngthànhcôngvìngườitađãquáchútrọngđếnlốibiệnchứng.Riêngtôi,tôichorằngnhữngcuộcbútchiếntrongphạmvikhoahọcchảđưađếnkếtquảgì, cụ thể nhất là chúng thường có khuynh hướng đề cao cá nhân. Từtrướctớinay,tôichỉcóthảoluậngaygovớimộtnhàbáchọcthôi,đólànhàbáchọcLowenfeldởMunichvàkếtquảcủacuộc thảo luậnđóđãlàmchochúngtôitrởthànhhaingườibạnsaukhiđãlàđốithủcủanhau.Vìkhông tin rằngnhữngcuộcbút chiến saunàycũngđưađếnkếtquảkhảquannhưthếnêntôiđãkhônglàmlạicuộcthínghiệm.

Cácbạncóthểchorằngtháiđộlẩntránhnhữngcuộcbútchiếnnhưthếchứngtỏlàmìnhkhôngđủlýlẽđểbàochữa,haymộttháiđộngoancố.Tôitrảlờinghivấnđólàmộtkhingườitađãdàycônghọchỏikhảocứuđểđưa ramột quanniệmkhoahọc, người ta cóđủ canđảmđể tựbàochữavàgiữnguyênquanđiểmcủamìnhchốnglạivớibấtcứtrởlựcnào.Tôicũngcầnthêmrằng,tôiđãnhiềulầnhoànbịquanđiểmcủatôi,nhiềulầnthayđổiýkiếnvàlầnnàocũngcôngbốnhữngsựthayđổiđócông

khaitrướcmắtmọingười.Hậuquảcủasựthànhthựcđórasaocácbạncóbiếtkhông?Cóngườikhônghềchútrọngđếnnhữngđiềuthayđổiđóvà tiếp tụcchỉ trích tôivềnhữngquanđiểmmàtôikhôngcòngiữnữa.Ngườikháclạichorằngthayđổinhưthếchứngtỏlàngườitakhôngthểtincậynơitôiđược,vìkẻnàoluônluônthayđổiquanniệmcủamìnhthìkhôngđángđượctincậyvànhữngđiềuthayđổinàycũngchẳngcógiátrịgì hơn nhữngđiều đưa ra từ trước.Nhưngkẻ nào cứgiữ nguyênquanniệmcủamìnhtừđầuđếncuốilạibịchínhnhữngngườiđócholàngoancố,cứngđầucứngcổ.Đứngtrướchai tháiđộđó, tôi thấychẳngcòngìkháchơnlà“đườngtatacứđi”.Tôinhấtđịnhcứtiếptụcconđườngđãvạchsẵn,khôngcóđiềugìngăncấmtôithayđổimộtvàiquanđiểmtuỳtheođà tiến triểncủakhoahọc,mặcdùvẫngiữnguyênnhữngý tưởngcănbảntrongmônphântâmhọc.

Tôicóbổnphậntrìnhbàychocácbạnnghevềquanđiểmcủamônphântâmhọcvềcáchiệntượngnáoloạnthầnkinh.Tôisẽnóiđếnnhữngđiểmtương đồng và trái ngược giữa những hiện tượng này và những hiệntượngđãhọcphầntrên.Lấythídụvềmộttriệuchứngthườngcótrongsốthânchủ,chúngtasẽkhôngđểýđếnnhữngđiềukhổnãotrongphântâmhọckhôngthểbảothânchủcủahọlàhọchẳngcóbệnhtậtgìhếtrồichohọmộtliềuthuốcbổ.Mộttrongcácbạnđồngnghiệpcủatôikhiđượchỏivềtháiđộnêncóđốivớicácthânchủđãtrảlờilà“tôiyêucầuhọtrảtôimộtsốtiềnlàbaonhiêuđó”.Vìthếchonênnhữngbácsĩhànhnghềphântâmhọcthườngkhôngcónhiềuthânchủ.Cửaphòngkhámbệnhcủatôithườngbọcbằng cao suvà cóhai lần cửa.Làmnhư thếkhôngphải làkhôngcóýnghĩađâu.Kháchhàngvàophòngkhámbệnh thườngquênđóngcửaphòng.Tôi luônluônnhắchọphảiđóngcửaphònglạibấtkểđịavịcủahọtrongxãhộirasao.Đóquảlàmộtđiềukhóchịuvìphầnlớnhọlànhữngngườitừtrướctớinaychưahềgiơtayrasờvàoquảđấmcửabaogiờ,vìhọluônluôncóngườimởcửachohọravào.Nhưngdùsaotôilàmthếvẫn làphảivìkẻnàovàophòngmàkhôngđóngcửa thường lànhữngkẻ khôngđược giáo dục hẳn hoi và chúng ta không có lý do gìgượngnhẹđốivớihọ.Cácbạnđừngvộiphánđoántrướckhibiếtrõcâuchuyện.Thânchủchỉkhôngđóngcửaphòngkhitrongphòngđợikhôngcó ai cả thôi.Nhưng khi trong phòng đợi có người là thế nào họ cũngđóngcửarấtkỹ,vìhọkhôngmuốnchongườikhácngheđượcnhữngđiềuhọsắpnóivớiôngthầythuốc.

Như thế tức làviệc thânchủkhôngđóngcửaphòngkhámbệnhkhôngphải làviệcngẫunhiên,khôngphải làkhôngcóýnghĩa,khôngphải là

khôngcómộttầmquantrọngnàođó.Thânchủthườnglànhữngngườimuốnnổi tiếng,muốnđượcngườiđời sănsóc.Họ thườnggọiđiệnhỏitrướcxemcó thểđếnvàogiờnàovà tưởng tượngnhưcóhàngdãydàingườiđangđứngchờtrướccửaphòngkhámbệnh.Nhưngkhiđếnnơihọchỉgặpmộtcănphòngtrốngrỗng,đồđạcrấttầmthường.Họbựcmình,tỏvẻkhinhthườngôngthấythuốcbằngtháiđộkhôngthèmđóngcửacóvẻnhưmuốnbảothẳngôngthầynày:“Đóngcửalàmgìkhichẳngcómanào trong phòng đợi”, rồi trong lúc khám bệnh họ thường tỏ vẻ vô lễngangbướng.

Phântíchtháiđộnày,chúngtakhôngbiếtgìhơnnhữngđiềuđãbiếtrồi,nghĩalàtháiđộđókhôngphảingẫunhiên,màcómộtýnghĩa,lệthuộcvàomộttoànthểtinhthầnnhấtđịnh,dấuhiệucủamộttrạngtháitinhthầnquantrọng.Khôngmộtthânchủnàolạithúnhậnrằnghọcóýmuốntỏravôlễvớiôngthầythuốc,điềuđóchứngtỏrằnghọkhônghềcóýthứcvềviệcmìnhlàm.CóthểcóngườithúnhậnrằnghọđãthấtvọngkhinhìnthấycănphòngđợivắngnhưchùabàĐanh,nhưngđiềuchắcchắnlàhọkhôngýthứcvềtháiđộcủahọ.

Tôi so sánh thái độ này vớimột điều quan sát được nơimột thân chủkhác.Sựquansátnàyhếtsứcmớimẻcóthểđượckểlạimộtcáchvắntắttuytrongmônphântâmhọcnhiềukhikhólòngtránhđượcnhữnglốikểchuyệndàidòng.

Mộtsĩquantrẻtuổiyêucầutôichữabệnhchobàmẹvợ.Bànàytuysốngtrongmộthoàncảnhhếtsứcsungsướngnhưngvẫnđầuđộccuộcsốngcủamìnhvàcủangườikhácbằngmộtthiênkiếnchẳngcónghĩalýgì.Bàtakhoảngchừng53tuổi,còngiữđượcvẻđẹpngàyxưa,dángđiệuniềmnở,dễchịu,vuivẻ,giảndị.Bàkểchotôinghechuyệncủabà,bàsốngrấtsungsướngbêncạnhchồng,mộtôngGiámđốcmộtcơxưởng,bàchảcóđiềugìphànnànvềtháiđộcủachồngđốivớimình.Haingườilấynhauvìtìnhđã30nămnay,khônghềxảyracãicọ,ghentuônggì.Haingườiconđãlậpgiađình,ngườichồngchưahềcóýđịnhvềhưu.Nhưngcáchđâymộtnămcómộtviệckhôngtưởngtượngnổixẩyra.Bàtanhậnđượcmột bức thư nặc danh tố cáo chồng bà dan díu vớimột người con gáikhác.Hạnhphúcgiađìnhbắtđầutanrãtừkhiđó.Cuộcđiềutrachobiếtcómột chịbồiphòngcủabàghét cayghétđắngmộtngườibạncũ tuycũngsinhratronghoàncảnhnghèonànnhưmìnhnhưngđãthànhcônghơnmình, thay vì đi ở đợ nhưmình người bạn này đã học hỏi và trởthànhmộtngườithưkýtrongxưởngcủachồngbàchủ.Tổngđộngviên

đãthuhútramặt trậnmộtsốnhânviên trongxưởngngườibạn trởnênmộtnhânvậtquantrọng,đượcănởngaytrongxưởng,giaothiệpvớicácôngtaitomặtlớnđượcmọingườitrọngvọng.Mụhầuphòngtứcbựctìmhếtcáchnóixấungườibạncũ.Mộthômnhândịpmộtôngkháchlythânvớivợ,đangsốngchungvớitìnhnhânđếnchơi,bàchủnóichomụhầuphòngnghelàởđịavịbàtachắcbàtakhôngchịunổicảnhchồngcótìnhnhânnhưthế.Sánghômsaubàtanhậnđượcbứcthưnặcdanhnóitrên.Bàtađồchừngtácgiảbứcthưchínhlàmụhầuphòngvìbàbiếtmụnàyghétcayghétđắngcôthưký.Nhưngbàtavẫnbịcáithưđóámảnh,bànổi trận lôiđình,xỉvảchồng rất thậm tệ.Ôngchồng tươi cười cố trấntĩnhvợ,nhờhaivịbácsĩ tronggiađìnhvàởxưởngđến trấn tĩnhgiúpmình.Mụ hầu phòng bị đuổi, người thư ký vẫn giữ nguyên địa vị cũ.Ngườivợluônluôntuyênbốrằngmìnhkhôngcònnghingờgìvàkhôngđểýđếnbứcthưnữa.Nhưngđóchỉlàbềngoài,mỗikhinghenóiđếntênngườicongáihaygặpngườinàyngoàiphốlàbàtalạinổitrậnlôiđìnhghentuông,bựctức.

Câuchuyệnnhưthếđó,chảcầnphảicónhiềukinhnghiệmvềthầnkinhmớithấylàbàtaluônluôntìmcáchgiấugiếmtìnhcảmthựccủamìnhvàtrongthâmtâm,bàtakhônghềrứtbỏđượclòngtinnơibứcthưnặcdanhkia.

Tháiđộcủanhàthầnkinhhọcđứngtrướcsựviệcnàyrasao?Tháiđộnàykháchẳnvớitháiđộđốivớithânchủkhôngđóngcửaphòngkhámbệnh.Nhà thầnkinhhọckhôngcho tháiđộkhôngđóngcửa làquan trọngvềphương diện tâm lý, đó chỉ là một sự ngẫu nhiên. Nhưng đứng trướcngườiđànbàghentuôngnàythìkhác.Hànhđộngcủangườinàykhôngquantrọng,nhưngtriệuchứngcủacănbệnhmớiđángđểý.Vềphươngdiệnchủquan,triệuchứngnàylàmchongườiđànbàđauđớnkhổsở;vềphươngdiệnkháchquan triệu chứngđóđedọahạnhphúccủamộtgiađình.Dođónhàthầnkinhhọckhôngthểkhôngquantâmđến.Nhàthầnkinhhọctrướchếttìmcáchxácđịnhhiệntượngbằngmộttrongcáctínhchất thực sựcủanó.Ngườiđànbàkhôngphải làkhôngcó lýkhinghingờngườichồng.Vìkinhnghiệmchothấycónhiềungườiđànôngtuyđãcóvợmàvẫn có những cô nhân tình trẻ.Nhưng cómột vài điều kháckhông tưởng tượngđược,nhưcóvẻvônghĩa lý.Ngoàinhữngđiềunóitrongthưnặcdanh,ngườiđànbàkhôngcólýdonàokhácđểnghingờchồng.Bà tabiết rõnguồngốccủabức thưvàbức thưquả thựckhôngđángtinchútnào.Vậyđánglẽbàtaphảichorằngmìnhkhôngcólýdogìđểghentuôngcả.Chínhbàcũngtựnhủnhưthế.Tuynhiên,bàvẫnkhông

thểkhôngđauđớnchẳngkhácgì cóđủchứngcớ làchồngmìnhngoạitìnhthực.Yhọcgọiđólànhữngýkiếnámảnh,nghĩalànhữngýkiếnbỏngoàitaimọilýlẽhợplý,đúngsựthực.Bàkháchnàyquảđangbịlòngghenámảnh.Đólàđặctínhthiếtyếucủatrườnghợpnày.

Saunhậnxétđầu tiênnày,nhà thầnkinhhọccònquantâmđếnmộtsựkiệnkhácnữa.Nếusựámảnhbỏngoàitaihếtmọisựthựcthìtứclànókhôngbắtnguồnởsựthực.Vậynóbắtnguồnởđâu?Nhữngtrườnghợpámảnhnhiềukhôngtả.Tạisaoởđâylạilàsựghentuông?Nhàthầnkinhhọcchẳngcógìnóivớichúngtavềđiểmnàycả.Ôngtachỉquantâmđếnmộttrongcáccâuhỏicủachúngtathôi.Ôngtasẽtìmhiểuvềditruyềncủangườibệnhvàcó lẽ sẽ trả lời rằng:“Sựámảnhchỉxảy rađốivớinhữngngườicótínhcáchditruyền.Nghĩalàcónhữngngườicha,ôngđãbịchứngbệnhđó”.Nóikhácđi,nếungườiđànbànàybịámảnhlàvìbàta đã có sẵn trongmáu sự di truyền. Lời giải thích này quả rất thú vịnhưngcógiảihếtnhữngđiềuthắcmắckhông?Cócònnguyênnhânnàokhácnữakhông?Thườngthườngsựámảnhhayxảyrađốivớisựghentuônghơnđối với các sựkhác; điềunày cóphải làmột sựngẫunhiênkhông?Cótínhcáchvõđoánkhông?Cóthểgiảithíchđượckhông?Vàcóphảimộtkhimộtngườiđãbịámảnhrồithìkhônglàmsaochongườiđó thoát khỏi sự ám ảnh đó không? Tại sao nhà thần kinh học khônggiảnggiảirõhơnchochúngtabiết?Trảlờicâuhỏinàychúngtacóthểnói:kẻnàochohơncáigìmìnhcólàkhônglươngthiện.Nhàthầnkinhhọckhôngcóphươngtiệnđisâunày,nênchẳngthểlàmgìhơnlàđưaramộtlờiđoánbệnhkhôngcógìchắcchắn.

Thếmônphântâmhọccólàmđượcgìhơnkhông?Tấtnhiênlàcó.Ngaycảtrongtrườnghợpkhókhănnàychúngtacũngcóthểđưaranhữngsựkiệngiảithíchđược.Chúngtacầnđểýđếnchitiếtnhỏnhặtcóvẻkhôngquantrọnglàchínhngườiđànbàđãlànguyênnhângâyrabứcthưnặcdanhđó:chínhbàtahômtrướcđãphànnànvớimụhầuphònglàmìnhsẽkhổsởvôcùngkhibiếtchồngcónhântình.Nóicâuđóchínhbàtađãgợiýchomụhầuphònggửibứcthưnặcdanh.Vậysựámảnhkhônghềdínhdánggìđếnbứcthưcả,nóđãcótừtrướctrongtìnhtrạngmộtmốiloâu(haymộtsựhammuốn).Thêmvàođómộtvàisựkiệndotôitìmrasauhaigiờđồnghồphântích.Saukhinghekểchuyệnxong,tôihỏibàtamộtvàiđiềunhưngbàtakhôngsẵnsàngtrảlời.Bànóirằng,bàchẳngcóđiềugìcầnnóinữavàsauhaigiờnóichuyệnbàtuyênbốlàbàkhỏibịámảnhrồi, thấy trong người khoẻ khoắn dễ chịu. Tất nhiên bà nói như thế vìcuộcnóichuyệntiếptục.Nhưngtronghaigiờđóbàkháchđãđểlộmột

vàiđiểmgiúpchotahiểurõtìnhtrạngcủabà.Bàcócảmtìnhđặcbiệtvớimộtchàngtrẻtuổi,ngườiconrểđãnhờđếntôisănsócbà.Bàkhônghềcóý thứcgìvềcảmtìnhđó,vì làmẹvợvàchàngrểnênmốicảmtìnhbiếnthànhmộttấmlòngâuyếmrấtdễhiểu.Chúngtađủkinhnghiệmđểđisâuvàocuộcđờitinhthầncủangườiđànbàrấttốtnày.Cảmtìnhcủabà đối với con rể kinh khủngquá nên không thể có trongý thức bà tađược,nhưngnóvẫn tiềm tàng trongvô thứcvà thúcđẩymạnhmẽghêgớm.Bàcầncómộtcáigìđểthoátkhỏisựámảnhđó,chínhsựdichuyểnđềtàiđãgiúpbàgiảiquyếtđượcvấnđề.Bàlýluậnlàtrongkhimìnhcóthểyêumộtchàngtrẻtuổiđượcthìkhôngcólýdonàokhiếnchochồngmìnhlạikhôngyêumộtcôgái.Dođóbàkhôngcònhốihậnvềtìnhyêucủamìnhnữa.Việcchồngphụtìnhmìnhnhưmộtliềuthuốcanthầndántrênmộtvếtthươngnóngbỏng.Vìkhôngýthứcđượctìnhyêucủamìnhnênbàbịámảnhbởihìnhbóngcủatìnhyêunày,mộtbóngdángmàbàcholàrấtcólợichomình.Mọilýlẽđưarađềukhôngcóhiệuquảgìvìchúngđâucónhằmđúngmụctiêu,chỉnhằmvàocáimẫucủamụctiêuđóthôi, chínhcáimục tiêunàynấp trongvô thức truyềncho cáimẫubênngoàisứcmạnhcủamình.

Chúngtahãytómtắt lạinhữngdữkiệnthulượmđượctrongviệcphântíchnàyrồidựavàođótìmhiểutrườnghợpcủabàkhách.Dữkiệnthứnhất:ýcốđịnhkhôngphảilàmộtthứgìvôlý,khônghiểuđược,ýđócóýnghĩa,cólýdo,lệthuộcvàomộtbiếncốtìnhcảmtrongđờisốngngườibệnh.Dữkiệnthứhaiýcốđịnhnàylàmộtsựkiệncầnthiết,phảnứngchốnglạimộtsựhoạtđộngtinhthầnvôthứcmàchúngtađưaraánhsángđượcnhờmộtvàidấuhiệukhác.Chínhvìcódâyliênlạcvớivôthứcmàýđómớicótínhcáchámảnh,mớichốnglạimọilýluậnhợplý,đúngvớisựthực.Ýđócònlàmộtniềmanủiđốivớingườibệnhnữa.Dữkiệnthứba:nếuhômtrướcngườibệnhkểlểtâmtìnhvớimụhầuphòngchínhlàvìbàtađãbịthúcđẩybởitìnhyêuthầmkínđốivớiconrể,tìnhyêunàychínhlàbứcphôngchelấphậutrườngcănbệnh.Trườnghợpnàygiốngtriêuchứngđượcphântíchtrongphầntrênởnhiềuđiểm,vìởcảhainơichúngtađềutìmrađượcýnghĩahayýmuốncủasựbiểuthịtinhthần,nhữngliênquangiữachúngtavàmộtyếutốvôthức.

Tấtnhiênchúngtachưagiảiquyếtđượcmộtthắcmắctrongvấnđềtrên.Cònnhiềuvấnđềchưa tìm rađượcgiảipháp.Cónhữngvấnđềkhônggiảiquyếtnổivìmộtvàiđiềukiệnđặcbiệtkhókhăn.Tạisaongườiđànbàđượcchồngchiềuchuộngnàylạiđiyêuconrể?Tạisaoniềmanủilạikhôngcómộthìnhthứckháchơnlàbóngdáng,làsựdichuyểnvềphía

ngườichồngmộttìnhtrạngđặcbiệtcủangườibệnh?Nhữngvấnđềđócóphảilànhữngvấnđềgaigóckhông?Chúngtacónhiềutàiliệuđểtrảlờinhữngcâuhỏiđó.Ngườiđànbànàycóthểđãđếntuổihồixuânvàcầnđượcthoảmãntìnhdục:riêngmộtsựkiệnnàycó lẽcũngđãgiải thíchđượcnhiều.Cóthểlàôngchồngkhôngcóđủsứccungphùngchobàvợvềphươngdiệnsinhlý.Nhữngngườichồngnhưthếthườngtỏraâuyếmđốivớivợvàrấtkhoandungđốivớitínhnếtcáukỉnhcủavợ.Việcngườibệnhyêuconrểkhôngphải làkhôngcóýnghĩa.Chínhvìquáyêucongái,yêumộtcáchsaymênhưngườicontraiyêucongái.Nêntìnhyêuđóđãbiếnthểthànhtìnhyêungườiconrể.Tôitưởngchẳngcầnnhắclạicácbạnrằngnhữngsựgiaohợpgiữamẹvàconrểthườngbịphêphánthựcgắtgaotrongxãhội,ngaycảtrongthờicổnhữngsựloạnluânnàycũngbịtrừngtrịghêgớm.Sựloạnluânnàyvượtquámứcluânlýmàxãhộicóthểchịuđựngđược.Vìkhôngthểtiếptụckhảosátsauhaigiờnóichuyệnnêntôikhôngthểnóirõtrongbayếutốnóitrên,yếutốnàođãgiữphầnquantrọngquyếtđịnh,một trongbayếutốđó,hayhai,haycảbacùngmộtlúc.

Đólànhữngđiềumàtôichưasửasoạnkỹcàngchocácbạnhiểu.Tôichỉcóýsosánhgiữahaimônthầnkinhhọcvàphântâmhọcthôi.Cácbạncóthấyhaimônnàyphảnđốinhautrongđiểmnàokhông?Thầnkinhhọckhôngápdụngphươngphápkỹthuậtcủaphântâmhọc,khôngđểýđếnýtưởngcốđịnh,chỉcốtchứngminhrằngdi truyềnchínhlànguyênnhângầnhayxacủacănbệnhchứkhôngtìmnhữngnguyênnhânđặcbiệtvàgầnhơn.Nhưngđócóphảilàđiềutráingượckhông?Cácbạnkhôngthấyrằnghaimônđókhônghềtráingượcnhaumàcònbổtúcchonhaunữasao?Haiyếutốditruyềnvàbiếncốtinhthầncũngthế,khônghềxanhau,trái lại, lạicộng tácvớinhauchặtchẽđểđạtcùngmộtmụcđích.Thầnkinh học không thể đưa ramột lý lẽ gì để phản đối phân tâmhọc hết.Chínhnhàchuyênmônvềthầnkinhhọcchứkhôngphảimônthầnkinhhọcchốngđốivớimônphântâmhọc.Đốivới thầnkinhhọc,phântâmhọcởvàođịavịcủamônhọcđốivớigiảiphẫuhọc:mộtđằngkhảocứuvềhìnhthểbênngoàicủacơquan,mộtđằngkhảocứumôvàtếbàocấuthànhcáccơquan.Không thểcómâu thuẫngiữahaimônnàyđượcvìmônnàytiếptụccôngviệccủamônkia.Hiệnnaygiảiphẫuhọclàmôncănbảncủakhoahọcykhoanhưngcómộtthờingườitađãcấmkhôngchomổxẻxácchếtđểkhảocứuvềsựcấuthànhcáccơquanbêntrongcơthể,cũngnhưbâygiờngườitađangkếtánnhữngngườimuốnkhảocứuvềphântâmhọcđểtìmhiểusựhoạtđộngcủatinhthần.Nhưngmọisựđềucóvẻhướngvềmộttươnglaigầnđây,trongđómuốnkhảocứuhữuhiệuvề thầnkinhhọcchúng taphảibiết rõvềnhữngsựhoạtđộngbên

trongvàvôthứccủađờisốngtinhthần.

Mônphântâmhọcthườngbịchỉtríchghêgớm,cóthểgâyđượccảmtìnhcủamộtsốcácbạnvuimừngnhìnthấyởđómộtphươngpháptrịbệnh.Nhưngphươngtiệnhiệnthờicủamônthầnkinhhọckhôngcótácdụnggìđối với những ý cố định. Môn phân tâm học có thành công hơn vềphươngdiệnnàykhông?Không,phântâmhọccũngnhưmọimôntrịliêukháckhôngcótácdụngđốivớinhữngýkiếnnày.Hayítnhấtcũngtrongtìnhtrạnghiệnthờichúngtacóthểdùngphântâmhọctìmhiểunhữngsựgìxảyraởngườibệnh,nhưngkhôngcótácdụngđốivớinhữngýkiếnnày.Hay ít nhất cũng trong tình trạng hiện thời, chúng ta có thể dùngphântâmhọctìmhiểunhữngsựgìxảyraởngườibệnh,nhưngkhôngcóphươngtiệnnàolàmchongườibệnhhiểuđượcchínhmình.Trongtrườnghợpnóitrêntôiđãkhôngthểđiquásâusauhaigiờnóichuyện.Cóphảilàsựphântíchvìkhôngđưađếnkếtquảgìcụthểnênphảibỏđikhông?Tôikhôngnghĩthế.Chúngtacóquyềnvàcóbổnphậntiếptục,côngviệcdùchưađạtđượcmụcđíchgìhữuíchngaytrướcmắt.Saucùngchúngtakhôngbiếtkhinàovàtạiđâunhữngđiềuhiểubiếtrấtítỏicủachúngtabiến thànhmột phương pháp điều trị.Dùmôn phân tâm học bị bó taytrướcnhữngchứngbệnhthầnkinhkháccũngnhưtrướcnhữngýkiếncốđịnh,mônđóvẫntỏrakhôngcógìthaythếđượctrongcôngcuộckhảocứu khoa học. Chúng ta chưa có đủ điều kiện hoạt động. Ngay chínhnhữngngườichúngtađangtìmhiểu,nhữngngườicònsốnghẳnhoivàcólýdocầngiúpđỡ,chúngtacũngtừchốikhôngchịucộngtác.Vìthếchonêntôikhôngmuốnchấmdứtnhữngbàihọcnàymàkhôngnóichocácbạnbiếtrằng,cónhiềuloạirốiloạnthầnkinhmàchúngtacóthểtrịđượcsaukhitìmhiểurõrànghơnvàmônphântâmhọc,vớimộtvàiđiềukiệncóthể thulượmđượcnhữngkếtquảkhảquanchẳngkémgìnhữngkếtquảthulượmđượctrongcácmônkhoahọckhác.

Ýnghĩacáctriệuchứng

Trongchương trên tôiđãchứng tỏ rằngmôn thầnkinhhọckhôngđểýđếnnộidungvàcáchphátbiểurangoàicủacáctriệuchứng;mônphântâmhọc,tráilại,chútrọngrấtnhiềuđếnhaiđiềutrênvàđãtìmralàmỗitriệuchứngđềucóýnghĩacóliênquanchặtchẽđếnđờisốngtinhthầnngườibệnh.ChínhF.Breuernổidanhvìđãtáilậpđượcmộttrườnghợpnáo loạn thần kinh (1880-1882), là người đầu tiên tìm ra những triệuchứngcủabệnhthầnkinh.P.FanetcũngđãtìmranhữngtriệuchứngđóvàcòncôngbốcôngtrìnhcủamìnhtrướccảBreuernữavìôngnàychỉcôngbốmườinămsauđóthôi(1893-1895)thờikỳôngcộngtácvớitôi.Chúngtachảcầnbiếtai làngườiđầu tiên tìmravìmộtcông trìnhnàocũngđượctìmđitìmlạinhiềulần.VídụnhưchâuMỹlàdoColombtìmranhưngđâucó lấy tênColomb.TrướcBreuervàFanet,nhà thầnkinhhọcnổidanhLeuretđãchobiếtlànếubiếtdiễngiải,ngườitacóthểtìmthấyýnghĩacủanhữnglờinóitronglúcmêmancủanhữngngườiđiên.TừlâutôisẵnsàngcôngnhậnlàP.Fanetđặcbiệtđángkhenkhicắtnghĩađượcnhững triệu chứngbệnh thầnkinhbằngcáchcho rằngđó là cáchphátbiểucủanhữngýtưởngvôthứcbêntrongngườibệnh.NhưngsauđóP.Fanetlạidèdặtchorằngvôthứcđốivớiôngtachỉlàmộtcáchnóithôichứđốivớiôngvôthứcchẳngtươngứngvớimộtđiềugìcóthựccả.Từđótôichẳnghiểugìvềýkiếncủaôngnữa, tôi tiếc làđánglẽôngphảiđượctánthưởnghơnthếnữa.

Vậynhữngtriệuchứngcũngcómộtýnghĩa,ynhưhànhvisailạcvàgiấcmơvàcũngliêncanđếnđờisốngconngười.Tôiđơncửvàithídụgiúpchocácbạnquenvớivấnđề.Tuychưachứngminhđược,tôichỉcóthểnóilàbaogiờ,nhữngtriệuchứngnàycũngcóýnghĩavàcũngliênquanđếnđời sốngconngười.Cácbạnnàosaunày làmcáccuộc thínghiệmcùngvớitôicũngsẽnghĩnhưtôi.Nhưngvìvàilýdotôisẽkhônglấythídụ trongsựnáo loạn thầnkinhmà lấy trongmộtchứngbệnh thầnkinhkhác,rấtgầnsựnáoloạn,đólàsựámảnh,mộtchứngbệnhkhôngđượcnhiềungườibiếtđếnnhưsựnáoloạn.Bệnhnàykhôngầmĩlàmaiđókhóchịu, có vẻ như là việc riêng của người bệnh, không biểu lộ ra ngoài,khôngcódấuhiệugìtrongcơthể,cóvẻnhưhoàntoànthuộctinhthần.Sựámảnhvàsựnáoloạnlàhaichứngbệnhthầnkinhđượcdùnglàmcănbảnđầu tiênchomônphân tâmhọckhảocứuvàmônnàyđã thu lượmđượcnhữngkếtquảrấtkhảquantrongviệctrịbệnh.Mônphântâmhọc

đãlàmchosựámảnhtrởthànhrõrànghơn,quenthuộchơnsựnáoloạn,pháthiệnravớinhiềutínhcáchchungchocácbệnhthầnkinh.

Trongbệnhthầnkinhámảnh,ngườibệnhbịámảnhbởimộtýtưởngmàanhtakhôngchútrọngđến,cảmthấybịmộtsựgìrấtkỳlạthúcđẩy,làmmộtvàicửchỉmàchínhngườibệnhkhônglấygìlàmthíchnhưngkhônglàm sao tránh được.Những ý tưởng ám ảnh có thể không có nghĩa gì,khôngcógiá trịgìđốivớicánhânngườibệnhnhưng luôn luôn làmộthoạtđộngtrithứclàmsuysụpngườibệnh.

Ngườibệnhbịbóbuộcphảilàmviệc,phảisuynghĩynhưđólàmộtcôngviệchếtsứcquantrọngchođờimình.Nhữngsựthúcđẩycóthểtỏrarấttrẻconvàvônghĩalý,nhưngluônluôncómộtnộidungkinhhoàngthúcđẩyngườibệnhphạmnhữngtộiácquantrọngthànhrangườibệnhluônluônmuốnrũbỏdượcnhữngýtưởngđóđi,tìmđủmọicáchđểlẩntránh,chốngtrảdữdội.Tanênnhớrằngýtưởngvàhànhvixấuxađórấtítkhiđược đem ra thi hành, trong nhiều trường hợp sự lẩn tránh chống trảthườngcókếtquả.Nhữnghànhđộngcólàmthựcnhiềukhichẳngcóhạigì,vônghĩalý,cókhichỉnhắclạinhữnghànhđộngthườngxuyêntrongđờisốngthườngngày,nhưnghậuquảlànhữnghànhđộngđónhưviệcđingủ,ăn,uống,tắmgội,đichơiđềutrởthànhnhữnghànhđộnglàmchongườibệnhkhổsở,khógiảiquyết.Nhữngyếu tốcấu thànhsựámảnhkhôngđềunhau,cókhiyếutốnàymạnhhơncácyếutốkhác,nhưngdùxuấthiệndướihìnhthứcnào,dướitêngì,mọihìnhthứccănbệnhđềucónhữngtínhchấtchunggiốngnhaurấtrõrệt.

Đóquảlàmộtchứngbệnhkỳkhôi.Nếukhôngphảingàynàochúngtacũngđượcmắtthấytainghenhữngchuyệnđó,chúngtakhôngthểnàotinlàchúnglạicóthực.Cácbạnkhôngthểgiúpgìchongườibệnhbằngcáchkhuyênhọnêngiải tríđừngcónhữngý tưởngđó, thay thếchúngbằngnhữngýtưởngkháchợplýhơn.Chínhngườibệnhcũnghoàntoànđồngývớibạn,lúcnàocũngsángsuốt,sẵnsànglàmtheoýbạn,cókhicònnóiratrướcnhữngđiềumàbạnmuốnđemrakhuyêncan.Chỉcóđiềulàdùmuốnanhtacũngkhônglàmsaokhácđược:ngườibệnhchịutìnhtrạngcủamìnhvớimộtnghịlựcphithườngkhóthấytrongnhữngngườibìnhthường.Anhtachỉlàmđượccómộtđiều:đólàthaythếýtưởngámảnhđóbằngmộtýkhácnhẹhơn,thaythếmộtđiềucấmđoánbằngmộtđiềukhác,làmmộtvàilễnghigìthaythếviệcđanglàm.Cóthểdichuyểnsựámảnhtheomộtchiềuhướngkhácnhưngkhôngthểbỏđiđược.Việcdichuyển những triệu chứng làmột trong các tính chất quan trọng trong

cácbệnh:nhữngđiểmmâuthuẫntrongđờisốngtinhthầnđặcbiệthiệnrarấtrõràngtrongtrườnghợpnày.Ngoàisựbóbuộchaysựámảnh,ngườita còn thấyxuấthiện trongphạmvi tri thứcmộtmốinghingờđốivớinhữngngườibìnhthường.Vậymàtrướckhicóbệnh,ngườibệnhthườnglàmộtngườirấtnhiềunghịlực,kiênnhẫncùngcực,thôngminhhơnbìnhthường, tinh thần luân lý rất cao, theo đúngmọi nguyên tắc, lịch sự ítthấy.Cácbạnchắccũngthấy làchữabệnhtrongnhữngtrườnghợprắcrối này quả là khó khăn.Vì thế cho nên trong lúc này tham vọng củachúngtarất ít: làmsao tìmhiểuvàgiải thíchđượcmộtvài triệuchứngthôi.

Tháiđộcủacácnhàthầnkinhhọcđốivớichứngbệnhámảnhnàyrasao?Tháiđộnàyrấtgiảndị,nhàthầnkinhhọcchỉgánchomỗisựámảnhmộtcáitên,khônghơnkhôngkém.Thầnkinhhọccònchorằngnhữngngườicó triệuchứngđó lànhữngngười thoáihoá tinh thần.Điềukhẳngđịnhnàykhông làmai hài lòngkhôngphải làmột sựgiải thích,một sựxétđoánvềgiá trị,chỉ làmột lờikếtán.Tấtnhiênnhữngngườibịámảnhluôncónhữngcửchỉkỳkhôi,kháchẳnnhữngngườibìnhthường.Nhưngnhữngngười này có thoái hoá hơnnhữngngười bệnhkhác nhưbị náoloạnhaybịhưbiếntinhthầnkhông?Danhtừthoáihoátấtnhiêncótínhcáchquá tổngquát.Người ta tựhỏicógì thoáihoá trongnhữngngườituyệthảo,cóđịavịcaotrongxãhộinhưngcũngvẫnmắcbệnhámảnhkhông?Thườngthườngchúngtabiếtrấtítvềđờisốngcủanhữngvịtaitomặt lớn trong xã hội: những người này thường tỏ ra rất kín đáo, cònnhững người chuyên viết về đời họ nhiều khi không thành thực. TuynhiêncũngcóngườinhưE.Zolachẳnghạnvạchchochúng taxemsựthực hoàn toàn về đời ông, và chúng ta thấy ông bị ám ảnh rất nhiều(trongcuốnĐiềutravềtâmlývàyhọc).

Đốivớinhữngngườiđặchạngnày,thầnkinhhọcphátminhraloạingườiđặchạngthoáihoá.Chảcòngìtiệnhơn.Nhưngphântâmhọcđãchotabiếtlàcóthểchữakhỏiđượcbệnhámảnhcũngnhưđãchữakhỏinhữngchứng bệnh khác.Chính tôi đã hơnmột lần thành công trong lĩnh vựcnày.

Tôikểchocácbạnnghehaithídụ,mộtlấytrongmộtcôngcuộckhảosátđãcũ,mộtmớihơn.

Mộtbàvàokhoảng30tuổimỗingàylàmnhiềulầnnhữngcửchỉnhưsau:từ trongphòngriêng,bàchạyvộivàomộtphòngbêncạnh,đứng trước

bànở giữa phòng, bấm chuông gọi chị hầu phòng, ra cho chị nàymộtlệnhnàođó,haycókhiđuổichịtađimàkhôngnóigìcả,rồichạybiếnvềphòngmình.Triệuchứngnàykhôngcógìnghiêmtrọng,nhưngcũnggợitínhtòmò.Khôngcầnthầythuốcngườitacũnggiảithíchđượcmộtcáchchắcchắn,khôngcãiđược.Chínhtôicũngkhôngnhìnthấycửchỉđócónghĩagì,khôngtìmracáchgiảithích.Lầnnàohỏingườibệnh:“Tạisaobà làm thế?”,bà tađều trả lời: “Tôicũngkhôngbiếtnữa”.Nhưngmộthômsau,khi thắngđượcmộtnỗi thắcmắctronglươngtâmnhờsựcanthiệpcủatôi,bàtađộtnhiênhiểuhếtvàkểchotôinghenhữngsựkiệnliênquanđến sự ámảnhnày.Cáchđómườinăm,bà ta lấymộtngườichồngnhiềutuổihơnvàtrongđêmtânhônđãtỏrabấtlực.Ôngchồngchạy từ phòng mình sang phòng vợ nhiều lần để cố giao hợp nhưngkhôngđược.Sángraôngnói:“Tôixấuhổvớimụhầuphòngsắpvàodọngiường”.Nóixongôngtalấymộtlọmựcđỏđổragiườngnhưngkhôngđúngchỗđánglẽmáuphảichảyratrêngiường.Lúcđầutôikhônghiểugiữasựviệcnàyvàsựámảnhcóliênquangì.Việcchạytừphòngnàyquaphòngkhác,sựxuấthiệncủangườihầuphònglànhữngsựkiệnduynhấtđúngvớisựthực.Bàtaliềndẫntôivàophòngthứhai,đếntrướccáibànvàchỉchotôixemmộtvếtmựcđỏngaytrênthảm.Bàgiảithíchlàbàđứngtrướcbàntrongmộtcửchỉlàmchongườihầuphòngkhôngthểnàokhông thấyvếtmựcđỏ.Thế là tôikhôngnghingờgìnữavề liênquangiữasựviệcxảyra trongđêmtânhônvớisựámảnhhiện thời.Nhưngcũngcònnhiềuđiềugiảithíchkhác.

Ngườivợđãtựđồnghoámìnhvớingườichồng,bàchạytừphòngmìnhsangphòngkhácgiốngynhưôngchồng.Bà ta thay thế cái giườngvàkhăntrảigiườngbằngcáibànvàtấmthảmdướibàn.Điềunàycóvẻnhưvõđoánnhưngchúng tađãkhônguổngcôngkhikhảosátvề tínhcáchtượngtrưngtronggiấcmơ.Tronggiấcmơcáigiườngthườngđượctượngtrưngbằngcáibàn.Bànvàgiườnghọplạitượngtrưngchohônnhân.Vìthếngườitadễdàngthaycáinàybằngcáikia.

Chúngtađãcóbằngcớrằngnhữnghànhviámảnhcónghĩa.Sựámảnhnàycóthểlàmộthìnhdung,mộtsựnhắclạinhữngcửchỉcủaôngchồng.Nhưng chúng ta sẽ không dừng lại ở đó; khảo sát liên quan giữa cảnhtượngđêmtânhônvớisựámảnhbiếtđâuchúngtalạichẳngthulượmđượcnhữngkếtquảđốivớinhữngsựkiệnxaxôihơn,ướcmuốntronghànhvi.Điểmchínhtrongsựviệcnàylàviệcgọingườihầuphònglên,làmchochịtachúýđếnvếtđỏtráivớingườichồngtỏraxấuhổtrướcmặtngườihầuphòng.Đóngvaingườichồng,bàtamuốntỏrằngngười

chồngchẳngcógìđángxấuhổtrướcmặtngườihầuphòngvìvếtđỏcóđấythôi.Vậyngườiđànbàkhôngchỉdiễnlạiquangcảnhđó,màthayđổilàmchoquangcảnhđó thànhcông.Nhưnglàmthếbà tacũng thayđổimột tai nạnxảy ra trongđêm tânhôn:vì người chồngbất lựcnênmớiphảidùngmựcđỏ.Vậyhànhviámảnhcónghĩalà:“Không,khôngđúngđâu,anhchẳngcógìphảixấuhổcả,anhcóbấtlựcdâu”.Cũngnhưtronggiấcmơbàcholàsựhammuốnnàyđượcthựchiệntrongmộtcửchỉhiệnthời,chịutheokhuynhhướngđưaôngchồngthoátkhỏisựthấtbạitrongđêmtânhôn.

Đểchứngminhđiềuvừađượctrìnhbày,tôicóthểnóichocácbạnnghethêmnhữngđiềutôibiếtvềngườiđànbànày:nhữngđiềuchúngtabiếtvềbàtabắtbuộcchúngtahiểuhànhđộngcủabà,mộthànhđộngtựnóthựckhóhiểu.Trongbaonhiêunăm,bàtasốngxachồngvàchốnglạiýmuốnxintiêuhuỷhônthú.Nhưngkhôngthểđược:bàtabuộcmìnhphảitrungthànhvớichồng,sốngcôđộcđểkhỏisangã, tìmcáchgỡtộichochồngvàmuốnđềcaochồng trong tâmtrímình.Hơnnữađiểmbímậttrongvụnàylàbàtamuốndùngsựámảnhđóđểchechởchochồngđốivớinhữngbàntánđộcác,muốnchorằngviệchaingườisốngxanhaulàcólý,muốnchochồngtuysốngxamìnhnhưngvẫnsốngmộtcuộcđờidễchịu.Bằngsựphântíchmộtcửchỉbịámảnhbềngoàicóvẻvônghĩalý,chúngtađãđisâuvàobímậtcủamộttrườnghợpbệnhhoạn,đưaraánhsángmộtphầnkhôngnhỏtrongbímậtcủamộtsựámảnh.Trườnghợpnày hiến cho chúng ta những tài liệu khó chờ đợi được trong nhữngtrườnghợpkhác.Chínhngườibệnhđãtựgiảithíchtrườnghợpcủamìnhkhôngcầnsựcanthiệpcủabácsĩ,lờigiảithíchnàyphùhợpvớimộtbiếncốxảy ra khôngphải trong thời thơ ấumà trong thời kỳ người đàn bàtrưởngthành,cònnhớmãisựviệcxảyra.Trườnghợpnàyđủđánhtanhếtmọilýluậnbàibác.Trườnghợpnhưthếquảlàhiếmcó.

Trướckhiquatrườnghợpsau,tôithấycầnnóithêmvàilời.Cácbạncóthấy trườnghợpnàyđưachúng tavàosâu trongcuộcđời thầmkíncủangười bệnh không? Còn gì thầm kín đối với người đàn bà hơn là câuchuyệnđêm tânhôn?Cóphải làmộtđiềungẫunhiênkhông,mộtđiềukhôngquantrọngkhông,khichúngtađisâuđượcvàotrongđờisốngtìnhdụccủangườibệnh?Cóthểlàtôiđãmaymắnđặcbiệt.Nhưngchúngtakhôngnênkếtluậnquáhấptấp.Thídụthứhaikháchẳnthídụtrước:Đólànhữnglễnghilàmtrướckhiđingủ.

Côgáimới19tuổi,xinhđẹp,thôngminh,conmột,họcgiỏi.Lúcbécôtỏ

rakiêungạomanrợ,trongnhữngnămgầnđây,chẳngcólýdogìrõràng,côtỏracáukỉnhvôlối.Đốivớimẹ,côtỏragiậndữ,lúcnàocũngtỏrabấtbình,vẻmặttămtối,tâmhồnbấtđịnh,luônluônnghingờ,vàrútcụcthúnhậnlàkhôngthểmộtmìnhđiraphốđược.Trạngtháinàyphứctạpgồmítnhấthaicănbệnh:sợkhôngdámraphốvàbịámảnh.Điềuchúngtacầnđểýtrongtrườnghợpnàylànhữnglễnghicôtalàmtrướckhiđingủlàmchocảmẹcôđauđớnkhôngít.Ngườibìnhthườngtrướckhiđingủcũnghaycóthóiquenlàmmộtvàiđiều,mộtvàilễnghigìđórồimớiđingủvàtốinàokhônglàmkhôngsaongủđược.Nhưngnhữnglễnghiđóđốivớingườibìnhthườngcóvẻhợplý,rủicókhinàovìcớnàycớkhácphảithayđổichútíttronglễnghiđó,ngườibìnhthườngcũngkhôngtỏvẻkhóchịuvàcó thể thíchứngngayvới tình thếmới.Nhưng trongtrườngtrongtrườnghợpbệnhhoạnthìnhữnglễnghinàybắtbuộcphảidiễnrahàngngày,dùphảichịunhiềusựhysinhtolớn,chỉkhácnhữnglễnghithườngởchỗquátỷmỉkhônghợplý.Ngườibệnhphântrầnlànếukhônglàmmấthếtmọitiếngđộngđithìcôtakhôngsaongủđược:trướchếtcôtahãmkhôngchoquảlắcchiếcđồnghồtotrongphòngchạy,bắtcấthếtnhữngđồnghồkháckểcảđồnghồđeotay;sauđóbắtmangvàophòng, để lên bàn những bình hoa làm sao cho chúng không thể rơixuốngđấtbanđêmlàmchocôtakhôngngủđược.Côtabiếtrõnhữngsựsửasoạnnàythựcrakhôngcầnthiết,chiếcđồnghồđeotayđểtronghộptrongphòngkhôngthểlàmchocômấtngủ,riêngchúngtathìtathấyrõlàtiếngtíchtắccủađồnghồtaykhônglàmchoaimấtngủcảtráilạicòngiúpthêmchogiấcngủnữa.Côgáicũngbiếtlàchẳngcólýdogìtrongviệcsợcácbìnhhoarơixuốngđấtđểlàmchomìnhmấtngủ.Nhữngđiềukiệnkháctronglễnghichẳngliênquangìđếncâuchuyệnnghỉngơi.Tráilại nữa: người bệnhđòi cửaphòng thông sangphòng chamẹphảimở,muốnđạtđượcmụcđíchđócôlấynhiềuđồvậtchặnkhôngchocửamởramở vào được.Nhưng những lễ nghi quan trọng hơn thuộc về chiếcgiường.Gốikhôngđượcchạmvào thànhgiường,đệmnhỏkê trênđầuphảiđặtthànhhìnhquảtrám,lúcngủđầuphảiđặtđúnggiữađườngchéocủahìnhnày.Đệmlôngdướichânphảilắcsaocholôngdồnvềmộtphía,nhưngsaukhidồnxongngườibệnhlạilắclạichođều.

Tôikhôngmuốnkểthêmnhiềuchitiếtnữavìchúngkhôngchotabiếtgìhơn,cóthểđưachúngtađiquáxamụcđíchcủachúngta.Nhưngnhữngviệclàmtrênkhôngdễdànggìđâu:luônluôncôgáisợlàmkhôngđầyđủ,mọicửđộngđềuđượcxemxétkỹcàng,kiểmđiểmlạikỹlưỡng,kéodàihànggiờhaycókhihaigiờliềnkhiếnchocôgáivàchamẹkhôngsaongủđược.

Phântíchsựviệcnàykhôngdễdàngnhưtrongtrườnghợptrên.Tôiphảihướngdẫncôgáitrongviệcgiảithíchnhưngcôluônluôngạtbỏđềnghịcủatôibằngnhữngtiếng“không”quảquyết,nếucólàmtheolờitôi,côchỉlàmmộtcáchmiễncưỡngvớimộtvẻnghingờkhinhbỉ.Nhưngsauđócô tỏ rachúýđếnnhữngđềnghịđưara, tìmcáchđưaramộtvàiýtưởng.Nhớlạivàikỷniệm,vàsaucùng,saumộtcôngviệcsuytínhkỹcàng,côchấpnhậnmọilờigiảithíchcủatôi.Trongkhichữachạy,côdầndầntỏrakhôngquákỹlưỡngtronglễnghinữa,vàkhichữachạyxongcôbỏhẳnkhônglàmnhữnglễnghiđónữa.Côngviệccủachúngtakhôngchútrọngđặcbiệtđếntừngtriệuchứngmột,thỉnhthoảngchúngtaphảibỏmộtvàigiảthiếtvìchắcchắnsaunàylạiphảiquaylạivấnđềđóbằngconđườngkhác.Chonênnhữngđiềugiảithíchvềcáctriệuchứngđemtrìnhbàychocácbạnxemlàmộttổnghợpnhữngkếtquảthulượmđượcsaubaonhiêutuầnlễ,baonhiêuthánglàmviệccầncù.

Ngườibệnhdầndầnhiểurằngvìchiếcđồnghồtượngtrưngchoâmhộđànbànêncô takhôngchịuđượcsựcómặtcủađồnghồ trongphòng.Chiếcđồnghồđeotaysởdĩ tượngtrưngchoâmhộlàvì tiếngkêuđềuđều,địnhkỳ.Cónhiềungườiđànbàthườngnóirằngkỳkinhnguyệtcủamìnhđềuđềunhưmộtchiếcđồnghồ.Nhưngngườibệnhsợnhất làbịmất ngủ vì tiếng tích tắc, tiếng tích tắc này tường trưng cho sự phậpphồng của âm hạch trong khi bị kích động về dục tình.Chính sự kíchđộngnàyđãlàmcôgáithứcdậybanđêm,chínhvìsợâmhạchcươnglênnêncôtakhôngdámđểđồnghồtrongphòng.Bìnhhoatượngtrưngchocơquansinhdụcđànbà.Dođósựsợhãikhithấycácbìnhhoacóthểrơixuống đất và vỡ toang ra không phải không có ý nghĩa.Các bạn chắccũngbiếtthóitụccủachúngta,tronglễđínhhônđậpvỡmộtvàicáiđĩahaybìnhhoa.Mỗingườidựlễđínhhônđềunhặtlấymộtmảnhvỡ,coinhưmìnhkhôngcóquyềngìliênlạcvớicôdâunữa.Côgáicónhiềuýtưởngvàkỷniệmvềchuyệnchobìnhhoavàophòng.Dạocònnhỏcôtabịngãtronglúcômtrongtaymộtcáibìnhbằngthủytinhhaybằngđấtvàchảymáutayrấtnhiều.Trởthànhcongái,biếtnhữngsựviệcliênquanđếnviệcgiaohợpcôtabịámảnhbởiýnghĩalàbiếtđâutrongđêmtânhôn,mìnhkhôngchảymáuvàsẽbịchồngngờlàmấttrinh.Vìthế,việcgiữgìnkhôngchobìnhhoavỡbanđêmchínhlàsựphảnkhángmấttrinhlàviệcchảymáusaukhigiaohợplầnđầu,phảnkhánglòngsợhãikhôngchảymáucũngnhưcóchảymáubanđêm.Cònviệcngănkhôngchoxảyratiếngđộngkhôngliênquangìđếnnhữngsựviệctrên.

Lúccôtađộtnhiênhiểutạisaomìnhkhôngmuốnchocáigốichạmvào

gỗtrênthànhgiường,côtachotôibiếtýnghĩacủalễnghi:cáigốitượngtrưngchongườiđànbà,cònthànhgiườngdườngthẳngtượngtrưngchongườiđànông.Côtamuốnđànôngxađànbà,nghĩalàkhôngmuốnchochamẹgiaohợpvớinhau.Vìthếnênnànggiảvờsợhãibắtchamẹphảiđểngỏcửathôngsangphòngnàngđểnàngcódịprìnhmò,chínhsựrìnhmònày làmnàngmấtngủ trongbaonhiêuđêm.Thỉnh thoảngnàng lạisangphòngchamẹnằmvàogiữahaingười.Chínhlúcđólàlúc“cáigối”và“gỗtrênthànhgiường”xacáchnhauthựcsự.Saunàylớnlênkhôngthểnằmtronggiườngchamẹđược,nàngtiếptụcgiảvờsợhãi,bắtmẹnhiềukhisangngủbêngiườngmình.Tìnhtrạngnàychắcchắnmởđầuchonhiềuđiềuphátminhcódấuvếttronglễnghinóitrên.

Nếu cái gối tượng trưng cho người đàn bà thì việc dồn cho lông trongđệmkêchănvềmộtphíatườngtrưngchosựcóthai.Ngườibệnhsaukhidồnlòngvàomộtchỗđểtượngtrưngchosựcóthai.Ngaysauđólạisanbằnglôngtrongđệmlàngụýkhôngmuốnchomẹmìnhcóthaivàsinhramộtđứaemcóthểcạnhtranhvớimình.Nếucáigốitotượngtrưngchongườiemthìcáigốichỉkêởđầutượngtrưngchongườicon.Tạisaocáigốinhỏphảiđểtheohìnhquảtrám.Tạisaođầungườicongáiphảiđặtđúngđườngchéocủahìnhđó?Hìnhquảtrámtượngtrưngchodươngvậtchuivàoâmhộlúcmởtovàđầungườicongái tượngtrưngchodươngvậtchuivàoâmhộ.

Đólànhữngđiềuđángbuồnđốivớimộtcôgáicòntrongtrắng,nhưngxincácbạnnhớcholàtôikhônghềbịaranhữngchuyệnđó,tôichỉgiảithíchthôi.Lễnghicủacôgáiquảlàmộtđiềukỳlạ,giữalễnghinàyvànhững điều giải thích hẳn phải cómột sự tương ứng nào. Nhưng điềuquantrọnglàlễnghiđókhôngphảichỉbắtnguồnởmộtýtưởngkỳkhôimàởnhiềuýtưởngtậptrungởmộtđiểmnàođó.Lễnghinàycũnghìnhdungsựhammuốnvềtìnhdục,khitheonghĩatíchcực,cótínhcáchthaythế,khicónghĩatiêucực,nhưmộtphươngsáchtựbảovệ.

Sựphântíchlễnghinóitrêncóthểdựađếnnhiềukếtquảnữanếuchúngtachú trọngđếnnhững triệuchứngkháccủangườibệnh,nhưngnhữngkếtquảnàykhôngliêncangìđếnmụcđíchcủachúngta.Cácbạnchỉcầnbiếtlàcôgáiđốivớichacómộttìnhnhụcdụcphátsinhngaytừhồicònnhỏ,vìthếnêncômớitỏrakhôngthânthiệnvớimẹ.Sựphântíchnhữngtriệuchứngđãđưachúngtađisâuvàođờisốngtìnhdụccủangườibệnhvàmộtkhiđãhiểurõýnghĩavàýmuốncủacáctriệuchứngthầnkinhnày,chúngtasẽkhôngngạcnhiêntrướcnhữngđiềunhậnthấy.

Tôi đã trình bày là giống như hành vi sai lạc và giấcmơ, những triệuchứngbệnhthầnkinhcũngcóýnghĩavàliênquanchặtchẽđếnđờisốngthầmkíncủangườibệnh.Tấtnhiêntôikhôngđòihỏicácbạntintưởngvàonhữngđềnghịcủatôisauhaithídụnày.Nhưngcácbạncũngkhôngthểđòihỏitôiđưarathựcnhiềuthídụkhácchotớikhinàocácbạntintưởnghoàntoàn.Vìcónhiềuchitiếtquánênnếuchúngtamuốnhiểurõmộttrongcácđiểmvềlýthuyếtbệnhthầnkinh,tôiphảidànhmộtlớphọctrongsáuthángmỗituần5giờmớidạyxongđược.Vìthếnêntôidừnglạiởhaithídụnàythôi.Cácbạnmuốnkhảocứusâurộnghơnnênđọcnhững sách vởvề điểmnày, ví dụ nhưnhững công trình giải thích cáitriệuchứngđãtrởthànhcổđiểncủaJ.Breuer(chứngnáoloạnthầnkinh),côngtrìnhgiảithíchnhữngtriệuchứngtămtốicủabệnhđiêndạitrẻconcủaC.G.Jungvànhữngbàiđăngtrêncáctạpchíkhác.Nhữngcôngtrìnhkhảo cứunàykhông thiếu sót. Sựphân tích, giải thích, dẫngiải nhữngtriệuchứngbệnhthầnkinhđượccácnhàphântâmhọcchútrọngđếnnỗihọquênluônnhữngvấnđềkháctrongvấnđềnày.

Cácbạnnàomuốntìmhiểusẽngạcnhiênkhithấysaonhiềutàiliệuthế,nhưng các bạn cũng sẽ gặp một vài khó khăn. Ý nghĩa của một triệuchứngnằm trong các liênquanvới đời sống thầmkín củangười bệnh.Triệuchứngcàngcótínhcáchcánhânbaonhiêu,chúngtacàngcầngiảithíchnhữngliênquanđóbấynhiêu.Mỗikhiđứngtrướcmột tình trạngkhông có ý nghĩa hay trướcmột hành vi không cómục đích rõ ràng,chúng ta phải cố tìm ra ý nghĩa vàmục đích đó.Hành vi ám ảnh củangườibệnhchạytừphòngnàyquaphòngkhácrồibấmchuônggọingườihầu phòng thực có tính điển hình cho những triệu chứng này. Nhưngnhiều khi chúng ta cũng thấy có những triệu chứng có đặc tính khác.Nhữngtriệuchứngnàyphảiđượccoinhưđiểnhìnhchobệnhthầnkinh,vì giống nhau trongmọi trường hợp, sự khác biệt giữa cá nhân bị xoánhoàđếnnỗichúngtakhôngthểgắnliềnchúngvàovớiđờisốngcánhâncủangườibệnhhayđặt chúng trướcnhững tình trạngcó thực.Lễnghicủangườibệnhthứhaicótínhđiểnhìnhnhiềuhơnnhưngcũngcónhiềutínhcábiệt làmchochúng tacó thểgiải thíchđược lịch sửcủa trườnghợpđó.Nhưngtấtcảnhữngngườibịámảnhđềucókhuynhhướnglặpđilặp lạimộtcửchỉ, làmchocửchỉnày thànhnhịpnhàng, tìmcách táchbạchcửchỉđó ra.Phần lớnbọnhọcó thóiquen rửa tay.Nhữngngườibệnh sợ raphố,khôngphải lànhững sựámảnh, có thểcoinhưnhữngchứngnáoloạnthầnkinh,haysựloâuphậpphồng,thườnglặpđilặplạimãimãimộtvàicửchỉđếnchánnản:sợnhữngnơitùtúng,nhữngnơiởngoàitrờirộng,nhữngđườngphốdàingoằngmãikhônghết.Họcócảm

tưởngđượcchechởkhiđicùngmộtngườiquenhaynghetiếngxeđằngsaulưng.Nhưngđằngsaunhữngtriệuchứngchungnày,mỗingườiđềucónhữngtínhcábiệtnhiềukhihoàntoàntráingượcnhau.Cóngườisợđườngphốchậthẹp,ngườikhácsợđườngphốrộng,cóngườichỉđi rangoàikhicóítngườiqualại,cóngườichỉđirangoàikhicónhiềungườingoài phố. Sự náo loạn thần kinh cũng thế tuy có nhiều điểm cá biệtnhưngcũngcónhiềuđiểmđiểnhìnhcótínhcáchchunglàmchorấtkhótìmracộirễkhikhảosátlịchsửcủangườibệnh.Chúngtadựavàonhữngtínhcáchđiểnhìnhcóthểđoánbệnh.Nếutrongmộttrườnghợpnáoloạnthầnkinhchẳnghạn,chúngtacóthểgánchomộttrườnghọpđiểnhìnhmộtbiếncốcábiệtnàođó,vídụnhưmộtsựnônoẹvàonhiềusựnônoẹkhác,chúngtasẽbịlạchướngkhisựphântíchchothấytrongmộttrườnghợpkhácsựnônoẹlạibắtnguồnởmộtbiếncốcánhâncótínhcáchkháchẳn.Lúcđóchúngtasẽphảicôngnhậnrằngnhữngsựnônoẹdosựnáoloạnthầnkinhgâyracónhữngnguyênnhânmàchúngtakhôngbiết,vìnhữngsựkiệndosựphântíchđưarachỉlànhữngduyêncớbịlợidụngkhicầnđến.

Vì thếchonênchúng tađiđếnkết luậnnản lòng lànếunhớnhữngsựkiệnvàbiếncốsốngđộngđốivớingườibệnh,chúngtađãđiđếnmộtvàisựgiảithíchthoảđángvềýnghĩacáctriệuchứngthầnkinh,vềphươngdiện cá nhân thì chúng ta đã không tìm được ý nghĩa của những triệuchứngđiểnhìnhxảyraluônluôn.Ngoàiratôicũngchưađưarachocácbạnxemđượchếtnhữngkhókhăngặpphảimỗikhimuốnphântíchthựcrõràngnhữngtriệuchứng.Tôisẽkhôngnóiđếnnhiềusựkhókhănđókhôngphảivìmuốnchocôngcuộccủamìnhcóvẻtốtđẹpnhưngchínhvìkhôngmuốnlàmloạnóccácbạntrongbuổiđầutiếpxúcnày.Chúngtachỉmớiđinhữngbướcđầuchậpchữngtrongcôngviệctìmhiểuýnghĩacủa các triệu chứng, chúng taphải tạmhài lòngvớinhữngkếtquả thulượmđượcvàchỉ tiếndầnvềphíanhữngđiềuchưabiết.Tôianủicácbạnbằngmọicáchnóirằng,giữanhữngtriệuchứngnói trênkhôngthểnàocósựkhácbiệtdược.Nếunhữngtriệuchứngcánhânchắcchắnphụthuộcvàonhữngbiếncốsốngđộngcủangườibệnhthìnhữngtriệuchứngđiểnhìnhcũngphụ thuộcvàonhữngbiếncốđiểnhình,nghĩa làchungchomọingười.Nhữngtínhchấtkháctìmthấyđềuđềutrongcácngườibệnhchỉlànhữngphảnứngtổngquátthườngxảyrađốivớingườibệnh,vídụnhưnhữngsựlặpđilặplạimộtcửchỉnàođóvàlòngđanghitrongtriệuchứngbịámảnh.Tómlạichúng tachẳngcó lýdogìđểnản lòngtrướckhibiếtđượcnhữngkếtquảthulượmđượcvềsaunày.

Trong thuyết vềgiấcmơchúng ta cũnggặpnhữngkhókhăn tương tự.Nộidungrõràngcủagiấcmơcũngcósựkhácbiệtcánhântolớn,chúngtađãtrìnhbàylàsựphântíchgiúpđượcchotanhữnggìchứađựngtrongnộidungđó.Nhưngcạnhnhữnggiấcmơcánhâncónhữnggiấcmơđiểnhìnhxảyragiốngnhauhoàn toànđốivớimọingười.Đólànhữnggiấcmơcónộidungđồngnhấtrấtkhógiảithích:vídụnhưngườitanằmmơthấymìnhbịngã,baylên,lượnđilượnlại,bơilội,thấymìnhbịngăntrởhay trần truồng, vànhiềugiấcmơhồi hộp lo âukhác có thểgiải thíchnhiềucáchkhácnhautuỳtheotừngngười,nhưngkhônggiảithíchđượctạisaonólạicótíncáchđiểnhìnhvàđềuđềuchánnảnnhưthế.Trongnhữnggiấcmơnàycũngnhưtrongchứngbệnhthầnkinhđiểnhìnhchúngtathấycónhữngchitiếtcánhân,thayđổiluônluôn,nếumởrộngquanniệmnàyrachúngtacóthểđưachúngvàokhungcảnhcủanhữnggiấcmơkhácmàkhôngcầnlàmmộtđiềugìmạnhmẽcả.

Vôthứccóthểcoinhưmộttácđộnggâythươngtích

Trongnhữngdòngtrêntôiđãnóivớicácbạnrằngtôikhôngmuốndùnglàmkhởiđiểmchocôngtrìnhkhảosátcủachúngtanhữngđiểmnghingờmà là những dữ kiện chúng ta đã đạt được. Hai câu chuyện phân tíchtrongphầntrêncónhữngkếtquảrấthaymàtôichưanóiđến.

Thứnhất:cảhaingườibệnhđềuchotacảmtưởnglàhọbịràngbuộcvàomộtmảnhđờiquákhứcủahọ.Họkhôngthểtáchrờirakhỏiquákhứđóchonênkhôngđểýgìđếnhiệntạicũngnhưtươnglai.Họchìmsâuvàocănbệnhcủahọcũngnhưnhữngngườimuốnvàonhàtukínđểtrốntránhsốmệnh không đẹp đẽ.Đối với người bệnh thứ nhất nguyên nhân củamọiđiềuđaukhổchínhlàsựbấtlựccủaôngchồngtrongđêmtânhôn.Chínhtrongnhữngtriệuchứngcủacănbệnhhiệnrõrangoàimàtathấyrõ bà làm như thế nào trong công việc phán đoán thái độ của chồng:Nhữnglờigỡtộichochồng,thathứchochồng,nângchồnglêncao,rồitiếcrẻvìmấtchồng.Dùhãycòntrẻ,hãycòngiữđượctuổixuân,bàdùngđủmọicáchthựctếhaytươngtượngđểtrungthànhvớichồng.Bàkhôngtiếpngườilạ,khôngđểýđếncáchănmặc,ngồixuốngghếrồimàkhôngđứnglênđượcmộtcáchdễdàng,ngậpngừngkhiphảikýtên,khôngthểtặngchoaimộtvậtgìcả,muốnchứngtỏrằngbàtakhôngthểchongườikhácmộtthứgìcủamình.

Đốivớingườibệnhthứhai,nguyênnhânlàmốitìnhthắmthiếtđốivớingườichatrongtuổidậythìrồikéodàimãivềsau.Côgáiđiđếnkếtluậnlàkhôngthểlấychồngmộtkhichưakhỏibệnh.Nhưngchúngtacóđủlýdo rằng, chínhvìmuốnởgầnchavàkhôngmuốn lấychồngnêncô tamớibịmắcbệnh.

Chúngtaphảitựhỏibằngcáchnàovàbằngđườnglốinàongườitacóthểcómộttháiđộhếtsứckỳlạvàbấtlợinhưthếđốivớicuộcđời;giảdụnhư thái độ đó làmột đặc tính chung chomọi thứ bệnh thần kinh chứkhôngriêngchohaingườibệnhnày.Quảđólàmộtđặctínhchungchomọibệnhthầnkinhcómộttầmquantrọngrấtcaotrongthựctế.NgườibệnhnáoloạnthầnkinhcủaBreuerbịámảnhngaytrongthờikỳngườicha bị chết và cô ta bị ốmnặng.Dù đã khỏi bệnh cô ta cũng gần nhưkhôngcònmuốnsốngnữa;dùsứckhỏeđãtrởlạibìnhthườngcôtacũngkhôngmuốn sống như những người đàn bà khác. Phân tích kỹ những

triệuchứngvànhữnghậuquảcủatrườnghợptừngngườibệnh,chúngtathấyrằngngườinàocũngquayvềdĩvãng.Trongphầnlớntrườnghợphọthườngchọnmộtthờikỳrấtsớmcủađờihọ,nhữngnămđầutiêncủatuổiấuthơ,cókhingaycảthờikỳcònbúsữa.

Nhữngngườimắcbệnhthầnkinhvìbịthươngtrongtrậnchiếnvừaquacũng tương tự nhưnhữngngười bệnh của chúng ta trong những thí dụtrên.Trướcchiếntranhcũngcónhưngtrườnghợptươngtựnhưthếxảyrasaunhữngtainạnxelửahaynhữngtainạnghêgớmkhác.Tuynhiênnhữngngườibịbệnhthầnkinhvìbịthươngcũngkhôngthểđemsosánhvớinhữngngườibệnhbị thầnkinh tựnhiênnhưnhữngngườinói trên.Chúngtachưathểxếphọvàoloạiđó,tôihyvọnglàmộtngàykiasẽcóđiềumuốnnóivớicácbạnvềhọ.Nhưnghailoạingườibệnhnàygiốngnhauhoàntoànởđiểmnày:cảhaibịbệnhvìbịthươnghayvìtựnhiênđềutrởvềthờikỳtainạnxảyra,làmchohọbịthương.Tronggiấcmơhọthườngsống lạicảnhđó: trongnhững trườnghợpbị lêncơnđộngkinhcơnnàocũnglàmchohọquaytrởlạithờikỳđó.Ngườitacóthểchorằngnhữngngườibệnhkhôngsaoquênđượctìnhtrạngbịthươngđóvàtìnhtrạngnàylúcnàocũngnhưđứngsừngsữngtrướcmặthọnhưmộtcôngviệchiệnthời,cấpbách;quanniệmnàyđốivớichúngtaquantrọngvìnómởđườngchomộtquanniệmkinhtếvềnhữngsựhoạtđộngtinhthần.Ngaychữbịthươngcũngchẳngcónghĩagìkháchơnlàmộtnghĩakinhtế.Chúng tagọibằngdanh từđómộtcáchbiếncố trongmột thờigianngắnđem lại chođời sống tinh thầnmột sốkíchđộngquánhiềukhiếnchotakhôngthểdùngnhữngphươngsáchthôngthườngđểgạtbỏđượcchúng,vàhậuquảcủatìnhtrạngnàylàgâyranhữngsựrốiloạnlâudàitrongviệcsửdụngnghịlựccủaconngười.

Sựtươngtựnàykhuyếnkhíchchúngtagọinhữngbiếncốsốngđộngcủanhữngngườibệnhcủachúng ta lànhữngbiếncốgâyxúcđộng.Dođóchứng bệnh thần kinh cómột tính cách rất giản đơn: chứng bệnh thầnkinhcó thểđượcđồnghóavớimộtvết thươngvàgiải thíchđượcbằngcáchchorằngngườibệnhkhôngđủkhảnăngphảnứngvớimộtbiếncốtinhthầncótínhcáchtìnhcảmsâuđậmmộtcáchbìnhthường.ĐóchínhlàđiềuBreuervà tôiđãcôngbốnăm1893-1895trongmộtcôngthứcđầu tiên tómtắtnhữngkếtquảđạtđượcsaunhữngcông trìnhkhảosátmới.Trườnghợpđànbàsốngxachồngphùhợpvớiquanniệmnày.Vếtthươngtinhthầndosựbấtlựccủaôngchồnggâyrachưathànhsẹonênbàtaluônluônnhớlạivếtthươngnày.Nhưngngaytrongtrườnghợpthứhaingười congái cócảm tình thắm thiếtvớingười chaquanniệmcủachúng tađã cóđiềugì khôngdễhiểu.Trướchết, lòng thươngcủamột

đứacongáiđốivớichalàmộtviệcrấtthườngxảyravàlàmộttìnhcảmrấtdễbịchếngựchonêndanhtừbịthươngcóvẻnhưkhôngcónghĩagì;saunữa, tìnhcảmnày lúcđầuchẳngcó tácdụnggì taihạivà chỉxuấthiệnsaukhibịbệnhthầnkinhthôi.Dođóchúngtaphảichorằngsựthựcphứctạphơnchúngtatưởngnhưngdùsaocũngkhôngphảivìnhữnglẽđómàquanniệmvềvếtthươngcủachúngtakhôngcógiátrị:nósẽcómộtđịavịkhácvàchịunhữngđiềukiệnkhác.

Vìthếchúngtarờibỏconđườngchúngtađi.Trướchết,conđườngnàykhôngdẫnchúngtađixavàchúngtacònphảihọchỏinhiều trướckhibiết nó dẫn ta đi đâu.Về việc quay trở lạimột thời kỳ trong quá khứ,chúngtacònmộtnhậnxétnữalàsựkiệnnàyvượtquagiớihạncủabệnhthầnkinh.Bệnh thầnkinhquảcónhững sựquay trởvềnhư thếnhưngkhông phải sự quay trở về nào cũng gây ra bệnh, không đồng hóa vớibệnhvàkhônglenlỏivàotrongđờingườibệnh.Mộtthídụtrongsựtrởvềnàycó thể tìm thấy trongnỗibuồn làmchongười ta rờibỏhẳnquákhứvàotươnglai.Nhưngsựbuồnrầukháchẳnbệnhthầnkinh.Nhưngtráilạicũngcónhữngbệnhthầnkinhđượccoinhưhìnhthứcbệnhhoạncủasựbuồnrầu.

Cũngcókhisaumộtbiếncốlàmrungchuyểncảđờihọ,nhiềungườithấtvọngđếnnỗikhôngcònnghĩgì đếnhiện tại và tương lai nữa, chỉ chútrọngđếnquákhứthôi.Nhưngkhôngphảivìthếmàhọlànhữngngườimắcbệnhthầnkinh.Chonêndùvấnđềbịthươngcóquantrọngvàxuấthiệnluônluônnhưthếnàochăngnữachúngtacũngsẽkhôngdùngnóđểbiểuthịbệnhthầnkinh.

Thứhai:kếtquảcủacôngtrìnhkhảocứukhôngcógiớihạnvềsau.Nóivềngườibệnhthứnhấtchúngtađãtrìnhbàylàcửchỉbịámảnhcủabàtakhôngcóýnghĩagìvàbàtađãgắnliềnvàođónhữngkỷniệmthầmkíncủacuộcđời.Chúngtađãnghiêncứunhữngliênquangiữacửchỉnàyvànhữngkỷniệmkiarồidựatheotínhchấtcủanhữngkỷniệmnàyđểtìmraýmuốncủacửchỉkia.Nhưnglúcđóchúngtađãgạtrangoàimộtchitiếtđángđượcchúý.Trongkhingườibệnhlàmnhữngcửchỉámảnhnhưthế,bàtakhônghềbiếtgìvềbiếncốphátsinhracửchỉđó.Liênquangiữanhữngđiềubàtalàmbiếncốrasaobàtakhônghềhaybiết,bàđãnóithựckhinóirằngbàtakhôngrõnguyênnhânnàođãthúcđẩymìnhlàmviệcđó.Thếrồibịảnhhưởngbởiphươngpháp trịbệnh,mộtngàykiabàbiết rõ liênquanđóvànói chochúng tanghe.Nhưngbà tavẫnkhôngbiếtgìvềnguyênnhâncủacửchỉdó:đốivớibàtachỉcóvấnđề

sửachữamộtbiếncốđángbuồn trongquákhứvànângchồng lênmộtbậccaohơn.Chỉsaumộtsựchữachạylâudàibàmớibiếtđượclýdođóchínhlàlýdođộcnhấtkhiếnchobàđãcónhữnghànhđộngámảnhnóitrên.

Chúng ta đãdựavàoquang cảnh trongnhà sauđêm tânhônvànhữngnguyênnhânthúcđẩyngườibệnhdolòngyêuchồnggâynênđểtìmraýnghĩa của cử chỉ ám ảnh. Trong khi làm những cử chỉ đó, người bệnhkhônghềbiếtđếnýnghĩa,nguồngốcvàmụcđíchcủanhữngcửchỉđó.Vậycónghĩalàtrongngườibệnhcócảmộtsựhoạtđộngtinhthầnmàcửchỉámảnhchỉlàhậuquả.Bàcũngcảmthấyhậuquảnàynhưngkhôngmộtđiềukiệntinhthầnnàođãxâmnhậpđượcvàoýthứccủabà.Bàtahành động giống như anh chàng bị thôimiên nhận lệnh củaBernheimphảimởmộtcáidùtrongphòngtrìnhdiễn,nămphútsaukhitỉnhdậy,đãtuân lệnh mà không biết tại sao mình làm thế. Khi chúng ta nói đếnnhữnghoạtđộngtinhthầnvôthức,chúngtađãnghĩđếntìnhtrạngvừanói.Chúngtatháchbấtcứaicóthểkhảosáttìnhtrạngđómộtcáchđúngnguyêntắckhoahọchơnchúngtavìnếuhọlàmđượcchúngtasẽhủybỏquan niệm về những sự hoạt động tinh thần vô thức. Cho đến khi đóchúngtasẽbỏngoàitaimọilờibàibácchorằngvôthứckhôngcóthựctheonghĩakhoahọccủachữnày,vàđóchỉlàmộtcáchnóichohaymàthôi. Lời bài bác này không có giá trị gì vì cái vô thứcmà họ cho làkhôngcóthựclạicónhữngkếtquảrấtthựcvànhậnthấyđượcsựámảnh.

Tình trạngcủangườibệnh thứhai cũnggiốngnhư thế.Cô tađã tạo ramột nguyên tắc theo đó cái gối không được chạm vào gỗ trên thànhgiường rồi theo nguyên tắc đómà không hiểu nó bắt nguồn ở đâu, cónghĩagìvàdođộnglựcnàothúcđẩy.Dùcôtacóphảnkhángdữdộiđếnđâuchăngnữa,haykhôngthèmđểýđếnnguyêntắcđó,haytìmcáchlàmtráilại,đềukhôngảnhhưởnggìđếnviệcphảicửhànhđúngtheonguyêntắcđãđặtra.Côtabịbắtbuộcphảitheovàthahồtựhỏitạisaomìnhlạilàmnhư thế.Trongnhững triệu chứng của sự ám ảnh, trong cách phátbiểuvàthúcđẩyđộtnhiênhiệnrakhôngaibiếttừđâutới,chốnglạiảnhhưởng của đời sống bình thường, xuất hiện như những người khách lạđầyđủquyềnhành,nhưnhữngngườibấttửcómặttrongcuộcđờiồnàocủa người thường, làm sao không nhận ra rằng đó là dấu vết củamộtvùngnàođặcbiệt trongtinhthần,mộtvùngsốngriêngbiệtđốivớicácvùngkhác,vớimọihoạtđộngvàbiểuthịcủađờisốngbêntrong.Nhữngtriệuchứng,biểuthịvàthúcđẩyđólàmchochúngtachắcchắnrằngcómộtvôthứctinhthần,vàmônthầnkinhhọcvìchỉbiếtcómộttâmlýhữu

thứcthôinênkhônglàmcáchnàokháchơnlàtuyênbốrằngbiểuthịnóitrênchỉlàkếtquảcủasựsuynhược.Tấtnhiêntựchúng,nhữngsựbiểuthịvàthúcđẩynàykhôngcótínhcáchvôthức,cũngnhưnhữngcửchỉámảnhcũngkhôngthoátkhỏicảmgiáchữuthức.Nhữngsựbiểuthịvàthúcđẩyđósẽkhôngtrởnênnhữngtriệuchứngnếukhôngxâmnhậpvàoýthức.Nhưngnhữngđiềukiệntinhthầnmànhữngbiểuthịvàthúcđẩynàyphảichịucũngnhưcáctậpthểmàsựgiảithíchcủachúngtađãxếpchúngvàocótínhcáchvôthức,ítnhấtcũngchotớikhichúngtrởnêncóýthứcnhờnhữngđiềuphântíchcủachúngta.

Nhữngđiềunhậnthấytrongtrườnghợphaingườibệnhnóitrêncũnglànhữngđiềunhậnthấytrongmọi trườnghợpbệnhthầnkinhkhác; trongmọi trườnghợp,ngườibệnhkhônghềhaybiếtgìvềnhữngđiềuđócả;baogiờsựphântíchcũngchothấyrằngnhữngtriệuchứngnàychỉlàkếtquảcủanhữnghoạtđộngtinhthầnvôthứccóthểtrởthànhhữuthứcvớimột sốđiềukiệnnàođó.Nếu cácbạn thêm tất cả nhữngđiềunàyvàonhữngđiềuvừađượctrìnhbàytrongđoạntrên,cácbạnsẽhiểudễdàngtạisaomônphântâmhọckhôngthểbỏquagiảthuyếtvềsựvôthứcvàtạisaochúngta lạicoisựvôthứcnhưmộtcáigìđócóthểsờmóthấyđược.Cácbạncũnghiểuluôntạisaonhưngkẻchỉhiểubiếtqualoavềsựvôthức,chưahềphântíchsựvôthứcbaogiờ,chưahềgiảithíchmộtgiấcmơbaogiờ,chưahềtìmhiểuýnghĩacủamộttriệuchứngbệnhthầnkinhbaogiờ,nhữngkẻđókhôngthểcoiđượclànhữngchuyênviên.Chúngtacầnnhắc lạimột lầnnữa:chỉmộtviệccó thểdùngsựgiải thíchđể tìmhiểu ý nghĩa củamột triệu chứng bệnh thần kinh cũng đủ làmột bằngchứngkhôngphủnhận được là sự vô thức quả làmột điều có thực vàchúngtacầnchấpnhậnsựcómặtcủanó.

Nhưngnhưthếchưaphảilàhết.MộtphátminhkháccủaBreuermàtôicoilàrấtquantrọngchotabiếtnhiềuhơnnữavềliênquangiữavôthứcvànhữngtriệuchứngbệnhthầnkinh.Khôngnhữngýnghĩacủacáctriệuchứngnàycótínhcáchvôthứcmàgiữavôthứcnàyvàsựcómặtcủacáctriệu chứng cónhững liênquan có thể thay thếnhauđược.Cácbạn sẽhiểu tôi ngay, cùng với Breuer tôi khẳng định rằng:mỗi khi chúng tađứngtrướcmộttriệuchứng,chúngtaphảikếtluậnrằngtrongngườibệnhcómộtvàihoạtđộngvôthứccóchứađựngýnghĩacủatriệuchứngnày.Ýnghĩanầyphảivôthứcthìtriệuchứngmớipháthiệnrađược.Nhữngsựhoạt động tinh thầnhữu thứckhôngphát sinh ra những triệu chứngbệnhthầnkinh;mộtkhinhữnghoạtđộngvôthứctrởthànhhữuthứcthìnhữngtriệuchứngđóbiếnmấtngay.Bạnthấyrõchưa:đólàmộtphương

pháptrịbệnh, làmchocáctriệuchứngbiếnmất.ChínhBreuerđãdùngphươngpháplàmbiếnmấttriệuchứngđểchữakhỏibệnhchongườibệnhbịnáoloạnthầnkinhđầutiêncủaông.Ôngtađãtìmramộtkỹthuậthữuthứchóanhữngsựhoạtđộngvôthứcdấugiếmýnghĩacủanhữngtriệuchứngrồitừđólàmchonhữngtriệuchứngnàybiếnmất.

SựphátminhcủaBreuerlàkếtquảkhôngphảicủalýluậnmàcủamộtsựquan sát thànhcôngvới sựgiúpđỡcủangườibệnh.Cácbạnđừng tìmhiểusựphátminhnàybằngcáchkéonóvềmộtsựphátminhkhác;cácbạnhãychấpnhậnnónhưmột sựkiệncănbảncó thểđưađến sựgiảithíchnhiềusựkiệnkhác.Vìthếnêntôixinphépcácbạndiễntảsựphátminhnàytheomộthìnhthứckhác.

Mộttriệuchứngđượcpháthiệnđểthaythếmộtcáigìkhôngpháthiệnrađược.Một vài sự hoạt động tinh thần vì không phát triển bình thườngđượcđểđi tới ý thứcnênphải phát sinh ramột triệu chứng.Vậy triệuchứngbệnhthầnkinhlàkếtquảcủamộtsựhoạtđộngmàsựpháttriểnđãbịngănchặnlàmrốiloạnbởimộtnguyênnhânnàođó.Triệuchứngđượcpháthiệnđểthaythếhoạtđộngbịngănchặnnàyvànhưthếđãcómộtsựthaybậcđổingôi;khiphươngpháptrịliệuhủybỏđượcliênquannàytứclàphươngphápđãđạtđượcmụcđích.

PhátminhcủaBreuerchođếnbâygiờvẫnlàcănbảncủaphươngpháptrịbệnhbằngphân tâmhọc.Đề luận:“những triệuchứngsẽbiếnmấtmộtkhicácđiềukiệnvôthứcđãđượchữuthứchóa”đãđượcmọicôngtrìnhkhảocứuvềsaukhẳngđịnh,mặcdùgặpbiếtbaonhiêusựphứctạpkỳkhôivàkhôngchờđợinhấttrongviệcápdụngvàothựctế.Phươngpháptrị bệnh của chúng ta là làm sao biến vô thức thành hữu thức, phươngphápđóchỉhữuhiệukhilàmđượcviệcđó.

Cácbạnđừnglầmtưởngrằngcôngviệctrịbệnhnhưthếsẽdễápdụng.Người ta sởdĩmắcbệnh thầnkinh chínhvì khôngbiết rằngbên trongmìnhcómộthoạtđộngtinhthầnnàođómàđánglẽmìnhphảibiết.ĐềluậnnàylàmtanhớlạimộtđềluậnkháccủaSocratekhiôngchorằngtộilỗichínhlàkếtquảcủamộtsựngudốt.Mộtvịbácsĩkhôngkhókhăngìkhôngtìmradễdàngnhữnghoạtđộngtinhthầnmàngườibệnhkhôngýthứcđược.Chonênvịbácsĩphảigiải thoátchongườibệnhrakhỏisựngudốtđóbằngcáchnóichoybiếtđiềumìnhtìmra.Vịbácsĩphảicóđủkhảnănghủybỏmộtphầnnàotínhcáchvôthứccủanhữngtriệuchứng,cònvềliênquangiữatriệuchứngvàbiếncốtrongđờisốngngườibệnh

thìbácsĩlàmsaođoánrađượcvàphảichờđợingườibệnhchomìnhbiết.Nhưngvềđiểmnày,bácsĩcóthểcóđượctàiliệubằngcáchhỏinhữngngười sốngxungquanhngườibệnhđểbiếtvềnhữngbiếncố trongđờingười bệnh, cả về những biến cốmà người bệnh không biết vì xảy ratrongthờithơấu.Hòahợphaiphươngphápnày,bácsĩcóthểtrongmộtkhoảng thời gian ngắn đạt đượcmục đích định đến, nghĩa là làm chonhữnghoạtđộngtinhthầnvôthứctrởthànhhữuthức.

Kếtquảnhưthếthựchoànhảo,chúngtađãđạtđượcnhữngkinhnghiệmkhôngchờđợi.CũngnhưtheoMolièrecóthứcủinàycóthứcủinọ,cóthứhiểubiếtnày,cũngnhưcóthứhiểubiếtnọ,vàmọithứhiểubiếtđềukhôngcógiátrịtâmlýnhưnhau.Sựhiểubiếtcủabácsĩkhônggiốngsựhiểubiếtcủangườibệnhvàkhôngthểcócùngmộthiệuquả.Nếubácsĩnóichongườibệnhđiềuhiểubiếtcủamình,bácsĩkhôngthểthànhcông.Haynóichođúnghơn,sựthànhcôngcủabácsĩkhôngphảiởchỗđãhủybỏ được những triệu chứng, nhưng là khởi đầu một sự phân tích mànhữngdấuhiệuđầutiênthườngdochínhnhữngđiềumâuthuẫndongườibệnhcungcấp.Ngườibệnhbiếtmộtđiều trướckiakhôngbiết,đó làýnghĩacủatriệuchứngcănbệnhcủamình,vậymàngườibệnhcũngkhôngbiếtgìhơntrước.Nhưthếchúngtathấyrằngcóhơnmộtsự“khôngbiết”.Muốnbiếtnhữngđiều“khôngbiết”cókhácnhau rasao,cầncónhữnghiểubiếtsâuxavềtâmlý.Nhưngkhôngphảivìthếmàđềluậncủachúngtalà:“nhữngtriệuchứngsẽbiếnmấtmộtkhiýnghĩacủachúngtrởthànhhữuthức”trởthànhkhôngđúng.Chỉcóđiềulàsựhiểubiếtphảiđặtnềntảngtrênmộtsựthayđổibêntrongngườibệnh,sựthayđổinàychỉpháthiện sau một công việc tinh thần theo đuổi một mục đích nhất định.Chúng tađứng trướcnhữngvấnđềmàsự tậphợp lại sẽxuấthiệnnhưmộtđộnglựctrongcôngviệccấuthànhnhữngtriệuchứng.

Vàbâygiờtôihỏicácbạn:điềutôivừanóicácbạncócholàquátămtốivàrắcrốikhông?Cácbạncóbịlạchướngkhithấytôirútlạinhữngđiềuvừađưara,baoquanhnhữngđề luậncủa tôibằngmọi thứgiớihạn,đivào một chiều hướng này để rồi lại quay theo một chiều hướng kháckhông? Tôi tiếc rằng sự việc đã xảy ra như thế.Nhưng tôi quả khôngthíchđơngiảnhóachânlý,khôngthấycógì trởngạikhi trìnhbàychocácbạnbiếtrằngvấnđềcủachúngtacónhiềukhíacạnhphứctạpkỳlạ,khôngthấyhạigìkhiđưachocácbạnbiếtnhữngđiềumàbạnchưathểdùngngaytronglúcnày.Tôibiếtlàmỗisinhviênđềusắpxếpnhữngýtưởng của giáo sư theo tiện lợi riêng chomình, vắn tắt hóa bài thuyếttrình,giảndịhóavàtríchratrongđónhữngđiềumìnhmuốngiữlại.Tất

nhiêncàngcónhiềuđiềuđượctrìnhbàybaonhiêuthìnhữngđiềuđượcgiữ lại càng nhiều bấy nhiêu.Dù sao tôi cũng hy vọng rằng trong baonhiêuđiềutrìnhbày,cácbạncũngđãcóđượcmộtýniệmkhárõràngvềphầnchínhtrongbài thuyết trìnhcủatôi,nghĩa làphầnliênquanđếnýnghĩacủacáctriệuchứngđếnvôthứcvàđếnliênquangiữavôthứcvàcácýnghĩanày.Cólẽcácbạnsẽhiểurằngsaunàycôngtrìnhkhảocứucủachúngtasẽhướngvềhaiđiểmsauđây:mộtđằngtìmhiểutạisaoloàingười lạibịbệnh, trở thànhnạnnhâncủamộtchứngbệnhthầnkinhcóthểkéodài suốtđời,vàđó làvấnđề trịbệnh;đằngkhác tìmxemtriệuchứngbệnhhoạnđãpháttriểnnhưthếnàovớicácđiềukiệncủachứngbệnh thần kinh, và đó là vấn đề động lực tinh thần. Thế nào cũng cónhữngnơimàhaivấnđềnàytiếpgiáovớinhau.

Tôi khôngmuốn đi xa hơn nữa nhưng vì cònmột chút thì giờ nên tôimuốncácbạnđểýđếnmộtđặctínhkháctronghaivụphântíchnóitrên:đó lànhững lỗhổng trong trínhớhaychứngmất trínhớ.Tôiđãnói làcôngviệccủaphươngpháp trịbệnh theo lốiphân tâmlà:biếnvô thức,căn nguyên của bệnh thành hữu thức.Các bạn sẽ ngạc nhiên nếu thấycôngthứcnàycóthểđượcthaythếbằngcôngthứcsau:lấphếtnhữnglỗhổngtrongtrínhớ,hủybỏbệnhmấttrínhớ.Côngthứcsauchẳngkhácgìcông thức trước.Vậy chứngmất trí nhớ của người bệnh thần kinh giữmộtvai tròquantrọng trongviệcphátsinhcác triệuchứng.Nhưngsuynghĩkỹvềtrườnghợpngườibệnhthứnhất,chúngtathấylàvaitrògáncho sựmất trí nhớ có lẽ không đúng lắm.Người bệnh không hề quênquang cảnh đêm tân hôn, trái lại nhớ rất kỹ và trong suốt câu chuyệnkhôngcómộtsựquênlãngnàokháctrongviệcphátsinhratriệuchứng.Tuykhôngrõrànghơnnhưngtrườnghợpcủangườicongáitrongtrườnghợp thứ hai cũng thế. Cô này cũng nhớ rất rõ dù nhớ một cách ngậpngừng,miễncưỡng,tháiđộcủamìnhngàyxưalúcnhấtđịnhđòimởcửaphòngmìnhthôngsangphòngchamẹvàbắtmẹnhườngchỗchomìnhtronggiườngcha.Điềuduynhấtlàmchúngtangạcnhiênlàngườibệnhthứnhất, saukhi làmđi làm lại cử chỉ ámảnhcủamình rất nhiều lần,khônghềhaybiếtgìđếnliênquangiữacửchỉnàyvớibiếncốtrongđêmtânhônvàmặcdùsaunàychúngtađãhướngdẫnbà,bàcũngkhônghềnhớlạikỷniệmđó.Ngườicongáitrongtrườnghợpsaucũngthế,côtachorằngcáclễnghivànhữngcơhộigâyralễnghiđóbắtnguồnởtìnhtrạngcủacôphảilàmđilàmlạimộtsốcôngviệcmỗingày.Trongcảhaitrườnghợpkhônghềcóchứngmấttrínhớthựcsự:chỉcóđứtmấtsợidâyliên lạcđểchobiếncốquay trở lại trínhớ thôi.Nhưngnếusự rối loạntrongtrínhớnàyđủđểcắtnghĩasựámảnhthìtrongtrườnghợpnáoloạntinhthầnsựviệckhôngphảithế.Trongsựnáoloạntinhthầnthườngcó

mất trínhớ rấtnhiều.Phân tíchmỗi triệuchứng trongsựnáo loạn tinhthầnngườitathấycórấtnhiềucảmtưởngcủađờisốngtrongquákhứmàngườibệnhcholàmìnhquênhết.Mộtđằngnhữngcảmtưởngnàythuộcvềnhữngnămđầutiêncủacuộcsống, thànhrasựmất trínhớtrongsựnáoloạnthầnkinhchỉlàsựkéodàitrựctiếpcủachứngmấttrínhớcủatrẻconvềnhữnggiaiđoạnđầutiêntrongcuộcsốngtinhthầnngaycảđốivớinhữngngườibìnhthường.Đằngkhácnhữngbiếncốmớinhấttrongđờingườibệnhcũngbịquên,nhấtlànhữngcơhộigâyrabệnhhaylàmchobệnhnặnghơncũngbịquênmộtphầnhaytoànthể.Luônluônnhữngchitiếtquantrọngbiếnmấttrongtoànthểkỷniệmhaybịthaythếbằngnhữngkỷniệmsailầm.Thườngthườngchỉmộtítthờigiansaukhiđượcphântíchlànhữngkỷniệmvềnhữngbiếncốmớinàytrởlại,nhữngkỷniệmnàythườngbịdồnépđểlạitrongtrínhớnhữnglỗhổngrấtlớn.

Nhữngsựrốiloạntrongtrínhớđặcbiệtbiểuthịchobệnhnáoloạnthầnkinhvớinhữngtriệuchứnglànhữngcơnđộngkinhkhôngđểlạimộtdấuvếtgìtrongtrínhớ.Bởivìsựviệckhôngxảyratươngtựtrongsựámảnhnênchúngtaphảikếtluậnlànhữngsựmấttrínhớlàmộtđặctínhtâmlýcủachứngnáoloạnthầnkinhchứkhôngphảilàmộttriệuchứngchungchomọibệnhthầnkinhkhác.Tầmquantrọngcủasựkhácbiệtnàyđượcgiảmbớtbởinhậnxétsauđây.Ýnghĩacủamộttriệuchứngcóthểđượcquan niệm theo hai lối:một về phương diện ngôn gốcmột về phươngdiệnmụcđích, nghĩa lànóimột cáchkhác,mộtvềnhữngcảmgiácvàbiếncốphátsinhranó,mộtvềýmuốnmànóphụcvụ.Nguồngốccủamộttriệuchứngchỉ lànhữngcảmgiáctừbênngoàivào,cómột lúccótínhcáchhữuthứcnhưngsauđótrởthànhvôthứcvàbịquênlãng.Mụcđíchcủatriệuchứng,khuynhhướngcủanótráilạitrongmọitrườnghợpđềulàmộtsựhoạtđộngtinhthầncótínhcáchhữuthứctrongmộtlúcnàođó,nhưngcũngcóthểbịvùilấptrongvôthứcmãimãi.Vậyviệcmấttrínhớliêncanđếnnguồngốc,nghĩalàđếnnhữngbiếncốlàmnềntảngchotriệuchứng,nhưtrongtrườnghợpnáoloạnthầnkinhkhôngquantrọng;chínhmụcđíchkhuynhhướngcóthểcótínhcáchvôthứcngaytừđầu,chínhmụcđíchvàkhuynhhướngnàymớiquyđịnhsựlệthuộccủatriệuchứngvớivôthứcvàtrườnghợpnàyxảyra trongsựámảnhcũngnhưtrongbệnhnáoloạnthầnkinh.

Chínhvìgánchovôthứcmộttầmquantrọngnhưthếnênchúngtamớibịphêbìnhchỉ tríchmộtcáchgaygắtnhư thế.Cácbạnđừngchorằngchốngđốinàybắtnguồnởchỗngườitakhôngquanniệmđượcvôthứchaykhônglàmđượcnhữngcuộcthínghiệmvềvôthức.Lịchsửkhoahọc

đãhai lầncảichínhnghiêmtrọngđốivớitínhíchkỷngâyngôcủaloàingười.Lầnthứnhấtkhikhoahọcchứngminhrằngtráiđấtkhônghềlàtrung tâm của vũ trụmà chỉ làmột phần nhỏ bé, vô nghĩa lý trong hệthốngvũtrụmàchúngtakhôngthểtưởngtượngđượclàtolớnnhưthếnào.SựchứngminhthứnhấtnàylàcôngcủaCopernicdùtrướcđókhoahọcthờiAlexandređãloanbáomộtvàiđiềutươngtự.Lầnthứhailàkhikhoahọcchứngminhrằngconngườikhôngphảigiữmộtđịavịđặcbiệtcaocảtrongsựsángtạomàcũnglệthuộcvàogiớiđộngvật,cũngcótínhchấtnhưmọiđộngvật.Cuộccáchmạngnàyđượcthựchiệnsaunhữngcông trình của Darwin, Wallace và các người đi trước, và đã gặp sựchốngđốikinhkhủngcủangườiđươngthời.Lầncảichínhthứbađánhvàotínhtựcaotựđạicủaloàingườikhichorằngcáitôicủaconngườikhông là chủđộc tôn trongnhàmình, chỉđượcbiếtmộtvàiđiều lẻ tẻ,hiếmhoivềnhữngsựxảyrangoàiýthứccủamìnhtrongđờisốngtinhthần.Nhữngnhàphân tâmhọckhôngphải lànhữngngườiđộcnhấtvàđầutiênkêugọilòngkhiêmtốncủaloàingườinhưnghọcónhiệmvụphổbiếnthậtrộngrãiquanniệmnàyvớitấtcảtấmlònghăngháivàcungcấpchomọingườinhữngvậtliệulấytừtrongcáccuộcthínghiệmrađểdùngchobấtcứai.Dođóngườitatớitấpchỉtríchkhoahọccủachúngta,quênhếtmọisựlịchsựtronggiớivănhọc,phảnkhángchúngtavớimụcđíchgiũbỏnhữngsựràngbuộccủamộtsựhọplývàvôtư.Thêmvàođó,họcònsợnhữngthuyếtcủachúngtagâyrốiloạntronghòabìnhcủathếgiớinhưcácbạnsẽcódịpnhậnthấyvềsauđây.

Chốngđốivàdồnép

Muốncómộtýniệmđứngđắnvềchứngbệnhthầnkinh,chúngtacầncónhiềukinhnghiệmmớivàđâylàhaicuộcthínghiệmrấtđángchúý,gâynhiềutiếngvangtrongthờikỳpháthiện.

Thínghiệmthứnhất:mỗikhichúngtatrịbệnhchomộtngườinào,ngườiđóthườngchốngcựlạirấtdữđộitrongsuốtthờikỳđiềutrị.Câuchuyệnkhó tin nhưng có thực. Nếu chúng ta không nói điều đó cho gia đìnhngườibệnhbiết,họsẽchorằngtamuốnkéodàithờikỳtrịbệnhra.Chínhngườibệnhchốngcựlạirấtdữdội tuykhôngbiết làmìnhchốngcựvàkhichúngtalàmsaođểngườibệnhnhậnralàhọchốngcựlạichúngtatứclàchúngtađãthànhcôngkhálớn.Cácbạnthửnghĩxem:ngườibệnhđau khổ quá nhiều vì bệnhmình làm cho người chung quanh đau khổtheo,hysinhbiếtbaonhiêucôngcủathờigiờđểđượckhỏibệnh,ngườiđócó lýdogìđểphảnkhánglạibácsĩmuốnchữachohọkhỏi?Họsẽcholàtháiđộchốngđốiđóthựcvônghĩalýmỗikhibạnchohọbiếtviệcđó.Vậymàchẳngcònđiềugìđúnghơnlàsựchốngđốiđónữa,cònthiếugìnhữngngườiđaurăngchốngđốidữdộilạinhasĩkhithấyđưađồnhổrăngvàogầnmồm.

Sựchốngđốicủangườibệnhxuấthiệndướinhiềuhìnhthứckhácnhau,nhiềukhirấttếnhị,khónhậnra.Ngườitakhôngtincậyôngthầythuốc,nhiều khi còn đề phòng ông ta nữa. Trị bệnh thần kinh chúng ta cũngdùngkỹthuậtnhưtrongviệcgiảithíchgiấcmơ.Chúngtayêucầungườibệnhtựquansátvànóichochúngtanghenhữngđiềuhọcảmthấytheothứtựxuấthiệntrongóchọ: tìnhcảm,ýtưởng,kỷniệm.Chúngtayêucầu họ tự nhiên nói ra những điềumình nghĩ hay cảm thấy, chứ đừngngậpngừngvìnhữngđiềuđókhónghe,khónói,haycholàkhôngquantrọnghayvônghĩa.Chúngtabảohọlàđừngngậpngừnggì,đừngnghetheonhững lờichỉ tríchbên trongvànếuhọ làm theođúng lờichỉdẫncủachúngtathìbệnhhọsẽchóngkhỏihơn.Kinhnghiệmtrongviệcgiảithíchgiấcmơđãcho tabiết làchính trongnhữngkỷniệm,nhữngđiềunghi ngờ lại chứa đựng nhiều vật liệu giúp cho chúng ta tìm được vôthức.

Kếtquảthứnhấtthulượmđượctrongquytắccơbảnnàylàlấyngaysựchốngđốicủangườibệnhđểchốnglạingườibệnh.Ngườibệnhdùngđủ

mọicáchđểkhôngnghe theo lờibácsĩ, sẽnói rằngkhôngcảmthấygìhết,khôngcómộtýtưởng,mộttìnhcảmhaymộtkỷniệmnào,haynếucócũngchẳngbiếtrõnhưthếnào.Nhưngdầndầnngườibệnhnhượngbộtrướcnhữngđềnghịcủachúngta, tự tốcáobằngcách lặngimthật lâutrongkhiđangnóichuyện,rồirútcụcthúnhậnrằngmìnhbiếtnhữngđiềukhôngthểnóirađượcl>

Khó lòng tìm thấymộtngườibệnhnào lại khôngdành riêngchomìnhmộtkhoảngnàođó trong tinh thần, làmchoviệc trịbệnhkhông len lỏivàođóđược.Mộtthânchủrấtthôngminhcủatôitrongsuốtmộttuầnliềnđãgiấukhôngchotôibiếtlàanhtacónhântình,khitôitráchanhvềđiềuđó,anhtrảlờilàanhtưởngrằngđólàviệcriêngcủaanh.Tấtnhiênviệctrịbệnhbằngphântâmhọckhôngthểchấpnhậnđiềugiấugiếmđó.Vídụnhưbâygiờchúngtatuyênbốrằng,cảnhsáttrongngàynàođósẽkhôngbắtmộtngườinàođóởhainơitrongthànhViênchẳnghạn,rồiđitìmbắtmộtngườitộiphạmđangẩnnáutrongthànhphố.Têntộiphạmsẽtrốnởđâunếukhôngphảilàởmộttronghainơinóitrên.Tôitưởngrằngtôicóthểdànhmộtquyềnhạnnhưthếchomộtngườithânchủcủatôikhichorằngngườinàycóthểgiữđượclờihứavàkhôngnóichongườikhácbiếtnhữngđiềucầngiấuvì lýdobímậtnghềnghiệp.Thânchủnày rấthàilòngvềcôngviệctrịbệnh.Tôikhônghàilòngnhưanhtavàkhôngbaogiờdámlàmlạimộtthínghiệmnhưthếnữa.

Nhữngngườibị ámảnh thườngviệncớ lương tâmvànghingờđểgâykhókhăntrongviệctrịbệnh,Nhữngngườibịnáoloạnthầnkinhthườnglàmhỏngcôngviệctrịbệnhbằngcáchnóiranhữngđiềukhôngíchlợigìcho công việc trị bệnh, có khi còn làm sai lạc công việc này nữa. Tôikhônghềmuốnđưacácbạnđisâuvàonhữngchitiết trongkỹthuậttrịbệnh.Tôi chỉ cần nói rằng,mỗi khi chúng ta thành công trong việc épbuộcngườibệnhlàmtheolờitrongmộtphạmvinàođóthìsựchốngđốilập tứcđượcchuyểnsangmộtđịahạtkhác.Lúcđósựchốngđốisẽcótínhcáchtrithứcdùngnhữngtàiliệulýluận,nhữngsựkhókhăn,sailầmmàngườitatưởngđãtìmratronglýthuyếtcủachúngta.Từmiệngngườibệnhchúngtasẽđượcnghelạitấtcảnhữnglờibàibácmàcácnhàkhoahọcnhấtloạtđưaraphảnđốichúngta.Đúnglàmộttrậnbãotrongmộtlynước.Nhưngngườibệnhchịukhónghechúngtanói,hướngdẫnbàibáchọ,chỉchohọnhững tài liệuhọcần thamkhảo.Họsẵnsàng trở thànhthânhữucủamônphântâmhọcvớiđiềukiệnlàmônnàyđừngđộngđếnhọ,đếncánhâncủahọ.Trongsựchốngđốiđócómộtýmuốnchochúngtađixadầnnhiệmvụchính.Vìthếnênchúngtaphảichốngđốilạithái

độđó.Nhữngngườibịámảnhdùngmộtphươngphápđặcbiệttrongviệcchốngđối.Ngườibệnhđểyênchochúngtaphântích,khôngtỏvẻphảnđốikhiếnchođãcólúcchúngtacócảmtưởngđangthànhcông,nhưngrồicuốicùngchẳngđạtđượcmộtkếtquảgì.Lúcđómớithấysựchốngđốinúpsausựnghingờ.Ngườibệnhtựnhủ:“Nhữngđiềunàythậthay,thậtđẹptôichẳngmuốngìhơnlàtiếptục,nếunhữngđiềuđóđúngtôisẽkhỏibệnh.Nhưngcólẽkhôngđúng,màmộtkhitôitinlàkhôngđúngthìbệnhtôichẳngkhỏiđược”.Tìnhtrạngnàycóthểkéodàilâuchotớikhichúngtatấncôngthẳngvàosàohuyệtsựchốngđốivàlúcđómớilàgiờphútquyếtliệt.

Sựchốngđốicó tínhcách trí thứckhông lấygì làmquan trọng,có thểchiếnthắngđượcdễdàng.Nhưngcònsựchốngđốikháckhóchiếnthắnghơn.Đáng lẽgợi lạinhữngkỷniệm,ngườibệnh lạiđưa ranhững luậnđiệutháiđộtrongcuộcsốngđểchốnglạibácsĩvàphươngpháptrịbệnh.Khingườibệnhlàđànông,anhta thườngdựavàonhữngsựgiaothiệpvớingườichamàđịavịđãbịôngbácsĩthaythế:đưaranhữngluậnđiệuvềsựhammuốnđượcđộclập,lòngtựáivượtcảngườicha,khôngmuốntỏlòngbiếtơnngườicha,ngườibệnhdùngnhữngluậnđiệunàyđểpháôngbácsĩkhôngchoônglàmđượccôngviệctrịbệnh.Ngườitacócảmtưởngrằngngườibệnhthíchlàmchoôngbácsĩthấtbại,bựcmìnhhơnlàmuốnkhỏi bệnh.Nếungười bệnh là đànbà thì họhaydùngnhững lờinũngnịuâuyếmđểxiêulòngôngbácsĩ,nhiềukhitìnhcảmđốivớiôngbácsĩcóđượmmàutìnhái.Khikhuynhhướngnàyđạttớimộtmứcđộnàođó,ngườibệnhkhôngquantâmgìđếntìnhthếhiệntạinữa,khôngcònnghĩđếnbệnhtrạng,quênhếtnhữngđiềucamkếttrongkhitrịbệnh.Ngoàiralòngghentuông,sựthấtvọngcủangườibệnhkhithấyôngbácsĩtỏvẻlạnhlùngvớimìnhcũngngăntrởcôngviệctrịbệnhtiếnhànhđềuđều.

Nhữngsựchốngđốinàykhôngđángbịkếtánhoàntoàn.Chínhsựchốngđốinhiềukhicũngchứađựngnhiềutàiliệuquantrọngvềđờisốngngườibệnhvàdođócũnggiúpnhiềuchobác sĩnếuôngnàybiếthướngdẫnkhéo léo.Chỉcóđiều là trong lúcđầubaogiờnhữngsựchốngđốinàycũngcóhạichosựtrịbệnh.Đóchínhlàsựpháttriểncủacáitôimàngườibệnhdùngđểchốnglạinhữngsựthayđổidosựtrịbệnhcóthểgâyra.Nhữngđặcđiểmcủacáitôinàyxuấthiệndướinhữngđiềukiệncủabệnhthầnkinhvàlàphảnứngđốivớicănbệnh;chúngtacóthểcholàchúngtiềm tàng trong người bệnh vì nếu không có bệnh thì không bao giờchúngxuấthiệntớimứcđộđóvàvớicườngđộđó.Sựxuấthiệncủacácchốngđốinàykhônglàmhạigìđếnhiệuquảcủasựtrịbệnh.Nhàphân

tâmhọcbiếttrướclàthếnàocũngcóchốngđối,thếnàochúngcũngxuấthiệnvàchỉkhônghàilòngkhikhônglàmchochúngxuấthiệnvớimộtsựrõ ràngmongmuốnvà làmchongườibệnhhiểuđược tínhchấtcủa sựchốngđốiđóthôi.Sựhủybỏnhữngsựchốngđốiđóchínhlàcôngviệccầnthiếtphảilàm,nếulàmđượcthìchúngtađãthànhcôngmộtphần.

Ngườibệnhlạilợidụngbấtcứmộtcơhộinàođểthôikhôngcốgắngnữa,cơhộinàycóthểlàmộttainạnbấtthầnxảyratronglúcđangchữa,mộtbiến cố bên ngoài làm người bệnh chú ý đến, một vẻ thù nghịch củangười chung quanh đối với bệnh,một bệnh khác xảy ra làm cho bệnhthầnkinhnặngthêm,hoặcmộtsựtiếnbộkhảquantrongviệcchạychữa.Cácbạncứthêmvàonhữngđiềutrên,nhữngđiềuvừanóilàcácbạncóngay một bản kê khai không phải là đầy đủ, nhưng khá đúng về mọiphươngtiệnchốngđốixảyratronglúcbệnh.Nếutôinóinhiềuchitiếtvềvấnđềnhư thế lại chỉ cốtđểchứngminh rằngnhữngkinhnghiệmcủachúngtatrongviệckhảocứucácsựchốngđốilànềntảngchoquanniệmsốngđộngcủachúngtavềbệnhthầnkinh.Breuervàtôiđãbắtđầuchữabệnhthầnkinhbằngthôimiên:ngườibệnhđầutiêncủaBreuerchỉđượcchữachạy trong tình trạngbị thôimiên, tôi cũng làm theoông ta.Phảinhậnlàchữanhưthếdễdànghơn,dễchịuhơn,mấtítthìgiờhơn,nhưngkết quả đạt được không chắc chắn, không được lâu.Vì thế nên tôi bỏkhôngdùngthôimiênnữavàhiểurằngnếucứtiếptụcdùngthôimiênthìkhôngsaohiểuđược tínhcáchsốngđộngcủanhữngbệnhnày.Vì thôimiênnênbácsĩkhôngthấycósựchốngđối.Dồnsựchốngđốiđi, thôimiênsẽcómộtmôitrườnghoạtđộngrộngrãihơn,vàsựchốngđốinấpsaumôitrườngđókhônglàmsaotiếntớiđượcynhưsựnghingờtrongbệnhthầnkinhbịámảnh.Vìthếnêntôicóthểnóirằngmônphântâmhọcchỉrađờikhingườitabỏkhôngdùngthôimiênnữa.

Nhưngdùcóchosựchốngđối làquan trọngchăngnữa,chúng tacũngnêndànhchỗchonghivấnvàkhôngnênquávộivàng trongviệccôngnhậnsựcómặtcủacácsựchốngđối.Cũngcónhững trườnghợpbệnhthầnkinhmàsựliêntưởngchẳnglàmđượcgì;cũngcókhinhữnglờibàibáccủachínhngườibệnhđángđượcchúng tađểý,chúng tacó thểđãlầmkhichonhữnglờibàibácnàylànhữngsựchốngđối.Tuynhiêntôiphảinóirằnglýluậnđượcnhưthếkhôngphảidễdànggì.Chúngtađãcódịpquansátconbệnhcủachúngtatrướcvàsaukhinhữngsựchốngđốinàyxuấthiện.Cườngđộcủasựchốngđốiluônluônthayđổitrongthờigiantrịbệnh;cườngđộnàytănglênkhichúngtatớimộtchủđềmới,đếntộtđỉnhkhichủđềnàyđếnchỗxâydựngrồisauđógiảmdầnkhichủđề

đãlàmxong.Ngoàira,trừphivìvụngvềtrongkỹthuật,chúngtachưahềgợichongườibệnhchốngđốichúngtahếtmình.Trongsuốtthờigiantrịbệnh,ngườibệnhthayđổinhiềulầntháiđộchốngđối.Khichúngtađưahọđượcđếnmộtđiểmnàođólàmchohọýthứcđượcmộtphầnnàonhững vật liệu chứa đựng trong vô thức của họ là họ chống đốimạnhnhất;nếu trướcđóhọcóhiểuhaychấpnhậnmộtđiềugì thì lúcđóhọcũngbỏhết;trongsựchốngđốitộtđỉnhnàynhiềukhihọtỏranguxuẩn.Nhưngnếutagiúphọthắngđượcsựchốngđốiđó,họsẽlấylạiđượcbìnhtĩnhvàlạihiểuđược.Vậytháiđộphêbìnhchỉtríchcủahọkhôngcótínhcáchđộclậpmàchỉlàmộtphươngtiệnphụtrongtìnhcảmcủahọdosựchốngđốihướngdẫn.Nếucóđiềugìkhônghợp lý,ngườibệnhsẽ tìmmọicáchchốngđối,nhưngnếucóđiềugìhợp lý,ngườibệnh lại chấpnhậnmộtcáchdễdàng.Chúngtacũngthườnglàmnhưthế,nhưngsởdĩtrongngườibệnhsựlệthuộccủaýchívàotìnhcảmnàyxuấthiệnrõràngnhư thế chính là vì chúng ta đãdồn chúngvào cứđiểmcuối cùng củachúng.

Chúng ta làm sao giảng được sự kiện người bệnh dùng đủ mọi cáchchống lại sự hủy bỏ các triệu chứngbệnhvà sự tái lập tình trạng bìnhthườngcủamộthoạtđộngtinhthần?Nhữngđộnglựcchốnglạisựthayđổi tình trạngnàycũngnhư lànhữngđộng lựcđãgâyra tình trạngđó.Chúngtacóthểdùngnhữngkinhnghiệmđạtđượctrongviệcphântíchcáctriệuchứngđểtáilậpsựhoạtđộngtinhthầnlúccáctriệuchứngmớixuất hiện. Sau quan sát của Breuer chúng ta biết rằng, sở dĩ các triệuchứng cănbệnhxuất hiện là vì sựhoạt động tinh thầnkhôngđạt đượcmứcđộbìnhthườngđểcóthểtrởthànhhữuthức.Triệuchứngchỉxuấthiệnđểthaythếnhữngcáigìchưahoànthành.Dođóchúngtacóthểxácđịnhđượcvị trícủa tácdụngcủađộnglựcgâyra triệuchứngđó.Chắcphảicómộtsựchốngđốimạnhmẽkhôngcósựhoạtđộngtinhthầntiếnvàođượcý thức:vì thếchonênsựhoạtđộngnàyphảicó tínhcáchvôthức và với tính cách vô thức đó nó cònxuất hiện dưới hình thứcmộttriệuchứng.Nhưngsựcốgắngbiếnvôthứcthànhhữuthứccũnggặpsựchốngđối.Chúng ta gọi sựhoạt độnggây ra bệnh thầnkinhxuất hiệndướihìnhthứcmộtsựchốngđốinàylàsựdồnép.

Bâygiờchúngtaphảihìnhdungxemsựdồnépnàyrasao?Đólàđiềukiệntrướcnhấtđểhợpthànhmộttriệuchứngvàtừtrướctớinaychúngtachưatừngthấymộtcáigìtươngtự.Lấythídụmộtsựthúcđẩy,mộthoạtđộngtinhthầncóthểbiếnthànhmộthànhvi:sựthúcđẩynàycóthểbịgạtramộtbên,bịbỏđihaybịlênán.Vìthếnênnghịlựccủanóbịrútđi,

nótrởthànhbấtlực,chỉcònsótlạitrongtinhthầnnhưmộtkỷniệmthôi.Mọiquyếtđịnhmàsựthúcđẩylàđốitượngđềuphảitiếnhànhdướisựkiểmsoáthữuthứccủacáitôi.Nhưngkhisựthúcđẩyđóbịdồnépthìsựviệcxảyrakháchẳn.Nósẽgiữnguyênnghịlựcnhưngkhôngđểlạiđằngsaumộtkỷniệmnàocả,sựdồnépsẽhoạtđộngmàkhôngchịusựkiểmsoátcủaýthức.Sựsosánhnàykhônggiúptatiếngầnđếnsựhiểurõtínhchấtcủasựdồnép.

Tôimuốntrìnhbàychocácbạnxemnhữngsựbiểuthị lýthuyếtcóíchnhấtvềphươngdiệnnày,nghĩalàđúngnhấtđểhìnhdungsựdồnépbằngmột hình ảnh nhất định. Nhưngmuốn cho rõ ràng chúng ta phải thaynghĩadùngđểmôtảcủachữ“vôthức”bằngnghĩacótínhcáchhệthốngcủachữnày;nóimộtcáchkhác,chúng taphảichấpnhận rằngvô thứchayhữuthứccủamộtđặcđiểmtinhthần,chỉlàmộttrongcáctínhchấtcủasựhoạtđộngnàythôi.Khimộtsựhoạtđộngcótínhcáchvôthức,sựphâncáchcủanóđốivớihữuthứcchỉlàdấuhiệuvềsốmệnhcủanóchứkhông phải chính sốmệnh đó.Muốn biết rõ sốmệnh đó như thế nào,chúngtaphảicôngnhậnrằngmỗisựhoạtđộngtinhthầntrướchếtphảiởvàomộtgiaiđoạnvôthứctrướckhibiếnthànhhữuthứccũngnhưmộthìnhchụpbằngmáyảnhbaogiờcũngphảiquamộtgiaiđoạnâmvàchỉtrởthànhtấmhìnhsaukhiquagiaiđoạndương.Nhưngcũngkhôngphảitấmhìnhnàocũngbắtbuộcphảithànhmộthìnhdương,khôngphảibấtcứmộtsựhoạtđộngvôthứcnàocũngphảibiếnthànhhữuthức.Chúngtachỉcóthểnóirằngmỗihoạtđộngtinhthầnbaogiờcũngthuộcmộthệthốngtinh thầnvô thứcrồicó thểquahệ thốnghữuthức trongmộtvàitrườnghợp.

Hìnhdung tiện lợi nhất cho chúng ta là hình dunggiản dị nhất của hệthống:đólàhìnhdungtrongkhônggian.Chúngtacoihệthốngvôthứcnhưmộtcáiphòngtotrongđónhữngkhuynhhướngtinhthầnchenchúcnhaunhưnhữngngườisốngtrongđó.Cạnhcáiphòngnàycómộtphòngnhỏhơnnhưmộtphòngkháchbêntrongcóýthứctọavị.Nhưngtạichỗcửathôngcănphòngvớiphòngkháchcómộtngườigáccổngđứngkiểmsoát mỗi khuynh hướng tinh thần, kiểm duyệt và không cho khuynhhướngđóvàonếukhuynhhướngnàyhợpýanhgác.Dùngườigáccổngđuổi một khuynh hướng không cho qua cửa phòng hay để cho mộtkhuynhhướngquacửavàotrongphòng,sựkhácbiệtgiữahaisựviệcđókhôngcógìtolớnvàkếtquảvẫnnhưnhau.Mọivấnđềđềuphụthuộcvàosự tinhmắt, tháovátcủaanhchànggáccổng.Hìnhảnhnàycó lợicho chúng ta vì giúp chúng ta mở rộng ý kiến của chúng ta. Những

khuynhhướngởlạicănphònglớndànhchovôthứcthoátkhỏiconmắtdòmngócủaýthứctrongphòngkhách.Vậynhữngkhuynhhướngđóđãbắtđầucótínhcáchvôthức.Khiđiđếnngưỡngcửaphòngkháchmàbịđuổi,khôngđượcvàophòngtứclàkhuynhhướngđókhôngcókhảnăngđể trở thành hữu thức: chúng ta nói là chúng bị dồn ép.Nhưng nhữngkhuynh hướng được anh gác cổng cho phép qua cửa vào phòng khôngphảivìthếmànhấtthiếttrởthànhhữuthức:chúngchỉtrởthànhhữuthứckhichúngđượcýthứcđểmắtđến.Vậychúngtagọicănphòngthứhainàylà:hệthốngtiềnýthức.Vậyviệcmộthoạtđộngtrởthànhhữuthứcvẫngiữnguyênnghĩacótínhcáchmôtả.Đặctínhcủasựdồnéplàởchỗmột khuynh hướng bị anh gác - dan không cho bước từ vô thức sangphòngtiềnýthức.Chínhanhgáccổngnàychúngtagọilàsựchốngđốikhichúngtadùngphươngphápphântâmđểchấmdứtsựdồnép.

Các bạn sẽ bảo là những hình dung đó vừa giản dị vừa ngông nghênhkhôngthểkhôngcóchỗtrongmộtbàithuyếttrìnhvềkhoahọc.Cácbạnnóiđúng,tôicũngbiếtlànókhôngđượcđúngvànếutôikhônglầmthìchăngbao lâunữa chúng ta sẽ cómột cái gì hayhơn thayvàođó.Tôikhôngbiếtlàsaukhisửađổivàhoànbị,hìnhdungđócócònvẻngôngnghênhnữahaythôi.Trongkhichờđợicácbạnnênnhớrằngchúngtađãcómộthìnhdungnhư thếkhi ta thấyconngườicủaAmpèrebơi trongdòngđiện,vànhữnghìnhdungnhưthếkhôngphảilàvôíchvìsaochúngcũnggiúptahiểuđượcmộtvàisựquansát.Tôicóthểchắcchắnrằnggiảthuyếtvềhaicănphòng,ngườigáctrướccửaphòng,ýthứcđứngtrongphòngkháchchochúngtamộthìnhdungrấtsátthực.Tôicũngmuốncácbạnnhậnthấyrằngnhữngdanhtừ:vôthức,tiềnýthức,ýthứccũngcógiá trị chẳng khác gì những danh từ vẫn thường dùng như: tiềm thức,cạnhýthức(para-conscient)haygiữaýthức(interconscient).

Tôimongcácbạnsẽnóithêmrằngsựtổchứccủaguồngmáytinhthầnđúngđểcắtnghĩanhữngtriệuchứngbệnhthầnkinhmuốncógiátrịcầnphảicótínhtổngquátvàgiúpchotahiểuđượcnhữngsựhoạtđộngbìnhthường.Khôngcòngìđúnghơnnữa,tronglúcnàytôichưathểlàmhàilòngcácbạnđượcnhưngsựquantâmcủachúngtavềtâmlýcủasựhọpthànhcáctriệuchứngbệnhthầnkinhchỉcóthểtănglênnhiềunếu,nhờsựkhảosátcácđiềukiệnbệnhlý,chúngtahyvọngtìmhiểuđượcvềsựhoạtđộngcủahệthốngtinhthầnbìnhthườngmàtừtrướctớinaychúngtachưahềbiếtgìcả.

Bàithuyếttrìnhcủatôivềhaihệthốngvôthứcvàhữuthức,vềliênquan

giữachúngvànhữngliênquangắnchặtchúngvớiýthứckhôngnhắcnhởcácbạnnhớlạigìsao?Cácbạnsuynghĩđivàsẽthấyrằnganhchànggáccửađứnggiữavôthứcvàtiềnýthứcchínhlàsựhiệnthâncủasựkiểmduyệtđãchogiấcmơrõrànghìnhthứccuốicùngcủanó.Nhữngcáigìcònsótlạibanngày,nhữngsựkíchđộngtronggiấcmơlànhữngtàiliệutiềnýthứcchịuảnhhưởngcủanhữnghammuốnvôthứcbịdồnép,liênkếtvớichúng,nhậnsựgiúpđỡcủachúng,nhờnghịlựccủachúngđểhọpthànhgiấcmơtiềmtàng.Dướiquyềnngựtrịcủahệthốngvôthức,nhữngvậtliệutiềnýthứcđượcxâydựngbằngsựcôđọngvàdichuyểnrấtítkhithấy xuất hiện trong đời sống tinh thần bình thường, nghĩa là trong hệthốngtiềný thức.Chúngtabiểuthịhaihệ thốngnàybằngphươngtiệnlàm việc của chúng; tùy theo mối liên quan của nó với ý thức ra saochúngtacóthểnóihiệntượngnàyhayhiệntượngnọthuộcvàohệthốngnày hay hệ thống khác. Theo quan niệm này thì giấcmơ không có gìchứngtỏlàcótínhcáchbệnhhoạn,giấcmơcóthểđếnvớibấtcứngườinàobìnhthườngtrongnhữngđiềukiệnbiểuthịchogiấcngủ.Giảthuyếtvềsựcấutạocủaguồngmáytinhthần,vừacắtnghĩađượcsựthànhlậpgiấcmơ,vừacắtnghĩađượcsựthànhlậpcáctriệuchứngbệnhthầnkinhcóthểcógiátrịđốivớibấtcứđờisốngtinhthầnbìnhthườngnào.

Vậychúngtaphảihiểusựdồnépnhưthếnào?Sựdồnépchỉlàmộtđiềukiện đi trước sự thành lập một triệu chứng. Chúng ta đã thấy là triệuchứngthaythếchomộtcáigìmàsựdồnépkhôngchobiểulộrangoài.Nhưngkhibiếtsựdồnéplàgìrồichúngtacũngchưahiểulàmsaotriệuchứngcóthểthaythếđượccáigìđókhôngbiểulộrangoài.Vềđầukiacủavấnđề,sựdồnépcũngnêuranhữngcâuhỏinhưsau:Nhữngkhuynhhướng chịu ảnh hưởng của sự dồn ép là những khuynh hướng nào?Nhữngđộnglựcnàođãbắtbuộcphảicósựdồnép?Sựdồnépcómụcđíchgì?Đểtrảlờicáccâuhỏiđóhiệnnaychúngtachỉcómộtyếutốduynhất.Khảosátsựchốngđối,chúngtathấysựchốngđốichỉlàsảnphẩmcủanhữngđộnglựcvànhữngtínhchấtđóđãquyđịnhsựdồnéphayítnhấtđãgiúpchonóxuấthiện.Cònnhữngcáikhácchúngtachưabiết.

Nhưngởđâychúngtacóthểdựavàonhữngthínghiệmnóitrên.Sựphântíchchotabiếtrõnhữngtriệuchứngbệnhthầnkinhcómụcđíchgì.Đốivớicácbạnđiềuđóchẳngcógìmớilạ.Tôichẳngđãtrìnhbàynhưthếtronghaitrườnghợpbệnhthầnkinhrồisao?Nhưnghaitrườnghợpđócónghĩagì?Cácbạncóquyềnđòihỏitôichứngminhđiềutôikhẳngđịnhhàng trăm hay nhiều hơn nữa trường hợp khác. Tôi tiếc là không thểchiềuýđược.Tôiphảiyêucầucácbạndựatrênkinhnghiệmriêngcủa

các bạn hay trông cậy vào sự tin tưởng của các bạn về những điều đãđượctấtcảcácnhàphântâmhọckháckhẳngđịnh.

Chắchẳncácbạncònnhớlàtronghaitrườnghợpđóchúngtađãdùngsựphântíchđểđisâuvàođờisốngtìnhdụccủangườibệnh.Trongtrườnghợpthứnhấtchúngtathấyhếtsứcrõràngmụcđíchhaykhuynhhướngcủacáctriệuchứngđượckhảosát;trongtrườnghợpthứhaicóthểrằngmụcđíchhaykhuynhhướngnàybịmộtcáigìchelấpmất,chúngtasẽnói sauđếncáinày.Nhưng trongnhững trườnghợpkhácchúng tađềunhậnthấynhữngchitiếtgiốngnhưtronghaitrườnghợptrên.Trongmọitrường hợp chúng ta đều đi sâu vào các biến cố tình dục, đều thấy rõnhữnghammuốntìnhdụccủangườibệnhvàlầnnàochúngtacũngthấynhữngtriệuchứngđềucómộtmụcđíchnhưnhau.Mụcđíchnàykhônggìkháchơnlàsựthỏamãntìnhdục;nhữngtriệuchứngcómụcđíchthỏamãn tình dục của người bệnh, thay thế cho sự thỏamãn khi trong đờisốngbìnhthườngngườibệnhkhôngđượcthỏamãn.

Các bạn hãy nhớ lại trường hợp bị ám ảnh trong người bệnh thứ nhất.Ngườivợphảixachồng,ngườichồngmàmìnhyêuquýnhưngkhôngthểcùng sốngvớimình đượcvì những sự yếu kémcủa ông ta.Nàngphảitrungthànhvớichồng,khôngtìmcáchthaythếchồngbằngngườikhác.Triệuchứngbệnhcủanànghiếnchonàngnhữnggìnàngcầumong,nângcaongườichồnglên,phủnhận,sửachữasựyếukémcủachồng,nhấtlàsựbấtlực.Triệuchứngnàychỉlàsựthỏamãnmộthammuốnnhưgiấcmơnhưngkhácgiấcmơởchỗđâylàsựthỏamãnmộthammuốnvềtìnhái.Vềngườibệnhthứhainhữngđiềunànglàmtrướckhiđingủcómụcđích trăn trởkhôngchochamẹgiaohợpđể tránhkhỏicómộtđứaem.Bằng lễ nghi này, người con gái định thay thế người mẹ. Vậy trongtrườnghợpnàycũngnhư trong trườnghợp thứnhất,ngườibệnhmuốnhủybỏnhữngtrởngạichoviệcthỏamãntìnhdụcvàhammuốnluyếnái.Chúngtasẽnóingayđếnnhữngsựphứctạpnóitrongphầntrên.

Đểbiệnminhchonhữngđiềudèdặtcầncótrongđềluậncủatôi,tôiyêucầucácbạnchúýđếnsựkiệnlàtấtcảnhữngđiềutôinóivềsựdồnép,sựthành lậpvàýnghĩacác triệuchứngđềudựa trênsựphân tíchbahìnhthứccủabệnhthầnkinh:vàchỉápdụngchobahìnhthứcnàythôi:náoloạnthầnkinhvìloâusợhãi,náoloạnthầnkinhvìquyhồi,bịámảnh.Sựhoạtđộngcủaphân tâmhọccũngchỉgiớihạn trongbachứngbệnhnày thôi, những chứng bệnhmà chúng ta gọi là chứng bệnh thần kinhkhác.Tuyphântâmhọccũngcókhảocứunhưngkhôngđisâulắm.Có

mộtloạichứngbệnhkhôngthểtrịđượcbằngphântâmhọcnênbịgạtramộtbên.Cácbạnkhôngnênquênrằngphântâmhọclàmộtkhoahọchãycònquá trẻ,muốnnghiêncứucầnphảiđểnhiều thờigianvàcôngcủa,rằngmớicáchđâykhônglâukhoahọcnàychỉcómỗimộtnhânviênthôi.Tuynhiêntạikhắpmọinơingườitađãtìmhiểunhữngchứngbệnhthầnkinhkhôngphải làhoánchuyển.Tôihyvọngsẽ trìnhbàychocácbạnbiếtnhữnggiảthuyếtvàkếtquảcủachúngtakhiđemápdụngvàonhữngchứngbệnhmớinàysẽpháttriểnnhưthếnào,nhữngmônhọcmớinàykhôngphủnhậnnhữnggiảthuyếtvàkếtquảnàymàcònxâydựngnhiềuđiềucaohơnnữa.Vìnhữngvậtliệunàychỉápdụngchobachứngbệnhhoán chuyển thôi, tôi tự cho phépnâng cao giá trị của các triệu chứngbằngcáchchocácbạnbiếtmộtchitiếtmới.Sosánhnguyênnhângâyrabachứngbệnhnàychúngtatiếntớimộtkếtquảcóthểtómtắttrongcôngthứcsauđây:nhữngngườibệnhđaukhổvìmộtsựthiếusót,vìthựctếđãngănkhôngchohọthỏamãnđượctìnhdục.Haikếtquảnàyhòahợpvớinhau hoàn toàn. Cách độc nhất để hiểu những triệu chứng này là coichúngnhưmộtsựthỏamãnxuấthiệnđểthaythếđiềumàđờisốngtinhthầnthườngđãngănkhôngchothỏamãn.

Người ta có thể đưa ra nhiều luận điệu bài bác nữa đối với đề luận lànhữngtriệuchứngbệnhthầnkinhchỉlànhữngtriệuchứngdùngđểthaythế.Tôinóichocácbạnnghevềhailuậnđiệunày.Cácbạncóthểbảo:córấtnhiều trườnghợpmàđề luậncủaôngkhôngbiệnminhđược; trongnhữngtrườnghợpnàynhữngtriệuchứngcóvẻnhưcómộtmụcđíchtráihẳn:khôngphảilàthỏamãntìnhdụcmàtìmcáchgạtrangoàihayhủybỏsựthỏamãntìnhdục.Tôikhôngmuốnphủnhậnrằnglýluậncủabạnrấtđúng.Trongphân tâmhọcnhiềukhi sựviệcphức tạphơnmình tưởng.Nếusựviệcgiảndịđithìđâucócầntớiphântâmhọcđểdiễngiảngchorõrànghơn.Trongtrườnghợpngườibệnhthứhaicủachúngtacónhữngcửchỉ tìmcáchgạtbỏsự thỏamãn tìnhdụcvídụnhưviệccấthếtcáctiếngtích tắcđồnghồđể tránhchongườibệnhkhỏinghĩđếnsựcươnglêncủacơquansinhdụchayviệctránhchobìnhhoakhỏirơixuốngđất,khỏivỡhayvọng làvớiviệcđóngườibệnh sẽgìngiữđược trinh tiết.Trongnhiềutrườnghợpkhác,tínhcáchtiêucựcnàyrõrànghơnnhữnghànhvicửchỉđềucómụcđíchtránhnhữngkỷniệmvàsựcámdỗvềtìnhdục.Nhưng hơnmột lần phân tâm học đã chứngminh rằng có sự tráingượckhônghẳnlàđãcómâuthuẫn.Chúngtacóthểmởrộngđềluận:nhữngtriệuchứngcómụcđíchhoặcthỏamãntìnhdụchoặclẩntránhnó.Tínhcáchtíchcựcrõràngtrongsựnáoloạnthầnkinh,tínhcáchtiêucựcrõràngtrongsựámảnh.Nếunhữngtriệuchứngcóthểdùngđểthỏamãntìnhdụchay trái lại thì tínhcách lưỡngdiệnnàycó thểđượccắtnghĩa

rằngsựhoạtđộngmàchúngtachưacódịpnóiđến.Chúnglàkếtquảcủasựdunghòa,củasựliênhợpcủahaikhuynhhướngtráingượcnhau,cũngmô tảnhữngđiềubịdồnépcũngnhưnhữngđiềugây ra sựdồnépvàgiúpchosựlậpthànhcủasựdồnép.Sựthaythếcólợihơnhaykémchomộttronghaikhuynhhướngchứítkhichỉcólợichomộtkhuynhhướngthôi.Trongbệnhnáoloạnthầnkinh,haimụcđíchthườngphátbiểutrongmộttriệuchứng;trongsựámảnhcóhaimụcđíchkhácnhau:triệuchứngcóhaithì,phânrahaiđộngtác.Mỗiđộngtácthựchiệncáinọtrướccáikiarồitriệttiêunhau.

Cònmột điều nghi vấn khác khó giải hơn. Chúng ta có đi hơi quá xakhôngkhimuốngiải thíchmọi trườnghợpbằng sự thỏamãn tìnhdục.Nhữngtriệuchứngnàythựcrakhôngthỏamãnmộtyếutốcóthựcnàocả,màchỉhâmnónglạimộtcảmgiáchaybiểudươngchomộthìnhảnhngôngcuồngcủamộtphứcthểtìnhdục.Ngoàirasựthỏamãntìnhdụcnày thườngcó tínhcách trẻ conkhôngxứngđángnhư sự thủdâmhaynhữnghànhvibẩnthỉumàngườitathườngcấmtrẻconkhôngcholàm.Cácbạnsẽngạcnhiênkhithấyngườitacoilàthỏamãntìnhdụclànhữnghànhđộngđánglẽchỉnêncoinhưnhữngsựthỏamãnđộcác,kinhtởmcókhitráithiêntựnữa.Vềnhữngđiểmnàychúngtachưathểđồngývớinhauđượcmộtkhichưakhảosátsâurộngđờisốngtìnhdụccủađànôngvàchấtxácđịnhxemnhưthếnàothìđượccoinhưcótínhchấttìnhdục.

Đờisốngvàtìnhdụccủangườiđànông

Chắccácbạnđềutưởngtượngrằngmọingườiđềuđồngývềýnghĩacủahaichữtìnhdục.Trướchết“tìnhdục”chẳnglàmộtcáigìtụctĩumàmọingườiđềutránhkhôngmuốnnóiđếnư?Cóngườikểchotôinghechuyệnmột sốhọc trò củamộtnhà tinh thầnhọcnổi tiếng,muốncho thầy tinrằngtriệuchứngcủabệnhnáoloạnthầnkinhcótínhchấttìnhdục,đưathầyđếntrướcmộtngườibệnhnáoloạnthầnkinhđangquằnquạitrongnhữngdángđiệugiốngnhưmộtngườiđànbàđangsinh.Ôngthầytỏvẻkhinh thườngvànói:“Sựsinhconkhôngcógìdínhdángđến tìnhdụccả”.Tấtnhiênviệcsinhconkhôngphảilúcnàocũngcótínhchấttụctĩu.

Cóbạnsẽtráchtôivìđãđùacợttrướcmộtvấnđềnghiêmtrọngnhưthế.Nhưng tôi không hềmuốn nói đùa. Bởi lẽ nội dung của hai chữ “tìnhdục”khôngdễđịnhnghĩatínào.Trướchếtngườitacóthểchorằngtấtcảnhữngcáigìcódínhdángđếnsựkhácbiệtgiữagiốngđựcvàgiốngcáiđềucótínhchấttìnhdục,nhưngđịnhnghĩađóvừamơhồvừaquárộng.Xétđếncáchgiaocấucácbạncóthểchorằngtấtcảnhữngcáigìdínhdángđếnviệctìmkhoáilạcbằngthânthể,nhấtlàbằngcáccơquantìnhdụccủangườikhácphái, nghĩa làdínhdángđếnviệcgiaohợpđềucótính chất tình dục. Định nghĩa như thế các bạn sẽ gần quan điểm vớinhữngngườinàochotìnhdụclàmộtthứgìtụctĩukhócoi,vànếunhưthếthìsựsinhđẻchẳngcógìlàtìnhdụccả.Nhưngkhiquanniệmrằngđặctínhcủatìnhdụclàsựsinhcon,cácbạnsẽgạtbỏrangoàiđịnhnghĩađórấtnhiềuhànhđộngnhưsự thủdâmhayhônhít, tuykhôngcómụcđíchsinhđẻmàvẫncótínhchấttìnhdục.Chúngtabiếtrằngsựcốgắngđịnh nghĩa đều đưa đến nhiều sự khó khăn, cho nên chúng ta đừng hyvọngrằngtrongtrườnghợpnàychúngtasẽtránhkhỏinhữngkhókhănđó.Trongquátrìnhpháttriểncủakháiniệmvề“tìnhdục”chúngtathấycómộtcáigìmàSilberergọilàmột“sựsailầmvìmuốngiấugiếm”.Dùsaochúng tacũngkhông thiếunhữngchiềuhướngcó thểđưachúng tađếnđiềumàloàingườithườnggọilà“tìnhdục”.

Mộtđịnhnghĩanàocóthểnóiđếnsựkhácbiệtgiữapháinamvàpháinữ,sự sung sướng thỏamãn trong vấn đề tình dục, nhiệmvụ sinh con, vàluôncảtínhchấttụctĩukhócoicủatìnhdục,củanhữnghoạtđộngđángphải dấu giếm, có thể dù dùng chomọi nhu cầu thực tế của cuộc đời.Nhưngkhoa học không thỏamãnvớimột định nghĩa như thế. Sau khi

khảosátkỹcàng,tỉmỉ,chúngtathấylàcómộtsốloạingườimàđờisốngtìnhdụckháchẳnđờisốngcủađasốngườikhác.Nhiềungườitrongbọnngười“sađọa”nàykhôngcònđểýgìđếnsựkhácbiệtgiữacáivàđựcnữa.Họchỉthỏamãnđượctìnhdụcđốivớingườicùngpháivớihọthôi;ngườikhácpháiđốivớihọchẳngcónghĩagìcảvànhiềukhicònlàmhọghê tởmnữa.Nhữngconngười“sađọa”nàyquả làkhônghềđểýđếnviệcsinhcon.Nhữngngườinày,chúngtagọilà“ngườiđồngtínhluyếnái”.Đàn ông hay đàn bà thuộc loại này có khi là những người có họcthức,cógiáodục,cótinhthầnluânlývàtríthứcrấtcao.Họmuốndựavàonhữngđạidiệnkhoahọccủa riênghọ,gánchomình tínhcáchcủamộtgiốngthứba(ngoàigiốngđựcvàgiốngcái)cũngcóquyềnlợinhưnhữnggiốngkia.Chúngtasẽcódịpxétđếnnhữngyêusáchcủahọ.Họkhônghề là“phái thượnglưu” trongnhânloạinhưýmuốn; tronghàngngũ của họ cũng có những kẻ vô giá trị và vô ích như trong số ngườithường.

Nhữngconngười“sađọanày”cũngdùngnhữngđốitượngtìnhdụccủamìnhnhưngườithường.Nhưngsauđóhọcónhiềuhànhđộngkháchẳnngườithường.Họcóthểđemsosánhvớinhữngconquỷquáidị,thôbỉtrongbứchọacủaP.BreughlđangtìmcáchcámdỗthánhAntoine,haynhữngvịthầnvàtínđồmàGustaveFlaubertchodiễuquatrướcmặtconngườingoanđạocủaôngta.Họcầnđượcphânloại,nếukhôngchúngtasẽkhôngbiếtđườngnàomàlần.Họđượcchiathànhhailoại:loạingườiđồngtínhluyếnáikhácthườngvềđốitượngtìnháicủahọ,theođuổimụcđíchluyếnáikháchẳnngười thường.Thuộcloại thứnhấtnàybaogồmnhữngngườinàokhônggiaohợpvớingườikhácpháibằngcơquansinhdụcnhư thường lệmà thay thếcơquannàybằngphầnkhác trong thânthể.Phầnthânthểnàycótiệnlợihaykhôngtrongviệcthỏamãntìnhdục,cóbẩn thỉuhaykhông,họbấtcần,khôngcho làquan trọng(vídụnhưthay âm hộ bằngmồm hay hậumôn). Cũng thuộc vào loại này nhữngngườidùngcơquansinhdụckhôngphảivàoviệcgiaocấumàvàoviệckhác, vì dụ như hậumôn hay chỗ bài tiết khác. Rồi đến những ngườikhôngdùngđếncơquansinhdụcvàthayvàođóbằngđôivú,đôichânhaynhữngbímtóccủangườiđànbà.Cóngườilạikhôngthèmdùngđếnthânthểcủangườiđànbànữa:đốivớihọcókhimộtvậtdụngnàotrongphòngtắmcũngdùngđượcviệcnhưmộtchiếcgiầyhaykhăntắm.Đólàbọnthuộcvềlinhvậtgiáo.Cuốicùngphảikểđếnbọnngườigiaocấunhưthườngnhưngvớinhữngđòihỏikinhkhủng,nhưgiaocấuvớimộtxácchết vì chỉ thỏamãn khi làm xong công việc kinh tởm ghê người đó.Nhưngthôinóiđếnnhữngsựkinhtởmđóđãquánhiều.

Loạithứhaigồmcónhữngngườithỏamãntìnhdụctheolốimànhữngngườithườngchỉcoinhưnhữngsựsửasoạn,vídụnhưsờmókhắpmọinơi trênmình người khác phái, nhìn vào thực sâu những nơi thầm kínnhất,phôbầycơquansinhdụccủamìnhravớihyvọng làngườikhácpháicũngsờmónhưmình.Rồiđếnnhữngngườichỉthỏamãnđượcbằngcáchlàmnhụchaylàmđaukhổngườikhácpháibằngmọihànhđộngxấuxa.Cũng thuộc loạinàynhữngngườichỉ thỏamãnkhibịhànhhạ,đauđớntronglúchànhlạc.Nhữngngườikhácthuộcloạingườilàmđủnhữnghànhđộngbấtthườngcủacảhailoạitrên.Muốnchođầyđủchúngtacầnphânchiahailoạitrênthànhnhữngloạinhỏkhác:mộtloạitìmcáchthỏamãnbằngnhữngsựviệccóthực,mộtloạikhácchỉthỏamãnbằngnhữngsựviệckhôngcóthực,chỉcótrongtrítưởngtượngthôi.

Tấtcảnhữngsựkinhtởmnóitrênđềulànhữnghànhvidụctìnhthựcsựcủa bọn người này, đó là điều không còn ai nghi ngờ nữa. Chính bọnngườinàychođólàsởthíchcủahọ.Nhiềukhihọcũngthấynhữnghànhđộngđóchỉlànhữnghànhđộngthaythếnhưngsựthựcđốivớihọnhữnghành động kinh tởm, điên rồ này cũng giá trị về sự thỏamãn tình dụcchẳngkhácgìđốivớingười thường,nhiềukhiđòihỏihọnhữngsựhysinh to lớnchẳngkhácgìchúng tavàkhikhảosátnhữngchi tiết trongđờisống tìnhdụccủahọchúng tasẽ thấyhọgiốngvàkhácchúng taởchỗnào.Tấtnhiênnhữnghànhđộngđócótínhcáchtụctĩukhócoiđếntrởthànhnhơnhuốc.

Bâygiờđứngtrướcmộthànhvidụctìnhquáigởnhưthế,chúngtaphảicótháiđộnhưthếnào?Tuyênbốlàchúngtabấtbình,ghêtởm,khôngtánthànhnhữnghànhđộngđó,chẳngđiđếnđâucả,chẳngíchlợigì.Đólà nhữnghiện tượngmà chúng ta phải nghiên cứunhưmọi hiện tượngkhác.Chúngtacũngkhôngthểnóirằngnhữnghiệntượngđóchỉcótínhcáchđặcbiệt,hiếmcóvìkhôngđúngsựthực.Nhữnghiệntượngđóxảyra luôn luônvà rất nhiều.Nhưngnếu có người nào đó nói rằng nhữnghànhviquáigởnóitrênkhôngnênlàmchochúngtaquanniệmsailầmvềnhữngđiềuchúngtađãbênhvựcthìchúngtaphảitrảlờingaylà:mộtkhichưahiểuđượcnhữnghànhđộngbệnhhoạnvềtìnhdụcđó,mộtkhichưa biết giữa chúng và đời sống tình dục bình thường có những liênquan gì, chúng ta sẽ không hiểu được rõ ràng đời sống tình dục bìnhthườngtrướcmộtcôngviệckhẩncấp,tìmhiểunhữngsựbấtbìnhthườngđóđểxemchúngcóliênquangìđếnđờisốngtìnhdụcbìnhthường.

Chúngtacómộtđiềunhậnxétvàhaicuộcthínghiệmmới.Điềunhậnxét

thứnhấtcủaIvanBloch:nhữngsựbấtbìnhthườngkinhtởmđiênrồnàyvẫncótừxưatớinay,trongmọithờiđại,trongmọidântộc,dùbánkhai,hayvănminhnhất,nhiềukhicònđượcxãhộithathứvàcôngnhậnnữa.Haithínghiệmmớiđượcthihànhtrongkhikhảosátcácngườimắcbệnhthầnkinh củamônphân tâmhọc; hai thí nghiệmnày sẽ giúp chúng tahiểurõvềnhữngsựbấtbìnhthườngnày.

Chúng ta đã nói rằng những triệu chứng bệnh thần kinh chỉ là sự thỏamãncótínhcáchthaythế,nhưngviệcdùngcáchnghiêncứunhữngtriệuchứngnàyđểkhẳngđịnhđềluậnnàynhiềukhókhăn.Đềluậnnàychỉcóthểchứngminhđượckhinóiđếnsựthỏamãndụctình,chúngtaphảikểcảnhữngsựthỏamãnbằngnhữngphươngphápbất thườngnói trên,vìnhữngtriệuchứngđóxảyraquánhiều.Khôngcómộtngườibệnhthầnkinhnào lạikhôngcókhuynhhướngđồng tính luyếnái, rấtnhiều triệuchứngbệnhthầnkinhchỉlàcáchphátbiểucủakhuynhhướngtiềmtàngnàythôi:điềunhậnxétnàykhiếnchobọnngườiđồngtínhluyếnáikhôngthể tự cho rằngmình là những con người đặc biệt.Kẻ nào vỗ ngực tựxưng làđồng tính luyếnáichỉ làngườiý thứcđượcbệnhcủamìnhmàthôi, nhưng số người này không thấm vào đâu so với số ngườimà sựđồngtínhluyếnáitiềmtàngtrongtâmtrí.Chúngtabắtbuộcphảicoisựđồngtínhluyếnáinhưmộtcáinhọttrongđờisốngtìnhái,tầmquantrọngcủanócàngngàycàngtokhitatiếngầnđếnđờisốngnày.Tấtnhiênsựkhácbiệtgiữađồngtínhluyếnáivàđờisốngtìnhdụcbìnhthườngkhôngphảivìthếmàmấtđi;nếugiátrịlýthuyếtcủasựđồngtínhluyếnáicógiảmđichăngnữagiátrịthựctếcủanóvẫntồntại.Ngaybệnhparanoia(bệnhthầnkinhcóđặctínhtựcaotựđại,íchkỷghêgớm,luônluôntinhthần tỏ ra bất trắc, hay nghi ngờ, cáu kỉnh) cũng chỉ làmộtmưu toanchốnglạinhữngsựđồngtínhluyếnáiquámạnh.Chắccácbạncònnhớtớingườibệnh,trongkhibịámảnhthườngbắtchướccửchỉcủachồngsống xamình: việc này xảy ra luôn luôn đối với những người bị bệnhthần kinh. Tuy đó không phải thực sự là đồng tính luyến ái nhưng nócũnghộitụđủcácđiềukiệncủasựđồngtínhluyếnái.

Bệnhnáoloạnthầnkinhthườngphátsinhcáctriệuchứngởkhắpcáccơquan trong thân thểvà làm rối loạn sựhoạtđộngcủacáccơquannày.Trongchứngbệnhnàycóđủmọikhuynhhướngsađọatìmcáchthaythếcơquansinhdụcbằngnhữngcơquankhác,hoạtđộngtươngtựnhưcơquansinhdục.Chínhnhờkhảosát triệuchứngcủabệnhthầnkinhnày,chúng tamới tìm ra được quanniệm rằngmọi cơ quan trong thân thể,ngoàinhiệmvụ thông thường ra còngiữmộtvai trògiốngnhưcủa cơ

quansinhdục,nhiềukhimạnhđếnnỗilàmrốiloạncácsựhoạtđộngbìnhthườngcủacơquanđó.Córấtnhiềucảmgiác,triệuchứngcủabệnhnáoloạnvềthầnkinhtậptrungcủacáccơquankhôngliênquangìđếnvấnđềsinhdụccảvàđiềunàychotabiếtvề tínhchấtcủachúng:chúnglàsựthỏamãntìnhdụcsađọabằngnhữngcơquankhôngphảilàcơquantìnhdụcnhưnghoạtđộngnhưnhữngcơquannày.Luônluônchúngta thấynhững cơ quan thu nhận đồ ăn và cơ quan bài tiết trở thành những cơquankíchđộngtìnhdục.Nhậnxétnàycũngtươngtựnhưnhậnxétcủachúngtavềsựsađọa,chỉcóđiềukháclàtrongsựsađọanhữnghànhvisa đọa có thể nhận được thấymột cách dễ dàng, không sao lầm đượctrongkhi trongsựnáo loạn thầnkinh,chúng taphảibắtđầubằngcáchgiải thích những triệu chứng, rồi cho nhữngkhuynhhướng tình dục sađọanàyvào trongvô thứcchứkhôngcholàchúngcó trongý thứccủangườibệnh.

Trong số các hình thức của bệnh thần kinh bị ám ảnh, hình thức quantrọngnhấtlànhữnghìnhthứcbịáplựccủanhữngkhuynhhướngsađọa;nhữngtriệuchứngnàychínhlànhữngphươngphápchốnglạinhữngsựhammuốnhaymôtảsựgiằngcogiữaýchíthỏamãnvàýchíchốnglại.Nhưngsựthỏamãnthayvìdùngconđườngngắnnhấtđểđạtmụcđíchlạipháthiệntrongcửchỉcủangườibệnhbằngnhữngconđườngquanhcolàmchongườibệnhphảichịubiếtbaonhiêuđiềuđaukhổ.Nhữnghìnhthứckhácthườngpháthiệnbằngnhữngcửchỉmàngườibìnhthườngchỉlàmvớitínhcáchsửasoạntrongviệcgiaocấu:ngườibệnhmuốnnhìn,sờsoạng,tìmtòitrongnhữngnơithầmkínnhất.Vìthếnênchúngtacóthểcắtnghĩađượctạisaongườibệnhlạirấtsợkhicóngườisờmóđếnmình.Córấtnhiềucửchỉcủanhữngngườibịámảnhlặpđilặplạicửchỉthủdâm, và cử chỉ thủ dâmnhư các bạn dã biết, thườngđi kèmvới nhiềuhìnhthứckhácnhaucủanhữnghànhvitìnhdụcđisaichiềuhướng.

Tôicóthểdễdàngnóiđếnnhiềuliênquannữagiữasựsađọavàchứngbệnh thần kinh, nhưngnhữngđiều vừa nói đủ dùng cho côngviệc củachúngtarồi.Nhưngchúngtakhôngnêngánchonhữngtriệuchứng,sựcómặt và cườngđộ củakhuynhhướng sa đọa của loài ngườimột tầmquantrọngquámức.Chắccácbạncónghenóirằngcóngườimắcbệnhthầnkinhchỉvìkhôngđượcthỏamãnvềtìnhdục.Lúcđónhucầuvềtìnhdụcsẽđivàoconđườngbấtthường.Vềsaucácbạnsẽbiếtsựviệctrongnhữngtrườnghợpnàyxảyranhưthếnào,nhưngngaytừbâygiờcácbạnđãhiểu rằngnhữngkhuynhhướngsađọa saukhibịdồnép sẽ táixuấthiệnmạnhmẽhơn là nếu chúng ta khônggặp trở ngại trong việc thỏa

mãn tình dụcmột cách bình thường.Đối với những sự sa đọa rõ ràngngườitacũngnhậnthấymộtảnhhưởngtươngtự.Nhữngsựsađọanàythườngxuấthiệntrongtrườnghợpsựthỏamãntìnhdụcgặpnhữngsựtrởngạikhôngvượtquađượcvìmộtvàinguyênnhânxãhộinhấtthờihaycótính cách lâu dài.Có những trường hợp trong đó sự sa đọa không liênquangìđếnnhữngđiềukiệnkểtrênvàchỉlàhìnhthứcbìnhthườngcủacánhântrongviệcthỏamãntìnhdục.

Chắccácbạncócảm tưởng rằng thayvìvạch rõnhững liênquangiữatìnhdụcbình thườngvà tìnhdục sađọa ra, chúng ta chỉ càng làmchochúng tối tăm thêm lên thôi.Cácbạnhãychỉ nghĩđếnnhữngđiều sauđâynếuquảđúng là trongnhữngngườikhôngđược thỏamãn tìnhdụcbình thường, chúng ta thấy xuất hiện những khuynh hướng sa đọa vànhữngkhuynhhướngnàykhông thểxuấthiệnđượcnếukhôngcóviệcngăntrởtrongviệcthỏamãntìnhdụcthìchúngtaphảicôngnhậnlàdùsaotrongnhữngngườinóitrêncũngđãcósẵnmầmmốngcủanhữngsựsađọađórồi,nghĩalànhữngsađọađãtiềmtàngsẵntrongngườihọtừlâu.Côngnhậnthếxong,chúngtanóiđếnnhữngsựviệcmớikhácmàtôiđãbáotrướctrongnhữngdòngtrên.Phântâmhọcphảichútrọngđếnđờisống tìnhdụccủa trẻconvìnhận thấy rằngnhữngkỷniệmvềý tưởngxuấthiệntrongnhữngngườibịbệnhthầnkinhbaogiờcũngđưahọquaytrở lại nhữngnămđầu tiên của thời thơ ấu.Kết luận của chúng ta đềuđượcchứngminhbằngnhữngđiềuquansátđượctrongtrẻcon.Vàchúngtathấyrằngtấtcảnhữngkhuynhhướngsađọanàyđềubắtnguồntrongthờithơấu,rằngtrẻconcótrongmìnhchúngnhữngmầmmốngcủacáckhuynhhướngsađọanày.Nóitómlại,tìnhdụcsađọakhônglàgìkháchơn là tình dục của trẻ con được phóng đại và phân chia thành nhữngkhuynhhướngđặcbiệtkhác.

Bâygiờhẳncácbạnnhìnnhữngsựsađọabằngconmắtkhácvàkhôngthểkhôngcôngnhậnrằngnhữngsựsađọaquảcóliênquanchặtchẽvớiđờisốngtìnhdụccủaconngười.Nhưngcácbạnchỉđếnđượcđóvớibiếtbaonhiêusựngạcnhiênvàthấtvọng.Trướchếtcácbạncóýmuốnphủnhậnhết:nào sựkiện rằng trẻ concũngcómộtđời sống tìnhdục,nàotính cáchđứngđắn của các sự tìm tòi của chúng ta, nàoquyền của tôiđượcthấygiữanhữngđiềuchúngtalênánnhưmộtsựsađọavàtháiđộcủatrẻconcómộtcáigìgiốngnhau.Tôimuốnnóichocácbạnrõvìlýdonàocácbạnmuốnphủnhậnhếtrồisauđósẽnóivề toànthểnhữngđiềunhậnxétcủatôi.Nóirằngtrẻconkhôngcómộtđờisốngtìnhdục-gồmđủmọithứnhưkíchđộngtìnhdục,nhucầuthỏamãntìnhdục-và

đờisốngnàychỉđộtnhiênxuấthiệnvàonămchúng12hay14tuổi,tứclàđưaramộtnhậnxétkhôngthểnàocóthựcvềphươngdiệnsinhlý,chẳngkhácgìchorằngtrẻconkhônghềcócơquantìnhdụcvàcơquannàychỉxuấthiệnkhichúngđếntuổidậythìthôi.Điềuxuấthiệnvàotuổidậythìchỉlàcơnăngsinhsảndùngmộtguồngmáythânthểvàtinhthầncósẵntrongđứabéđểđạtmụcđích.Chínhvìbạnlầmlẫntìnhdụcvàsinhdụcnênbạnmớikhônghiểuđượcnhữngvấnđề tìnhdục, sađọavàchứngbệnhthầnkinh.Điềulầmlẫnnàyrấttaihại.Điềungạcnhiênlàđiềulầmlẫnnàylạibắtnguồnởsựkiệnrằngcácbạncũngđãlàtrẻconvàchịuảnhhưởngcủagiáodụcngăncấmbạncónhữngýtưởngđó.Vềphươngdiện giáo dục, xã hội thường tự gán chomìnhnhiệmvụ chính là ngăncản,kìmhãmbảnnăngtìnhdụckhinóxuấthiệnnhưmộtnhucầusinhsản,giớihạnsựhoạtđộngcủanó,épnóphảitheoýchícủamộtcánhânvà sựđènéncủaxãhội.Xãhội cũngquan tâmđếnviệcngănchặn sựpháttriểncủabảnnăngtìnhdụcchotớikhiđứabéđạttớimộttrìnhđộchínmùinàođótrongxãhộivìkhiđếntuổiđórồi,giáodụckhôngcònảnhhưởnggìđếnđứabénữa.Nếuxuấthiệnquásớm,tìnhdụcsẽgạtbỏnhữnghàngràongăncảnvàcuốnđihếtnhữngkếtquảmàgiáodụcđãphảikhónhọclắmmớiđạtđược.Nhiệmvụngănchặnbảnnăngtìnhdụckhôngphải làmộtcôngviệcdễdàng:cókhichúngđượcthựchiệnquásớmhoặcquáít.Nềntảngcủaxãhộiloàingườicótínhcáchkinhtế:vìkhôngđủphươngtiệnđểchomọingườitrongxãhộikhônglàmmàcũngsốngđược,xãhộibắtbuộcphảihạnchếsốngườisốngtrongxãhộivàlàmchohọquênnhữngđòihỏivềtìnhdục,dùngnghịlựcvềtìnhdụcchosựlàmviệc.Chúngtađứngtrướcnhucầucầnthiếtđểsốngcủamọithời,phátsinhratừkhicóloàingườivàtồntạimãichotớibâygiờ.

Cólẽkinhnghiệmđãchứngtỏchocácnhàgiáodụcthấyrằngcôngviệckìmhãmtìnhdụccủa thếhệmớichỉ làmđượckhingười takhôngchờđợituổidậythìmàbắtđầungaytừnhữngnămđầutiêncủathờithơấu,bắttrẻconphảichịukìmhãmnhucầutìnhdụcđểsửasoạnchotuổidậythì.Đểđạtmụcđíchđóngườitangăncấmkhôngchotrẻconhoạtđộngtìnhdục,đổihướngnhữnghoạtđộngnàyvớihyvọnglàmchođờisốngcủachúngtatrởthànhvôdục,đểrồidầndầnngườitatintưởngrằngđờisống trẻconkhôngcó tìnhdục thực.Lòng tin tưởngnàyđãđượckhoahọc xác nhận. Để cho những điều mình dạy khỏi mâu thuẫn với điềumìnhmuốn,ngườitađãkhôngđểýgìđếnhoạtđộngtìnhdụccủatrẻcon-vàđiềunàykhôngdễgìthựchiệnnổi-hoặcngườitalàmchokhoahọccómộtquanđiểmkhácvềvấnđề.Đứabéđượccoinhưtrongsạch,ngâythơvàkẻnàonóitrái lạisẽbịcoilàkẻphạmthượng,phạmđếnnhữngtìnhcảmthiêngliêngvàâuyếmnhấtcủanhânloại.

Chỉcótrẻconmớikhôngbịlừabởinhữngquyướcđó;chúngluônluônđòihỏiquyềnlợicủachúngvàchứngtỏrằng,đốivớichúng,conđườngtrong sạch là con đườngdài chưa đi đến.Cóđiều lạ là ngay cả nhữngngười không chịu công nhận là trẻ con cũng có dục tình lại là nhữngngườiđểýnhấtđếnviệcgiáodụcchúngvề tìnhdụcvà lênángắtgaonhữngsựpháthiệncủadụctìnhnơichúng.Ngoàira,vềphươngdiệnlýthuyếtthựcthúvịkhinghĩarằngnămnămđầutiêntrongthờithơấu,vàotuổimàtrẻconítcóthànhkiếnhơnvềtìnhdụclạilànhữngnămbịmâymờcủasựmấttrínhớchephủnhiềunhất,đámmâymờnàychỉcóphântâmhọcmớiquétđiđược.Tuyvậytuổinàylàtuổicóthểcómộtvàihìnhthứcgiấcmơ.

Vàbâygiờ,tôimuốntrìnhbàychocácbạnnghemộtcáchrõrànghơnvềnhữngđiềukhảocứuvềđờisốngtìnhdụccủatrẻcon.Đểđạtmụcđíchđóxinphépcácbạnchotôinóiđếnkháiniệmcủasựkhátdục(libido).Sựkhátdụcgiốngnhưsựđóiănnóichung.Ngườitađóitứclàbảnnăngtiêu thụđồăncầnđược thỏamãn,cũngnhưngười takhátdụckhibảnnăngnhụcdụccầnđượcthỏamãn.Chúngtakhôngcầncắtnghĩanhữngkháiniệmkhácnhưsựkíchđộngvà sự thỏamãn tìnhdục.Cácbạn sẽphảnđốitôibằngcáchnóirằng,nhữnghoạtđộngtìnhdụccủatrẻconmởchochúngtamộtmôitrườnggiảithíchrấtrộnghầunhưbấttận.Chúngtatiếntớiđượcnhữngsựgiảithíchnàybằngcáchphântíchthụtlùi.Nhữngpháthiệnđầu tiêncủa tìnhdục trongđứabé sơ sinhcũnggắn liềnvàonhiềucôngviệckháccủađờisống.Quantâmchínhcủađứabélàtiêuthụđồăn.Mỗikhiănxongđứabélănrangủtronglòngmẹ,mặtlộvẻsungsướngthỏamãnmàvềsaunàyngườitathấygiốngynhưvẻsungsướngthỏamãncủangườilớnsaukhithỏamãntìnhdục.Nhưngnóithếchưađủđểđiđếnmộtkếtluậnđược.Nhưngngaycảkhiđứabénorồichúngtavẫn thấynómuốnănnữakhôngphảivìcầnăn,màchỉvìmuốn tìmkhoáilạctrongcôngviệcnàythôi.Lúcđóđứabéchỉmútchứkhôngăn.Mútxonglạilănrangủvớivẻsungsướngthỏamãntrênnétmặtđủchotathấylàviệcmútvúcũngđưađếnchonócảmgiáckhoái lạcnhưkhibú.Rồiđếnlúcđứabékhôngthểngủđượcnếunókhôngmútvú.ChínhmộtbácsĩchuyênmônvềnhikhoaởBudapest,bácsĩLindnerlàngườiđầutiênđãnóiđếntínhchấttìnhdụcvềhànhvinàycủađứabé.Nhữngngườichuyênsănsóctrẻconcóvẻnhưcũngcôngnhậnđiềunàylàđúng.Họbiếtrõviệcmútvúchẳngcómụcđíchgìhơnlàgâykhoáicảmchođứabé,hothấyđólàmộtthóiquenxấunêntìmđủmọicáchchođứabébỏthóiquenđóbằngcáchgánchothóiquenđónhữngcảmgiácxấuxa,khó chịu.Dođó chúng ta đượcbiết đứabé cónhiềuhànhvi chẳng có

mụcđíchgìkháchơnlàgâykhoáicảmchonó.Chúngtatinrằngnóbắtđầucókhoáicảmđókhitiêuthụđồănnhưngchẳngbaolâunósẽkhôngcầntiêuthụđồănmàcũngcóđượckhoáicảm.Khoáicảmđóphátsinhratrongmồm,chúngtagọinơinàotrongmồmgâykhoáicảmđólàmiền“dục tình”, coi sựkhoái cảmmútvúcủađứabé làmộtkhoái cảmdụctình.Saunàychúngtasẽcódịpthảoluậnvềtínhcáchhợplýcủanhữngdanhtừđó.

Nếuđứabénóiđược,nósẽnóirằngviệcmútvúlàcôngviệcquantrọngnhất trongđờinó.Nói thếkhôngphải làkhôngcó lývìkhimútvúnóthỏamãnhainhucầutolớncủađờinó.Chúngtakhôngthểkhôngngạcnhiênkhiđượcphântâmhọcchobiếthànhviđócómộttầmquantrọngđặcbiệtlàhànhvinàycứtồntạimãimãitrongđờingười.Hànhvimútvúmẹlàkhởiđiểmchomộtđờisốngtìnhdục,lýtưởngtìnhdụcmàsaunàykhôngbaogiờtađạtđượctrongviệcthỏamãntìnhdục,lýtưởngmàtrítưởngtượngcủachúngtathườnggợilạimỗikhitrongđờicólúcnàobịnhiềuthiếuthốnvàbịnhucầucấpbáchthúcđẩy.Vìthếmàđôivúcủangườimẹtrởnênđốitượngđầutiêncủabảnnăngtìnhdục;vàtôikhôngthểnàohiếnchobạnmộtýniệm thựcđúngvề tầmquan trọngcủađốitượngthứnhấtnàyđốivớinhữngđốitượngsauđó,vềảnhhưởngsâuxacủanótrongmọisựbiếnthểvàthaythếngaycảtrongnhữngmiềnđấtxaxôi nhất trong đời sống tinh thần.Nhưng chỉ ít lâu sau đứa bé sẽ thôikhôngmút vúnữamà thaybằngmột phầnkhác trong thân thểnónhưmútngón tayhay lưỡi.Nó tự tìmthấykhoáicảmmàkhôngcầngìđếnbênngoài, rồinósẽđểýđếnmộtmiềnkhác trongngườinó trongviệcgâykhoáicảmnày.Khôngphảibấtcứmiềndụctìnhnàotrongthânthểđềucóhiệuquảnhưnhautrongviệcgâykhoáicảm:vìthếchonênđứabécoilàmộtbiếncốquantrọngtrongđờinókhitìmrarằngcơquansinhdụccủanógâynhiềukhoáicảmnhấtchonó,đểrồitìmraconđườngđưanóđếnsựthủdâm.

Nêuratầmquantrọngcủahànhvimútvúnàychúngtađãnêurahaitínhchấtcầnthiếtcủatìnhdụctrẻcon:tìnhdụcnàybắtnguồnởnhucầutolớn trongcơ thể,có tínhcách tự thỏamãn,nghĩa là tìm thấyđối tượngngaytrênthânthểmình.Điềuđórõràngtrongviệctiêuthụđồăncũngrõràngchẳngkémviệcbàitiết.Việcđạitiệnvàtiểutiệncũnggâychođứabésơsinhnhữngkhoáicảmvànósẽtổchứccôngviệcnàyđểgâychonóthựcnhiềukhoáicảmbằngcáchkíchđộngnhữngnơicó thểkíchđộngđược.Lúcđóthếgiớibênngoàiđốivớinó,theonhậnxéttếnhịcủaLuouAndréas,sẽlàmộtchướngngạivật,mộtsứcmạnhthùnghịchchốnglại

sựhưởng thụkhoáicảmvànódựđịnhphải chống lại cảbên trong lẫnbênngoài.Ngườitacấmnókhôngđượcđạitiệnbấtcứlúcnàonómuốn,ngườitabắtbuộcnóphảitheonhữngsựchỉdẫncủangườikhác.Ngườitabảolànhữngcáigìdínhdángđếnviệcđạitiệnvàtiểutiệnđềuxấuxacầngiấugiếm.Nóbịbắtbuộcphảitừbỏsựhưởngthụkhoáicảmchỉvìxãhộigiữgìntưcách.Lúcđầunókhônghềthấyphânbẩnthỉu,khóngửi,nóchophânlàmộtphầntrongcơthểnó;nómiễncưỡnggạtphânđivàdùngphânnhưmộtmónquàbiếunhữngngườinóthích.Saukhigiáodụcđãuốnnắnđượcnórồi,đứabébắtđầudichuyểngiátrịmànógánchophânđến cácquàbiếuvà tiềnbạc.Nó tỏvẻ rất hãnhdiệnvềviệc tiểutiện.

Tôicảmthấylàcácbạnđangtựkìmhãmđểkhỏihétlên:“Thôiđiôngơi,ôngđừngnóiđếnnhữngđiềukinhtởmđónữa.Ôngcholàphântrẻconchính làmộtnguồnthỏamãndục tìnhmàngayđứabésơsinhcũngđãbiếtlợidụng!Nóirằngphânlàmộtthứgìquýbáu,rằnghậumônlàmộtcơquan tìnhdụcư!Chúng tôikhôngbaogiờ tinnhư thếcả.Chúng tôihiểutạisaonhữngnhàchuyênmônvềnhikhoavàtinhthầnhọclạinhấtđịnhkhôngcôngnhậnphântâmhọcvàcáckếtquảdophântâmhọcđạtđược”.Cácbạnhãybìnhtĩnhlạiđi.Cácbạncóvẻnhưquênrằngnếutôinóiđếntìnhdụccủatrẻconlàvìnógắnliềnvàosựsađọatrongtìnhdục.Cácbạnchắcđãthấynhiềungườilớnthíchdùnghậumônthaythếâmhộtrongviệcgiaocấu.Cácbạncóthấyrằngcónhiềungườisuốtđờilúcnàocũng coi sự đại tiện nhưmột nguồn khoái cảmvô tận hay sao?Về sựquantâmvàkhoáicảmcủangườitakhinhìnngườikhácđạitiện,cácbạnchỉcầnhỏitrẻconkhinóbiếtnóirồilàđủhiểu.Tấtnhiênbạnkhôngnênlàmchochúngsợhãikhihỏichúng,vìlàmnhưthếcôngviệccủabạnsẽkhôngcókếtquảgì.Vềnhữngđiềukhácmàcácbạnkhôngmuốntin,cácbạncứviệcxétnhữngkếtquảđạtđượctrongviệcphântíchvàquansáttrực tiếp trẻcon.Nếucácbạnkhông thấynhữngđiều tôinói tức làcácbạnkhôngcóthiệnchí.Cácbạncóthểngạcnhiênkhithấytôiđồnghóahoạtđộngtìnhdụccủatrẻconvớinhưngsựsađọavềtìnhdục.Điềuđócũngchẳngquanhệgì,tuyliênquangiữahaisựkiệnnóitrênhếtsứctựnhiênvìnếutrẻconcómộtđờisốngtìnhdụcthìđờisốngnàytấtnhiênphảicótínhcáchsađọa,vìtìnhdụcnàyquảkhôngliênquangìđếnviệcsinhconcả.Điểmđặcbiệtchomọisựsađọavềdụctìnhlàchúngkhônghềbiếtgìđếnmụcđíchchínhcủatìnhdụcvàsựsinhsản.Chúngtagọilàsađọabấtcứmộthànhvitìnhdụcnàokhôngcómụcđíchsinhsảnmàchỉcómụcđích tìmkhoái lạc,không liênquangìđếnsinhsản.Chỗrẽcủasựpháttriểntìnhdụcphảitìmtrongmụcđíchchínhcủatìnhdụclàsự sinh sản.Tất cả những cái gì xảy ra trướckhi đến chỗ rẽ đó, tất cả

nhữngcáigìkhôngđivàochỗrẽđó,tấtcảnhữngcáigìchỉcómụcđíchgâykhoáilạcthôiđềuphảiđượcgọibằngdanhtừsađọavàbịmọingườikhinhbỉ.

Cácbạnhãyđể tôi tiếp tục trìnhbàynhanhchóngvề tìnhdục trẻ con.Nhữngđiềutôinóivềhaihệthốngcơquanđềucóthểđượcbổtúcbằngnhữngcơquankhác.Đời sống tìnhdụccủa trẻ congồmnhiềukhuynhhướnglẻtẻhoạtđộngriêngbiệtkhôngliênquangìđếnnhau,dùngchínhngaythânthểcủađứabéhaynhữngvậtbênngoàilàmnguồnkhoáicảm.Trongnhữngcơquanmàtrẻcondùngđểthỏamãntìnhdục,chẳngmấychốccơquantìnhdụcchiếmchỗquantrọngnhất;cónhiềungườitừsựthủdâmvôýthứctrongnhữngnămđầutiêncứtiếptụcthủdâmchođếntuổidậythìhaysautuổidậythìnữa,khônghềbiếtđếngìngoàicơquantìnhdụccủachínhmìnhtrongviệcthỏamãndụctình.Sựthủdâmkhôngphảilàmộtđềtàiđểkhảosát,cầnnhiềucôngtrìnhnghiêncứu.

Dùýcủatôilàcàngrútngắnbàithuyếttrìnhcủatôibaonhiêucànghaybấynhiêu,tôicũngkhôngthểkhôngnóichocácbạnnghevềsựtòmòcótínhcáchdụctìnhcủatrẻcon.Tínhtòmònàylàđặctínhcủatìnhdụctrẻcon, cómột tầmquan trọng to lớn trong việc tìm các triệu chứng thầnkinh.Tínhtòmònàybắtđầurấtsớm,cókhingaytừnămmớilênba.Nókhôngbắtđầuởsựkhácbiệtgiữagiốngđựcvàgiốngcáivìđốivớitrẻcon,nhất làcon trai thì traivàgáichẳngcógìkhácnhaucả,chúng tinrằngcontraivàongáiđềucócơquantìnhdụcgiốngnhau.Khimộtđứacontraitìmraởngườiemgáihayngườibạngáicáiâmhộ,nókhôngthểkhôngcho rằngmìnhđãnhìn lầmvìkhông thể tưởng tượngđược rằngmộtngườilạicóthểthiếumộtcơquanquantrọngnhưthế.Saunàybiếtrõnósợhãighêlắm,nhấtlàkhinhớlạingườilớnhaydọathiếnnómỗikhinólàmđiềulầmlỗi.Mặccảmbịthiếnnàycóảnhhưởngsâurộngđốivớinó,đốivớitínhtìnhnókhinókhỏemạnh,đốivớitinhthầnnókhinóbịốm,đốivớisựphảnkhángcủanókhinóđượcđiềutrịbằngphântâmhọc.Cácembégáithườngchoviệcmìnhkhôngcócáidươngvậtdàidàilàdấuhiệu rõ ràng trongchứngbệnh thầnkinhbắtnguồnởchỗngườicongáikhônglàmhếtđượcbổnphậncủangườiđànbà.Đốivớiđứabégáiâmhạchgiữvaitròcủadươngvật,vìâmhạchlàtrungtâmcủamộtsựkíchđộngđặcbiệt,cơquangiúpchonótựthỏamãnvềtìnhdục.Khisựkíchđộngnàydichuyểntừâmhạchđếnchỗcửaâmhộchínhlàlúcđứabétrởthànhngươiđànbà.Trongtrườnghợpdụctìnhcủađànbàbịtêliệt,âmhạchvẫngiữnguyêntínhcáchnhạycảm.

Vềphươngdiệntìnhdục,đứabéquantâmnhấtđếnviệctìmhiểuxemtrẻconởđâu,vấnđểnàylàvấnđềdoconquỷthànhThèbesđặtravàsaunàysởdĩđứabéquantâmđếnlàvìnósợcóembérađờichiếmchỗcủanó.Chính đứa bé cũng không tin tưởng gì lắmvào cách giải thích nóirằng chính những con cò đãmang embé đến.Chính cái cảm tưởngbịngườilớnlừadốiđãlàmchođứabétrởthànhcôđộcvàđộclậpđốivớingườilớn.Nhưngtrẻconkhôngthểtựmìnhgiảiquyếtđượcnhữngvấnđềđó.Việccơquantìnhdụcchưaphát triểnđúngmứcngăntrởkhôngchonóbiếtnhiều.Trướchếtnóchorằngsởdĩcótrẻconlàvìngườilớnđãănmộtchấtgìđặcbiệt,vànókhôngbiếtrằngchỉcóđànbàmớisinhconthôi.Saunàykhibiếtđượcđiềunày,nóchoviệcănmộtchấtgìđểcócon nhưmột chuyện thần thoại. Lớn lên nó biết người cha giữ vai tròquantrọngtrongviệcsinhcon,nhưngkhôngbiếtvaitròđónhưthếnào.Nếutìnhcờđượcchứngkiếnmộtsựgiaohợp,nóchođólàmộtsựhànhhung,mộttrậngiáplácàđộcác:nóđãquanniệmsailầmviệcgiaohợp.Tuynhiênnócũngchưabiếtrõviệcgiaohợpcóliênquangìđếnviệctrẻconrađời.Ngaycảkhinhìn thấyvếtmáu trênquầnáohay trênngườimẹ,nócũngchođólàhậuquảcủasựhànhhungcủachanóđốivớimẹnó.Saunàynóbắtđầunghingờlàcólẽdươngvậtcógiữmộtvaitrògìtrongviệcsinhcon,nhưngcũngchưabiếtcôngdụngcủadươngvậtngoàiviệcdùngđểditiểu.

Trẻconhầuhếtđềuchorằngembérađờibằnghậumôn.Khikhôngcònđểýđếnhậumônnữa,nótinrằngđứabérađờibằnglỗrốn,hayởgiữađôivútrênngựcngườimẹ.Cứnhưthếdầndầncàngngàynócàngbiếtthêmvềđiểmnày,dòdẫmmãichođếnmộtngàynàođótrướctuổidậythì,độtnhiênbànghoàng,nhưbịđánhbấtthầntrướcnhữngcâugiảiđápchovấnđềthườnglàmnóbậntâm,nhữnglờigiảiđáptuykhôngđầyđủnhưngcũngđủđưanórakhỏisựngâythơbuổiđầu.

Chắcthếnàocácbạncũngnghenóirằng,vìmuốngiữnguyênnhữngđềluậncủamìnhvềnguyênnhântìnhdụccủanhữngchứngbệnhthầnkinhvàtầmquantrọngcủatìnhdụctrongcáctriệuchứngbệnhnày,phântâmhọcbịbóbuộcphảigánchokháiniệmtìnhdụcmộtphạmviquáđáng.Bây giờ hẳn các bạn đã có dịp xét xemđiều đó có quả thực đáng haykhông.Tôichỉmởrộngkháiniệmvềtìnhdụcđủđểđưađượcvàođóđờisốngtìnhdụccủanhữngkẻsađọavàtrẻcon.Nóikhácđitôichỉtrảlạichokháiniệmđótầmquantrọngnóvẫncóxưanay.Ngoàiýnghĩaphântâmhọcra,tìnhdụcchỉlàmộtkháiniệmhếtsứcchậthẹp,chỉdùngvàomỗimộtmụcđíchsinhsản,nghĩalàđiềungườitathườnggọilàđờisống

tìnhdụcbìnhthường.

Sựpháttriểncủakhátdục(libido)vànhữngtổchứctìnhdục

Tôicócảmtưởng làchưa thuyếtphụcđượccácbạnvề tầmquan trọngcủasựsađọatrongquanniệmtìnhdụccủachúngta.Vìthếnêntôimuốnbổtúcvàhoànbịvấnđềnàytronggiớihạncóthểđược.

Cácbạnkhôngnên cho rằng chỉ vì những sự sa đọamà chúng ta phảithayđổiquanniệmcủachúngtavềkháiniệmtìnhdụcvàbịphảnđốighêgớmnhư thế.Sựkhảosátvề tìnhdụccủa trẻconcũnggiúpvàođórấtnhiềuvànhữngkếtquảđạtđượctrongviệckhảocứusongsongvềvấnđềsađọavàvấnđềtìnhdụctrẻconđốivớichúngtacótínhcáchquyếtđịnh.Nhưngnhữngsựphátbiểuvềtìnhdụctrẻcon,dùđãđượcchứngminhrõràngđốivớinhữngđứabékhánhiềutuổi,cóvẻhãycònmơhồbấtđịnhlắm. Những người không để ý đến phân tâm học không công nhận lànhững sựpháthiệnđó có tính chất tìnhdụcvà chỉgán cho chúng tínhchấtcóliênquanđếngiốngđựchaygiốngcái thôi.Cácbạnkhôngnênquênrằngchúng tachưahềcómộtdấuhiệunàođượcmọingườicôngnhậnđểnhậndạngtínhchấtmộthoạtđộngtìnhdục;chúngtachỉnghenóiđếntìnhdụcvềphươngdiệnsinhsảnthôivàthấylàdanhtừnàycómộtđịnhnghĩaquáhẹp.Nhữngtiêuchuẩnvềsinhlý,nhưnhữngchukỳ23hay28ngàycủaW.Fliesskhôngđượcmọingườiđồngý;người tađang chờ để khámphá ra những đặc điểmhóa học của hoạt động tìnhdục.Tráilại,nhữngsựsađọavềtìnhdụccủangườilớnlànhữngđiềuaicũngthấyđược,khôngcònnghingờgìnữa.Nhữngsựsađọanàythuộcphạmvi tìnhdục làmộtđiềukhôngcònaiphủnhậnnữa.Dùđượcgọibằngdanh từdấuhiệucủasựsuynhượchaybằng têngìnữa,người tacũngkhôngdámxếpchúngvào loạinàokháchơnlànhữnghiện tượngtrongđờisốngtìnhdục.Ngaycảkhichỉcónhữngsựsađọathôi,chúngta cũng vẫn có quyền cho rằng tình dục và sinh sản là hai điều khônggiốngnhauvìaicũngbiếtrằngsađọatứclàphủnhậnmụcđíchcủasựsinhsản.

Ởđây tôi thấy cómột sự songhànhđáng chúý.Trongkhimọi ngườithườnglẫnlộntinhthầnvàýthức,chúngtađãphảimởrộngkháiniệmtinhthầnvàchorằngcómộttinhthầnvôthức.Nhiềungườithườngđồnghóatìnhdụcvànhữngcáigìdínhdángđếnsựsinhsản,haynóivắntắthơncơquansinhdụchayđếnsựsinhsản.Sựđồnghóanói trênchỉcó

hìnhthứcvàkhôngcócộirễsâuxa.

Nhưngnếusựcómặtcủacácsựsađọatìnhdụcđưaramộtlýlẽcótínhcáchquyếtđịnhvềvấnđềnày, tạisaolý lẽnàykhôngđượcmọingườicôngnhậnvàtạisaovấnđềlạichưađượcgiảiquyết?Tôikhôngthểnóichocácbạnngheđược,nhưngtheotôithìcólẽvìnhữngsựsađọatìnhdục không được nhìn bằng con mắt có thiện cảm và điều này có ảnhhưởngđếnlýthuyếtngăncảnkhôngchokhoahọckhảosátsâurộng.Cólẽloàingườicoinhữngsựsađọanàykhôngnhưnhữngcáigìđángghêtởm,phải tránhxa,màcòncó tínhchấtnguyhiểm,kinhkhủng,sợchochínhmìnhcũngbịcámdỗ,bịbắtbuộcphảikìmhãmmìnhngaytừkhimớinghenóiđến,ynhưlòngghentuôngbíẩntrongvởTannhausertrongđóthầnCônglýđãthúnhậnlà:

“ỞVenusberg, nó đã quên hết danh dự và bổn phận!Chao ôi!Khôngphảisựđócóthểđếnvớichúngtađượcđâu”.

Sựthựcnhữngsựsađọalànhữngconngườikhổsởphảitrảgiárấtđắtsựthỏamãnmàhọphảimấtbaonhiêucôngtrìnhmớicóđược.

Mặcdùmụcđíchvàđốitượngcủanhữngsựsađọacóvẻhếtsứclạkỳ,điềulàmchonhữngsựsađọanàycótínhchấttìnhdụcchínhlàsựthỏathíchtuyệtđỉnhvàsựxuấttinhtrongnhữnghànhđộngnày.Đótấtnhiênchỉlàtrườnghợpcủanhữngkẻsađọađứngtuổi:đốivớitrẻconsựthỏathíchvàsựxuấttinhkhôngphảilúcnàocũngxảyra;chúngđượcthaythếbằngnhữnghiện tượngmàngười takhông thểgọiđược làcó tínhchấttìnhdục.

Đểbổtúcnhữngđiềutôivừanóivềtầmquantrọngcủanhữngsựsađọa,tôicầnthêmđiềunày.Dùngườitathùghétquanđiểmnày,dùngườitamuốnngăncáchnhữngsựsađọavàtìnhdụcbìnhthườngbằngcáihốsâuchừngnàochăngnữa,ngườitavẫnphảicúiđầutrướcnhậnxétchothấytrongđờisốngtìnhdụcbìnhthườngvẫncómộtvàiđiềusađọa.Ngaycảcáihôncũngbịcoinhưsađọavìđãhòahợphaimiềntìnhdụcnơimồmthayvìsựhòahợpcủahaicơquansinhdụckhácnhau.Vậymàkhôngaicholàsađọahết,ngườitacòndùngnótrênsânkhấuđểchelấphànhvigiaocấu.Chínhcáihôn,khi lênđếntộtđộcũngcóthểgâynênmộtsựthỏathíchtuyệtđỉnhvàlàmchoxuấttinh,vàdođódễbiếnthànhsađọa.Cókhingườitaphảinhìnthựcchămchúhaysờsoạngvàothânthểmớithỏamãnđược, cóngười trướckhibịkích thíchđến tộtđộ lại cắncấu

ngườitìnhmớithỏamãnđược,vàđốivớingườitìnhnóichung,sựkíchthíchmạnh nhất không phải do cơ quan sinh dục gây nênmà do phầnkháctrongthânthểngườikhácphái.Chúngtôicóthểkểthựcnhiềuthídụvềđiểmnày.Chúngtakhôngthểkhôngcoilàsựsađọanhữnghànhvinhư thế. Càng ngày người ta càng nhận rõ rằng đặc tính cần thiết củanhữngsựsađọakhôngphải làchúngvượtquamụcđích tìnhdụchoặcthay thế cơ quan tình dục bằng những cơ quan khác hoặc thay đổi đốitượngluônluôn,màchínhvì tínhcáchbiếndạngtuyệtđốivàbấtbiến,mộtđặctínhkhôngthểđiđôivớisựgiaocấu,điềukiệncủasựsinhsản.Trongtrườnghợphànhvisađọachỉcómụcđíchsửasoạnhaygiáođầuchohànhvigiaocấuthìchúngtakhôngthểgọiđólàhànhvisađọađượcvà tất nhiên cái hố chia rẽ những hành vi sa đọa và sự giao cấu bìnhthườngđượclấpđimộtphầnlớn.Từnhữngsựkiệnnàychúngtacóthểđưarakếtluậnrằngtìnhdụcbìnhthườngchỉlàsảnphẩmcủamộtcáigìđãcótrướcnóvànóchỉgiànhđượctrongnhữngvậtliệucósẵntừtrướcđểgiữlạinhữngcáigìcòndùngđượctrongviệcsinhsản.

Trướckhilợidụngcácđiềuhiểubiếtcủachúngtavềnhữngsựsađọađểkhảocứumộtcáchmớimẻvàsâurộnghơnvềtìnhdụctrẻcon,tôiphảiyêucầucácbạnchúýđếnmộtsựkhácbiệtrấtquantrọnggiữasựsađọavàtìnhdụctrẻcon.Tìnhdụcsađọathườngđượctậptrunghoàntoànvàomộtmụcđíchduynhất,một trongcáckhuynhhướng lẻ tẻ trộihơncáckhuynhhướngkhácnênđứnglêncầmđầuhoặcgạtbỏhếtmọikhuynhhướngkhácđểpháthiệnmộtmình,haybắtcáckhuynhhướngkiaphảilệthuộcvàomình.Vềphươngdiệnnày,giữatìnhdụcbìnhthườngvàtìnhdục sa đọa chẳng cóđiểmkhácbiệt nàokháchơnđiểmkhácbiệt giữanhữngkhuynhhướnglẻtẻtrộihơncáckhuynhhướngkhácvàtấtnhiêngiữamụcđíchtìnhdụccủachúng.Ngườitacóthểchorằngởcảhainơiđềucómộtsựđộctàichuyênchếđượctổchứchoànhảo,chỉkhácnhauởđảngđượclêncầmquyềnthôi.Tráilạitrongtìnhdụctrẻconkhônghềcótổchứchay tập trunggìcả,mọikhuynhhướng lẻ tẻđềucóquyềnnhưnhauvàđềuđượctìmcáchhưởngthụriêngchophầnmình.Sựvắngmặtcủamọisựtổchứcvàtậptrungcóthểphùhợpvớinhauởchỗcảhailốitình dục bình thường và sa đọa đều bắt nguồn ở tình dục trẻ con. Cónhữngtrườnghợptìnhdụcsađọarấtgiốngtìnhdụctrẻconởchỗtạicảhainơinhữngkhuynhhướng lẻ tẻđều theođuổinhữngmụcđích riêngkhôngliênquangìđếnnhữngkhuynhhướngkhác.Đócóthểlà trườnghợptìnhdụcấutrĩchứkhôngphảisađọa.

Biết rõ những điều đó chúng ta bắt đầu thảo luận vềmột đề luậnmà

người tađưara.Người tasẽnói tạisaoôngcứcứngđầu,cứngcổnhấtđịnhgọimộtvàihànhvicủađứabésơsinhlàtìnhdụctrongkhichínhôngcũngcôngnhậnrằngnhữnghànhviđókhôngthểđịnhnghĩađượcvàchỉtrởthànhtìnhdụctronggiaiđoạnsaucủacuộcđờithôi?Tạisaoôngkhôngchịuchỉdựavàosựkiệnsinh lý thôiđểchorằngnhữnghànhvicủađứabésơsinhnhưmútvú,haygiữphânlạichỉchứngminhrằngđứabéchỉtìmnhữngkhoáicảmmàmộtvàicơquantrongthânthểcóthểđưalạichonóthôi.Nóinhưthếôngsẽkhônggâykhóchịuchothínhgiảvàđộcgiảcủaôngkhichorằngngaycảnhữngđứabérađờikhỏibụngmẹcũng đã có tình dục rồi. Tôi không tìm cách bài bác lý luận cho rằngngườitacóthểtìmthấykhoáicảmtrongcơthể,tôibiếtrằngkhoáicảmcócườngđộmạnhnhất,khoáicảmdosựgiaohợpchỉlàmộtkhoáicảmkèmtheosựhoạtđộngcủacáccơquantìnhdục.Nhưngtạisaovànhưthếnàomộtsựkhoáicảmlúcđầuchỉtậptrungvàomộtvàicơquanlạitrởthànhtìnhdụctrongnhữnggiaiđoạnsaucủacuộcđời?Chúngtacóbiếtgìhơnvềsựkhoáicảmcủa từngcơquanhaysovới tínhchất tìnhdụcxuấthiệnđúnglúccáccơquansinhdụcbắtđầuđảmnhiệmvaitròcủamìnhkhitìnhdụctrùnghợpvớicơquansinhdục.Vàdùsaothìmụcđíchcủacác sự sađọacũng là tìmkiếmsựkhoái cảm tuyệtđỉnhbằngphươngtiệnkhácviệcgiaohợp.Nóinhưthếbạnsẽtrảlờiđượclờibàibáccủatôivềsựsađọavìgạtbỏđượcliênquangiữatìnhdụcvàsựsinhsảntrongkhiliênquannàykhôngthểđiđôiđượcvớisựsađọa.Cácbạnsẽđẩylùisựsinhsảnvàohậutrườngđểdànhchosựhoạtđộngcủacơquansinhdụcmộtđịavịquantrọngbậcnhất.Nhưnglúcđó,sựkhácbiệtgiữatôivàcácbạnlạikhôngquátonhưcácbạntưởng:chúngtađãxếpchocáccơquansinhdụcđứngcạnhcáccơquankhác.Cácbạnsẽnghĩsaovềnhữnglờikhẳngđịnhtừtrướclàvớitínhcáchgâykhoáicảm,cơquansinhdụccóthểđượcthaythếbằngcáccơquankhác,ynhưtrongcáihôn,trongviệcsửdụngcáccơquankháctrongcơthểđểlàmnhữnghànhvitìnhdụcsađọahaytrongtriệuchứngcủanhữngkẻnáoloạnthầnkinh. Trong sự náo loạn thần kinh chẳng hạn nhiều khi những sự kíchđộng,cảmgiác,ngaycảsựcươngdươngvậtlênđượcdichuyểntừcáccơquansinhdụcđếnnhữngcơquankhácnhiềukhiởrấtxacơquansinhdục(nhưđầu,mặtchẳnghạn).Làmnhưthếcácbạnsẽkhôngcòngìđểcóthểgọilàtìnhdụcnữa,cácbạnsẽbịbắtbuộcphảilàmtheotôivàmởrộngkháiniệmvề tìnhdụcđếnnhữnghànhvi trong thời thơấuđể tìmkhoáicảmmàcơquannàyhaycơquannọcóthểgâynênđược.

Tôisẽhoàntoàncólýkhiđưarahailuậnđiểmnữa.Cácbạnđãbiếtcáichúng ta gọi là tình dục là những hành vi không thể định nghĩa đượctrongnhữngnămđầu tiêncủa thời thơấu,cómụcđíchgâykhoáicảm,

bởivìkhiphântíchcáctriệuchứngbệnhthầnkinh,chúngtađãcóđượcnhữngvậtliệucótínhchấttìnhdục.Nhưngcácbạnsẽtrảlờilàdùnhữngvật liệu đó có tính chất tình dục thực chăng nữa thì cũng không có gìchứngtỏrằnghànhvicủatrẻconhướngvềsựtìmkhoáicảmcótínhchấttìnhdục.Đồngý,nhưnghãyxétđếnmộttrườnghợptươngtự.Cácbạnhãytưởngtượnglàchúngtakhôngcócáchnàođểquansátsựpháttriểncủahaicâysongtửdiệp,nhưcâylêvàcâyhồđậu,bằngcáchquansáthạtgiốngcủachúng,nhưngchúngtacóthểquansátbằngtráilạiđược,nghĩalàđitừcáicâyđãthànhhìnhhoàntoànrồi,quaytrởlạihạtgiốngđầutiêncóhaitửdiệp.Haitửdiệpgiốngnhaunhưđúc,trôngchẳngkhácgìnhaucả.Chúng tacó thểdựavàonhậnxétđómàkết luận rằnggiữahaihạtgiốngđócósựđồngnhất thựcsựđượckhôngvàsựkhácbiệtgiữahaicâylêvàcâyhồđậuchỉxuấthiệnsaunàythôikhông?Vềphươngdiệnsinh lýchúng tachẳnghợp lýhơnkhicho rằng sựkhácbiệtđãcó sẵntronghaihạtgiốngrồituybềngoàichúngcóvẻđồngnhấtư?Đólàđiềuchúngtalàmkhichorằngkhoáicảmcủađứabésơsinhlàkhoáicảmcủatìnhdục.Cònvấnđềchorằngphảicómọikhoáicảmdocáccơquangâynênđềucótínhchấttìnhdụckhônghaylàcạnhkhoáicảmtìnhdụccòncónhữngkhoáicảmkháckhông,đólàđiềutôikhôngmuốnđemrathảoluậnởđây.Tôibiếtrấtítvềnhữngsựkhoáicảmdocáccơquangâynênvànhữngđiềukiệncủacácsựkhoáicảmđó,vàchúngtasẽkhôngngạcnhiênkhithấyrằngnếuchúngtaphântíchngượctrởlạichúngtasẽthấyởđằngcuốiđườngđicónhữngyếutốnàochưađịnhnghĩađược.

Thêmmột nhận xét nữa. Nói cho thực các bạn chẳng được lợi gì khikhẳngđịnhtínhcáchthuầntúytrongsạchcủatìnhdụctrẻcon,trongkhiđánglẽcácbạnphảithuyếtphụcđượctôilàchúngtacónhiềulýdorấthayđểchorằngnhữnghànhvicủatrẻconkhôngcótínhchấttìnhdục.Ngaytừnămthứbatrởđithìchúngtachẳngcòngìnghingờvềtínhchấttìnhdụccủatrẻconnữa.Ngaytừtuổinàydươngvậtcủachúngđãcóthểcươnglênđượcrồivàcónhiềukhicóxảyratrườnghợpthủdâmtứclàcósựthỏamãntìnhdục.Sựpháthiệncótínhcáchtinhthầnvàxãhộicủađời sống tình dục không còn có điều gì khiến cho người ta nhầm lẫnđược: sự lựachọnđối tượng,đặcbiệt thíchngườinàyhơnngườikhác,thíchpháinamhaypháinữ,ghentuông,đềulànhữngsựkiệnđượccácnhàquansátvô tưcôngnhậnngoàimônphân tâmhọc, trướcmônnàynữa,nhữngsựkiệncóthểđượcchứngthựcbởibấtcứngườinàocóthiệnchí.Cácbạnsẽtrảlờilàkhôngbaogiờcácbạnnghingờsựcómặtcủamộtlòngâuyếmxảyrangaytrongthờicònnhỏnhưngkhôngchorằngđólàtìnhdục.Tấtnhiêntrongkhoảngtừ3đến8tuổiđứabéđãbiếtcheđậylòngâuyếmcủamình,nhưngcàngquansátkỹcácbạncàngthấyrõ

rằnglòngâuyếmđóquảcótínhchấttìnhdục.Mụcđíchtìnhdụccủathờikỳnàygắnliềnvàosựtìmhiểutìnhdụccủatrẻcontrongtuổiđó,tôiđãkểchocácbạnnghemộtvàivídụrồi.Tínhchấtsađọacủanhữngmụcđíchnàycóthểcắtnghĩađượcvìtrẻconvàotuổiđóchưabiếtrõđượcmụcđíchcủasựgiaohợp.

Giữanămlên6vàlên8sựpháttriểncủatìnhdụccómộtthờikỳngừngtrệ có thể được coi là thời kỳ tiềm tàng.Thời kỳ tiềm tàng này có thểkhông có, nhưngdù cóhaykhông thoái kỳđó cũngkhôngđưađến sựngừng hẳn củamọi hành vi tình dục. Phần lớn các biến cố và khuynhhướngtinhthầnxảyratrướcthờikỳtiềmtàngnàyđềubịlãngquênhết,rơivàotrongsựlãngquênmàchúngtađãcódịpnóiđến,làmchochúngtakhôngcònnhớgìvềnhữngnămđầutiêntrongthờithơấunữa.Nhiệmvụcủaphântâmhọclàlàmsốnglạikỷniệmcủathờikỳnay,vàngườitakhôngthểkhôngnghingờrằngsựlãngquênnàychínhlàhậuquảcủasựdồnép.

Từ năm thứ ba trở đi, đời sống tình dục của đứa bé có nhiều điểm rấtgiốngđờisốngtìnhdụccủangườilớn,chỉkhácởchỗcáccơquansinhdụcpháttriểnchưađều,tínhchấttìnhdụclàtínhchấtsađọarõràngvàtất nhiênở chỗ cườngđộ tìnhdụcđókhôngmạnhbằng củangười lớnthôi.Nhưngnhữnggiaiđoạnhayhonhấtcủasựpháttriểntìnhdục,haycủasựkhátdụcnàychínhlànhữnggiaiđoạntrongthờikỳxảyratrướcthờikỳ3tuổinày.Sựpháttriểnnàytiếnhànhnhanhđếnnỗisựquansáttrựctiếpkhôngthểcóđượcnhữnghìnhảnhcốđịnhrõràng.Chỉnhờvàomôn phân tâm học, chúng tamới có thể dựa vào các chứng bệnh thầnkinh để tìm ra những giai đoạn xa xôi nhất của sự phát triển khát dục(libido).Tấtnhiênđóchỉlànhữngcôngtrìnhxâydựng,nhưngnhờthựchànhmônphântâmhọccácbạnsẽthấynhữngcôngtrìnhxâydựngnàythựccóíchvàcầnthiết.Cácbạnsẽhiểutạisaobệnhlýhọclạicóthểtìmrađượcnhữngsựkiệnmàchúngtakhôngbiếtđượctrongcácđiềukiệnbìnhthường.

Bâygiờchúng tacó thểbiết rõđờisống tìnhdụccủa trẻcon trướckhichúngchúýđếncơquansinhdục,sựchúýnàyđượcsửasoạntrongthờigianđầutiêncủađứabétrướckhithờikỳtiềmtàngvàbắtđầuđượctổchứcchặtchẽtrongthờikỳdậythì.Trongthờikỳđầutiêncómộtthứtổchứclỏnglẻohơnmàchúngtagọilàthờikỳtiềnsinhdục…Nhưngtrongthờikỳnàychínhnhữngkhuynhhướngsađọavàdùnghậumônchiếmđịavị độc tôn chứkhôngphải nhữngkhuynhhướng sinhdục lẻ tẻ.Sự

khácbiệtgiữagiốngđựcvàgiốngcáichưagiữvaitrògìhết,thayvàođóchỉcósựkhácbiệtgiữatíchcựcvàtiêucực,sựkhácbiệtnàybáotrướctínhcáchphâncựccủatìnhdục.Trongnhữnghoạtđộngcủathờikỳnày,điều chúng ta có thể gọi là giống đực xuất hiện dưới hình thức mộtkhuynh hướngmuốn ngự trị chẳngmấy lúc biến thành độc ác.Nhữngkhuynhhướngtiêucựcgắnliềnvàomộtmiềntìnhdụcchungquanhhậumônvàhậumônbắtđầugiữmộtđịavịquantrọng.Ýmuốnxemvàbiếtđượcpháthiệnmạnhmẽ;yếutốsinhdụcchỉthamdựvàođờisốngtìnhdụcvớitưcáchlàcơquanbàitiếtnướctiểu.Nhữngđốitượngtìnhdụctronggiaiđoạnnàykhôngthiếu,nhưngnhữngđốitượngnàykhôngcầnthiếtphảihọplạiđểthànhmộtđốitượngduynhất.Giaiđoạncuốicùngcủathờikỳnàylàthờikỳchúýđếnhậumônđitrướcthờikỳchúđếncáccơquansinhdục.Rấtnhiềuyếutốtronggiaiđoạnđầutiênnàysẽtụlạiđểthànhlậpđờisốngtìnhdụccuốicùngsauđóvànhiềukhuynhhướngđầutiênsẽdùngđủmọicáchđểlenlỏivàođờisốngnày.Trướccảgiaiđoạnsađọa-hậumôntrongquátrìnhpháttriểnkhátdụcchúngcònmộtthờikỳ tổchứcsơkhainữa trongđómiền tìnhdụcsẽởnơimồm.Đặcđiểmcủa thờikỳnày là tìnhdụcđượcbiểuhiệnbằnghànhvimút tay,chonênnhữngngườiAiCập thờicổđã tỏrarấtsâusắckhihìnhdungđứabébằnghìnhảnhchotayvàomồmmút.NhấtlàchúHorus.Abrahamđãchotabiếtnhữngdấuhiệuđósẽđượcthấylạitrongnhữnggiaiđoạnsauđócủatìnhdục.

Tôisợnhữngđiềuvừanóichỉlàmcácbạnmệtnhọcthêmchứchẳnghiểubiếtgìthêm.Cóthểtôiđãđivàoquánhiềuchitiết.Nhưngcácbạnhãykiênnhẫn:saunàycácbạnsẽhiểuhếttầmquantrọngcủanhữngđiềutôivừanói.Trongkhichờđợi,cácbạnhãytạmchấpnhậnrằngđờisốngtìnhdục,haysựhoạtđộngcủalòngkhátdục,khôngphảitựnhiênmàthành,phảitrảiquanhiềugiaiđoạnkếtiếpnhau,chẳnggiaiđoạnnàogiốnggiaiđoạn nào y như những giai đoạn giúp chomột con ngài trở thành conbướm.Chỗrẽcủasựphát triểnđóchính là lúccáckhuynhhướng lẻ tẻchịulệthuộcvàocơquansinhdục,nghĩalàlúctìnhdụcchịulệthuộcvàosựsinhsản.Vậylúcđầuchúngtachỉcómộtđờisốngtìnhdụcrờirạc,docáckhuynhhướnglẻtẻhọpthànhđểtìmđượckhoáicảmdocáccơquantrongcơthểgâynên,nhữngkhuynhhướngnàyhoạtđộngđộclập,khônglệ thuộcvàonhau.Sựvô trật tựnàyđượcgiảmbớtnhờnhững tổchứctiềnsinhdụcdẫnđếngiaiđoạnsađọa-hậumôn,saukhiquagiaiđoạnbằngmồm,giaiđoạnthôsơnhất.Thêmvàođócónhiềuhoạtđộngkhácchưađượcbiếtđếnđầyđủlàmgạchnốigiữagiaiđoạnsauvàgiaiđoạntrướcvàcaohơn.Saunàychúngtasẽhiểurõhếttầmquantrọngcủasựphát triển lâu dài và đều đặn của sự khát dục trong quan niệm về các

chứngbệnhthầnkinh.

Ngày nay chúng ta xét đếnmột khía cạnh khác của sự phát triển này,nghĩa lànhững liênquangiữanhữngkhuynhhướng lẻ tẻvàđối tượng.Haynóichođúngrachúngtaxétnhanhsựpháttriểnnàyđểrồidừnglạilâuhơn trướcmột trongcáckếtquảchậmchạpđạtđược.Vậymộtvàiyếutốcấuthànhcủabảnnăngtìnhdụccóngaytừlúcđầumộtđốitượngmànócầmgiữthựcchặt;đólàkhuynhhướngngựtrị,muốnbiếtvàxemxét.Nhiềuyếutốkhácliênquanđếnnhiềumiềntìnhdụctrongthânthể,ngay lúc đầu cũng chỉ cómột đối tượng,một khi còn bám vào nhữngnhiệmvụkhôngcótínhchấttìnhdục,nhưngrồibỏrơiđốitượngđóngaykhirờibỏnhữngnhiệmvụđó.Đốitượngtìnhdụcthứnhấtdùngmiệnglàđôivúcủabàmẹthỏamãnnhucầunuôiăncủađứabésơsinh.Sauđómộtkhiđứabéđãthỏamãnđượccảtìnhdụcvànhucầunuôiăn,nósẽkhôngcầnđếnvúmẹnữa,mà thayvàođóbằngngón taynghĩa làmộtphầntrongthânthểnó.Khuynhhướngdùngmồmtrởthànhtựthỏamãncũngnhưkhuynhhướngdùnghậumônhaydùngnhữngmiền tìnhdụckhác.Sựpháttriểnsauđótheođuổihaimụcđích:1)thoạttiênrờibỏtínhcáchtự thỏamãn, thayđối tượnglấy trongthânthểmình;2)đồngnhấthóamọiđối tượngkhácnhaucủanhiềukhuynhhướngkhácnhau, thaychúngbằngmộtđốitượngduynhất.Kếtquảnàykhôngthểđầyđủhaygiốngnhưđối tượng lấy trong thân thểđược, và chỉ đạt đượcvới điềukiệnlàmộtsốkhuynhhướngsẽbịtiêuhủyvìkhôngdùngđượcviệcgì.

Sựdiễntiếnđưađếnviệcchọnlựađốitượngnàyhayđốitượngkháckháphứctạpvàchưamôtảtheoýmuốn.Chúngtachỉcầndẫnchứngbằngsựkiệnlàkhichukỳấutrĩ,đitrướcgiaiđoạntiềmtànggầnhoànthànhrồithì đối tượng được chọn gần giống như đối tượng gây nên khoái cảmtrongthờikỳcòndùngmồm.Đốitượngnàykhôngphảilàđôivúngườimẹnữanhưngvẫn làngườimẹ.Vậyngườimẹchính làđối tượngdầutiêncủatìnhyêu.Chúngtanóiđếntìnhyêukhinhữngkhuynhhướngtinhthầncủabảnnăngcủatìnhdụcgiữđịavịquantrọngnhấttrongkhinhữngsựđòihỏivềthânthểhaytìnhdụccănbảncủabảnnăngtìnhdụcbịdồnéphaybịquênđitrongchốclát.Trongthờikỳngườimẹlàđốitượngđầutiêncủatìnhyêusựhoạtđộngcủatinhthầnđểdồnépđãbắtđầulàmchođứabékhôngbiếtgìđếnmộtphầntrongcácmụcđíchtìnhdụcnữa.Sựlựachọnngườimẹlàmđốitượngđầutiêncủatìnhyêunàygắnliềnvàođiềumàchúng tagọi làmặc cảmOedipe, saunày sẽ cómột tầmquantrọngrấtlớntrongcáchgiảithíchcănbệnhthầnkinhcủamônphântâmhọc,vàcólẽlàmộttrongcácnguyênnhânchínhcủasựchốngđốicủaxã

hộiđốivớiphântâmhọc.

Cácbạnhãynghemộtcâuchuyện lặtvặtxảyra trong thờichiến tranh.MộttrongnhữngngườicanđảmbênhvựcphântâmhọcđượcđộngviênvớitưcáchbácsĩquânytớimộtnơinàođótrongxứBaLanvàđượccácđồngnghiệpchúývìnhữngquansátcủaôngđốivớimộtbệnhnhân.Khiđượchỏi,ôngtatrảlờilàsởdĩđạtđượckếtquảbấtngờnhưthếlàvìôngđãdùngphân tâmhọcvàsẵnsàngchỉbảochođồngnghiệpvềphươngphápnày.Từđóchiềunàocácbácsĩtrongđơnvị,đồngnghiệphaycấptrên của ông ta đều tụ họp để nghiên cứu phân tâmhọc.Mọi việc trôichảy như thường cho tới hôm vị bác sĩ của chúng ta nói vềmặc cảmOedipe:mộtcấptrêncủabácsĩđứngdậytuyênbốlàôngkhôngtinmộtchútnàovềmặccảmnàyvàôngkhôngthểchophépnóiđếnmặccảmđóđối với những người đã có gia đình, những người rất đáng kính trọngtrongkhihọchiếnđấuchotổquốccủahọ.Vàôngralệnhcấmkhôngchonói đếnphân tâmhọcnữa.Vị bác sĩ phân tâmhọcnói trênkhông cònđiềugìphảilàmkháchơnlàxinđổisangmộtđơnvịkhác.Phầntôi,tôichorằngnếumuốnchiếnthắngmàngườiĐứcphảicầnđếnmột“tổchứckhoahọc”nhưthếthìquảlàmộtđạihọavàtấtnhiêngiớikhoahọcĐứckhôngthểnàothathứchomộtquanniệmlỗithờinhưthếlâuhơnnữa.

MặccảmOedipelàcáigìghêgớmvậy?Chỉcái tênOedipeđủchocácbạnđoánrarồi.AimàchẳngbiếthuyềnthoạivềđứcvuaHiLạpOedipebịsốphậnbắtphảigiếtchavàlấymẹđãphảidùngđủmọicáchđểthoátkhỏisốphậnđộcácđónhưngkhôngđượcnênđãtựtrừngphạtbằngcáchchọcmùđôimắtcủachínhmìnhkhibiếtmìnhđãvôtìnhphạmcảhaitộitolớnnhấtlàgiếtchavàlấymẹ.ChắcnhiềubạnđãvôcùngxúcđộngkhiđọcvởkịchcủaSophoclevềvấnđềđó.VởkịchnàytrìnhbàychotabiếttộiáccủaOedipeđãdầndầnđượclôiraánhsángnhưthếnàokhicuộcđiều trabị đình trệnhiều lầnvàđược tiếp tục ra saonhờcónhiềudấuhiệumớixuấthiện:vởkịchnhưcóvẻnhưdiễntiếntrongcuộckhảosátcủaphântâmhọc.NgườimẹvàngườivợđaukhổJocastanhiềulầnngăncảnkhôngchocuộcđiềutratiếpdiễn,việncớrằngcórấtnhiềungườiđãnằmmơ thấymình ngủ vớimẹmình, nhưng đó chỉ là những giấcmơkhôngđángđểý.Chúngtakhôngcoikhinhgiấcmơ,nhấtlànhữnggiấcmơđiểnhìnhmànhiềungườiđãcó,chúngtatinrằnggiấcmơmàJocastanóiđếncó liênquanchặt chẽđếncâuchuyệnkinhhoàngvàkỳ lạ củahuyềnthoại.

CóđiềuđángngạcnhiênlàvởkịchcủaSophoclekhônghềgâyxúcđộng

haygiậndữchobấtcứmộtkhángiảnào, trongkhinhữnglý thuyếtvôhạicủavịbácsĩquânynóitrênlạilàmchocấptrêncủaôngtagiậndữvàphảnđốidữdộinhưthế.Vởbikịchnàythựcracótínhcáchvôluânvìhủybỏtráchnhiệmtinhthầnluânlýcủaconngười,chorằngchínhcácthầnlinhđãcósángkiếnvềtộiác,đưaraánhsángsựbấtlựccủanhữngkhuynhhướngluânlýtrongconngườitrướcsựtấncôngcủatộiác.GiánằmtrongtaymộtnhàthơnhưEuripide,vởkịchđócólẽsẽlàmộtdịpbàytỏsựphẫnnộđốivớithầnlinhvàsốmệnh.NhưngđốivớiconngườingoanđạonhưSophoclethìkhônglàmgìcóchuyệnphẫnnộ,ôngtanétránhkhókhănbằngcáchtuyênbốrằngtinhthầnluânlýcaođộđòihỏicon người tuân theo ý chí của thần linh ngay cả khi thần linh ra lệnhphạmtội.Tôikhôngthấycáiluânlýnàycóthểlàmộtsứcmạnhcủavởkịch,nhưngthựcraluânlýkhônghềảnhhưởngđểkếtquacủavởkịch.Khángiảkhônghềchốngđốilạiluânlýcủavởkịchnhưngphảnứnglạiýnghĩavànộidungvởkịch.KhángiảphảnứngynhưchínhhọđangcómặccảmOedipe,nhưnhìnthấytrongýchícủathầnlinhvàtronglờitiêntrinhữngcáigìcótrongvôthứccủahọvàđangđượclýtưởnghóa,ynhưchínhhọđangcóýmuốngạtbỏngườichađivàlấymẹmình.Tiếngnóicủa thi sĩnhưbảohọ: “màykhông thểchống lại tráchnhiệmcủamày.Màycótrầntìnhrằngmàyđãlàmđủmọicáchđểcưỡnglạiýmuốnphạmtộicủamàycũngvôích.Lỗicủamàyvẫncònđóvìchínhmàyđãkhôngrũbỏđượcnhữngýmuốnphạmtội,nhữngýđóvẫntiềmtàngtrongvôthứccủamày”.Đóchínhlàmộtsựtâmlý.Ngaycảkhiđãdồnépnhưngkhuynhhướngxấuxavàotrongvôthứcrồi,trongmiệngvẫnnóilàmìnhkhông có trách nhiệmgì cả, nhưng trong thâm tâm con người vẫn chorằngmìnhcótráchnhiệmmàkhônghiểuvìsao?

SựthựcmặccảmOedipelàmộttrongcácnguyênnhângâyralònghốihậngiàyvònhữngngườimắcbệnhthầnkinh.Hơnthếnữa: trongcuốnsáchcủatôivề“nhữngbuổiđầucủatôngiáovàluânlýconngười”,xuấtbảnnăm1913dướinhanđề:“Vậttổvàkiêngkỵ”tôiđãđưaragiảthuyếtlàchínhmặccảmOedipeđãlàmchotoànthểnhânloạitrongnhữngngàyđầutiênýthứcđượcsựphạmtộicủamìnhtrongkhichínhsựphạmtộinàylànguồngốccuốicùngcủamọitôngiáovàmọiluânlý.Tôicóthểnóinhiềuđếnchuyệnđónhưngthôiđểkhikhác.Vìmộtkhiđãnóiđến,chúngtakhómàthôikhôngnóiđượctrongkhitôimuốnquaylạivấnđềtâmlýcánhân.

SựquansátđứabétrongthờikỳchọnlựađốitượngtrướckhiđivàothờikỳtiềmtàngđãchotabiếtgìvềmặccảmOedipe.Chúngtathấydễdàng

rằng,đứabéchỉmuốnđộcchiếmngườimẹ,khóchịuvìsựcómặtcủangườicha,tỏvẻgiậndỗimỗikhingườichatỏvẻâuyếmmẹvàkhônggiấuvẻhài lòngmỗikhichađixa,có lúcnói rõcảmtìnhcủamìnhvàhứalàsẽlấymẹ.NgườitabảođóchỉlànhữngýkiếntrẻconkhôngliêncangìđếnOedipe,nhưngdùsaođóvẫnlànhữngsựkiện,đạidiệnchomặccảmOedipe.Ngườitahơingạcnhiênkhithấychínhđứabéđótrongmộtvàitrườnghợptỏraâuyếmđốivớicha;nhưngnhữngtìnhcảmnày,tuyđốilậpnhauởngườilớn,lạicóthểhòahợpnhau,đicạnhnhaurấtlâudàitrongvôthứccủađứabé,Ngườitacònnóirằngnhữngtìnhcảmđótínhcách íchkỷcủađứabégây ra thôi chứkhônghềcó tínhchất tìnhdục.Chínhngườimẹchămsócđứabévàđứabécũngmuốnngoàingườimẹ rakhôngai làmviệcđócả.Điềunày rấtđúngnhưng thực ra trongtìnhtrạngnàycũngnhưtrongbaonhiêutìnhtrạngkháctươngtự,tínhíchkỷchỉmởđườngcho tìnhdụcsaunày thôi.Khiđứabé tỏ ra tòmòvềphươngdiệnsinhlý,khinómuốnngủđêmcạnhngườimẹ,muốnxemmẹtắmrửahaydùngnhiềuhình thứckhác thường làmchongườimẹcườinhưnắcnẻvềsựngâythơcủacon, thì tínhchất tìnhdụckhôngcòncóđiềugìđángnghingờnữa.Chúngtakhôngnênquênrằngngườimẹcũngsănsócđứabégáinhưthếmàkhôngđưađếnkếtquảtươngtự,vànhiềukhi người cha cũng tỏ vẻ âu yếm đứa bé trai chẳng kém gì ngườimẹnhưngkhôngphảivì thếmàđượcnómếnyêunhưđốivớimẹnó.Nóitómlại,ngườitakhôngthểnàogạtbỏýnghĩvềtìnhdụctrongtìnhtrạngnóitrên.Vảlại,nếuđứabéquáíchkỷthìnósẽcólợihơnnếuđượccảhaichamẹcùngâuyếm,nóchẳngcólợigìnếuchỉtìmtìnhyêuởngườimẹthôi.

Tôichỉnóiđếntháiđộcủađứabétraiđốivớichamẹthôi.Tháiđộcủaemgáicũngtươngtự.Lòngâuyếmđốivớicha,ýmuốngạtbỏngườimẹđi,vớinhữngdángđiệulàmđỏm,embégáinhiềukhihiếnchochúngtamột bức tranh đẹp mắt khiến cho chúng ta quên những hậu quả quantrọngcủatìnhtrạngnày.Chínhcácbậcchamẹnhiềukhicũnggiúpvàoviệc gây cho con mặc cảm Oedipe này bằng cách chiều theo khuynhhướngđốivớingườicùngphái,thànhratrongnhữnggiađìnhđôngconngườichatỏvẻthíchcongáihơn,trongkhingườimẹlạithíchcontrai.Tuyvậydùrấtquantrọng,yếutốnàycũngchưađủlàmộtlýlẽchốnglạithựcchất củamặccảmOedipeđốivớiđứabé.Mặccảmnày trở thànhmặccảmgiađìnhkhicónhiềuconlên.Nhữngkẻđếntrướcchonhữngkẻđếnsaulàmộtđedọachoquyềnlợicủamình,vịthếnêntrẻconthườngkhôngđóntiếpcácemmộtcáchnồnghậumấyvàchỉmongchoemmấtđithôi.Nhữngtìnhcảmthùghétnàythườngđượctrẻconnóiramiệng.Khiýmuốnxấuxacủađứabéthựchiện,khiđứaembấtthầnbịchếtthì

việcđóđốivớiđứabélàmộtbiếncốquantrọngtuynhiênkhichínhnócũngchẳngnhớgìcả.Khicóemmớisinh,đứabé thườngởvàođịavịphếđếnênkhólòngquênđượcsựviệcđó;nóđốivớiemcónhữngtìnhcảmmàvềsaunàyngườilớnthườngcholàtìnhcảmbấtmãn,nhữngtìnhcảm này có thể là khởi điểm chomột tình cảm lạnh lùng đối vớimẹ.Chúng tađãnói rằngnhữngcông trìnhkhảocứuvề tìnhdụcvànhữnghậuquảcủanógầnliềnvàokinhnghiệmvềđờisốngtrẻcon.Khianhemcủachúnglớnlên,tháiđộcủađứabéthayđổimộtcáchcóýnghĩa.Nósẽđemtìnhyêumẹđổithànhtìnhyêuđốivớiemgáikhithấymẹđốivớimình có vẻ lạnh lùng: ngay trong khi còn nhỏ các anh đã quây quầnchungquanhemgáivàtỏvẻghentứcnhau.Đứabégáithườngđemanhlớn thayvàongườichamànócho làkhông tỏvẻâuyếmnónhưngàyxưanữa,hayđemlòngyêuemgáinhưyêumộtđứaconmànómuốncóđốivớichanhưngkhôngđược.

Sựthựcxảyranhưthếđó.Tôicóthểdựavàosựquansáttrựctiếpcáctrẻcon,sựgiảithíchnhữngkỷniệmcủachúngđểkểchocácbạnnghenhiêuthídụtươngtựnữa.Kếtquảlàđịavịcủamộtđứabétrongmộtgiađìnhcónhiềuconcómộttầmquantrọngđốivớiđờisốngsaunàycủanóvàbaogiờnóiđến tiểu sửcủanóngười takhông thểbỏqua sựkiệnnày.Trướcnhữngsựgiảithíchthulượmđượckhôngkhónhọcgìnày,cácbạnsẽphìcườikhinghĩđếnnhữngcốgắngcủakhoahọcđểlênánsựloạnluân.Chúngtachẳngđãnóirằngđờisốngchungcủathờithơấucótínhchấtlàmchođứabékhôngchúýđếnsựhấpdẫntìnhdụcdonhữngngườitrong nhà gây nên, rằng khuynh hướng sinh lý tránh sự giao hợp củanhữngngườicùngmáumủđãđượcbổ túcbằng lòngkinh tởmsự loạnluânđósao?Nóinhưthếchúngtaquênrằngnếuquảthựcthiênnhiênđãđặt ra nhữngngăn trở không thể vượt qua cho sự loạn luân thì việc gìchúngtacònphảiđặtraluậtnọđểnghiêmcấmnónữa.Chínhđiềutráilạimớilàsựthực.Đốitượngthứnhấtvềtìnhdụccủaloàingười-ngườichịhayngườimẹ-cótínhcáchloạnluânvàloàingườiđãphảidùngnhữngluậtlệthựcnghiệmkhácmớidiệttrừnổi.Nhữngdântộcbánkhaingaynayhãycòntồntạicũngbàitrừsựloạnluânrấtnghiêmkhắc.Th.Reikcònchorằnglễnghicủanhữngdântộcmọirợtrongtuổidậythìcómụcđíchkéođứabérakhỏitìnhtrạngloạnluânbằngcáchkéonóraxangườimẹđểgâylạicảmtìnhcủanóđốivớingườicha.

Thần thoại họcđã chẳng cho chúng ta hay rằng loài người thườnggánchocácvịthầntínhcáchloạnluântrongkhichínhhọlạirấtsợloạnluân,vàtrongnhữngdântộc(nhưdânPharaonsvàdânIncasởPérou)lễcưới

loạnluângiữahaichịemhayanhemđượccoinhưthiêngliêng.Vậysựloạnluânlàmộtđặcânmàngườithườngkhôngđượcquyềnhưởng.

MộttronghaitộicủaOedipelàtộiloạnluân,tộikialàtộigiếtcha.Haitộiáctolớnnàyđãbịchếđộtôngiáovàxãhộiđầutiên,chếđộvậttổ,lênán.Bâygiờtừquansáttrựctiếpđứabé,chúngtahãyquasựphântíchbệnhtrạngcủangườilớnbịbệnhthầnkinh.Sựphântíchnàygiúpchotahiểu thêmnhữnggìvềmặccảmOedipe?Sựphân tíchcho ta thấymặccảmnàyxuấthiệnđúngnhưtronghuyềnthoại,mỗibệnhnhânđềulàmộtOedipehaylàmộtHamletchốngđốilạimặccảmnày,nghĩalàcũngnhưnhau.MặccảmOedipe trongngười lớn chỉ làbản cũ soạn lại củamặccảmđó trong trẻ con thôi.Sự thùghétngười cha,mongmuốnchochachếtđikhôngcònđượcdiễntảmộtcáchrụtrènữa,lòngâuyếmđốivớimẹ và lòng mong muốn được lấy mẹ cũng được nói ngay ra miệng.Chúngtacóquyềngánchothờithơấunhữngtìnhcảmsốngsượngquáđángđókhông?Haychúng tađãbịsai lầmvìmộtyếu tốmới?Tìmrađược yếu tố mới này không phải là chuyện dễ dàng.Mỗi khi có mộtngườinóivềdĩvãngcủamình,dùngườiđócólàmộtsửgiachăngnữachúngtacóquyềnchấpnhậnkhôngsuytínhmọiđiềuôngtanóivềhiệntạihayvềthờikỳngăncáchgiữadĩvãngvàhiệntạihaykhông?Trongtrườnghợpngườibệnhthầnkinhchúngtacóquyềntựtinxemsựlẫnlộngiữadĩvãngvàhiệntạicóvôtìnhhaykhông?Saunàychúngtasẽbiếtvìduyêncớgìngườibệnhđãlẫnlộnnhưthế,vàchúngtasẽphảichútrọngđếnviệctrítưởngtượngđãhoạtđộngnhưthếnàođốivớinhữngbiếncốvàsựkiệnxảyratrongmộtdĩvãngrấtxa.Chúngtasẽkhôngkhókhăngìmàkhôngthấylàlòngthùghétngườichacòntrởnênmạnhmẽhơnnhờnhiềunguyênnhândocácthờisauđãcungcấpvànhữnghammuốntìnhdụcđốivớingườimẹthườngxuấthiệndướinhữnghìnhthứcmàđứabékhôngthểbiếtđến.NhưngchúngtasẽcốgắngvôtìnhkhitìmcáchcắtnghĩamặccảmOedipebằngsựhoạtđộngcủatrítưởngtượngđưachúngtaquaytrởlạidĩvãng,đưavàotrongdĩvãngnhữngyếutốlấytronghiệnthời.Ngườibệnhthầnkinhcòngiữcáinhâncủathờithơấuđúngnhưsựquansáttrựctiếpđãchotabiết.

MặccảmOedipexuấthiệnnhưmộtsựkiệntrongbệnhviệncómộttầmquantrọngtolớntrongthựctế.Chúngtasẽthấylàtrongtuổidậythì,khibảnnăngtìnhdụcxuấthiệnmạnhmẽ,ngườibệnhlạithấylạinhữngđốitượngthờixưakhiếnchonhữngđốitượngnàycótínhchấttìnhdục.Sựlựachọnđối tượngcủađứabéchỉ làmột sựgiáođầu rụt rè,nhútnhátnhưngcótínhchấtquyếtđịnhcủasựlựachọntrongtuổidậythì.Vàotuổiđósẽcónhiềusựhoạtđộngtinhthần,tìnhcảmrấtmạnh,cókhihướngvề

mặc cảm, có khi về sự phảnứng chống lạimặc cảmđó, nhưng nhữngbướcđầucủahoạtđộngvìkhôngthểnóirađượcnênđềubịdồnépvàotrongvô thức.Bắtđầu từ tuổiđó conngườiđứng trướcmột côngviệcquantrọnglàcôngviệctựtáchrờirakhỏichamẹ,chỉsaukhisựtáchrờinàyđãlàmxong,đứabémớikhôngcònlàđứabénữavàtrởthànhmộtngười trong cộng đồng xã hội. Nhiệm vụ của đứa con trai là rời khỏingườimẹ,đemtìnhdụccủamìnhđặtvàomộtđốitượngkhác,làmlànhlạivớingườichatùytheotrườnghợp.Nhiệmvụđótrởnênbắtbuộcđốivới tất cảmọi người không trừ ai.Nhiệm vụ này không bao giờ đượchoànthànhtheolýtưởngcả,nghĩalàđúngvớisựđòihỏicủaxãhộivàtâm lý. Nhưng người bệnh thần kinh thường không bao giờ làm nổinhiệmvụnàyvìhọsuốtđờiphảichịuphụctùngdướiquyềnngườichavàkhôngthểđemtìnhdụccủamìnhđặtvàomộtđốitượngnàomớicả.Sốphận của người con gái cũng chẳng hơn gì. Chính theo nghĩa đó màchúngtacóthểchorằngmặccảmOedipechínhlàtrúngtâmcủanhữngngườibệnhthầnkinh.

Chắc cácbạn cũngđoán ra rằng tôi đã cốýgạt ra ngoài nhiều chi tiếtquan trọng về lý thuyết cũng như thực hành, liên quan đến mặc cảmOedipe.Tôikhôngnóinhiềuhơnnữavềnhữngbiếnđổicủamặccảmnàycũngnhưsựlậtngượctìnhtrạngcủanó.Tôichỉnóirằngmặccảmnàylànguồncảmhứngdồidàochobaonhiêunhàthơ.OtoRankđãchothấylànhữngnhàsoạnkịchtrứdanhcủamọithờiđãkhaithácmặccảmnàyrấtnhiều,cũngnhưmặccảmvềsựloạnluânvàbiếnthểcủanó.Chúngtacầnghinhậnrằngngaycảtrướckhiphântâmhọcrađời,haitộiáccủamặc cảm Oedipe được công nhận như những hammuốn có tính cáchtượng trưngnhấtchođờisốngbảnnăngkhôngbịkìmhãm.Trongmộtcuộcđối thoại trứdanhcủaDiderotnhanđề“NgườicháucủaRameau”màGoetheđãdịch ra tiếngĐức, chúng ta thấy cóđoạn sauđây: “Nếumộtđứabémọi rợđượcmặcsứcmuốn làmgì thì làm,nếunóvẫngiữnguyênsựtồitệcủanó,nếunódunghòađượcmộtsốítlẽphảicủađứabécònnằmtrongnôivớisựđộcáccủaconngườibamươituổithìnósẽvặncổchanóvàngủvớimẹnó”.

Nhưng cònmột chi tiếtmà tôi không thểbỏquađược.Khôngphải vôtìnhmàngườimẹvàvợcủaOedipelàmchochúngtanghĩđếngiấcmơ.Cácbạnhẳncònnhớlàtrongkhiphântíchgiấcmơnhữngsựhammuốncấuthànhgiấcmơthườngcótínhcáchsađọa,loạnluânhayđưaraánhsángmộtlòngthùghétkhôngaingờđốivớimộtvàingườithâncậnrấtđược yêumến. Lúc đó chúng ta chưa cắt nghĩa nguồn gốc của những

khuynhhướngnày.Bâygiờnguồngốcđóhiệnrangaytrướcmắtchúngtakhôngcầntìmtòinữa.Đóchínhlàsảnphẩmcủasựkhátdụccủamộtvàibiếndạngcủanhữngđốitượngmấtđitừlâunhưnglúcnàylạihiệnratrongbanđêmcó thểcó tácdụngđược.Nhưngngayngườikhỏemạnhbình thường cũng có nhữnggiấcmơ sa đọa, loạn luân độc ác như thế,nhữnggiấcmơnàykhôngphảilàđộcquyềncủanhữngngườibệnhthầnkinh,chonênchúngtacóquyềnkếtluậnlàngườipháttriểnbìnhthườngcũngquanhữnggiaiđoạnsađọa,biếndạngynhưtrongmặccảmOedipe,đóchỉlàmộttìnhtrạngbìnhthường,khôngcógìđặcbiệt,chỉcóđiềuđốivới những người bệnh thần kinh thì những sa đọa, biến dạng đó đượcphóngđại lênthôi.Đóchínhlàmột trongcáclýdokhiếnchochúngtaphảikhảosátvềgiấcmơtrướckhikhảosátvềcáctriệuchứngbệnhthầnkinh.

Phươngdiệncủasựpháttriểnvàsựtụtlùicănbệnhhọc

Chúngtavừađượcbiếtrằngsựhoạtđộngcủakhátdụcbiếnhóarấtnhiềutrướckhiđạtđượcđếngiaiđoạnbình thườngđểphụcvụsinhsản.Tôimuốnnóichocácbạnnghevềvaitròcủasựkiệnnàytrongviệcquyđịnhnhữngbệnhthầnkinh.

Tôiđồngývớicácnhàbệnhlýhọckhihọchorằngsựpháttriểncủakhátdụccóhaiđiềunguyhiểm:nguyhiểmbịngừng lạivànguyhiểmphảithụtlùi.Điềunàycónghĩarằngvìsựhoạtđộngsinhlýthườngcókhuynhhướngthayđổiluônnêncóthểnhữnggiaiđoạnsửasoạnđầutiênkhôngđiđúnghướngvàbịvượtquahoàntoàn,mộtvàiphầntrongsựhoạtđộngcóthểdừnglạiởmộtvàigiaiđoạnđầutiênđóvàvìthếsựpháttriểncóthểbịngừngtrệtạimộtvàiđiểmnàođó.

Chúngtahãyđitìmởmộtvàinơikháctìnhtrạngtươngtự.Khimộtdântộcrờinơimìnhđangởđểtìmmộtnơimới,-điềuthườngxảyrađốivớinhữngbộlạctrongthờitiềnsử-chắcchắndântộcđókhôngthểcómặtđầyđủởnơimớiđến.Ngoàimộtvàinguyêndokhác,cóthểmộtngườinàođódừnglạiởmộtnơinàođóhọthíchtrongkhiphầnlớnbộlạcvẫntiếp tục lênđường.Muốncómột sự so sánhgầnhơn,cácbạnhẳnbiếttrongloàivậtcóvúởtrìnhđộcao,nhữnghạchsinhdục,lúcđầuđứngởdướibụng,saunàydichuyểnlênchỗcuốixươngchậu.Kếtquảcủasựdichuyểnnàylàởmộtvàiloàivật,mộttronghaihạchnàyvẫnđứngởchỗdướibụngnhưcũ,haydừnglạiởđườngtronghángtrênconđườngmàchúngphảiđiđểtớichỗxươngchậu,haycómộttronghaiđườnghángnàylạimởtrongkhitrongtrườnghợpbìnhthườngcảhaiđườngđềuphảiđónglạimộtkhihaihạchđãđiqua.Hồicònlàsinhviêntôiphảikhảosátvềnguồngốccủamộtdây thầnkinhcủamột concá thời cổ.Tôinhậnthấylànhữngdânthầnkinhđóbắtnguồntừnhữngtếbàotođứngtrongsừng sau. Điều này không thấy trong những vật có xương sống khác.Nhưng chẳng bao lâu tôi tìm ra rằng những tế bào thần kinh đó cũngđứngngoàichấtxámvàchiếmcảmộtconđườngđưađếntiếttuỷcủarễsau;tôikếtluậnlànhữngtếbàothầnkinhnàyđãdicưtừtuỷsốngđểđếnđịnhcưtạiconđườngrễcácgânthầnkinh.Đólàđiềuđượclịchsửcủasựpháttriểnxácnhận:nhưngtrongconcádotôikhảosát,nhữngtếbàođãdừnglạiởdọcđường.Suykétkỹlạicácbạnsẽthấynhượcđiểmcủasựsosánhnày.Chonên tôichỉnóivớicácbạn làđốivớimỗikhuynh

hướng tình dục có thể làmột trong vài yếu tố của khuynh hướng nàydừnglạiởmộtvàigiaiđoạnnàođótrongquátrìnhpháttriểntrongkhimộtvàiyếutốkhácđitớiđích.Tấtnhiênchúngtaphảicoinhữngkhuynhhướngđónhưmộtdòngnướcchảyluônluônkhôngngừngngaytừkhicuộcđờimớibắtđầuvàchúngtađãdùngmộtphươngsáchnhântạođểphânchúngrathànhnhiềuđợtliêntiếp.Nhữngđiềutôivừanóicốnhiênphải được dẫn giải rõ ràng hơn, nhưng công việc dẫn giải này sẽ đưachúng tađi quáxa.Tôi chỉ cầnbáovới cácbạn là tôi gọimộtkhuynhhướngdừnglạiởmộtgiaiđoạnnàođólàsựđịnhcư.

Điềunguyhiểmthứhaicủasựpháttriểntừngmứcnàylàsựmộtvàiyếutốnàođósaukhiđãtiếnquánhanhcóthểquaytrởlạimộtgiaiđoạnnàotrướcđó:chúngtagọisựviệcnàylàsựviệcthụtlùi.Sựthụtlùixảyrakhimộtkhuynhhướngtrongkhihoạtđộng,nghĩalàtrongkhitìmcáchthỏamãnnhucầugặpnhiềutrởngạitừbênngoàivào.Sựđịnhcưvàthụtlùiliênkếtvớinhauchặtchẽ.Trongquátrìnhpháttriểnsựđịnhcưcàngmạnhbaonhiêu,sựhoạtđộngcủanócàngdễtránhđượcảnhhưởngcủanhữngtrởngạibênngoàidosựthụtlùiđưavàobấynhiêu,rồisauđósựhoạtđộngsongsongvớisựthụtlùicàngcóthểchốnglạiđượcvớinhữngảnhhưởngnàybấynhiêu.Mỗikhitrênconđườngtiếntriển,mộtdântộcđãđểlạitrênconđườngđónhữnghàngràophòngthủvữngchắcthìmỗikhi những phần tử tiền tiến gặp trở ngại, nghĩa là bị ngăn chặn hay bịđánhbạibởimộtkẻđịchquámạnh,họthườngcókhuynhhướngrútluivềnhữnghàngràophòngthủđóđểtrốntránhhayđợichờ.Nhữngphầntửtiềntiếnnàycàngdễdàngbịđánhbạihơnnếunhữngphầntửởlạisaunhữnghàngràophòngcàngnhiềuhơn.

Muốnhiểurõnhữngcănbệnh thầnkinh,chúng takhôngnênquên liênquangiữasựđịnhcưvàthụtlùinày.Liênquanđóchínhlàchỗdựavữngchắcđểtìmhiểuvấnđềcóliênquanđếnsựquiđịnhcácbệnhthầnkinh,tìmhiểucănbệnhcủachúng.

Chúngtacầnxétviệcthụtlùitrongmộtthờigiannữa.Theonhữngđiềumàbạnđãviếtvềsựpháttriểnvàhoạtđộngcủasựphátdục,cácbạntấtnhiênphảichorằngcóhailoạithụtlùiquayvềnhữngđốitượngđầutiêncủasựkhátdục,cótínhchấtloạnluận;thụtlùicủatấtcảtổchứctìnhdụcquayvềnhũnggiaiđoạnxảyratrước.Chúngtaquansátthấycảhailoạithụtlùinàytrongnhữngchứngbệnhthầnkinhhoánchuyểntrongsựhoạtđộngcủachứngbệnhnày.Trongchứngbệnhnàyngườitanhậnthấysựthụt lùi tiếnhànhmộtcáchđềuđềuđếnchánnản.Nhất là trongchứng

bệnhthầnkinhthườnggọilàbệnhcủachàngNarcisse,mộtanhchàngsaymêchínhhìnhảnhmìnhdướimặtnước.Sựthụtlùicórấtnhiềuđiềuđángnói hơn nữa nhưng chúng tôi khôngmuốn nói đến nhiều.Những bệnhnhưthếđặtchúngtađứngtrướcnhữnghìnhthứckháccủasựpháttriểnvàcủasựthụtlùi.Tôimuốncácbạnđừngnênlẫnsựthụtlùivớisựdồnépvàmuốngiúpchocácbạncómộtýtưởngrõrệtvềliênquangiữahaisựkiệnnày.Sựdồnéplàmộthoạtđộnglàmchomộthànhvicóthểtrởthànhhữuthức,nghĩalàcósẵntrongtiềnýthứctrởthànhvôthức.Cũngcósựdồnépkhihànhvitinhthầnvôthứckhôngđượcnhậnvàotronghệthốngtiềnýthứcbêncạnhvìbịkiểmduyệtngăntrởvàđuổitrởlại.Giữakhái niệmdồn épvàkhái niệm tìnhdụckhông có liênquangì cả.Tôimuốncácbạnđặcbiệtchúýđếnsựkiệnnày.Sựdồnépchỉlàmộthoạtđộng có tính cách tâm lý thuần túy, có thể đem áp dụng chomọi hoạtđộngtươngtự.Tôimuốnnóilàkháiniệmvềsựdồnéplàmộtkháiniệmcótínhcáchkhônggian,phùhợpvớigiảthuyếtlàbộmáytinhthầngồmcónhiềuhệthốngkhácnhaugiốngnhưnhiềucănphòngkhácnhautrongmộtngôinhà.

Do sự so sánh này chúng ta nhận thấy là từ trước tới nay chúng ta đãdùngchữthụtlùikhôngphảitheonghĩađượcmọingườicôngnhậnmàtheomộtnghĩahếtsứcđặcbiệt.Nếuchúngtagánchosựthụtlùimộtýnghĩatổngquátnhưlàmộtsựquaytrởlạitừmộtgiaiđoạnpháttriểncaohơnđếnmộtgiaiđoạnthấphơnthìsựdồnépcũngcóthểđượccoinhưmột sự thụt lùi,một sựquay trởvềgiaiđoạn trướcđóxahơn trongsựphát triển về tinh thần.Chỉ có điều là khi nói đến sự dồn ép chúng takhônghềnghĩđếnsựthụtlùimàchỉnghĩđếnviệcmộthànhvitinhthầnbịgiữlạitrongmộtgiaiđoạndướivôthức.Sựdồnéplàmộtkháiniệmcótínhcáchtổngquátvàdiđộng;sựthụtlùichỉcótínhcáchmôtảvớisựđịnhcư,chúngtachỉmuốnnóiđếnsựquaytrởvềmộtgiaiđoạntrướcđótrongphát triểncủasựkhátdục,nghĩa làmộtđiềuhoàn toànkhácbiệtvớisựdồnépvàkhôngcóliênquangìvớinócả.Chúngtacũngkhôngthểkhẳngđịnhrằngsựthụtlùicủasựkhátdụclàmộthoạtđộngcótínhcáchtâmlýthuầntúyvàcũngkhôngthểđặtchonómộtnơicưngụnàotrongguồngmáytinhthần.Dùsựthụtlùicóảnhhưởngsâuxađếnđờisốngtinhthần,yếutốcơthểvẫnlàyếutốquantrọngnhấtcủanó.

Lýluậnnàyđốivớicácbạncóvẻkhôkhan,nhưngbệnhviệnsẽhiếnchochúngtanhữngđiềuápdụnglàmchonhữnglýluậnđótrởthànhrõrànghơn.Cácbạnhẳnbiết rằngbệnhnáo loạn thầnkinhvàbệnhnáobịámảnh là hai đại diện chính của loại bệnh thần kinh hoán chuyển. Trong

bệnh náo loạn thần kinh quả có sự thụt lùi của sự khát dục trở về vớinhững đối tượng tình dục đầu tiên có tính cách loạn luân, có thể nhậnthấymọitrườnghợptrongkhingườitakhônghềnhậnthấycósựthụtlùinàovềnhữnggiaiđoạnđầutiêncủatổchứctìnhdục.Tráilại,sựdồnépgiữmộtvaitròquantrọnghàngđầutrongbệnhnáoloạnthầnkinh.Nếutôiđượcquyềnbổtúcnhữngđiềuđãthulượmđượctừtrướctớinayvềbệnh náo loạn thần kinh tôi sẽ mô tả trạng thái đó như sau: việc cáckhuynhhướnglẻtẻquytụdướisựngựtrịcủacơquansinhdụcđãhoàntất,nhưngkếtquảcủasựquytụđólạigặpsựchốngđốicủahệthốngtiềnýthứcliênlạcchặtchẽvớiýthứcchonênmớicómộtquangcảnhgầngiốngnhưtrạngtháitrướckhicósựngựtrịcủacơquansinhdục,nhưngsựthực lạikháchẳn.Tronghai tình trạngthụt lùicủasựkhátdục, tìnhtrạngquayvềmộtgiaiđoạntrướctổchứctìnhdụcđángchúýhơncả.Vìsự thụt lùi này vắng mặt trong bệnh náo loạn thần kinh đều chịu ảnhhưởngcủasựkhảosátbệnhnáoloạnthầnkinhnênmãivềsaunàychúngtamớibiếtrõvềtầmquantrọngcủasựthụtlùi,sựkhátdụcsautầmquantrọngcủasựdồnép.Cácbạncóchờđợirằngchúngtasẽphảithayđổiquanđiểmcủachúng takhingoàibệnhnáo loạn thầnkinhvàbệnhámảnhra,chúngtacònphảixétđếnbệnhnarcissisme(nghĩalàbệnhmêsayhìnhbóngcủamìnhquahìnhảnhdướinước)không?

Trongbệnhbịámảnh,tráilạisựthụtlùicủakhátdụcvềgiaiđoạnđầutiêncủatổchứcsa-đọa-hậu-mônlàmộtsựkiệnđángchúýnhấtvàchínhsựthụtlùinàyđãindấuvếtmìnhtrongmòisựpháthiệncủacáctriệuchứng.Sựthúcđẩycótínhchấtái tìnhlúcđóxuấthiệndướihìnhthứccủasađọa.Hìnhdunggợilêndocâu:tôimuốngiếtem,thựcracónghĩa:tôimuốnvuivầyvớiem.Cácbạnchỉcầnnghĩđếnnhữngsựthụtlùi liên can đến đối tượng, nghĩa là đến những người thân cận nhất vàmếnyêunhất, cácbạn sẽ cómộtýniệmvề sựkinhhoàngghê tởmvànhữnghìnhdungámảnhnàygợilêntrongýthứcngườibệnhnhưmộtcáigìhếtsứcxalạ.Nhưngsựdồnéptrongcácchứngbệnhthầnkinhnàygiữmộtvai tròquan trọng rấtkhóđịnhnghĩa trongmộtbàihọcnhậpmônnhưbàinày.Sự thụt lùicủakhátdụckhikhôngđicùngvới sựdồnépthườngchỉdẫnđếnsựsadọachứkhônggâybệnhthầnkinhbaogiờ.Vậysựdồnéptứclàmộthoạtđộngđặcbiệtdànhchocácbệnhthầnkinhvàbiểuthịđặcbiệtnhấtchocácbệnhnày.Cólẽtôisẽcódịpnóichuyệnvớicácbạnnhiềuhơnvềsựsađọavàlúcđócácbạnsẽthấyrằngmọiviệcxảyramộtcáchđơngiảnhơnmìnhtưởng.

Tôimongrằngcácbạnsẽkhôngkhóchịukhithấytôinóiquánhiềuđến

sựđịnhcưvàthụtlùicủakhátdục,nếucácbạnhayrằngnhữnglờinóiđóchỉcómụcđíchsửasoạnchocácbạnxétđếnvấnđềcănbệnhcủathầnkinh.Vềđiểmnàytôimớichỉđưaracómộtdữkiện:đólàngườitachỉmắcbệnhthầnkinhkhibịkìmhãmkhôngchothỏamãntìnhdục,nghĩalàbịthiếuthốn,vànhữngtriệuchứngxuấthiệnđểthaythếchosựđòihỏikhôngđượcthỏamãn.Nhưngkhôngphảivìthếmàkếtluậnrằngmỗikhicósựkìmhãmtìnhdục làcóngaybệnh thầnkinh; tôichỉmuốnnói làhìnhthứcthiếuthốnxảyratrongmọibệnhthầnkinhđãđượcphântích,chứkhôngphảicứcóthiếuthốnlàcóbệnh.Đềluậncủatôikhônghềđưaraánhsángmọibíẩncủabệnhthầnkinhmàchỉnóiđếnmộttrongcácđiềukiệnquantrọngvàcầnthiếttrongsựphátsinhracácchứngbệnhđóthôi.

Chúngtacũngchưabiết làtrongcuộcthảoluậnsaunàyvềđềluậnnóitrên,chúngtasẽphảichúýđếnthựcchấtcủasựthiếuthốnhayđếntínhcáchđặcbiệtcủangườibệnhhơn.Lýdovàsựthiếuthốnkhôngbaogiờđầyđủvàtuyệtđốicả,muốntrởthànhcănbệnh,sựthiếuthốnphảiđạtmụctiêutrênsựthỏamãnmàconbệnhđòihỏi,sựthỏamãnduynhấtmàanhtacóthểđòihỏiđược.Cónhiềucáchchịuđựngsựthiếuthốnvềtìnhdụcmàkhôngbịbệnh.Chúngtabiếtcónhiềungườichịuđựngđượcmàkhôngthấycóhạigì,họkhôngsungsướngnhưngcũngkhôngmắcbệnh.Vảlạinhữngkhuynhhướngtìnhdụcthườngcótínhchấtdẻodailạlùng,cóthểthaythếnhaurấtdễdàng.Mộtkhuynhhướngnàycóthểthaythếcường độ củamột khuynh hướng khác;một khi trong thực tế người takhông thỏamãnđược sựđòihỏinày,người ta có thể thay thếbằng sựthỏamãnmộtđòihỏikhác.Nhữngkhuynhhướngnàynhưmộthệthốngsôngđàođầynướcthôngvớinhaumặcdùđềuchịusựthốngtrịcủacơquan sinh dục: hai đặc tính thực khó dung hòa. Hơn nữa các khuynhhướnglẻtẻvềtìnhdụccũngnhưbảnnăngtìnhdụcđềucóthểdễdàngthayđổimụctiêu,đổilẫnchonhaunhữngđốitượnghợpchomìnhhơn,vàchínhsựdễdàngthaythếnàygâynênmộtsựphảnkhángrấtmạnhđốivớitácdụnggâybệnhcủasựthiếuthốn.Trongnhữngyếutốchốngđốinày cómột yếu tố có tầm quan trọng xã hội đặc biệt. Đó là việc cáckhuynhhướngvìkhôngthểthỏamãnđượctronghànhvitìnhdụcnênđãthay thế sự thỏamãnnàybằngmộtmục tiêukhác tuy cũnggiốngnhưmụctiêutrênnhưngkhôngcótínhtìnhdụcnữamàchỉcòntínhchấtxãhộithôi.Chúngtagọisựhoạtđộngthaythếnàylàsự“hoánchuyển”vàlàmnhư thế chúng ta đứng về phía những người dành cho nhữngmụcđíchxãhộimộtgiá trị lớnhơnmụcđíchtìnhdục,mụcđíchnàychỉcótínhcáchvịkỷ.Sựhoánchuyểnchỉlàmộttrườnghợpđặcbiệtcủaviệcgắn liền nhữngkhuynhhướng tình dục vào nhữngkhuynhhướngkhác

khôngtìnhdục.Chúngtasẽcódịpquaytrởlạivấnđềnàytrongdịpkhác.

Chắccácbạnmuốntinrằngsaukhitìmrađượcnhữngphươngsáchđểchịuđựngsựthiếuthốnthìsựthiếuthốnsẽmấthẳntầmquantrọng.Sựthựckhôngphải thế.Sự thiếu thốnvẫngiữnguyên tínhcáchphátbệnhcủa nó. Những phương tiện để chịu đựng thiếu thốn thường không đủdùng.Sựchịuđựngcủakhátdụccógiớihạn.Sựdẻodaivàlinhđộngcủakhátdụckhônghoàntoànđầyđủđốivớimọingười,sựhoánchuyểnchỉhủybỏđượcmột phầnkhát dụcnàođó thôi, đó là khôngnói đếnviệcnhiều người chỉ có một khả năng hoán chuyển rất giới hạn. Có nhiềungườichỉthỏamãnđượcvớimộtsốđốitượngvàmụctiêurấtít.Cácbạnnênnhớrằng,khikhátdụcpháttriểnkhôngđầyđủthìthườnghayđịnhcưlạitạinhữnggiaiđoạntiềntổchứcvànhữngđốitượngtrongquákhứ,cảhailoạigiaiđoạnvàđốitượngnàyđềukhôngcókhảnăngcungcấpsựthỏamãnthựcsựnữa.Nhưvậytứclàsausựthiếuthốn,sựđịnhcưlàyếutốmạnhnhấttrongviệcphátsinhrabệnhthầnkinh.Ngườitacóthểchorằngtrongcănbệnhthầnkinh,sựđịnhcưlàyếutốquyếtđịnhbêntrong,trongkhisựthiếuthốnlàyếutốquyếtđịnhbênngoài.

Tôilợidụngcơhộinàyđểyêucầucácbạnđừngvộitỏtháiđộtrongviệcthảoluậnvôích.Trongthếgiớikhoahọc,ngườitahaythíchchiếmlấymộtphầnsựthựcrồituyênbốphầnnàylàtấtcảsựthựcđểphủnhậngiátrịcủaphầncònlại,trongkhiphầncònlạinàykhôngphảilàkhôngđúngsựthực.Chínhdophươngsáchnày,nhiềuphepháiđãrờibỏmônphântâmhọc,cóphepháichỉcôngnhậnnhữngkhuynhhướngvịkỷmàphủnhận những khuynh hướng tình dục, có phe phái chỉ công nhận ảnhhưởngcủađờisốngthựcsựthôichứkhôngcôngnhậnảnhhưởngcủaquákhứcánhân,v.v.Ngườitacũngcóthểđemsựđịnhcưvàsựthiếuthốnrachống đối nhau và nêu ra một cuộc thảo luận bằng cách đặt câu hỏi:nhữngbệnhthầnkinhbắtnguồntừbêntrongcơthểhaytừbênngoài,nólàkếtquảcủamộtcáchcấutạocơthểnàođóhaychỉdomộtvếtthươngtừbênngoàivào?Nhữngbệnhđócóphảidosựđịnhcưkhátdụcgâyra(haydonhữngcáchcấutạođặcbiệtkháccủatìnhdục)haydoáplựccủathiếuthốngâyra?Nóithựcrahỏithếcũngchẳngkhácgìhỏi:đứabésinhralàdongườichahayngườimẹ?Cácbạnsẽtrảlờiđúnglàcảhaiđiềukiệnđềucầnthiết.Sựviệcxảyranếukhôngdúnghẳnthìcũngtươngtựnhưđốivớibệnhthầnkinh.Vềphươngdiệncănbệnhhọc,nhữngchứngbệnhcóthểđượcxếpthànhmộtloạitrongđóhaiyếutố:cấutạotìnhdụcvàảnhhưởngbênngoài,haynếucácbạnthíchhơn,sựđịnhcưcủaphátdụcvàsựthiếuthốnđượcpháthiệntheođườnghướnglàmchomộttrong

haiyếutốđótănglênthìyếutốkiaphảisútgiảm.Ởmộtđầukiatrongloại xếphạng là trườnghợp tối đa: vì khát dụcphát triểnmột cách rấtbìnhthườngnênnhữngngườinàynhấtđịnhphảimắcbệnhthầnkinhdầuảnhhưởngbênngoàirasaomặclòng.Đằngđầuđốinghịchlàtrườnghợpnhữngngườichắcchắnthoátđượcbệnhthầnkinhnếuhọkhôngrơivàotình trạngnàyhay tình trạngkhác.Trongnhững trườnghợpởgiữahaiđầuđóthìsựcấutạotìnhdụccàngmạnhbaonhiêuthìsựảnhhưởngbênngoàicàngítbấynhiêu,vàtráilại.Trongtrườnghợpnàysựcấutạotìnhdụcđánglẽkhôngphátsinhrabệnhthầnkinhnếukhôngcósựcanthiệptai hại từbênngoàivàovànhữngảnhhưởngnày sẽ cókết quảgì nếukhát dục đã được cấu tạo một cách khác. Tôi có thể công nhận rằngnhữngyếutốcấutạoquantrọnghơnảnhhưởngbênngoài,nhưngđiềuđócòntùythuộcvàonhữnggiớihạnsựbấtancủatinhthần.

Tôiđềnghịcácbạngọiloạinàylàlợibổtúc,chúngtasẽcódịpnóitớinhiềuloạikhácnữa.

Việckhátdụccứbámvàomộthướngnàovàmộtvàiđốitượngnàođólàmộtyếu tốđộc lập thayđổi từngườinàyquangườikhácmàchúng tachưahềbiết tạisao.Nếuchúng takhôngnênđánhgiáquá thấpvai tròcủanótrongcănbệnhhọcthìchúngtacũngkhôngnênđánhgiáquácaosựthânmậtcủanótrongsựliênquanđếncănbệnhhọc.Tínhcáchbámriết này của khát dục được nhận thấy trong nhiều trường hợp, trongnhữngngườihợpthànhmộtloàitráihẳnvớiloạingườitinhthầnbấtan:đólàloạingườisađọa.Trướckhiphântâmhọcxuấthiện.Binetđãtìmrarằng, trongtrínhớmấtđicủangườisađoạnhiềukhicónhữngdấuvếtmộtchiềuhướngnàođócủabảnnănghaymộtđốitượngnàođóđượclựachọnmộtcáchbấtthườngmàkhátdụccủangườisađọathườngghinhớsuốtđời.Nhiềukhichúngtakhôngthểbiếtcáigìđãlàmchodấuvếtđócóđủkhảnănglôicuốnđượcsựkhátdụcmộtcáchmạnhmẽnhưthế.Tôikểchocácbạnnghemộttrườnghợpdochínhtôiquansát.Cómộtôngngàynaykhôngcònđểýđếncơquansinhdụccùngcácvẻđẹpkháccủađànbànhưngmỗikhinhìn thấybànchâncủangườiđànbàđimộtđôigiầykiểunàođó thì tựnhiên thấy lòngdụcnổi lênđùngđùng,nhớ lạimộtbiếncốxảyrahồiôngtamớilênsáugiữamộtvaitròquyếtđịnhsựđịnhcưcủakhátdục.CậubéngồitrênmộtcáighếđẩutrướcmặtngườinhũmẫudạycậuhọctiếngAnh.Ngườinhũmẫu,mộtngườigiàxấu,mắtxanh,mũihếch,hômđóbịđauchânnênđimộtđôigiầydạvàgácchânlênmộtcáiđệm.Chânbàtađượcgiấukínrấtđứngđắn.Saunàycómộtcáichângầyguộc,đầygânxanhgiốngnhưchâncủangườinhũmẫuđã

trởnênđốitượngduynhấtcủatìnhdụccủaôngtavàmỗilầntrôngthấymộtcáichânnhưthếcùngvớinhữngđặcđiểmkháccủangườinhũmẫu,ông ta lại thấy lòngdụcnổi lên.Việcđịnhcưcủakhátdụcđã làmchoôngtatrởthànhmộtngườisađọachứkhôngphảilàmộtngườibệnhthầnkinh,chúngtagọiloạingườisađọanàylàloạingườibịámảnhbởimộtcáichân.Cácbạnthấykhông:sựđịnhcưtuylàmộtcănnguyêncủabệnhthầnkinh,phátsinhrarấtsớm,hồicòntrẻcon,nhưngcũngcótácdụngrấtxangoàibệnhthầnkinh.Vìvậysựđịnhcưlàmộtđiềukiệnkhôngcótínhchấtquyếtđịnhnhưsựthiếuthốnđãnóitrongphầntrên.

Dođóvấnđềquyđịnhnhữngchứngbệnhthầnkinhcóvẻtrởthànhrắcrối.Sựthựccôngtrìnhkhảocứuphântâmhọcđưaraánhsángmộtyếutốmớitrướckhikhôngcótrongbảnthốngkêcănbệnhcủachúngtavàxuấthiệnrõràngtrongngườibìnhthườngbịmắcbệnhthầnkinh.Trongcácngườinàyngườitathườnggặpnhữngsựhammuốntráingượcnhau,mộtsựxungđộttinhthần.Mộtphầncủangườibệnhtỏýhammuốnmộtsựnàytrongkhimộtphầnkiachốnglại.Nếukhôngcósựxungđộtnàythìlàmgìcóbệnhthầnkinh.Điềunàychẳngcógìkháclạ.Cácbạnhẳnbiếtđời sống tinh thần của chúng ta luôn luôn bị rung động bởi những sựxungđộtmàchúngtaphảitìmcáchgiảithích.Mộtsựxungđộtnhưthếmàgâyrabệnhthầnkinhtấtnhiênphảicónhữngđiềukiệngìđặcbiệt.Vìthế chúng ta cần hỏi xem những điều kiện đó là những điều kiện nào,nhữngsựxungđộtgâybệnhnàyhoạtđộnggiữanhữngđộnglựctinhthầnnào,liênquangiữasựxungđộtvàcácyếutốquyếtđịnhkhácrasao?

Tôihyvọngcóthểđưaranhữngcâutrảlờicóthểlàmcácbạnhàilòngtuycóhơingắnvàvắntắtquá.Sựxungđộtdosựthiếuthốngâyra,khátdụcvìkhôngđượcthỏamãnđãtìmcáchthỏamãnbằngnhữngđườnglốivàđối tượngkhác.Nhữngđườnglốivàđối tượngnàykhôngđượcmộtphầnnàođótrongngườichấpnhận,dođósinhramộtsựcấmđoánlàmchokhátdụckhôngđượcthỏamãnvớiphươngtiệnmới.Kểtừlúcđócáctriệu chứng dần dần xuất hiện theo một con đường mà ta sẽ xét sau.Những khuynh hướng khát dục tìm cách phát hiện ra bằng đường lốiquanh co khác tuy vẫn cố gắng chứngminh sự đòi hỏi củamình bằngnhiềusựbiếndạngvàgiảmthiểukhác.Conđườngquanhconàychínhlàconđườngxuấthiệncủacáctriệuchứng:nhữngtriệuchứngnàychínhlàsựthỏamãnmớimẻhaydùngđểthaythếsựthỏamãntrướckhôngđạtđượcdosựthiếuthốngâynên.

Ngườitacóthểlàmsángtỏhơntầmquantrọngcủasựxungđộttinhthần

bằng cách nói rằng: “Một sự thiếu thốn bên ngoàimuốn gây bệnh cầnphảicómộtsựthiếuthốnbêntrong”.Tấtnhiênsựthiếuthốnbênngoàicũng như bên trong đều đi theo những con đường và những đối tượngkhácnhau.Sự thiếu thốnbênngoàimuốngạtbỏmột sự thỏamãnnàytrongkhisựthiếuthốnbêntronglạimuốngạtbỏmộtsựthỏamãnkhác,dođómàcóxungđột.Tôithíchlốitrìnhbàynàyhơnvìnócónộidungrõràng.Điềunàychứngtỏrằngtrongnhữngthờikỳsơkhaicủasựpháttriểnconngười,nhữngsựthiếusótbêntrongđượcquyđịnhbằngnhữngchướngngạivậtbênngoài.

Nhưngnhữngđộnglựcphátsinhrasựbàibácchốngkhuynhhướngkhátdụclànhữngđộnglựcnàovàphầnkiacósựmâuthuẫntrongviệcgâybệnhlàthếnào?Đólànhữngkhuynhhướngkhôngcótínhcáchtìnhdục.Chúngtagọinhữngkhuynhhướngnàylà“khuynhhướngcủacáitôi”;vìsựphântíchchứngbệnhchuyểnhoánkhôngcungcấpchotamộtphươngsáchnàogiúpchotamổxẻđượcchúng,nêntachỉbiếtchúngmộtphầnnàobằngnhữngsựchốngđốingăntrởkhôngchotaphântíchđược.Sựxungđộtgâybệnhchính làsựxungđộtgiữanhữngkhuynhhướngcủacái tôi và những khuynh hướng khát dục. Trong một vài trường hợpngười ta có cảm tưởng rằng đó chỉ là mâu thuẫn giữa những khuynhhướngthuầntúytìnhdục;nhưngđóchỉlàbềngoàivìtronghaikhuynhhướngmâuthuẫnnhau,thếnàocũngcómộtkhuynhhướngthỏamãncáitôi trongkhikhuynhhướngkiatìmcáchbảovệcái tôikhỏisựcámdỗ.Vậytứclàchỉcósựxungđộtgiữacáitôivàkhátdụcthôi.

Mỗi khi phân tâmhọc coimột biến cố nào đó là sản phẩm của nhữngkhuynh hướng tình dục người ta thường chỉ trích nói rằng con ngườikhông phải làm bằng tình dục, trong đời sống tinh thần còn có nhữngkhuynhhướngkhácngoàikhuynhhướngvàlợiíchtìnhdụcvàchúngtakhôngnênquytụhếtmọisựvàotìnhdục.Tôikhôngthấygìkhoankhoáihơn là được đồng ý với những người chống đốimình ít ra làmột lần.Phântâmhọckhôngbaogiờquênđượcrằngcónhữngkhuynhhướngphitìnhdục, chínhphân tâmhọcđượcxâydựng trênnền tảng củamột sựphân biệt rõ ràng giữa những khuynh hướng của cái tôi và luôn luônkhẳngđịnhrằngbệnhthầnkinhkhôngphảilàsảnphẩmcủatìnhdụcmàlàsựmâuthuẫngiữatìnhdụcvàcáitôi.Phântâmhọckhôngthấylýdonào vững chắc để phủ nhận sự cómặt hay tầm quan trọng của nhữngkhuynhhướngcủacáitôitrongkhitìmcáchpháthiệnvàđịnhnghĩavaitròcủacáckhuynhhướng tìnhdục trongbệnh thầnkinhvà trongcuộcđời.Nếuphântâmhọcđãnóiđếncáckhuynhhướngtìnhdụcchínhlàvì

nhữngbệnhthầnkinhhoánchuyểnđãlàmnổibậtnhữngkhuynhhướngnàylênvàhiếnchophântâmhọcmộtphạmvinghiêncứumàngườikháckhôngthèmđểýđến.

Vảlại,chorằngphântâmhọckhôngđểýđếnkhíacạnhphitìnhdụccủacá tính làmộtđiềukhôngđúng.Chínhsựphânbiệtgiữacái tôivà tìnhdụcđãchứngtỏmộtcáchđặcbiệtrõrànglànhữngkhuynhhướngcủacáitôicũngpháttriểnmộtcáchcóýnghĩavàsựpháttriểnnàykhôngphảilàkhôngliênquangìđếntìnhdụcvàkhôngcóphảnứnggìđốivớitìnhdục.Sựthựclàchúngtabiếtđếnsựpháttriểncủacáitôikhôngrõràngbằngsựpháttriểntìnhdục,vàlýdolàchúngtachỉbiếtđượccáchcấutạocủacáitôisaukhinghiêncứuchứngbệnhnarcissisme.Dùsaochúngtabiếtđược một công trình rất hay về vấn đề này. Đó là công trình củaM.Ferenczi,ngườiđãtìmcáchấnđịnhgiaiđoạnpháttriểncủacáitôivàítnhất chúng tacóhaiđiểm tựavữngvàngđểcómộtýniệmvề sựpháttriểnnày.Khôngphảinhữnglợiíchtìnhdụccủamộtngườingaytừlúcđầubắtbuộcphảixungđộtvớinhữnglợiíchtừbảovệ;chúngtacóthểcho rằng cái tôi, trongmỗi giai đoạn phát triển đều tìm cách hòa nhịpcùng tổchức tìnhdục, thíchứngvới tổchứcnày.Nhữnggiaiđoạnnốitiếpnhaucủasựpháttriểncủakhátdụcdiễnratheomộtchươngtrìnhsắpsẵntừtrước;nhưngđểchắcchắnlàsựnốitiếpnàychịuảnhhưởngcủacáitôi;giữasựpháttriểncủacáitôivàsựpháttriểncủaphátdụccóhòahợpnàođóvàsựrốiloạntrongsựhòahợpnàyđãgâyrabệnhthầnkinh.Cómộtđiểmchúngtacholàrấtquantrọnglàtựhỏimộtkhikhátdụcđãđịnhcưtạimộtgiaiđoạnnàotrongsựpháttriểnthìtháiđộcủacáitôirasao?Cáitôicóthểcấukếtvớisựđịnhcưnàyvàtrongtrườnghợpđónótrởthànhsađọahayấutrĩ.Nhưngcáitôicũngcóthểchốnglạisựđịnhcưđóvàtrongtrườnghợpnàycáitôibịdồnéptrongkhitìnhdụcbịđịnhcư.

Theoconđườngnàychúngtathấyyếutốthứbacủacănbệnhthầnkinh,cáikhuynhhướngđưađếnsựxungđộtcũngtùythuộcvàosựpháttriểncủacáitôicũngnhưcủakhátdục.Vìthếnhữngýkiếncủachúngtavềsựquyđịnhbệnhthầnkinhđượcbổtúc.Thứnhấtchúngtacóđiềukiệntổngquátnhất,đólàsựthiếuthốn,rồiđếnsựđịnhcưcủatìnhdụcđưathiếuthốn hướng về một vài hướng nào đó và thứ ba là sự can thiệp củakhuynhhướngmâuthuẫngâyradosựpháttriểncủacáitôitrongkhicáitôichốnglạinhữngkhuynhhướngkhátdục.Vậytìnhtrạngcũngkhôngđếnnỗiphứctạpkhólĩnhhộinhưcácbạntưởng.Dùsaochúngtacũngchưanóihếtnhữngđiềuphảinóivềvấnđềnày.Chúngtacầnnóithêmmộtvàiđiềumớinữavàkhảosátkỹcànghơnnhữngđiềuđãnóirồi.

Đểchứngtỏrõhơnảnhhưởngcủacáitôiđốivớiviệcphátsinhramâuthuẫn,nghĩalàđốivớisựquyđịnhchứngbệnhthầnkinh,tôikểchocácbạnnghemộtcâuchuyệntuychỉcótrongtưởngtượngnhưngkhôngphảivìthếmàkhôngcóvẻthực.ThídụnàydovởkịchcủaNestroygợirachotôi: “ở tầngdướivà tầng lầumột”.Ngườigáccổngở tầngdưới,ngườichủnhà,mộtngườigiàucóđượcmọingườiquýmếnởtầngtrên.Cảhaiđềucónhiềucon,côcongáicủaôngchủnhàhoàntoàntựdochơivớiconngườigáccổng.Cóthểhaiđứabéchơinhiềutròtụctĩu,vídụchơitròbốmẹ, tìmcáchnhòmngócơquansinhdụccủanhau, tìmcách sờsoạng.Congái ông chủ tuymới có nămhay sáu tuổi nhưngđã có dịpquan sátmột vài điều về tình dục người lớn, nên có thể đóng vai conngườiquyếnrũtraiđược.Dùkhôngkéodàibaolâu,nhưngtròchơiđócũngđủkíchthíchmộtvàikhuynhhướngtìnhdụctronglònghaiđứatrẻvàsựkíchthíchnàypháttriểnsauđóvớihìnhthứcthủdâm.Lúcđầutìnhtrạngchungchohaiđứa trẻ,nhưngnhữngcáigìxảyrasauđó thìkháchẳnnhau.Côcongáingườigáccổngcứtiếptụcthủdâmnhưthếchođếnkhi thấy kinh, rồi sau đó bỏ không thủ dâm, vài năm sau đó có thể cónhântình,cóconcái,làmnghềnàynghềnọ,cóthểtrởthànhmộtnghệsĩnổidanhvà chấmdứt cuộcđờimìnhnhưmộtnhàquý tộc.Có thểđờisốngcủacôtasẽkhônghuyhoàngnhưthếnhưngchắcchắnlàcôtasẽsốngtrọnđờimìnhkhôngthấyảnhhưởnggìcủanhữngtròchơidụctìnhthuở nhỏ, và không hề bị bệnh thần kinh. Cô con gái của ông chủ thìkhác.Ngaytừlúccònnhỏcôbéđãtỏrahốihậnrằngmìnhđãlàmmộtviệcgìxấuxa,cốgắngrấtnhiềuđểkhôngthủdâmnữanhưngvẫnkhôngthểquênđượcnhữngkỷniệmđaubuồncủatìnhdụchồinhỏ.Lớnlênkhitrựctiếpvớinhữngviệcdínhdángđếnthặngdư,côtasẽquaymặtđivàtỏvẻkhônghềbiếtgìđếnviệcđó.Cóthểlàcôtalạimuốnthủdâmtrởlạinhưngkhôngcócanđảmthanthởvớiaicả.Khiđếntuổilấychồng,côsẽdễdànglàmmồichobệnhthầnkinh,sẽcảmthấythấtvọngnãonềkhinghĩđếnsựlấychồngvànhìncuộcđờibằngconmắtsầuthảm.Nếuđemphân tích, người ta sẽ thấy là cô gái có giáo dục, thôngminh, đầy lýtưởngnàyđãhoàntoàndồnépcáckhuynhhướngtìnhdụccủamìnhvàcáckhuynhhướngnàymàcôkhônghềbiếtđến,bắtnguồntừnhữngtròchơitrongthờithơấu.

Sự khác biệt giữa hai sốmệnh này là ở chỗ cái tôi củamột trong haingườiđãchoramộtquátrìnhpháttriểnmàcôkiakhôngcó.Đốivớicôcongáingườigáccổng,hoạtđộngtìnhdụccótínhcáchtựnhiên,khônghềgâyẩnýgìcả,dùtrongthờicònnhỏhaykhiđãlớnthìcũngvậythôi.Côcongáicủaôngchủtráilạichịuảnhhưởngcủagiáodụcvànhữngsự

đòihỏicủanềngiáodục.Nhờsựgiáodục,cô ta tựgắnchomìnhhìnhảnhlýtưởngvềsựtrongsạch,trinhtiếtcủangườiđànbàkhôngphùhợpvớinhữnghoạtđộngtìnhdục.Chínhsựhọcvấnđãlàmchocôtakhôngquantâmlắmvềvaitròcủacôtavớitưcáchmộtngườiđànbàtrongxãhội.Chínhvìđãchịumộtquátrìnhpháttriểncaoxahơncôbạngáihồicònnhỏnêncôđãkhôngchịuđápứngvớisựđòihỏicủatìnhdục.

Tôimuốnnhấnmạnhđếnmộtđiểmkhácvềsựpháttriểncủacáitôi,vìđiểmnàysẽmở rộngphạmvihoạtđộngcủachúng ta,giúpcho ta tìmđượckếtluậnchứngminhđượcsựngăncáchrõràngcủanhữngkhuynhhướngcủacái tôivà tìnhdục.Chúng taphảichấpnhậnmộtđịnhđề từtrướctớinaychưahềđượcchútrọngtới.Cảhaisựpháttriểncủacáitôivà tìnhdụcchỉ làcủa thừakếcủasựphát triểnchungcủanhân loại từngànxưa.Tìnhdụccốnhiênbắtnguồntừhệthốngphátsinhchủngtộc.Cácbạnchỉcầnnhớrằngởmộtvàiđộngvật,cơquan tìnhdụccó liênquanchặtchẽtớicáimồm,ởmộtvàiconvậtkhácthìcơquansinhdụclạigắnliềnvàovớicơquanbàitiết.Ởmộtsốconvậtkhácnữacơquansinhdụclạigắnliềnvàomộtvàicơquancơnăngdichuyển,nhữngđiềunàyđềuđượctrìnhbàytrongcuốnsáchquýbáucủaW.Belshe.Nhưthếtứclàtrongmọigiốngvậtđềucósựsađọavàtổchứctìnhdụctrongtìnhtrạng không thay đổi. Nhưng đối với loài người thì ảnh hưởng của hệthốngphátsinhchủngtộcđượcchegiấudướinhữngđiềukiệnđặcbiệt,nửadoditruyềnđểlại,nửadokinhnghiệmtíchlũytừđờinọđếnđờikiavàtínhcáchditruyềnvẫntồntạivàcótácdụngđốivớinhưngcánhântiếptụctruyềnthốngcủaconngười.Nhữngđiềukiệnnàyngàyxưachỉcótínhcáchsángtạo,thìbâygiờtrởthànhtínhcáchkíchđộng.Tấtnhiênquá trình phát triển tiền định của con người cũng có thể bị rối loạn vàbiếnđổitrongmỗicánhânbởinhữngđiềukiệnbênngoàimớinhất.Cònđộng lựcnàođãgâyraquá trìnhphát triểnđóvàvẫn tiếp tục tácdụngtheochiềuhướngcũ:đó làsự thiếu thốndo thực tếđưarahaynóichođúnghơn,đólàsựcầnthiếtchocuộcsống.Nhữngngườibệnhthầnkinhchính làngườichịuảnhhưởngđauđớncủasự thiếu thốnhaycần thiếtnàyvàconngườidùđượcgiáodụctheokiểunàothìcũngcóthểbịbệnhđược.Khituyêncáorằngsựcầnthiếtcủacuộcsốnglàđộngcơchínhcủasựpháttriểnnày,chúngtakhônghềlàmgiảmtầmquantrọngcủanhữngkhuynh hướng bên trong khi sự cómặt của chúng có thể chứngminhđược.

Chúngtacầnghinhậnrằngnhữngkhuynhhướngtìnhdụcvàbảnnăngbảo tồnkhônghoạtđộnggiốngnhau trướcsựcần thiết thựcsự.Những

bảnnăngđềucómụcđích tựbảo tồnnêncó thểgiáodụcđược,chúngchịuuốnmìnhtheosựcầnthiếtcủacuộcsốngvàchịutheođàpháttriểntheosựchỉdẫncủathựctế.Điềunàyrấtdễhiểuvìnhữngbảnnăngnàykhôngtìmđâuranhữngđốitượngdànhchonhucầucủachúngbằngcáctròkhác,vàkhôngcóchúngthìloàingườisẽbịtiêudiệt.Nhữngkhuynhhướng tìnhdục trái lạingay lúcđầukhôngcầncóđối tượng,khôngcónhucầunênkhógiáodụchơn.Sốngmộtcuộcđờiănbámcùngvớicơquankháctrongcơthểcóthểtựthỏamãnđượcmàkhôngcầnrakhỏicơthể,nhữngkhuynhhướngthoátkhỏiảnhhưởngcótínhcáchgiáodụccủasựcầnthiếtcủacuộcsốngvàtrongđờisốngcủanhiềungườichúngcứgiữmãicáitínhcáchvõđoán,bấtđịnhcứngrắn,bíẩnnày.Thêmvàođó,ngay khi đến tuổimà nhu cầu tình dục đạt đến cường độ cấp bách thìngười thanh niên thường thôi không chịu ảnh hưởng của nền giáo dụcnữa,nhữngngườigiáodục thừabiếtđiềuđóvàđãhoạtđộngngay tứckhắc;nhưngcólẽhọđãcôngnhậnrằngphântâmhọcđãquanniệmđúngkhichorằngchínhnềngiáodụcnhậnđượcngaytừhồicònnhỏmớiđểlạidấuvết sâuxanhất, chúbé thườngđượccoinhưhoàn toàncấu tạoxongvàonăm4hay5tuổivàsaunàysẽhoạtđộngtheođườnglốinhậnđượctrongtuổinày.

Muốnlàmnổibậtlênýnghĩacủasựkhácbiệtgiữahainhómbảnnăngnàychúngtasẽphảiđiquanhcomộtconđườngkhádàivàđưaramộttrongcácnhậnxétmàtagọilàcótínhcáchkinhtế.Làmnhưvậy,chúngbắtđầuđivàomộttrongcácconđườngquantrọngnhấtnhưngcũngtămtốinhấttrongphântâmhọc.Chúngtatựhỏixemcóphảibấtcứýmuốncơbảnnàocũngdoguồngmáytinhthầnphátsinhrakhôngvàđểtrảlờicâuhỏiđóchúng tanói rằngmọihoạtđộng tinh thầncủachúng tađềuhướngvàomụcđích,hướngvàomụcđíchhiếnchotasựkhoáilạc,tránhchotanhữngsựgìkhôngkhoáivànhữngsựhoạtđộngtinhthầnđềudonguyên lýkhoái lạcngự trị.Chúng tamuốn trảbấtcứgiánàođểđượcbiếtxemnhữngđiềukiệncủakhoáilạcvàkhôngkhoáilạclànhữngđiềukiệnnào.Điềuđộcnhấtmàchúngtabiếtđượclàsựkhoáilạccóliêncanđếnsựgiảmsút,giảmbớtcườngđộhaysựhủydiệtcủanhữngsựkíchđộngtíchlũytrongguồngmáytinhthầntrongkhisựđaukhổđiđôivớisự tănggia,bộtphát củanhững sựkíchđộngnày.Khảo sátkhoái cảmgâychochúngtatrongviệcgiaocấu,chúngtakhôngcòngìnghingờvềđiểmnày.Chínhvì nhữnghànhvi gây khoái cảmđó quyết định về sốphậncủanhữngkíchđộngvànghịlựctinhthầnnênchúngtacóthểgánchochúngtínhchấtkinhtế.Chúngtaghinhậnrằng,chúngtacóthểmôtảsựhoạtđộngcủaguồngmáytinhthầnnàytheomộtđườnglốikhôngliêncanđếnsựkhoáilạc.Ngườitacóthểnóirằngguồngmáytinhthần

dùngđểchếngựnhữngsựkíchđộngdobêntronghaybênngoàigâyra.Vềphầncáckhuynhhướng tìnhdục thì từđầuđếncuốiquá trìnhpháttriểnbaogiờcũnglàmộtphươngsáchtìmkiếmkhoáicảmnênbaogiờcũnghoạtđộngrấtđều.Đócũnglàhoạtđộngcủacáckhuynhhướngcủacáitôi tronglúcđầu.Nhưngdướiáplựccủasựcầnthiếtchẳngbaolâunhữngkhuynhhướngnàythaythếnguyênlýkhoáilạcbằngmộtsựthayđổikhác.Chúngcónhiệmvụgạtbỏnhữngcáigìkhóchịuchẳngkémnhiệmvụtìmkiếmkhoáicảm;cáitôisẽđượcbiếtlàcầnphảichốibỏsựđòihỏiphảiđượcthỏamãnngaytứckhắc,rờicôngviệctìmkiếmkhoáicảmvào lúckhác, chịuđựngmột vài sựkhónhọc, vàkhông tìmkiếmmộtvàinguồnkhoáicảmnữa.Cáitôiđượcgiáodụcnhưthếsẽtrởthànhbiết điều; sẽ khôngđể cho nguyên lý khoái lạc chế ngựnữa, nhưng sẽtuântheonguyênlýthựctế.Nguyênlýnàycũngcómụcđíchtìmkhoáilạcnhưnglàmộtsựkhoáilạcmàcườngđộvàthờigiantiếpnhậnbịgiảmbớtdễgâytincậyhơnđốivớinhữngsựđòihỏicủathựctế.

Từnguyênlýkhoáilạcquanguyênlýthựctế,quátrìnhpháttriểncủacáitôiđãbướcnhữngbướctiếnrấtdài,quantrọngnhất.Chúngtabiếtrằngnhữngkhuynhhướngtìnhdụcchỉtrảiquanhữnggiaiđoạnpháttriểnnàyrấtchậmvàcóvẻnhưbịbắtbuộc,saunàychúngtasẽthấysựliênquangiữatìnhdụcvàtìnhtrạngthựctếbênngoàicónhữnghậuquảgìđốivớiconngười.Nếucáitôicủaconngườicũngpháttriểnvàcómộtlịchsửrõràngchẳngkhácgìtìnhdụcthìcácbạnsẽngạcnhiênkhithấyrằngchínhcáitôicũngthụtlùi,cácbạncũngtòmòmuốnbiếtsựthụtlùicủacáitôivềnhữnggiaiđoạnphát triển từ trướcsẽgiữmộtvai trògì trongbệnhthầnkinh.

Nhữngphươngsáchthànhlậptriệuchứng

Đốivớinhữngngườithườngthìtriệuchứngcủabệnhthầnkinhchínhlànhữngđiềucănbảntrongchứngbệnhvàkhinhữngtriệuchứngnàybiếnmấtchínhlàlúckhỏibệnh.Bácsĩtráilạiphânbiệttriệuchứngvàbệnhhoạnvàchorằngsựbiếnmấtcủacáctriệuchứngkhôngchứngtỏlàbệnhđãkhỏi.Nhưngđiềucònsótlạitrongcănbệnhsaukhitriệuchứngbiếnmấtchínhlàkhảnăngxuấthiệncủanhữngtriệuchứngmới.Vìthếnêntạmthờichúngtahãychấpnhậnquanđiểmcủangườithườngchorằngphântíchcáctriệuchứngchínhlàđểtìmhiểubệnhtình.

Những triệuchứng - tấtnhiênchúng ta chỉnóiđến triệuchứngcó tínhcáchtinhthần,đếnnhữngbệnhtinhthầnthôi-đốivớitoànthểđờisống,được coi như những hành vi có hại hay ít nhất cũng chẳng có lợi gì,nhữnghànhvimàngườitasợhãikinhtởmmàlàm,thườngkèmtheosựđaulòng,khổsở.Điềutaihạinhấtlàngườitaphảicónhiềucốgắngtinhthầnmớihànhđộngvà chống lại nóđược.Hai sự cốgắngnày thườnglàmgiảmnhiềunghịlựckhiếnchongườibịbệnhkhôngcònđủnghịlựcđể làmnhữngviệc thường trongđời.Vì thế chỉ nênnói đếnbệnh thầnkinhlàngườitanghĩngayđếnkhíacạnhthựctếcủanó.Tuynhiên,nếuđứngvềphươngdiện lý thuyếtcácbạnđừngchú trọngđếnnghị lựcbịtiêuphíđinày,cácbạnsẽkhôngnóingoakhichorằngmọingườichúngta đềumắc bệnh thần kinh hết vì những điều kiện khiến cho các triệuchứngxuấthiệncũngcóởnhữngngườibìnhthường.

Vềtriệuchứngbệnhthầnkinh,chúngtađềubiếtchúnglàkếtquảcủasựxungđộtdolốithỏamãnmớicủatìnhdụcgâynên.Haiđộnglựctrướckiacáchxanhau,bâygiờtụhọpnhaulạiđểhọpthànhtriệuchứng.Chínhđiềunàycắtnghĩatạisaotriệuchứnglạicósứcchốngđốimạnhnhưthế;bởivìnóbịgiằngcoởhaiphía.Chúngtacũngbiếtrằngmộttronghaiphetrongsựxungđộtđóđạidiệnchokhátdụckhôngđượcthỏamãn,bịgạt rangoàiđời thựcvàphảiđi tìmnhữngphươngsách thỏamãnmới.Nếusựthựctỏrakhôngthươnghạidùlàkhátdụccótỏvẻsẵnsàngchấpnhậnmộtđốitượngkhácvớiđốitượngbịtừchốichăngnữa,thìkhátdụcsẽbị bắt buộcphảiđi vào conđường thụt lùi, tìmcách thỏamãnhoặctrongnhữngtổchứcđãlỗithờihoặctrongnhữngđốitượngđãbịbỏrơitừtrước.Cáigìđãlôicuốnkhátdụctrênconđườngthụtlùi,đóchínhlànhữngsựđịnhcưmànóđãđểlạitrongquátrìnhpháttriểncủanó.

Vậymàconđườngthụtlùilạikháchẳnconđườngbệnhthầnkinh.Khinhữngsựthụtlùikhônggặpsựchốngđốicủacáitôithìmọiviệcđềutiếpdiễnnhư thườngkhôngxảy rabệnh tìnhgìvà tìnhdụcđược thỏamãnthựcsựtuykhôngbìnhthường.Nhưngkhicáitôicónhiệmvụkiểmsoátkhôngnhữngýthứcmàcòncảnhữngsựxúcđộngtinhthần,nghĩalàsựthực hiện những khuynh hướng tinh thần, khi cái tôi không chịu chấpnhậnsựthụtlùiđóthìsựxungđộtbùngnổ.Khátdụcbịbítlối,phảitìmcách thoát ra bằngmột chiều hướng nào giúp cho nó tiêu được nhữngnghị lực tích lũydo sựđòihỏi củanguyên lýkhoái lạc.Khátdụcphảitáchrờikhỏicáitôi.Điềugiúpchotìnhdụcdễdànghơnlànhữngsựđịnhcưmànóphảitìmtrongquátrìnhpháttriển,nhữngsựđịnhcưmàcáitôiphảitìmcáchchốnglạibằngsựdồnép.Bằngcáchchiếmlạinhữngvịtríbịdồnép,khátdụcthoátkhỏicáitôimànhữngquyluậtcủacáitôivàbỏrơihếtnhữngsựgiáodụcmànóđã thụhưởngdướiảnhhưởngcủacáitôi.Mộtkhicònhyvọngđượcthỏamãnkhátdụcchịuđểchocáitôidẫndắt,nhưngkhibịáplựccủasựthiếuthốncảbêntronglẫnbênngoài,khátdụctrởnênkhóbảovàtiếcrẻnghĩđếnnhữngngàyhạnhphúcđãqua.Đóchínhlàđặctínhcủakhátdục,đặctínhnàykhôngthayđổi.Nghịlựccủakhátdụcbâygiờápdụngvàonhữngsựpháthiệngắnliềnvàovôthức,chịusựkiểmsoátcủasựhoạtđộngcủahệthốngnày,trướchếtlàsựcôđọngvàsựdichuyển.Chúngtabiếtlàgiấcmơđượcthànhlậpnhưmộtsự thựchiệnhammuốn tưởng tượng trongvô thức, cũngvấpphảimộthoạtđộngnàođócótínhcáchtiềmýthức.Ýthứckiểmduyệtgiấcmơvàkếtquảcủasựkiểmduyệtđólàsựdunghòagâyragiấcmơrõràng.Đốivớitìnhdụccũngvậy,tuyởtrongvôthức,nócũngphảitìmcáchdunghòa với cái tôi trong tiền ý thức. Sự chống đối đối tượng của tình dụcngaytrungtâmcáitôigiốngnhưmộttrậnphảncôngvàovịtrímớicủatìnhdụcvàbắtbuộcnóphải tìmmộthình thứcpháthiệnmớinàochohợpvớihìnhthứcpháthiệncủacáitôi.Triệuchứngphátsinhnhưthếđó,sảnphẩmbịbiếndạngrấtnhiềucủasựthỏamãnvôthứccủamộtsựhammuốn tìnhdục,một sảnphẩmmậpmờ, rấtkhéochọncóhaicáchnghĩtráingượchẳn.Giữagiấcmơvàtriệuchứngcómộtsựkhácbiệt, tronggiấcmơýmuốntiềmthứccómụcđíchbảovệgiấcngủkhôngchomộtcáigìcóthểquấyrốivàotrongýthức.Tráilại,khicóviệcgiaothiệpvớigiấcmơ,ýmuốntiềnýthứcphảitỏradễdãihơnvìtìnhtrạngcủangườingủítbịđedọahơn,giấcngủlàmộthàngràongăncáchkhôngchogiaothiệpgìvớibênngoàicả.

Cácbạnthấylànếukhátdụcthoátkhỏiđượccácđiềukiệndosựxungđộttạonênthìlànhờcácsựđịnhcư.Quaytrởvềvớisựđịnhcư,tìnhdục

hủybỏhậuquảcủasựdồnép,đượchưởngmột lốirẽchosựthỏamãnvớiđiềukiệnlàtôntrọngthỏahiệpvớicáitôi.Bằngcáchlenlỏitrongvôthức,nhờcácsựđịnhcưcũ,khátdụcđượctìmmộtsựthỏamãnthậtsự,dùrấtgiớihạnvàkhónhậnra.Vềkếtquảcuốicùngnàytôicóhainhậnxét:trướchết,tôiyêucầucácbạnchúýđếnnhữngdâyliênlạcchặtchẽgiữakhátdụcvàvôthứcmộtđằng,giữaýthứcvàthựctếđằngkhác,dùrằngtronglúcđầugiữahaicặpnàychẳngcódâyliênlạcnàocả;thứhaitôimuốnbáotrướcchocácbạnbiếtđểcácbạnđừngquênlàtấtcảnhữngđiềutôivừanóivàsắpnóichỉliênquanđếnsựthànhlậpcáctriệuchứngtrongbệnhnáoloạnthầnkinhthôi.

Khátdụctìmthấynhữngsựđịnhcưởđâuđểtìmđượcmộtconđườngquacácsựdồnép?Thìởtrongnhữnghoạtđộngvàbiếncốcủatìnhdụctrẻcon,trongnhữngkhuynhhướnglẻtẻvànhữngđốitượngbịbỏrơitừhồinhỏchứcònởđâunữa.Tìnhdụctrởvềvớinhữngthứđó.Tầmquantrọngcủathờithơấucóhaikhíacạnh:mộtphần,trẻconlầnđầutiênpháthiệnnhữngbảnnăngvàkhuynhhướngmànómangđếnchothếgiớinhưnhững hoạt động của những cái gì bẩm sinh, phần khác, nó chịu ảnhhưởngbênngoàicủanhữngbiếncốxảyratrongđờilàmthứcdậyhoạtđộng của những bản năng khác. Tôi cho rằng chúng ta có quyền chấpnhậnmộtsựphânchianhưthế.Sựphátbiểucủanhữngcáigìbẩmsinhkhônggâynênnhữngmột sựbàibácnàocả, nhưngkinhnghiệmphântâmhọcbắtbuộcphảichấpnhậnrằngnhữngbiếncốtìnhcờcủathờithơấucóđủkhảnăngtựtạonhữngđiểmtựadànhchosựđịnhcưtrongkhátdục.Tôichẳngthấyđiểmđócógìkhókhănvềlýthuyếtcả.Nhữngyếutốcấu thànhchính lànhữngdấuvếtdo tiềnnhânđể lại trongchúngta;nhưngchínhnhữngyếutốđólànhữngđặctínhthulượmđượcvềsaunàyvìnếukhôngthulượmđượcthìlàmsaocóditruyềnđược.Chúngtalàmsaochấpnhậnđượcquanniệmchorằngkhảnăngthulượmđượcnhữngđặctínhmớicótínhcáchditruyềnlạikhôngcóởtrongthếhệcủachúngta. Giá trị của những biến cố trong đời sống tiền nhân hay trong tuổithànhniêncủatừngcánhân,nhữngsựkiệntrongđờisốngtrẻcontráilạiphảiđượcchútrọngđặcbiệt.Chúngđưađếnnhữnghậuquảcàngnghiêmtrọnghơnkhichúngxảyravàomộtthờikìmàsựpháttriểncủatrẻconchưahoàntất,vàđiềunày làmchochúngdễbịxúcđộngdobênngoàihơn.CôngtrìnhkhảocứucủaRouxvànhiềungườikhácchothấyrằng,chỉcầntríchmộtmũikimnhỏvàophôithaitronglúctếbàođangphânchiacũngđủgâynênnhữngsựrốiloạnnghiêmtrọngtrongsựpháttriển.Mộtmũikimnhưthếtríchvàomộtconvậtđãhoàntấtsựpháttriểnrồi,khôngcóảnhhưởnggìhết.

Sựđịnhcưcủakhátdục,đượccoinhưđạidiệncủayếutốcấuthành,cóthểchialàmhaiyếutốmới:yếutốditruyềnvàyếutốthuđượctrongthờithơấuđầutiên.Tôibiếtlàmọingườiđềuthíchsựviệcđượctómtắttrongmộtbảnvẽphác.

Cănbệnhthầnkinh=

Tínhtìnhdosựđịnhcưcủakhátdụcgâynên+

Biếncốtìnhcờbênngoài

CấutạokhátdụcBiếncốtrongđờisốngtrẻcon

(Biếncốcủađờisốngthờitiềnsử)

Sựcấutạokhátdụcdi truyềngồmcónhiềutínhtình, tùytheotínhtìnhnàyhướngvềmộtkhuynhhướnglẻtẻnàyhaykhuynhhướngkhác,vớimột khuynhhướng thôi hay với nhiều khuynhhướngkhác kết hợp lại.Kếthợpvớinhữngbiếncốtrongđờisốngtrẻcon,sựcấutạohợpthànhmộtloại"phụthuộc"giốnghệtnhưsựkếthợpgiữatìnhhìnhvànhữngbiếncốtìnhcờxảyratrongđờisốngngườilớn.Ởnơinàochúngtacũngthấycónhữngtrườnghợpcựcđiểmvànhữngliêncanthaythếnhưnhau.Ngườitatựhỏikhôngbiếtcóphảisựthụtlùiđángchúýnhấtcủakhátdục,sựthụtlùivềmộtgiaiđoạntrướctrongtổchứctìnhdụccũngbịcácđiềukiệncấutạoditruyềnquiđịnhkhông?Nhưngchúngtanêngáccâutrảlờicâuhỏinàylạichođếnkhicóđượcnhiềuhìnhthứcbệnhthầnkinhhơnnữa.

Tầmquantrọngvàvaitrònàyquảlàlớnlaokhingườitachỉchútrọngđếnviệctrịbệnh.Nhưngkhikhôngđểýđếnviệcbệnhnữa,ngườitathấyngayrằngmìnhcóthểlànạnnhâncủamộtsựhiểulầmvàcómộtquanniệmmộtchiềuvềcuộcđời,đặtcănbảnquáquantrọngtrêntìnhtrạngbịbệnh.Sựquantrọngcủanhữngbiếncốthờithơấubịsụtgiảmnhiều,khikhátdụctrongtìnhtrạngthụtlùiđãchỉđịnhcưtrêncácbiếncốđómộtkhibịđuổikhỏinhữngvịtrítiềntiếnhơn.Kếtluậntựnhiêncủasựkiệnnàylànhữngbiếncốtrongthờithơấukhôngcóquantrọngtrongthờiđómàchỉtrởthànhquantrọngkhicósựthụtlùixảyrathôi.CácbạnchắcchắncũngcònnhớrằngchúngtacũngcómộttháiđộtươngtựkhithảoluậnvềmặccảmcủaOedipe.

Chúngtasẽkhônggặpkhókhăngìtrongviệctỏtháiđộtrongtrườnghợpđặcbiệt này.Sựbiếndạng của tìnhdục, nghĩa là vai trò gâybệnh củanhữngbiếncốtrongđờisốngtrẻconđượctăngcườngtrongmộtvàigiớihạnnàođóbởisự thụt lùicủakhátdục,đó làmộtđiềuđãđượcchứng

minhnhưngcóthểđưachúngtađếnchỗsailầmnếuchúngtachấpnhậnkhôngdèdặtnguyêntắcđó.Còncónhiềuđiềukhácphảiđượcchútrọngđến.Điểmthứnhất:quansátchothấyrằngnhữngbiếncốtrongthờithơấu cómột tầm quan trọng riêng biệt phát hiện ra ngay từ thời đó. Cónhữngbệnhthầnkinhtrẻcontrongđósựthụtlùichỉgiữmộtvaitròvônghĩalýhaykhôngpháthiệnranữa,vìbệnhphátkhởingaykhibịmộtvết thương trong cơ thể. Sựnghiên cứu các bệnh trẻ connày giúp chochúngbớtđượcnhữngsựhiểu lầmvềchứngbệnh thầnkinhcủangườilớncũngnhưsựnghiêncứucácgiấcmơtrẻconđãgiúpchúngtahiểurõvềnhữnggiấcmơcủangườilớn.Bệnhthầnkinhtrẻconxảyraluônluôn,nhiềuhơnmìnhtưởng.Nhữngbệnhnàythườngkhôngđượcbiếttới,chỉđượccoinhưnhữngsựđộcáchaygiáodụctồi,thườngbịđànápngaytừkhi còn nhỏnhưng rất dễ nhận ra khi được nghiên cứu.Chúng thườngpháthiệndướihìnhthứccủamộtsựnáoloạnlosợsẽđượcnóiđếnsau.Khimộtchứngbệnhphátratrongmộtgiaiđoạnnàođó,sựnghiêncứuchothấylànóchỉtiếptụcmộtbệnhthầnkinhtrẻcon,chỉxuấthiệndướihìnhthứclờmờ,nhưbáotrướcthôitrongthờikỳthơấu.Nhưngcũngcónhững trườnghợpbệnh thầnkinh trẻconkéodàimãi,khôngngừngcókhisuốtcảđời.Chúngtađãquansátđượcmộtvàitrườnghợpbệnhthầnkinhtrẻconngaytrênnhữngđứabé;nhưngphầnnhiềuchúngtachỉdựavàobệnhthầnkinhcủangườilớnmàkếtluậnrằngđứabétrongthờithơấucóbệnh,vìthếnênquanđiểmcủachúngtacầncómộtvàithayđổivàmộtvàicẩntrọng.

Điềuthứhai,chúngtaphảicôngnhậnrằngsựthụtlùiđềuđềucủakhátdụcvềthờithơấu,sẽlàmchochúngtangạcnhiênnếutrongthờithơấuđókhôngcómộtcáigìcóvẻlôicuốnđặcbiệtđốivớikhátdục.Sựđịnhcưxuấthiện trongmộtvàiđiểmtrongquá trìnhphát triểncủacáckhátdụcsẽkhôngcónộidunggìnếuchúngtakhôngquanniệmnólàsựcôđọngcủamột số lượngnghị lựcnàođó.Tôi cầnnhắc cácbạn rằngvềphươngdiệncườngđộcũngnhưvaitrògâybệnhgiữacácbiếncốtrongthời thơ ấu và trong khoảng đời sau đó có những liên quan giống nhưnhữngliênquanđãđượcnhậnthấytrongnhữngđiềuđãhọcở trên.Cónhững trườnghợp trongđóyếu tốgâybệnhđộcnhất lànhữngbiếncốtìnhdụctrongthờithơấu,chắcchắnbắtnguồnởnhữngvếtthươngbênngoàipháthiệntheonhữngđiềukiệncủasựcấutạotìnhdụctrungbìnhvớitínhcáchchưachínmùicủanó.Nhưngtráilạicũngcónhữngtrườnghợpmàcănbệnhphải tìmtrongnhữngsựxungđộtbêntrong, trongđóvaitròcủacáccảmgiáctrẻconpháthiệnnhưnhữnghậuquảcủasựthụtlùi.Vì thế chúng ta có những cực điểmở hai đầu của sự "ngừng pháttriển"vàsự thụt lùigiữahaicựcđiểmđó làsự liênhợpcủahaiyếu tố

này.

Tấtcảnhữngsựkiệnnàyđángđượccácnhàsưphạmquantâmkhihọmuốnngăncảnbệnhthầnkinhbằngcáchkiểmsoáttìnhdụctrẻconngaytrongnhữngngàyđầucủađờisống.Mộtkhingườitacòntậptrungmọisựchúýđếnnhữngbiếncốtìnhdụctrongthờithơấu,ngườitacóthểtinrằngđãlàmhếtmọiviệcđểngănchặnbệnhthầnkinhkhilàmchậmlạisựphát triểntìnhdụcvàtránhchotrẻconkhỏicónhữngcảmgiáctìnhdục.Nhưngchúngtalạibiếtrằngnhữngđiềukiệnphátsinhrabệnhthầnkinh lạiphức tạphơnnhiềuvàkhôngphảichỉchịuảnhhưởngcủamộtyếutốthôi.Ngườitacoisóctrẻconkỹđếnđâuchăngnữacũngchẳnglợiíchgìvìngườitakhôngthểlàmgìđượcđốivớiyếutốcấuthành.Sựcoisócnàyrấtkhóthựchànhvàcóhaiđiềunguyhiểmmớikhôngnêncoithường:điềuthứnhấtngườitasẽđiquáxamụctiêubằngcáchtạođiềukiệnchomộtsựdồnép tháiquácó thểđưađếnnhữnghậuquả taihại;điềuthứhaingườitarutrẻconvàođờimàkhôngchonónhữngphươngtiệnchốnglạisựtrànngậpcủacáckhuynhhướngtìnhdụctrongtuổidậythì.Những lợi íchcủasựdựphòng tìnhdụccủa trẻconnhư thếkhôngchắcđãđưađếnkếtquảnhưý,ngườitasẽphảitựkhôngbiếtcónêntìmramộttháiđộmớitrongviệcdựphòngbệnhthầnkinhhaykhông?

Nhưngtahãyquaytrởlạinhữngtriệuchứng.Nhữngtriệuchứngnàyđãtạoramộtsựthaythếhammuốnkhôngđượcthỏamãn,bằngcáchchotìnhdụcthụtlùivềgiaiđoạntrướcđónghĩalàvềvớinhữngđốitượngvàtổchứcbiểuthịđặctínhcủanhữnggiaiđoạnnày.Chúngtabiếtngườibịthần kinh thường hay bám vào một khoảng thời gian nào đó trong dĩvãng,đólàkhoảngthờigianmàanhtacảmthấysungsướng.Anhtaquaytrởlạidĩvãng,tìmtòichođếnkhitìmthấylạisựsungsướngđó,dùphảiquay trở lại thời thơấuđầu tiênđúngnhưnhữngđiềuanhnhớ lại theonhữngdấuhiệuxảyratrongnhữngthờikìgầnhơn.Triệuchứnglặplạibằngcáchnàyhaycáchkhác sự thỏamãncủa thời thơấuđầu tiênđó,mộtsựthỏamãnđãbịkiểmduyệtlàmchophảibiếndạngđi,phátsinhtừsựxungđột, luônluônkèmtheomộtvàicảmgiácđauđớnliênkếtvớicácyếutốnhưcósẵnmầmbệnhtrongngười.Sựthỏamãnđónhưmộtniềmđauvàthườngphànnànvềđiểmđó:sựthayđổinàychỉlàhậuquảcủasựxungđộtgâyáplựclàmchotriệuchứngphảixuấthiện.Điềungàyxưađốivớiđươngsựlàmộtsựthỏamãnthìngàynaytrởthànhmộtthứgìchốngđốilạisựthỏamãnđóhayghêsợnó.Chúngtabiếtmộtthídụrấthayvềsựbiếnđổiđó.Đứabéngàyxưabúsữamẹmộtcáchsaysưathìchỉmộtvàinămsauđóđãkhôngchịuđượcsữamẹrồi,mộtsựkinhtởmmàgiáodụcrấtkhókhănkhôngthểchếngựđược.Sựghêsợnàytrở

thành kinh tởmkhi sữamẹ hay đồ uống có pha sữamẹ nó cómột cáiváng.Chínhcáivángnàyđãlàmchothằngbénhớlạiđôivúmẹnólúccònsaymêbúsữa.Chínhtrongkhoảngthờigiangiữasựsaymêsữamẹvàsựkinhtởm,ngườitabắttrẻphảicaisữavàlàmchonónhưbịmộtvếtthươngtừbênngoàivào.

Nhưngcònmộtlýdonữakhiếnchotathấynhữngtriệuchứngthựckỳlạvàkhóhiểuvớitưcáchmộtsựthoảmãnvềtìnhdục.Nhữngtriệuchứngnàychỉnhắclạichochúngtađiềumàthườngchờđợiởmộtsựthỏamãnbìnhthường.Chúngthườngkhôngđểýgìđếnnhữngđốitượngvàkhôngmuốncó liên lạcgìvới thếgiớibênngoài.Chúngtabảonó làhậuquảcủasựtừbỏnguyêntắcthựctếvàquayvềnguyênlýkhoáilạc.Nhưngtrongđócũngcósựtrởvềvớimột thứtìnhdụctựđộngđượcmởrộnghơn, thứ tìnhdụcđãhiếnchokhuynhhướng tìnhdụcnhưsự thỏamãnđầu tiên. Triệu chứng thay thếmột sự thay đổi của thế giới bên ngoàibằngmộtsựthayđổicủathếgiớibêntrong,nghĩalàmộthànhđộngbênngoàibằngmộthànhđộngbêntrong,mộthànhvibằngmộtsựthíchứng,vàđiềunàyvềphươngdiệnphòngbệnhquảlàmộtsựthụtlùicónhiềuýnghĩa.Chúngtasẽchỉhiểunhữngđiềuđókhinàocómộtdữkiệnmớidonhữngcôngtrìnhnghiêncứuvềsaunàyđưaraánhsáng,vềsựthànhlậpcủa các triệu chứng. Chúng ta nên nhớ lại rằng các triệu chứng đượcthànhlập lànhờởsựcộngtáccủanhữnghoạtđộngvô thứcgiốngnhưnhữnghoạtđộngđãcộngtáctrongviệcthànhlậpgiấcmơ,nghĩalàsựcôđọngvàdi chuyển.Giốngnhưgiấcmơ, triệuchứngcũng làhìnhdungcủamột cái gì được thực hiện,một sự thỏamãn có tính cách trẻ con,nhưng nếu có sự cô đọng đến cực độ thì sự thỏamãn này có thể biếnthànhmộtcảmgiáchaymộtsựkíchđộngduynhất,vànếucómộtsựdichuyểncựcđộ, sự thỏamãncó thểđượcgiớihạnvàomột chi tiếtduynhấtcủatấtcảphứcthểtìnhdục.Chonênsẽkhôngcógìngạcnhiêncảnếuchúngtacảmthấysựkhókhănkhimuốntìmthấytrongtriệuchứngsự thỏamãn tìnhdụcmàngười tanghi làcónhưngbaogiờcũngđượcxácnhận.

Tôivừabáocáocácbạnbiếtcácbạnsắpđượchọcmộtđiềumớilạ.Đólàmộtcáigìkhôngnhữngmớimàcònlàmchochúngtangạcnhiênvàbốirốinữa.Cácbạnbiếtrằngtrongkhiphântíchcáctriệuchứng,chúngtabiết rõ những biến cố trong thời thơ ấu phát sinh ra tình dục và triệuchứng.Vậymàđiềungạcnhiênlànhữngbiếncốtrẻconnàykhôngphảibaogiờcũngcóthực.Đúngthế,trongphầnlớntrườnghợpnhữngbiếncốnàykhôngthựcvàtrongmộtvàitrườnghợpchúnglạicòntráilạihẳnsự

thựclịchsửnữa.Sựkhámphárađiềunày,hơnhếtmọilýlẽcóthểlàmchotamấtlòngtincậyđốivớilờikểcủangườibệnhmàchúngtadùnglàmcănbảnđểphântíchvàtìmhiểubệnhthầnkinh.Sựkhámphánàylàmchúng tabối rốiđếncựcđộ.Nếunhữngbiếncố trongđờisống trẻconlúcnàocũngcóthực,chúngtacảmtưởngnhưđanghoạtđộngtrênđất rắn, nếu chúng không có thực, chỉ là trò bịa đặt của người bệnh,chúngtalậptứcphảirờibỏchúngđểđitìmmộtconđườngkhác.Nhưngchúng ta không phải theo con đường nào trong hai con đường đó cả:nhữngbiếncốtrongthờithơấudophântíchlậplạihaygợirađược,khithì saihoàn toàn,khi lạiđúnghoàn toànvà trongphần lớn trườnghợpchúngvừasaivừađúng.Vìvậynhữngtriệuchứngkhithìhìnhdungđúngnhữngbiếncốcóthểxảyrathựcvàtrongtrườnghợpnàychúngcóảnhhưởngđếnsựđịnhcưcủakhátdục,khithìchỉlànhữngđiềubịađặtcủangườibệnhkhôngcómột tínhchấtcănbệnhgìcả.Tình trạngnày làmchochúngtabốirốighêgớm.Nhưngtôinhắcđểcácbạnnhớrằngmộtvài kỷ niệm trong thời thơ ấumà con người giữ lại được trong ý thứccũngcóthểkhôngđúngsựthựchayítnhấtcũngvừađúngvừasai.Vậymà trong những trường hợp đó rất ít khi chúng lại không tìm ra bằngchứngvềsựsailầm,thànhrachúngtacũngcóthểtựanủikhinghĩrằngđiềulàmchochúngtabốirốikhôngphảidocôngtrìnhphântíchgâyramàchínhdongườibệnhgâyra.

Chỉcầnnghĩngợimộtchútlàtahiểungaycáigìđãlàmchochúngtabốirốitrongtìnhtrạngnày:đóchínhlàlòngkhinhghétsựthực,khôngchútrọngđếnsựkhácbiệtgiữasựthựcvàtưởngtượng.Chúngtacóvẻnhưkhóchịuvớingườibệnhvìanhtađãbịachuyệnrađểlàmchochúngtabựcmình.Chúng tacócảm tưởngnhưsự thựcbịngăncáchvới tưởngtượngbằngmột hố sâukhông thể lấpbằngđượcvà chúng tamuốn sựthựcphảixuấthiệndướihình thứckhác.Đóchính làýkiếncủangườibệnh khi họ nghĩ ngợi bình thường.Khi người bệnh đưa cho chúng tanhữngvật liệunấpsau triệuchứnghérachochúng tabiếtnhững trạngtháiđượcbópnặntheonhữngbiếncốtrongđờisốngtrẻconmàtâmđiểmchínhlàmộtsựhammuốnđượcthỏamãn,chúngtabaogiờcũngbắtđầubằngcách tựhỏikhôngbiếtnhữngđiềuđóđúng sự thựchay lànhữngtưởngtượng.Sauđócómộtvàidấuhiệugiúpchotatrảlờiđượccâuhỏiđóvàchúngtachongayngườibệnhbiếtnhưngviệcchongườibệnhbiếtkhôngphảilàkhônggặpkhókhăn.Nếungaylúcđầuchúngtabảohọlàhọđangkểchuyệntưởngtượngđểchegiấuviệcxảyratrongthờithơấuynhưnhữngdântộcngàyxưathườngđemhuyềnthoạithaythếlịchsửcủahọthìngườibệnhlậptứckhôngcònmuốntiếptụccâuchuyệnđangkểnữa,màđiềuđókhôngphảilàđiềutamongmuốn.Chínhngườibệnh

cũngmuốncókinhnghiệmvềnhữngđiềuthựcsựđãxảyravàtuyênbốghétcayghétđắngnhữnggìđãtưởngtượng.Nhưngnếumuốnđạtđượckếtquả, chúng taphải chongườibệnhcảm tưởng lànhữngđiềuhọkểđúngvớinhữngbiếncốthựcsựxảyratrongthờithơấuthìbiếtđâusauđóngườibệnhchẳngtráchmócvàcườivàomũichúngtavìchúngtađãtỏraquádễtin.Ngườibệnhkhólònghiểuđượctạisaochúngtalạicoiviệcđúnghaysailàkhôngquantrọng,khôngcầnbiếtxemnhữngbiếncốxảyratrongthờithơấucủahọđúnghaysaisựthực.Vậymàtháiđộcủachúngtađốivớisảnphẩmcủatinhthầnkhôngthểnàokhácđược.Bởivìnhững sản phẩm này cũng có nhiều điều đúng sự thực: chỉ có điều làchínhngườibệnhđãbịa ranhữngchuyện tưởng tượng;nhưngđứngvềphươngdiệnbệnh thầnkinh thìviệcngườibệnh tưởng tượng ranhữngcâu chuyện cũng không kém phần quan trọng so với việc chính ngườibệnhđãsốngquanhữngbiếncốmàhọkểchotanghe.Chínhnhữngcâuchuyệnbịađặtcũngcómộtthựcthểtinhthầntráivớithựcthểvậtchấtvàdầndầnchúngtatìmrachânlýnày:trongthếgiớicủabệnhthầnkinhthìthựcthểtinhthầngiữvaitròquantrọnghơncả.

Thực là một điều sai lầm nếu cho tất cả những điều đó đều là tưởngtượng,khôngcómộtcănbảnthựcsựnàocả.Tráilạichúngtacóthểhỏibàconnhiềutuổihơncủangườibệnhđểbiếtrõnhữngđiềucóthựchaykhông?Vídụnhưmộtđứabévạchchimrachơimàkhôngbiếtrằngđólàmộtđiềucấm,cóthểbịchamẹhayngườilớndọasẽcắtchimhaycắtbàntaylàmbậyđi.Chamẹđượchỏivềviệcnàysẽcôngnhậnlàcóngayvìhọchorằnglàmnhưvậylàphải;nhiềungườibệnhnhớrõsựđedọanàylắmnhấtlàkhisựđedọaxảyravàolúctrẻconđãhơilớn.Khingườiđedọalàngườimẹhaythuộcpháinữ,họthườngnóilànếukhôngthôihọsẽbảongườichahayngườithầythuốcthiến.VịbácsĩchuyênvềnhikhoaởFranfurtghilạitrongmộtcuốnsáchnổitiếnglàkhiđứabémúttayngườitathườngdọangắttaycủanó.Sựthựclàtrườnghợptrẻconbịngườilớndọa thiếnkhôngnhiềunhưnhữngngườibệnh thầnkinh thườngkểchonhàphântâmhọcnghe.Cóthểlàđứabétưởngtượngrasựđedọađónhờvàomột vài điềm ám chỉ đã được nghe, hoặc là vì nó biết người lớnkhôngchonónghịchngợmnhưthếhoặcvìđãnhìnthấybộphậnsinhdụccủacongái.Ngaycảtrongnhữnggiađìnhkhôngnghèonàn,rấtítkhitrẻconđượcchứngkiếnsựgiaohợpcủachamẹhayngườilớnđểsaunàynhớlại,chúngthườngphảnứnglạivớicảmgiácđãnhậnđượckhichứngkiếnnhữngcảnhđó.Nhưngkhitrẻcontảlạinhữngcuộcgiaohợpmànócóthểđãchứngkiếnvớiquánhiềuchitiếtcóthểquansátđược,nhấtlànólạitảnhưchínhnótrôngthấytậnmắtcảnhtượnggiaohợpđó,ngườita sẽkhôngcònnghingờgìnữa lànhữngđiềunó tả lànhữngđiềunó

trông thấy trong khi chứng kiến sự giao hợp của giống vật (ví dụ nhưgiống chó) trong khi chính đứa bé đến tuổi dậy thì cũng thấy rạo rựctronglòngkhichứngkiếncảnhtượnggiaohợp.Trườnghợpđặcbiệthơncảlàđứabéchorằngchínhmắtmìnhnhìnthấyrõràngchamẹđanggiaohợpvớinhaukhichínhnócònđangởtuổicònbúmẹ.Việcbịngườilớnquyến rũ cần được quan tâm đặc biệt hơn vì thường thường nó khôngphải là trườnghợp tưởng tượngmàchính làkỷniệmcòngiữđượccủamộtsựviệccóxảyrathực.Nhưngdùcóhaykhôngxảyrachăngnữathìconsốnhữngsựviệcnàycũngíthơnngườitatưởngkhingườibệnhkểlại.Việcmộtđứabégáibịnhữngtrẻtrailớnhơnhaycùngtuổiquyếnrũhayxảyrahơntrườnghợpbịngườilớnquyếnrũnhấtlàtrongkhichínhđứabégáikểlạingườiquyếnrũnóchínhlàngườicha,chúngtacóthểchắcchắnrằngđólànhữngchuyệntưởngtượngvàchúngtakhôngcònnghingờgìvềlýdotạisaochúngtabuộctộingườichanhưthế.Trẻconvàotuổibịtìnhdụcgiàyvòthườngbịarachuyệnbịquyếnrũđểchứngminhviệcmìnhthủdâm.Cácbạncũngđừngtinrằngviệcngườilớntìmcách thỏamãntìnhdụcvớinhữngđứabéhoàn toàndo trí tưởng tượngthêudệtra.Phầnlớncácnhàphântâmhọcđềuđãphảichữachạynhữngtrườnghợpnhưthếrồivàlạmdụngtìnhdụcnàyquảđãcóxảyranhiềulầnkhôngaichốicãiđược:chỉcóđiềulànhữngsựlạmdụngnàythườngxảyrachậmhơnlàthờigianmàcontrẻthườngkể.

Ngườitacócảmtưởngrằngtấtcảnhữngbiếncốxảyratrongthờithơấunàylàyếu tốcần thiếtcủamọibệnhthầnkinh.Nếunhữngbiếncốnàyphùhợpvớisựthựcthìcànghay,nếukhôngđúngvớisựthựctấtnhiênlàchúngđượchìnhthànhbằngmộtvàidấuvếtrồiđượctrítưởngtượngbổtúcthêmthắtvào.Kếtquảthìvẫnnhưnhaudùđiềukểrađúngsựthựchaykhông.Ởđâychúngtacómộtliênquanbổtúcđãđượcnóiđếnrấtnhiềunhưngliênquanởđâylàliênquanlạlùngnhấttrongcácliênquanmàchúngtabiếttừtrướctớigiờ.Tạisaotrẻconlạicầnphảibịaranhữngchuyệnđóvànólấytàiliệuởđâuđểbịanhưthế?Vềlýdotạisaochúnglạibịathìchẳngcòngìhồnghinữa,điềucầncắtnghĩalàtạisao,baogiờcũngchỉcótừngấychuyệnbịaxuấthiện,nộidunggiốnghệtnhưnhau?Tôibiếtcácbạnsẽchocâutrảlờicủatôi làquátáobạo.Tôinghĩrằngnhữngchuyệnbịađóđềucó tínhcáchsơkhaivàdoýmuốndựphòngđược ông bà truyền lại cho.Do những chuyện bịa này, người bệnh lạingậpđầu trongđời sốngcổ sơkhi thấyđờimìnhhiệnđang sốngcổ lỗquá.Cóthểlànhữngđiềubịađặtđóchuyệnbịquyếnrũ,chuyệnbịkíchthích khi nhìn thấy chamẹ giao hợp, chuyện bị đe dọa đem thiến haychuyệnbịthiếnthực-đềulànhữngchuyệncóthực,đãxảyratrongthựcsự trong những giai đoạn sơ khởi của nhân loại, và khi dùng trí tưởng

tượngbịađặtranhữngchuyệnđóđứabéchỉdùngsựthựccủathờitiềnsửđể lấpmột chỗ trống trong sự thựccủangườiđời.Tôi luôn luôncócảmtưởngrằngtâmlýcủanhữngbệnhnhânthầnkinhcóthểchochúngtabiếtnhiềuđiềuvềnhữnggiaithoạiđầutiêncủaloàingườilớnhơnbấtcứmộttàiliệunào.

Nhữngvấnđềvừađượcnghiêncứubuộcchúng taphảixétđếnvấnđềnguồngốcvàvaitròcủasựhoạtđộngtríthứcmàngườitagọilà“sựtưtưởng trongngôngcuồngnày”.Người ta chú trọngnhiềuđến trí tưởngtượngngôngcuồngnàynhưngkhôngbiếtrõvịtríthựcsựcủanónhưthếnàotrongđờisốngtinhthần.Đâylànhữngđiềutôicóthểnóivớicácbạnvềvấnđề.Vìbịsựcầnthiếtcủacuộcđờithôithúcnênconngườidầndầnbiết phán đoán sự thựcmột cách đúng hơn, biết dung hòa thái độ củamìnhvớiđiềumàngườitagọilà“nguyênlýthựctế”vàtạmthờirờibỏnhững đối tượng vàmục đích của các khuynh hướng hưởng lạc, kể cảkhuynhhướngtìnhdục.Sựrờibỏnàyđốivớiconngườilàmộtđiềukhổsởvàconngườiluônluôntìmcáchđểđềnbùvàođó.Vìthếchonênconngười tự dành cho mình một sự hoạt động tinh thần, để làm sao chonhữngsựhưởng lạcmàanh tabịbắtbuộcphải rờibỏvẫn tồn tạidướimột hình thức khác không trái với sự đòi hỏi của thực tế và điều màchúngtagọilà“sựthửtháchcủacuộcđời”.Lúcđómọikhuynhhướngđều lấpdướihình thứcmànóchođãđược thỏamãn,conngười lúcđócũngcảmthấyđượcthỏamãnvớinhữngđiềumàtríóc tưởngtượnglàthỏamãnvàkhông thấy thắcmắcgì cả.Vìvậyconngườivẫn tiếp tụcđượctựdohoạtđộngtrongtrítưởngtượngcủamìnhtrongkhitrongđờisốngthựctếkhôngcònđượctựdonữa.Conngườiđãlà,đượcmộtđiềuvôcùngkhókhăn làcó thểvừa sốngnhưconvậtđi tìmkhoái lạcvừasốngnhưmộtconngườicóđủlýtrí.Nhưngsựthỏamãnítỏimàanhtacóđượckhôngchịudừnglạiởđó.Th.Fontaneđãnói:“Chúngtakhôngthể nào bỏ qua được những sự xây dựng phụ thuộc”. Sự sáng tạo ravươngquốctinhthầncủatrítưởngtượngtinhthầngiốnghệtnhưsựdựtrữ tài nguyên thiên nhiên trong những nơimà đòi hỏi của canh nông,giaothôngvàkỹnghệđãbiếnđổihẳntínhchấtsơkhaicủađấtmàu,đếnnỗingườitakhôngcònnhậnramộtdấuvếtgìcủatìnhtrạngsơkhởinữa,màngườitađãbịbắtbuộcphảihysinhvìlợiíchcủathựctế.Trongsựdựtrữđó,mọiđiềukểcảnhữngđiềuvôíchnguyhạiđềuđượctựdopháttriển.Vươngquốctinhthầncủatrítưởngtượngngôngcuồngchínhlàsựdự trữ tài nguyên thiên nhiên như thế và không chịu sự kiểm soát củathựctế.

Sảnphẩmđượcbiếtrõnhấtcủatrítưởngtượngchínhlànhững“giấcmơtrongkhithức”hiệnthânchonhữngsựthỏamãntưởngtượngcủanhữngthamvọngtolớn,tìnhái,càngđầyđủ,huyhoàngbaonhiêukhiđờisốngthựctếkhiêmnhườngvàđòihỏikiênnhẫnbấynhiêu.Trongcácgiấcmơtrongkhithứcnàyngườitanhậnthấythựcchấtcủacáihạnhphúctưởngtượng làm cho con người được hưởngmọi sự khoái lạc bất cần nhữngthực tế của cuộc đời. Chúng ta biết những giấcmơ trong khi thức đóchínhlàtrungtâmđiểmvàđiểnhìnhchonhữnggiấcmơbanđêm.Mộtgiấcmơbanđêmchẳngkhácgìhơnlàmộtgiấcmơtrongkhithứcđượcđơngiảnhóanhờcáckhuynhhướngđượctựdohoạtđộngtrongđêm,bịbiếndạngbởisựhoạtđộngbanđêmcủatinhthần.Chúngtađãquenvớiýtưởngchorằngnhữnggiấcmơtrongkhithứckhôngphảilúcnàocũngnằmtrongýthứcvàcónhữnggiấcmơtrongkhithứcvôthứcnàycũngcóthểtrởthànhnguồngốccủanhữngtriệuchứngbệnhthầnkinhchẳngkhácgìnhữnggiấcmơbanđêm.

Điềuđóchínhlàgiúpchocácbạnhiểurõvềđịavịcủatrítưởngtượngngông cuồng trong việc thành lập triệu chứng. Tôi đã nói rằng trongnhữngtrườnghợpbịthiếuthốn,tìnhdụcthườnglùivềdĩvãng,chiếmlạinhữngvịtríđãvượtqua,nhưngvẫnđểlạitrongnhữngvịtríđómộtcáigìcủachínhmình.Khôngmuốnthayđổimộtđiềugìtrongđiềukhẳngđịnhđó,tôimuốnđưachocácbạnxemmộtmấuchốtởgiữacáidâychuyềnđó.Khátdụclàcáchnàotìmthấylạiconđườngđưanóquayvềnhữngđiểmđịnhcư?Nhữngđốitượngvàchiềuhướngvẫncòntồntạivớimộtcường độ nào đó trong sự phát hiện của trí tưởng tượng ngông cuồng.Khátdụcchỉcần tìm lạinhữngsựpháthiệnđóđể tìm thấyconđườngdẫnmìnhvềđiểmđịnhcư,bịdồnép.Nhữngsựpháthiệnnàyđãthảlỏngmộtphầnnàovàkhôngxungđộtvớicáitôi,tuyvẫnluônluônđingượcđườngvớicái tôivớimộtđiềukiệnnàođó,mộtđiềukiệncó tínhchấtlượnghơn làphẩm,vàchínhđiềukiệnnàyđãbịxáo trộnkhikhátdụcquaytrởlạivớinhữngđốitượngtưởngtượng.Chínhvìcósựquayvềnàynênnănglượngcủanhữngđốitượngđộtnhiêntănglênvàđòihỏimộtsựthỏamãn.Dođómớiphátsinhrasựxungđộtvớicái tôi.Dùtrướckiachúngcótínhchấtýthứchaytiềmthứcchăngnữathìbâygiờchúngbịcái tôi dồn ép và hướng về vô thức. Từ những sự tưởng tượng ngôngcuồngvô thứcđó,khátdụcquay trởvềnguồngốccủachúng trongvôthứcđếnnhữngđiểmđịnhcưcủachínhmình.

Sự thụt lùi củakhátdụcvềnhữngđối tượng tưởng tượngchính làmộtgiaiđoạnởgiữatrênconđườngdẫntớisựphátsinhratriệuchứng.Và

giaiđoạnnàyđángđượcgọibằngmộttênriêng.C.G.Jungđềnghịmộtcáitênrấthaylàmộtsự“táinhậpnộitâm”.Tagọisựtáinhậpnộitâmlàviệckhátdụcxalánhcácsựthỏamãnthựcsựđểquayvềvớinhữngsựtưởngtượngngôngcuồngmàtừtrướctớinayngườitathườngcholàvôhại.Mộtngười“táinhậpnộitâm”chưahẳnlàbịbệnhthầnkinhnhưngcũngởvàomộttìnhtrạngbấtđịnh:mộtkhikhôngtìmđượclốithoátchosự thỏamãn tìnhdục, anh ta sẽ trở thànhngười bệnh.Trái lại với tínhcáchkhôngthựccủasựthỏamãntrongbệnhcùngvớisựxóabỏcácsựkhácbiệtgiữa trí tưởngtượngvàsự thựccómặtngaytừgiaiđoạnđầutiêncủasựtáinhậpnộitâm.

Cácbạnhẳnđãnhậnthấyrằngtrongnhữnglờigiảithíchgầnnhất,tôiđãđưaramộtyếutốmớitrongviệctìmcănbệnhđólànănglượng,độlớncủanghịlựcđemdùng,mộtyếutốmàchúngtaphảicoitrọng.Phântíchmàchỉnóiđếnphẩmchấtcủacácđiềukiệncănbệnhthôithìkhôngđủ.Haynóichorõhơnmộtquanniệmthuầntúydiđộngcủacáchoạtđộngtinh thần là thiếusót:chúngtacònphảicómộtquanniệmkinh tếnữa.Chúngtaphảitựbảolàsựxungđộtgiữahaikhuynhhướngchỉbùngnổkhi chúng đạt tớimột cường độ nào đó thôi, dù rằng những điều kiệnthuộc về nội dung của các khuynh hướng đó có từ lâu rồi. Tầm quantrọngvềphươngdiệncủacácyếu tốcấu tạobảnchấtcũngtùy thuộcởsứcmạnhvềlượngcủakhuynhhướngnàyhaykhuynhhướngkhácliênquan đến những tính tình cấu tạo bản chất. Người ta có thể cho rằngnhữngcấutínhcủaconngườiđềugiốngnhauvềlượngmàthôi.Ngaycảcácyếutốvềlượngcủanhữngsựchốngđốivềcănbệnhthầnkinhmớixuấthiệncũngcótínhchấtquyếtđịnhkhôngkém.Mọisựđềutùythuộcvàosốlượngtìnhdụckhôngđượcdùngđếnmàcómộtngườicóthểtíchlũy đượcvà vào cái phần to hay nhỏ của tình dụcmàngười đó có thểhướngdẫn ra khỏi conđường tìnhdụcvề sựhoán chuyển.Vềphươngdiệnphẩmchấtmụcđíchcuốicùngcủasựhoạtđộngtinhthầnđượcmôtảnhưmộtkhuynhhướngtìmkhoáilạcvàtránhsựkhónhọc,nhưngvềphươngdiệnkinhtế,mụcđíchnàyphảiđượccoinhưmộtcốgắngđểchếngựđượcsựkíchđộngởtrungtâmguồngmáytinhthầnvànhưmộtcốgắngđểtránhsựkhónhọcxảyđếnvìtínhcáchtùtúngcủanhữngsựkíchđộngđó.

Đólàtấtcảnhữngđiềutôimuốnnóivớicácbạnvềsựphátsinhratriệuchứngbệnh thầnkinhnhưng tôi cầnnhấtmạnh rằng tôi chỉnóiđến sựphátminhracácbệnhbịámảnh, tuynhữngsựkiệncănbệnhnáo loạnthầnkinhgiữmộtđịavịquan trọngbậcnhất trongbệnhámảnhvới tư

cáchcủanhữngsựthànhlậpcótínhcáchphảnứng.Trongcácbệnhthầnkinhkhácđangđượcnghiêncứu,chúngtacũngthấycónhữngsựkhácbiệtgiốngynhưthếvàcókhicònsâuxahơn.

Trướckhi chấmdứt bài này tôimuốn cácbạnđểýđếnmột khía cạnhthíchthúnhấttrongđờisốngtưởngtượng.Cómộtconđườngngượctrởlạidẫn từ trí tưởng tượngngôngcuồngquayvềvới thực tếđó lànghệthuật.Ngườinghệsĩchínhlàmộtconngườitáinhậpnộitâmgầngiốngnhưngườibệnhthầnkinh.Bịthúcđẩybởinhữngkhuynhhướngvôcùngmạnhmẽ,ngườinghệsĩmuốnchiếmđoạtđượcdanhvọng,quyềnhành,củacải,vinhquangvà tìnhái.Nhưngnghệsĩkhôngcóphươngtiệnđểđạtmụctiêuđó.Vìthếnên,cũngnhưnhữngngườikhôngđượcthỏamãnkhác,nghệsĩquaymặtđiđểkhôngnhìnthựctếnữa, tậptrunghếtmọiquantâm,tìnhdụccủamìnhvàonhữngsựhammuốnmàtrítưởngtượngcủamìnhđã tạo ravàđiềuđócó thể làmchoanh tabịbệnh thầnkinhđược.Muốnkhỏiđiđếnchỗđócầncónhiềuđiềukiệnthuậnlợikhác:vàđã có biết bao nhiêu nghệ sĩ khổ sở vì bệnh thần kinh nên phải ngừnghoạtđộng.Cóthểlàbảnchấtnghệsĩdễđưađếnnhữngsựhoánchuyểnhơnvàyếuớthơntrongviệcdồnépcáckhuynhhướnggâybệnh.Vàđâulàlốimànhữngnghệsĩđãdùngđểthấylạiconđườngcủathựctế.Tôikhôngcầnnóichocácbạnbiếtnghệsĩkhôngphải lànhữngngườiduynhấtsốngmộtcuộcđờitưởngtượng.Phạmvicủatrítưởngtượngngôngcuồnglàconđườngtrungdungđượcmọingườitrongthếgiớiquímếnvàtất cả những người nào thiếu thốnmột cái gì thường (phàm nhân) chỉđược trí tưởng tượng ngông cuồng dành cho một khoái lạc giới hạn.Những sựdồn épkhông thươnghại tronghọbắt buộchọphải tạmhàilòngvớinhữnggiấcmơ trongkhi thứcmànhiềukhihọckhôngý thứcđược.Ngườinghệsĩthựcsựcóthểlàmhơnthế.Ôngtagánchonhữnggiấcmơtrongkhithứccủamìnhmộthìnhthứcmấyhếttínhcáchcánhânlàm cho người khác khó chịu và trở thành một nguồn hưởng thụ chongườikhác.Nghệsĩcũngbiếtlàmchosựvậtđẹplênđểchegiấunguồngốcđángnghi.Nghệsĩcòncóquyềnlựcbíẩnnhàonặncácvậtliệuđểtrở thành hình ảnh trung thành của trí tưởng tượng vô thức là cho trítưởngtượngnàygâyramộtnguồnkhoáilạcđủđểchegiấubảnhayhủybỏ,dùchỉlàtạmthờinhữngsựdồnép.Thựchiệnđượcnhữngđiềuđó,nghệsĩcóthểhiếnchongườikhácniềmanủitrongnguồnhưởngthụcủavô thức của chính họ: nghệ sĩ vì thế đượcmọi người cảm ơn và kínhphục,bằngcáchđóđãđạtđượcnhữngđiềutrướckiachỉcótrongtưởngtượngcủamìnhthôi:đólàdanhvọng,quyềnlựcvàtìnhái.

Tinhthầnbấtan

Trong những bài trước chúng ta đã giải quyết những vấn đề thực khókhăn.Bâygiờtôimuốnnóithẳngvớicácbạn.

Tôibiếtlàcácbạnbấtbình,vìđãtựchomìnhmộtquanniệmkháchẳnvềphântâmhọcnhậpmôn.Cácbạnchờđợitôiđưađếnchocácbạnnhữngthídụlấytrongcuộcsốngchứkhôngtrìnhbàymộtlýthuyết.Cácbạntựnhủlàkhitôinóichocácbạnnghecâuchuyện:ởtầngdướivàtầnglầumột, các bạn cũng đã biết được một vài điều về căn bệnh thần kinh,nhưngtiếcrằngtôiđãđưaramộtchuyệntưởngtượngthayvìmộtchuyệnlấytrongcuộcsốngthực.Haykhi tôinóichocácbạnnghevềhai triệuchứng, lần này có thực chứ không phải tưởng tượng cho các bạn xemchúngmấtđinhưthếnàobằngcáchnóirõliênquancủachúngvớingườibệnh,cácbạnđãhénhìnthấyýnghĩacủatriệuchứngvàhyvọngtôicứtiếp tục đường lối đómãi.Nhưng rồi tôi lại đưa ra trình bày những lýthuyết dài lê thêkhôngbaogiờđủ cả, luôn luônbị thêm thắt điềunàyđiềunọ, làmviệcvớinhữngkháiniệmmà tôichưahềnóichocácbạnnghebaogiờ,đi từ lối trìnhbàycó tínhcáchmô tả sangquanniệmdiđộng,rồiquanniệmkinhtế.Chắccácbạntựhỏikhôngbiếtcóphảitôidùngnhữngchữcùngmộtnghĩavàsởdĩcóthayđổitrongchữdùnglàvìmuốntránhnhắcđinhắclạimãinguyênlýkhoáilạc,nguyênlýthựctế,disảndi truyềndựphòng:vàđáng lẽphảiđưabạnđisâuvàomộtchủthuyếttôilạichỉđưaranhữngđiềucàngngàycácbạncàngthấyđixadầnkhỏitầmmắtcácbạn.

Tại sao tôi lại không bắt đầu công việc nhậpmôn về lý thuyết về cănbệnhthầnkinhbằngcáchtrìnhbàynhữngđiềumàchínhcácbạnđãbiếtvềnhữngbệnhđó,nhữngđiềumàcácbạnđãquantâmtừlâu.Tạisaotôilạikhôngbắtđầubằngcáchnóiđếnthựcchấtđặcbiệtcủanhữngngườitinh thầnbấtan,vềphảnứngkhôngthểnàohiểuđượccủahọ trongsựgiaothiệpvớingườikhácvàvớinhữngảnhhưởngbênngoài,vềsựcáukỉnhcủahọvàvềviệchọkhônghềbiếtloxavàthíchứnglàgì?Tạisaotôi lạikhôngđưacácbạn từsựhiểubiếtnhữnghình thứcgiảndịđượcquansáthàngngàyđếnsựhiểubiếtnhữngvấnđềdínhdángđếnsựpháttriểncựcđoanvàbíẩntrongtinhthầnbấtan.

Tôikhôngphủnhậnđiềuhợplýcủanhữnglờiđòihỏiđó.Tôikhônghề

cóảotưởngvềnghệthuậttrìnhbàycủatôiđếnnỗigánchocảnhữnglỗilầmcủamìnhmộtvẻgìduyêndáng.Đặcbiệt, tôicôngnhậnrằngtrìnhbàytheolốikháclốitôithườnglàmhẳncólợichocácbạnhơn,vàquảthựctôicũngcóýđó.Nhưngthựchiệnđượcnhữngđiềumìnhmuốndùlànhữngđiềuhợplýđâucóphảidễdàng.Trongcácvấnđềđưaranghiêncứucómột cái gì làmchomìnhkhông thể theođược conđườngmìnhmuốn lúcđầu.Ngaycảcôngviệcvônghĩa lýnhưviệcxếpđặtvật liệunhiềukhicũngkhôngtuỳthuộcýmuốncủatácgiả:cácvậtliệutựchúngxếphạnglấyvàchỉmãisauđóchúngtamớitựhỏitạisaonhữngvậtliệuđólạixếptheothứtựnàychứkhôngtheothứtựkhác?

Cóthểlàđầuđềcủacuốnsáchnày:phântâmhọcnhậpmôn,khôngphùhợpvớiphầnnóivềnhữngbệnhthầnkinh.Phântâmhọcnhậpmônchỉgiảiquyếtvấnđềnhữnghànhvisailạcvàgiấcmơthôi,cònlýthuyếtvềbệnh thần kinh chính là phân tâm học rồi còn nhập môn gì nữa. Tôikhôngtinrằngtrongmộtthờigianngắnnhưthếvàdướimộthìnhthứccôđọngnhư thế tôi đãhiến cho cácbạnnhữngđiềuhiểubiết đủdùngvềthuyếtbệnhthầnkinh.Tôichỉcóýchocácbạnbiếtmộtýniệmtoànthểvề ý nghĩa, và tầm quan trọng, sự hoạt động và sự thành lập các triệuchứngbệnhthầnkinhthôi.Đóchínhlàđiềumàphântâmhọccóthểdạychúng ta.Có rấtnhiềuđiềucầnnóivề tìnhdụcvàsựphát triểncủanócũngnhưvềsựpháttriểncủacáitôi.Cònvềnhữngđiềucầnbiếttrướctiênvềkỹthuậtlàmviệcvànhữngkháiniệmvềvôthứcvàdồnnénthìcácbạnđãđượcbiếtngaytừbuổiđầucủanhữngbàihọcnàyrồi.Trongmộtbàisau,cácbạnsẽthấycôngviệcnghiêncứucủaphântâmhọctiếnđếnđâurồikhitôitrởlạivớivấnđề.Tôikhônggiấugiếmcácbạnrằngtấtcảnhữngdiễndịchcủachúngtađềutậptrungvàomộtloạibệnhthầnkinh;bệnhthầnkinhhoánchuyển.Ngaycảkhinghiêncứusựthànhlậptriệu chứng tôi chỉ nói đếnbệnhnáo loạn thầnkinh.Cho rằng cácbạnchưa tiếp thu được một điều hiểu biết gì vững chắc, không nhớ đượcnhữngchi tiết chăngnữa thì ít nhất cácbạn cũngcómộtkhái niệmvềphương tiệnhoạtđộngcủamônphân tâmhọcvànhữngkếtquảđãđạtđược.

Tôinghĩrằngcácbạnmuốntôibắtđầubằngviệctrìnhbàyvềbệnhthầnkinhbằngcáchmôtảtháiđộcủanhữngngườitinhthầnbấtanvềcáchhọđaukhổvìbệnhthầnkinhvàchínhhọcholàkhôngbịvàkhôngthấykhóchịu.Đóchính làvấnđề thúvịgiúpcho tahọchỏiđượcnhiều,khôngkhónghiêncứunhưngnếubắtđầubằngvấnđềđóthìkểcũnghơinguyhiểm.Bắtđầubằngnhữngbệnhthầnkinhtầmthường,quenthuộc,chúng

tasẽkhôngtìmrađượcnhữngđiềukiệnkhôngbiết.Phủnhậntầmquantrọngcủa tìnhdục,bị ảnhhưởngbởiđường lốimànhữngbệnhnàyđãdùngđểtrìnhdiệntrướccáitôicủangườitinhthầnbấtan.Tấtnhiêncáitôinàycònlâumớitrởthànhmộtvịthẩmphánvôtưvàchắcchắn.Trongkhicáitôicóquyềnphủnhậnvôthứcvàdồnépnó,làmsaochúngtacóthểchờđợicái tôicóthểphánđoáncôngbìnhvềvôthứcđược?Trongcácđốitượngbịdồnép,chúngtaphảinóitrướctiênđếnnhữngsựđòihỏikhôngđượctánthànhcủatìnhdục;điềunàycónghĩarằngnếudựatheolốicáitôiquanniệmvềnhữngsựđòihỏinàychúngtakhôngbaogiờbiếtđượcđộlớnvàtầmquantrọngcủachúng.Kểtừkhichúngtathấyxuấthiệnquanđiểmcủasựdồnép,chúngtađượcbáotrướclàkhôngthểdùngmộttronghaiđốithủtrongcuộcxungđộtđểlàmquantoà,nhấtlàđốithủxưanayvẫngiữphầnthắng.Chúngtabiếtrằngtấtcảđiềucáitôinóichochúngtangheđềuchỉcómụcđíchđưachúngtavàoconđườngsailầm.Ngườitacóthểtrôngcậyvàocáitôiđượcnếungườitabiếtnótíchcựctrongcáchphátbiểucủanó,biếtrằngchínhnóđãphátsinhvàmuốnphátsinhracáctriệuchứng.Nhưngtrongnhiềutrườnghợpcáitôicóvẻtiêucựcvàchínhtháiđộtiêucựclàđiềumànótìmcáchgiấugiếmvàtrìnhbàydướimộthìnhthứckhôngphảicủanó.Vảlạicáitôikhôngdámlàmcuộcthínghiệmđóvàbịbắtbuộcphảicôngnhậnrằngtrongtriệuchứngcủabệnhbịámảnh,nóphảichốngđốilạimộtcáchrấtkhónhọcđốivớinhữngsứcmạnhngoạilai.

Nhữngngườinàokhôngchịunghelờicảnhbáochonhữngđiềuchỉdẫnsai lầmcủacái tôi lànhữngđiềucó thựcsẽ thích thúghê lắmvà tránhkhỏinhữngchướngngạivậtchốnglạisựgiảithíchcủaphântâmhọcvàvôthức,vềtìnhdụcvàtínhcáchtiêucựccủacáitôi.NhưngngườiđócóthểcùngvớiAlfredAdlerkhẳngđịnhrằngchính“tínhcáchtinhthầnbấtan”mớilànguyênnhângâyrabệnhthầnkinh,chứkhôngphảilàhậuquảcủabênhnày,nhưnghọ sẽkhông thểcắtnghĩabất cứmộtchi tiếtnàotrongviệcthànhlậptriệuchứngvàbấtcứmộtgiấcmơnàodùvônghĩalýnhất.

Cácbạnsẽhỏi:“Vậychúng takhông thểnàoquan tâmđếnphầnđónggópcủacáitôitrongbệnhthầnkinhbấtanvàtrongsựthànhlậpcáctriệuchứngmàkhôngbỏquamộtcáchquálộliễunhữngyếutốmàdophântâmhọctìmrasao?.Tôitrảlời:“Việcđócóthểlàmđượcvàchắcchắnsẽlàm một ngày nào đó nhưng theo chiều hướng của phân tâm học thìchúngtacóthểbiếttrướclúcnàolàmviệcđóđược:Chúngtacóthểbiếttrướclúcnàophântâmhọcsẽphảinghiêncứuvấnđềđó.Cónhữngbệnh

thầnkinh trongđócái tôiphátbiểuvớimột cườngđộmạnhhơn trongnhữngbệnhchúngtađãthamgiakhảocứutừtrướctớinay:đólàbệnh“Narcissime” (chứng bệnh của những ngườimê chínhmình). Sự phântíchchứngbệnhnàysẽgiúpchochúngtahiểuđượcmộtcáchvô tưvàchắcchắnphầnđónggópcủacáitôitrongcácbệnhthầnkinh.

Nhưngcómộttháiđộcủacáitôiđốivớibệnhthầnkinhcủachínhmìnhđángđượcchútrọngđếnđộđánglẽphảiđượckhảosátngaytừđầu.Tháiđộnàycóvẻnhưkhôngvắngmặttrongbấtcứtrườnghợpnào,nhưngnổilênđặcbiệttrongmộtchứngbệnhmàchúngtachưabiết:đólàbệnhthầnkinhdovếtthương.Cácbạnnênbiếtrằng,trongsựhoạtđộngcủatấtcảcácbệnhthầnkinhbaogiờchúngtacũngchỉthấysựxuấthiệncóchừngấyyếu tốvới sựkhácbiệt làyếu tốnày trởnênquan trọnghơnyếu tốkháctrongbệnhnàyhaybệnhkhácynhưdiễnviêntrongmộtgánhhát:tài tửnàongoàinhữngvaivẫnđóngxưanay–vai anhhùng,gian tặc,quân sự,v.v. cònđóngnhữngvai tròkhácnữa.Khôngởđâu trí tưởngtượngngôngcuồngbiếnthànhtriệuchứnglạixuấthiệnrõrànghơntrongbệnhnáoloạnthầnkinh; trái lại trongbệnhámảnhthìnhữngsựchốngđối hay phản ứng lại đứng hàng đầu; ngoài ra điềumà trong giấcmơchúngtagọi làcôngtrìnhxâydựngphụ, lạigiữđịavịquantrọnghàngđầutrongbệnhvọngcuồng,vớitínhcáchsailầm.

Vìthếnêntrongbệnhthầnkinhvìvếtthương,nhấtlànhữngvếtthươngdochiếntranhgâyrachúngtathìthấymộtlýdothúcđẩycótínhcáchcánhân,íchkỷ,vụlợi,tựbảovệ,tựnókhônggâynổibệnh,nhưngsẽlàmcho bệnh phát triểnmạnh và tồn tại mãimột khi bệnh đã phát ra rồi.Chínhlýdonàychechởchocáitôichốnglạinhữnghiểmnguymànhữngsự đe dọa phát hiện chính là nguyên nhân gây bệnh sẽ làm cho bệnhkhông thể khỏi được một khi người bệnh không được bảo đảm rằngnhữngsựhiểmnguyđókhôngtáixuấthaykhingườibệnhkhôngđượcđềnbùvìđãmắcbệnh.

Nhưngtrongnhữngtrườnghợptươngtựkhác,cáitôiquantâmnhưnhauđếnlúcbắtđầucũngnhưsựtồntạicủacácbệnhthầnkinh.Chúngtađãbiếtlàcáitôicũngđónggópphầnmìnhvàoviệcthànhlậptriệuchứng,bởi vì chính triệu chứng này cũng biến cho khuynh hướng của cái tôiđang tìm cách dồn épmột sự thoảmãn nào đó.Vả lại cách giải quyếtcuộcxungđộtbằngsựthànhlậptriệuchứngchínhlàcáchgiảiquyếttiệnlợi nhất và hợpvới nguyên lý khoái lạc nhất; không ai phủ nhận đượcrằngcáchđóđãkhiếnchocáitôikhỏiphảilàmbêntrongmộtcôngviệc

khókhănvànặngnhọc.Cónhữngtrườnghợpchínhôngbácsĩcũngphảicôngnhậnrằngbệnhthầnkinhchínhlàcáchgiảiquyếtcuộcxungđộtvôhạinhất,cólợinhấtvềphươngdiệnxãhội.Cácbạnđừngngạcnhiênkhithấychínhôngbácsĩlạiđứngvềphecănbệnhmàôngtaphảichữachạy.Ôngtakhôngmuốnthuhẹpvaitròcủamìnhnhưmộtkẻcuồngtíntrongviệcbảovệsứckhoẻ,ôngtabiếtrằngởđờicòncónhữngsựkhổsởkhácngoàinhữngsựkhổsởdobệnhthầnkinhgâynên,cònnhiềusựđaukhổthựcsựvàkhóchữahơn;rằngnhiềukhivìcầnthiếtmộtconngườiphảihisinhsứckhoẻcủamìnhvìchỉcósựhisinhnàymớitránhchonhữngngườikháckhỏibịmộtsựđaukhổtolớn,ghêgớm.Bởivậyngườitacóthểnóirằng,mộtngườibệnhmuốntránhcuộcxungđộtkhôngcòncáchnào hơn là núp ngay trong căn bệnh củamình, thì người ta cũng phảicôngnhậnrằngtrongmộtvàitrườnghợpsựtrốntránhđócóthểtựbàochữađượcvàôngbácsĩsaukhihiểurõtìnhthếchỉcòncáchrútluicótrậttựkhôngnóinănggìvớitấtcảmọiđiềugượngnhẹcóthể.

Nhưngchúngtahãybỏramộtbênnhữngtrườnghợpđặcbiệtđó.Trongnhữngtrườnghợpthường,việctrốntránhtrongcănbệnhcủamìnhhiếnchocáitôimộtđiềulợicótínhcáchnộitâmvàbệnhhoạn,rồitrongmộtvàitrạngtháilạicóthêmmộtđiềulợibênngoàimàgiátrịthựcsựthayđổitừtrườnghợpnàysangtrườnghợpkhác.Chúngtahãylấymộtvídụhayxảyranhấttrongloạtnày.Mộtngườivợbịchồngđốixửtàntệ,khaitháckhôngthươnghạicóthểtrốnlánhvàotrongcănbệnhcủamình,khiđượchướngvềđódochínhtínhtìnhcủamình,khivìquáhènnháthayquálươngthiệnnênkhôngdámngaodubímậtvớingườiđànôngkhác.Khikhôngđủsứcmạnhchốnglạinhữngquy–ước–xã-hộiđểcóthểxa chồng, khi không cóýđịnhgượngnhẹđối vớimìnhbằng cách tìmmộtngườichồngkhácvà trênhếtkhichínhbảnnăngcủamìnhvẫndumìnhvềphíangườichồngđộcácđó.Bệnhcủangườiđótrở thànhmộtkhígiớitrongcôngviệcchốngđốilạingườichồngmàsứcmạnhđãlàmbàtangãquỵ,mộtkhígiớimàbàtacóthểdùngđểtựbảovệvàbáothù.Ngườiđócóthểphànnànvềbệnhtậtcủamìnhkhikhôngthểphànnànvềhônnhâncủamình.Tìmđượcởôngbácsĩmộtngườivềphemình,bàta bắt buộc người chồng lúc thường không chịu nhường nhịn gì phảigượng nhẹ đối với mình, chi tiêu chomình, cho phépmình vắng nhàthoátkhỏitrongmộtvàigiờsựchènépcủangườichồng.Trongtrườnghợpsựlợiíchbênngoàihaytìnhcờmàbệnhhiếnchocáitôitrởnêntolớnđếnnổikhôngthểđượcthaythếbằngmộtlợiíchgìcóthựchơnthìsựchữachạycóthểkhôngđưađếnkếtquả.

Cácbạnsẽcãilạirằngđiềutôikểchocácbạnnghevềnhữngđiềulợiích

dobệnhtậtcungcấpchỉlàmộtlýlẽđưarađểbênhvựcquanniệmmàtôiđãgạtbỏ,vàtheoquanniệmđó,thìchínhcáitôimuốntạorabệnhthầnkinh. Nhưng các bạn hãy yên tâm. Những sự kiện đó chứng tỏ rằngnhữngcáitôicũngthấythoảimáitrongcănbệnhvàchínhvìkhôngthểngăncảnbệnhphátsinhđượcnêncáitôiđịnhlợidụngcănbệnhtriếtđểtrong trường hợp căn bệnhmuốn có sự lợi dụng nó. Khi căn bệnh cónhữnglợiíchđóthìcáitôicũnglợidụngchúngdễdàngnhưngcómấykhilạicónhữnglợiíchđó.Ngườitanhậnthấyrằngkhihoàmìnhvàovớibệnh,cáitôiđãlàmmộtcôngviệcbấtlợi.Nóphảitrảmộtgiárấtđắtchosựgiảmbớtcườngđộcủasựxungđộtvànhữngcảmgiácđauđớnđiliềnvới các triệu chứng,nếukhông thể tươngđươngvớinhững sựdaydứtcủasựxungđộtmànóthaythếkhôngphảivìthếmàkhônglàmchobệnhtăng lên.Cái tôi rấtmuốngạtbỏnhữngcáigìkhóchịu trongcác triệuchứngmàkhôngphảibỏnhữngđiềulợithulượmđượctrongbệnhnhưngbấtlực,cáitôithựcrakhôngtíchcựcnhưnótưởngtượng.

Saunàykhitrởthànhbácsĩchữabệnhchohọ,cácbạnsẽnhậnthấyrằngkhông phải những người bệnh phàn nàn nhiều nhất về bệnh của họ lànhững ngườimuốn dược chữa chạy và ít chống đối nhất. Trái lại nữa.Nhưngcácbạnsẽhiểu rằng tất cảnhữngđiều lợi thu lượmđược trongtrạng tháibệnhhoạnsẽ làmtăngcườngđộchốngđốicủasựdồnépvàlàmkhókhănthêmnhiềuchoviệcchữachạy.Ngoàiđiềulợidotrạngtháibệnh hoạn gây nên, một trạng thái xuất hiện cùng những triệu chứng,chúng ta cần thêmmộtđiều lợinữachỉxuấthiện sauđó thôi.Mộtkhimộttổchứctinhthầnnhưbệnhthầnkinhtồntạiđượctrongmộtthờigianthìchẳngbaolâunósẽtrởthànhmộtthựcthểđộclập,tựphátsinhramộtbản năng tự vệ, thoả hiệp với các tổ chức tinh thần khác, ngay cả vớinhững tổ chức đối nghịch vớimình và rất ít khi lại không chứng tỏ làmìnhcũnggiúpíchđượcvàdođóđượcdànhchomộtnhiệmvụmớiphụthuộccómụcđích làmchocuộcsốngcủabệnhhoạnkéodàivà tồn tạimãi.Chúng ta lấy thí dụ trongbệnh lý,một trườnghợpxảy ra thườngngày.Cómộtngườithợđanglàmviệcđểsống,độtnhiênbịtậtnguyềnsaumột tainạnnghềnghiệpvàkhông làmviệcđượcnữa.Anh tađượccấp một món tiền cấp dưỡng hàng tháng, và cũng lợi dụng luôn tậtnguyền củamìnhđể đi ăn xin.Tình trạnghiện thời của anh ta trở nênnghiêmtrọnghơndosựkiệnđầutiênđãlàmđờianhtanvỡ.Nếucócáchnàobỏđượctậtnguyềncủaanhtađi,cácbạnsẽcấtluôncủaanhtamộtphươngtiệnkiếmănbởivìchúngtasẽtựhỏianhcònđủsứclàmviệclạihaykhông.Điềumàbệnhthầnkinhcoinhưmộtđiềulợiphụthuộcthulượmđượcdotìnhtrạngbệnhhoạncóthểcoinhưmộtđiềulợithêmvàođiềulợiđầutiên.

Tôicầnchocácbạnbiếtrằngdùkhôngđánhgiáquáthấptầmquantrọngthựctếcủađiềulợidotrạngtháibệnhhoạngâynênchúngtakhôngnênloámắt vì sự kiện đó về phươngdiện lý thuyết.Ngoài nhữngngoại lệđượccôngnhậntrongphầntrên,điềulợinàylàmchochúngtanghĩđếnsựthôngminhcủaloàivậtnóitrongcuốnFliegendelatter.MộtngườiẢRậpcưỡimột con lạcđàđi trongkhenúi.Đếnmột chỗ rẽ anh ta thấytrướcmắtmộtconsưtửsắpnhảylênvồmình.Khôngcólối thoátnào:mộtbên lànúicaovàdốc,mộtbên làvực thẳm,khôngrút luivàcũngkhôngcócáchnàotrốnthoát.NgườiẢRậptưởngmìnhsắpchết,nhưngconlạcđàlạikhôngnghĩthế,nónhảyvộixuốngvựcsâulàmchoconsưtử trơ khấc. Sự giúp đỡmà bệnh thần kinh dành cho người bệnh cũnggiốngnhưviệclạcđànhảyxuốngvực.Vìthếchonêngiảiphápthànhlậptriệuchứngđểgiảiquyếtcuộcxungđộtchỉ làmộtcuộcdiễnbiếnmáymócvìngườibệnhtỏrakhôngđủkhảnăngđáplạisựđòihỏicủacuộcsốngvàkhông chịudùngnhững sứcmạnh caonhất và to lớnnhất củamình.Nếuđượcquyềnchọncó lẽngười tasẽchọnsự thấtbạivẻvangsaumộtcuộcgiápchiếnlácàvớiđịnhmệnh.

Tôiphảichocácbạnrõnhữnglýdokhácđãkhiếnchotôikhôngthểbắtđầubàihọcvềbệnh thầnkinhbằngcáchnóiđếnbệnh tinh thầnbấtanchungchomọingườitrước.Cóbạnchorằngtôiphảilàmthếvìnếulàmkháctôisẽgặpnhiềukhókhănkhimuốnchứngminhrằngtìnhdụcchínhlàcănbệnhchínhyếucủabệnhthầnkinh.Cácbạnlầm,trongnhữngbệnhthầnkinhhoànchuyển,muốnđạttớiquanniệmđóchúngtaphảibắtđầubằngcáchgiảithíchthoảđángcáctriệuchứng.Trongcáchìnhthứcthôngthườngcủabệnhthầnkinhgọilàhiệntại,vaitrògâybệnhcủacuộcsốngtìnhdục làmột sựkiệnhiểnnhiên, rấtdễnhận thấy.Cáchđâyhơnhaimươinăm,mộthôm,saukhi tựhỏi tạisaotrongkhinghiêncứunhữngngườitinhthầnbấtan,ngườitalạikhôngđểýgìđếnđờisốngtìnhdụccủahọ,tôivấpphảisựkiệnnày.Lúcđótôiđànhphảihysinhcảmtìnhcủathânchủđểnghiêncứurõrànghơn,nhưngcũngphảimấtbaonhiêucông trìnhmới nhận ra rằng đời sống tình dục bình thường không gâybệnhthầnkinh(tôimuốnnóibệnhthầnkinhhiệnnay).Tấtnhiênđềluậnnàycoirẻnhữngsựcábiệt,giữaconngườicómộtcáibấtđịnhthườngđiliềnvớihaichữ“bìnhthường”,nhưngvềphươngdiệnchiềuhướngnóichungthìchotớingàynaynóvẫngiữnguyêngiátrị.Ngaytừdạođótôiđãấnđịnhđượcliênquanđặcbiệtgiữamộtvàihìnhthứccủasựtinhthầnbấtanvàmộtvàisựrốiloạntrongđờisốngtìnhdục,vàtôitinchắcrằngnếutôicónhữngvậtliệuvàthânchủgiốngnhưngàyxưathìcólẽngàynaytôicũngđiđếnkếtluậntươngtự.Tôicódịpnhậnthấyrằngkhimột

ngườidùngmộtlốithoảmãntìnhdụckhôngđầyđủ,nhưthủdâmchẳnghạn,sẽmắcmộtchứngbệnhthầnkinhhiệntạivàchứngbệnhnàysẽđổisangmộthìnhthứckháckhingườinàydùngmột lối thoảmãnkháclốibìnhthường.Dođókhithấycóthayđổitrongngườibệnhlàtôiđoánrangayngườiđóđãthayđổiphươngtiệnthoảmãn.Tôivốncóthóiquenlàkhông chịu bỏ rơi những điều dự đoán và nghi ngờ trước khi làm chongườibệnhphảibỏtháiđộkhôngthànhthực,bắthọphảithúnhậnnhữngđiềuhọlàm.Vìthếcónhiềungườibệnhthíchthayđổibácsĩhơnlàthúnhậnnhữngđiềubíẩnvềđờisốngtìnhdục.

Tôikhôngphảilàkhôngnhậnthấyrằngkhôngphảibấtcứbệnhthầnkinhnàocũngbắtnguồnởđờisốngtìnhdục.Cónguồntrựctiếpởmộtsựrốiloạnvềtìnhdục,nhưngcũngcóbệnhchỉphátsinhsaukhimấtmóntiềnquantrọnghaysaukhibịmộtbệnhnặngnàotrongcơthể.Mãisaunàychúngtamớicắtnghĩađượcsựviệcnàykhibắtđầunhậnthấyliênquanhỗtươnggiữacáitôivàkhátdục,rồikhicóđượcnhiềubằngchứnghơnvềsựliênquannàythìđiềucắtnghĩatrêncàngcógiátrịhơn.Mộtngườichỉbịbệnh thầnkinhkhicái tôicủaanh takhông thểchếngựđượcsựkhátdụcbằngcáchnàyhaycáchkhác.Cáitôicàngkhoẻbaonhiêucàngdễchếngựkhátdụcbấynhiêu.Mỗikhicáitôibịyếuđi,bấtcứvìlẽgì,thìlậptứckhátdụcmạnhlêntheovàmởđườngchobệnhthầnkinhpháttriển. Giữa cái tôi và khát dục còn có nhiều liên quan mật thiết nữa,nhưng chúng ta không nói đến vì không liên quan gì đến vấn đề củachúngtahiệnnay.Điềucầnthiếtvàcóýnghĩalàtrongmọitrườnghợp,dùbệnhpháthiệnracáchnàomặclòng,nhưngtriệuchứngbaogiờcũngdokhátdụccungcấp,dođókhátdụcphảitiêuphínhiềusinhlựctrongtrườnghợpnày.

Bâygiờtôiphảiyêucầucácbạnchúýđếnsựkhácbiệtcơbảngiữabệnhthầnkinhhiệntạivàbệnhthầnkinhtâmlý,từtrướctớinaychúngtachỉmớiđểýđếnloạitrên,bệnhthầnkinhhoánchuyểnthôi.Trongkhicảhaitrườnghợpcáctriệuchứngđềubắtnguồnởkhátdục.Cảhaiđềucósựtiêuphíkhácthườngvềsinhlựccủakhátdụcvàtrongcảhaitrườnghợpđềucósựthoảmãnđượcthaythế.Nhưngnhữngtriệuchứngtrongbệnhthầnkinhhiệntạinhư:nhứcđầu,choángváng,cảmgiácđauđớn,mộtcơquannàođóbịkíchđộng,một cơnăngnàođóbịyếuđihay thôihoạtđộng,v.v.đềukhôngcómộtýnghĩatinhthầnnào.Nhữngtriệuchứngđócótínhcáchthânthể,khôngnhữngtrongcácpháthiện(nhưtrongbệnhnáo loạn thần kinh chẳng hạn) cũng như trong quá trình phát hiệnmàkhôngcósựthamdựcủamộtdiễnbiếntinhthầnnào.Trongtìnhtrạngđó

chúnglàmsaocóthểtươngứngvớisựhoạtđộngcủasựkhátdụctrongkhi sựkhátdục chính làmộtđộng lực tinh thần.Câu trả lời không thểgiảndịhơn.Cácbạnchophéptôinhắclạimộttrongnhữnglờichỉtríchmônphântâmhọc.Dạođóngườitanóirằngmônphântâmhọcmàmuốnấnđịnhmộtlýthuyếttâmlýthuầntuývềbệnhthầnkinhthìmấtthìgiờvôíchvìlýthuyếttâmlýkhôngthểnàohiểuđượcmộtcănbệnh.Nhưngkhiđưalýlẽđórangườitaquênmấtrằngcơnăngtìnhdụckhôngphảichỉcótínhchấtthuầntuýtinhthầncũngnhưcơthể.Nếuchúngtanhậnratrongcáctriệuchứngcủabệnhthầnkinhtâmlýnhữngsựpháthiệntinhthầncủacácsựrốiloạnvềtìnhdục,chúngtakhôngngạcnhiênkhithấynhữngkếtquảtrựctiếpvềcơthểcủachúngtrongbệnhthầnkinhhiệntại.

Khoachuẩnbệnhchochúngtamộtchỉdẫnquýbáuvềcáchquanniệmbệnh thầnkinhhiện tại.Trongviệcphát hiện triệu chứngvà trong ảnhhưởngcủachúngtớicáccơnăngvàhoạtđộngkháccủacơthể,bệnhthầnkinhhiện tại rấtgiốngvới trạng tháibệnhhoạndocácchấtđộc từbênngoài vào gây nên hay do sự đột nhiên thiếu các chất đó trong cơ thể,nghĩalàdosựnhiễmđộccũngnhưdosựvắngmặtcủacácchấtđộc.Sựgiống nhau càngmật thiết hơn nữa khi chất độc không phải do từ bênngoàiđưavàomàdosựxuấthiệnngaytrongcơthể,vídụnhưtrongbệnhBasedow.Theoýtôisựgiốngnhauđóđưađếnkếtluậnlàbệnhthầnkinhbắtnguồnởnhữngsựrối loạn trongviệc thayđổicácphân tử tìnhdụctrongcơthể,hoặcvìnhữngphântửnàyphátraquánhiềuchấtđộckhiếnchongườibệnhkhôngchịunổi,hoặcvìmộtvàiđiềukiệnbêntronghaytinh thần làm rối loạn sự hoạt động của các phân tử này.Quần chúngkhônngoanphátbiểuýkiếnvềtínhchấtcủanhucầutìnhdụcchorằngáitìnhlàsựsaysưadomộtvàithứđồuốnghaynướcngảigâyra.Trongkhiđónhữngchữnhư“thayđổiphântửtìnhdục”đốivớichúngtakhôngcónghĩagìrõrệt,chúngtanóirằngcóhaichấtmàmộtlàchất“đực”vàmộtlàchất“cái”hoặcnóirằngchỉcómộtchấtđộctìnhdụclànguyênnhâncủamọisựkíchđộngkhátdục.Toàlâuđài lý thuyếtcủaphântâmhọcmà chúng ta sáng tạo ra thực ra chỉ làmột thượng tầng kiến thiếtmàchúngtaphảiđặttrênmộthạtầngcơsởlấytrongcơthể.Nhưngđiềuđóchúngtachưalàmđược.

Điềubiểuthịchophântâmhọc,vềphươngdiệnkhoahọc,khôngphảilàvậtchấtmàkhoanàynghiêncứu,chínhlàkỹthuậtđemdùng.Ngườitacóthểđemápdụngnóvàolịchsửvănminh,khoahọctôngiáovàthầnthoạihọccũngnhư lý thuyếtbệnh thầnkinh.Mục tiêuvà sựđónggópduy nhất của nó là sự khám phá ra vô thức trong đời sống tinh thần.

Nhữngvấnđềliênquanđếnbệnhthầnkinhhiệntạivớitriệuchứngbắtnguồnởnhữngvếtthươnglàmđộctrựctiếp,khôngthuộcphạmviphântâm học.Môn này vì không thể cung cấp đượcmột điều gì về vấn đềđànhphảitrôngmongvàocáccôngtrìnhnghiêncứucủakhoasinhlýyhọc.Nếu tôi đã hứa với các bạn là sẽ có những bài học về “thần kinhbệnhhọcnhậpmôn”đánglẽtôiphảibắtđầubằngnhữnghìnhthứcgiảndịnhấtcủabệnh thầnkinhhiện tại, rồimớinóiđến thầnkinhphức tạphơnhậuquảcủanhữngsựrối loạn trongkhátdục,vànhư thếcóvẻ tựnhiênhơn.Đốivớibệnhthầnkinhhiệntạiđánglẽtôiphảitrìnhbàytấtcảnhữnggìhọctậpđượctừmọiphíahaytấtcảnhữngđiềuchúngtatưởnglàmìnhbiết,vàmộtkhiđếnbệnhthầnkinhtâmlý,đánglẽtôiphảinóivềphân tâmhọcnhưmộtphương tiệnkỹ thuậtphụ thuộcquan trọngnhấttrongtấtcảnhữngphươngtiệncótrongtaychúngtađểhiểurõcáctrạngtháiđó.Nhưng tôi chỉmuốnhiếncácbạnnhữngbàihọcvề“phân tâmhọcnhậpmôn”tôimuốnchocácbạncómộtýniệmvềphântâmhọchơnlàbệnhthầnkinhvàđiềunàykhôngbắtbuộctôiphảibắtđầubằngbệnhthầnkinhhiện tại,mộtđề tàivô tíchsựđốivớiphân tâmhọc.Tôichorằng chọn lựanhư thế có lợi cho cácbạnhơnvì phân tâmhọc làmônđángchomọingườicóhọcthứcquantâmđếnvìnhữngtiềnđềsâuxavàliên quanmuônmặt của nó. Còn thuyết về bệnh thần kinh chỉ làmộtchươngcủaykhoagiốngnhưcácchươngkhác.

Vậymàcácbạncóquyềnchờđợichúngtaquantâmmộtphầnnàođếnnhữngbệnhthầnkinhhiệntại.Chúngtabắtbuộcphảiquantâmđếnvìnhữngliênquanchặtchẽcủabệnhnàyvớibệnhthầnkinhtâmlý.Vìthếnêntôichocácbạnbiếtlàchúngtaphânbiệtbahìnhthứcthuầntuýcủabệnhthầnkinhhiệntại:thầnkinhsuynhược,losợvàuuất.Sựphânchianày không phải là không bị chỉ trích.Danh từ thì ai cũng biết rồi. Cónhữngbácsĩnhấtđịnhphảnđốimọisựphânloạitrongthếgiớihỗnloạncủabệnhthầnkinh,mọisựđồngnhấthoátrongviệcchuẩnbệnh, trongmọi cá nhân bệnh hoạn, không công nhận cả sự phân chia thành bệnhthầnkinhhiệnđạivà tâm lý.Tôicho rằngcácvịbác sĩnàyđiquáxa,không theoconđườngdẫn tớimọi tiếnbộkhoahọc.Cókhibệnh thầnkinhxuấthiệndướihìnhthứcthuầntuý,nhưngthườngchúngliênkếtvớimộtvàihìnhthứckháchayvớimộtbệnhthầnkinhtâmlý.Nhưngkhôngphảivì thếmàchúng tacó thểkhôngchấpnhậnsựphânchianói trên.Các bạn hãy nghĩ đến sự khác biệt giữa các quặng và các sắc đá dokhoángvậtđặtra.Nhữngquặngthườngxuấthiệndướihìnhthứccánhâncólẽvìchúngdocáctinhthểhợpthànhvàtinhthểnàocũngtáchriêngramộtchỗkhôngliêncangìđếntinhthểbêncạnh.Đátảngdocáckhoángchấthợpthành,chấtkhoángnàyliênkếtvớinhautheomộthìnhthứcnào

đólệthuộcvàocácđiềukiệnriêngcủasựcấutạo.Chúngtabiếtquáítvềkhởiđiểmcũngnhưvềquátrìnhpháttriểncủabệnhthầnkinhđểcóthểthiếtlậpmộtlýthuyếttươngtựvớilýthuyếtvềđátảng.Nhưngchúngtanghĩđúngkhichorằngbệnhthầnkinhcũngdonhữngthựcthểđộclậphọplạichẳngkhácgìtinhthểtrongquặng.

Giữanhững triệu chứng củabênh tinh thầnhiệnđại vàbệnh thầnkinhtâmlýcómộtliênquanrấthaygiúpchochúngtahiểuđượcsựthànhlậpcủa các triệu chứng trongbệnh thầnkinh tâm lý: triệu chứng củabênhthầnkinhhiệnđạicóthểcoinhưhạtnhânvàgiaiđoạnđầutiêncủabênhthầnkinhtâmlý.Liênquannàycũngcógiữabệnhsuynhượcthầnkinhvàbệnh thầnkinhhoánchuyển,giữabệnh losợvàbệnhnáo loạn thầnkinhdosựlosợgâyra,giữabệnhuuấtvàbệnhloạnthầnkinhtrẻcon.Chúngtalấythídụgiữabệnhđauđầuvàchứngđauhôngtrongbệnhnáoloạn thầnkinh.Phân tíchcho thấy rằngbằngsựcôđọngvàdichuyển,nhữngsựđauđớnnàydượcdùngnhưsựthoảmãnthaythếcủamộtsựkích động khát dục. Chúng ta không chủ trương rằngmọi triệu chứngloạnthầnkinhnàođềucómộthạtnhânnhưthế;dùtrườnghợpnàyđặcbiệtxẩy ra luôn luôn, thườngđượcbệnhnáo loạn thầnkinh, trongviệcthành lập triệuchứng, thíchdùngmọi ảnhhưởng,dùcó tínhcáchbìnhthườnghaybệnhhoạnmàsựkíchđộngkhátdụccóthểcóđượctrêncơthể.Chúnggiữvaitròcủanhữnghạtcátbaotrùmtrênvỏxàcừcủacácconốc.Bệnhthầnkinhtâmlýcũngdùngnhữngdấuhiệutạmthờicủasựkíchđộngtìnhdục, thườngđicùngvớisựgiaohợpnhưnhữngvật liệutiệnlợinhất,thíchhợpnhấtthànhlậptriệuchứng.

Một sự diễn tiến cùng loại cũng cómột điểm đáng quan tâm đặc biệttrongviệcchuẩnbệnhvàchữabệnh.Cónhữngngườituykhôngmắcmộtbệnh thầnkinhnàorõ ràngcảnhưngđộtnhiênmắcbệnhnàychỉvìcómộtsự thayđổibệnhhoạnnàophát ra trongcơ thể,vídụnhưmộtvếtthươnghaymộtvếtbỏng, làmchocôngviệchoàn thành triệuchứngbịthứctỉnhlàmchotriệuchứngdothựctếcungcấptrởthànhđạidiệncủamọitrítưởngtượngngôngcuồngvôthứcchỉchờbấtcứmộtcơhộinàođểxuấthiện.Trongtrườnghợpnàybácsĩchữachạytheolốinàyhaylốikhác:hoặctìmcáchhuỷbỏcănbảncơthểmàkhôngđểýgìđếntoàlâuđàibệnhthầnkinhđanghoànhhành,hoặctìmcáchchữabệnhthầnkinhvừatìnhcờxuấthiệnmàkhôngđểýgìđếnnguyênnhândocơthểđãgâyrabệnhđó.Chỉcầnnhìnvàokếtquảthulượmđượclàngườitathấyngayphương pháp nào hiệu nghiệmnhưngmuốn cómột quy tắc chung chonhữngsựviệcđóquảthựclàkhó.

Sựlosợphậpphồng

Nhữngđiều tôi trìnhbày trongphần trênvề tinh thầnbấtanchungchomọingườicóthểlàmchobàitrìnhbàytrởthànhkhôngđầyđủ.Tôibiếtthếvàđiềulàmbạnngạcnhiênhẳnlàviệctạisaotôikhôngnóimộtcâunàovềvấnđềlosợphậpphồngcảtrongkhinóchínhlàmộttriệuchứngmàmọingườitinhthầnbấtanđềuphànnàncả,cóngườicòncholàchínhsựlosợđãlàmchohọđaukhổghêgớmnhất,cóngườichorằngchínhnỗilosợđãđạttớimộtcườngđộghêgớmnhấtthúcđẩyhọlàmnhữnghànhvivôlýnhất.Tôikhônghềcóýmuốntrốntránhvấnđề,tráilạitôilạimuốnđemmổxẻvấnđềtớinhữngchitiếtthựcnhỏ.

Tôikhôngcầngiới thiệuvớicácbạnvềsự losợ;mỗingườicácbạn ítnhất trongđờimìnhcũngđãmột lầncảmthấycáicảmgiácđóhaynóiđúnghơntrạngtháitìnhcảmđó.Cólẽchưaaitựhỏitạisaochínhnhữngngười tinh thầnbấtan lại lànhữngngườiđaukhổvì losợngườikhác?Ngườitathấysựđóhếtsứctựnhiên,ngườitachảđãlẫnlộnhaichữ“bấtan”và“losợ”đấysao?Cóvẻnhưhaithứchỉlàmột.Ngườitalầmvìcónhiềungườilosợmàtinhthầnkhôngbấtanvànhữngngườitinhthầnbấtancóđủmọitriệuchứngtrừtriệuchứnglosợ.

Dùsaothìvấnđềlosợcũnglànơimàmọivấnđềquantrọngnhất,linhtinhnhấtđềuhướngvề,mộtđiềubíẩnnếuđượcgiảirasẽđưalạikhôngbiếtbaonhiêuánhsángsoitỏđờisốngtinhthần.Tôikhôngbảorằngtôisẽđemlạichocácbạnmộtgiảipháphoànhảo,nhưngcácbạncũngthấytrước rằngphân tâmhọc sẽ nghiên cứuvấnđềđóbằngnhữngphươngphápkháchẳnphươngphápykhoa cổđiển.Ykhoa cổđiểnquan tâmnhất đến vấn đề xem nỗi lo sợ có căn bản giải phẫu nào trong cơ thểkhông?Họchođólàmộtsựkíchthíchtuỷhànhvàngườibệnhđượcbiếthọbịbệnhthầnkinhcủamơhồ.Tuỷhànhhaytuỷdàilàmộtvấnđềrấtđứngđắn,rấtđẹp.Tôinhớlạilàngàyxưatôiđãtốnbaonhiêuthìgiờvàkhónhọcđểhọccơquanđó.Nhưngngàynay tôiđã thúnhận trongsựviệcnghiêncứunỗilosợchảcógìlàmchotôilơlàhơnlàsựtìmhiểuconđườngmàsựkíchđộngthầnkinhđitừtuỷhànhxuốngtheo.

Trướchếtchúngtacóthểnóirấtlâuđếnsựlosợmàkhôngcầnnóiđếnbệnhthầnkinhbấtannóichung.Cácbạnsẽhiểumàkhôngcầngiảithíchgìthêmkhithấytôigọinỗilosợthựcsựngượclạivớinỗilotrongbệnh

thầnkinh.Nỗilosợthựcsựlàmộtcáigìdễhiểuvàhợplẽphải.Đólàphảnứngvớiýnghĩlàmìnhsắpgặpmộtsựnguyhiểmtừbênngoài,mộtsựnguyhiểmmàmìnhchờđợi,biếttrước,liênkếtvớiýtưởngbỏtrốngphảiđượccoinhưsựpháttriểncủabảnnăngtựbảovệ.Losợthườngxảyratrướcđốitượngvàtrongtìnhtrạngnào?Điềuđóphụthuộcvàomứcđộhiểubiếtvàquyềnlựccủamìnhđốivớithếgiớibênngoài.Ngườimọirợsợmộtkhẩuđạibácđểtrướcmặthaykhithấycónhậtthực,trongkhimộtngườidatrắngbiếtđiềukhiểnđạibácvàbiếttrướclàcónhậtthựcsẽkhôngsợhãigì.Nhiềukhichínhvìhiểubiếtquánhiềumàngườitalosợvìbiếttrướcsựnguyhiểmquásớm.Mộtngườimọirợquensốngtrongrừngtrôngthấymộtconđườngmònmởratrướcmắtlàsợrồivìbiếtđólàđườngđicủamộtdãthú,trongkhingườivănminhkhôngquensốngtrong rừng không sợ gì cả vì không rõmình đang ở cạnhmột con vậtnguyhiểm.Mộtngườithủythủđầykinhnghiệmsợhãinhìnmộtlànmâynhỏtrêntrờivìbiếtrằngđámmâyđóbáotrướcmộtcơngiôngtốsắptớitrongkhingườiđitrêntàuvẫnthảnnhiênvìkhôngbiếtđiềuđó.

Suynghĩkỹchúngtasẽthấylàchúngtacầnxétlạiýkiếnchorằngnỗilosợ thực sự là điềuhợp lẽ phải và thíchứngvàomộtmụcđíchnàođó.Tháiđộhợplẽphảinhấtkhimìnhđứngtrướcmộtmốinguyhiểmnàolàliệuxemsứcmìnhcóthểchốnglạisựnguyhiểmđókhông,rồisẽquyếtđịnhxemnênchạytrốn,nênchốngcựlạihaynêntấncôngtrước.Nhưngtrongtháiđộđókhôngcóchỗchosựlosợ:dùcólosợcũngkhônggiảiquyếtđượcgì,sựgìđếnvẫnđếnvàcókhikhônglosợsựviệcsẽtốtđẹphơnchưabiếtchừng.Nhưvậykhinỗilosợlênquámạnh,nósẽlàmtêliệtmọi hoạt động và có khi tê liệt cả ýmuốn chạy trốn nữa. Thườngthườngphảnứngchốnglạisựnguyhiểmlàsựdunghòalònglosợvớihànhvitựvệ.Khimộtconvậtlosợ,bỏchạy,chỉcótháiđộbỏchạymớihợplýcònsựlosợkhôngđápứngmộtmụctiêunàocả.

Vì vậy, người ta có thể cho rằng sự lo sợ không bao giờ hợp lý hết.Nhưngchúngtanênphântíchthựckỹcàngtìnhtrạngdosựlosợtạonênnếuchúngtamuốncómộtýniệmđúngđắnvềđiềuđó.Trướchếtđươngsựđãsửasoạnđónnhậnnguyhiểmvì thếnênmới tỏý longạivàtinhthầncùngcảmgiácmớicăngthẳng.Tìnhtrạngchờđợivàsửasoạnnàylàmộttìnhtrạngtốtvìnếukhôngđươngsựsẽgặpnhiềumốinguyhiểmtolớn.Dotìnhtrạngđómàcóhànhđộngcơnăng:hoặcchạytrốnhoặctựbảovệtíchcực;rồisauđómớicólongại.Sựlosợcàngpháttriểngiớihạnbaonhiêu,càngtỏralàmộtdấuhiệubấynhiêu,vàsựdiễntiếnbiếnđổi tình trạng sửa soạn lo ngại phập phồng thành hành vi càng xảy ra

càng nhanh và hợp lý bấy nhiêu. Vì thế cho nên trong sự lo sợ phậpphồngchỉcósựsửasoạnđónnhậnnguyhiểmmớilàyếutốcóích,cònsựlosợcóvẻnhưtráivớimụctiêu.

Tôibỏquavấnđềxemxéttrongtiếngnóithườngnàynhữngchữloâu,sợhãi,kinhhoàngcóchỉdùngmộtthứhaynhiềuthứkhácnhaukhông.Tôi cho rằng sự lo sợ đều có liên quan đến trạng thái con người chứkhôngliêncanđếnđốitượngtrongkhitrongsựsợhãi,đươngsựthườngchúýđếnđốitượnggâysợhãihơn.Sựkinhhoàngđốivớitôicómộtýnghĩađặcbiệtchỉmộthànhvichốnglạimộtsựnguyhiểmmàngườitakhôngchờđợivàkhôngđượcbiếttrước.Ngườitacóthểchorằngngườitadùnglosợđểchốnglạisựkinhhoàng.

Dùsaocácbạncũngthấyrằnghaichữlosợcórấtnhiềunghĩathànhrachẳng có nghĩa nào thực đúng và do đó hai chữ đó trở nênmơhồ bấtđịnh.Luônluônngườitacoisựlosợnhưmộttrạngtháichủquandoýnghĩalosợcàngngàycàngtănggâynênvàngườitagọitrạngtháiđólàtrạngtháitìnhcảm.Nhưngtrạngtháitìnhcảmlàgìvềphươngdiệnđộnglực?Đólàmộtcáigìrấtphứctạp.Mộttrạngtháitìnhcảmtrướchếtgồmcómộtvàitácdụngthầnkinhhayphóngđộngrồimớiđếnmộtvàicảmgiác,vàcảmgiácnàygồmhailoại:mộtlàsựghinhậnnhữnghànhvicơnăngđãxảy ra rồiđếncảmgiáckhóchịuhaydễchịu.Chínhcảmgiáckhóchịuhaydễchịuchotabiếtrõvềtínhcáchcơbảncủatrạngtháitìnhcảmnóitrên.Tôikhôngtinrằngnóithếlàđãnóihếtnhữngđiềucầnbiếtvềtrạngtháitìnhcảm.Trongmộtsốtrạngtháichúngtacóthểvượtquanhữngyếutốnóitrênvànhậnrarằngcáinhâncủatrạngtháinàychínhlàsựlặpđilặplạinhiềulầncủamộtvàibiếncốquantrọng,cóýnghĩamàđươngsựđãsống.Biếncốnàycóthểchỉlàmộtcảmgiácrấtcũkỹ,cótính cách rất tổng quát có khi thuộc về thời tiền sử không phải của cánhânmàcủanòigiốngnữa.Muốnchodễhiểuhơn, trạngthái tìnhcảmcũngđượccấutạochẳngkhácgìbệnhnáoloạnthầnkinh,nghĩalàgồmcómộtkỷniệmghivàotrongtâmtríngườibệnhtừlâu.Vậycơnnáoloạnthầnkinhcóthểđemsosánhvớimộttrạngtháitìnhcảmvừahọpthànhxongvàtrạngthái tìnhcảmcóthểđượccoinhưsựphátbiểumộtbệnhnáoloạnthầnkinhđãtrởthànhditruyền.

Cácbạnđừngchorằngđiềutôinóivềtrạngtháitìnhcảmđãđượccôngnhậntrongtâmlýhọcbìnhthường.Tráilạiđóchỉlàmầmmốngdophântâmhọctạonênvàchỉđứngtrongphạmvitrongphântâmhọcthôi.Điềumàtâmlýhọcchochúngtabiếtvềnhữngtrạngtháitìnhcảmnhưthuyết

củaFamesLangechẳnghạn,chẳnglàmsaohiểuđượcđốivớinhữngnhàphântâmhọcchúngta,vàcũngchẳngthểđemrathảoluậnđược.Nhưngchúngtacũngkhôngchorằngýkiếncủachúngtavềtrạngtháitìnhcảmđúnghoàntoàn;cácbạnchỉnêncoiđiềutôisắpnóivềvấnđềnàynhưmộtbướcđầutiêntớimôitrườngtốitămnày.Tôitiếptục.Tôitinrằngtrạngtháitìnhcảmdosựlosợbiểuthịchínhlàcảmgiácthụtlùimàsựlosợsốnglạisaukhiđãthấyđi,thấylạinhiềulần.Đócóthểlàmộtsựsinhđẻ, nghĩa là một hành vi có đủ một cảm giác đau buồn, mọi khuynhhướngphóngđộng,mọicảmgiáctrongcơthểtậptrungvàoýtưởngsợhãiđợichờmộtsựhiểmnguysắptớimàchúngtađãđượcbiếtđếnnhiềulầnrồi,nghĩalàđãcónhiềukinhnghiệmrồi.Chínhvìmáutronghuyếtquảnđược thay thếquánhanh làm tăng sựkíchđộng lênnênchúng tamớicảmthấylosợphậpphồng.Vậysựlosợđâutiêncótínhchấtnhiễmđộc.Nhưchữ“losợphậpphồng”(angoissegốcởtiếngLaTinhangustiaecónghĩalàchậthẹp,tiếngĐứclàaugst)cónghĩalàngườitangậpngừngkhó thở khi đứng trướcmột tình trạng có thực và bây giờ lại sống lạitrongtrạngtháitìnhcảm.Chúngtasẽthấylàviệctrạngtháilosợphậpphồngkhilầnđầutiênđứaconphảisốngxangườimẹlàmộtsựviệccóýnghĩa.Chúngtôichorằngchínhnỗilođầutiênnàyđượcsốngđisốnglạinhiềulầntrongtâmtưởngcủaconngườitừthếhệnàyquathếhệkhácđãinsâuvàotâmtưởngcủaconngườiđếnnỗikhôngmộtcánhânnàocóthểthoátkhỏi trạngthái tìnhcảmngaycảkhingườita làMacduff,mộtconngườirađờimộtcáchkháchơnlàtừtrongbụngmẹchuira.Chúngtakhôngbiếtđốivớinhữnggiốngvậtkháckhôngphảilàloàivậtcóvúsựlosợđãxảyranhư thếnào.Vì thếchúng takhôngbiết sự losợđócógiốngsựlosợcủachúngtakhông?

Chắccácbạntòmòmuốnbiếttạisaongườitalạicóthểđạttớicáiýniệmlàchínhsựsinhđẻđãlànguồngốccủatrạngtháitìnhcảmmàsựlosợlàbiểuthị.Ýniệmnàykhônglấytronglýthuyết:tôicóýđósaukhinghĩđếntưtưởngngâythơcủađạichúng.Mộthôm-từlâulắmrốimấybácsĩchúngtôingồiăncơmquanhmộtcáibàntrongmộttiệmcơm.Mộtngườitrongbọnkểchonghemộtcâuchuyệnlýthúxảyratrongkỳthinữhộsinhvừaqua.Ngườitahỏimộtnữthísinhtạisaotrongnướcđầuốilạicócứtxu,thìcôtatrảlời“vìđứabélosợ”.Cácgiámkhảocườiầmlênvàđánh trượt cô thí sinh.Riêng tôi, tôi có cảm tưởng là cô thí sinh đángthươnghạinàyđãcócảmgiácmơhồvềliênquangiữahaisựviệcnóitrênvàtôiđứngvềphíacôta.

Bâygiờchúngtanóiđếnsựlosợcủanhữngngườitinhthầnbấtan,sự

pháthiệncủachúngnhưthếnào?Chúngcóliênquangìmớikhông?Cónhiềuđiềuphảinóilắm.Trướchếtchúngtacómộttrạngtháilosợtổngquát,bậpbềnhlúcnàocũngsẵnsàngbấuvíuvàobấtkỳmộthìnhdungnàohiếnđượcchonómộtnguyêncớ,ảnhhưởngtớisựphánđoán,sẵnsàngchờđợi thực lâuđểgặpđượcmộtcơhộichứngminhhànhvicủamìn.Trạngtháinàychúngtagọilà“trạngtháilosợtrongchờđợi”hay“trạngtháilosợphậpphồng”.Nhữngngườilosợnhưthếnàythườngtiênliệuthấynhữngbiếncốthựcghêgớm,trongbiếncốtìnhcờnàocũngnhưnhìnthấybáotrướcmộttainạn,baogiờcũngcholàmìnhsẽgặpnhữngđiềuxấuxanhấtkhi thấyxảyramộtchuyệngìkhôngrõràng.Khuynhhướngchờđợi tainạnnày làmộtđặc tínhcó trongrấtnhiềungườimàngoàilỗilosợnàyrakhôngcóvẻgìlàbịbệnhcả;ngườitathườngtráchhọhaybuồnrầubiquan;nhưngsựlosợtrongchờđợinàycũngxảyravớimộtmứcđộmạnhhơntrongcănbệnhmàtôigọilà“bệnhthầnkinhlosợ”đượcxếpvàoloạibệnhthầnkinhhiệnđại.

Mộthìnhthứclosợkháctráilạicótínhcáchtinhthầnliênkếtvớinhữngđốitượngvàtrạngthái:đólà“chứngsợ”.NhàtâmlýhọcMỹnổitiếngStanleyHaltđãđưaracảmộtlôchứngsợđóvớinhữngdanhtừHyLạprấtkêu.NhữngchứngsợnàygiốngnhưmườivếtthươngAiCậpnhưngnhiều hơn nhiều. Các bạn hãy nghe đây tất cả cái gì có thể thành đốitượngcủachứngsợ:sợbóngtối,sợngờitrời,khoảngkhôngmởrộng,sợmèo,nhện,sâu,rắn,chuột,giôngtố,mũinhọn,mấu,nhữngchỗđóngkín,đôngngười, côđộc, qua cầu,du lịch trênbiểnhaybăngđườngxe lửa,v.v.Côngtrìnhnghiêncứuđầutiênphânbiệtbaloại:mộtvàiđốitượnghaytrạngtháicómộtvẻgìghêsợngaycảnhữngngườibìnhthường,vìthếnênnhữngchứngsợnàyđốivớichúng tachẳngcógìkhóhiểu tuyrằngcườngđộ sợhãihơiquáđáng.Vídụnhư sợ rắn, chứng sợ rắn làchungchocảnhânloại.ChínhCh.Darwinđãtảchochúngtangheôngtasợ rắnnhư thếnàokhi trướcmặtông tacócảmộtchiếcđĩabằng thủytinhchechở.Trongloạithứhaichúngtaxếpnhữngtrườnghợpcóliênquanđếnmộtvàisựnguyhiểmnhưngmàđólàsựnguyhiểmmàchúngtakhôngđểýđến.Vídụnhưđixelửacóthểbịnguyhiểmhơnlàởnhà:bịxeđâmnhauchẳnghạn;đitàucóthểbịđắmtàuvàbịchếtđuối;vậymàchúngtavẫnđixelửavàđitàuđiệnmàkhônghềlosợ,khôngnghĩđếnnguyhiểm.Điquacầucũngcóthểbịrơixuốngsôngnếucầubịgãy,nhưngkhiquacầuchúngtađâucónghĩđếnđiềuđó.Sựcôđộccũngcóthểmang lạimột vài sự nguyhiểm, có khi chúng ta tìm cách tránh nónhưngkhôngphảivìthếmàchúngtakhôngdámchịuđựngmộtvàilúccôđộc.Tấtcảnhữngđiềugiảithíchtrêncũngđúngvớisựsợnhữngđámđông,sợnơibịđóngkín,sợgiôngtố,v.v.Điềulàmchúngtathấylạlà

trongnhữngchứngsợhãinàykhôngphảilànộidungmàlàcườngđộcủasựsợ.Ngườitasợmàkhôngcócáigìngăntrởđược.Cókhichúngtacócảmtưởngrằngnhữngngườibệnhkhôngsợnhưchúngtacũngsợtrướcnhữngtrạngtháihayđốitượngmàhọgặp.

Loạithứbalànhữngchứngsợmàchúngtakhônghiểunổi.Khithấymộtngườiđànôngkhỏemạnh,đứng tuổi,sợhãikhiđiquamộtconđườngphốtrongtỉnhnhàmàanhtabiếtrấtrõ.Haymộtngườiđànbàbềngoàitrôngrấtkhỏemạnhmàcorúmngườilạikhicómộtconmèođụngnhẹvàoáohaymộtconchuộtchạyquaphòng,làmsaochúngtacóthểbiếtgiữanhữngcáisợđócóthểcóliênquannàovàthấyđượcsựnguyhiểmmàchỉcóngườisợmớitinlàcóthôi?Vềchứngsợgiốngvậttathấyrõđóchỉ lànhiềungườiquághétnhữnggiốngvậtđó thôivì chúng ta cónhữngbằngcớtráilạimàcórấtnhiềungườilạikhôngbaogiờđiquamộtconmèohaymột con chómàkhôngvuốt ve chúng.Còn chuộtmà rấtnhiềubàsợđãđượcdùngđểgọinhaurấtâuyếm:cócôgáilấylàmthíchthúkhiđượcngườiyêugọi là“conchuộtnhắtcủaanh” lạihét lênghêngườikhi thấymộtconchuộtchạyqua.Vềnhữngngườisợđườngphốchúngtachẳngcòncáchnàokhácđểcắtnghĩahơnlàchohọchỉlànhữngđứabécon.Chínhngườilớnđãchođứabébiếtrằngnếuđivàochỗđôngngườihayraphốlàcóthểgặphiểmnguyvàanhchàngbịchứngsợnàyhếtsợkhicóngườiđicùng.

Haihìnhthứclosợnói trên,hìnhthứclosợtrongchờđợivàchứngsợkhôngliênquangìđếnnhaucả.Ngườitakhôngthểnóirằngsựsợnàylàmộtgiaiđoạntiềntiếncủasựsợkiavànếucóngườinàocócảhaichứngđócùngmộtlúcthìđóchỉlàtìnhcờvàrấtítkhixảyra.Trạngtháilosợtổngquátnặngnhấtcũngkhôngthườngkèmtheochứngsợnóitrên;cónhữngngườisuốtđờisợcáinàyđếncáinọnhưnglạikhôngmắcchứngsợ tổngquát,nguồngốccủabiquan.Đãcóbằngchứngchỉ ra rằngcónhiều chứng sợ như sợ không gian, xe lửa, chỉ xảy đến đối với nhữngngườiđứngtuổi,cònnhữngchứngkhácnhưsợbóngtối,giôngtốloàivậtcóvẻnhưđãxảyrangaytrongnhữngnămđầutiêncủacuộcđời.Nhữngbệnh trêncóvẻ trở thànhbệnhnặng,cònnhữngchứngdưới thìcó tínhcáchđặcbiệtthôi.Khimộtngườibịnhữngchứngsợloạisaunày,chúngtacóđủlýlẽđểtinrằnghọcònsợnhiềusựkhácnữa,chúngtaxếptấtcảnhữngchứngsợnàyvàoloạináoloạnthầnkinhlosợ.Nghĩalàcoichúngnhưmộtbệnhrấtgầnvớichứngnáoloạnthầnkinhhoánchuyển(hystériedeconversion).

Loạithứbađặtchúngtatrướcmộtđiềubíẩnvìchúngtakhôngthểbiếtđượcgiữasựlosợnàyvàsựhiểmnguyđedọangườibệnhcónhữngliênquangì.Trongbệnhnáo loạn thầnkinhchẳnghạn, sự lo sợđi liềnvớinhữngtriệuchứngnáoloạnkháchayxảyratrongbấtcứđiềukiệnkíchđộngnào;thànhratrongkhichờđợimộtsựpháthiệntìnhcảm,chúngtangạcnhiênnhiềukhixuấthiệnmộtsựlosợmàchúngtakhôngchờđợi.Saucùnglosợcóthểxuấthiệnmàchẳngcầnđiềukiệngìcả,ynhưmộtcơnsợđộtnhiênxuấthiệnchẳngcómộtnguyênnhângì.Trongnhữngcơnsợxuấthiệntựnhiênnàychúngtathấychúngcóthểbịphântíchrađược.Cảcơnsợcóthểxuấthiệnbằngmộttriệuchứngduynhấtcườngđộrấtmạnhnhưrunlẩybẩy,choángváng,hồihộp,nghẹnngào.Chúngtakhông thấy trong sự lo sợ này tình cảm chung chomọi sự lo sợ khác.Nhữngtrạngtháinàyphảiđượccoinhưlosợthựcsựcảvềphươngdiệnchuẩnbịcũngnhưcănbệnh.

Đếnđâycóhaicâuhỏiđộtnhiênxuấthiện.Giữasựlosợtrongbệnhthầnkinhtrongđósựnguyhiểmkhônggiữmộtvaitrònàocả,haychỉgiữmộtvaitròchẳngcónghĩagìvàsựlosợthựcsựbaogiờcũnglàphảnứngđốivớimộtmốinguythựcsựcóliênquangìkhông?Phảihiểusựlosợthầnkinhđónhưthếnào?Chúngtôimuốntrướchếtkhôngbỏđượcnguyêntắc:mỗikhicósựlosợxảyratấtphảicómộtđiềugìgâyrasựlosợđó.

Quansáttrongbệnhviệnchothấymộtsốyếutốgiúptahiểuđượcbệnhlosợthầnkinh.Tôimuốnđemvấnđềrathảoluậnvớicácbạn.

A/Chúngtakhôngkhógìkhichorằngsựlosợtrongchờđợihaylosợtổngquátlệthuộcvàomộtvàihoạtđộngcủađờisốngtìnhdụchaynóichođúnghơnvàomộtvàisựápdụngtínhkhátdục.Trườnghợpgiảndịvàbổíchnhấtchosựhọchỏilàtrườnghợpcủanhữngngườichịukíchđộngvôbổ,thấythỏamãn,nhưnhữngngườiđànôngtrongthờikỳđínhhôn hay những người đàn bà có chồng bất lực, hay sợ có mang nênthường rútdươngvật rangoài âmhộ trướckhixuất tinh.Trongnhữngtrườnghợpnày sự kích độngkhát dục biếnmất nhường chỗ cho lo sợhoặc losợ trongchờđợihoặcmộtcơnlosợcómangthườnggâybệnhthầnkinhlosợchođànôngvànhấtlàchođànbàvàxảyranhiềuđếnnỗimỗikhiđứngtrướcmộtngườibệnhcácbácsĩthườngbảonhaunênnghĩđếncănbệnhđótrướcnhất.Làmnhưthếchúngtacódịpquansátrằngbệnhđóbiếnmấtngaymộtkhingườichồngthôikhôngngừnggiaohợptrướckhixuấttinhnhưthế.

Theochỗtôibiếtthìchínhnhữngbácsĩởngoàimônphântâmhọccũngcông nhận liên quan giữa sự ngưng giao hợp và bệnh thần kinh lo sợ.Nhưngcónhiềungườisẽchorằngsởdĩcónhữngngườingưnggiaohợpnhưthếlàvìhọđãcósẵnmầmmốngcủasựlosợtrongngườitừlâurồi.Lýluậnnàyđượccảichínhngaytứckhắcbằngtháiđộcủangườiđànbàmàhoạtđộngtìnhdụccótínhcáchtiêucực,nghĩalàchịutheohướngdẫncủađànông.Mộtngườiđànbàcàngcónhiềukhí chấtbaonhiêucàngthíchgiaohợpbấynhiêu,càngcókhảnănghưởngthụtìnhdụcbấynhiêuvàcàngcóphảnứngbằnghiệntượnglosợđốivớisựbấtlựcvàsựngưnggiaohợpcủangườiđànôngbấynhiêu.

Sựtiếtdụcđượcnhiềubácsĩkhuyênnêndùngtấtnhiênchỉgâyratrạngtháilosợtrongtrườnghợpsựkhátdụckhôngđượcthỏamãnđãtănglênđếnmộtcườngđộnàođóvàkhôngbịhủybỏvìnhữngcáidùngđểthaythế.Sựphátsinhratrạngtháibệnhhoạnbaogiờcũnglệthuộcvàonhữngyếutốchấtlượng.Nhưngngaycảkhikhôngnóiđếnchuyệnbệnhtậtnữamàchỉnóiđếntínhtìnhthôi,nhữngngườitiếtdụcthườnglànhữngngườitính nết bất định, nay lo sợ, nghi ngờ, còn những người bạo dạn, luônluônkhôngbaogiờlàmcáitròngưnggiaohợpbaogiờ.Dùđờisốngvănminhđãthayđổinhữngliênquangiữađờisốngtìnhdụcvàtínhnếtconngườithếnàochăngnữathìnhữngliênquanđócũngvẫnmậtthiếthơnbaogiờ.

Tôi chưanói chocácbạnnghevềnhữngquan sát xácđịnhnhững liênquannàygiữakhátdụcvàsựlosợ.Chúngtasẽphảinóiđếnvaitròcủamộtvàigiaiđoạntrongđờisốngnhưtuổidậythìhaytuổitắtkinhchẳnghạntrongviệcphátsinhrabệnhlosợ,nhữnggiaiđoạnnàylàthườnglàmtăngsựkhátdụclênrấtnhiều.Trongnhiềutrườnghợpkhibịkíchđộng,ngườitacònquansátthấysựdunghòagiữakhátdụcvàbệnhlosợvàsựthaythếtìnhdụcbằngsựlosợnữa.Từnhữngsựkiệnnày,chúngtađưarahaikếtluận:ngườitacócảmtưởngrằngđóchỉlàsựtíchlũycủasựkhátdụcbịngăntrởkhôngchohoạtđộngvàtấtcảmọisựdiễnbiếnđãnhậnthấyđềucótínhcáchcơthể.Ngườitakhôngnhìnthấysựlosợđãphátsinhranhưthếnàotừsựkhátdục;ngườitachỉnhậnthấyrằngkhátdụcđãvắngmặtvàđượcthaythếbằnglosợ.

B/Mộtđiểmkhácđãđượcsựphântíchbệnhthầnkinhtâmlýnhấtlàbệnhnáoloạnthầnkinhcungcấp.Chúngtađãbiếtlàtrongnhữngbệnhnàysựlosợchỉxuấthiệncùngvớicáctriệuchứngnhưngcũngcókhicómộtsựlosợkhôngliênquangìđếntriệuchứngcảvàxuấthiệndướihìnhthức

của từng cơn một hay trong một tình trạng thường trực. Người bệnhkhôngbiết tạisaohọlại losợnhưthếvàthườnggánchochứngsợnàychosựlosợthôngthườngnhất:sợchết,sợbịđiêndại,sợđộngkinh.Khiphântíchsựlosợhaytriệuchứngđicùngvớisựlosợngườitathườngtìmranguyêndochính làvìdònghoạtđộngcủa tinh thầnbình thườngkhônglưuthôngvàđãbịlosợthaythế.Haynóirõhơnchúngtacoisựhoạt động của vô thức không chịumột sự dồn ép nào, phát triển bìnhthườngchotớikhiđếnýthức.Sựdiễntiếnnàythườngcómộttrạngtháitìnhcảmđitheovàchúngtangạcnhiênkhithấyrằngtrạngtháitìnhcảmnàytrongmọitrườnghợpđềubịdồnépvàthaythếbằngsựlosợdùđặctínhcủatrạngtháiấyrasaomặclòng.Chonênkhiđứngtrướcmộttrạngthái losợnáo loạn thầnkinh,chúng tacóquyềnchorằngđồngbạnvôthứcđicùngvớinóhoặclàmộttìnhcảmcùngtínhchất-nhưlosợ,xấuhổ,ngượngngùng-hoặclàsựkíchđộngkhátdụchoặclàmộttìnhcảmđốinghịch,hunghăngnhưsựgiậndữghêgớmhaybìnhthường.Vậysựlosợtứclàmộtmóntiềnthườngđượcdùngđểđổilấysựkíchđộngtìnhcảmcủanộidungcủachúngđãbịsựphátbiểuhủydiệtvàdồnép.

C/Mộtcuộcthínghiệmthứbalấytrongnhữngngườibịámảnh,nhữngngườihầunhưkhôngbịlosợbaogiờ.Khichúngtangăncảnkhôngchonhữngngườibịámảnhlàmnhữngcửchỉámảnhcủahọhaykhichínhhọtựýthôikhônglàmnhữngcửchỉđónữa,họthườngbịlosợxâmchiếmvànhiềukhiphảilàmlạinhữngcửchỉámảnhnày.Đếnđóchúngtahiểurằnglosợluônluônnúpđàngsaunhữngcửchỉámảnhvànhữngcửchỉnàyđượcthựchiệnchỉvìngườibệnhmuốntránhkhỏilosợ.Vìthếnêntrongbệnhthầnkinhámảnhsựlosợkhôngxuấthiệnrangoàivìđãđượccáctriệuchứngthaythế;vànếuchúngtaquaytrởlạivớibệnhnáoloạnthầnkinh,chúngtacũngthấytìnhtrạngtươngtự,kếtquảcủasựdồnép:hoặclàmộtnỗilosợthuầntúy,hoặcmộtsựlosợđikèmcáctriệuchứnghoặclàtoànthểcáctriệuchứngđầyđủkhôngcólosợ.Nhưthếchúngtacóthểnóirằng,nếunhữngtriệuchứngxuấthiệnthìchỉlàvìchúngmuốnngăncảnkhôngcholosợxuấthiệnvànếukhôngcóchúngthìlosợthếnàocũngxuấthiện.Quanniệmnàylàmchosựlosợtrởthànhtrungtâmđiểmcủasựquantâmcủachúngtađốivớivấnđềcóliênquanđếnbệnhthầnkinh.

Nhữngđiềuquansátcủachúngtaliênquanđếnbệnhlosợthầnkinhđưađến kết luận là chính sự di chuyển của khát dục ra ngoài con ngườithườngngàygâyrasựlosợchínhlàgiaiđoạncuốicùngcủasựdiễntiếncủacơthể.Phântíchbệnhnáoloạnthầnkinhvàbệnhbịámảnh,chúngtacũngđiđếnkếtluậnnhưthếvìnóchotathấyrõsựđisaiđườngvàsựlo

sợđềubắtnguồnởsựtừchốikhôngchịucanthiệpcủacácyếutố tinhthần.Đólàtấtcảnhữngđiềuchúngtabiếtvềcáchphátsinhrabệnhlosợtrongbệnh thầnkinh;nếunhữngđiềunàycó thểmơhồ thì lúcnày tôichưatìmraconđườngcóthểđưachúngtađixahơn.

Cònmộtvấnđềkhógiảiquyếtnữalàvấnđềquyđịnhnhữngliênquanvềsự losợ thầnkinh,bắtnguồn từmộtsựhoạtđộngbấtbình thườngcủakhátdụcvàsựlosợthựchiệntươngứngvớimộtphảnứngchốnglạimộtmốinguyhiểm.Người ta tưởng rằngđó lànhữngcáigì rời rạc,nhưngthựcrachúngtakhôngcóphươngtiệnnàođểphânbiệtđượchailoạilosợnày.

Nhưngdây liên lạcđóhiện rangaykhichúng taxétđến sự tráingượcgiữacái tôivàsựkhátdục.Nhưchúng tađãbiết, losợsởdĩxuấthiệnnhưmộtsựphảnứngcủacái tôivàlàdấuhiệubáotrướcsựchạytrốn;trongsựlongạibệnhthầnkinhchúngtacũngcóthểchorằngcáitôitìmcáchchạytrốnđểthoátkhỏisựđòihỏikhátdục,coisựhiểmnguybêntrongngàycàngkhácmốinguyhiểmbênngoài.Quanđiểmnàydẫntớimộtkếtluận:mỗikhicósựlosợlàphảicómộtsựkiệngâyrasựlosợđó.Nhưngsựgiốngnhaugiữahailoạicònđixahơnnữa.Cũngnhưgặpmộtmốinguyhiểmbênngoàinàođó losợ thường tìmcáchchạy trốn.Nhưngchínhsựmưutoanchạytrốnnàylạidẫnđếnsựdừngchânlạiđểtìmcáchchốngcự, sựphát triểncủa sự lo sợcũngbịngưng lạibởi sựxuấthiệncủacáctriệuchứngđểrồisaucùngnhườngchỗchochúng.

Điềukhóhiểutrongcácliênquangiữasựlosợvàcáctriệuchứngnằmchỗkhác.Losợcónghĩalàcáitôichạytrốntrướckhátdục,vậymàchínhsựkhátdụclạigâyralosợ.Sựkiệnnàytuykhôngđậpvàomắtngườita,vẫnlàmộtsựkiệncóthực;vìthếnênchúngtađừngquênrằngkhátdụccủangườinàođócũng làmột thànhphần trongngườiđóvàkhông thểchốnglạingườiđónhưmộtsựkiệntừbênngoàivào.Điềuchúngtachưahiểurõ làsựsốngđộngchungchomọinỗi losợ, làvấnđề tựhỏixemtrongkhihoạtđộngthìnhữngnghịlựctinhthầnđemdùnglànhữngnghịlựcnàovànghịlựcnàytừnhữnghệthốngtinhthầnnàođến.Tôikhôngthểhứatrảlờiđượccáccâuhỏinóitrên,nhưngchúngtasẽxemxéthaidấuvếtkhácnhauvàđòihỏikhôngchỉnghiêncứuvàquansáttrựctiếphiếnchochúngtamộtsựkhẳngđịnhcầnthiết.Chúngtasẽxétđếnvấnđềphátsinhrasựlosợđốivớitrẻconvàvấnđềnguồngốccủasựlosợtrongbệnhthầnkinhliênkếtvớicácchứngsợ.

Trạngtháilosợluônluônxảyrađốivớitrẻconvàthựckhóbiết,sựlosợcủatrẻconcóphảilàmộtsựlosợthựcsựhaychỉlàmộtsựlosợdobệnhthầnkinhgâyrakhông.Chínhtháiđộcủatrẻconcảichínhsựkhácbiệtmàchúngtadànhchohailoạilosợnày.Mộtđằngchúngtathấycógìlạlùngkhithấyđứatrẻcontỏralosợkhiđứngtrướcngườilạmặt,trướcnhữngtìnhthếmớivànhữngđốitượngmới.Chúngtahiểuphảnứngnàycủachúngvìchúngyếuớtvàkhôngbiếtnhiều.Vìvậychúngtachorằngtrẻconlosơthựcsựvàkhirađờichúngđãmangmầmmốngcủasựlosợnàyrồivớitínhcáchditruyền.Trẻconchỉlậplạitháiđộcủangườicổsơvàngườimọirợ,vìkhôngbiếtrõvàkhôngcócáchtựbảovệ,nêntỏralosợtrướcnhữngcáigìmới,trướcnhữngsựviệcđốivớinhữngconngườivănminhthìchẳngcónghĩalýgì,đãtrởthànhquenthuộcvàkhônghềlàmchohọlosợ.Vàtấtnhiênnhữngchứngsợcủatrẻconcũngcóthểđượccoinhư tương tựvớinhữngđiềuchúng ta thườnggánchonhữnggiaiđoạncổsơtrongquátrìnhpháttriểncủangườilớn.

Dùsaochúngtakhôngnênbỏquasựviệclàkhôngphảibấtcứđứatrẻconnàocũngbàytỏmộtnỗilosợgiốngnhau,cùngmộtcườngđộnhưnhauvàđứa trẻnào tỏra losợ trướcbấtcứvậtgìvà tình thếgìđềulànhững đứa sau này sẽmắc bệnh thần kinh.Vậymầmmống bệnh thầnkinhcósẵn trongngườiđứabécũngpháthiệndướihình thứccủamộttínhnếtdễdàng,losợthựcsự,trạngtháilosợxuấthiệnnhưmộttrạngtháiđầutiên,vàngườitakếtluậnrằngtrẻconcũngnhưngườilớnđềutỏralosợtrướcsứcmạnhcủakhátdụcchínhlàvìhọsợbấtcứmộtcáigì.Quanniệmsựviệcnhư thếchẳngkhácgìphủnhận rằngchínhsựkhátdụcđãsinhralosợ,vàkhixétnhữngđiềukiệncủamộtsựlosợthựcsự,chúngtasẽtựnhiênđiđếnkếtluậnlàchínhcáiýthứcrằngmìnhbấtlực,yếuớt,khôngcógiátrịgìcảmàtrẻconcũngnhưngườilớnsaunàymắcbệnhthầnkinh,nóikhácđi,chínhýthứcnàylànguyênnhânđầutiêngâyrabệnhthầnkinh,khiýthứcthayvìphảichấmdứtkhihếttuổiấuthơlạicứtiếptụctồntạitrongngườilớn.

Lốilýluậnnàycóvẻgiảndịvàquyếnrũkhiếnchochúngtachútrọngđến.Nhưngnólạiđưađếnhậuquảlàdichuyểnđiềubímậtvềtinhthầnbấtansangmộtchỗkhác.Vìýtưởngrằngmìnhkhôngcógiátrịgìcảcứtồntạimãiđượccoinhưmộtđiềucóthựcđếnnỗichúngtaphảitựhỏitạisaonhữngngườiđócókhilạicómộtsứckhỏebìnhthường.Nhưngtrạngthái lo sợ của trẻ con cho ta biết nhữnggì?Đứabé chỉ tỏ ra lo sợkhiđứngtrướcnhữngngườilạđikèm,cònnhữngđồvậtmớigâylosợchotrẻchỉđếnsaungườivàtìnhthếnóitrên.Nhưngđứatrẻlosợtrướcmột

ngườilạchỉvìnóchorằngngườinàyđốivớinócóýxấu,vìnócảmthấymìnhquáyếuđốivớingườilạ,ngườinàycóthểmanglạichonómộtmốihiểmnguyđốivớiđờisống,anninhvàsựsungsướngcủanó.Thựcrakhônglàmgìcónhữngđứabélúcnàocũngnghingờ,lúcnàocũnglosợmìnhbịtấncôngvànhữngsựtấncôngnàytrànngậpcảnhânloại.Đúnghơnđứabésởdĩlosợkhiđứngtrướcmặtngườilạlàvìtừxưatớinaynóchỉquennhìnmộtngườimànóyêumến:đólàngườimẹ.Sựthấtvọngvàbuồnrầucủanóbiến thành losợ;vậysự losợđóchính làsựkhátdụckhôngcòndùngđượcnữavàsựkhátdụcnàyvìkhôngdùngđượcnữanênphảibiếnthànhlosợ.Vàkhôngphảilàngẫunhiênnếuchúngtathấytrongsựlosợcủađứatrẻhìnhảnhcủasựlosợđầutiênxảyratronglúcmìnhmớisinh,sựtáchbạchđứatrẻrakhỏilòngngườimẹ.

Chứng sợđầu tiênnhận thấyởđứa trẻ con là chứng sợbóng tốivà côđơn;chứngđầutiêncòntồntạimãitrongsuốtcuộcđờivàcảhaichứngđềucómộtnguyênnhânchungnhau,đó là sựvắngmặt củangườimẹyêudấuvàchămsócnó.Mộtđứabélosợtrongbóngtốihétlênnóivớingườicôngồi trongphòngbên:“Côơi,cônóichoconngheđi,consợlắm”-“Cônóilênthìcólợigìchoconvìconcótrôngthấycôđâu”.Đứabétrảlời:“Khicótiếngngười,cháucảmthấynhưtrờisánghơn”.Vậysựbuồnrầucảmthấytrongbóngtốibiếnthànhsựlosợbóngtối.Vậykhichúng tanói rằngsự lo sợ trongbệnh thầnkinh làmộthiện tượngphụthuộcvàchỉlàmộttrườnghợpđặcbiệtcủasựlosợthựcsựthôi,chúngtađãnóimộtđiềukhôngđúng:ngoàirađốivớiđứatrẻ,trongsựlosợthựcsựvàsựlosợthầnkinhcómộtđiểmchungnhau:đólàởcảhainơiđềucómộtnguyênnhân.Sựkhátdụcđãkhôngđượcđemdùng.Cònvềnỗilosơthựcsựtrẻconcóvẻnhưchỉcótrongmộtmứcđộkhônglấygìlàmnặng lắm.Trong tấtcảnhững tình thếsaunàycó thể trởnênchứngsợnhưđứngtrênnúicao,đicầuhẹptrênmặtnước,đixelửahayđitrêntàubiển,trẻemkhôngtỏvẻlosợvìnókhôngbiết.Đánglẽratrẻconphảinhậnđượcbằngditruyềnnhiềubảnnăngtựvệhơnvànhưthếnhiệmvụcủanhữnggiámthịtrôngnomchochúngkhỏibịnguyhiểmsẽtrởnêndễdànghơnnhiều.Nhưngtrongthựctếnhiềukhitrẻkhôngcótựlượngsứcmìnhmà làmnhiều điều nguyhiểm, chính vì nó khôngbiết thế nào lànguyhiểm.Nóchạytrênbờnước,trèolêncửasổ,chơidaokéo,đồnhọnhayvớilửa,nghĩalàtấtcảnhữngthứgìnguyhạichonóvàlàmchomọingườilosợ.Chínhsựgiáodụcđãlàmcholosợphátsinhbởivìchúngtakhông thể để cho chúng tự học lấy những điều đó bằng kinh nghiệmđược.

Nếucónhữngđứatrẻchịuảnhhưởngcủasựgiáodụcphátsinhralosợnàytớimộtmứcđộlàmchochúngtựmìnhtìmđượcnhữngsựnguyhiểmmàngườilớnđãnóiđếnnhưngkhôngbaogiờbiết trướclànguyhiểm,chínhlàvìtrongngườichúngcómộtnhucầukhátdụcmạnhhơnhayvìchúng có thói quen thỏa mãn tình dục rất sớm. Chúng ta không ngạcnhiênkhithấynhiềuđứatrẻsaunàysẽtrởnênnhữngkẻtinhthầnbấtanbởi lẽ không có gì làm cho bệnh thần kinh dễ phát ra hơn là việc conngườikhôngđủkhảnăngchịuđựngtrongmộtthờigiandàihayngắncủasựdồnépkhátdục.Cácbạnhãynhậnthấyrằng,ởđâychúngtachútrọngđếnyếutốcấuthànhmàquantrọngchưahềbịchúngtaphủnhận.Chúngtachỉchốngđốilạicáiquanniệm,chỉchútrọngđếnyếutốcấuthànhthôimàkhôngđểýđếnnhữngyếutốkhác,rằngchoyếutốcấuthànhmộtđịavịquantrọngnhấtngaycảtrongtrườnghợpyếutốnàychỉgiữmộtvaitròphụthuộcthôihaykhôngcóliêncangìcả.

Bâygiờcácbạnchophéptôitómtắtnhữngkếtquảlượmđượctrongviệcquansáttrạngtháilosợtrongđứatrẻ:sựlosợcủađứatrẻcongầnnhưkhôngcógìchungvớisựlosợthựcsự,tráilạirấtgầnsựlosợbệnhthầnkinhcủangườilớn.Nóbắtnguồntừmộtsựkhátdụckhôngđemdùng,rồichỉvìkhôngtìmđượcđốitượngđểtậptrungtìnháivàođãthaythếkhátdụcbằngmộtvậtbênngoàihaymộttìnhthếmới.

Vàbâygiờcácbạnhẳnkhôngbựcmìnhkhinghetôinóirằngchúngtachẳng cần gì học các chứng sợ nữa. Trong các chứng sợ này giống ynhững sự lo sợ của trẻ con: khát dục không được đemdùng luôn luônbiếnthànhmộtsựlosợthựcsựvàdođóbấtcứmộtsựnguyhiểmnàotừbênngoàivàođềucóthểtrởthànhmộtcáigìthaythếchosựđòihỏicủakhátdục.Sự tươngđồngcácchứng sợvà sự lo sợ trẻ conchẳngcógìđángcho tangạcnhiêncảvìnhữngchứngsợ trẻconkhôngnhữngchỉđiểnhình chonhữngchứng sợ củangười lớnmàcòn làđiềukiệnphátsinhtrựctiếpcủanhữngchứngnàynữa.Bấtcứmộtchứngsợnàotrongbệnh náo loạn thần kinh của người lớn bao giờ cũng bắt nguồn ởmộtchứngsợtrẻconvàchỉtiếptụcchứngsợnàyngaycảkhinócómộtnộidungkháchẳnvàcómộttênkhác.Haichứngbệnhnóitrênchỉkhácnhauvề cách hoạt động thôi.Trongngười lớn,muốn cho sự lo sợ trở thànhkhátdục,sựviệckhátdụckhôngđượcdùngđếntrongmộtkhoảngthờigiannàođóchưađủ.Người lớntừ lâuđãbiết tạmxếpkhátdụcramộtbênvàdùngnómột cáchkhác.Nhưngkhi khát dục là thànhphần củamột sự hoạt động tinh thần đã bị dồn ép thì người ta lại thấymột tìnhtrạnggiốngnhư tình trạngcủa trẻconkhichúngkhôngphânbiệtđược

giữavôthứcvàýthức.Chínhnhờsựthụtlùivềchứngsợtrẻconnàymàkhátdụctìmđượcmộtphươngsáchtiệnlợiđểbiếnthànhlosợ.Chúngtađã nói nhiều đến sự dồn ép nhưngbaogiờ cũngđể ý đến số phần củatrạngthái tìnhcảmđiliềnvớisựbiểuthịcủasựdồnépvàmãiđếntậnbâygiờmớibiếtđượcsốphậnđầutiêncủatrạngtháitìnhcảmnàylàphảibiếnthànhlosợmặcdầutrongtrạngtháibìnhthườngđặctínhcủanórasao.Sựbiếnđổicủatrạngtháitìnhcảmnàylàphầnquantrọngnhấtcủasựhoạtđộngcủasựdồnép.Nóiđếnnókhôngphảidễdànggìvìchúngtakhôngthểkhẳngđịnhsựcómặtcủanhững trạng thái tìnhcảmvô thứcnhưchúngtađãkhẳngđịnhsựcómặtcủacácsựphátbiểuvôthức.Dùvô thứchayhữu thức thì baogiờ sựphátbiểu cũngvẫn cónhững tínhchấtnhưnhauvàchúngtarấtcóthểnóiđếncáigìđãtươngứngchomộtsựphátbiểuvôthức.Nhưngmộttrạngtháitìnhcảmbaogiờcũnglàmộtsựhoạtđộngphóngđiệnvàphảiđượcquanniệmkhácmộtsựphátbiểu;chưa tìmcáchphân tíchvàvạch rõnhững tiềnđề liênquanđếnnhữnghoạtđộngtinhthần,chúngtachưathểnóitrongtrạngtháitìnhcảmsựvôthứctươngứngvớicáigì.Vìthếnênchúngtakhônglàmcôngviệcđóởđây,nhưngchúngtamuốngiữnguyêncáicảmtưởnglàsựpháttriểncủalosợgắnliềnvàohệthốngvôthức.

Tôiđãnói rằngsựbiếnđổicủakhátdục thành losợhaynóichođúnghơnsựpháthiệncủakhátdụcdướihình thức losợ làsốphậnđầu tiêndànhchokhátdụcbịdồnép.Tôimuốnnóirằngđókhôngphảilàsốphậnduynhấtvàcuốicùngcủakhátdục.Trongbệnhthầnkinhcókhixảyrasựdiễnbiếnlàmngăntrởsựpháttriểncủalosợvàthànhcôngviệcnàybằngnhiềucáchkhácnhau.Trongcácchứngsợ,chẳnghạnngườitanhậnthấycóhai giai đoạn trong sựdiễnbiếnbệnh thầnkinh.Giai đoạn thứnhấtlàgiaiđoạntrongđókhátdụcbịdồnépvàbiếnthànhlosợtrongkhilosợgắnliềnvàomộtmốihiểmnguybênngoài.Tronggiaiđoạnthứhaimọisựđềphòngvàbảođảmđượcđưarađểngăntrởkhátdụckhôngchotiếpxúcvớimốinguyhiểmbênngoàinày.Sựdồnépđượccoinhưmộtmưutoancủacáitôichạytrốntrướcsựkhátdụcmàcáitôicoinhưmộtmối nguy hiểm.Chứng sợ có thể coi nhưmột trốn tránh chống với sựnguy hiểm bên ngoài lúc này đang thay vào chỗ của khát dục. Sự yếukémcủahệthốngphòngthủđemdùngtrongchứngsợlàởchỗcáithànhtrì rấtmạnhở bên ngoài lại khôngmạnhở bên trong.Khát dục khôngthànhcônghoàn toàn trongviệcđẩy lùi sựnguyhiểm rangoài.Vì thếchonêntrongcácbệnhthầnkinhkhácmớicóhệthốngphòngthủkhácchốnglạisựpháttriểncóthểxảyracủasựlosợ.Đólàmộtchươngmớirấthaytrongtâmlýbệnhthầnkinh,chúngtakhôngthểđềcậpđếnvấnđềnàyngayđượcsợnósẽdẫntađirấtxa,nhấtlàmuốnhiểuđượcchúngta

cầncónhữngđiềuhiểubiếtđặcbiệtsâuxa.Tôichỉcầnthêmmộtvàicâuvàonhữngđiềuvừanói.Tôiđãnóiđếnsựphảncôngcủacáitôiđểbảovệsựdồnépvớimụcđíchgiữchosựdồnépđược tồn tại,nghĩa làđểchốnglạisựpháttriểncủasựlosợthườngkèmtheosựdồnép.

Chúngtahãyquaytrởlạicácchứngsợ.Tôiđãtrìnhbàylànếuchỉtìmcáchcắtnghĩanộidungcủacácchứngsợhaychỉtìmxemđốitượngnàyhayđối tượngnọhoặc trạng tháinàyhay trạng tháinọsẽ trở thànhđốitượngcủachứngsợthôithìquảlàmộtđiềuthiếusót.Đốivớichứngsợthìnộidungcủanóchẳngkhácgìcáimặttrướccủagiấcmơrõràngđốivớichínhgiấcmơ.Người tacó thểcôngnhận rằng trongcácnộidungcủachứngsợ,cómộtvàiđối tượng,đúngnhưng lờiStanleyfallnói,cóthể trở thành đối tượng cho sự lo sợ công việc dự phòng gây ra. Giảthuyếtnàyđượcxácnhậnbằngsựkiệnrằngrấtnhiềuđốitượnglosợnàychỉliênquanvớisựhiểmnguymộtcáchtượngtrưngthôi.

Nhưthếchúngtađãrõđịavịvôcùngquantrọngcủavấnđềlosợtrongtâmlýcủabệnhthầnkinh.Chúngtabiếtrõsựliênlạcchặtchẽcủapháttriểnlosợvớinhữngsựđổithaycủakhátdụcvàhệthốngvôthức.Quanniệmcủachúngtatuynhiênvẫncònmộtlỗhổngđólàchúngtachưathểxácđịnhxemviệcmộtsự losợ thựcsựphảiđượccoinhưmộtsựphátbiểucủabảnnăngtựbảotồncủacáitôidođâumàra.

ThuyếtkhátdụcvàbệnhthầnkinhNarcissisme(Bệnhcủanhữngngườimêsaychínhsắcđẹpcủamình)

Đãnhiềulầnvàngaymớiđâythôi,chúngtađãphânbiệtkhuynhhướngcủacáitôivànhữngkhuynhhướngtínhdục.Sựdồnépchothấylàluônluôngiữahaikhuynhhướngnàycósựphảnđốinhauvàtrongcuộcxungđộtđóbaogiờnhữngkhuynhhướngtìnhdụccũngthuavàphảitìmcáchthoảmãnbằngnhữngphươngsáchthụt lùikhác: trongthựctếngười takhông thể chế ngự được những khuynh hướng tình dục, nhưng nhữngkhuynhhướngnàytìmthấytrongtínhcáchkhôngthểchếngựđượcnàymộtsựđềnbùchosựthấtbạicủamình.Chúngtađãthấyhailoạikhuynhhướngnàycóhaitháiđộkhácnhauđứngtrướcnhucầucủađờisốngthựctếvàdođóchúngtheohaiconđườngpháttriểnkhácnhauvàliênlạcvớithực tế bằng hai cách khác nhau. Chúng ta tưởng rằng những khuynhhướngtìnhdục liên lạcchặtchẽvới trạng thái tìnhcảmcủacái tôihơnnhữngkhuynhhườngcủachínhcáitôi,nhưngđiềunàyhoàntoànđầyđủđốivớimộtvấnđềquantrọngduynhất.Chonênđểhỗtrợkếtquảnàychúngtaphảikểđếnsựkiệnđángchúýlàsựkhôngthoảmãncáiđóivàcáikhát,haibảnnăngtựtồntạisơđẳngnhấtkhôngbaogiờbiếnnhữngkhuynhhướngđóthànhnhữngkhuynhhướnglosợ, trongkhiviệckhátdụckhôngđượcthoảmãnbaogiờcũngbiếnthànhkhuynhhướnglosợđãtrởthànhmộthiệntượngluônluônxảyravàđượcbiếtđếnnhiềunhất.

Vìvậychúngtaquảcóquyềnphânbiệtnhữngkhuynhhướngtìnhdụcvàkhuynhhướngcủacáitôivàkhôngaiphủnhậnquyềnđóđược.Chínhcáiquyềnphânbiệtđóđãphátsinhraviệccómặtcủabảnnăngtìnhdụcvớitínhcáchmộtsựhoạtđộngcủaconngười.Chỉcóđiềucầnhỏilàchúngtagánchosựphânbiệtđómộttầmquantrọng,mộttínhcáchsâuxanhưthếnào?Chúng tachỉcó thể trả lờicâuhỏiđómộtkhiấnđịnh rõ ràngsựkhácnhautrongkhihoạtđộngcủanhữngkhuynhhướngtìnhdụctrongcách phát hiện về phương diện cơ thể và tinh thần và những khuynhhướngkhác trái ngượcvới chúng,vànhất làkhi chúng tabiết rõđượctầmquantrọngcủanhữnghậuquảdosựkhácnhaunàygâyra.Tấtnhiênchúngtakhôngcólýdogìđểnóirằnggiữacáckhuynhhướngnàycósựkhácnhaugìvềthựcchất.Cảhailoạiđềuchỉlànhữngnguồnnghịlựcvàtìmhiểuxemcóphảithựcrahailoạinàychỉlàmộthaykhông,haygiữachúngcómộtsựkhácnhauvềmộtthựcchấtnàohaykhôngvànếutrong

thựctếchúngchỉlàmộtthìkhinàochúngtáchbạchnhaura;vấnđềnàyphảiđượcthảoluậnkhôngdựatrênnhữngkháiniệmtrừutượngmàphảidựatrêncănbảnnhữngsựkiệndosinhlýhọccungcấp.Nhữngsựhiểubiếtcủachúngtavềvấnđềnàycònthiếusót,nhưngdùkhôngthiếusótchăngnữathìvấnđềđócũngchẳngthuộcphạmvimônphântâmhọc.

Chúngtasẽkhôngcó lợigìkhichấpnhậnýkiếncủaJungvề tínhduynhất, căn bản củamọi bản năng và gán cho những nghị lực được pháthiệnratrongcácbảnnăngđócáidanhdự“khátdục”.Vìkhôngthểnàogạtbỏđượccơnăngtìnhdụcrangoàiđờisốngtinhthần,chúngtabịbắtbuộcphảinóiđếnmộtsựkhátdụccótínhchấttìnhdụcvàmộtsựkhátdụckhôngcótìnhchấttìnhdục.Chúngtacólídokhichỉdùngdanhtừkhátdụcchỉnhữngkhuynhhướngtìnhdụcthôivàtừtrướctớinaychúngtabaogiờvẫncũngchỉdùngdanhtừkhátdụctheonghĩađóthôi.

Vìthếnêntôinghĩrằngvấnđềnênđixatớimứcnàotrongviệcphânbiệtnhững khuynh hướng tình dục và các khuynh hướng tự bảo tồn kháckhôngthànhvấnđề,khôngquantrọngđốivớiphântâmhọc.Phântâmhọckhôngcóthẩmquyềngiảiquyếtvấnđềđó.Tuynhiênsinhlýhọcchotavàiđiềuchỉdẫnchứngtỏrằngsựphâncáchđócóýnghĩasâuxa.Tìnhdụclàcơnăngđộcnhấttrongcơthểconngườivượtrakhỏicánhânvàràng buộc con người với dòng giống con người. Sự hoạt động của cơnăngnàykhôngcóíchchocánhânnhưcáccơnăngkhác,tráilạicòngâyrabiết baonhiêunguyhiểmđedọađời sốngconngười, nhiềukhi cònlàmmấtđờisốngnàynữa,khicơnăngđạtđếnmứckhoáilạccao.Vảlạicóthểmộtphầnnàođờisốngsauvớitínhcáchditruyền.Saucùngconngườicánhânthườngtựcoinhưyếutốcầnthiếtnhấtvàcoitìnhdụcnhưmộtcáchthoảmãnnhưtrămngàncáchkhác,vềphươngdiệnsinhlýchỉlàmộtgiaiđoạntrongbaonhiêuthếhệ,mộtcáibướutrongmộtnguyênsinhchấtbấtdiệt,mộtngườichiếmlĩnhtạmthờitrongmộtsựgiaothácdisản.

Tuy nhiên, sự giải thích bệnh thần kinh về phương diện phân tâm họckhôngcầnđếnnhậnxétcótầmquantrọngquácaonhưthế.Sựkhảosátriêngbiệtkhuynhhướngtìnhdụcvàkhuynhhướngcủacái tôiđãcungcấpchotaphươngsáchtìmhiểubệnhthầnkinhhoánchuyển.Bệnhnàychínhlàkếtquảcủasựxungđộtgiữanhữngkhuynhhướngtìnhdụcvànhữngkhuynhhướngbảnnăngtựbảotồn,haynóivềphươngdiệnsinhlýbằngnhữngdanhtừmơhồhơn,giữacáitôiđượchiểunhưcánhânconngườiđộclập,vớicáitôicoinhưmộtphầntửcủamộtthếhệ.Chúngta

cóđủlýdotinrằngchỉloàingườimớicósựphânbiệtgiữahaicáitôicánhânvàxãhộinày;chonêntrongtấtcảcácgiốngvậttrênmặtđất,conngườiđãhiếnchochúngtamộtmôitrườngtốtnhấtđểkhảosátvềbệnhthầnkinh.Sựphát triểnquámứccủakhátdụccủaconngười,đờisốngtinh thầndồidào,hậuquảcủa sựphát triểnkhátdụccóvẻnhưđã tạođiều kiện gây ra sự xungđột đó.Tất nhiên chính nhữngđiều kiện nàycũnglàđiềukiệnphátsinhranhữngtiếnbộtolớncủaloàingười,nhữngđiều tiếnbộgiúpcho loàingườibỏ lạiđằng sau tất cảnhữngcáigì cóchungvớiloàivật,thànhratínhditruyềnlàmchoconngườidễmắcbệnhthầnkinh chính làmặt trái của chiếcmềđay, nghĩa là củanhữngnăngkhiếucótínhchấtthuầntuýcủaconngười.Nhưngthôichúngtahãytạmgáclạinhữngđiềulýluậnchỉcótácdụngđưachúngtađixanhữngvấnđềhiệnđại.

Từ trước tớinaychúng ta làmviệc trêncănbảnđịnhđề làcó thểphânbiệtđượcnhữngkhuynhhướngcủacáitôivànhữngkhuynhhướngtìnhdụcdựatheosựpháthiệncủacảhai.Đốivớibệnhthầnkinhhoánchuyểnthìsựphânbiệtnhưthếchẳnggặpkhókhăngì.Chúngtađãgọilàkhátdụcnhữngsựhaophísinhlựcmàcáitôidànhchonhữngđốitượngcủacáckhuynhhướngtìnhdụcvàgọilà“lợiích”nhữngsựhaophísinhlựcbắtnguồntrongcácbảnnăngtựbảotồn;bằngcáchtheodõimọiđịnhcưcủakhátdục,nhữngsựbiểnđổivàsốphậnsaucùngcủanó,chúngtađãcóđượcmộtkháiniệmđầu tiênvềsựhoạtđộngcủacácđộng lực tinhthần.Vềphươngdiệnnày,bệnhthầnkinhhoánchuyểnđãhiếnchotavậtliệuđượcviệcnhất.Nhưngvềchínhcáitôi,vềnhữngtổchứccủacáitôi,cáchcấutạovàhoạtđộngcủanhữngtổchứcnàytachưabiếtgìhếtvàchúngtachỉcóthểđồchừnglàbiếtđâusựphântíchcácbệnhthầnkinhkhácchẳnggiúpchotarọiánhsángvàonhữngvấnđềđó.

Chúngtađãmởrộngquanđiểmphântâmhọccủachúngtađếnnhữngchứngbệnhkhácnày.Chínhvìthếnênnăm1908saumộtcuộcthảoluậnvới tôi,K.Abrahamđãđưa rađề luận làđặc tính chính củabệnhđiênsớmphátnằmtrongsựviệckhátdụckhôngđịnhcưtrênnhữngđốitượngcủacănbệnhnày(giữabệnhnáoloạnthầnkinhvàbệnhđiênsớmphátcónhững sự khác nhau về tâm lý tình dục).Nhưngmột khi khát dục củanhững người điên không định cư trên những đối tượng thì nó đi đâu?Abrahamtrảlờilàkhátdụcquaytrởlạivớicáitôivàchínhsựquaytrởlạinày,việckhátdụcnhảyvộivềvớicáitôichínhlànguồngốccủathóiquenkỳcục thíchdanhvọngcao sang trongbệnhđiênphát sớm.Thóiquenkỳcụcthíchdanhvọngcaosangcóthểsosánhvớisựtháiquávề

giátrịtìnhdụccủađốitượngmàngườitanhậnthấytrongđờisốngtìnhái.Đâylàlầnđầutiênchúngtanhậnthấymộtđặcđiểmcủabệnhtâmlýđứngtrướcmộtđờisốngtìnháibìnhthường.

Tôiphảinóingayvớicácbạn:nhữngquanniệmđầutiêncủaAbrahamvẫncòntồntạitrongphântâmhọcvàtrởthànhcănbảntrongtháiđộcủachúngtađốivớibệnhthầnkinh.Dầndầnngườitaquenvớiýnghĩlàsựkhátdụcmàchúngthườngthấyđịnhcưtrêncácđốitượng,sựpháthiệncủamộtkhuynhhướngtìmđượcthoảmãnbằngnhữngđốitượngđó,sựkhátdụccũngcóthểbỏrơicácđốitượngđóvàthaythếchúngbằngcáitôi.Lúcđóngườitamớitìmchosựpháthiệnnàymộthìnhthứchoànhảohơn bằng cách đặt những liên lạc chặt chẽ hơn giữa những yếu tố cấuthànhcủanó.Chữ“narcissisme”màchúngtađểchỉsựdichuyểnnóitrênlấyởmộtbệnhmàP.Nackeđãmôtả,trongđóngườiđứngtuổiđốivớithânthểmìnhcómộtsựsaymêâuyếmthườngthấytrongmộtđốitượngtìnhdụcbênngoài.

Ngườitađãtựnhủlànếumộtkhikhátdụccóthểđịnhcưngaytrênchínhthânthểmìnhthayvìphảiđịnhcưtrênmộtđốitượngkhácthìsựviệcđókhôngthểđượccoilàmộtsựviệcđặcbiệtvàkhôngcóýnghĩa;màbệnh“narcissisme”chínhlàtrạngtháinóichungvàsơkhởirồitừđómớiphátsinhratìnháiđốivớimộtđốitượngvàsựphátsinhnàykhôngvìthếmàlàmmấtđibệnh“narcissisme”.Theonhữngđiềuchúngtabiếtvềsựpháttriểncủakhátdụcđốivớiđốitượng,rấtnhiềukhuynhhướngtìnhdụclúcđầuđãđượcsựthoảmãnmàngườitagọilàtựthoảmãnnàygiảithíchtạisao tìnhdục lạichậmtrễ trongviệc thíchứngvớinguyên lý thực tếdogiáodụcmanglại.Nhưvậy,tứclàsựtựthoảmãnlàhoạtđộngtìnhdụctronggiaiđoạn“nácsít”củasựđịnhcưkhátdục.

Tómlại,chúngtađãtựtạoramộthìnhdungvềcácliênquangiữakhátdụccủacáitôivàkhátdụckháchquanmàtôicóthểcụthểhoábằngmộtsự so sánh lấy trongđộngvậthọc.Cácbạnhẳnbiếtnhững sinhvật sơđẳnggồmcómộtnguyênsinhchấtchỉhơikhácnhauchútít.Nhữngsinhvậtnàyphóngranhữngchângiảđểtiêuthoátsứcsốngcủachúng.Nhưngchúngcũngcó thểrútnhữngchângiảđó lạivàcuốn trònmình lạinhưmộtviêntròn.Chúngtavínhữngchângiảđóvớisựvươnmìnhcủakhátdụctớinhữngđối tượngtrongkhikhốichínhcủanóvẫnnằmtrongcáitôi,chúngtachorằngtrongnhữngtrườnghợpbìnhthườngkhátdụccủacái tôi có thểbiến thànhkhátdụckháchquanvàchínhkhátdụckháchquancũngcóthểquaytrởlạivớicáitôiđược.

Nhờnhữnghìnhdungnàychúng tacó thểgiải thích,haynóimộtcáchkhiêmnhườnghơn,môtảmộtsốlớntrạngthái tinhthầnphảiđượccoinhưnằmtrongđờisốngbìnhthường,tháiđộtinhthầntrongtìnhái,trongcácchứngbệnhcơthể,tronggiấcngủ.Vềtrạngtháigiấcngủ,chúngtađãnóirằnggiấcngủchínhlàsựthoátkhỏiảnhhưởngcủađờisốngbênngoàiphụthuộcvàohammuốnđượcngủngon.Chúngtađãnóirằngmọihoạt động tinh thần ban đêm trong giấcmơ đều làm việc cho sự hammuốnnày,chịusựquyđịnhvàchếngựcủanhữnglýdoíchkỷ.Đứngvềphươngdiệnkhátdụcchúngtachorằnggiấcngủlàmộttrạngtháitrongđómọisinhlực,khátdụchayíchkỷ,gắnliềnvàođốitượng,rờikhỏicácđốitượngđóđểquayvàocáitôi.Cácbạncóthấyrằngquanniệmnàychỉrõ cho ta thấy tính chất sự nghỉ ngơi và sự mệt nhọc trong giấc ngủkhông?Quangcảnhđược thoátkhỏiđờisốngbênngoàimộtcáchsungsướng như thế được bổ túc về phương diện tinh thần. Trạng thái phânphốikhátdụccổxưalạitrởlạitrongngườingủ:trongđókhátdụclàlợiíchcủacáitôisống,chúngrấthoàhợp,dínhliềnvàonhautrongmộtcáitôikhôngcầnđếnbấtcứmộtyếutốnàokhác.

Ởđâychúngtacầnhainhậnxét:Thứnhấtchúngtalàmthếnàophânbiệtđược“nácxít”vàsựíchkỷ?Theoýtôi,“nácxít”chínhlàsựbổtúccótínhcáchkhátdụcchosựíchkỷ.Nóiđếníchkỷchúngtachỉnghĩđếnnhiềuđiềugìcóíchchocánhân;nhưngnóiđến“nácxít”chúngtanghĩđếnsựthoảmãnkhátdụccủacánhân.Vềphươngdiệnthựctế,sựkhátbiệtgiữaíchkỷvà“nácxít”cóthểđixanữa.Ngườitacóthểrấtíchkỷnhưngvẫnkhôngthôigánchomộtvàiđốitượngrấtnhiềusinhlựckhátdục trongkhisự thoảmãnnày tươngứngvớinhữngsựđòihỏicủacáitôi.Sựíchkỷsẽlàmsaochosựtheođuổinhữngđốitượngđókhônglàmhạiđếncáitôicả.Ngườitacóthểvừaíchkỷmàlạivừacótính“nácxít”rấttrầmtrọngnữa.Nghĩalàcóthểgạtrangoàinhữngđốitượngtìnhdụcmộtcáchdễdànghoặcvềphươngdiệncủa thoảmãn tìnhdục trực tiếphoặcvềphươngdiệncủanhữngkhuynhhướngdẫnxuấttừnhucầutìnhdụcmàchúngtathườngđốilậpvớitìnhdụcthuầntuý,điềunàychúngtagọilàtìnhái.Trongtấtcảcáctrạngtháiphỏngđoánnaysựíchkỷxuấthiệnnhưmộtyếutốđặttrênhếtmọiđiềuphảnđối,mộtyếutốbấtbiến,trongkhi“nácxít”chỉlàyếutốluônluônthayđổi.Sựtráingượccủaíchkỷ,sựvịthakhônghềtrùnghợpvớisựphụthuộccủacácđốitượngvàosựkhátdục,khácíchkỷởchỗkhôngtheođuổisựthoảmãntìnhdục.Chỉtrong trạng thái tình ái tuyệt đối, lòng vị thamới trùng hợp với sự tậptrungkhát dụcvàomột đối tượng.Đối tượng tìnhdục thuhút vào chomìnhmộtphầncủa“nácxít”dođóchúngtamớicócáimàchúngtagọi

là“sựtháiquágiátrịtìnhdụccủađốitượng”.Nếuthêmvàođóchúngtacótínhvịthacủasựíchkỷtruyềnvàođốitượngtìnhdụcthìđốitượngnàytrởnênmạnhvôcùng:ngườitacóthểchorằngđốitượngđóđãthuhútcảcáitôi.

Saubàithuyếttrìnhkhôkhanvàkhónhaicủakhoahọcchắccácbạnsẽkhoankhoáikhinghemộtbàicatảsựtráingượcgiữa“nácxít”vàtrạngtháitìnhyêu.TôilấybàinàytrongWestostilicherDivancủaGoethe:

SULEIKA

Cácdântộcdùlàkẻnôlệhaykẻchiếnthắng

Baogiờcũngđồngývớinhauởđiểmnày:

Hạnhphúctuyệtđốicủatrẻcontrongtráiđất,

Chỉthấytrongcátínhconngườithôi.

Dùđờisốngnhưthếnàochăngnữa,ngườitacũngsốngđược,

Mộtkhingườitabiếtrõchínhmình,

Chảcógìmấtđihết,

Mộtkhingườitavẫnnguyênnhưngườitabâygiờ,

HATEM

Cóthểđượclắm.Đólàdựluậnthườngthường.

Nhưngtôitheomọtconđườngkhác.

Tấtcảhạnhphúctrêntráiđấtnày,

TôichỉthấytậptrunghếttrongngườiSuleikathôi.

Chỉtrongtrườnghợpnàngbanchotôinhữngđặcân.

Nếunàngkhôngthèmnhìntôi,

Tôichorằng,

Tôisẽmấthết.

SẽkhôngcònthằngHatemnữa.

Nhưngtôibiếttôisẽlàmgì.

Tôisẽhoàmìnhvàotrongconngườisungsướng.

Đượcnàngbanchonhữngcáihôn.

Nhậnxétthứhaicủatôibổtúcchothuyếtvềgiấcmơ.Chúngtasẽkhôngthểcắtnghĩađượcsựphátsinhragiấcmơnếuchúngtakhôngcôngnhận,với tínhcáchbổ túc, rằngvô thứcbịdồnép trởnênđộc lậpvớicái tôitrongmộtmứcđộnàođó, thành ranókhôngchịusựchếngựcủahammuốntronggiấcngủvàgiữvữngvịtrícủanódùrằngmọisinhlựckhácphụthuộcvàocáitôiđềubịthuhútđểphụcvụgiấcngủtrongmứcđộmàchúnggắnliềnvàonhữngđốitượng.Đếnlúcđóchúngtamớihiểutạisaocáivôthứccóthểlợidụngđượcsựhuỷbỏhaygiảmsútcủakiểmduyệttrongđêmđểcướplấy“nhữngcáigìcònsótlạibanngày”đểcùngvớicác vật liệu do những cái gì còn sót lại cung cấp, hợp thànhmột hammuốntrongmơbịcấmđoán.Ngoàiracũngcóthểlà“nhữngcáigìcònsótlạibanngày”,doviệcnógiaotiếpvớicáivôthứcbịdồnépcóđủkhảnăngchốnglạikhátdụcbịgiấcngủxâmchiếmhết.Trongsựkiệnnàycómộtđặctínhvôcùngquantrọngcótínhcáchsốngđộngmàchúngtaphảiđưavàotrongquanniệmcủachúngtaliêncanđếnsựthànhlậpgiấcmơ.

Một bệnh trong cơ thể,một cái gì làm chomình đau đớn;một chứngviêmởcơquannàođóđềutạoramộttrạngtháimàhậuquảlàsựtáchrờicủasựkhátdụcrakhỏiđốitượngcủanó.Khátdụcsaukhirờikhỏiđốitượng củamình trở vào với cái tôi để bám chặt vào bộ phận đau đớntrong thân thể.Người ta có thểkhẳngđịnh rằng trongnhữngđiềukiệnnàysựtáchrờicủakhátdụcrakhỏiđốitượngcủanócònmạnhhơnsựtáchrờicủasựíchkỷđốivớithếgiớibênngoài.Điềunàynhưmởđườngchochúngtahiểurõbệnhuấttrongđó,mộtcơquancũnglàmchocáitôibận tâm rất nhiều nhưng chúng ta không biết rằng cái tôi lúc đó cũng

đangbệnh.Nhưng tôikhôngmuốnđi sâuhơnvàoconđườngnàynữa,hayphântíchnhữngtrạngtháimàgiảthuyếtvềsựquaytrởvềtrongcáitôicủasựkhátdụccóthểlàmthànhdễhiểuhơnhaycụthểhơn:lýdolàtôimuốnnhanhchóngtrảlờihaiđiểmmàcácbạnmuốnhỏi.Thứnhất,cácbạnmuốnbiếttạisaokhinóiđếngiấcngủ,đếnbệnhtậtvàcáctìnhtrạngkhác,tôilạiphânbiệt“khátdục”và“lợiích”,“khuynhhướngtìnhdục”và“khuynhhướngcủacáitôi”trongkhingườitacóthểphântíchcácsựđóbằngcáchchỉnóiđếnmộtsinhlựcduynhất,sinhlựcnàytrongkhihoạtđộngcóthểhoặcbámvàođốitượng,hoặcbámvàocáitôi,phụcvụchokhuynhhướngnàyhaykhuynhhướngkhác.Thứhaicácbạnngạcnhiênkhithấytôicoisựtáchrờikhátdụcrakhỏiđốitượngnhưnguồngốc của một trạng thái bệnh hoạn trong khi sự biến đổi của khát dụckháchquan thànhkhátdụccủacái tôi, cũng thuộc thànhphầncáchoạtđộngtinhthầnbìnhthườnglặpđilặplạihàngngày,hàngđêm.

Tôitrảlờinhưsau.Lờibàibácthứnhấtcủabạnngheđược.Việcxemxétnhữngtrạngtháigiấcngủ,bệnhtậtvàtìnháicólẽkhôngbaogiờsẽdẫntớisựphânbiệtgiữakhátdụckháchquanvàkhátdụccủacái tôi,giữakhátdụcvàlợiích.Nhưngbạnđãquênmấtnhữngcôngtrìnhkhảocứukhởiđầucủachúngta,nhữngcôngtrìnhđãrọiánhsángvàonhữngtrạngtháitinhthầnmàchúngtađãkhảocứutừtrướctớinay.Chỉvìđãchứngkiếnsựxungđộtphátsinhrabệnhthầnkinhchuyểnhoánmàgiữanhữngbảnnăng tìnhdụcvàbảnnăng tựbảo tồn.Chúng ta không thểnàobỏđượcsựphânbiệtđó.Việckhátdụccủacácđốitượngcóthểbiếnthànhkhátdụccủacáitôi,việcphảixétđếnsựcómặtcủakhátdụccủacáitôilàcáchgiải thíchduynhấtcógiátrịđốivớinhữngđiềubíẩncủabệnhthầnkinhmàchúngtagọi là“nácxít”,vídụnhưbịđiênsớmphát,đốivớinhữngđiềugiốngnhauvàkhácnhaugiữabệnhnàymộtđằngvàbệnhnáo loạn thầnkinhcùngbệnhámảnhđằngkhác.Hiệnnaychúng taápdụngchogiấcngủ,bệnhtậtvàtrạngtháitìnháinhữngđiềumàchúngtathấykhông thểchối cãiđược tạinơikhác.Chúng ta cần tiếp tục sựápdụngđóđểxemchúngsẽđưachúngtatớiđâu.Đềluậnduynhấtkhôngđượcrútramộtcáchtrựctiếptừsựnghiêncứuphântâmhọclànhưsau:khátdụcvẫnlàkhátdục,dùđemápdụngchocácđốitượnghaychocáitôicủađươngsựvàkhôngbaogiờnóbiếnthànhlợiích,íchkỷcả;đốivớilợiíchcũngvậy,nókhôngbaogiờbiếnthànhkhátdụccả.Nhưngđềluận này cũng giống như sự phân biệt giữa khuynh hướng tình dục vàkhuynhhướngcủacáitôi,sựphânbiệtmàchúngtaphảigiữlạichotớikhinóbịphủnhậnvìlýdoíchlợicủasựphátminh.

Lờibàibác thứhai củabạn cũngđúngnhưngđi sai đườnghướng.Tấtnhiên sựquay trởvềvới cái tôi củakhátdục saukhi tách rời khỏiđốitượngkhôngphảilànguyênnhântrựctiếpgâybệnh;chúngtachẳngđãthấyhiệntượngnàyxảyratrướckhibắtđầugiấcngủđểrồilạithụtlùitrở lạisaukhi thứcdậysao?Giốngvật li ti trongnguyênsinhchất thụtchângiảvàorồilạithòrakhigặpcơhội.Nhưngsựviệcxảyrakháchẳnkhicómột sựdiễn tiếnnàođó rất cươngquyếtbắtbuộckhátdụcphảitáchrờikhỏiđốitượng.Khátdụcsaukhitrởthành“nácxít”khôngtìmlạiđượcconđườngtrởvềđốitượngnữavàchínhsựgiảmsútcủatínhdiđộngcủakhátdụcmớilànguyênnhângâybệnh.Ngườitacóthểnóirằngtrongmộtvàigiớihạnnàođósựtíchluỹcủakhátdụckhôngchịuđựngđược.Nếukhátdụcphảibámvàomộtđốitượngnàođóchínhlàvìcáitôigâynên.Nếuchúngtađịnhđivàochitiếtcủabệnhđiênsớmphát,tôisẽchocácbạnhayrằngsựdiễntiếnlàmchokhátdụcsaukhitáchrờikhỏiđốitượngkhôngtìmđượcquayvềvớinhữngđốitượngđónữa-sựdiễntiếnđócũnggầnsựdồnéphaymộtsựgìgiốngthế.Nếutôinóichobạnhayrằngnhữngđiềukiệncủasựdồnépthìcácbạnsẽcócảmtưởngnhưđangđitrênconđườngquenthuộc.Sựxungđộtcóvẻnhưchỉlàmột,vàdiễnrabằngnhữngsứcmạnhgiốngnhau.Nếukếtquảcủacuộcxungđộtđócókhácnhaunhưtrongbệnhnáoloạnthầnkinhchẳnghạnthìđóchỉlàdosựkhácnhauvềbảnchất.Trongngườibệnhcủachúngta,phầnyếutrongquátrìnhpháttriểncủakhátdục,phầngâyratriệuchứng,lạiởchỗkhác.Cólẽtươngứngvớigiaiđoạnsơkhaicủa“nácxít”màbệnhđiênsớmphátquaytrởlạitronggiaiđoạncuốicùngcủanó.Điềuđángchúýlàchúngtabịbắtbuộcphảicôngnhậntrongkhátdụccủatấtcảcácbệnhthầnkinh“nácxit”nhữngđiểmđịnhcưtươngứngvớinhữnggiaiđoạnphát triểnsớmhơntrongcácbệnhnáoloạnthầnkinhvàámảnhnhiều.Nhưngcácbạnbiếtrằngnhữngkháiniệmchúngtathulượmđượctrongkhi khảo sát bệnh thần kinh chuyển hoán cũng giúp cho chúng ta tìmđượcđườnghướngphảitheotrongbệnhthầnkinh“nácxít”khótìmhơnnhiềuvềphươngdiệnthựctế.Nhữngđiểmgiốngnhaurấtnhiềuvàthựcrachỉcómộthiệntượngthôi.Vìthếchonênbạnhiểurõnhữngsựkhókhăn,nếukhôngnóilàkhôngthểđượcđốivớinhữngmuốndựavàothầnkinhhọcđểcắtnghĩanhữngbệnhnàymàkhôngbiếtgìvềbệnhthầnkinhhoánchuyểnphântâmhọc.

Bệnhđiênsớmphátkhôngphảichỉcónhữngtriệuchứngthoátratừsựtáchbạchcủakhátdụckhỏicácđối tượngrồi tích luỹ lạibên trongcáitôi,vớitínhchấtcủamộtkhátdục“nácxít”.Ngườitaphảidànhchỗlớnchonhữnghiệntượngkhácgắnliềnvàonhữngcốgắngcủakhátdụcđối

vớicácđốitượng,nghĩalàtươngứngvớimộtmưutoantrảlạihaykhởibệnh.Nhữngtriệuchứngsaunàycònầmĩđángchúýhơnnữa.Chúngcónhiềuđiểmgiốngnhauvới triệu chứngcủabệnhnáo loạn thầnkinh, ítđiểmgiốngnhauhơnvớibệnhámảnh, tuynhiênvẫnkháccảhaibệnhnàyvềnhữngđiểmkhác.Cóvẻnhưtrongsựcốgắngquaytrởlạivớiđốitượngbệnhtrongthầnkinhsớmphát,khátdụcđãthànhcôngtrongviệcbámvàocácđốitượngđónhưngthựcsựchỉbámvàođượcbóngcủacácđối tượng đó thôi, nghĩa là vào sự phát biểu thành lời nói của các đốitượngđó.Tôikhôngthểnóinhiềuhơnnữanhưngchorằngtháiđộcủakhátdụctrongkhicốgắngquayvềvớicácđốitượngđãgiúpchotahiểurõđượcsựkhácbiệt thựcsựgiữamộtsựkhácbiệthữuthứcvàmộtsựphátbiểuvôthức.

Tôiđãđưacácbạnvàomộtvùngđấttrongđómônphântâmhọcsẽđạtđượcnhiềutiếnbộ.Kểtừkhichúngtaquenvớidanhtừ“khátdụccủacáitôi” chúng ta đã tìm hiểu được bệnh thần kinh nác xít; công việc củachúng tacòn là tìmđượccáchgiải thíchsinhđộngvềcácbệnhnàyvàluônthểbổtúcnhữngđiềuhiểubiếtcủachúngtavềđờisốngtinhthầnbằngcáchđàosâunhữngđiềuđãbiếtvềcái tôi.Tâmlýcủacái tôimàchúngtađịnhxâydựng,khôngthểdựatrêncănbảncủanhữngdữkiệncủasựquansátnộitâm,màphảidựatrêncănbảncủasựphântíchnhữngđiềurốiloạnvàphântáncủacáitôinhưtrongsựkhátdục.Cóthểsaukhixongcôngviệcđóthìgiátrịcủanhữngđiềuhiểubiếtvềbệnhthầnkinhhoánchuyểnvàliênquanđếnkhátdụcsẽgiảmđi.Nhưngcôngviệcnàychưa tiến được bao nhiêu. Chúng ta không thể dùng hết kỹ thuật củachúngtatrongviệctìmhiểubệnhthầnkinhnácxítnhưtrongbệnhthầnkinhhoánchuyển.Tôinóichocácbạnnghetạisao.Mộtkhitiếnlênmộtbướctrongbệnhthầnkinhnácxít,chúngtanhưcảmthấymộtbứctườngbắt chúng ta dừng lại trong một lúc. Trong các bệnh thần kinh hoánchuyểntuycógặpnhữngđiểmchốngđốinhưngchúngtađãphábỏđượctừngchướngngạivậtmột.Trongbệnhthầnkinhnácxít,sựđềkhángcóvẻnhưkhôngthểnàovượtquađược.Chúngtachỉcóthểkiễngchânnhìnquabứctườngđểrìnhxemđằngsaucógìkhông.Vìvậychúngtaphảithaythếkỹthuậthiệnthờibằngkỹthuậtkhác,chúngtachưabiếtsẽthaythếnhưthếnào.Tấtnhiênvậtliệuvềcácbệnhnàykhônghềthiếu.Bệnhpháthiệnbằngnhiềucách,dùkhôngphảibằngnhữngcáchhợpýchúngtavàtronglúcnàychúngtađànhphảigiảithíchnhữngpháthiệnđóthôibằngcáchdùngnhữngđiềuđãthunhậnđượctrongkhinghiêncứubệnhthầnkinhhoánchuyển.Hailoạibệnhnàykhágiốngnhauđủđểgặtháiđượcnhữngkếtquảxácthựctrongbướcđầu,dùrằngchúngtakhôngthểnóichắclàkỹthuậtđócóthểđưachúngtađixahơn.

Cònnhiềukhókhănnữaxuấthiệnlàmngăntrởbướctiếncủachúngta.Bệnhthầnkinhnácxítvàtâmlýchỉhémởnhữngbíẩncủachúngchonhững người đã học qua trường phân tâm học về bệnh thần kinh hoánchuyển thôi.Vậymànhữngnhà thầnkinhhọckhônghềbiết đếnphântâm học trong khi những nhà phân tâm học lại không thấy có nhiềutrườnghợpthầnkinhhọc.Chúngtacầnmộtthếhệnhữngnhàthầnkinhhọcquamộttrườngphântâmhọcnhưmộtkhoahọcsửasoạn.HiệnnayởMỹđã có hai cố gắng loại này, trong đó những nhà thần kinh học nổitiếngdạysinhviênvềphântâmhọcvàcácnhàgiámđốcnhàthươngđiêncông hay tư cũng dùng phân tâm học để quan sát bệnh nhân của họ.Chúngtacũngđãnhìnquatườngthấymộtvàiđiềuvềbệnhthầnkinhnácxítdướiđây.

Hìnhthứcbệnhhoạncủabệnhvọngtưởngvàbệnhđiênkinhniêngiữamộtđịavịmơhồtrongviệcphânloạicủabệnhthầnkinhhọctốitân.Vậymànhữngchứngbệnhnày rất gầnvới chứngbệnhđiện sớmphátdướidanhtừ“paraphrenie”theonộidungthìbệnhvọngtưởngcóthểđượcmôtả như thói quen kỳ cục thích danh vọng cao sang, có cảm tưởng nhưmìnhbịhànhhạ,cuồngdục,ghentuông…Chúngtakhôngchờđợithầnkinhhọcđưaranhữnglờigiảithích.Tôilấymộtvídụ(xảyratừlâulắmrồivàcóthểmấtđimộtphầngiátrị)đólàsựcốgắngdựavàomộttriệuchứngđểtìmramộttriệuchứngkhácbằngcáchdựavàolýluậntrithứccủangườibệnh:ngườibệnhcócảmtưởngrằngmìnhbịhànhhạchínhlàvìmìnhlàngườiquantrọng,dođómớiphátsinhrachứngbệnhkỳcụcthíchdanhvọngcaosanglàhậuquảngaytứckhắccủasựtíchluỹsắcdụcquánhiềutrongcái tôi làmchocái tôi trởthànhquantrọng;đólàbệnhnácxítphụthuộc,xuấthiệnnhưhậuquảcủabệnhnácxítsơkhai,nghĩalàcủanhữngngàyđầutiêncủatuổithơấu.Nhưngmộtquansátcủatôitrongbệnhbịhànhhạđưatôiđếnmộtdấuvếtkhác.Tôinhậnthấyrằngtrongphầnlớncáctrườnghợpngườitabịhànhhạcũngnhưkẻhànhhạđềucùngthuộcmộtphái(namhaynữ).Ngườitacóthểcắtnghĩasựkiệnnàybằngnhiềucách,nhưngtrongmộtvài trườnghợpđượcnghiêncứukỹngườitanhậnthấyrằngchínhngườicùngpháimàmìnhyêumếnnhấttrướckhimắcbệnhđãtrởthànhngườihànhhạmìnhtrongkhibịbệnh.Tìnhtrạngcóthểpháttriểnbằngsựthaythếngườimìnhyêumếnbằngmột người khác, ví dụ như thay thế người cha bằng người gia sư, hayngườicaohơn.Từnhữngkinhnghiệmđótôiđưaranhậnxétrằngbệnhbịhànhhạchỉlàhìnhthứcbệnhhoạntrongđóngườibệnhchốnglạimộtkhuynh hướng đồng tính luyến ái quámạnh. Sự biến đổi của lòng yêuthànhthùhận,mộtsựbiếnđổicóthểtrởthànhmộtsựđedọachosựsống

củaconngườivừađượcyêu,vừabịthùghét,trongnhữngtrườnghợpnàytươngứngvớisựbiếnđổicủanhữngkhuynhhướngkhátdụcthànhlosợ,hậuquảcủasựdồnép.Cácbạnhãyngheđiềuquansátmớinhấtcủatôivềvấnđềđó.Mộtvịbácsĩtrẻtuổibịbắtbuộcphảirờibỏthànhphốnơisinhcủamìnhvìđãđedọagiếtchếtcontraimộtvịgiáosựđạihọctrongthànhphốđó,anhcontrainàytrướcđâylàbạnthâncủaanhta.Vịbácsĩnàychorằngngườibạncũcủamìnhcónhữngýtưởngthậtkinhkhủng,mộtsứcmạnhcủaquỷsứ,chorằngchínhanhđãgâyramộtnỗikhổsởxảyđếnchogiađìnhmình trongmấynămqua,gây ramọiđiềukhôngmayvềgiađìnhcũngnhưxãhội.Nhưngnhưthếvẫnchưađủ,anhcontraibạncũvàchaanhta,ônggiáosưđạihọccònphảichịutráchnhiệmvềchiếntranhđãxảyravìđãgọiquânNgađếnxâmlăngTổquốccủamình.Bệnhnhâncủachúngtachorằnganhtađãnhiềulầnsuýtchếtvìôngbạnquývàchorằngchỉcócáichếtanhnàymớilàmchoanhtahếtmọinỗiđauđớnthôi.Vậymàlòngyêuđốivớingườibạncũcònmạnhđếnnỗimộthômkhicódịpdùngsúnglụcbắnchếtanhnày,ngườibệnhthấytaymìnhnhưtêliệt.Trongcuộcnóichuyệnvớingườibệnhtôibiếtlàtìnhbạngiữahaingườikhởiđầutừnhữngnămđầutiênhọctrunghọc.Ítnhấtcómộtlầntìnhbạnđãvượtquágiớihạncủatìnhbạn.Mộtđêmcùngngủvớinhaumộtgiườnghọđãgiaocấuvớinhauhoàntoàn.Ngườibệnhkhôngbaogiờ cảm thấymột tình cảmđối với đànbànhưnhữngngười cùng tuổivà cùngphái.Anh tađãđínhhônvớimột côgáiđẹp,nhưngcônày thấyanhchẳng tỏcảm tìnhâuyếmgìnêndứt tình luôn.Nhiềunămsaubệnhcủaanhtađượcpháthiệnsaukhiđãthoảmãnhoàntoànmộtngườiđànbà.Ngườinàyvừahônanhxong thìđộtnhiênanhthấyđauđớnkỳlạ,nhưcóngười lấydaobổócra làmđôi.Sauđóanhchorằng,anhcócảmtưởngnhưngườitabổđôiócanhtađểlòixươngsọranhưtrongphònggiảiphẫuhaytrongviệcmổsọ;thếrồivìngườibạnthânlạichuyênmônvềgiảiphẫusọnênanhchorằngchínhngườibạnđãgửingườiđànbàđếncámdỗanhta.Đếnlúcđóanhmớimởmắtravàhiểurằngmọisựhànhhạkhácđềudoanhbạncũmàracả.

Tôiđãcódịpquansátmộttrườnghợpnhưthếvàkhẳngđịnhquanniệmcủa tôimặc dù bề ngoài có vẻmâu thuẫn.Người con gái tưởng tượngrằngmìnhbịmộtngườiđànôngđãđếnchỗhẹnvớinànghailầnrồihànhhạ,thựcralànàngđãbắtđầuthùghétmộtngườiđànbàmànàngcoilàđãthaythếmẹnàng.Mãisaukhiđếnchỗhẹnlầnthứhaivớingườiđànông,nàngmớichuyểnsựthùghétngườiđànbàsangngườiđànông.Vậyđiềukiệnngười cùngphái đãđược thựchiện trong trườnghợp thứhainàycũngnhưtrongtrườnghợpthứnhất.Tronglờiphànnàncủanàngđốivớivịluậtsựvàvịbácsĩcủamình,ngườibệnhđãkhôngđảđộnggìđến

giaiđoạnđầutiênđóvàchínhđiềunàycóvẻnhưđãcảichínhquanniệmcủachúngtavềvấnđềngườicùngphái.

Tronggiai đoạn sơkhai, sựđồng tính luyếnái trongviệc chọn lựađốitượng giống bệnh “nác xít” ở nhiều điểm hơn là giống bệnh luyến áithườngtình.Vìthếchonênkhimuốntránhmộtkhuynhhướngđồngtínhluyến ái quámạnh, người ta thườngquayvề bệnhnác xítmột cách dễdànghơn.Chotớinaytôichưacódịpnóichocácbạnnghevềnềnmóngcủađờisốngáitìnhnhưngngaybâygiờtôicũngchưathểlấpchỗtrốngđóđược.Tấtcảnhữngđiềucóthểnóichocácbạnnghelàsựlựachọnđốitượng,sựtiếnbộtrongsựpháttriểnkhátdụcsaugiaiđoạnnácxítcóthểtiếnhànhtheohaigiaiđoạnkhácnhau:hoặctheoloạinácxít,cáitôicủađươngsựđượcthaythếbằngmộtcáitôinàođógiốngnónhất;hoặctheoloạimởrộng,nhữngngườiđượcchọnlàmđốitượngchokhátdụclànhữngngườitrởnêncầnthiếtvìgiúpvàoviệcthỏamãnnhữngnhucầukháccủađờisống.Khinàokhátdụcchọnđốitượngtheoloạinácxít,tôichorằngkhátdụcthuộcthànhphầnnhữngkẻhướngvềđồngtínhluyếnáinhiềuhơn.

Trong một bài học trước đây tôi có nói chuyện cho các bạn nghe vềtrườnghợpcủangườiđànbàcóthóighentuông.Bâygiờsắpđếnlúcbàihọcchấmdứtchắccácbạntòmòmuốnbiếttôigiảithíchmộtthóiquennhưthếnàođứngvềphươngdiệnphântâmhọc.Tôitiếclàchỉcóthểnóichocácbạnnghevềđiểmnàyíthơnnhữngđiềubạnchờđợiởtôi.Sởdĩchúngtakhôngthểdùnglýluậnvàkinhnghiệmđểcắtnghĩanhữnghìnhảnhtươngtựtrongbệnhámảnhlàvìcónhữngliênquancủanóvớivôthứcmàchínhý tưởngámảnhvàcái thóiquenkỳcụcnày lạiđạidiệnchovôthứcvàchếngựnó.Haibệnhnàychỉkhácnhauvềmặtngoàivàtínhcáchsốngđộngthôi.

Cũngnhưtrongbệnhvọngtưởngchúngtacũngtìmthấytrongbệnhbuồnrầu u uấtmột vết rạn giúp cho ta lời tráchmóc không thương hạimànhữngkẻbuồn rầuuuất thườngđưa rađể tựgánchomình thực ra ápdụngchomộtngườikhác,đối tượng tìnhdụcmàhọđãmấthaykhôngcònkínhphụcnhưtrướcnữa.Chúngtađãđiđếnkết luậnlànếungườibuồnrầuuuấtđãđánhrơiđốitượngcủakhátdụcthìđốitượngđósẽtrởvàotrongcáitôisaumộtdiễnbiếnmàngườitagọilàmộtsựđồngnhấthóacótínhcáchnácxít.Tôichỉcóthểhiếnchocácbạnmộthìnhảnhcủasựđóthôichứkhôngthểchomộtsựmôtảvềbênngoàicũngnhưvềtínhcáchsốngđộng.Lúcđócáitôiđượcđốixửnhưmộtđốitượngbịbỏrơi,

chịumọisựtấncôngvàthùhằnmànógánchođốitượng.Dựavàoquanniệmnàychúngtacóthểdễdàngcắtnghĩamưutoantựtửthườngthấyởconngườiuuấtvìngườibệnhnhấtđịnhhuỷbỏcùngmộtlúcchínhmìnhvàđốitượngvừayêuvừaghét.Trongbệnhuuấtcũngnhưcácbệnhnácxít khác, thường phát hiện ra một đặc tính của đời sống tình cảmmàchúng ta gọi là songđường.Đó là sự cómặt củanhững tình cảm thânthiệnvàthùnghịchđốivớimộtngườikhác.Khôngmaylàtôilạikhôngcócơhộiđểnóichuyểnchocácbạnnghevềsựsongđườngnày.

Cạnhsựđồngnhấtnácxítcòncómộtsựđồngnhấttrongnáoloạnthầnkinhmàchúngtabiếtrõtừlâu.Tôimuốnchỉrõchocácbạnxemgiữahaisựđồngnhấtnàycónhữngkhácbiệtnhờvàomấythídụđượclựachọncẩnthận.Vềhình thứcđịnhkỳvàchukìcủabệnhuuất, tôicó thểnóichocácbạnnghemộtđiềumàchắccácbạnrất thích.Nếucóđiềukiệnthuậnlợichúngtacóthểdùnglốinóichữachạytheophântâmhọctrongnhữngthờigiangiữakhinổicơnngăncảnkhôngchotìnhtrạnguuấttrởlạidùdướikhíacạnhtìnhcảmnào.Ngườitasẽnhậnrarằngtrongbệnhuuấtcũngnhữngtrongthóiquenkỳcụcđềucócáchgiảiquyếtmộtcuộcxungđộtcótínhcáchđặcbiệtmàcácyếutốđềugiốngynhưtrongcácbệnh thầnkinhkhác.Cácbạn thấyngay là tâm lí học còn cónhiềudữkiệnphảithulượmđượctrongphạmvinày.

Tôicũngđãnóichocácbạnbiếtrằng,chúngtacóthểnhờphântâmhọcthulượmđượcnhiềuđiềuhiểubiếtliênquanđếncáitôi,đếnnhữngyếutố cấu thành của nó.Chúng ta cũngđã bắt đầu nhìn thấy sự cấu thànhnày,nhữngyếutốnày.Khiphântíchthóiquenkỳcụcquansát,chúngtatưởngđãcóthểkếtluậnđượcrằngtrongcáitôiquảcómộtcáigìquansát chỉ trích, so sánhmãi không biếtmệt và chống đối lại những phầnkháccủacáitôi.Vìthếchonêntôichorằngngườibệnhđãnóisựthực–mộtsựthựcmàchúngtakhôngquantâmđếnmộtcáchxứngđáng–khiphànnànrằngmỗibướcđicủaanhtađềubịquansátrìnhmò,mỗiýnghĩđềubịvénmànbímậtvàchỉtrích.Điềulầmđộcnhấtcủangườibệnhlàđặtcáiđộnglựckhóchịuđóởbênngoài.Ngườibệnhthấytrongmìnhcómộtcáigìđangđolườngcáitôihiệnthờicủamìnhvàmỗisựphátbiểucủacáitôiđótheomộtcáitôilýtưởngmàanhtatựtạoratrongquátrìnhpháttriển.Tôinghĩrằngsựtựtạođóđượcthựchiệnvớiýmuốnlậplạisựtựbằnglòngmình,mộtsựtựbằnglòngmìnhđiliềnvớitínhcáchnácxít lúcsơkhai thời thơấuđãbịbiếtđaubiếtbaonhiêurối loạnvàđaubuồn.Cái gì đang rìnhmòđó, chúng ta biết rõ: đó chính là conngườikiểmduyệtcủacái tôi:ý thứcconngười.Chínhý thứcnàykiểmduyệt

các giấcmơ, đó chính là nơi xuất phát của những sự dồn ép các hammuốnkhôngthểchấpnhậnđược.Chịuảnhhưởngcủathóiquenhayquansát,ýthứcbịtanrãvàchongườitabiếtrõnguồngốccủanó:đólànhữngảnhhưởngcủachamẹ,nhữngnhàgiáodục,bầukhôngkhígiáodụcxungquanh;đồnghoávớimộtvàingườimàtachịuảnhhưởng.

Đólàmộtvàikếtquảthulượmđượcnhờsựápdụngphântâmhọcchocácbệnhthầnkinhnácxít.Tôicôngnhậnnhữngkếtquảnàykhôngnhiềulắm,khôngđượcrõrànglắmtuysựrõràngnàychỉcóthểcóđượckhichúngtaquendầnvớiphạmvimớinày.Sởdĩđạtđượcnhữngkếtquảđólànhờchúngtađãdùngđếnkháiniệmvềsựkhátdụcnácxítvàchínhkháiniệmnàyđãgiúpchochúngtamởrộngđếncácbệnhnácxítnhữngđiềuđãkhảosátđượctrongbệnhthầnkinhhoánchuyển.Vàbâygiờchắccácbạntựhỏikhôngbiếtchúngtacóthểđạtđượcmộtkếtquảtheođóthìtấtcảmọisựrốiloạnnácxítvàcácchứngbệnhvềtâmlíđềubắtnguồnởkhátdụccảkhông,vàkhôngbiếtcóphảiyếutốkhátdụctrongđờisốngtinh thần chịu trách nhiệm về sự phát triển sinh ra bệnh thần kinhmàkhôngcómộtsựthayđổinàotrongsựhoạtđộngcủacácbảnnăngtựbảotồnkhông?Tôichorằnglúcnàychưacầntrảlờicâuhỏiđóvànócũngđủchínđểchúngtađưara.Chúngtahãychờđợichokhoahọctiếntriểnthêmnữa.Mộtngàykiatôisẽkhôngngạcnhiênnếuthấynhữngkhuynhhướngkhátdụcchiếmđộcquyềntrongviệcphátsinhrabệnhthầnkinhvàthấythuyếtvềkhátdụctoànthắngtrongmọilĩnhvựctừnhữngbệnhthầnkinhhiệntạiđơngiảnnhấtchotớibệnhđiênkhùngnặngnhấtđốivớiconngười.Chúngtađãchẳngthấyrằngđiềubiểuthịchosựkhátdụcchínhlàsựtừchốikhôngchịukhuấtphụcthựctếtrongcuộcđờicủanósao?Nhưng tôicócảmtưởngrằngnhữngkhuynhhướngcủacái tôi,bịcácsựthúcđẩycủakhátdụclôicuốn,cũngcảmthấynhữngbốirốitrongkhihoạtđộng,Vànếumộtngàykiatôiđượctinrằngtrongcácbệnhtâmlínặngnhữngkhuynhhướngcủacáitôicóthểcónhữngcôngtrìnhkhảocứu của phân tâm học đã đi lạc hướng.Nhưng đó chỉ là vấn đề trongtươnglai,ítnhấtcũngđốivớicácbạn.Cácbạnhãychophéptôiquaytrởlạisựlosợmộtchútđểrũbỏmộtđiểmchưađượcrõràng.Chúngtađãnóirằngvìnhữngliênquanrõrànggiữasựlosợvàkhátdục,chúngtakhông thểchấpnhậnđược rằng sự lo sợkhiđứng trướcmộtmốinguyhiểmlạilàsựphátbiểucủanhữngbảnnăngtựbảotồn–vậymàđiềuđólạikhôngthểnàochốicãiđược.Cóthểnàotrạngtháitìnhcảmdosựbiểuthịlạikhôngbắtnguồnởnhữngbảnnăngíchkỉcủacáitôimàbắtnguồnởsựkhátdụccủacáitôikhông?Sựthựclàtrạngtháilosợkhônghợplímộtchútnàovà tínhbấthợplíđóxuấthiệncàngrõhơnkhinóđạt tớimứcđộcaohơn.Losợlúcđólàmrốiloạnhànhvicủaconngười,hànhvi

chạytrốnhayhànhvitựbảovệ,hànhviđộcnhấthợplíđểtựbảotồn.Vìthếchonênkhichúngtagáncáiphầntìnhcảmtrongsựlosợthựcsựchosựkhátdụccủacái tôi, vàgánhànhvipháthiện trongdịpđóchobảnnăngtựbaotồn,chúngtađãgạtbỏđượcnhữngkhókhănvềlý thuyết.Cácbạnkhôngtinmộtcáchđúngđắnrằng–tôihyvọngnhưthế–ngườitalosợvàchạytrốnchỉvìngườitalosợchứ?Không,ngườitalosợvàchạytrốnvìmộtnguyêncớ:đólàvìngườitathấymốinguyhiểmhiệnra.Nhữngngườiđãgặpnhiềusựnguyhiểmghêgớmkểlạirằnghọkhônghềlosợmàchỉhànhđộngbằngcáchchĩakhígiớivềphíaconvật.Chẳnghạn,đóquảthựclàmộtphảnứngkhônggìhợplíhơnđược.

Sựhoánchuyển

Vìnhữngbàihọcnàysắpđến thờikỳchấmdứtnênchắccácbạnđangchờđợimộtsựgìmànókhôngđượcphéptrởthànhmộtmốithấtvọng.Cácbạnsẽ tựnhủ lànếu tôihướngdẫncácbạnđivàomộtchi tiết lớnnhỏtrongphântâmhọc,chắckhôngphảiđểtừbiệtcácbạnmàkhôngnóigìđếncách trị liệu làmnền tảngchomọihoạtđộngcủaphân tâmhọc.Tôikhôngthểlẩntránhvấnđềđóbởilẽlàmnhưthếtứclàkhôngchocácbạnbiếtvềmộtsựkiệnmớigiúpchocácbạnbổtúcnhữngđiềuđãhọc.

Tấtnhiêncácbạnkhôngchờđợi tôihiếnchocácbạncáchápdụngkỹthuật, cáchphân tíchvớimụcđích trị liệu.Cácbạnchỉmuốnbiếtmộtcáchtổngquátvềphươngsáchhoạtđộngcủamôntinhthầntrịliệutrongphântâmhọcthôivàkếtquảcủanórasao.Cácbạncóquyềnđó,khôngai phủ nhận được nhưng tôi khôngmuốn nói cho các bạn biết gì hết,muốn để các bạn tự tìm ra phương sách đó và kết quả của nó bằngphươngtiệnriêngcủacácbạn.

Các bạn thửnghĩ xemcác bạn biết hết nhưngđiều cần biết của chứngbệnh,nhữngyếutốápdụngphươngsáchđốivớingườibệnh.Cóvẻnhưmộtphươngpháptrịliệuchẳngcầncómặtlàmgìnữa.Trướchếtđâylàsựditruyền,chúngtakhôngnóiđếnsựviệcnàyluôn,ngườikhácđãnóiđếnmộtcáchcươngquyếtrồivàchúngtakhôngcógìmớiđểthêmvàonhữngđiềuhọnói.Cácbạnđừngchorằngtôiphủnhậntầmquantrọngcủanó!Chúngtasởdĩbiếtđếnsứcmạnhcủatínhditruyềnchínhlàvớitưcáchcủamộtngườichuyêntrịliệu.Chúngtachẳngthayđổiđượcgìvàođócả:baogiờsựditruyềnnàyđốivớichúngtacũngnhưmộtđiềuđãcósẵn,nhưmộtđộnglựcđưaranhữnggiớihạnchosựcốgắngcủachúngta.Rồinhữngảnhhưởngcủanhữngbiếncốtrongthờithơấuđầutiênmàchúngtađãquendànhchomộtchỗngồitốtnhấtchoviệcphântích; chúng thuộcvềquákhứvà chúng ta không thể coi nhưkhông cóchúngđược.Saucùngchúng tacó tấtcảnhữngcáigìmàchúng tagọichunglà“mộtsựtừbỏthựcsự”mọisựđaukhổtrênđườngđờibắtbuộcconngườiphảitừbỏtìnhái,gâyrabiếtbaođiềuđauđớn,baosựbấthoàtronggia đình, bao cuộchônnhânkhông cânxứngđó là chưanói đếnnhữngđiềukiệnkhókhăntrongxãhộivànhữngsựđòihỏikhắtkhevềluânlýmàaicũngphảichịuáplực.Tấtnhiênđócũnglàconđườngmởrộng để đưa lạimột sự trị liệu hữu hiệu, nhưng là trị liệu theo lối của

hoàngđếJoseph,theonhưmộthuyềnthoạiởthànhVienne;mộtsựcanthiệpcủamộtconngườicóuyquyềncựcmạnhbắtmọingườikhuấtphụctrướcýchícủamìnhvàsanbằngmọikhókhăn.Nhưngchúngtalàngườinhưthếnàođểcóthểđưaramộtphươngpháptrịliệunhưthế?Chúngtalànhữngngườinghèokhôngcómộtuyquyềngìtrongxãhội,phảihànhnghề mà sống, chúng ta không thể không chữa chạy không công chonhữngngườinghèotrongkhinhữngbácsĩkháctheolốichữachạykháclạiđủphươngtiệnđểgiúpđỡngườinghèotrongkhichúngtakhônglàmđược.Lốitrịliệucủachúngtalàmộtlốitrịliệulâudài,phảimấtnhiềuthìgiờlàmmớicóhiệuquả.Cóthểkhiduyệtlạinhữngyếutốđãkểcácbạncóthểđặcbiệtchútrọngđếnmộtyếutốnàođóvàchorằngyếutốđócóthểdùnglàmđịađiểmápdụngphươngpháptrịliệucủachúngta.Nếuxãhộibắtbuộcconngườiphảiởtrướcmộtgiớihạnnàođóvềluânlývàchínhcáigiớihạnđólàmchongườibệnhđaukhổ,thìtạisaochúngtalạikhông chữa chạy bằng cách khuyến khích họ rũ bỏ những sự giới hạnnày,tìmcáchthoảmãnvàlấylạisứckhoẻmàkhôngthèmđểýgìđếnsựtheo đuổi một lý tưởngmà xã hội đặt ra trong khi chính xã hội cũngkhôngtheo.Điềuđócónghĩalàngườibệnhsẽkhỏibệnhnếusốnghoàntoàntừđầuđếncuốiđờitìnhdụccủamình.Nếusựchữachạyphảiđiđếnchỗđó thực thìngười ta sẽ trách lànóđãđi trái lại conđường luân lýtổngquátcủaxãhộivìnóđãchocánhânconngườicáimànóđãlấyđicủatậpthể.

Nhưngcácbạnđãlầm.Việckhuyênngườitasốnghoàntoànđầyđủcuộcđờitìnhdụccủamìnhkhôngliêncangìhếtsựtrịliệutrongphântâmhọcvàdùrằngtôiđãcólầnnóirằngtrongngườibệnhluônluôncóxungđộtgiữakhuynhhướngkhátdụcvàsựdồnéptìnhdục,giữakhíacạnhtìnhdụcvàkhíacạnhluânlýcủangườibệnh.Chúngtakhônggiảiquyếtcuộcxungđộtbằngcáchgiúpchobênnọthắngbênkia.Đốivớinhữngngườitinhthầnbấtanthìlàluânlýđãthắngvớihậuquảlàkhuynhhướngtìnhdụcsẽđượcđềnbùbằngsựxuấthiện triệuchứngbệnh thầnkinh.Tráilại,nếukhíacạnhtìnhdụccủaconngườithắngtrậnthìkhíacạnhluânlýsẽbịdồnépvàcũngsẽtìmcáchtựđềnbùbằngsựxuấthiệncủacáctriệuchứng.Haigiảiphápnàyđềukhôngthểchấmdứtcuộcxungđộtvì thếnàocũngcómộtbênkhôngthoảmãn.Nhữngtrườnghợptrongđócuộcxung đột yếu đến nỗi chỉ cần có sự cam thiệp của bác sĩ là giải quyếtđượcngayrấthiếm,vànóithựcranhữngtrườnghợpnhưthếthìkhôngcần đến sự chữa chạy của phân tâmhọc.Những người có thể dễ dàngchịuảnhhưởngnhưthếcủabácsĩcóthểđạtđượckếtquảmàkhôngcầnđếnbácsĩ.Khimộtngườibịthiếusóttìnhdụcđitìmsựthoảmãnbằngđủmọicách,họđâucócầnxinphépôngbácsĩhaynhàphântâmhọc.

Người ta thường không chú trọng đến một điểm quan trọng cần thiếttrongvấnđềnày,đólàmộtxungđộtgâybệnhthầnkinhkhôngthểđemsosánhvớisựxungđộtthườngcógiữacáckhuynhhướngtinhthần,đốivớinhữngngườibệnhthầnkinhthìsựxungđộtxảyragiữanhữngđộnglựctrongđómộtvàiđộnglựcđãtiếnđếngiaiđoạntiềnýthứcvàýthứctrongkhinhữngđộnglựckhácchưarakhỏigiaiđoạnvôthức.Chínhvìthếnêncuộcxungđộtkhôngthểtiếpxúcbằngmộtgiảiphápđược.Haibênđốithủkhôngdànmặtnhaunhưcongấutrắngvàconcávoitrongthídụmàtấtcảcácbạnđềubiết.Mộtgiảiphápthựcsựchỉcóthểđạtđượckhicảhaibênđốithủđềuramặttrận.Tôichorằngphươngpháptrịliệuduynhấtlàlàmsaochohọdànmặtravớinhauđểgặpmặtnhau.

Cácbạnsẽ lầmnữanếu tin rằngphân tâmhọccó thể thànhcôngđượcbằngcáchkhuyênbảovàhướngdẫn.Tráilạichúngtachỉmuốncómộtđiềulàlàmsaochongườibệnhtựquyếtđịnhlấy.Vìthếchonênchúngtakhuyênngườibệnhhãychờđếnkhikhỏibệnhhãyquyếtđịnhvềnhữngvấnđềquan trọngnhưchọnnghềbuônbán, làmăncướixinhay lydị.Cácbạnphảicôngnhậnrằngcácbạnhẳnkhôngnghĩđếnđiềuđó.Chỉkhinàongườibệnhrấttrẻ,khôngbiếttựbảovệ,chưachắcchắn,chúngtamớiđóngvaitròcủaôngbácsĩhaynhàgiáodục.Nhưnglúcđóchúngtavìýthứcđượctráchnhiệmcủamìnhnêncàngphảicẩntrọnghơnnhiều.

Khi thấy tôi, trongviệc trị liệu,khôngmuốn thúcđẩyngườibệnhsốngđầyđủcuộcđờitìnhdụccủahọ,cácbạnđừngchorằngtôibênhvựcluânlý xã hội. Công việc này cũng như công việc trên, chúng ta không hềmuốnlàm.Thựcrachúngtakhôngphải lànhữngngườimuốncảicáchmàchỉlànhữngngườibiếtquansátthôi.Nhưngcũngkhôngthểchỉquansátmàkhôngphêbìnhchỉtrích:vìthếnênchúngtakhôngthểbênhvựcnềnluânlýcủaxãhộivềtìnhdục,tánthànhphươngcáchmàxãhộiđưarađểgiảiquyếtvấnđềđờisốngtìnhdục.Điềuxãhộigọilàluânlýcủaxãhộiđòihỏinhiềusựhysinhkhôngđưalạinhữngkếtquảcânxứng,xãhộithiếucảkhôngngoanlẫnthànhthực.Chúngtakhôngngầnngạigìmàkhôngnóichongườibệnhnghenhữngđiềuvừanói,làmchohọquendầnvớisựsuynghĩvềnhữngsựkiệntìnhdụcmàkhôngcóthànhkiếncũngnhưđốivớimọisựkiệnkhác,đểrồisaukhichữachạyxong,nếuhọtrởnênđộclậpvàchọnmộtgiảiphápdunghoàgiữamộtđờisốngtìnhdụcbuôngthảvàmộtđờisốngkhổhạnhtuyệtđối thìchúngtachẳngcógìđánghổthẹntronglươngtâm.Kẻnào,saukhiđãchốnglạichínhmình,tiếnđếnsựthựccủacuộcđời,kẻđósẽtránhđượchếtmọihiểmnguycủa

mọisựvôluânvàhiếnchomìnhmộtbậcthanggiátrịvềluânlýkhácvớibậcthangthườngápdụngvaitròcủasựkìmhãmtìnhdụctrongviệcphátsinh ra bệnh thần kinh. Chỉ trong rất ít trường hợp là chúng ta có thểchấmdứttìnhtrạngbệnhhoạndosựthiếuthốntìnhdụcvàtíchluỹkhátdụcgâynênbằngcáchthoảmãnnhữngđòihỏitìnhdụcbằnggiaocấu.

Vậycácbạnkhôngthểcắtnghĩatácdụngtrịliệucủaphântâmhọcbằngcáchnóirằngphươngphápnàychophépngườitasốnghoàntoànvàđầyđủđờisốngtìnhdục.Cácbạnhãytìmmộtcáchcắtnghĩakhác.Biếtđâukhigiảicácđiềusailầmcủacácbạntôilạichẳngđãđặtcácbạnlênmộtconđườngtốt.Cácbạnnghĩrằngphântâmhọcsởdĩcóíchbởivìđãtìmcáchthaythếvôthứcbằnghữuthức,diễntảvôthứcbằnghữuthứcđúngđắn.Đưavôthứcvàohữuthứcchúngtahuỷbỏđượcsựdồnép,bỏđượcnhữngđiềukiệnphát sinh ra triệuchứng,biếncuộcxungđộtgâybệnhthànhmộtcuộcxungđộtbìnhthườngdùsaocũngcóthểgiảiquyếtđượcbằng cách này hay cách khác, chúng ta không làm gì hơn là làm chongườibệnhcósựthayđổitrongtinhthầnmàkhiđạtđượckếtquảđóthìngườibệnhsẽkhỏi.Khikhônghuỷbỏđượcsựdồnéphaynhữngdiễnbiếntinhthầncùngloạithìphươngpháptrịliệucủachúngtathấtbại.

Chúng ta có thể diễn tả mục tiêu của chúng ta dưới nhiều hình thức:chúngtacóthểnóichúngtamuốnlàmchovôthứcthànhhữuthức,hayhuỷbỏ sựdồnéphay lấp chỗ trống trongbệnhmất trí nhớ, tất cảmọihìnhthứcnàyđềucógiátrịnhưnhau.Nhưnglờixácnhậnnàykhônglàmchocácbạnhàilòng.Cácbạnhiểungườibệnhtheomộtýkhác,cóbạnmuốnnóirằngsaukhikhỏibệnhhọtrởthànhmộtngườikháchẳn;vậymàtôilạibảorằnghọsởdĩkhỏibệnhchỉvìhọcóthêmmộtvàiýthức,mấtđimộtvàivôthứchơntrướcthôi.Cácbạnchorằngthayđổinhưthếchẳngcólợigì.Ngườibệnhsaukhikhỏibệnhtrởthànhmộtngườikhác,cốnhiên,nhưngthựcraanhtavẫnnhưtrước,nghĩalàtrướckhibịbệnhvớinhữngđiềukiệnkhảquanhơnthôi.Thếlànhiềulắmrồi.Cácbạnchorằngthayđổichútítthếthìănthuagìnhưngcácbạnsẽkhôngcònnghingờvềtầmquantrọngcủasựkhácnhauchútítđótrongtinhthầnngườibệnhmột khi thấy chúng ta phảimất bao nhiêu cố gắng, làm biết baonhiêuchuyệnmớiđạtđượckếtquảđó.

Tôimuốnhỏicácbạncóbiếtgìvềmộtphươngphápmàngườitagọilàtrị liệu bằng cách huỷ các nguyênnhân gây bệnhkhông.Phươngphápnàykhôngđánhthẳngvàocáchphátsinhcủabệnhmàtìmcáchhuỷbỏnhữngnguyênnhângâyrabệnh.Phươngpháptrịliệutrongphântâmhọc

có tìm cách huỷ bỏ nguyên nhân gây ra bệnh hay không? Câu trả lờikhônggiảnđơntínàonhưngsẽgiúpchúngtathấycâuhỏiđóđặtrathựckhôngđúng lúc.Khiphươngpháp trị liệuphân tâmhọckhôngđặt chomìnhmụctiêugầnnhấtlàphảihuỷbỏngaytứckhắcnhữngtriệuchứngthì phương pháp này quả có tìm cách huỷ bỏ nguyên nhân gây bệnhnhưngdướimộtkhíacạnhkhácphươngphápnàylạikhôngcótínhcáchđó.Từlâuchúngtađãtheodõisựliêntụccủacácnguyênnhântừsựdồnépđếnnhữngtínhdi truyềnvàbảnnăng, từnhữngcườngđộtươngđốicủachúngtrongngườibệnhđếnnhữngđườngđisailạccủachúngtrongquátrìnhpháttriểnbìnhthường.Bâygiờgiảdụnhưchúngtacóthểdùngmộtchấthoáhọcgì can thiệpvàocấu tạoconngười, làm tăng lênhaygiảmđichất lượngkhátdục trongmột lúcnàođó, tăngcườngmộtbảnnăngnàylàmyếuđimộtbảnnăngkhác:đóchínhlàmộtmôntrịliệutậngốc, đi từ các nguyên nhân theo nghĩa đen của những chữ này, mộtphươngphápmàphântâmhọcđãdùngtronggiaiđoạntìmhiểuđầutiêncầnthiết.Vậymàcácbạnhẳnbiếtrằnglúcnàykhôngphảilàlúcmìnhtìm cách ảnh hưởng tới sự hoạt động của khát dục; phương pháp củachúngtađánhvàomộtvòngnhỏtrongxâuchuỗinguyênnhânđó;nếucáivòngnhỏnàykhôngphải là thànhphần củanhững cội rễ của cáchiệntượngmàchúngtacóthểnhìnthấyđược,khôngphảivìthếmàkhôngrấtxavờiđốivớicáctriệuchứngvàsởdĩchúngtabiếtđượcchínhlànhờnhữngtrườnghợphếtsứcthuậntiện.

Điềuchúngtabiếtvềvôthứckhôngtrùnghợpvớiđiềumàngườibệnhbiếtvềvôthứckhitachongườibệnhbiếtnhữngđiềutabiết,ngườibệnhkhônghềthaythếvôthứcbằngnhữngđiềuvừađượcchobiếtmàchỉđặtnhữngđiềuvừabiếtcạnhvôthứcthôivànhưthếlàkhôngcóthayđổigìcả.Chúngtaphảigánchocáivôthứcnàymộthìnhảnhcụthểbênngoài,tìmvôthứctrongnhữngđiềunónhớlạitrongkhinóđượcthànhlậpsaukhixảyramộtsựdồnép.Chúngtachỉcầnhuỷdiệtsựdồnéplàvôthứclậptứcđượcthaythếbằnghữuthức.Nhưnglàmthếnàođểhuỷdiệtđượcsựdồnép?Giaiđoạnthứhaitrongcôngviệccủachúngtabắtđầu.Trướchếtphảitìmxemcósựdồnépkhôngrồisauđómớitìmcáchhuỷdiệtsựđềkhánggiúpchosựdồnépđượctồntại.Làmthếnàohuỷdiệtđượcsựđềkháng?Cũngbằngcáchvénmànbímậtđặtnótrướcmắtngườibệnh,nghĩalàsựđềkhángcũngbắtnguồnởmộtsựdồnép,hoặcsựdồnépmàtađangtìmhoặcmộtsựdồnépxuấthiệnđộtngộttrướcđó.Sựđềkhángphátsinhramộthoạtđộngphảncôngcómụcđíchdồnépkhuynhhướngtụctĩu.Vậytronglúcnàychúngtalạilàmcôngviệclúcđầu:giảithích,khámphá,chongườibệnhbiết rõnhữngđiềukhámphánàynhưng lầnnày làmđúngchỗhơn lần trước.Sựphảncônghaysựđềkhángkhông

thuộcvôthứcmàthuộccáitôi,ngaycảkhisựđềkhángkhôngcótrongýthứ.Ởđâythựcrahaichữ“vôthức”cóhainghĩa:vôthứcnhưmộthiệntượng,vàvôthứcnhưmộthệthống.Điềunàycóvẻkhóhiểu,khôngrõràng,nhưngthựcranókhôngphảilàhaithứgiốngnhausao?Chúngtađãchuẩnbịtừlâurồi.Chúngtahivọngrằngngaykhiđặttrướcmắtngườibệnhsựđềkháng,sựphảncôngnàythìlậptứccảhaiphảibiếnmấtngay.Trongnhữngtrườnghợpđóchúngtalàmviệcvớinhữngđộnglựcnào?Chúngtatrôngmongvàochỗchínhngườibệnhcũngmuốnkhỏibệnhvàvìmuốn thế nênmới nhờ chúng ta chữa; chúng ta trôngmong vào tríthôngminhcủaanhtatrongkhichúngtacanthiệpđểnângđỡtríthôngminhđó.Nếucóchúngtagiúpvàotấtnhiêntríthôngminhcủangườibệnsẽnhậnrangaysựđềkhángvàtìmđượcxemcáigìđãbịdồnép.Nếutôibảocácbạn:“Hãynhìnlêntrờisẽthấymộtcáiphicơ”,tấtnhiênbạnsẽtìmthấyrõràngphicơđóhơnlànếutôichỉbảobạnnhìnlêntrờikhôngthôimàkhôngnóirõphảitìmthấygì.Ngườisinhviênlầnđầutiênnhìnvàokínhhiểnvisẽkhôngthấygìcảnếukhôngđượcôngthầychobiếtphảinhìngì.

Rồichúng ta lạicónhữngsựkiện trongnhiềubệnhnhưbệnhnáo loạnthần kinh, bệnh lo sợ, bệnh bị ám ảnh, những tiền đề của chúng ta đãđượcchứngnghiệm.Bằngcáchkhảocứuvềsựdồnép,khámphárasựđềkháng,tìmracáigìđãbịdồnép,chúngtađãgiảiquyếtđượcvấnđề,thắngđượcsựđềkháng,huỷdiệtđượcsựdồnép,biếnvôthứcthànhhữuthức,chúng ta thấyrõ ràngmỗikhicần thắngmộtđềkháng, trong tâmhồnngườibệnh thườngdiễn ramột sự tranhđấughêgớm,một sựđấutranhvềtinhthầnbìnhthường,trênphươngdiệntâmlýgiữanhữngđộnglực tráingược,mộtđằngmuốngiữchosựphảncôngđược tồn tại,mộtđằngmuốnhuỷdiệtnó.Nhữngđộng lực trên lànhữngđộng lựccũkỹgâyrasựdồnép;nhữngđộnglựcdướilànhữngđộnglựcđộtnhiênxuấthiệnmớiđâycóvẻnhưphảiquyếtđịnhcuộcxungđột theoýchúngtamuốnvìthếchúngtađãthànhcôngtrongviệcđánhthứcdậycuộcxungđộtcũđãgâyrasựdồnépvàxétlạimộtvấnđềtranhchấpcóvẻnhưđãgiảiquyếtxongtừlâu.Nhữngsựkiệnmớixuấthiệnđểbênhvựcsựxétlại này là chúng tanhắc chongườibệnhbiết rằng trướckhiđã cómộtquyết định nào đó làm cho bệnh phát ra,muốn khỏi bệnh cần cómộtquyếtđịnhkhácvàtừkhibệnhphátrachotớibâygiờ,cácđiềukiệnđãthayđổirấtnhiều.Vàothờikỳbệnhphátracáitôiốmyếu,ấutrĩvàđãcóđủlýdođểtừkhướcnhữngđòihỏicủakhátdụcvìsợxảyranguyhiểm.Ngàynaycáitôikhoẻhơn,cókinhnghiệmhơnvànhấtlàđượcbácsĩhỗtrợmộtcách trung thànhvà tận tâm.Vì thếchonênchúng tacóquyềnchờđợicuộcxungđộtngàyxưađượcđặt lại trênbànmổsẽđượcgiải

quyết thoả đáng hơn ngày xưa lúcmới phát sinh và gây ra sự dồn ép,những sự thành công của chúng ta trong lĩnh vực bệnh náo loạn thầnkinh,bệnhlosợvàbệnhbịámảnhđãchứngminhsựchờđợicủachúngta.

Tuynhiêncónhữngbệnhtuycũngcóđiềukiệngiốngnhưbệnhtrênmàchúngtachưabaogiờthànhcôngcả.Vậymàtrongđócũngcómộtsựxungđộtsơkhaigiữacáitôivàkhátdục,cũngđưađếnmộtsựdồnép,mặc dù bề ngoài ra sao chăng nữa; chúng ta cũng tìm thấy trong đờingười bệnh những điểm phát khởi sự dồn ép y như trong bệnh khác;chúng ta cũng dùng phương pháp như nhau, cũng hứa hẹn người bệnhnhữnghứahẹnđó,cũnggiúpđỡhọnhưthế,nghĩalàcũnghướngdẫnhọbằngnhữnghìnhdungchờđợi,vàgiữa lúcsựdồnépphátkhởivà lúcnàycómột thờigian thuận tiệnchoviệcgạt rangoàimột sựđềkhángcũngnhưhuỷdiệt được sựdồn ép.Nhữngngười bệnhnày, hoặcvọngtưởng,hoặcuất,hoặcđiênsớmphátđềutỏratrơnhưđávữngnhưđồngtrướclốichữachạycủaphântâmhọc.Lýdotạisaonhỉ?Tấtnhiênkhôngphải vì người bệnh kém thôngminh. Chúng ta thường cho rằng ngườibệnhcómộttrìnhđộtríthứcnàođóvàtrìnhđộnàykhôngphảilàkhôngcótrongngườibệnhvọngtưởnglànhữngngườirấtkhéoléotrongviệcxếpđặtsựviệc.Cũngkhôngphảilàthiếumộtyếutốnàođó.Tráilạivớinhữngngườivọngtưởng,bọnngườiuấtthườngbiếtrằngmìnhbịbệnhvàđauđớnrấtnhiều,nhưngkhôngphảivìthếmàhọcóthểkhỏibệnhbằngphântâmhọcđược.Chúngtađứngtrướcmộtsựkiệnmàchúngtakhônghiểunổi,thànhranhiềukhichúngtatựhỏikhôngbiếtchúngtađãbiếtrõnhữngđiềukiệnthànhcôngtrongnhữngbệnhkháckhông?

Nếu chỉ kểđếnnhữngbệnhnáo loạn thầnkinhvà lo sợ thôi, chúng tacũng thấyhiện ramộtsựkiệnmớimàchúng takhônghềbiết trướcđểchuẩnbị.Chỉmộtítlâulàchúngtathấynhữngngườibệnhnàycótháiđộrấtkỳlạđốivớichúngta.Chúngtatưởngđãduyệtlạihếtmọiyếutốcầnthiếtchoviệcchữachạy, tưởngđãlàmcholậptrườngcủachúngtađốivớingườibệnh thực rõ ràngnhưmộtcon tính;nhưngkhôngngờ trongcontínhđónólenlỏivàomộtyếutốmàtakhôngđểýđến.Yếutốbấtngờnàyxuấthiệndướinhiềuhìnhthứckhácnhaunêntôichỉmôtảchocácbạnxemnhữnghìnhthứcđẽhiểunhấtvàxảyranhiềunhất.

Trướchếtngườibệnh thường làmuốnchóngkhỏibệnh, tấtnhiênquantâmmộtcáchđặcbiệtđếnôngbácsĩ.Tấtcảnhữngđiềugìliênquanđếnôngnàyđốivớianhtatrởthànhquantrọnghơnchínhbệnhcủaanhtavà

anhtakhôngđểýđếnbệnhtậtnữa.Vìthếnêntronglúcđầugiaothiệpgiữangườibệnhvàbácsĩrấtdễchịu;ngườibệnhluônluôntỏrabiếtđónýbácsĩ,tỏlòngbiếtơnbấtcứlúcnàocócơhội,đưaraánhsángnhữngđiểmtếnhịvànhữngđứctínhmàchúngtakhôngngờđến.Rútcụcngườibệnhlàmchoôngbácsĩcócảmtưởngtốtđốivớimình,vàôngnàycảmơnsựtìnhcờđãđưađếnmộtcơhộiđểgiúpđỡmộtconngườiđặcbiệtdễchịu.Rồibàconcủangườibệnhsẽchoôngbácsĩbiếtrằngngườibệnhmếnôngthầythuốclắm,luônluônnóiđếnôngtavàcàngngàycàngtìmranhữngđức tínhquýbáukhácnơiông thầy thuốc.“Cháunóchỉnghĩđếnôngthôi,tintưởngnơiôngmộtcáchmùquáng,mỗilờiôngnóinóđềucoinhưtríchtrongThánhkinh.Nónóiđếnôngnhiềuquálàmchúngtôinghemãicháncảtai”.

Người thầy thuốc tất nhiên cũng đủ khiêm tốn để thấy rằng những lờikhenngợiđóchỉlàsựphátbiểusựthoảmãncủangườibệnhtrướcnhữnghyvọngkhỏibệnhmàôngthầythuốcđãbàyratrướcmắtngườibệnh.Vìthếnêncôngviệcchữachạytiếnhànhtrongnhữngđiềukiệnđặcbiệttốtđẹp;ngườibệnhhiểunhữngđiềuchỉdẫn,đàosâunhữngvấnđềmớixuấthiện,ýtưởngvàkỷniệmhiệnradồidào,nhữnglờiphánđoáncủangườibệnhrấtchínhxácvàchắcchắnđếnnỗilàmôngthầythuốcngạcnhiên,ôngnàykhoankhoáikhithấyngườibệnhchấpnhậnnhữngđiềutâmlýmới lạ thường gặp nhiều chống đối của những người khoẻmạnh bìnhthường.Kèmtheovớitháiđộdễchịucủangườibệnh,ngườitacũngcảmnhậnthấycósựtiếnbộkháchquancủatrạngtháibệnhhoạn.

Nhữngngàytươiđẹpnhưthếthườngkhôngkéodài,vàđếnmộtngàynàođó tình thế sẽ xấu đi.Nhiều khó khăn xuất hiện, người bệnh cho rằngmìnhkhôngnhớgìnữahết,khôngquantâmđếncôngviệcchữachạynữavàkhôngcầnđểýgìđếnđềnghịphảinóihếtnhữngđiềugìhiệnratrongđầu,khôngthèmđểýgìđếnnhữnglờikhuyênrănhayphêbình.Ngườibệnhhànhđộngnhưkhônghềcóbệnhgìphảichữachạycả,vàchưatừngkýkếtgìvớiôngthầythuốchết;rõrànglàanhtađangbậntâmvềmộtđiềugìmàkhôngmuốnnói ra.Đó làmột tình thếnguyhiểmchoviệcchữachạy.Cóxảyramộtsựđềkhángmạnhmẽ,cósựgìđãxảyra?

Nguyênnhânphải tìm trong tấmlòngâuyếmquámứccủangườibệnhđốivớiôngbácsĩ,trongkhikhôngcógìchứngminhđượctìnhcảmđó.Hình thứcvàmụcđíchcủa lòngâuyếmđó tấtnhiênphụ thuộcvàosựgiaothiệpgiữahaingười.Nếuôngbácsĩlàmộtngườicòntrẻvàngườibệnhlàmộtthiếunữthìngườibệnhcóyêuôngbácsĩcũnglàmộtsựtự

nhiênvìngườicongáithươngyêungườiluônluônởbêncạnhmìnhngheđượcnỗilòngmình,lạicóvẻcaoquýhơnmình,vìlàngườicứumìnhrakhỏibệnh tật;người taquênrằngđốivớimộtngườibệnh thầnkinh thìmộttìnhcảmnhưthếhẳnlàdomộtsựrốiloạnnàođócủabảnnăngkhátdục.Sựgiaotiếpgiữangườibệnhvàôngthầythuốccàngđixagiảthuyếtbaonhiêuthìchúngtacàngngạcnhiênbấynhiêukhithấylầnnàocũngvậy, sựviệcđócũngdiễn lạiđúng tăm tắp.Khôngnóiđến trườnghợpmột người đàn bà vì đau khổ trong gia đình nên đâm ra yêu ông thầythuốc,bà ta tuyênbốsẵnsàng lydịđể lấyông ta,vànếucógặpgì trởngại trongviệc thựchiệnýđịnhnày thìcũngkhôngngậpngừnggìmàkhôngtrởthànhtìnhnhâncủaôngta.Sựviệcđóxảyramàkhôngcầncósự can thiệp của phân tâm học. Nhưng trong những trường hợp đangnghiêncứu,ngườiđànbàhaycôthiếunữtuyênbốnhữngđiềuliêncanđếncáchchữachạy:họchorằngbaogiờhọcũngbiếtchỉcóáitìnhmớichữakhỏibệnhhọ thôivàngay trongnhữngbuổiđầuchữachạyhọđãbiếtrằngsựgiaotiếpvớiôngbácsĩsẽđưalạichohọđiềumàcuộcđờiluônluôntừchốikhôngđưachohọ.Chínhvìhyvọngnhưthếnênhọtỏracốgắngvàvượtquađượcnhữngkhókhăntrongviệcgiãibàytâmsự.Tôithêmrằngchínhvìhyvọngnhưthếnênhọmớihiểuđượcdễdàngnhữngđiềumàngườikháchiểumộtcáchkhókhăn,Lờithúnhậnnhưthếlàmchúngtachếtđứngvìngạcnhiênvàphábỏmọisựtínhtoán.Cóthểnàolàchúngtađãbỏquamộtyếutốquantrọngnhấtkhông?

Càngnhiềukinhnghiệmbaonhiêuthìchúngtacàngthấykhókhănmàchốnglạimộtnhậnxétnhụcnhãchonhữngýtưởngkhoahọccủachúngta.Lúcđầuaicũngchorằngđóchỉlàmộtkhókhănnhấtthờikhôngliêncangìđếnviệcchữachạycả.Nhưngkhithấylầnnàosựviệccũngxảyrađềuđềunhưthếngaycảkhikhôngcónhữngđiềukiệnthuậntiện,ngaycảkhisựkhácbiệtgiữathầythuốcvàngườibệnhtrởnênkìcục,vídụnhưngườibệnhlàmộtônggià,vàôngthầythuốclàmộtngườirâutócbạcphơ,nghĩalàtrongnhữngtrườnghợpkhôngthểcóchuyệngìhấpdẫnthìngười tabắtbuộcphảigạtbỏýkiếncho rằng sựviệcxảy rachỉvìngẫunhiênvàphảicôngnhậnrằngđólàmộthiệntượngcóliênlạcchặtchẽvớithựcchấtcủatrạngtháibệnhhoạn.

Sựkiệnmớinàychẳnglàgìkháchơnlàsựhoánchuyển.Đóchỉlàmộtsựhoánchuyểntìnhcảmtừngườibệnhsangôngthầythuốcvìchúngtakhôngtinrằngcôngviệcchữachạyđãlàmtìnhcảmđónảynởra.Sựxảyranhanhchóngnàyhẳnphảicómộtnguyênnhânkhác,vàphảicósẵntrongngườibệnhdướitrạngtháitiềmtàngvàđãchuyểnquangườithầythuốc trong lúcchạychữa.Sựchuyểnhoáncó thểpháthiệnhoặcdưới

hìnhthứccủamộtsựđòihỏitìnháiầmĩ,hoặcdướinhữnghìnhthứcnhẹnhànghơn.Đứngtrướcôngthầythuốccótuổi,ngườithiếunữbịbệnhcóthểnảyraýmuốnkhôngphảitrởthànhtìnhnhâncủaôngta,nhưngtrởthànhcongáicủaôngtamàôngtayêuquíhơnvàmuốntrởthànhmộttìnhbạnlâudài.Cómộtvàingườiđànbàbiếtgánchosựhoánchuyểnmột hình thức khác, nhào nặn làm cho nó trở thành sống được; ngườikhác,tráilại,đểchonópháthiệndướihìnhthứcnguyêntrạng,phôithaivàkhông thể chịunổi.Nhưng cảhai hình thứcđềudomột hiện tượngcùngmộtnguồngốc.

Trướckhichúngtatựhỏinênđặtsựkiệnmớinàyvàonơinào,cácbạnhãychophéptôihoàntấtsựmôtả.Sựviệcxảyranhưthếnàonếungườibệnhlàđànông?Ngườiđànôngcóthểthoátkhỏicáitìnhthếkhóchịubắt nguồn ở sự khác phái của ông thầy thuốc không?Không, họ cũngkhông thoát.Họcũngyêumếnông thầynhư thế, cũngcóý tưởngquáđángvềđứctínhcủaôngta,cũngđểýđếnnhữngcáigìdínhdángđếnôngtavàcũngghenvớinhữngngườiđếngầnôngtachẳngkhácgìbệnhnhânđànbà.Nhữnghìnhthứcthaythếsựhoánchuyểnxảyraluônluônnhữngsựđòihỏivềtìnhdụctrựctiếpíthơnmộtkhisựđồngtínhluyếnáigiữmộtvai tròkhôngquan trọngbằngcácyếu tố cấu thànhbảnnăng.Trongngườibệnhđànông,thầythuốcthườngnhậnthấycómộtsựhoánchuyểnmà thoạt nhìnngười ta có cảm tưởng trái ngượchẳnvới tất cảnhữngcáigìđãđượcmô tả từ trước tớinay:đó làsựhoánchuyển thùnghịchhaytiêucực.

Trướchếtchúngtanghĩrằngsựhoánchuyểnpháthiệnrangaytừlúcbắtđầuđivàochữachạyvàtrongmộtthờigianđãthànhmộtđốitượngchắcchắnnhấttrongcôngviệcđó.Ngườitakhôngthấynóvàkhôngchútrọngmộtkhicôngviệcchữachạytrôichảyđềuđều.Nhưngkhinóbiếnthànhmộtsựđềkhángthìngườitaphảichútrọngđếnvàsựliênquancủanóđốivớicáchchữachạycóthểthayđổiởhaiđiểmkhácnhautráingượcnhau:thứnhấtlòngâuyếmtrởnênmạnhmẽ,sựđòihỏitìnhdụctrởnênrõràngđếnnỗiphátsinhramộtsựđềkhángbêntrong; thứhai,nhữngtình cảmâuyếmcó thểbiến thành tình cảm thùnghịch.Nói chung thìnhữngtìnhcảmthùnghịchbaogiờcũngnấpsautìnhcảmâuyếmvàxuấthiệnsaunhiều;sựcómặtcủahailoạitìnhcảmtráingượcnhưthếtrongphânlớnsựgiaothiệpcủachúngtavớingườikhác.Cũngnhưnhữngtìnhcảmâuyếm,những tìnhcảm thùnghịchcũng làdấuhiệucủamột tìnhcảmyêudấuynhưsự thách thứcvà sựvâng lời cũngdiễn tảmột tìnhcảmlệthuộcdùvớidấuhiệutráinhau.Tìnhcảmthùnghịchđốivớiông

thầy thuốccũng làmột“hoánchuyển”vì tình thếdo sựchữachạygâynênkhông thể làmnảynởđượcmột tình cảmnhư thế;dođó chúng taphảichấpnhậnsựcómặtcủasựhoánchuyểntiêucực,điềunàychứngtỏrằng chúng ta đã không lầm khi nói đến sự hoán chuyển tích cực haynhữngtìnhcảmyêudấu.

Sựhoánchuyểntừđâumàra?Nóđãđưachochúngtanhữngkhókhăngì?Chúngtalàmsaođểvượtquanhữngkhókhănđó?Chúngtacólợigìvềnhữngkhókhănđókhông?Tấtcảnhữngvấnđềnàychỉcóthểđượcnghiêncứuvàochitiếttrongmộtbàivềkỹthuậtphântâmhọc.Ởđâytôinóiquachocácbạnnghe thôi.Tấtnhiênchúng tasẽkhôngnhượngbộtrướcsựđòihỏicủangườibệnhdosựhoánchuyểngâynên;nhưnggiậndữgạtbỏchúngđilàmộtđiềukhônghợplí.Chúngtavượtquađượcsựhoánchuyểnbằngcáchnóichongườibệnhbiết lànhững tìnhcảmcủaanhtakhôngphảidosựgiaothiệpvớiôngbácsĩgâyra,màchínhlàdomột tình trạng xảy ra từ lâu nay lại sống lại trong người anh ta thôi.Chúngtabuộcngườibệnhphảiđingượctrởlạitừlúctìnhcảmnàyphátsinhrađếnlúckhởi thủycònghi lạikỉniệmtrongngườibệnh.Khiđạtđượckếtquảnàyrồithìsựhoánchuyển,dùâuyếmhaythùnghịchcũngđặtvào taychúng tacáichìakhoáđểmởđược tấtcảcáccửa thầmkínnhấttrongđờisốngtinhthần.Tôimuốnnóimộtvàiđiềuđểlàmtansựngạcnhiêncủacácbạnvềhiện tượngbấtngờnày.Cácbạnđừngquênrằngcănbệnhđangnghiêncứunàykhôngphảilàhiệntượngđãhoàntất,cứngrắnmàlàhiệntượngluônluônpháttriểnvàlớnmạnhnhưmộtsinhvậtvậy.Lúcđầuviệcchữachạykhôngchấmdứtđượcsựpháttriểnđó,nhưngmộtkhingườibệnhđãtìmhiểuthìnhữngcứđiểmcấuthànhmớicủacănbệnhđượctậptrunglạiởmộtđiểmduynhất:sựgiaothiệpgiữangườibệnhvàôngthầythuốc.Sựhoánchuyểncóthểđượcđemsosánhvớinhữnglớpgiữathâncâyvàvỏcây,khởiđiểmchosựcấuthànhmớicủa nhữngmômới làm cho thân cây ngày càng dày hơn.Khi sự hoánchuyểntrởnênkháquantrọngrồithìcôngviệcnghiêncứucáckỷniệmcủangườibệnhbịchậmtrễrấtnhiều.Ngườitacóthểnóirằng,ngườitakhôngphảiđangchữamộtcănbệnhxảyra từ trướcmàđangchữamộtcănbệnhhoàntoànmới,biếndạnghẳn,thaythếcănbệnhtrước.Lớpmớiđếnthêmvàolớpcũnàychúngtađãtheodõingaytừlúcđầu,đãtrôngthấynóphátsinhravàpháttriển,vìchúngtađứngởtrungtâmđiểmnênchúngtacóthểtìmrachiềuhườngdễdàng.Tấtcảnhữngtriệuchứngđềumấyhếtýnghĩalúcsơkhởi,cómộtýnghĩamớicóliênquanvớisựhoánchuyển.Haychỉcònnhữngtriệuchứngcũchịubiếnđổivớisựxuấthiệncủahoánchuyểnlàcònlạithôi.Chếngựđượccănbệnhthầnkinhnhântạonày tức làhuỷbỏđượccănbệnhdosựchữachạygâynên.Haikết

quả này đi liền với nhau và khi đạt được thì công việc chữa chạy củachúngtachấmdứt.Conngườitrongsựgiaothiệpvớiôngthầythuốcđãtrởthànhbìnhthường,thoátkhỏiđượccáckhuynhhướngbịdồnépnày,cũngsẽvẫngiữđượcmứcbìnhthườngđómộtkhiôngthầythuốckhôngcómặtnữa.

Chínhtrongbệnhnáoloạnthầnkinh,bệnhlosợcóbệnhámảnhmàsựhoánchuyểncótầmquantrọngđặcbiệtkỳlạđó.Vìthếnênngườitacólýkhigọinhữngbệnhnàylà“bệnhthânkinhhoánchuyển”.Ngườinàokhảocứuvềphântâmhọcđãcómộtkháiniệmkhácđúngvềthựcchấtcủa sựhoánchuyểnhẳnbiết rõkhôngcòngì hồnghinữa, rằngnhữngkhuynhhướngbịdồnépvàxuấthiệndướihình thức triệu chứngbệnhthầnkinhcóđặctínhgìrồi,sẽkhôngcònđòihỏibằngchứnggìnữavềtínhchấtkhátdụccủacáckhuynhhướngđó.Chúng ta có thểnói rằnglòng tin tưởng của chúng về tầm quan trọng của các triệu chứng bắtnguồnởsựthoảmãnkhátdụcbằngcáchthaythếchúngbằngcáchkhácchỉ được khẳng định hoàn toàn sau khi nghiên cứu về sự hoán chuyểnnày.

Vàbâygiờchúngtacóhơnmộtlídođểhoànbịhoáquanniệmtrướcđâycủachúngtavềcáchchữakhỏibệnh,làmchoquanniệmnàyănkhớpvớiquanniệmmới.Khingườibệnhbắtđầuchốnglạisựđềkhángmàchúngtađãchoanhtabiếtrõ,anhtacầnmộtsựthúcđẩythựcmạnhmẽđểchosựquyếtđịnhnghiêngvềphíachúngtamuốn,nghĩalàvềphíakhỏibệnh.Nếukhông,sựquyếtđịnhcóthểnghiêngvềphíalậplạitìnhtrạngtrướcvàdồnéptrởlạinhữngcáigìmàchúngtađãđượcđếngầnýthức.Điềuquyếtđịnhtrongsựviệcnàykhôngphảisựthôngminhcủangườibệnh-tríthôngminhnàykhôngđủmạnh,khôngđủtựdođểlàmviệcđó–màchính là thái độ của người bệnh đối với ông thầy thuốc. Nếu sự hoánchuyểncótínhchấttíchcựcthìngườithầythuốctrởnêncóuytínthựctốt đẹp, biến đổi sự thông cảm thành lòng tin tưởng.Nếu không có sựhoánchuyểnđó,haysựhoánchuyểnchỉcótínhcáchtiêucựcthìngườibệnhsẽkhôngthèmđểýgìđếnlờithầythuốc.Lòngtintưởngtrongdịpnàylặplạichínhlịchsửphátsinhcủamình:nólàconđẻcủatìnháivàkhôngcầnđếnlýlẽnàokháclúcbanđầu.Chỉmãivềsaunàynómớibịgánchocáilýlẽmộttầmquantrọngđủđểđemranghiêncứukhinhữnglýlẽđódocácngườiyêudấuđưara,khôngcóvàkhôngbaogiờcómộttácdụnggìtrongđờisốngcủaphầnlớnmọingười.Vìthếchonênchúngtachỉcóthểđánhvàokhíacạnhtríthứccủaconngườimộtkhiconngườicóđủkhảnăngtíchluỹđượcnhiềuđốitượngkhátdục,chúngtacónhiều

lýdođểchorằngphântâmhọcchỉcóảnhhưởngtớimộtmứcđộnàođóđốivớingườibệnhvàmứcđộđótuỳthuộcvàomứcđộcủabệnhnácxítcủangườibệnh.

Ngườibìnhthườngnàocũngcókhảnăngtíchluỹtrongngườimìnhmộtsốsinhlựckhátdục.Khuynhhướnghoánchuyểnnóitrênchỉlàsựquáđộkỳ lạ củakhảnăng tích luỹnày thôi.Cóđiềukỳ lạ làmộtđặc tínhquan trọng và xảy ra rất nhiều như thếmà không được chú trọng chođúnggiátrịcủanó.Vìthếnênnókhônglọtquamắtnhữngnhàquansátkỹlưỡng.VìthếnênBernheimđãtỏrarấtsâusắckhithànhlậpthuyếtvềhiệntượngthôimiêndựatrênđềluậnlàtấtcảmọingườiđềucóthể“dễbị ám thị”.Tínhcách “dễbị ám thị”này chẳng làgì kháchơnkhuynhhướng hoán chuyển, hiểu theo nghĩa hẹp nghĩa là có hoán chuyển tiêucực.TuynhiênBernheimchứngminhchochúngtabiếtsựámthịlàmộtsựkiệncơbảnkhôngcầnbiết rõnguồngốc.Ôngtakhôngnhìnrõdâyliênlạcgiữasự“dễbịámthị”vàtìnhdụchaysựhoạtđộngcủakhátdục.Chúngtacầnbiếtrằngnếutrongkỹthuậtcủachúngta,chúngtađãbỏrơithôimiênchínhlàđểlạitìmthấysựámthịdướihìnhthứccủasựhoánchuyển.

Nhưngtôidừnglạiởđâyvànhườnglờichocácbạn.Tôichợtthấyrằngcácbạncómột lờibàibácmạnhđếnnỗinếukhôngchocácbạnnói racácbạnsẽkhôngthểnàotiếptụctheodõibàitrìnhbàycủatôiđược.Cácbạnsẽnói:“Vậytứclàrútcụcgiáosưcũngcôngnhậnrằnggiáosưđãlàmviệcvớisựtrợgiúpcủasựámthịchẳngkhácgìcácnhàthôimiênhọc.Chúngtôichờđợiđiềuđótừlâurồi.Nếuchỉcósựámthịmớilàyếutốduynhấtcóhiệuquảthìtấtcảnhữngđiềuđãlàmnhưgợilàkỷniệmcủadĩvãng,khámpháravôthức,giảithíchnhữngsựbiếndạng,mấtbaonhiêucốgắng,baonhiêucôngcủathờigiờdùngđượcvàoviệcgìđây?Tạisaoônglạikhôngtrựctiếphoánvịcáctriệuchứngcũngnhưnhữngnhàthôimiênhọclươngthiệnkhác.Nếuđểbàochữaviệcđiloanhquanhmãi,ôngchorằngôngđãkhámpháranhiềuđiềuvềphươngdiệntâmlíquantrọngthìcócáigìđảmbảogiátrịcũngnhưsựkhámpháđó?Nhưngsựkhámpháđókhôngphảilàkếtquảcủasựámthịsao,nhữngsựámthịkhôngcóý?Ôngkhôngthểdùngphươngphápcủaôngbắtbuộcngườibệnhphảitheonhữngđiềuôngmuốnvàcholàđúngsao?

Điềucácbạnnóiđóthựchayvàcầnđượctrảlời.Nhưngvìkhôngcóthìgiờnêntôikhôngthểtrảlờingayđược.Tôisẽchỉchấmdứtnhữngđiềuđãbắtđầu.Tôiđãhứavớicácbạnlàchocácbạnbiếttạisaochúngtalại

thấtbạitrongviệcchữachạybệnhthầnkinhnácxít.

Tôi chỉ cầnnóivàiđiều thôivà cácbạn sẽ thấy lànhữngđiềuđó thựcgiản dị và phù hợp vớimọi điều khác. Quan sát cho thấy rằng nhữngngườibệnhnácxítkhôngcókhảnăngchuyểnhoánhaynếucóthìchỉcórấtít,chẳngcónghĩalýgì.Họđẩyôngthầythuốcrakhôngphảivìthùnghịchmàvìlơlà.Vìthếnênchúngtakhôngảnhhưởngđếnhọđược:nhữngđiềuôngthầythuốcnóichẳngănthuagìvớihọcả,họtỏvẻlạnhlùng;vì thếchonêncôngviệcchữachạydựa trênviệc làmsống lạisựxungđộtgâybệnh,vượtquađượcsựđềkhángcủasựdồnép,đãtỏrarấthiệuquảtrongcácbệnhkháclại tỏrachẳngănthuagì trongbệnhnày.Người bệnh vẫn như cũ.Chính họ cũng đã cố gắng để lấy lại tình thếnhưngnhữngcốgắngnàychỉđưađếnnhữnghậuquảbệnhhoạnmàthôi.Chúngtachẳnglàmgìđểthayđổitìnhtrạngđóđược.

Dựavàonhữngdữkiệnbệnhlíchúngtakhẳngđịnhrằngđốivớingườibệnhnàykhátdụcđãtáchrờikhỏicácđốitượngvàbiếnthànhkhátdụccủacái tôi.Chúngta tưởngcó thểdùngđặc tínhnàyđểphânbiệtbệnhthầnkinhnàyvớiloạibệnhthầnkinhđầutiên(náoloạnthầnkinh,losợ,ámảnh).Vậymàtháiđộcủabệnhnàytrongviệcchữachạyđãxácnhậnquanđiểmcủachúngta.Vìkhôngcóhiệntượngchuyểnhoánênnhữngngười bệnh này thoát khỏi ảnh hưởng của chúng ta và không thể khỏibệnhbằngnhữngphươngsáchhiệncócủachúngta.

Phươngpháptrịliệuphântâmhọc

Cácbạnhẳnbiếtđềtàicủacuộcnóichuyệnhômnaylàgì.Cácbạnđãhỏitạisaotrongtrịliệutrongphântâmhọcchúngtalạikhôngdùnglốiámthịtrựctiếp,mộtkhichúngtacôngnhậnrằngảnhhưởngcủachúngtachỉdựatrênsựhoánchuyểnnghĩalàsựámthị?Trướcsựcómặtcủasựámthịcácbạnhồnghivềgiátrịcáckhámphácủachúngtavềphươngdiệntâmlý.Tôiđãhứalàsẽtrảlờibạntừngchitiếtmột.

Sựámthịtrựctiếplàsựámthịchĩamũidùivàosựpháthiệntriệuchứng,làcuộcđấutranhgiữauyquyềncủacácbạnvànhữnglýdocủatrạngtháibệnhhoạn.Dùngsựámthịlàcácbạnkhôngđểýđếncáclídonày,cácbạnchỉbuộcngườibệnhkhôngđượcdiễn tảnhững lídonàybằngcáctriệuchứng.Việcbạncóđặtngườibệnhtrongtrạngtháithôimiênkhông,khôngphảilàđiềuquanhệ.ChínhBernheimđãnhậnxétrằngsựámthịlàsựkiệncầnthiếttrongthôimiên,màthôimiênlạichỉlàhậuquảcủasựámthịtrongtrạngtháithứcvìchorằngtrạngtháithứccũngđưađếnkếtquảnhưtrongsựámthịthôimiên.

Vậytrongvấnđềnàycácbạnchútrọngđếnvấnđềnàohơn:nhữngdữkiệncủathínghiệmhaynhữngnhậnxétvềlýthuyết?Chúngtabắtđầubằngnhữngdữkiệncủathínghiệm.TôilàhọctròcủaBernheimởNancynăm1899vàđãdịchcuốnsáchcủaôngvềsựámthịratiếngĐức.Trongnhiềunămtôiđãdùngthôimiênđểchữabệnhđikèmvớisựámthị tựbảovệ,vàvớisựkhảosátngườibệnhtheophươngphápcủaBernheim.Vậytôicóđủkinhnghiệmđểnóivềthôimiênhayámthị.Nếuđúngnhưmộtcâuphươngngônvềykhoa,phươngpháptrịliệulýtưởnglàphươngpháp có tác dụng nhanh, đúng và không làm người bệnh khó chịu thìphươngphápcủaBernheim ítnhấtcóđượchai trongbađiềukiệnnày.Phươngphápnàycóthểđemápdụngrấtnhanhchongườibệnh,nhanhhơnphươngphápphântâmhọcnhiều,khônglàmmệtngườibệnh,khôngđưalạimộtsựkhóchịunào.Đốivớimộtôngthầythuốcmàcứápdụngmãimột phương pháp, làmmãimột vài công việc để làmmất đi triệuchứngrấtkhácnhaumàkhônghềbiếtgìvềýnghĩavà tầmquantrọngcủanhữngtriệuchứngnày,quảlàmộtđiềuchánnản.Đólàcôngviệccủamột anh lao công, chả có gì là khoa học, có vẻ như làm phù thủy, ảothuật;tuyvậyngườitavẫntiếptụclàmcôngviệcđóvìlợiíchcủangườibệnh. Nhưng phương pháp này thiếu điều kiện thứ ba, nghĩa là không

chắcchắnnốt.Chỉtrongítlâulàbệnhlạitáipháthayđượcthaythếbằngbệnhkhác.Ngườitalạidùngthôimiên,nhưngdùngthôimiênmãiđâucóđược:theolờinhữngngườicóthẩmquyềnthìdùngthôimiênmãi,ngườibị thôimiên sẽmất hẳn tính độc lập, dần dần quen với thôimiên nhưquenvớithuốcngủvậy.Ngaycảtrongnhữngtrườnghợprấthiếm,ngườitathulượmđượcmộtvàikếtquảđầyđủvàlâudàingườitacũngkhôngbiếttạisao,theođiềukiệnnào,kếtquảđóđượctiếptục.Cómộtlầntôiđãthấymộtbệnhrấtnặngmàtôiđãchữakhỏisaukhidùngthôimiên,táiphátđúngvàothờikỳngườibệnhbắtđầughéttôi.Tôilạichữakhỏi,khảnănghơnlầntrướcvàngườibệnhlạitrởlạicócảmtìnhvớitôi.Nhưngbệnhlạiphátlạilầnthứbakhingườibệnhlạighéttôi.Mộtnữbệnhnhânkhácđượctôidùngthôimiênchữakhỏinhiềulầnđộtnhiênnhảylênômlấycổ tôi trongkhi tôiđangchữachonàngđúngvào lúcđang lêncơnthầnkinh.Dùmuốndùkhông,đứngtrướcsựviệcđó,chúngtacũngphảiđặtlạivấnđềvềthựcchấtvànguồngốccủasựámthị.

Đólàthínghiệm.Nhữngcuộcthínghiệmnàychotathấykhibỏrơisựámthịchúngtakhôngphảiđãbỏrơimộtđiềugìtốicầnthiết.Bâygiờtôixinphépnóivàiđiềunữavềvấnđềnày.Lốitrịliệubằngthôimiênchỉđòihỏiởngườibệnhmộtcốgắnggầnnhưvônghĩalý.Trongygiớilốichữabệnhnàyđượcrấtnhiềungườibệnhthích.Ngườithầythuốcnóivớingườibệnh:“Bạnkhôngthiếugìcả.Thựcchấtcủachứngbệnhcủabạnlàthựcchấttinhthần.Tôicóthểdùngvàilờinóivàtrongvàiphútlàmchomọi rắc rốimấtđi”.Nhưngchúng ta cho rằng,người takhông thểhuyđộngmộtkhốilớnsinhlựctrongngườibằngcáchđánhthẳngvàonómàkhôngdùngmộtdụngcụđặcbiệtnào.Kinhnghiệmchothấylàlốilàmviệcnàykhôngthànhcôngtrongbệnhthầnkinhcũngnhưtrongcơkhí.Tuynhiêntôibiếtlýluậnnàykhôngphảilàkhôngthểbịbàibác,nghĩalàcũngcósơhở.

Nhữngđiềuhiểubiếtthulượmđượctrongkhinghiêncứuphântâmhọcgiúpchotanhìnthấyrõràngnhữngsựkhácbiệtgiữasựámthịthôimiênvàsựám thịphân tâm.Phươngpháp thôimiên tìmcáchbao trùmgiấugiếmmộtcáigìtrongđờisốngtinhthần:phươngphápphântâmtráilạiđưacáiđóraánhsángvàgạtbỏramộtbên.Phươngpháptrêntácdụngbênngoài,trongkhiphươngphápdướitácdụngnhưmộtcuộcgiảiphẫu.Phươngphápthôimiênsựámthịđểngănchặntriệuchứngkhôngphátrađược,tăngcườngsựdồnépnhưngkhôngđộngđếnnhữngsựhoạtđộngđưađếnsựphátsinhratriệuchứng.Tráilạiphươngphápphântâmkhiđứngtrướcnhữngcuộcxungđộtphátsinhratriệuchứng,tìmcáchtrởvề

tậnnguồngốcrồidùngsựámthịđểbiếnđổitheoýmuốnkếtquảcủacáccuộcxungđộtnày.Phươngphápthôimiênlàmchongườibệnhthụđộng,khôngthayđổigìcảvànhưthếtứclàkhôngcóphảnứnggì trướcmộtnguyên nhânmới phát sinh ra bệnhmới. Phương pháp phân tâm buộcngườibệnhcũngnhưngười thầy thuốc cónhữngcốgắngkhónhọcđểchếngựđượcnhữngsựđềkhángbêntrong.Khinhữngsựđềkhángđóđãthấtbại,đờisốngtinhthầncủangườibệnhsẽthayđổilâudài,đượcnânglênmộttrìnhđộcaohơnvàvẫnđượcbảovệchốnglạinhữngcănbệnhmới có thể xảy ra. Công việc chống lạimọi sự đề kháng là công việcchínhyếucủaphântâmhọcvàchínhngườibệnhphảilàmcôngviệcnày,ôngthầythuốcchỉdùngsựámthịđểgiúpđỡngườibệnhbằngcáchgiáodụcanhtathôi.Chonênngườitacólýkhichorằngviệcchữabệnhtheophântâmhọcchínhlàmộtlốigiáodục.

Tôi tưởngđã làmchocácbạnhiểuđược sựkhácbiệt giữahaiphươngphápnói trên trongviệcdùngsựámthị.Dựavàosựbiếnđổi từámthịsangchuyểnhoán,hẳncácbạnđãhiểutạisaolốichữachạytheophươngphápthôimiênlạikhôngchắcchắntrongkhilốiphântâmlạicóthểgiúpchotatheodõitừngkếtquảmột.Khiápdụngthôimiênhọcchúngtalệthuộcvàokhảnănghoánchuyểncủangờibệnhmàkhôngcócáchnàotácdụngđượcđốivớikhảnăngnày.Sựhoánchuyểncủangườibịthôimiêncóthểcótínhcáchtiêucựchaysongđường:ngườibệnhcóthểdùngvàitháiđộđặcbiệtđểtựbảovệđốivớisựhoánchuyển:chúngtatácdụngtrựctiếpđếnsựhoánchuyển,gạtbỏnhữngcáigìchốngđốilạinóvàchĩamũidùi theochiềuhướngtamuốn.Chúngtacó thể lợidụngsứcmạnhcủasựámthịvàsựámthịtrởnêndễbảohơntrongmứcđộnàomàanhtachịunhậnsựhướngdẫnđó.

Nhưng các bạn sẽ nói làmìnhmuốn gọi cái động lực nói trên là hoánchuyểnhayámthịcũngđượckhôngcógìquanhệ.Khôngphảivìthếmàảnhhưởngmàngườibệnhphảichịukhônglàmchochúngtahồnghigiátrịkháchquancủanhữngđiềutađưara.Điềugìcóíchchophươngpháptrị liệu lạicóhạichonghiêncứu.Lờibàibácnày luônđượcđưa rađểchống lại phân tâmhọc, nhưngdù có sai lầmđi nữa thì người ta cũngkhôngthểgạtbỏnóđượcnhưmộtđiềugìvônghĩalý.Nhưngnếulờibácbỏ này đúng thì tất cả những đề luận của phân tâm học liên can đếnnhữngảnhhưởngcủađờisống,sựsốngđộngtinhthần,đếnvôthứcđềucoinhưnướclãrasônghết,chỉcònlạimộtpháthiệntrịliệudùngámthịđặcbiệtcônghiệuthôi.Nhữngngườiđốinghịchvớichúngtanghĩnhưthếđó.Họchorằngnhữngđềluậncủachúngtavềđờisốngtìnhdục,về

tầmquantrọngcủađờisốngnàychỉlàsảnphẩmcủatrítưởngtượnglệchlạc của chúng ta và chính chúng ta đã thúc đẩy người bệnh nói nhữngđiều họ đã nói. Chúng ta dễ dàng bác những luận điệu này bằng thínghiệmhơn là bằng lý thuyết.Người nào đã áp dụngphân tâmhọc sẽhiểurằngngười takhông thểnàoámthịngườibệnhđếnmứcđóđược.Tấtnhiênmuốnchongườibệnhtheomộtlýthuyếtnào,tintheođiềusailầmnàocủangười thầy thuốckhôngkhỏi làmộtđiềukhó.Ngườibệnhtrong trườnghợpđócũngchẳngkhácgì người thường,nhưmộtngườihọctròchẳnghạn;chỉcóđiềutrongmộttrườnghợpnàyngườitadùngảnhhưởngtácdụngkhôngphảitrêncănbệnhmàlàtrêntrí thôngminhcủangườibệnh.Ngườitachỉcóthểgiảiquyếtcuộcxungđộtvàtiêuhuỷsựđềkhángbằngcáchgâyrachongườibệnhnhữngbiểutượngđợichờtrùng hợp với sự thực. Điều gì trong sự ám thị của người thầy thuốckhôngphùhợpvớisựthựcphảiđượcgạtbỏngayvàthaythếbằngnhữngđềluậnđúnghơn.Ngườitadùngmộtkỹthuậtthíchhợpvàchămchúđểngăn không cho sự ám thị có những hiệu quả nhất thời, nhưng dù saonhữnghiệuquảnàycóxuấthiệnchăngnữathìcũngchẳngsaovìkhôngbaogiờchúngtangừnglạiởmộtkếtquảđầutiên.Sựphântíchsẽkhôngchấmdứtmộtkhinhữngđiểmtốitămchưađượcđưaraánhsáng,nhữnglỗhổngtrongtrínhớchưađượcsanbằng,mọitrườnghợpdồndépchưađượcđiềuchỉnhlại.Nhữngkếtquảquánhanhchóngsẽthànhnhữngtrởlực hơn là những điều kiện thuận tiện cho công việc phân tích và khingườitahuỷbỏsựhoánchuyểnđi,ngườitasẽhuỷbỏluônsựthànhcôngnói trên. Chính đặc điểm này chứng tỏ sự khác biệt với lối chữa chạythuầntuýámthị,giữanhữngkếtquảdophântâmhọcvàdosựámthịthulượmđược. Trong lối chữa bằng sự ám thị, khác lối phân tâm học, sựhoánchuyểnđượcnângniu,gượngnhẹkhôngaidámđộngđến:phântâmhọctráilạitìmcáchtácđộnghẳnvàosựhoánchuyển,lộtmặtnạcủanóvàphânhoánómặcdùnócóthểxuấthiệndướibấtcứhìnhthứcnào.Saukhichữaxongbằngphântâmhọc,sựhoánchuyểnphảibịtiêudiệt,hậuquảsẽlâudài,sựthànhcôngkhôngdựatrênsựámthịgiảndịvàthuầntuýmàtrêncáckếtquảthulượmđượcdosựápdụngámthị:huỷdiệtsựđềkhángbêntrong,thayđổicácđiềukiệnnộitâmngườibệnh.

Sựámthịcàngtheonhauxuấthiệnbaonhiêuchúngtacàngphảichốnglạinhữngsựđềkhángluônluônđedọabiếnthànhhoánchuyểntiêucực(nghĩa là đối nghịch) bấy nhiêu. Những kết quả do phân tâm học thulượmđược,màngườitacholàsảnphẩmcủasựámthịthựcrabắtnguồnởmộtnơiởtrênhếtmọiđiềunghingờ.Nhữngngườiđảmbảochochúngtachínhlànhữngngườiđiênvàvọngtưởng:nhữngngườinàykhôngaicóthểnóilàđãchịuảnhhưởngcủasựámthịđược.Điềuhọkểrachota

nghephùhợpvớikếtquảdocôngtrìnhnghiêncứuvềvôthứctrongbệnhthần kinh hoán chuyển cung cấp và xác nhận tính đúng đắn và kháchquanvềcácđiềugiảithíchcủachúngta.Cácbạnsẽkhôngsailầmkhitintưởngvàophươngphápphântâm.

Bâygiờchúngtabổtúcsựtrìnhbàyvềphươngpháptrịliệuvềphươngdiện lý thuyết.Ngườibệnh thầnkinhkhôngcókhảnănghưởng thụvàhànhđộng:khônghưởngthụđượcvìkhátdụccủaanhtakhônghướngvềmộtđối tượngnàocó thực;khônghànhđộngđượcvìanh tabuộcphảitiêu phí nhiều sinh lực để giữ gìn khát dục trong tình trạng dồn ép vàchốngđỡvớisựtấncôngcủakhátdục.Bệnhanhtachỉkhỏikhikhôngcònxungđộtgiữacáitôivàsựkhátdụcnữa,khicáitôiđãchếngựđượckhátdục.Nhiệmvụcủaphươngpháp trị liệu là làmchokhátdục thoátkhỏinhữngsựràngbuộchiệnthờikhôngdocáitôikiểmsoátvàđặtkhátdụctrởlạivịtríphụngsựcáitôinhưtrước.Khátdụccủangườibệnhthầnkinhnấpởđâu?Câutrảlờirấtdễ:nóbịtróibuộcvàonhữngtriệuchứngvìchỉcótriệuchứngmớicungcấpchonósựthoảmãnthaythếduynhất.Vậyphải tómlấycáctriệuchứng, tiêuhuỷchúngđi,nghĩalà làmcôngviệcmàngườibệnhđòihỏi.

Muốn tiêuhuỷ triệuchứngphảiquay trởvềnguồngốccủachúng, làmsốnglạisựxungđộtgâyracáctriệuchứngđó,hướngcuộcxungđộtnàyvềmộthướngkhác, lợidụngnhữngyếutốkhôngthuộcquyềnsửdụngcủangườibệnhtrongthờikỳphátsinhratriệuchứng.Sựxétlạidiễnbiếncủasựdồnépchỉcóthểlàmtừngphầnbằngcáchtheodõinhữngdấuvếtmànóđểlại.Điềutốiyếutrongcôngviệcchạychữalàđitừtháiđộđốivớiôngthầythuốc,từsựhoánchuyểntạoramộtấnbảnmớicủanhữngcuộc xung đột cũ làm cho người bệnh giống như thời kỳ phát sinh rabệnh,nhưnglầnnàyphảihuyđộngđộnglựctinhthầnsẵnsàngcóđểtìmra một giải pháp khác. Sự hoán chuyển vì vậy trở nên một bãi chiếntrườngtrongđómọiđộnglựcđấutranhvớinhauđềuphảinhậpcuộc.

Tấtcảkhátdụcvàsựđềkhángvớikhátdụcđềutậptrungtrongtháiđộngườibệnhđốivớiông thầy thuốc;vàodịpđónhấtđịnh sẽ có sự táchbạch giữa những triệu chứng và khát dục, những triệu chứng sẽ khôngcòndấuvếtgìcủakhátdụcnữa.Thaythếvàobệnh,chúngtasẽcònmộtsựhoánchuyểndochúngtatạoravànếubạnthíchhơn,cómộtbệnhvềsự hoán chuyển thay vào chỗ của những đối tượng vừa phức tạp vừakhôngthựccủakhátdục,chúngtacómộtđốitượngduynhấtcũnglykỳkhôngkém:đólàôngthầythuốc.Nhữngsựámthịdoôngthầythuốcđưa

rasẽlàmchosựtranhđấuchungquanhđốitượngnàytiếnđếngiaiđoạntinhthầncaonhất,thànhrachúngtachỉcònđứngtrướcmộtcuộcxungđột tinh thầnbình thường.Chống lạimột sựdồnépmớikhôngchonóxuấthiệnra,chúngtachấmdứtsựtáchđôicáitôivàkhátdục,táilậptínhcáchduynhấtcủatinhthần.Khikhátdụcrờikhỏiđốitượngnhấtthờilàông thầy thuốc, nó không thể quay trở lại với các đối tượng ngày xưanữa;nósẵnsàngphụcvụcáitôilại.Nhữngsứcmạnhmàngườitaphảichốnglạitrongcôngviệctrịliệunàylà:mộtđằnglàsựchốngđốilạimộtvài chiềuhướng củakhát dục, phát hiệndưới hình thứckhuynhhướngdồnép;mộtđằngsựdaidẳngbámriếtcủakhátdụcvàonhữngđốitượngcủanómànókhôngsẵnlòngrờibỏ.

Côngcuộctrịliệuvìthếchialàmhaigiaiđoạn:tronggiaiđoạnthứnhấtkhátdục tách rờikhỏicác triệuchứngđểđịnhcư trênsựhoánchuyển,tronggiaiđoạnthứhaisựtranhđấudiễntiếnchungquanhđốitượngmớiđểsaucùnglàmchokhátdụcthoátkhỏiđốitượngnày.Kếtquảthuậnlợinàychỉcóthểcóđượckhitrongcuộcxungđộtmớinày,ngườitathànhcôngtrongviệcngăncảnsựxuấthiệncủamộtsựdồnépmới,nếukhôngkhátdụcsẽlấpvàotrongvôthứcvàlạithoátkhỏisựkiểmsoátcủacáitôi.Nhờcóảnhhưởngcủasựámthịcáitôisẽbiếnđổiđivàsựbiếnđổinàysẽgiúpchúngtađạtđượckếtquảthuậnlợinóitrên.Nhờphântâmhọc biến vô thức thành hữu thức nên cái tôi mới lớn mạnh hơn, nhờnhữnglờikhuyênbảocủathầythuốc,cáitôisẽtỏrakhoandunghơnđốivớikhátdụcdànhchokhátdụcmộtvàisựthoảmãnvàdođóngườibệnhsẽbớtedèkhátdụchơn,vìngườibệnhcóthểthoátkhỏiđượckhátdụcnhờ sự hoán chuyển. Sự diễn tiến như trên càng đến gần tình trạng lýtưởngvừađượcmôtảbaonhiêuthìsựthànhcôngtrongcôngviệcchữachạycàngchắcchắnbấynhiêu.Điềulàmchosựthànhcôngbịhạnchếlàmộtđàngsựkhátdụckhôngđủmềmmỏngđểcó thể rờikhỏidễdàngnhữngđốitượngmànóbámvào;đằngkháclàsựcứngrắncủabệnhnácxítchỉchịusựhoánchuyểntừđốitượngnàysangđốitượngkháctrongmộtgiớihạnnàođó thôi.Điều làmchocácbạnhiểu rõ tínhcáchsốngđộngcủalốichữabệnh,hơnnữalàviệcchúngtacóthểnắmtrongtaytấtcảsựkhátdụcđangtìmcáchthoátkhỏicáitôibằngcáchkéomộtphầnsựkhátdụcvềvớichúngtabằngsựhoánchuyển.

Sựđịnhcưcủakhátdụctronglúcchữachạyvàsaukhichữaxong,khônghềchotabiếtgìvềđiểmđịnhcưcủanótrongthờikỳbệnhnặng.Giảdụnhưtrongkhichữabệnh,chúngtanhậnthấycósựhoánchuyểnkhátdụcđến người cha và chúng ta đã tách rời được nó ra khỏi người cha để

hướng dẫn về ông thầy thuốc chẳng hạn: chúng ta sẽ lầm lớn nếu chorằngngườibệnhđaukhổvìkhátdụccủamìnhđãđịnhcưtrênngườichamộtcáchvôthức.Sựhoánchuyểncủangườichachỉlàbãichiếntrườngtrênđóchúngtatómđượckhátdục,nhưngkhôngphảikhátdụccómặttrên chiến trường ngay từ lúc đầu, nguồn gốc của nó ở chỗ khác. Bãichiếntrườngchưahẳnđãlàmộtvịtríquantrọngcủađịchquân.Sựbảovệkinhđôcủađịchquânkhôngnhất thiếtphảiđược tổchứcngaycửangõ kinh đô đó chỉ sau khi huỷ diệt được sự hoán chuyển cuối cùng,chúng tamới biết được khát dục đã định cư ở đâu trong thời kỳ chữabệnh.

Đứngvềphươngdiệnlýthuyếtcủakhátdục,chúngtacóthểthêmmộtvàiđiềuliênquanđếngiấcmơ.Giấcmơcủangườibệnhthầnkinhcũngnhưnhữnghànhvi sai lạcvềnhữngkỷniệmcủahọgiúpchochúng tabiếtrõđượcýnghĩacủacáctriệuchứngvàtìmđượcnơiđịnhcưcủakhátdục.Dướihìnhthứcthoảmãnmongmuốnvàonhữngđốitượngnàomàkhátdụcđãbámvàođể thoátkhỏisựkiểmsoátcủacái tôi.Vì thếchonênsựgiảithíchgiấcmơgiữmộtvaitròquantrọngtrongphântâmhọcvàtrongnhiềutrườnghợptrởthànhphươngsáchchínhtrongviệcnghiêncứu.Chúngtabiếtrằnggiấcngủcókếtquảlàthảlỏngmộtphầnnàochosựdồnép.Vìsựkìmhãmnhẹhơnnênsựhammuốntronggiấcmơcóthểcómộthìnhthứcrõrànghơnsựhammuốnxuấthiệndướihìnhthứctriệuchứngtrongkhithức.Vìthếchonênviệcnghiêncứugiấcmơmởđườngchochúngtahiểurõvôthứcbịdồnépmàtrongvôthứcđólạicómặtsựkhátdụcthoátkhỏiđượcsựkiềmchếcủacáitôi.

Giấcmơcủanhữngngườibệnhthầnkinhkhôngkhácgiấcmơcủangườithườngmột điểm nào cả; không những thế chúng ta khómà phân biệtđược rõ rànghai loạigiấcmơđó.Chúng tasẽvô lýkhiviệc tìm tronggiấcmơcủangườibệnhthầnkinhmộtsựgiảithíchkhôngcógiátrịđốivớigiấcmơcủangườithường.Vìthếnênchúngtaphảinóirằngsựkhácbiệt giữa tình trạng của trạng thái bị bệnh thần kinh và trạng thái bìnhthườngchỉcótrongtìnhtrạngthứccủahaitrạngtháiđóvàsựkhácbiệtnàybiếnmấttronggiấcmơbanđêm.Chúngtabắtbuộcphảiápdụngchongườibìnhthườngmộtsốcácdữkiệndẫnxuấttừnhữngliênquangiữagiấcmơvàtriệuchứngcủabệnhthầnkinh.Chúngtaphảithừanhậnrằngngườibìnhthườngtrongđờisốngtinhthầncũngcómộtcáigìkhiếnchogiấcmơvà triệu chứngcó thểphát sinh rađượcvàngườibình thườngcũngphải tranhđấuvới sựdồnép, cũngphảiđemsinh lực rađểngănchặn những dồn ép đó.Hệ thống vô thức của người bình thường cũng

chứađựngnhữngsựhammuốnbịchếngựvàmộtphầncủasựkhátdụccũngthoátkhỏisựkiềmchếcủacáitôi.Vậyngườibìnhthườngcũnglàngười bệnh thần kinh tiên tiến nhưnghình như chỉ có giấcmơ là triệuchứngduynhấtcó thể thànhlậpđược.Nhưngđóchỉ làbềngoàivìkhiđemđời sống trongkhi thứccủamộtngườibình thường ranghiêncứuthực kỹ, chúng ta cũng thấy là đời sốngmà ta tưởng bình thường nàycũng chứa đựng rất nhiều triệu chứng thực ra không có nghĩa lý gì vàkhôngquantrọnggìtrongthựctế.

Vậysựkhácbiệtgiữasứckhoẻbìnhthườngvàbệnhthầnkinhchỉlàmộtsựkhácbiệtvềđờisốngthựctếvàphụthuộcvàomứchưởngthụvàhoạtđộngmàngườiđócònlàmđược.Sựkhácbiệtnàyrútlạichỉlàkhácbiệtgiữa những số lượng sinh lực còn được tự do và số lượng sinh lực bịngưnghoạtđộngvìsựcómặtcủadồnép.Vậysựkhácbiệtkhôngphảivềphẩmmàvề lượng.Tôikhôngcầnnhắc lại làquanđiểm trênđâyhiếnchotamộtcănbảnđểtintưởngbệnhthầnkinhcóthểchữakhỏidùchúngcótínhditruyền.

Đólàđiềumàsựđồngnhấtgiữagiấcmơcủangườibìnhthườngvàgiấcmơcủangười bệnh thầnkinhgiúp cho ta kết luậnvềđặc tính của sứckhoẻbìnhthường.Nhưngvềphươngdiệngiấcmơ,chúngtacònrúttừsựđồngnhấtnàyramộtkếtluậnnữađólàviệcchúngtakhôngđượctáchrờigiấcmơ rakhỏinhững liênquancủanóđốivớinhững triệu chứngbệnhthầnkinh,rằngtakhôngnêntinrằngchúngtađãmôtảđượcthựcchấtcủagiấcmơkhinói rằngnóchẳng làgìkháchơnsựphátbiểusơkhai cổ lỗ củamột vài ý tưởng hay tư tưởng, rằng chúng ta phải chấpnhậngiấcmơcóthểchochúngtabiếtnhữngnơitoạlạcvàđịnhcưcủakhátdụccóthực.

Tôisắpchấmdứtnhữngbàihọcnày.Cácbạncólẽthấtvọngkhithấytôichỉnóiđếnvấnđềvềlýthuyếttrongchươngnóivềcáchchữabệnhtrongphântâmhọc,màkhôngnóigìđếnnhữngđiềukiệnphảicókhibắtđầudùngphươngpháptrịliệuđóvànhữnghiệuquảcầnphảiđạtdược.Tôichỉnóiđếnlýthuyếtvìkhônghềcóýhiếncácbạnmộtkimchỉnamthựchànhphântâmhọc,tôicólýdođểkhôngnóiđếnnhữngcáchlàmviệcvàkếtquảcủaphântâmhọc.Tôiđãnóingaytrongnhữngbuổiđầulànếugặpđiềukiệnthuậntiệnchúngtađãthulượmthựcsựthànhcôngrựcrỡtrongcôngviệcchữachạykhôngkémgìnhữngsựthànhcônghuyhoàngnhất củamôn nội thương trong y học, tôi có thể thêm rằng, những sựthànhcôngmàphântâmhọcđãthulượmđược,khôngmộtmônnàokhác

cóthểđạtđược.Nếunóinhiềunữasợcácbạnnghingờlàtôimuốnđemquảngcáoầmỹđểchelấpnhữngtiếngreohòcủanhữngkẻthùnghịchphân tâmhọc.Cónhiềubạnđồngnghiệpđedọacácnhàphân tâmhọctrongnhữngbuổihọpcôngcộnglàhọsẽmởmắtchocôngchúngxemsựnghèonàncủalốichữacủachúngtabằngcáchcôngbốdanhsáchnhữngthấtbạitaihạimàphântâmhọcđãphạmphải.Khôngnóigìđếntínhchấtbỉổicủamộthànhđộngnhưthế,mộthànhđộngchỉcótínhchấtthùhận,chodùngười ta có côngbố thựcnhữngđiềunói trên chăngnữa thì sựcôngbốnàycũngchẳnggiúpgì chocôngviệcphánđoánđúngđắnvềhiệuquảcủacôngviệcchữachạythaylốiphântâm.Phươngpháptrịliệuphântâmmớirađờiđâythôi,cầncónhiềuthờigianmớiổnđịnhđượckỹthuậtmà công việc này lại chỉ làm được trong khi nghiên cứu và nhờphảnứngđốivớikinhnghiệmtrựctiếp.Vìgặpnhiềukhókhăntrongviệcgiảngdạyphântâmhọcnênngườithầythuốctrẻtuổibắtđầuvàonghềphântâmthườngphảitựmìnhtrôngcậyvàomìnhđểhoànbịnghệthuật,thànhranhữngkếtquảthulượmđượckhôngthểnóilàcólợihaycóhạichocôngviệcchứng tỏ là lốichữachạycủaphân tâmhọccóhiệuquảhaykhông.

Nhiềucôngviệcchữachạyđãthấtbạitrongbuổiđầucủaphântâmhọcvìđãđượcthựchiệntrongnhữngtrườnghợpkhôngthuộcphạmvimônhọcvàhiệnnaychúngtagạtbỏrấtnhiềuđiềuchỉdẫncủanhữngtrườnghợpđó.Nhưngchínhvìcónhữngcuộcchữa thửđónênngàynaychúng tamới tiến được. Trước kia người ta đâu có biết bệnh điên sớm phát vàbệnhvọngtưởngkhôngthểchữađượcbằngphântâmhọc,vậymàngườitavẫncóquyềndùngphươngphápđóđểchữanhiềubệnhkhácnhaunữa.Tuynhiêntaphảicôngbằngmànóirằng,nếutrongnhữngnămđầutiênphântâmhọcđãgặpnhiềuthấtbạithìđókhôngphảidothầythuốcthiếukinhnghiệmmàchínhvìnhữngđiềukiệnkhôngthuậntiện.Từtrướcđếnnay chúng ta chỉ nói đến những sự đề kháng bên trong; những sự đềkháng này do người bệnh đưa ra rất cần thiết và không thể khắc phụcđược.Nhưngcònnhữngchướngngạivậtbênngoài,xungquanhngườibệnh,dongườixungquanhtạora, tuykhôngcólợi íchgìvềlý thuyết,nhưnglạirấtquantrọngtrongthựctế.Phươngpháptrịliệuphântâmhọcgiốngnhưmộtcuộcgiảiphẫu,nghĩalàphảiđượcthựchiệntrongnhữngđiều kiện khiến cho những cơ hội thất bại phải được rút đến mức tốithiểu.Cácbạnhẳnbiếtngườigiảiphẫuphảicẩn trọngnhư thếnào:cóphòng thích hợp, ánh sáng đầy đủ, người phụ tá có kinh nghiệm nghềnghiệp, cấmngười thân bệnh nhân cómặt trong phòng…Cóbao nhiêucuộcgiảiphẫuthànhcôngnếuđượcdiễnratrướcmặtđôngđủngườithâncủabệnhnhânkêularênxiếtmỗikhithấylưỡidaolướtquangườibệnh.

Trongcôngcuộcchữachạycủaphântâmhọc,sựcómặtcủangườithânngườibệnhlàmộtđiềunguyhiểm,nhưnglàmsaochohọkhôngcómặtbâygiờ?Chúng tađủcáchđềphòngchống lạinhữngsựđềkhángbêntrong,chúng ta lạibiết rằngnhữngsựđềkhángđórấtcần thiết;nhưnglàmsaochốnglạinhữngsựđềkhángtừbênngoài?Khôngcócáchnàothuyếtphụcngườithânbệnhnhânđứngngoàicuộcchữachạy;ngoàirakhông bao giờ nên tỏ vẻ hoà đồng với người thân bệnh nhân vì ngườibệnh sẽ không còn tin tưởng ở ông thầy thuốc nữa, vì người bệnh bắtbuộcrằngngườimàanhtatincậyđếnđộnóichonghehếtnhữngđiềubíẩncủalòngmìnhphảiđứngvềphíamìnhtrongmọitrườnghợp.Ngườinàoquenvớinhữngsựcãicọtronggiađìnhthườnghiểurằngnhiềukhimộtngườitronggiađìnhngườibệnhcólợikhiđểchongườibệnhcứtiếptục bị bệnh mãi chứ không muốn cho người bệnh khỏi. Trong nhữngtrườnghợpluônluônxảyrakhicóbệnhthầnkinhchínhlàhậuquảcủaquyềnlợitươngphảngiữanhữngngườitronggiađìnhthìngườithâncủabệnhnhân thườngkhông cógì phải chọn lựagiữaquyền lợi của chínhmìnhvàsựkhỏibệnhcủangườibệnh.Chonênchúngtasẽkhôngngạcnhiênkhi thấymộtngườichồngkhông thíchcho thầy thuốcbiết tội lỗicủa mình. Vì thế nên những nhà phân tâm học chúng tôi không ngạcnhiênvàchúngtôikhôngchấpnhậnnhữngđiềutráchmóckhicôngcuộcchữachạythấtbạihayphảidừnglưngchừngvìcósựđềkhángcủangườichồngđếnphụlựcchosựđềkhángcủangườibệnh.Chúngtađãlàmmộtcôngviệckhôngthểthànhcôngđượctrongnhữngđiềukiệnnhưthế.Tôichỉkểchocácbạnnghetrongmộttrườnghợpthôitrongđótôitrởthànhnạnnhânmàkhôngdámnói rachỉvìnhữngđiềunhậnxét thuần tuýyhọc.Cáchđâyvàinăm,tôichữabệnhchomộtthiếunữbịbệnhthầnkinhlosợđếnnỗikhôngdámđirangoàihayởnhàmộtmình.Dầndầncôtachotôibiếtsởdĩnhưthếlàvìchínhmắtcôđãđượcchứngkiếncuộcgiaodu tìnháigiữamẹcôvàmộtngườibạngiàucócủagiađình.Cô tađãvụng về hay quá tế nhị để chomẹ biết những việc gì đã xảy ra trongnhữngbuổichữabệnhbằngphân tâmhọc:để tránhkhỏiphảingồimộtmìnhcôbámchặtlấymẹ,khôngchomẹđiđâuhết.Ngườimẹtrướckiacũngbịbệnhthầnkinhvàđãđượcchữakhỏitrongmộtbệnhviệnchữabằngnước.Trong thờikỳnằmviện,bà taquenbiếtmộtôngsauđóđãgiaoduthânmậtvớibàtavàlàmchobàtarấthàilòngvềmọiphươngdiện.Thấyconđòihỏimạnhmẽnhưthế,bàđộtnhiênhiểurõtạisaocongáimìnhlạilosợnhưthế,rằngcongáimìnhlàmravẻbịbệnhđểngăncấmkhôngchomẹđirangoàivàcócơhộigặplạingườiyêu.Bàbấtthầnchấmdứtmọisựchữachạy.Ngườicongáiđượcđưavàomộtbệnhviệnthầnkinhvà trongbaonhiêunămngười ta rêu rao là cô ta làmột nạnnhân đáng thương của môn phân tâm học. Người ta đã trách móc tôi

nhiềuvềkếtquảthảmhạicủaviệcchữachạy.Tôiphảigiữimlặngvìbímật nghề nghiệp.Mãi nhiều năm về sau,một người bạn thường đi lạitrongbệnhviệncủacôgáichotôibiếtrằngcuộcgiaodutìnháigiữabàmẹvàngườibạngiàu,vớisựđồngloãcủangườichồngvỡlởkhiếnchoaicũngbiết.Vậyngườitađãnhândanhđiều“bímật”nàyđểchấmdứtsựchữachạybằngphântâm.

Trongnhữngnăm trước khi xảy ra chiến tranh (Đại chiến lần thứ nhất(1914), vì có nhiều người ngoại quốc nên tôi không để ý đến sự hoannghênh hay không của thành phố quê hương tôi nữa, tôi đã tự đặt chomìnhquy tắc làkhôngchữachobấtcứngườinàonếungườiđókhôngđộclậpvớingườithân.Đólàmộtquytắcmàkhôngphảibấtcứmộtnhàphân tâm học nào cũng theo được. Nhưng vì tôi bảo các bạn nên đềphòngvới thânnhâncủangườibệnh,cácbạnsẽchorằngnhữngngườibệnhđượcchữabằngphântâmhọcphảisốngxagiađìnhvàngườiquenbiếtvàlốichữachạynàychỉcóthểápdụngchonhữngngườinằmtrongbệnhviện thầnkinh.Khôngphải thếđâu:nếukhôngbịbệnhquánặng,ngườibệnhsẽcó lợivôcùngnếuđượcchữachạy trongbầukhôngkhíquenthuộc,trongđóhọcóthểgiảiquyếtđượcnhữngvấnđềcủahọ.Bàconcủahọchỉcầnđừngcótháiđộthùnghịchvớiôngthầythuốcvàcanthiệpvàosựchữachạycủaôngtathôi.Nhưngnhữngđiềuđósaomàkhólàm thế!Tất nhiên bạn sẽ dễ dàng nhận thấy rằng chữa bệnh có thànhcông hay không là tuỳ thuộc vào bầu không khí xã hội chung quanhngườibệnhvàtrìnhđộhọcthứccủagiađìnhngườibệnh.

Tấtcảnhữngđiềuđókhôngđủchotacómộtýniệmcaocảvềsựcônghiệucủaphươngpháptrịliệuphântâmhọc,dùrằngphầnlớnnhữngsựthất bại của chúng ta là do những điều kiện bên ngoài.Nhiều bạn củaphântâmhọcthúcgiụctôicôngbốdanhsáchnhữngsựthànhcôngcủamônnàyđểđáplạidanhsáchcủanhữngsựthấtbại.Tôikhôngchấpnhậnlờikhuyênnày.Đểbênhvựcýkiếnnày, tôi cho rằngmột sự thốngkêchẳngcógiátrịgìkhinhữngconsốđưarakhônggiốngnhau,mànhữngbệnhdophântâmhọcchữachạylạikhácnhaurấtnhiềuvàrấtxa.Vảlạithờigianchưađủđểkhẳngđịnhrằngngườibệnhđãkhỏihoàntoàn,cónhiều trườnghợpchưa lấygì làmchắcchắn.Những trườnghợpnày làtrườnghợpcủanhữngngườigiấukhôngmuốnchongườikhácbiếtmìnhbịbệnhvàđãđượcchữakhỏi.Nhưngtrêntấtcảcácđiềukhác,điềutôiđưarađểbênhvựcquanđiểmcủatôitrongvấnđềnàylàtháiđộkhônghợplýcủamọingườiđốivớimọiphươngpháptrịliệu,khôngthểdùngnhữnglýlẽhợplýđưavàothínghiệmcũngnhưđểthuyếtphụchọ.Một

điềumới lạ trongphươngpháptrị liệuthườngđượcđóntiếphoặcbằngmột tháiđộhoannghênhầm ĩnhưđộc tố laođầu tiêncủaKochchẳnghạn, hoặc bị nghi ngờmột cách làmnản lòng người như phương phápphòngngừacủaJennerchẳnghạnmàchomãitậnbâygiờvẫncònnhiềungườichỉtrích.Phântâmhọcvấpphảimộttháiđộthiênvịrõràng.Khinóivềmộtsựthànhcôngcủaphântâmhọc,ngườitathườngnói:“Điềuđóchẳngnóilêngìcả,vìgiảdụnhưkhôngđượcôngchữathìngàynayngườibệnhvẫnkhỏinhưthường”.Rồimộtkhingườibệnhsaubốnchukỳbuồnrầuvàcó thóiquenkỳcục,đượcchữachạy trongmộtkhoảngthờigiantạmkhỏi,batuầnsaulạithấybệnhtáiphátlàmọingườitronggiađìnhđócócảmộtysĩthượngthặngkêulalênrằngsựtáiphátnàylàhậuquảtấtnhiêncủalốichữahaytrongphântâm.Đốivớinhữngthànhkiếnđó,chúngtachỉcóviệckhoanhtay.Cầnđểchothờigianquađimớixoánhoàđượcnhữngthànhkiếnđó.Mộtngàykianhữngngườinàysẽnghĩlại,khácvớinhữngđiềuhọnghĩtrướckia.Nhưngtạisaohômtrướchọkhôngnghĩnhưhômnay?Đólàmộtđiềubímậtđốivớihọcũngnhưđốivớichúngta.

Cũngcóthểlànhữngthànhkiếnnàyđãđithụtlùivìngàynayphântâmhọcđãđượcphổbiếnvànhiềuysĩtrẻtuổicũngđãdùngphântâmhọcđểchữa bệnh.Khi còn làmột thầy thuốc trẻ tuổi tôi đã được chứng kiếnngườitalaógiậndữrasaotronggiớiyhọcđểđótiếpphươngpháptrịliệubằngthôimiênynhưngàynayngườitalaótrướcphươngpháptrịliệu bằng phân tâm học. Nhưng về tính chất trị liệu thôi miên học đãkhônggiữđượclờiđãhứatrongbuổiđầu;nhữngnhàphântâmhọcnhưchúngta,chúng tabiếtđãchịuơn thôimiênhọcnhưthếnàovàđãcoimìnhnhưnhữngngười thừakế củamônnày.Nhữngđiềungười ta chỉtríchphân tâmhọcbắtnguồnởchỗcónhữnghiện tượngnhất thờigâynênbởimộtvàisựápdụngvụngvềvàbịngừnglạibấtthầncủamộtvàicuộcchữachạy.Bâygiờvàolúccácbạnđãbiếttháiđộcủachúngtađốivớingườibệnh ra sao rồi thìbạnhẳnbiết tháiđộđócógâychongườibệnhđiềuthiệthạigìlâudàihaykhông.Tấtnhiênphântâmhọccóthểđưađếnnhiều sự lạmdụngvà sựhoánchuyểnđặcbiệt làmộtphươngsáchnguyhiểmtrongtaymộtnhàphântâmhọckhôngtậntâm.Nhưngcóphươngpháptrịliệunàomàkhôngbịlạmdụng?Muốnchữakhỏibệnh,lưỡidaogiảiphẫuphảicắtchứlàmsaobâygiờ?

Tôiđãchấmdứtnhữngbàihọcnàyvàtiếcrằngtrongnhữngbàihọcnàycòncónhữngthiếusótvàlỗhổng.Tôitiếclàđãhứavớicácbạnquaytrởlạimộtvàivấnđềnhưngrồilạichỉnóiphớtquathôivàđãkhôngthểgiữ

lờihứavìchiềuhướngcủanhữngbàihọcnày.Tôiđãlàmcôngviệcmởđường cho các bạn đi vàomộtmôn học đang phát triển, còn thiếu sótnhiềuvàvìmuốntómtắtlạitôiđãđưaramộtbàitrìnhbàycònthiếusót.Hơnmộtlầntôiđãtậptrungnhữngvậtliệuđểđưaramộtkếtluậnmàrồisautôikhôngđưara.Tôikhôngcóthamvọnglàmchocácbạntrởthànhnhữngnhàchuyênmôn.Tôichỉmuốnmởđườngchocácbạnvàthúcđẩycácbạnthôi.

Hết