Republika Makedonija

MINISTERSTVO ZA FINANSII DIREKCIJA ZA SPRE^UVAWE NA PEREWE PARI

GODI[EN IZVE[TAJ ZA AKTIVNOSTITE NA DIREKCIJATA ZA SPRE^UVAWE NA PEREWE

PARI OD PO^ETOKOT NA PRIMENATA NA ZAKONOT ZA SPRE^UVAWE NA PEREWE PARI ( 1 Mart 2002 godina)

04.03.2003 godina

Skopje

1

VOVED

Organiziraniot kriminal pretstavuva postojana zakana za svetskiot mir i stabilnost, zagrozuvaj}i gi osnovite na vladeeweto na zakonite i funkcioniraweto na pravniot sistem. Posebna pogodnost za razvoj na organiziraniot kriminal i negovite projavni oblici pretstavuvaat dr`avite koi preminuvaat od eden sistem vo drug, kade {to reformite dlaboko i korenito vleguvaat vo site segmenti na op{testveniot, ekonomskiot i politi~kiot `ivot, i kade postojat realni preduslovi sozdadenite materijalno finansiski sredstva da bidat plasirani preku nelegalni transakcii. Organiziranoto kriminalno dejstvuvawe go koristi tranzicioniot period i nedovolno izgradenata zakonska regulativa, razoruvaj}i gi zdravite tkiva i potkopuvaj}i ja ekonomskata osnova na tie dr`avi.

Imaj}i ja vo predvid geostrate{kata polo`ba na R. Makedonija na

Balkanot, ulogata na tranziten koridor i procesot na tranzicija vo koj se nao|a vo poslednite deset godini, slobodno mo`e da ka`eme deka se sozdadeni uslovi za razli~ni vidovi kriminalni dejstvuvawa. "Pereweto pari", kako del od finansiskiot kriminal postoi i vo na{ata dr`ava, a glavni izvori na nedozvoleni aktivnosti se: trgovijata so droga, oru`je i municija, krium~arewe na cigari, alkohol i kafe, evazija na danok, trgovija so ukradeni vozila, bankarski i finansiski izmami, korupcija i dr.

So ogled na toa {to organiziraniot kriminal, a ottamu i pereweto pari e

zakana za svetot, potrebna e zgolemena, navremena i promptna kooperativnost pome|u dr`avite na me|unaroden plan, so cel efikasno da se sprotivstavat na vakvata zakana. Samo preku internacionalna kooperacija i analiza na metodite {to drugite zemji gi upotrebuvaat vo borbata protiv organiziraniot kriminal, }e bide vozmo`no toj sistematski da se eliminira.

Zaradi uspe{na borba protiv finansiskiot kriminal i pereweto pari,

potrebno e sekoja dr`ava da izgradi i razvie soodvetna zakonska regulativa, po~ituvaj}i gi me|unarodnite standardi i preporaki. Pri toa treba da se istakne deka celta na zakonskata regulativa ne e samo onevozmo`uvawe na pereweto pari, tuku da se spre~at i krivi~nite dela od koi poteknuvaat nelegalno steknatite pari, bidej}i so spre~uvaweto da se isperat valkanite pari se spre~uvaat i ponatamo{nite kriminalni aktivnosti.

Nastojuvaweto na R. Makedonija aktivno da se vklu~i vo borbata protiv

finansiskiot kriminal, a ottuka i pereweto pari, kako i so cel da se prilagodi na{eto zakonodavstvo so me|unarodnite propisi, rezultira{e so potpi{uvawe na slednite konvencii:

• Konvencijata na OON protiv nelegalnata trgovija so narkoti~ni drogi i psihotropni supstancii od 1988 (Vienska Konvencija);

• Konvencijata na Sovetot na Evropa za perewe, otkrivawe, smrznuvawe i konfiskacija na prinosi od kriminal od 1990 godina (Strazbur{ka konvencija);

2

• Konvencijata na OON protiv transnacionalniot organiziran kriminal od 2000 (Konvencija od Palermo) i dr.

Ratifikuvaweto na ovie konvencii od strana na Republika Makedonija

zna~i prifa}awe na obvrska za soobrazuvawe na doma{noto kazneno zakonodavstvo, materijalno i procesno, so odredbite na konvenciite, zaradi otstranuvawe na vnatre{nata kolizija na pravnite normi. [to pretstavuva "perewe pari"?

"Pereweto pari" gi podrazbira metodite {to se upotrebuvaat za ~istewe

na parite dobieni na ne~esen na~in, so cel da ne se otkrie nivnoto nelegalno poteklo. Odnosno "pereweto pari" gi opfa}a metodite so koi kriminalcite go sokrivaat izvorot, potekloto i sopstvenosta na nelegalno dobienite pari po pat na u~estvo vo transakcii koi nadvore{no prika`uvaat deka sredstvata imaat legitimen izvor. Ili, najednostavno, "pereweto pari" se definira kako proces na transformacija na nelegitimnite pari vo legitimni. Vo krajna merka su{tinata na "pereweto pari" e da obezbedi legitimnost na nelegalno steknatoto bogatstvo.

Vo procesot na transformacija na valkanite pari vo ~isti neophodni se

dva elementa, "peralnica" i "pera~". "Peralnicata voobi~aeno e del od standardniot finansiski sistem (banki, {tedilnici, menuva~nici, osiguritelni kompanii, berzi i dr.), koi naj~esto i samite ne znaat deka se del od slo`eniot proces na ~istewe na valkanite pari. "Pera~ite" se neposrednite storiteli na krivi~ni dela koi se obiduvaat da mu dadat legitimitet na steknatoto bogatstvo.

Slo`eniot proces na "perewe pari" naj~esto mo`e da se podeli vo tri

fazi i toa: vo prvata faza se vr{i plasman na parite; vtorata faza go opfa}a procesot na prekinuvawe na vrskata so izvorot na sredstvata; i tretata faza ja pretstavuva integracijata so koja vr{itelot na krivi~noto delo gi prevzema ispranite pari.

Fazata na plasmanot pretstavuva faza na prvoto voveduvawe na

"valkanite" pari vo svetot na legitimnosta. Pri toa se koristat razli~ni tehniki i metodi po~nuvaj}i od kupuvawe na stoki i uslugi do deponirawe na pari vo bankarskiot i finansiskiot sistem koi preku pove}e sekundarni transakcii go maskiraat vistinskiot deponent. So cel da bide namalen rizikot vo ovaa faza naj~esto se koristi operacijata "smurfing" ili razlo`uvawe, na toj na~in sumata za perewe se deli na pomali iznosi, naj~esto me|u razni poedinci ili firmi i potoa se voveduva vo legitimniot sistem. Otkako glavnata suma }e bide podelena na pomali iznosi, ponatamu so niv mo`at da se kupuvaat finansiski instrumenti, da se koristat kako depoziti vo bankite ili da se plasiraat vo legitimnite gotovinski dejnosti kako {to se raznite klubovi, restorani i kazina.

So zavr{uvaweto na fazata na plasmanot zapo~nuva fazata na "leyering",

odnosno prikrivawe , ~ija cel e da se prikrie tragata na nelegitimnite sredstva so prekinuvawe na dokumentacionata traga koja se sozdala vo fazata na plasmanot. Isto kako i vo fazata na plasmanot vo fazata na prikrivaweto se

3

koristat razli~ni tehniki i metodi za prikrivawe na izvorot na sredstvata i toa preku oformuvawe na fiktivni firmi vo of-{or jurisdikcijata, ponatamu preku pove}esloen prenos i vra}awe na sredstvata, preku la`ni transakcii i fiktivni i naduvani fakturi ili preku vlo`uvawe na parite na me|unarodnite finansiski pazari vo akcii ili drugi hartii od vrednost.

Vo poslednata faza "integracijata", dokolku poslednite dve fazi se

uspe{no zavr{eni, parite dobivaat potpoln legitimitet i storitelot na krivi~noto delo mo`e nepre~eno i bez rizik da gi koristi, no ovojpat kako "~isti" pari. Zna~i celta na integracijata e povtorno vra}awe na ispranite pari kaj sopstvenikot koj ponatamu gi koristi za svoi potrebi.

Postojat odredeni finansiski transakcii koi se razlikuvaat od

ostanatite koga e vo pra{awe "pereweto pari" i preku koi postoi pogolema verojatnost da se zabele`i "pereweto pari", odnosno da se koristat od strana na storitelite na krivi~ni dela, a nekoi od tie se:

-golemi gotovinski uplati i isplati na denarski i devizni depoziti; -golemi gotovinski transakcii za dejnosti koi vo normalni uslovi ne

generiraat gotovina; -otvorawe na golem broj smetki od strana na eden klient na koi toj

vlo`uva gotovina; -otvorawe na golem broj smetki na eden klient na razli~ni imiwa; -golemi gotovinski uplati i isplati na i od nerezidentni smetki; -golemi iznosi na pla}awa na i od stranski partneri; -deponirawe na sredstva so nalog za prompten transfer na istite vo

stranstvo; -barawe od klient na nenamenski zaem so polo`uvawe na gotovinski zalog

kako garancija; -kupuvawe, odnosno investirawe vo hartii od vrednost; -transakcii od lica koi eksponiraat disparitet pome|u prijaveniot

prihod i imotot so koj raspolagaat i dr. "Pereweto pari" kako globalen fenomen isto taka najmnogu e povrzano so

opredeleni dejnosti kako {to se: trgovijata so droga i oru`je, terorizmot, nelegalnata trgovija so radioaktivni materii, dano~noto zatajuvawe i dr. Sumite na pari koi gi generira narko dejnosta, trgovijata so oru`je i terorizmot se mnogu golemi i naj~esto narko dilerite i teroristi~kite grupi gi institucionaliziraat niz legitimni aktivnosti. ^esto pati toa se restorani, barovi, taksi kompanii i razni drugi na prv pogled bezopasni dejnosti vo koi se raboti so gotovi pari. Za finansirawe na ovie dejnosti ~esto pati se koristat sredstva do koi se doa|a nelegalno, pri {to profitot se naso~uva vo teroristi~ki dejnosti. Vo taa nasoka golemi se i sumite koi se generirani od krium~areweto so radioaktivni materii vo koi naj~esto se javuvaat kako nositeli odredeni strukturi od vlasta na odredeni zemji so cel da se akumuliraat golemi iznosi na kapital. “Pereweto pari" e tesno povrzano i so zatajuvaweto na javnite dava~ki sprema dr`avata. Od tie pri~ini vo ramkite na borbata protiv "pereweto pari" e neophodna tesna sorabotka pome|u slu`bite nadle`ni za ovaa oblast i dano~nite organi, so cel pogolema dano~na kontrola na licata koi se eksponiraat so tro{ewe na pogolemi sumi pari (kupuvawe ku}i,

4

avtomobili i dr.) i utvrduvawe dali tie prihodi se prijaveni i za niv e platen danok.

Imaj}i ja vo predvid navedenata povrzanost na "pereweto pari" so

ostanatite vidovi krivi~ni dela, mo`eme da konstatirame deka koga stanuva zbor za zakonskata regulativa za spre~uvawe perewe pari taa ne se ograni~uva isklu~ivo na spre~uvawe na neposrednite izvr{iteli na krivi~noto delo perewe pari, tuku celta e da se spre~at i krivi~nite dela od koi poteknuvaat parite, bidej}i ako vr{itelot na krivi~no delo perewe pari e spre~en da gi ispere valkanite pari, toj e onevozmo`en da vr{i ponatamo{ni kriminalni aktivnosti. Od druga strana so vleguvawe vo traga na krivi~nite dela od koi poteknuvaat valkanite pari, se doa|a do tragata na storitelite i korisnicite. Prevencija na pereweto pari vo Republika Makedonija

Zakonskata regulativa koja ja tretira problematikata na pereweto pari vo RM se zaokru`i so donesuvawe na Zakonot za spre~uvawe na perewe pari (Slu`ben vesnik na RM 70/01 od 5 Septemvri 2001), koj be{e donesen na sednica na Sobranieto na Republika Makedonija odr`ana na 29 avgust 2001 godina, a stapi na sila na 13 septemvri 2001 godina. So ovoj zakon, ~ii odredbi se sodr`ani vo 35 ~lena se utvrduvaat merkite i dejstvijata za otkrivawe i spre~uvawe na perewe pari, kako i organiziraweto i kontrolata za nivnata primena. Vrz osnova na ~len 5 od Zakonot, vo sredinata na mesec septemvri se formira{e Direkcija za spre~uvawe na perewe pari, kako organ vo sostav na Ministerstvoto za finansii, koj }e gi pribira, obrabotuva, analizira i ~uva podatocite dobieni od subjektite koi se obvrzani za prezemawe merki i dejstvija za otkrivawe i spre~uvawe na perewe pari, kako i drugi dejstvija za koi e ovlastena soglasno odredbite od zakonot. Bidej}i po~etokot na primenata na zakonot, so odredbata od ~len 35 na samiot zakon, be{e odreden za 1 Mart 2002 godina, vo periodot od formiraweto na Direkcijata do po~etokot na primenata na zakonot bea prevzemani brojni podgotvitelni aktivnosti so cel za uspe{en po~etok na primenata na legislativata od oblasta na prevencijata na pereweto pari, kako eden od najsofisticiranite oblici na organiziran kriminal.

Vo tekot na toj podgotvitelen period, a potoa i od po~etokot na primenata

na Zakonot za spre~uvawe na perewe pari, od 1 Mart 2002 godina, Direkcijata za spre~uvawe na perewe pari, kako novoformiran organ, koj ne be{e i seu{te ne e dovolno ekipiran za izvr{uvawe na svojata uloga na organ koj }e se gri`i za implementacijata na ovoj mnogu va`en Zakon, be{e aktivna na pove}e poliwa.

1. Aktivnosti na Direkcijata na poleto na regulativata za spre~uvawe na pereweto pari

Aktivnostite za kompletirawe na pravnata ramka za primena na Zakonot, rezultiraa so donesuvawe na podzakonski akt, Pravilnik za vidot na informaciite i dokumentite koi se dostavuvaat do Direkcijata za spre~uvawe na perewe pari (Slu`ben vesnik na RM 15/02 od 25 fevruari 2002 godina), ~ija pravna osnova e sodr`ana vo ~lenot 18 stav 2 od ovoj Zakon, a koj glasi:” Ministerot za finansii propi{uva koi informacii i dokumenti se dostavuvaat po barawe na Direkcijata, a koi zadol`itelno.” Soglasno ~len 2 od

5

Pravilnikot, do Direkcijata zadol`itelno se dostavuvaat podatoci i informacii za slednite transakcii:

- transakcii za koi postoi somnevawe deka so niv mo`e da se vr{i ili e

izvr{eno perewe pari, kako i za transakcii so pari za koi postoi somnevawe deka poteknuvaat od kriminalna aktivnost;

- transakcii koi se sproveduvaat vo nevoobi~aeni okolnosti ili koga

postoi somnevawe deka navidum nema ekonomska ili pravna opravdanost;

- gotovinski transakcii vo vrednost nad 20.000 EVRA, vo denarska

protivvrednost na denot na vr{eweto na istata, bez ogled na valutata vo koja e napravena ili izrazena;

- povrzani gotovinski transakcii koi zaedno ja nadminuvaat vrednosta

od 20.000 EVRA, vo denarska protivvrednost na denot na vr{eweto na transakcijata;

- transakcii vklu~uvaj}i gi i onie ~ija vrednost e pomala od 20.000

EVRA vo denarska protivvrednost na denot na vr{ewe na transakcijata, dokolku postoi osnova za somnevawe za perewe pari;

- so vnesuvawe i iznesuvawe na gotovi pari preku carinskata linija na

Republika Makedonija, koe go nadminuva so zakon dozvoleniot maksimum;

- so vnesuvawe na gotovi pari preku carinskata linija na Republika

Makedonija, nad 10.000 EVRA, dokolku postoi somnevawe vo namerata za vnesuvawe;

- razmena na valuta koja vklu~uva suma pogolema od 20.000 EVRA vo

denarska protivvrednost i

- razmena na ~ipovi ili vrednosni `etoni ili pari vo vrednost pogolema od 20.000 EVRA.

Podatocite i informaciite za gorenavedenite transakcii, subjektite gi

dostavuvaat preku obrasci izgotveni od strana na Direkcijata, i toa: - Obrazec 1 - Izve{taj za redovni aktivnosti; - Obrazec 2 - Izve{taj za somnitelni aktivnosti; - Obrazec 3 - Izve{taj za vnesuvawe i iznesuvawe na gotovi pari vo doma{na ili stranska valuta preku carinskata linija na Republika Makedonija.

Kako rezultat na naporite na Direkcijata za podobruvawe na zakonskata

regulativa od oblasta na prevencijata i detekcijata na pereweto na pari i nejzino usoglasuvawe so me|unarodnite standardi i principi, be{e sprovedena

6

detalna analiza na Zakonot za spre~uvawe na perewe pari so konsultirawe na doma{ni i stranski eksperti od ovaa oblast. Vrz osnova na napravenite analizi, kako i na odredeni nedostatoci na Zakonot koi proizlegoa od negovata prakti~na primena, Direkcijata donese odluka za podgotvuvawe na konkreten tekst za izmeni i dopolnuvawe na Zakonot (vo sorabotka so GTZ - Germanskoto dru{tvo za tehni~ka pomo{), pri {to Prof. Vlado Kambovski izraboti Nacrt-Predlog za izmena na Zakonot za spre~uvawe na perewe pari. Inaku, izmenite na postojniot Zakon se vo nasoka na dosledna implementacija na odredbite od: Konvencijata na OON protiv nelegalnata trgovija so narkoti~ni drogi i psihotropni supstancii od 1988 (Vienska Konvencija), Konvencijata na Sovetot na Evropa za perewe, otkrivawe, smrznuvawe i konfiskacija na prinosi od kriminal od 1990 godina (Strazbur{ka konvencija) i Konvencijata na OON protiv transnacionalniot organiziran kriminal od 2000 (Konvencija od Palermo), 40-te preporaki na FATF za spre~uvawe na perewe pari, Osumte specijalni preporaki na FATF za finansiraweto na terorizmot, Direktivata na EU za prevencija od uptrebata na finansiskiot sistem za celite na perewe pari 91/303 i Direktivata na EU 2001/97 so koja se izmenuva Direktivata 91/308. Vo momentov, vo tek e postapkata okolu izgotvuvawe na kone~en tekst na Predlog za izmeni na Zakonot za spre~uvawe na perewe pari, pri {to o~ekuvame toj da bide gotov za okolu dva meseca, po {to bi ja zapo~nale i zakonskata procedura pred nadle`nite organi za usvojuvawe na ovie bitni izmeni na Zakonot. 2. Sorabotka so finansiskite institucii

Direkcijata za spre~uvawe na perewe pari, u{te pred po~etokot na

primena na Zakonot, posebno se zalo`i za vospostavuvawe sorabotka so finansiskite institucii, kako subjekti na koi Zakonot im posvetuva posebno vnimanie i gi obvrzuva da prevzemaat zadol`itelni merki za prevencija i detekcija na perewe pari. Vo soglasnost so ^l.19, site finansiski institucii bea zadol`eni da izgotvat Programi za za{tita od pereweto pari, koi bea obvrzani da gi dostavat do Direkcijata vo rok od {est meseci od denot na vleguvaweto vo sila na ovoj Zakon. So ovie programi se obezbeduva:

- centralizacija na podatocite za identitetot na klientite, nositelite

na prava, opolnomo{tenite, ovlastenite zastapnici i opolnomo{tuva~ite, kako i na podatocite za somnitelnite transakcii;

- imenuvawe na odgovorni lica vo finansiskata institucija koi }e se gri`at za sproveduvaweto na programata od vrvno menaxersko nivo, kako i vo sekoj organizacionen del;

- postojana obuka na odgovornite lica i drugi vraboteni vo finansiskata institucija i

- instrumenti za vnatre{na proverka na sproveduvaweto na merkite i dejstvijata koi se prezemaat za primena na ovoj zakon. Finansiskite institucii ja ispolnija ovaa obvrska vo zakonskiot rok, taka {to programite bea dostaveni do Direkcijata vo tekot na prviot mesec od primenata na Zakonot.

Direkcijata ima odr`ano nekolku sostanoci so finansiskite institucii

(banki, {tedilnici, osiguritelni kompanii, berza i brokerski dru{tva), so igra~nicite na sre}a, zdru`enijata na advokatite, notarite, ovlastenite

7

smetkovoditeli i revizorite, kako i so zdru`enieto na stopanstvenici, zaradi pojasnuvawe na nivnite obvrski, vo nasoka na pouspe{na primena na Zakonot.

3. Sorabotka so dr`avnite organi

Direkcijata vospostavi sorabotka so Upravata za javni prihodi, Carinskata uprava, Dr`avniot zavod za statistika, Narodnata banka, Javnoto obvinitelstvo, Ministerstvoto za vnatre{ni raboti, Centralen registar na RM, Centralen depozitar na RM i Komisijata za hartii od vrednost kako organi so koi redovno se razmenuvaat podatoci i informacii vo ramki na aktivnostite za spre~uvawe na perewe pari. Sorabotkata pome|u Direkcijata i site navedeni institucii e od golemo zna~ewe i poradi kompleksnosta na istragite na finansiskite izmami i pereweto pari.

Vo ramkite na sorabotkata so drugite organi, a soglasno ~len 28 od

Zakonot za spre~uvawe na perewe pari, Direkcijata ima ovlastuvawe da izgotvi i da podnese izve{taj so nejzino mislewe do nadle`nite dr`avni organi (MVR, JO), sekoga{ koga postoi osnovano somnevawe za storeno krivi~no delo perewe pari ili za prihod od kriminalna aktivnost vrz osnova na izvr{enata analiza na somnitelnite slu~ai, po {to ovie organi odlu~uvaat dali }e pokrenat krivi~na postapka. 4. Dostaveni izve{tai do Direkcijata

Od po~etokot na primena na Zakonot, 1 Mart 2002 godina, Direkcijata

stana operativna i po~na da gi izvr{uva aktivnostite soglasno ^l.5 od Zakonot - pribirawe, obrabotuvawe, analiza i ~uvawe na podatocite dobieni od subjektite koi se obvrzani za prevzemawe merki i dejstvija za otkrivawe i spre~uvawe na perewe pari. Soglasno Zakonot za spre~uvawe na perewe pari i Pravilnikot za vidot na informaciite i dokumentite koi se dostavuvaat do Direkcijata, do 24 Fevruari 2003, do Direkcijata se dostaveni vkupno 16.455 izve{tai, i toa:

- 15.388 Izve{tai od bankite za redovni transakcii nad 20.000 EVRA vo gotovina (vo forma na Obrazec 1);

- 1038 Izve{tai od Carinskata uprava (vo forma na Obrazec br. 3) za

vnesuvawe i iznesuvawe na gotovi pari preku carinskata linija na Republika Makedonija, koe go nadminuva so zakon dozvoleniot maksimum, i toa: 1018 Izve{tai od Carinarnica Skopje, 16 Izve{tai od Carinarnica Bitola, 3 Izve{tai od Carinarnica Kumanovo i 2 Izve{tai od Carinarnica Gevgelija;

- 4 Izve{tai od osiguritelni kompanii; - 3 Izve{tai od {tedilnici;

- 1 Izve{taj od menuva~nica;

- 21 Izve{taj za somnitelni transakcii, od koi: 9 od gra|ani, 9 od

bankite, 1 od menuva~nica, 1 od Carinska uprava-Carinarnica Prilep

8

i 1 od Uprava za javni prihodi-regionalna direkcija-Prilep, kaj koi samiot subjekt koj ja izvestuva Direkcijata ja ima navedeno pri~inata vrz osnova na koja se somneva vo odnosnata transakcija.

Direkcijata vo dosega{noto rabotewe, redovno gi analizira site ive{tai

i prijavi koi se dostavuvaat od strana na subjektite i dokolku utvrdi postoewe na osnovi na somnevawe za mo`en slu~aj na perewe pari, sproveduva podetalna analiza na istite. Taka, dosega, detalna analiza e sprovedena na 59 predmet, pri {to {est predmeti se kompletirani, od koi pet se predadeni do Ministerstvoto za vnatre{ni raboti, zaradi ponatamo{no postapuvawe. Drugite predmeti, vrz koi Direkcijata sproveduva analiza se vo proces na kompletirawe i se o~ekuva vo bliska idnina i tie da bidat predadeni do MVR. 5. Seminari i obuki

Vrabotenite vo Direkcijata imaat u~estvuvano na nekolku seminari i obuki od oblasta na pereweto pari:

-seminar od oblasta na pereweto pari, koj go organizira{e Ministerstvoto za finansii, pod pokrovitelstvo na ATTF ( Financial Technology Transfer Agency, Luxembourg stock company), na 21-23 Noemvri 2001 god., na tema "Etika, korporativni vrednosti i spre~uvawe na perewe pari";

-obuka za odgovornite lica od bankite vo Republika Makedonija i za

vrabotenite vo Direkcijata, na tema "Procesot na sledewe na primenata na zakonskite propisi od oblasta na bankarskoto rabotewe", koja se odr`a vo Luksemburg od 23 Fevruari do 1 Mart, a vo organizacija na ATTF (Financial Technology Transfer Agency, Luxembourg Stock Company);

-vo ramki na u~stvoto vo aktivnostite na SECI centarot, Regionalen

Centar na Jugoisto~na Evropa za suzbivawe na prekugrani~en kriminal, so sedi{te vo Bukure{t, Romanija, od 4 do 8 Mart, vrabotenite vo Direkcijata posetuvaa Obuka za suzbivawe na finansiskiot i kompjuterskiot kriminal vo organizacija na Ministerstvoto za finansii i Ministerstvoto za vnatre{ni raboti;

-seminar na tema "Borbata protiv pereweto pari i finansiskata izmama"

vo organizacija na Ministerstvoto za finansii i Amerikanskata ambasada, koj se odr`a od 11 do 15 Mart;

-na inicijativa na Direkcijata, Amerikanskata ambasada vo Republika

Makedonija vo sorabotka so Kancelarijata za tehni~ka pomo{ pri Ministerstvoto za finansii na SAD organizira{e trening kurs za vrabotenite vo Direkcijata, za supervizijata pri Narodnata banka na R.Makedonija, kako i trening kurs za odgovornite lica od bankite vo Makedonija i pretstavnicite od Direkcijata, koi se odr`aa vo periodot od 19 do 21 juni 2002 god., pri {to bea prezentirani prakti~nite slu~ai na perewe pari od strana na eksperti od SAD i od Republika Grcija;

9

-vo ramkite na me|unarodnata sorabotka na Republika Makedonija so Vladata na Republika Germanija koja se ostvaruva preku Germanskoto Dru{tvo za tehni~ka sorabotka (GTZ), pretstavnici na Direkcijata za spre~uvawe na perewe pari vo periodot od 2 do 5 Septemvri 2002 godina bea vo studiska poseta na Frankfurt i Vizbaden, Sojuzna Republika Germanija, i toa na Ministerstvoto za pravda na pokrainata Hesen, Dr`avnata Kriminalisti~ka Agencija, Javnoto Obvinitelstvo i Comertzbank;

-kako del od aktivnostite na Ambasadata na SAD za poddr{ka na razvojot

na policijata, obvinitelite i sudiite, Programata za pomo{, razvoj i obuka na Obvinitelstvata na Ministerstvoto za Pravda na SAD - OPDAT, organiziraa rabotilnica posvetena na problemot na suzbivaweto na pereweto pari vo Republika Makedonija na tema - Vodewe istragi i gonewe krivi~ni dela na perewe pari - prihodi {to poteknuvaat od trgovija so lu|e, narkotici i korupcija, koja se odr`a od 11 do 13 Dekemvri 2002 godina vo Ohrid, na koja svoe u~estvo i svoja prezentacija, me|u drugite, imaa i pretstavnicite od Direkcijata za spre~uvawe na perewe pari;

-na pokana na Komitetot na eksperti za evaluacija na merkite protiv

pereweto pari pri Sovetot na Evropa, pretstavnici od Direkcijata za spre~uvawe na perewe pari zemaa aktivno u~estvo na trening seminarot za evaluatori vo odnos na podobruvawe na tehnikite na evaluacija na merkite protiv perewe pari od (PC –R- EV) i GRECO, koj se odr`a vo Pafos, Kipar, od 20 do 24 Noemvri 2002 godina;

-od 3 do 5 Dekemvri 2002 godina, vo organizacija na Svetska banka i MMF,

vo Moskva, se organizira{e regionalna konferencija na zemjite od Evropa i Azija, vo vrska so funkcioniraweto na FIU (edinici za finansisko razuznavawe) i nivnata uloga vo spre~uvaweto na pereweto pari, na koja Direkcijata ima{e svoja prezentacija.

Posetata na seminarite i obukite e od golemo zna~ewe za Direkcijata, bidej}i ni ovozmo`uva da gi sogledame dosega{nite iskustva na zemjite u~esni~ki vo borbata protiv pereweto pari i finansiskiot kriminal. Pokraj toa, tie pretstavuvaat mo`nost za vospostavuvawe kontakti i sorabotka so pretstavnicite na delegaciite od drugi zemji, so {to se sozdavaat uslovi za prodlabo~uvawe na me|unarodnata sorabotka. 6. Me|unarodna sorabotka

So samiot fakt {to pereweto pari ima transnacionalen karakter, neophodna e porebata od postavuvawe na {to pogusta mre`a na odnosi i zaedni~ki aktivnosti me|u dr`avite, so {to }e se onevozmo`i koristeweto na povrzanosta na finansiskite i ekonomskite sistemi so cel za perewe pari ili transferot na kriminalnite prinosi od edna vo druga dr`ava. Ottuka proizleguva potrebata sekoja zemja da se vklu~i vo me|unarodnite aktivnosti {to se prevzemaat na ova pole, a osobeno vo aktivnostite na me|unarodnite tela koi se specijalizirani za borba protiv pereweto pari. Direkcijata u{te od samiot po~etok se vklu~i vo rabotata na tie tela, taka {to na sednica na Vladata na Republika Makedonija, koja se odr`a na 8-mi April 2002, taa be{e

10

nazna~ena za institucija-koordinator na sorabotkata pome|u Ministerstvoto za finansii, Ministerstvoto za Pravda i Ministerstvoto za vnatre{ni raboti i Sovetot na Evropa, poto~no Komitetot na eksperti za evaluacija na merkite za spre~uvawe na perewe pari (PC-R-EV) vo oblasta na pereweto pari i finansiskiot kriminal. Direkcijata redovno i aktivno u~estvuva na plenarnite sobranija na ovoj Komitet i dava svoj pridones vo rabotata na Komitetot. Vo periodot od 30 Septemvri do 3 Oktomvri 2002 godina vo Republika Makedonija, vo ramkite na vtorata runda na evaluacii, prestojuva{e tim na evaluatori od ovoj Komitet, so cel - procena na merkite i aktivnostite {to se prevzemaat vo Republika Makedonija na poleto na borbata protiv organiziraniot kriminal i pereweto pari. Vo ramki na posetata, se odr`aa sredbi na evaluatorite so pretstavnici od oddelni institucii vo zemjata, i toa Ministerstvoto za finansii i Direkcijata za spre~uvawe na perewe pari, Narodnata Banka na Republika Makedonija, Makedonskata berza i Komisijata za hartii od vrednost, Ministerstvoto za Pravda i pretstavnici od sudovite od republikata, Javnoto Obvinitelstvo, Carinskata uprava, Upravata za javni prihodi, Ministerstvoto za vnatre{ni raboti, kako i so pretstavnici od bankite i osiguritelnite kompanii vo republikata. Vrz osnova na rezultatite od evaluacijata, Komitetot za evaluacija na merkite protiv pereweto pari (PC-R-EV) pri Sovetot na Evropa }e podgotvi oficijalen Izve{taj za sostojbata vo Republika Makedonija na planot na borbata protiv pereweto pari, koj }e bide od golemo zna~ewe za ponatamo{nite aktivnosti na na{ata zemja vo ovaa oblast kako na doma{en taka i na me|unaroden plan.

Na pokana na Egmont Grupata - neformalna organizacija na FIU1 (Financial Intelligence Units), pretstavnici od Direkcijata za spre~uvawe perewe pari na 1 FIU( Financial Intelligence Unit) - Pred okolu edna dekada, vo odreden broj zemji, zapo~naa da se formiraat specijalizirani dr`avni agencii kako del od nivniot sistem za spravuvawe so problemot na pereweto na pari, popoznati kako "financial intelligence units ili FIUs (finansiski izvestuva~ki edinici). Ovie tela privlekoa golemo vnimanie so svojata mnogu bitna uloga vo ramki na programite za borbata protiv pereweto pari, a koja se sostoi vo mo`nosta za {to pogolema razmena na informacii (pome|u finansiskite institucii i ministerstvata za vnatre{ni raboti/obvinitelstvoto, sudovite), istovremeno {titej}i gi interesite na nevinite lica vo vrska so koi imaat soznanija vo svojata baza na podatoci. Predizvicite pred koi bea izlo`eni ovie nacionalni tela nadle`ni za obezbeduvawe na efektivna implementacija na merkite protiv pereweto pari, rezultiraa so sozdavaweto na novi, potencijalno zna~ajni izvori na finansiski informacii koi }e im bidat dostapni na istite. Vo ovaa nasoka, niza me|unarodni standardi, kako preporakite na FATF i Direktivite na Sovetot na Evropa vo vrska so perewe na pari od 1991 god., uka`uvaa na potrebata od izvestuvawe za somnitelni transakcii na relevantnite nadle`ni tela. Me|utoa, ni vo dvata slu~ai ne e specificirana formata i strukturata niz koja }e bidat prevzemani ovie merki od strana na nadle`nite nacionalni tela.

FIUs vo razli~ni zemji se postaveni vrz osnova na nekolku razli~ni modeli. Vo policiskiot model, koj se upotrebuva vo Velika Britanija (NCIS) i Slova~ka (OFIS) - izve{taite za somnitelni transakcii se dostavuvaat do policiskite organi za istraga. Vo pravniot model, koj se upotrebuva vo Island i Portugalija, pokraj drugite, izve{taite se dostavuvaat do Kancelarijata na Javniot obvinitel. Vo nekoi slu~ai, izve{taite se dostavuvaat do zdru`eni policiski i sudski edinici. Me{aniot sistem e, isto taka zastapen i vo Norve{ka i Danska. Kone~no, tuka e i posredni~kiot ili administrativen model, koj e kreiran vo golem broj na zakonodavstva, vklu~uvaj}i ja Slovenija (OMLP), SAD (FINCEN) i Avstralija (AUSTRAC), kade ovie institucii deluvaat kako posrednik me|u privatniot sektor, Ministerstvoto za vnatre{ni raboti (policijata) i obvinitelstvoto.

11

Republika Makedonija, od 5 do 8 Juni zemaa u~estvo na 10-ot plenaren sostanok, koj se odr`a vo Monte Karlo, Monako. Plenarniot sostanok na ovaa grupa se odr`uva edna{ vo godinata, so izve{taj za aktivnostite na trite rabotni grupi na Egmont, kako i izve{taj od prethodniot plenaren sostanok. Isto taka svoja kratka prezentacija imaat i nekolku me|unarodni organizacii: Financial Action Task Force (FATF), Me|unarodniot Monetaren Fond, Organizacijata na Obedinetite Nacii, Svetska Banka, Sovetot na Evropa i Komitetot na Sovetot na Evropa za borba protiv pereweto pari (PC-R-EV). Patot na svoeto ~lenstvo vo Egmont grupata, Direkcijata go zapo~na so popolnuvawe na Pra{alnik za FIU, koj be{e ispraten vo tekot na mesec oktomvri, po {to sleduva{e i oficijalna pokana za ~lenstvo od strana na Egmont grupata, za priem na makedonskata FIU vo ovaa grupa. Priemot na Makedonija (Direkcijata za spre~uvawe na perewe pari) za ramnopraven ~len na Egmont e predvideno da se izvr{i na slednoto plenarno sobranie na ovaa grupa koe }e se odr`i od 23-25 Juli 2003 vo Sidnej, Avstralija i na koe Direkcijata }e ima svoja prezentacija.

Na planot na me|unarodnata razmena na doverlivi podatoci i informacii,

Direkcijata ima sorabotuvano so nekolku zemji kako {to se: R.Slovenija, R Hrvatska, R.Bugarija, R.Srbija, [vajcarija i dr., a od golemo zna~ewe e potpi{uvaweto na pisma za razmena na doverlivi informacii so uredite za spre~uvawe na perewe pari od prvite ~etiri zemji. Vrz osnova na ovie pisma, Direkcijata ima dobieno 4 barawa na podatoci od Uredot za spre~uvawe na perewe pari na R. Hrvatska, 1 od Uredot od R. Slovenija i 2 od Uredot od R.Bugarija, koi vklu~uvaat transakcii na makedonski dr`avjani, po koi Direkcijata uredno postapi.

Neposredno sme vklu~eni vo borbata protiv me|unarodniot terorizam preku kontrolata vrz finansiskite fondovi na osomni~enite teroristi i organizacii na me|unaroden plan. Finansiskite fondovi pretstavuvaat krvotok na sekoja teroristi~ka organizacija i dokolku me|unarodnata zaednica uspee da go prese~e krvotokot na edna organizacija ponatamu planovite za konkretnite teroristi~ki aktivnosti se osudeni na neuspeh. Mese~no gi dobivame listite na osomni~eni teroristi i organizacii od strana na Me|unarodniot monetaren fond i Ambasadata na Soedinetite Amerikanski Dr`avi i vr{ime detalna kontrola vo na{iot finansiski sistem. 7.Drugi aktivnosti na Direkcijata

Vo ramkite na svoite aktivnosti, Direkcijata sorabotuva i so pretstavnici na Evropskata agencija za rekonstrukcija vo nasoka na obezbeduvawe na tehni~ka pomo{, kako i na konsultantski uslugi od eksperti vo ovaa oblast. Vo ramkite na ovaa sorabotka, vo posledniot dokument za CARDS 2002 bea odobreni 0,7 milioni evra za 2002 godina i 1 milion evra za 2003 godina za tehni~ka pomo{ i trening programi vo borbata protiv pereweto pari.

Vo ramki na realizacijata na Regionalnata CARDS Programa na

Evropskata Komisija za dr`avite vo Procesot na stabilizacija i asocijacija, od 17 do 21 Juni 2002, ekspertska misija na Evropskata Komisija za procenka na sostojbata vo oblasta - Pravosudstvo i vnatre{ni raboti, vr{e{e procenka na sostojbata vo spomenatite oblasti, so cel da se definiraat natamo{nite

12

aktivnosti vo Republika Makedonija, a koi }e vlijaat na idniot nov Izve{taj na Evropskata Komisija za procesot na stabilizacija i asocijacija na R.Makedonija. Direkcijata gi prezentira{e dosega{nite aktivnosti na R. Makedonija na poleto na spre~uvaweto na perewe pari, so cel da se izvr{i kompletna procenka na sostojbata vo ovaa oblast.

Vo tekot na mesec maj, 2002 god., bea odr`ani i nekolku sostanoci so

pretstavnici od Volonterskiot korpus za finansiski uslugi, koj pretstavuva nevladina i neprofitna organizacija anga`irana od Vladata na SAD za pomo{ na finansiskite institucii i dr`avnite organi na zemjite vo tranzicija, zaradi podr{ka i razvoj na ekonomiite vo ovie zemji. Vo ramkite na ovie sostanoci se dogovara{e odr`uvawe na seminar od oblasta na spre~uvaweto na perewe pari za vrabotenite vo Direkcijata i site finansiski institucii. Direkcijata aktivno u~estvuva i vo podgotovkite za ratifikacija na Konvencijata na ON protiv transnacionalen organiziran kriminal, koja Republika Makedonija ja potpi{a na 14.12.2000 god. vo Palermo - Italija. Za ovaa cel pretstavnici od Direkcijata u~estvuvaa na rabotnite sostanoci so eksperti od Centarot od Viena koi se odr`aa od 10 do 13 Juni na koi se razgovara{e okolu mo`nosta za odr`uvawe na seminar, neposredno pred nejzinata ratifikacija. 8. Problemi so koi se soo~uva Direkcijata i nejzini idni planovi

Vo svoeto dosega{no rabotewe, Direkcijata se soo~i so nekolku problemi koi pretstavuvaat pre~ki vo sekojdnevnoto izvr{uvawe na svoite zada~i i go onevozmo`uvaat nejzinoto poefikasnoto funkcionirawe. Pred se, toa e nemaweto na softver za elektronsko dobivawe na podatocite i avtomatska obrabotka na istite, kako i za elektronsko povrzuvawe so bazite na podatoci na relevantnite institucii, a koj go imaat uredite za spre~uvawe na perewe vo drugite zemji. Kako rezultat na toa, Direkcijata gi dobiva izve{taite po po{ta ili faks i istite potoa se selektiraat i obrabotuvaat od strana na vrabotenite, so {to se usporuva ovoj proces na obrabotka na podatocite.

Kako re{enie na ovoj problem, Direkcijata pobara od Evropskata agencija za rekonstukcija del od sredstvata koi se odobreni preku CARDS programata da se upotrebat za nabavka na ovoj softver, {to se nadevame deka vo bliska idnina }e bide realizirano. Vtoriot pogolem problem so koj se soo~uva Direkcijata sekako e nejzinata nedovolna ekipiranost, na {to posebna zabele{ka imaat me|unarodnite institucii. Spored sistematizacijata, koja treba da se usvoi od strana na Ministerstvoto za finansii, brojot na vrabotenite vo Direkcijata treba da iznesuva 16 lica, podeleni vo posebni oddelenija, i toa:

13

ORGANIZACIONA STRUKTURA NA DIREKCIJATA ZA SPRE^UVAWE NA PEREWE PARI

Tehni~ki Asistent (1 vraboten)

Oddelenie za somnitelni transakcii

(4 vraboteni)

Oddelenie za analitika (4 vraboteni)

Oddelenie za preventiva i nadzor

(2 vraboteni)

Oddelenie za informatika (2 vraboteni)

DIREKTOR

Oddelenie za me|unarodna sorabotka (2 vraboteni)

14

Edna od prioritetnite aktivnosti vo tekot na naredniot period e i izmenata na Zakonot za spre~uvawe na perewe pari, so {to bi se nadminale problemite {to se pojavija vo tekot na dosega{noto sproveduvawe na postojniot Zakon i koi }e bidat od interes ne samo za Direkcijata, tuku i za drugite subjekti koi se opfateni so ovoj Zakon. Na krajot, no ne i najmalku va`no, bi ja spomenale i potrebata od kontinuirana obuka i edukacija, kako na vrabotenite vo Direkcijata, taka i na vrabotenite vo finansiskite institucii, vo nasoka na postojano sledewe na me|unarodnite trendovi vo oblasta na detekcijata i prevencijata na pereweto pari, {to bi pomognalo za poefikasnoto prepoznavawe na somnitelnite transakcii, a se so cel - spre~uvawe na mo`nosta valkanite pari da se infiltriraat vo na{iot finansiski sistem.

Vo idnina, Direkcijata za spre~uvawe na perewe pari }e prodol`i da gi prevzema site neophodni merki i dejstvija so cel za sistematska borba protiv finansiskiot kriminal i pereweto pari. So ogled na faktot {to borbata protiv pereweto pari nemo`e da bide efikasna bez me|usebna sorabotka i zaedni~ki napori na site relevantni subjekti, kako doma{ni taka i me|unarodni, Direkcijata }e nastojuva i ponatamu da gi deli iskustvata so site drugi zemji vo ovaa oblast i da prevzema konkretni ~ekori zaedno so me|unarodnite organizacii so cel za zaedni~ka borba protiv pereweto pari i organiziraniot kriminal voop{to.

15

16

17