PERANCANGAN

BANDAR & WILAYAH

DI MALAYSIA:

PENGENALAN & KONTEKS

Nota kuliah ini disumberkan sepenuhnya oleh: http://www.slideshare.net/aidafazihrah/sistem-pentadbiran-perancangan-bandar

Foto-foto disumberkan sepenuhnya oleh:Google images (kata kunci “town planning”)

1.0 pengenalan2.0 sistem pentadbiran perancangan bandar3.0 kesimpulan

2.1 peringkat kerajaan persekutuan

2.2 peringkat kerajaan negeri

2.3 peringkat kerajaan tempatan

Perancangan (dalam konteks perancangan Bandar) persembahanfizikal tentang sesuatu seperti peta, lukisan dan lain-lain ATAU sebagai kaedah untuk melakukan sesuatu ataupun penyusunan yang teratur untuk mencapai sesuatu objektif.

Perancangan bandar proses menyusun atur sesuatu kawasanberdasarkan kepada rancangan Pemajuan yang disediakan di samping kawalan ke atas proses pembangunan.

Di sektor awam Jabatan Perancangan Bandar dan DesaSemenanjung Malaysia, Jabatan Perancangan Bandar dan desaNegeri dan Jabatan Perancangan Bandar Kerajaan Tempatanberkenaan.

1.0 PENGENALAN

KT ditubuh sec demokratik selepas Perang Dunia Kedua kekecohan tahun1960an kerajaan mansuhkan sistem pilihanraya untuk KT

Kini, Kerajaan Negeri berkuasa melantik Yang DiPertua dan Ahli-Ahli Majlis untuksesebuah KT menurut peruntukan Akta Kerajaan Tempatan 1976.

1.0 PENGENALAN

Sistem kerajaan di Malaysia berasaskan federalisme ada tiga peringkat.

1. Kerajaan Persekutuan2. Kerajaan Negeri3. Kerajaan Tempatan (KT)

Ditubuh menerusi proses pilihanraya umum

Setiap peringkat kerajaan mempunyai tanggungjawab dan bidangkuasa masing-masing.

• Kerajaan Persekutuan misalnya bertanggungjawab ke atas perkara-perkara berkenaan dengan keselamatannegara, dasar luar negeri, cukai pendapatan, pendidikan dan lain-lain lagi.

• Tiga tanggungjawab utama Kerajaan Negeri pula ialah perkara-perkara berkenaan dengan tanah, ugama dankerajaan tempatan.

Kesemua tanggungjawab ini adalah ditetapkan dalam Perlembagaan Persekutuan Malaysia di bawah SenaraiPersekutuan, Senarai Negeri dan Senarai Bersama.

Sebelum Akta Perancang Bandar dan Desa (PBD) 1976, kuasa dan perhubungan antara pihak berkuasa-pihakberkuasa berkenaan dengan pemajuan dan penggunaan tanah tidak dinyatakan dengan jelas dalam undang-undang semasa.

• Khususnya perhubungan di antara kerajaan-kerajaan negeri dengan pihak berkuasa-pihak berkuasa tempatanbegitu rumit sekali pada awal tahun 1960an terutamanya di kawasan-kawasan pihak berkuasa tempatan yangdiperintah oleh parti politik yang berlainan daripada parti politik yang menubuhkan kerajaan negeri ( isupemansuhan).

• Bahagian II (Dasar dan Pentadbiran) Akta PBD 1976 membetulkan kekurangan ini dengan menetapkan tugasdan kuasa setiap pihak berkuasa yang ada urusan terhadap hal ehwal tanah.

1

2

3

1

2

Sistem perancangan pada peringkat Persekutuan ianyamelibatkan aspek:

1. Penggubalan dasar2. Perancangan3. Pelaksanaan4. Penyelarasan5. Penilaian

2.1 Peringkat Kerajaan Persekutuan

Penggubalan dasar

Sesuatu dasar awam akan digubal oleh kerajaan di mana ianya bertujuan untukmemastikan tujuan dan matlamat (usaha-usaha perancangan) ke arah mencapaimatlamatnya bolehlah diadakan.

Kabinetmembentuk dasar-dasar awamNegara.

Ketua Setiausaha Negara, Ketua-ketuaSetiausaha dan Ketua-ketua Jabatanmemberi nasihat dan membantu Kabinetmenggubal dasar-dasar tersebut.

Sesuatu dasar yang melibatkan Kerajaan Persekutuan dan negeri (isu pengurusanair Selangor) dibincangkan oleh Jawatankuasa-jawatankuasa Khas atauJawatankuasa Perhubungan Persekutuan dan Negeri atau mesyuarat yangmelibatkan menteri-menteri besar atau ketua-ketua menteri atau mesyuarat dikalangan Setiausaha Kerajaan Negeri.

Dasar-dasar penting peringkat Majlis Raja-raja untuk pertimbangan.

Dasar-dasar kebangsaan tanah, kewangan, KT dan agama akan dibincangkanoleh *majlis-majlis berkenaan yang ditubuhkan di bawah PerlembagaanPersekutuan.

Dianggotai* wakil-wakil dari kerajaan persekutuan dan negeri. Majlis tersebuttermasuklah Majlis Negara Kerajaan Tempatan.

Penggubalan dasar

1

MNKT penasihat dan akan membolehkanpertukaran fikiran antara kerajaan persekutuandengan kerajaan negeri.

Dasar yang dikeluarkan oleh MNKT dianggapperlu kepada wakil-wakilnya dikeluarkanmesti diikut dan digunapakai.

Hanya Sabah dan Sarawak, mengikut Artikel95E Perlembagaan Persekutuan tidak perlumematuhi dasar MNKT itu sekiranya tidakmahu.

Sumber: Phang (1989)

1960anParlimen lulus Akta Pilihanraya KT 1960 – pindahseliaan pilihanraya dari Knegeri Shjaya Phraya

Parlimen lulus Akta Ibu Kota Persekutuan 1960 KL sebagai ibu kota persekutuan

1963 PBT ada di Bandar dan kawasan Desa tambah kompleksiti

1971 Federal susun semula KT khidmat > cekap

1973 • Akta Kerajaan Tempatan (peruntukan sementara)• Akta Jalan, Parit dan Bangunan 1973

2

Peranan utama:

1. Merancang dan melaksanakan dasar dan program KementerianPerumahan dan Kerajaan Tempatan sesuai dengan matlamatdasar pembangunan negara.

2. Menyelaras penyediaan perumahan yang mencukupi kepadasemua rakyat terutamanya golongan berpendapatan rendah

3. Mewujudkan pihak berkuasa tempatan yang kukuh dan mampumenyumbang ke arah mewujudkan masyarakat yang maju danpersekitaran yang selesa dan indah

4. Memberi perkhidmatan pencegahan dan pengawalan kebakaranyang cekap dan berkesan bagi keselamatan nyawa dan hartabenda

5. Memperkukuhkan dan melaksanakan sistem perancangan fizikal,sosial, ekonomi dan alam sekitar bandar dan desa berdasarkanAkta Perancangan Bandar dan Desa, 1976

6. Merancang, menyelaras, melaksana dan mengawalseliapembangunan landskap seluruh negara

7. Merancang, mengawalselia dan menguatkuasakan semuaperaturan yang berkaitan dengan sektor pembetungan di negaraini mengikut Akta Perkhidmatan Pembetungan 1993 (Akta 508)

Perancangan

Setiap agensi kerajaan bertanggungjawab untuk menyediakanperancangan pembangunan (1) rancangan tahunan dan (2) RancanganLima Tahun.

Perancangan agensi-agensi yang terletak di bawah satu kementerian disatukan perancangan bagi seluruh kementerian.

Negeri setiap agensi bertanggungjawab menyediakan rancanganmasing-masing.

Diteliti dan diperiksa oleh UPEN menyediakan perancangan negeriuntuk diluluskan oleh Jawatankuasa Perancangan Negeri, MajlisMesyuarat Kerajaan (MMK) dan Dewan Undangan Negeri.

3

Di bawah aktiviti perancangan, JPBD (SemenanjungMalaysia) berperanan memastikan perancangankegunaan, pembangunan dan pemeliharaan tanahyang sempurna

JPBD memainkan peranan melalui fungsi-fungsinyadi tiga peringkat iaitu peringkat persekutuan, negeridan tempatan seperti berikut :

1. Memberi nasihat kepada Kerajaan Persekutuan dalam semua hal perancanganyang berkaitan dengan penggunaan dan pembangunan tanah,

2. Bertindak sebagai urusetia kepada Majlis Perancang Fizikal Negara yangdibentuk di bawah Akta Perancangan Bandar Dan Desa 1976 (Akta 172);

3. Menggalakkan sistem perancangan yang komprehensif, efektif dan efisyenmelalui undang-undang perancangan, metodologi perancangan, kajianperancangan, piawaian dan prosedur perancangan,

4. Menterjemahkan dasar sosioekonomi nasional kepada bentuk fizikal danspatial mengikut formula guna tanah dan dasar serta program penempatan,

5. Membantu kerajaan negeri, pihak berkuasa tempatan dan agensi-agensikerajaan dalam penyediaan Rancangan Pemajuan iaitu Rancangan StrukturNegeri, Rancangan Tempatan Daerah,

6. Menyelia, mengemaskini dan menerbitkan perangkaan, buletin dan kaedahyang berkaitan dengan perancangan bandar dan desa.

Perlaksanaan

Perlaksanaan

Agensi yang sediakan rancangan pembangunan secara automatikmelaksanakan rancangan tersebut menjalankan program atau projektertentu.

Perancangan tumpuan peringkat atas, pelaksanaan tumpu bawah peringkat cawangan agensi di negeri, daerah, mukim dan kampung.

Tapi sekiranya cawangan menghadapi masalah yang tidak dapatdiselesaikannya dikemukakan kepada pihak ibu pejabat.

Pada peringkat perlaksanaan ini, antara rancangan pembangunan yangdisediakan adalah Rancangan Fizikal Negara.

Rancangan Fizikal Negara (RFN) suatu pernyataanbertulis yang merumuskan dasar-dasar strategik bagimenentukan arah tuju pemajuan fizikal danpemuliharaan bagi seluruh Semenanjung Malaysia.

RFN diluluskan oleh Majlis Perancang Fizikal Negarapada 26 April 2005.

Kelulusan ini bermakna, Rancangan Fizikal Negara kiniperlu dijadikan panduan perancangan fizikal dandilaksanakan di peringkat persekutuan dan negeri diseluruh Semenanjung Malaysia

Antara tema Rancangan Fizikal Negara ialah:

1. Pembentukan kerangka spatial negara.

2. Peningkatan daya saing ekonomi negara.• Pemodenan sektor pertanian.• Pengukuhan pembangunan pelancongan.• Pengurusan petempatan manusia.• Pemuliharaan sumber semulajadi dan alam sekitar.• Penyepaduan rangkaian pengangkutan negara.

3. Penyediaan infrastruktur yang bersesuaian

Penyelarasan

Penyelarasan

Merupakan peringkat yang penting menentukan kejayaan dankegagalan sesuatu program yang dilaksanakan oleh kerajaan.

Penyelarasan bertujuan untuk mengadakan perhubungan danpertalian yang licin antara pelbagai agensi yang terlibat di dalampelaksanaan sesuatu program dan projek pembangunan.

Di peringkat negeri Setiausaha Kerajaan Negeri, Pengarah UPEN danpegawai utama negeri yang lain akan menjalankan penyelarasan ke atascawangan agensi-agensi persekutuan dengan mengadakanperhubungan dan kerjasama yang rapat.

Penilaian

Penilaian

Aspek ini adalah perlu untuk mengetahui kesan pelaksaan sesuatuprogram atau projek pembangunan terhadap golongan masyarakat yangmenjadi sasaran.

Semua kesan ini perlu diketahui untuk membolehkan pegawaiperancang mengadakan perancangan yang lebih baik untuk menjaminkejayaan yang lebih besar bagi projek-projek kerajaan yang akan datang.

Yuhuuuuu….

Selesai part

KERAJAAN

PERSEKUTUAN!

2.2 Peringkat Kerajaan Negeri

Pembentukan dasar-dasar awam negeri Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri anggotanya ahli-ahli Dewan Undangan Negeri + dibantu pegawai kanan kerajaan,iaitu Setiausaha Kerajaan Negeri.

Sebelum sesuatu dasar itu dibentuk, Kerajaan Negeri juga menubuhkanjawatankuasa-jawatankuasa tertentu untuk mengkaji dahulu sesuatu dasarsebelum dikemukakan kepada Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri.

Kenalpasti dan cadangprojek peringkat kawasan

Dikumpul dan dinilai di peringkat negeri

Diserah kepada UPEN, Jab Perdana Menteri

Rancangan 5 tahun

Mengikut amalannya, kedua-dua pendekatan perancangan dari bawah danperancangan dari atas diamalkan di negara ini. Ini bermakna kedua-dua peringkatkerajaan persekutuan dan negeri memainkan peranan penting dalam perancangandan pembangunan sesebuah negeri itu.

Di peringkat negeri menentukan daerah atau wilayah manakah di dalam sesuatunegeri itu yang patut diberi keutamaan berdasarkan kepada kedudukan mundurmajunya sesebuah daerah itu.

Kerajaan Negeri dapat menentukan daerah atau wilayah yang patut dan sesuaimenerima sesuatu projek pembangunan tertentu dengan mengambilkirakepentingan negara sebagai asas untuk perancangan.

Jawatankuasa

Perancang Negeri

1

Jawatankuasa

Perancang Negeri

Tugas Jawatankuasa Perancang Negeri Berdasarkan Akta PerancanganBandar Dan Desa 1976 (s.4(3)) ialah:

1. menggalakkan pemeliharaan, penggunaan dan pemajuan tanah;2. menasihatkan Kerajaan Negeri mengenai perkara dalam (i) di atas;

dan3. mengusaha, membantu dan menggalakkan maklumat dan

metodologi berhubung dengan perancangan bandar.

Jawatankuasa

Perancang Negeri

Kuasa Jawatankuasa Perancang Negeri:

• memberi arahan kepada pihak berkuasaperancang tempatan (PBPT) dan arahan itu mestidipatuhi (s. 4(5));

• mengarahkan supaya diadakan suatu penyiasatan atau pendengaran tempatan (s.4(7));

• tugas-tugas lain untuk melaksanakan Akta PBD 1976 (s. 4(6)). Peruntukan ini amatluas. Misalnya, JPN nampaknya boleh peruntukan ini untuk menjalankan suatu kajiandan seterusnya sediakan sesuatu Rancangan Pembangunan untuk peringkat Negeri danrancangan ini dijadikan dokumen yang mengandungi dasar negeri untuk pemajuantanah. Kekurangannya ialah proses "perancangan" itu mungkin tertutup dan tidakterbuka untuk menelitian dan penyertaan awam. Rancangan Pembangunan Negeri inijuga mungkin diklasifikasikan sebagai SULIT ataupun tidak dibuka untuk pemeriksaanorang ramai.

2

JPBD Negeri

Jabatan Perancangan Bandar Dan Desa Negeri adalah berbeza mengikut negeri tertentu,jabatan ini juga bertanggungjawab dalam menyediakan Rancangan Struktur Negeri,Rancangan Tempatan Daerah dan Rancangan Kawasan Khas.

Antara fungsi jabatan ini adalah;

• Bertindak sebagai penasihat utama kepada kerajaan negeri dalam semua halperancangan, termasuk penggunaan dan pembangunan tanah;• Berfungsi sebagai Setiausaha bagi Jawatankuasa Perancang Negeri yang ditubuhkan dibawah Akta Perancangan Bandar Dan Desa 1976 (Akta 172),

• Menasihati Pihak Berkuasa Tempatan berhubung dengan dasar dan kawalan perancangantanah dan bangunan,• Bertindak sebagai penasihat kepada pihak berkuasa tempatan mengenai perancanganbandar dan desa, serta pemajuan dan penggunaan tanah• Mengawal pembangunan dalam negeri termasuklah kelulusan dan kawal selia ke ataspelaksanaan rancangan pemajuan;• Membantu dalam penyediaan tataatur bagi projek khas yang dikendalikan kerajaannegeri; dan• Mengendalikan kajian dan penyelidikan berkenaan penggunaan dan pembangunan tanah.• Melaksana dan menyelaras penyeragaman pelaksanaan sepenuhnya Akta PerancanganBandar dan Desa 1976 ( Akta 172 ) di semua pihak berkuasa perancang tempatan.• Melaksana dan menyelaras penyediaan Rancangan Pemajuan iaitu Rancangan StrukturNegeri, Rancangan Tempatan dan Rancangan Kawasan Khas serta kajian/projek khas samaada yang diarahkan atau atas inisiatif jabatan,• Menjalankan fungsi Urusetia Lembaga Rayuan,• Memberi khidmat nasihat kepada jabatan / agensi lain mengenai perancangan bandardan desa.

Rancangan Struktur NegeriKaedah penyediaannya juga adalah berdasarkankepada peruntukan Seksyen 8, Akta PerancanganBandar Dan Desa 1976 (Akta 172) dan AktaPindaan 2001 (Akta A 1129),

Rancangan Tempatan

Daerah

disediakan mengikut peruntukan Seksyen 12hingga 16, Akta Perancangan Bandar dan Desa1976 (Akta 172) oleh Pihak Berkuasa PerancanganTempatan (PBPT)

Berdasarkan kepada peruntukan Seksyen 16B, AktaPerancangan Bandar dan Desa 1976 (Akta 172),kaedah penyediaan Rancangan Tempatan. RKKadalah disediakan diperingkat Pihak BerkuasaPerancangan Tempatan

Rancangan Kawasan

Khas

Kenalpasti Kawasan RKK TOR

Yuhuuuuu….

Selesai part

KERAJAAN

NEGERI!

2.3 Peringkat Kerajaan Tempatan

“kerajaan tempatan dalam konteks Semenanjung Malaysiabermaksud kerajaan di kawasan-kawasan Bandar, luar Bandaratau gabungan kedua-dua kawasan ini dan di bawah kuasakerajaan negeri masing-masing. Kerajaan tempatanmempunyai kedudukan yang sah dan berdaulat daripadakerajaan tertinggi itu. Kerajaan tempatan ialah peringkatketiga dalam struktur Persekutuan Malaysia.”

Definisi KT oleh Malcolm W. Norris (1980) di dalam Phang “Sistem Kerajaan Tempatan di Malaysia”

Akta PBD 1976 memperuntukkan bahawa tiap-tiap pihak berkuasatempatan (kerajaan tempatan) hendaklah menjadi pihak berkuasaperancang tempatan (PBPT) bagi kawasan pihak berkuasa tempatan itu (s.5(1)).

PBN boleh mengistiharkan mana-mana kawasan yang tidak menjadisebahagian daripada kawasan mana-mana PBPT sebagai suatu kawasanpihak berkuasa perancang tempatan (s. 5(2)). Di kawasan-kawasan ini, PBNboleh melantik seorang atau beberapa orang sebagai PBPT (s. 5(3)).

Kuasa ini telah digunakan di Johor Barat dengan perlantikan Pegawai-Pegawai Daerah berkenaan sebagai PBPT untuk kawasan di luar kawasanMajlis-Majlis Bandaran.

PBT PBPT

Apa beza?

2.3 Peringkat Kerajaan Tempatan

Dari segi undang-undang pihak berkuasa tempatan dan PBPT adalah dua badan ataupertubuhan yang berasingan walaupun ia biasa berfungsi dalam suatu jentera pentadbiranyang sama. Misalnya, pihak berkuasa tempatan apabila mengambil tindakan perancangan(seperti mempertimbangkan permohonan kebenaran merancang) ia bertindak sebagaisuatu PBPT bukan sebagai pihak berkuasa tempatan. Di sebaliknya PBPT tidak bolehbertindak sebagai pihak berkuasa tempatan (seperti mengutip cukai, memungut sampah,mengawal kesihatan bandar, dll). Biasanya, PBPT tidak mengambil gelaran yang berasingantetapi mengguna nama pihak berkuasa tempatan. Contohnya, apabila seseorang memohonkebenaran merancang daripada PBPT Pulau Pinang ia sebenarnya berurus dengan MajlisPerbandaran Pulau Pinang (MPPP), iaitu nama pihak berkuasa tempatan untuk PulauPinang. Surat kelulusan kebenaran merancang juga disediakan di atas surat resmi MPPP(MPPP letterhead).

PBT PBPT

Kawalan Perancangan Kuasa PBPT berkenaan dengan kawalan perancangandiberi melalui s. 19(1) Akta PBD 1976 yang menyatakan bahawa semua orangkecuali PBPT mesti mendapat kebenaran merancang.

Permohonan untuk kebenaran merancang hendaklah dibuat kepada PBPT (s.21(1)).

2.3 Peringkat Kerajaan Tempatan

3.0 Kesimpulan